Marjinal Fayda Yaklaşımı - İKTİSADİ ve İDARİ BİLİMLER FAKÜLTESİ

Transkript

03.11.2011
Fayda nedir ?
•
Fayda:
Tüketicinin bir mal veya hizmeti satın alıp tüketmesi sonucu elde
edeceği haz veya mutluluğa ekonomide fayda denir.
Mal ve hizmetlerin insan ihtiyaçlarını karşılama özelliğidir.
Tüketici Davranışları Teorisi
•
Faydanın ölçülebilirliği :
– Faydanın ölçülebilir olması (kardinal faydacılar – toplam fayda,
marjinal fayda)
– Faydanın ölçülemeyeceği (ordinal faydacılar – farksızlık eğrisi analizi)
Doç. Dr. Erdal Gümüş
Eskişehir Osmangazi Üniversitesi
İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye Bölümü
İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi | Maliye Bölümü
1
2
Toplam Fayda nedir?
Toplam Fayda (TU): Belirli
bir zaman diliminde, bireyin
diğer mal ve hizmetlerden
olan tüketimi sabit iken
(ceteris paribus), bir malın
çeşitli miktarlarını tüketmesi
sonucu ulaştığı tatmin
düzeyidir.
16
14
Elde Edilen
Fayda
12
Bireysel Talebin Elde Edilişi
10
8
Su
Toplam
Tüketimi Fayda
0
1
2
3
4
5
6
6
Marjinal Fayda Yaklaşımı
4
2
0
7
11
13
14
14
13
0
0
1
2
3
4
5
6
-2
Tüketilen Su Miktarı (Günlük)
3
Toplam Fayda
Marjinal Fayda nedir?
16
TU
14
•
Su
Su
Toplam
TU
Tüketimi
of crisps Fayda
in utils
12
Elde Edilen Fayda
4
10
0
1
2
3
4
5
6
8
6
4
0
7
11
13
14
14
13
Marjinal Fayda
=
Toplam Faydada Meydana Gelen Değişme
/
Tüketim Miktarında Meydana Gelen Değişme
2
MU 
0
0
1
2
3
4
5
6
-2
Marjinal Fayda (MU): Belirli bir zaman diliminde bir maldan
bir birim daha fazla tüketilmesi sonucu toplam faydada
meydana gelen değişmedir.
5
TU
Q
6
1
03.11.2011
Toplam / Marjinal Fayda
TU
14
12
Su
10
6
4
2
Q = 1
10
8
MU = TU / Q
6
4
2
0
0
0
1
2
3
4
5
-2
MU
6
0
Elde Edilen Fayda
TU = 2
12
Q = 1
10
8
MU = TU / Q = 2/1 = 2
6
3
4
5
MU
8
Bir malın ilave miktarları tüketildikçe elde edilen ek faydanın
faydanın) azalacağı ilkesidir.
14
(marjinal
TU
12
Su
10
Toplam Fayda Marjinal
Fayda (MU)
(TU)
0
1
2
3
4
5
6
8
6
4
4
2
2
6
Azalan Marjinal Fayda Kanunu
16
TU
14
2
7
16
1
-2
Elde Edilen Fayda
TU = 2
12
7
4
2
1
0
-1
0
7
11
13
14
14
13
TU
14
Toplam Fayda Marjinal
Fayda (MU)
(TU)
0
1
2
3
4
5
6
8
16
Elde Edilen Fayda
Elde Edilen Fayda
16
7
4
2
1
0
-1
0
7
11
13
14
14
13
0
0
0
0
1
2
3
4
5
-2
MU
6
1
2
3
4
5
6
-2
MU
9
10
Toplam Fayda Maksimizasyonu
(Tüketici Dengesi) Kuralı
Tüketici Dengesi
• Tüketici gelirini nasıl harcarsa, yani piyasadaki mal ve hizmetlerden ne
miktarlarda satın alıp tüketirse, mal ve hizmetlerden elde edeceği
toplam fayda maksimum olur? Bu sorunun cevabı tüketici dengesidir.
• Tükettiği malların son birimlerinin 1 TL karşılığı olan
marjinal faydaları birbirine eşit olduğunda tüketicinin
toplam faydası maksimumdur.
• Dolayısıyla; Satın alıp tükettiği mal ve hizmetlerden elde edeceği
toplam faydayı maksimum yaptığı zaman tüketici dengededir.
• Yani satın alınan en son birim mallar için;
• Tüketci dengeye gelmede;
MUA
– Sınırlı miktardaki gelirini,
– Piyasadaki fiyatları ve
– tercihlerini dikkate alır.
MUB
________ = ________
PA
Toplam Fayda Maksimizasyonu = Tüketici Dengesi
PB
olmalıdır.
11
eşit
12
2
03.11.2011
Ayşe’nin A ve B Mallarının Tüketiminden Elde
Edeceği Toplam ve Marjinal Faydalar
Tüketici Dengesi
• Örnek;
A Malı
Ayşe’nin
A ve B Mallarını Tüketimi;
B Malı
QA
TUA
MUA
QB
TUB
0
0
0
0
0
MUB
0
1
300
300
1
750
750
2
500
200
2
1200
450
3
650
150
3
1500
300
4
750
100
4
1700
200
5
830
80
5
1800
100
6
890
60
6
1850
50
7
930
40
7
1880
30
8
960
30
8
1900
20
9
980
20
9
1900
0
10
990
10
10
1880
-20
13
14
Örnek; A malının fiyatı 60 TL, B malının fiyatı 30 TL ve Ayşe’nin geliri 270 TL…
Tüketici Dengesi
A ve B Mallarının 1 TL’sine Düşen
Marjinal Faydaları
• Örnek;
A Malı = 60 TL
Ayşe’nin
A ve B Mallarını Tüketimi;
A malının fiyatı 60 TL,
B malının fiyatı 30 TL ve
Ayşe’nin geliri 270 TL…
15
B Malı = 30 TL
QA
MUA
MUA/PA
QB
MUB
0
0
0
0
0
0
1
300
5,0
1
750
25
2
200
3,3
2
450
15
3
150
2,5
3
300
10
4
100
1,7
4
200
6,7
5
80
1,3
5
100
3,3
6
60
1,0
6
50
1,7
7
40
0,7
7
30
1,0
8
30
0,5
8
20
0,7
9
20
0,3
9
0
0,0
10
10
0,2
10
-20
-0,7
Tüketici Talep Eğrisi
MUB/PB
16
Tüketici Talep Eğrisi
Örnek; Ceteris Paribus,
A malının fiyatı 60 TL’den 30 TL’ye düştüğü varsayıldığında
Örnek; A malı için Ayşe’nin talep eğrisi:
A malının fiyatı 60 TL olduğunda 2 birim talep edilmekte,
A malının fiyatı 30 TL’ye düştüğünde ise 4 birim talep edilmektedir.
A Malı = 30 TL
B Malı = 30 TL
QA
MUA
MUA/PA
QB
MUB
MUB/PB
0
0
0
0
0
0
1
300
10
1
750
25
2
200
6,7
2
450
15
3
150
5,0
3
300
10
4
100
3,3
4
200
6,7
5
80
2,7
5
100
3,3
6
60
2,0
6
50
1,7
7
40
1,3
7
30
1,0
8
30
1,0
8
20
0,7
Pa
60
A malı için Ayşe’nin talep eğrisi
30
Da
17
2
4
Qa
18
3
03.11.2011
Bireysel Talep Eğrisi
ve Piyasa Talep Eğrisi
Gelirde Bir Değişme
ve Talep Eğrisinde Kayma
Tüketicilerin gelirinde meydana gelen değişme dolayısıyla bir
malın satın alınması düşünülen miktarındaki değişmedir.
– Normal Mallara Etkisi (Normal Good)
normal mallar: ↑ gelir → ↑ talep
– Düşük Mallara Etkisi (Inferior Good)
düşü mallar: ↑ gelir → ↓ talep
örnek: ikinci el otomobil
19
Ayşe’nin Geliri Artınca
A malına olan talebindeki değişme
20
Ayşe’nin Geliri Artınca
B malına olan talebindeki değişme
Örnek; Ayşe’nin geliri 450 TL olduğunda
Örnek; Ayşe’nin geliri 450 TL olduğunda
Pb
Pa
60
30
30
D’b
Db
D’a
Da
5
2
4
8
Qa
21
Değer Paradoksu
Malın değişim değeri (fiyatı) – malın faydası arasındaki ilişki:
Bir malın değeri o malın faydası ile ölçülebilir mi?
Değer paradoksuna göre: malın değeri, malın toplam faydasına
bağlı olmayıp, o malın son biriminin sağladığı faydaya bağlıdır.
P
22
Su Piyasası
Tüketicilerin su tüketiminden elde
ettikleri toplam fayda çok büyük
olmasına karşın, çok miktarda su
tüketildiği için azalan marjinal
fayda kanununa göre suyun
tüketilen son biriminin sağladığı
fayda (marjinal fayda) oldukça
düşüktür.
Elmas Piyasası
P
Qb
Değer Paradoksu
Değer Paradoksu, marjinal fayda teorisince açıklanmıştır.
Su Piyasası
7
P
S
P0
D
S
P0
D
Q0 Q
S
P0
Q0
Q
23
D
Q0 Q
24
4
03.11.2011
Değer Paradoksu
Elmas Piyasası
Elmas tabiatta çok azdır.
Elmasın arz ve talebinin
kesiştiği noktada denge fiyatı
(suyun denge fiyatına göre) çok
yüksek, denge miktarı ise çok
azdır.
Bireysel Talebin Elde Edilişi
Elmastan elde edilen toplam
fayda sudan elde edilen toplam
faydadan daha az olmasına
karşın, satın alınan elmas
miktarı çok az olduğundan
elmasın satın alınan son
biriminin sağladığı marjinal
fayda suyunkinden daha
büyüktür.
P
Ordinal Fayda Yaklaşımı
S
P0
(Kayıtsızlık Eğrileri Analizi)
D
Q
Q0
25
26
Çay
Kahve
Nokta
30
24
20
14
10
8
6
6
7
8
10
13
15
20
a
b
c
d
e
f
g
Çay
Kayıtsızlık Eğrisinin Elde Edilişi
KAYITSIZLIK (FARKSIZLIK)
EĞRİLERİ
30
28
26
24
22
20
18
16
14
12
10
8
6
4
2
0
0
Kahve
Nokta
30
24
20
14
10
8
6
6
7
8
10
13
15
20
a
b
c
d
e
f
g
2
4
6
2
4
6
8
10
12
Kahve
14
16
18
20
a
b
c
d
e
f
g
8
10
12
Kahve
14
16
18
20
22
28
a
30
28
26
24
22
20
18
16
14
12
10
8
6
4
2
0
b
0
0
Nokta
6
7
8
10
13
15
20
Kayıtsızlık Eğrilerinin Elde Edilişi
a
Çay
Çay
Çay
Kahve
30
24
20
14
10
8
6
Kayıtsızlık Eğrisi, aynı düzeyde tatmin sağlayan
tüketim bileşimlerini gösteren eğridir.
27
30
28
26
24
22
20
18
16
14
12
10
8
6
4
2
0
Çay
22
29
2
4
6
8
10
12
Kahve
Çay
Kahve
Nokta
30
24
20
14
10
8
6
6
7
8
10
13
15
20
a
b
c
d
e
f
g
14
16
18
20
22
30
5
03.11.2011
Marjinal İkame Oranı(MRS)
30
a
Çay
Kahve
Nokta
30
24
20
14
10
8
6
6
7
8
10
13
15
20
a
b
c
d
e
f
g
b
c
d
MRS = 4
b
26
X = 1
e
20
MRS = Y/X
Marjinal İkame Oranı,,
tüketicinin “aynı kayıtsızlık
eğrisi üzerinde” mallardan
birinin tüketim miktarını bir
birim artırma karşılığında, diğer
maldan kaç birim vazgeçmesi
gerektiğini ifade eden orandır.
10
f
g
0
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
20
22
Kahve
0
31
Marjinal İkame Oranı (MRS)
30
67
MRS = 4
b
X = 1
MRS = Y/X
20
10
9
c
Y = 1
20
32
Özellikleri:
- Kayıtsızlık paftası içerisinde üstteki farksızlık
eğrisi alttakine tercih edilir.
Y Malı Tüketimi
26
10 X Malı Tüketimi
Kayıtsızlık Eğrileri
30
a
Y = 4
Y Malı Tüketimi
a
Y = 4
Y Malı Tüketimi
Çay
30
28
26
24
22
20
18
16
14
12
10
8
6
4
2
0
MRS = 1
d
- Kayıtsızlık eğrileri aşağı doğru eğimlidir.
20
- Kayıtsızlık eğrileri orijine göre dış bükeydir.
(MRS’nin azalan olması ile ilgilidir)
- Kayıtsızlık eğrileri kesişmezler…
10
X = 1
I5
I4
0
I1
0
0
10
67
13 14
X Malı Tüketimi
20
0
10 X Malı Tüketimi
33
I2
I3
20
34
Kayıtsızlık Eğrileri Kesişmezler
30
Y malı birimi
Bütçe Doğrusu
20
Bütçe Doğrusu;
a
Tüketicinin belirli bütçesi ile piyasa fiyatlarından satın
alabileceği sınırlı miktardaki mal bileşimlerini gösterir.
10
c
I2
b
I1
0
0
10
X malı birimi
20
35
36
6
03.11.2011
Bütçe Doğrusu
30
Y malının
miktarı
0
5
10
15
30
20
10
0
X malının
miktarı
Y Malı Tüketimi
X malının
miktarı
Bütçe Doğrusu
a
Varsayımlar
0
5
10
15
20
Y malının Bütçe Doğrusu
miktarı üzerindeki nokta
a
30
20
10
0
Varsayımlar
10
PX = 2 TL
PY = 1 TL
Bütçe = 30 TL
PX = 2 TL
PY = 1 TL
Bütçe = 30 TL
0
0
Bütçe Doğrusu, tüketicinin belirli bütçesi ile piyasa fiyatlarından satın
37
alabileceği sınırlı miktardaki mal bileşimlerini gösterir.
Bütçe Doğrusu
b
20
X malının
miktarı
Y malının
miktarı
Bütçe Doğrusu
üzerindeki nokta
0
5
10
15
30
20
10
0
a
b
b
20
10
15
0
5
10
15
Y malının
miktarı
Bütçe Doğrusu
üzerindeki nokta
0
5
10
15
30
20
10
0
a
b
c
d
Bütçe doğrusunun eğimi
fiyatların oranına eşittir.
30
Varsayımlar
5
10
X Malı Tüketimi
15
10
X Malı Tüketimi
15
20
40
Fiyatlar sabitken, gelirin artması sonucu
bütçe doğrusu, eğimi değişmeden sağa kayar.
20
Varsayımlar
10
PX = 2 TL
PY = 1 TL
Bütçe = 30 TL
d
0
5
Gelirdeki Değişimlerin
Bütçe Doğrusuna Etkisi
40
X malının
miktarı
c
10
0
0
39
Y Malı Tüketimi
Y Malı Tüketimi
b
20
Varsayımlar
0
20
Bütçe Doğrusu
a
a
b
c
30
20
10
0
PX = 2 TL
PY = 1 TL
Bütçe = 30 TL
X Malı Tüketimi
30
38
c
10
0
5
20
Y malının Bütçe Doğrusu
miktarı üzerindeki nokta
PX = 2 TL
PY = 1 TL
Bütçe = 30 TL
0
15
Bütçe Doğrusu
X malının
miktarı
Varsayımlar
10
10
X Malı Tüketimi
a
30
Y Malı Tüketimi
Y Malı Tüketimi
30 a
5
PX = 2 TL
PY = 1 TL
Bütçe = 30 TL
0
20
0
41
5
10
X Malı Tüketimi
15
20
42
7
03.11.2011
Gelirdeki Değişimlerin
Bütçe Doğrusuna Etkisi
40
Varsayımlar
30
Y Malı Tüketimi
Gelirdeki Artışa Tüketicinin Cevabı
• Tüketicinin gelirindeki değişim bütçe doğrusunu sağa
ya da sola kaydırır.
PX = 2 TL
PY = 1 TL
Bütçe = 40 TL
n
20
• Fiyatlar aynı kaldığı müddetçe bütçe doğrusunun eğimi
değişmez.
m
16
10
Bütçe
= 40 TL
• Tüketicinin tercihleri, yani tercih ettiği mal bileşimleri,
malların niteliğine (normal, düşük) bağlı olarak değişir.
Bütçe
= 30 TL
0
0
5
7
10
15
20
43
X Malı Tüketimi
Gelir Artışının Etkisi:
Düşük Mal ve Normal Mal
Y Malı
Y Malı
Gelir Artışının Etkisi:
Normal Mallar
Her iki mal da NORMAL ise,
gelirdeki artış sonucu tercih
C’ noktasına taşınır.
BL1
BL0
“X Malı” düşük bir malsa gelir artışı
tercihi C’ noktasına taşır.
BL1
BL0
Her iki maldan talep edilen
miktar artar.
C'
C
44
Talep edilen X Malı miktarı düşer, Y
Malı miktarı ise artar.
C'
U2
U2
C
U1
U1
X Malı
X Malı
45
X30 Malı Fiyatının Değişimi ve
46
Bütçe Doğrusu
X Malı Fiyatının Değişimi ve
Bütçe Doğrusu
30
Varsayımlar
20
Y Malı Tüketimi
Y Malı Tüketimi
Varsayımlar
PX = 2 TL
PY = 1 TL
Bütçe = 30 TL
10
PX = 2 TL
PY = 1 TL
Bütçe = 30 TL
20
10
0
0
0
5
10
15
20
X Malı Tüketimi
25
30
0
47
5
10
15
20
X Malı Tüketimi
25
30
48
8
03.11.2011
Bütçe Doğrusu
30
Bütçe Doğrusu
a
30
Varsayımlar
20
Y Malı Tüketimi
Y Malı Tüketimi
Varsayımlar
PX = 1 TL
PY = 1 TL
Bütçe = 30 TL
PX = 1 TL
PY = 1 TL
Bütçe = 30 TL
20
10
10
B2
B1
0
5
10
15
20
25
0
30
5
15
20
25
30
50
X Malı Tüketimi
Optimum Tüketim: Tüketici Dengesi
Kayıtsızlık Paftası
Y Malı Tüketimi
Tüketici sahip olduğu geliri ile
kendisine maksimum düzeyde
tatmin sağlayan malları satın
aldığında dengeye ulaşır.
Y Malı Tüketimi
10
49
X Malı Tüketimi
c
b
0
0
I5
I4
I1
O
O
X Malı Tüketimi
SORU:
Tüketici Dengesi
hangi noktada
gerçekleşir?
Y Malı Tüketimi
Y Malı Tüketimi
s
Bütçe Doğrusu
Y1
t
u
I5
I4
X Malı Tüketimi
52
r
I1
I3
X Malı Tüketimi
51
O
I2
I2
v
I3
I1
O
53
X1
X Malı Tüketimi
I2
I5
I4
I3
54
9
03.11.2011
Gelirdeki Değişmenin Tüketim Miktarına Etkisi
SORU:
“f” ve “p” noktaları
ne anlama geliyor?
r
SORU:
Tüketilen malların normal
mal olması durumunda,
gelir artışı tüketim
miktarını nasıl etkiler?
Y1
t
Y Malı Tüketimi
Y Malı Tüketimi
s
*f *p
u
I5
I4
v
I1
O
a
I2
I3
B1
O
X1
X Malı Tüketimi
X Malı Tüketimi
55
56
Y Malı Tüketimi
Y Malı Tüketimi
I1
B1
O
I2
B2
B1
I1
O
X Malı Tüketimi
B2
B3
B4
I4
I3
I2
I1
X Malı Tüketimi
57
58
X Malı Fiyatındaki Değişimlerin Etkisi
30
Gelir-Tüketim Eğrisi:
Varsayımlar
Y Malı Tüketimi
Y Malı Tüketimi
Ceteris paribus, gelir seviyesindeki
değişiklikler nedeniyle ortaya
çıkacak denge noktalarının
birleştirilmesi ile elde edilen eğridir.
Gelir-Tüketim Eğrisi
PX = 2 TL
PY = 1 TL
Bütçe = 30 TL
20
10
B1
O
B2
B3
X Malı Tüketimi
B4
I4
I3
I2
I1
0
0
59
5
10
15
20
X Malı Tüketimi
25
30
60
10
03.11.2011
30
20
Varsayımlar
Varsayımlar
PX = 2 TL
PY = 1 TL
Bütçe = 30 TL
PX = 1 TL
PY = 1 TL
Bütçe = 30 TL
Y Malı Tüketimi
Y Malı Tüketimi
30
j
10
20
j
10
I1
B1
0
0
5
10
15
20
25
0
5
15
a
30
Y Malı Tüketimi
Y Malı Tüketimi
PX = 1 TL
PY = 1 TL
Bütçe = 30 TL
k
j
10
I1
B1
5
10
15
20
25
X Malı Tüketimi
62
Fiyat-Tüketim Eğrisi
20
k
j
10
I2
0
30
Fiyat-Tüketim Eğrisi:
Y malının fiyatı sabitken, X malının fiyatındaki
değişiklikler sonucu ortaya çıkan yeni denge
noktalarının geometrik yerine denir.
Varsayımlar
0
25
a
20
20
X Malı Tüketimi
30
10
61
X Malı Tüketimi
I1
B1
0
30
I2
I1
B1
B2
0
30
63
0
5
10
15
20
X Malı Tüketimi
25
B2
30
64
Fiyat Değişikliğine
Tüketicinin Cevabı
Tüketicinin fiyatı düşen maldan daha fazla almasının kaynakları:
• İkame Etkisi
– Gerçek gelir değişmemiş gibi varsayılıp, göreli fiyatlardaki değişimden ötürü
talep edilen mal bileşimindeki değişikliği gösterir.
Bireysel Talep Eğrisinin
Elde Edilişi
• Gelir Etkisi
– Göreli fiyatlar değişmemiş varsayılıp, gerçek gelirdeki değişimden ötürü
tercihlerde yapılan değişimi gösterir.
65
66
11
X malının
fiyatında düşüş
Diğer Harcamalar
Diğer Harcamalar
03.11.2011
a
a
b
I1
B1
B1
X Malı Tüketimi
Diğer Harcamalar
Diğer Harcamalar
67
b
X’in fiyatında
başka düşüşler
c
d
B1
B2
B3
I1
I2
B4
I3
I4
a
b
d
B1
B2
Diğer Harcamalar
Diğer Harcamalar
B1
Fiyat - Tüketim Eğrisi
d
B2
B3
I2
B4
I3
I4
a
b
X Malının Fiyatı
70
B2
B3
I1
I2
B4
I3
I4
X Malı Tüketimi
X Malının Fiyatı
X Malı Tüketimi
I4
d
B1
a
Q1
I3
c
X Malı Tüketimi
P1
I2
B4
Bireysel Talep Eğrisinin Elde Edilişi
I1
I1
69
c
B3
X Malı Tüketimi
Bireysel Talep Eğrisinin Elde Edilişi
b
68
c
X Malı Tüketimi
a
I2
X Malı Tüketimi
Fiyat Değişikliğinin Tüketici Dengesi Üzerindeki Etkisi: FiyatTüketim Eğrisi ve Bireysel Talep Eğrisi
a
I1
B2
71
P1
P2
P3
P4
a
b
c
d
Talep
Q1 Q2 Q3 Q4
X Malı Tüketimi
72
12

Marjinal Fayda Yaklaşımı - İKTİSADİ ve İDARİ BİLİMLER FAKÜLTESİ

Transkript

Benzer belgeler

türkiye ekonomisinde bütçe açığının sürdürülebilirliğinin analizi

YAKIT TUKETIMI ve EGZOZ EMISYON TESTLERI

rousseau - İdea Yayınevi

İletişim: info@t bd.org.tr Sayı: 3

TESTI ii - republika e kosovës ministria e arsimit e shkencës dhe e

5. Risk

avrupa borç krizinin seçilmiş ülke örnekleri üzerindeki

Tam Metin - Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi

2009, vol.3, no.2 - Beykent Üniversitesi

2015 Yılı İdare Faaliyet Raporu - Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı