Karpaz Yarımadasındaki Habitatların Natura

KARPAZ YARIMADASINDAKİ
HABİTATLARIN NATURA 2000 AĞINA
GÖRE SINIFLANDIRILMASI
Altın Kumsal, Karpaz
PROJE RAPORU
ARALIK 2007
Karpaz Yarımadasındaki Habitatların Natura 2000 Ağına Göre Sınıflandırılması
___________________________________________________________________________________________________________________________
Bu çalışma; Karpaz bölgesindeki Milli Parkın içerisinde bulunan doğal
yaşam alanlarının sınıflandırılarak haritalandırılması, Milli Park Çalışma
Veri Tabanı oluşturulması, sürdürülebilir kalkınma anlayışı içerisinde
bölgenin çevre planının geliştirilmesi, koruma-kullanma detaylarının net
olarak
ortaya
çalışmalarını
çıkarılabilmesi
içeren
Yarımadasındaki
önergeye
için
gerekli
altyapının
(1659/2007)
Habitatların
Natura
ekli
oluşturulması
sunulan
2000
‘‘Karpaz
Ağına
Göre
Sınıflandırılması’’ projesinin yürütülmesi için ihale Tüzüğünün 3(2)
maddesi uyarınca Biyologlar Derneği’nden hizmet alımı yapılmasına
yönelik olarak KKTC Bakanlar Kurulu’nun 29.08.07 tarihinde almış olduğu
1624-2007 numaralı kararı doğrultusunda gerçekleştirilmiştir.
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Biyologlar Derneği
1
Karpaz Yarımadasındaki Habitatların Natura 2000 Ağına Göre Sınıflandırılması
___________________________________________________________________________________________________________________________
KARPAZ YARIMADASINDAKİ HABİTATLARIN
NATURA 2000 AĞINA GÖRE SINIFLANDIRILMASI
Proje Başlığı:
Karpaz Yarımadasındaki Habitatların natura 2000 ağına göre
Sınıflandırılması
(Habitat Classification of Karpaz Peninsula according to natura
2000 network)
Projeyi öneren kuruluş:
Biyologlar Derneği
Hüseyin İrfan Sokak, Yaman Dükkanları No:2
Yenişehir, Lefkoşa
Tel – Fax: 0392 22 82 186
GSM: 0533 861 36 50
e - mail: [email protected]
Proje Koordinatörleri:
Özge Özden ve Hasan Sarpten
Proje süresi:
12 hafta
Proje başlangıç tarihi:
30 Ağustos 2007
Proje Bitiş Tarihi:
30 Kasım 2007
Bütçe:
18,080 YTL
Uzmanlar ve araştırıcılar:
İsim
Doç. Dr. Bayram
Göçmen
Dr. Salih Gücel
Dr. Burak Ali Çiçek
Hasan Sarpten
Wayne Fuller
Özge Özden
Martin Marancos
2 Biyolog
Doğa koruma uzmanı
Doğa koruma uzmanı
Kurum
Ege Üniversitesi
Projedeki Görevi
Fauna
Yakın Doğu Üniversitesi
Doğu Akdeniz
Üniversitesi
Flora, haritalama
Proje önerisinin
hazırlanması, fauna ve
haritalama
Raporlama
Fauna, haritalama
Biyologlar Derneği
Lefke Avrupa
Üniversitesi
Lefke Avrupa
Üniversitesi
ODTÜ, Kalkanlı
Biyologlar derneği
Çevre Koruma Dairesi
Çevre ve Doğal
Kaynaklar Bakanlığı
Fauna, raporlama
Fauna
Haritalama ve raporlama
Natura 2000 ‘e göre
uygunluk çalışmları
Natura 2000 ‘ e göre alan
çalışmaları ve kontrol
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Biyologlar Derneği
2
Karpaz Yarımadasındaki Habitatların Natura 2000 Ağına Göre Sınıflandırılması
___________________________________________________________________________________________________________________________
ÖNSÖZ
Kıbrıs yaklaşık iki milyon yıl önce adalar zincirinden oluşmakta idi. Beşparmak dağları Trodos
dağlarından sığ bir deniz ile ayrılmakta idi. Zaman içerisinde arazilerin yükselmesi sonucu Kıbrıs
şimdiki halini aldı.
Karpaz yarımadası ise, birbirinden ilginç doğal yapısıyla karşımıza çıkan Kuzey Kıbrıs’ın
omurgası niteliğindeki Beşparmak Dağları’nın eşsiz güzelliğiyle herkesi büyüleyen kuzey-doğu
uzantısıdır. Bu bölge kumullar, tepeler, vadiler ve diğer doğal güzellikleri yanında, zengin biyolojik
çeşitliliği açısından da Kıbrıs’ın başka hiçbir bölgesiyle kıyas kaldıramayacağı gibi, dünyanın pek çok
doğal mirasıyla da boy ölçüşebilecek niteliktedir.
Bunların yanında, Karpaz Milli Parkının korunarak geliştirilmesi, bölge ve ülke insanına
ekonomik, sosyal, kültürel, doğal v.b konularda katkı koyabilmesi için yürünmesi gereken çok yol,
atılması gereken çok adım, yapılması gereken çok iş vardır.
İşte bu noktadan hareketle yapılan bu çalışmanın, tüm bunlara gerek ülke çapında, gerekse
uluslararası düzeyde önemli bir temel oluşturmasını temenni etmekteyiz.
Proje Koordinatörleri
Özge Özden ve Hasan Sarpten
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Biyologlar Derneği
3
Karpaz Yarımadasındaki Habitatların Natura 2000 Ağına Göre Sınıflandırılması
___________________________________________________________________________________________________________________________
İÇİNDEKİLER
BÖLÜM-I:
KARPAZ YARIMADASI’ NIN AB HABİTAT DİREKTİFİ
(92/43/EEC)’ NE GÖRE SINIFLANDIRILMASI……………………………………………..…… 5
1. GİRİŞ…………………………………………………………………………………………..……. 6
1.1. AB Habitat Direktifi hakkında kısa bilgi……………………………………………………..…… 6
1.2. Karpaz Yarımadası’ nın biyolojik çeşitlilik açısından önemi………………………………..….… 6
2. MATERYAL VE METOD………………………………………………………………….….…… 8
3. SONUÇ……………………………………………………………………………………………… 8
3.1. Karpaz Yarımadası’ nda bulunan önemli habitatlar…………………………………………….… 8
3.2. Önemli kumul alanları………………………………..…………..……………………………… 12
3.3. Önemli Posodonia alanları…………………………......………………………………………… 14
3.4. Akdeniz Foku’ nun Karpaz Yarımadası’ndaki yaşam alanları…...……………....…………...… 15
3.5. Deniz kaplumbağalarının kullandıkları önemli yumurtalama alanları….……..………………… 16
4. ÖNERİLER………………………………………...………...…………………………………..… 18
5. REFERANSLAR……………………………………………………………………..………….… 20
BÖLÜM-II:
AB YABANİ KUŞLAR DİREKTİFİ’NİN (79/409/EEC)
KARPAZ YARIMADASI’ NA ADAPTASYONU……………………...………………………… 22
1. GİRİŞ……………………………………………………………………………………….……… 23
1.1. AB Yabani Kuşlar Direktifi hakkında kısa bilgi………………………………………………… 23
1.2. Önemli kuş alanlarının AB kriterlerine göre belirlenmesi….…………………………………… 23
1.3. Karpaz Yarımadası’ nın ornitolojik önemi…………………………………………………….… 24
2. MATERYAL VE METOD………………………………………………………………………… 25
3. SONUÇ………………………………………………………………………………..…………… 25
4. ÖNERİLER………………………………………………………………………………………… 34
5. REFERANSLAR………………………………………………………………………...………… 36
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Biyologlar Derneği
4
Karpaz Yarımadasındaki Habitatların Natura 2000 Ağına Göre Sınıflandırılması
___________________________________________________________________________________________________________________________
BÖLÜM-I
KARPAZ YARIMADASI’ NIN
AB HABİTAT DİREKTİFİ (92/43/EEC)’ NE
GÖRE SINIFLANDIRILMASI
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Biyologlar Derneği
5
Karpaz Yarımadasındaki Habitatların Natura 2000 Ağına Göre Sınıflandırılması
___________________________________________________________________________________________________________________________
1. GİRİŞ
1.1. AB Habitat Direktifi hakkında kısa bilgi:
Avrupa Birliği Üye Devletleri 1992 yılında, doğal hayvan ve bitki yaşam ortamlarının
korunabilmesi için yabani fauna ve flora habitatlarının korunmasına ilişkin bir direktif
hazırlamışlardır. Söz konusu direktif “Habitatlar Direktifi (Habitats Directive 92/43/EEC)” olarak
bilinmektedir. Habitat Direktifi’nde, topluluğun ortak ilgi alanı olan doğal habitatların ve türlerin
elverişli bir koruma statüsünde, iyileştirilmesini veya muhafazasını güvence altına almak için, belirli
bir zaman çizelgesine uygun olarak tutarlı bir Avrupa ekolojik ağının yaratılması amacıyla özel
koruma alanlarının belirlenmesi gerektiği belirtilmiştir.
Habitat Direktifi kapsamında, AB Üye Devletlerinin yasal çerçevede dikkate alınması ve
uyması gereken hususlar aşağıdaki başlıklar altında özetlenebilir:
1. AB’ ne üye ülke topraklarında hayvan ve bitki doğal yaşam ortamlarının, ve yabani fauna ile
floranın korunması yoluyla biyolojik çeşitliliğin sağlanmasına katkıda bulunmak
2. Doğal yaşam alanlarının ve yabani fauna ve flora türlerinin elverişli koruma statüsünde
muhafazası ve iyileştirilmesi yönünde yükümlülüklerini yerine getirmek
3. Natura 2000 başlığı altında özel koruma bölgelerinden oluşan uygun bir Avrupa ekolojik
ağının kurulması
4. Ek I ‘ de belirtilen habitat tiplerini ve Ek II’ de belirtilen canlı türlerinin yaşam alanlarını
barındıran alanlar Natura 2000 alanı olarak bildirilmesi ve bu alanların korunmasının
sağlanması
AB Habitat Direktifi’nde beliritlen “Doğal Habitat” kavramı, bütünüyle doğal veya yarı doğal
olan coğrafi, abiyotik ve biyotik özellikleri ile ayırt edilen kara veya su alanları anlamına gelmektedir.
Bu çerçevede doğal yayılma alanlarında yok olma tehlikesine maruz kalan türler, küçük bir doğal
yayılma alanı olan türler ve parantezde belirtilen beş biyolojik coğrafi bölgenin tipik özelliklerinin
çarpıcı örneklerini gösterenler (Alpin, Atlantik, Kıtasal, Makaronesyan ve Akdeniz).
1.2. Karpaz Yarımadası’ nın biyolojik çeşitlilik açısından önemi:
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde doğal yapısı bozulmamış olan ender bölgelerden biri olan
Karpaz Yarımadası büyüleyici kumsallarıyla birçok Avrupa ülkesinin dikkatini çekmektedir. Her yıl
pek çok turist bölgeye ziyarette bulunarak bu eşsiz manzaraların tadına doyamamaktadır. Milli
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Biyologlar Derneği
6
Karpaz Yarımadasındaki Habitatların Natura 2000 Ağına Göre Sınıflandırılması
___________________________________________________________________________________________________________________________
servetimiz olan Karpaz Yarımadası bünyesinde pek çok farklı kuş, sürüngen, memeli, böcek, deniz
canlısı ve bitki türünü barındırmaktadır.
Karpaz Yarımadası ’ nda bulunan en çok dikkat çeken ve biyolojik çeşitlilik açısından önemli
olan bitki türleri şunlardır: Pancratium maritimum (Kum Zambağı), Orchis punctulata (Benli Orkis),
Bosea cypria (Kıbrıs Boseası), Astragalus cyprius (Kıbrıs Geveni), Cyclamen persicum (Acem
Siklameni), Scutellaria sibthorpii (Kıbrıs Kaside Otu), Juniperus phoenicea (Finike Ardıcı),
Sarcopoterium spinosum ( Mazı) and Thymus capitatus (Tülümbe). Ayrıca Mentha aquatica (Su
Nanesi) isimli bitkinin Kuzey Kıbrıs’ ta yalnızca Ronnas dere yatağında yaşayabildiği VINEY (1994)
tarafından belirtilmiştir. Ayni şekilde ender rastlanılan diğer bir bitki türü olan Nigella ciliaris de
Ronnas dere yatağında bulunmaktadır. Ronnas sahilinde yaşama alanı bulan diğer bir bitki türü ise
Rosmarinus officinalis (Lazmarin)‘ dir.Ayios Philon kumsalının bulunduğu bölgede ise Hypecoum
procumbens (Budala Çiçeği), Anchusa humulis (Sığırdili) ve
Maresia nana isimli bitkiler
bulunmaktadır (GÜNDÜZ, 2001).
Karpaz Yarımadası ’ nda bulunan en çok dikkat çeken ve biyolojik çeşitlilik açısından önemli
olan kelebek türleri şunlardır: Karpaz Yarımadası’nda tespit edilmiş olan 19 farklı kelebek türü vardır.
Tespit edilen kelebek türlerinden ikisi Kıbrıs endemiğidirler (Maniola cypricola ve Glaucopsyche
paphos). Ayrıca Kıbrıs adasında ender rastlanılan Charaxes jasius, Gegenes pumulio ve Leptotes
pirithous isimli kelebek türlerinin de Karpaz Yarımadası’ nda bulunduğu belirtilmiştir (ÖZDEN,
2006).
Karpaz Yarımadası’nda bulunan en önemli sürüngenler şunlardır: Ege Üniversitesi Biyoloji
Bölümü Öğretim üyesi Doç. Dr. Bayram Göçmen, Karpaz Bölgesi’ nde yaşam alanı bulan birçok
sürüngen türü olduğunu belirterek, en önemlilerini şöyle sıralamıştır: Eumeces schneideri schneideri,
Acanthodactylus schreiberi schreiberi, Dolichophis jugularis cypriacus, Telescopus fallax
cyprianus, Macrovipera lebetina lebetina, Laudakia stellio cypriaca, Ophisops elegans schlueteri.
Ayrıca Karpaz Yarımadası eşsiz güzellikteki kumsallarıyla dünyada nesli tükenmekte olan
diğer sürüngenlerden deniz kaplumbağalarının da yumurtlamak için tercih ettikleri bir bölgedir.
FULLER et al. (2002 – 2006) Karpaz Bölgesi’ nde son beş yılın ortalama Chelonia mydas yuva
sayısını 173 ve Caretta caretta yuva sayısı 35 olarak bildirmişlerdir.
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Biyologlar Derneği
7
Karpaz Yarımadasındaki Habitatların Natura 2000 Ağına Göre Sınıflandırılması
___________________________________________________________________________________________________________________________
Karpaz Yarımadası’nı çevreleyen deniz sularında yaşayan en önemli deniz memelisi:
Monachus monachus (Akdeniz Foku) ’ tur. IUCN tarafından dünyada nesli tehlike altında olan deniz
memelisi olarak ilan edilmiş olan Akdeniz Foku’ nun Karpaz Yarımadası etrafında tespit edildiği
GÜCÜ et al. (2007) tarafından belirtilmiştir. Ayrıca Glamorgan Üniversitesi (Galler) ’den gelen bir
grup araştırmacı tarafından Akdeniz Foku’na yaşam ortamı olabilecek kıyısal mağara araştırma projesi
gerçekleştirilmiş ve bölgede bazı mağaralar tespit edilmiştir (HAIGH, 2004).
2. MATERYAL VE METOD
Bu çalışma kapsamında, öncelikle projede çalışan araştırmacıların daha önce bireysel olarak
kendilerinin Karpaz Yarımadası’ nda yapmış oldukları araştırma sonuçları ve yayınlarına bakılarak
Karpaz Bölgesi’ nin önemli fauna ve flora listesi oluşturuldu. Söz konusu listede yer alan ve aynı
zamanda AB Habitat Direktifi’nde adı geçen bitki ve hayvan türleri belirlendi.
AB Habitat Direktifi açısından önem arz eden bitki ve hayvan türlerinin bulunduğu habitatlara
(yaşam alanlarına) Ekim-Kasım aylarında arazi çıkışları yapılarak bu habitatların GPS koordinatları
alındı. Sörveyler sırasında elde edilen kesinleştirilmiş GPS koordinatları harita üzerine kayıt edildi.
Literatür taramaları ve arazi çalışmaları boyunca tespit edilen önemli habitat alanları
92/43/EEC Habitat Direktifi EK I’ e göre karşılaştırılarak Natura 2000 alanı ilan edilebilecek bölgeler
belirlendi.
3. SONUÇ
3.1. Karpaz Yarımadası’ nda bulunan önemli habitatlar:
Proje kapsamında yapılan literatür ve arazi çalışmaları sonucunda, AB Habitat Direktifi
(92/43/EEC) EK I’ e göre bölgede tespit edilen önemli habitatlar belirlenmiş olup, Tablo 1’ de
belirtilmiştir.
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Biyologlar Derneği
8
Karpaz Yarımadasındaki Habitatların Natura 2000 Ağına Göre Sınıflandırılması
___________________________________________________________________________________________________________________________
Tablo 1. AB Habitat Direktifi EK I’ e göre Karpaz Yarımadası’ nda bulunan önemli habitatlar
ve bunların AB Direktifi’ ndeki habitat numaraları
Habitat Numarası
1120
1240
Habitat Adı
* Posidonia yatakları
Akdeniz kıyı alanında endemik
Limonium türlerinden oluşan
İngilizce Habitat Adı
* Posidonia beds
Vegetated sea cliffs of Mediterranean
coasts with endemic Limonium spp.
kayalık alanı
1420
Akdeniz ve termo-Atlantik tuzcul
Mediterranean and thermo-Atlantic
çalıkları
halophilous scrubs
1430
Tuzcul – azotcul çalılıklar
Halo-nitrophilous scrubs
1510
* Akdeniz tuz stepleri
*Mediterranean salt steppes
2120
Kıyı boyunca Ammophila
Shifting dunes along the shoreline
arenaria bulunan, değişen kumul
with Ammophila arenaria
alanları
2220
Euphorbia terracina’ lı kıyı
Dunes with Euphorbia terracina
kumulları
2250
2260
2310
* Juniperus spp. kıyı kumulları
Cisto – Lavenduletalia kurakcıl
Cisto – Lavenduletalia dune
çalılıkları olan kumullar
sclerophyllous scrubs
Calluna ve Genista’ lı kuru kumlu
fundalıklar
5210
5220
* Coastal dunes with Juniperus spp.
Dry sand heaths with Calluna and
Genista
Juniperus spp’ lu odunsu
Aroborescent mattoral with Juniperus
matorallar
spp.
* Zyziphus’ lu odunsu matorallar
* Arborescent mattoral with
Zyziphus
5320
5410
Kayalıklara yakın Euophorbia
Low formations of Euphorbia close
alçak formasyonları
to cliffs
Batı Akdeniz’ de kayalık alanlar
üzerindeki pirganalar
West Mediterranean clifftop
phryganas (Astrogalo –
Plantaginetum subulatae)
5420
Sarcopoterium spinosum
Sarcopoterium spinosum phryganas
pirganaları
9320
Olea ve Cerotonia ormanlıkları
Olea and Ceratonia forests
(*) işareti, öncelikli bitki ve hayvan yaşam alanlarını göstermektedir.
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Biyologlar Derneği
9
Karpaz Yarımadasındaki Habitatların Natura 2000 Ağına Göre Sınıflandırılması
___________________________________________________________________________________________________________________________
Tablo 1’ de belirtilmiş olan AB Habitat Direktifi kapsamında koruma altına alınması gereken,
projede önerilen Natura 2000 bölgeleri GPS koordinatlarına göre haritalandırılmıştır. Harita 1’ de
belirtilen bölgelerin tamamı Natura 2000 bölgesi olarak tanımlanması gerekmektedir.
Harita 1. Karpaz Yarımadası’ nda bulunan AB Habitat Direktifi EK I’ e göre önemli habitatlar
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Biyologlar Derneği
10
Karpaz Yarımadasındaki Habitatların Natura 2000 Ağına Göre Sınıflandırılması
___________________________________________________________________________________________________________________________
1: Arboroscent mattoral with Juniperus (5210), Sarcopoterium spinosum phryganas (5420), Dry sand
heaths with Calluna and Genista (2310).
2: Arboroscent mattoral with Juniperus (5210), Sarcopoterium spinosum phryganas (5420).
3: Arboroscent mattoral with Juniperus (5210), Sarcopoterium spinosum phryganas (5420), Dry sand
heaths with Calluna and Genista (2310), Cisto-Lavenduletalia dune sclerophyllous scrubs (2260),
Coastal dunes with Juniperus spp. (2250).
4: Arboroscent mattoral with Juniperus (5210), Sarcopoterium spinosum phryganas (5420).
5: Sarcopoterium spinosum phryganas (5420), Dry sand heaths with Calluna and Genista (2310).
6: Arboroscent mattoral with Juniperus (5210), Sarcopoterium spinosum phryganas (5420).
7: Arboroscent mattoral with Juniperus (5210), Sarcopoterium spinosum phryganas (5420).
8: Arboroscent mattoral with Juniperus (5210).
9: Arboroscent mattoral with Juniperus (5210), Sarcopoterium spinosum phryganas (5420), Dry sand
heaths with Calluna and Genista (2310), Coastal dunes with Juniperus spp. (2250), Shifting dunes
along the shoreline with Ammophila arenaria (2120), Low formations of Euphorbia close to cliffs
(5320), Vegetated sea cliffs of Mediterranean coasts with endemic Limonium spp. (1240), Halonitrophilous scrubs (1430).
10: Arboroscent mattoral with Juniperus (5210), Vegetated sea cliffs of Mediterranean coasts with
endemic Limonium spp. (1240).
11: Coastal dunes with Juniperus spp. (2250), Shifting dunes along the shoreline with Ammophila
arenaria (2120), Low formations of Euphorbia close to cliffs (5320), Halo-nitrophilous scrubs
(1430).
12: Arboroscent mattoral with Juniperus (5210).
13: Sarcopoterium spinosum phryganas (5420).
14: Olea and Ceratonia forests (9320).
15: Dunes with Euphorbia terracina (2220).
16: Olea and Ceratonia forests (9320).
17: Arboroscent mattoral with Juniperus (5210), Sarcopoterium spinosum phryganas (5420), Dry sand
heaths with Calluna and Genista (2310).
Mavi çizgi: Mavi çizginin kuzeye bakan iç kasmının tamamı Natura 2000 alanıdır.
Yeşil Çizgi: Yeşil çizgilerin denize bakan iç kısımları kıyı alanları ve kumul alanlarıdır, tamamı
Natura 2000 alanıdır.
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Biyologlar Derneği
11
Karpaz Yarımadasındaki Habitatların Natura 2000 Ağına Göre Sınıflandırılması
___________________________________________________________________________________________________________________________
3.2. Önemli kumul alanları:
Karpaz Yarımadası’ nda bulunup ve ayni zamanda AB Habitat Direktifi EK I’ de belirtilmiş
olan 2120, 2220, 2250, 2260, 2310 habitat no’ lu alanları içermekte olan en önemli kumul alanları
Harita 2 ve Harita 3’ te gösterilmiştir. Kumul alanlarının belirlenmesinde ÇİÇEK (2006)’ dan da
yararlanılmıştır.
Harita 2. AB Habitat Direktifi’ ne göre koruma altına alınması gereken Golden Beach kumulu
Kırmızı Çizgi: Kırmızı çizginin denize bakan kısmı kaplumbağaların yuva yaptıkları plajdır.
Yeşil Çizgi: Kumul alanlarıdır.
Mavi Çizgi: Yapılaşmaya açık olmayan (kapalı) kıyı bölgesidir.
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Biyologlar Derneği
12
Karpaz Yarımadasındaki Habitatların Natura 2000 Ağına Göre Sınıflandırılması
___________________________________________________________________________________________________________________________
Harita 3. AB Habitat Direktifi’ ne göre koruma altına alınması gereken Ronnas ve
Ayios Philon kumulu
Kırmızı Çizgi: Kırmızı çizginin denize bakan kısmı kaplumbağaların yuva yaptıkları plajdır.
Yeşil Çizgi: Kumul alanlarıdır.
Mavi Çizgi: Yapılaşmaya açık olmayan (kapalı) kıyı bölgesidir.
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Biyologlar Derneği
13
Karpaz Yarımadasındaki Habitatların Natura 2000 Ağına Göre Sınıflandırılması
___________________________________________________________________________________________________________________________
3.3. Önemli Posodonia alanları:
Karpaz Yarımadası’ nda bulunan önemli Posidonia alanları Harita 4’ te belirtilmiştir. Önemli
Posidonia alanları ÇİÇEK (2006)’ ya göre belirlenmiştir.
Harita 4. AB Habitat Direktifi’ ne göre Dipkarpaz Yarımadası’ nda koruma altına alınması
gereken önemli Posidonia alanları
◊: Posidonia olan alanları göstermektedir. Ancak işeretlenmemiş diğer kıyı alanlarında da
Posidonia olabilir. Bu konudaki araştırmalar halen devem etmektedir.
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Biyologlar Derneği
14
Karpaz Yarımadasındaki Habitatların Natura 2000 Ağına Göre Sınıflandırılması
___________________________________________________________________________________________________________________________
3.4. Akdeniz Foku’ nun Karpaz Yarımadası’ndaki yaşam alanları:
IUCN tarafından nesli tükenmekte olan deniz memelisi olarak ilan edilen Monachus
monachus’ un, Karpaz Bölgesi kıyılarında, ODTÜ öğretim üyesi Doç. Dr. Ali Gücü ve araştırma ekibi
tarafından tespit edilen, yaşama ve/veya ziyaret alanları Harita 5’ te belirtilmiştir. Harita üzerinde
belirtilen bu söz konusu kıyı alanlarının bir an önce yasa çerçevesinde korunmaya alınması
gerekmektedir.
Harita 5. Akdeniz Foku yaşam alanları haritası
○: Akdeniz fokunun kullanabileceği deniz kıyısındaki uygun mağara alanları
*: Akdeniz fokunun kullandığı (kesinleşen) deniz kıyısındaki mağara alanları
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Biyologlar Derneği
15
Karpaz Yarımadasındaki Habitatların Natura 2000 Ağına Göre Sınıflandırılması
___________________________________________________________________________________________________________________________
3.5. Deniz kaplumbağalarının kullandıkları önemli yumurtalama alanları:
Karpaz Bölgesi ‘nde her yıl gelen Caretta caretta ve Chelonia mydas deniz kaplumbağalarının,
bölgede yumurtlamak için kullandıkları en önemli kumsallar Harita 6 ve Harita 7’ de beliritilmiştir.
Ronnas ve Ayios Philon kumsallarının, tüm Akdeniz bölgesinde yeşil kaplumbağaları için en önemli
3. yumurtlama alanı oldukları bilinmektedir (KASPAREK et al., 2001).
Harita 6. Karpaz Yarımadası’ ndaki deniz kaplumbağalarının önemli yumurtlama alanları
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Biyologlar Derneği
16
Karpaz Yarımadasındaki Habitatların Natura 2000 Ağına Göre Sınıflandırılması
___________________________________________________________________________________________________________________________
Harita 7. K9, K10 ve K11 kumsallarını gösteren detay haritası
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Biyologlar Derneği
17
Karpaz Yarımadasındaki Habitatların Natura 2000 Ağına Göre Sınıflandırılması
___________________________________________________________________________________________________________________________
4. ÖNERİLER
1. Avrupa Birliği Habitat Direktifi normlarına uygun olarak hazırlamış olduğumuz bu rapor ve
içerisindeki haritalar dikkate alınarak, söz konusu raporda yer alan, Harita 1, 2, 3, 4, 5, 6 ve 7’
de belirtilen önemli habitat alanlarının tümü, yeni çıkarılacak olan “Karpaz Milli Parkı
Yasası” çerçevesinde mutlak koruma alanı olarak bir an önce koruma altına alınmalıdır.
2. Harita 1’ de belirtilen mavi çizginin kuzey üst kısmını kapsayan tüm bölge, yeni
yapılaşmaya kapalı alan olmalıdır. Bu bölge içerisinde sadece mevcut eski binaların
restorasyonuna izin verilebilir.
3. Harita 1’ de beliritlen mavi çizginin kuzey üst kısmını kapsayan tarım alanları, olduğu
şekilde korunmalıdır. Söz konusu tarım alanlarının genişletilmesine izin verilmemelidir.
4. Harita 1’ de belirtilen mavi çizginin kuzey üst kısmını kapsayan tüm bölgede avlanma
yasaklanmalıdır.
5. Harita 2’ de beliritlen Golden Beach, Harita 3’ te belirtilen Ronnas ve Ayios Philon
kumulu, Harita 7’ de belirtilen kumularda, yeşil çizgi ile deniz arasındaki bölgede
geceleyin piknik yapmak ve plaja giriş yasaklanlanmalıdır. Ayrıca bu alanlara gece veya
gündüz, tüm motorlu araçların girmesi de yasaklanmalıdır.
6. Golden Beach, Ayios Philon ve Ronnas kumul alanlarında, insanların kolaylıkla
yürüyebilmesi için yürüme yolları (patikalar) yapılacaksa, ip ve ahşap materyaller
kullanılmalıdır. Patikaların genişliği 60 cm’ den fazla olmamalıdır. Böylece kumul
alanlarının ve oradaki bitkilerin korunması sağlanacaktır.
7. Her ne kadar Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti devleti AB yasaları uygulama anlamında AB ‘ye
tam üye durumunda olmasa da, devletimizin AB normlarına uygun olarak çevre koruma
yasalarını geliştirmekte olduğu ve Karpaz Yarımadası ‘nın Natura 2000 alanı kapsamında
değerlendirilmesi gerektiği Avrupa Birliği komisyonuna bildirilmeli ve mutlak koruma
prensipleri doğrultusunda korunması için gerekli tedbirlerin alınacağı taahüt edilmelidir.
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Biyologlar Derneği
18
Karpaz Yarımadasındaki Habitatların Natura 2000 Ağına Göre Sınıflandırılması
___________________________________________________________________________________________________________________________
8. Karpaz Yarımadası’ ndaki önemli habitat alanlarının iyi bir şekilde yönetiminin ve
korunmasının sağlanması için Çevre ve Doğal Kaynaklar Bakanlığı’ nın yıllık bütçesinde
bölgeye ayrı bir fon ayrılmalıdır. Sağlanacak olan fon kapsamında daha detaylı bir proje
çalışmasına yer verilmelidir.
9. Yeni nesillere ve bölge halkına doğa koruma sevgisini ve biyoçeşitliliğin önemini
aşılayabilmek amacıyla, Karpaz Bölgesi’ ndeki doğal güzellikleri tanıtıcı bir merkez
kurulmalıdır. Merkez kurulurken, bina yapımında kullanılacak malzemelerin doğal (geriye
dönüşümlü) olmasına dikkat edilmelidir. Mümkünse eski bir yapı restore edilerek, merkez
amaçlı kullanılmalıdır.
10. Önemli habitat alanları dışında kalan küçük bölgelerde, yalnızca küçük ölçekli turistik yatırım
önerilmektedir. Yapılacak olan küçük turistik köy evi şeklindeki tesisler max 25 yatak
kapasitesi olarak planlanmalı, Arch House örneğindeki gibi bölgenin doğal dokusuna uygun
olmalıdır.
11. Kuzey Kıbrıs’ ta uluslararası anlamda öneme sahip Karpaz Yarımadası’ nın, bu çalışma
sonuçlarının da ortaya koyduğu gerçekler ışığında tanıtılması sağlanarak “Uluslararası Karpaz
Milli Parkı” yaratılmalıdır.
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Biyologlar Derneği
19
Karpaz Yarımadasındaki Habitatların Natura 2000 Ağına Göre Sınıflandırılması
___________________________________________________________________________________________________________________________
5. REFERANSLAR
Council Directive, 2004. Consolidated Text, Produced by the Consleg System of the office for Official
Publications of the European Communities, Council of Directive, 92/43/EEC, on the
conservation of natural habitats and of wild fauna and flora, 57 pp.
Çiçek, B.A., 2006. KKTC Kıyısal Alanı Biyolojik Çeşitliliği’ nin Araştırılması, Hacettepe
Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, Ankara, 353 s.
Fuller, W.J., Broderick, A.C., Glen F., Godley, B.J. (2002) Marine Turtle Conservation Project
Northern Cyprus 2002- Annual Report. 15 pp.
Fuller, W.J., Broderick, A.C., Godley, B.J. (2003) Marine Turtle Conservation Project Northern
Cyprus 2003- Annual Report. 15 pp.
Fuller, W.J., Broderick, A.C., Godley, B.J. (2004) Marine Turtle Conservation Project Northern
Cyprus 2004- Annual Report. 15 pp.
Fuller, W.J., Broderick, A.C., Godley, B.J., Walker J. (2005) Marine Turtle Conservation Project
Northern Cyprus 2005- Annual Report. 15 pp.
Fuller, W.J., Bicknell A., Broderick, A.C., Godley, B.J. (2006) Marine Turtle Conservation Project
Northern Cyprus 2006- Annual Report. 15 pp.
Gücel, S. et al., 2008. Halophytic and Psammophytic Plant Diversity of North Cyprus, submitted to
the Pakistan Journal of Botany.
Gücü, A. C., et al., 2007. Investigaitons on Monk Seal Colony in Turkish Republic of Northern
Cyprus and their relationship with Anatolian Colony, Final Report submitted to the Scientific
and Technological Research Council of Turkey (TUBİTAK), Ankara, Project no: TBAG106T166, 51 pp.
Gündüz, Ş., 2001. Ecologically Important Areas. UNDP Project Report, 180 pp.
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Biyologlar Derneği
20
Karpaz Yarımadasındaki Habitatların Natura 2000 Ağına Göre Sınıflandırılması
___________________________________________________________________________________________________________________________
Haigh, M. A., 2004. TRNC “Mediterranean Monk Seal Project” viability phase, Coastal Habitat
Survey of the Karpaz October 22nd to 25th, In Association with the Sea Turtle Conservation
Project, 14 pp.
Kasparek M, Godley BJ, Broderick AC, 2001. Nesting of the Green Turtle, Chelonia mydas, in the
Mediterranean: a review of status and conservation needs. Zoology in the Middle East. 24, 45-74.
Özden, Ö., 2006. Butterfly Diversity of the Karpaz Peninsula, UNDP, Partnership for the Future,
Baseline study on the Environmental Conditions of the Karpaz Peninsula in the northern part of
Cyprus, Doğa Koruma Merkezi, Ankara, Turkey, 285 pp.
Viney, D. E., 2004. An Illustrated Flora of North Cyprus. Published by Koeltz Scientific Books,
Koenigstein, Germany.
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Biyologlar Derneği
21
Karpaz Yarımadasındaki Habitatların Natura 2000 Ağına Göre Sınıflandırılması
___________________________________________________________________________________________________________________________
BÖLÜM-I
AB YABANİ KUŞLAR DİREKTİFİ’NİN
(79/409/EEC) KARPAZ YARIMADASI’ NA
ADAPTASYONU
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Biyologlar Derneği
22
Karpaz Yarımadasındaki Habitatların Natura 2000 Ağına Göre Sınıflandırılması
___________________________________________________________________________________________________________________________
1. GİRİŞ
1.1. AB Yabani Kuşlar Direktifi hakkında kısa bilgi:
Avrupa Birliği (AB) 1979 yılında “Yabani Kuşlar Direktifi (79/409/EEC)” ni çıkarmıştır. Söz
konusu bu yasa 1979 yılında dokuz AB üyesi ülke tarafından kabul edilmiştir. Mayıs 2004 tarihinden
itibaren AB “Yabani Kuşlar Direktifi” tüm 25 AB ülkesinde uygulamaya alınmıştır. 1 Mayıs 2004
tarihinden itibaren Kıbrıs (Güney Kıbrıs) da direktifi uygulamakla yükümlü sayılmıştır.
AB Yabani Kuşlar Direktifi Madde 1 ‘ e göre (79/409/EEC – Article 1) AB üyesi her ülke,
kendi ülkelerinde bulunan kuş türlerini korumak, bulundukları ortamda normal yaşantılarını
sürdürmelerine yardımcı olmakla yükümlüdürler. Bu kapsamda söz konusu kuş türlerinin
yumurtalarını ve yaşama alanlarını da korumaları gerekmektedir.
Ayrıca AB Yabani Kuşlar Direktifi Madde 3’ e göre (79/409/EEC – Article 3) her üye ülke,
ülke sınırları içerisinde bulunan tüm kuş türlerini ve habitatlarını korumak, yönetimini sağlamak veya
yeterli biyolojik çeşitliliği tekrar oluşturmak için gerekli ölçüm ve gözlemleri yapmakla yükümlüdür.
Yabani Kuşlar Direktifi Madde 3’e göre kuşların yaşama alanlarının korunması ve bakımının
sağlanması için aşağıda belirtilen hususlar dikkate alınmalıdır:
•
Özel Koruma Alanlarının belirlenmesi (SPA)
•
Özel Koruma Alanı içerisindeki ve etrafındaki kuş yaşama alanlarının (habitatların) ekolojik
isteklerine göre bakımının sağlanması
•
Daha önce zarar görmüş biyotopların (küçük yaşama alanı) tekrar oluşturulmasının sağlanması
•
Yeni biyotopların oluşturulması
AB Yabani Kuşlar Direktifi Madde 4’ te belirtildiği üzere Ek 1 ‘ (79/409/EEC - Article 4 –
Annex 1) deki listede yer alan kuş türlerinin ve habitatların korunması gerekmektedir.
1.2. Önemli kuş alanlarının AB kriterlerine göre belirlenmesi:
Önemli Kuş Alanları (ÖKA) Dünya Kuşları Koruma Örgütü (Birdlife International)’ nün
belirlediği standart kriterlere göre tespit edilmektedir. Bu alanlar kuş türlerinin korunmasında
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Biyologlar Derneği
23
Karpaz Yarımadasındaki Habitatların Natura 2000 Ağına Göre Sınıflandırılması
___________________________________________________________________________________________________________________________
uluslararası öneme sahip olan bölgeleri içermektedir. Önemli Kuş Alanları aynı zamanda dünyada
biyoçeşitliliğin korunmasında önem taşırlar ve çok büyük bir biyoçeşitlilik ağını oluştururlar. Önemli
Kuş Alanları’nın belirlenmesinde kullanılan uluslararası kriterler Avruğa Birliği Yabani Kuşlar
Direktifi’nde adı geçen Özel Koruma Alanları (SPAs)’ nın oluşturulmasında kullanılmaktadır. Bu
söz konusu uluslararası kriterler “C Kriter Kategorileri” olarak adlandırılmaktadır. Bu bağlamda 15
AB üye ülkesinde şimdiye kadar 2264 tane “Önemli Kuş Alanı” belirlenmiştir.
Önemli Kuş Alanları’ nın belirlenmesinde kullanılan kriterler ve anlamları şunlardır:
C1: Species of global conservation concern
Dünyada nesli tükenmekte olan ve korunması gereken türler
C2: Concentrations of species threated at the EU level
AB’ de nesli tükenmekte olan türlerin Yabani Kuşlar Direktifi Ek 1 de belirtilen kuş türlerinin sürekli
olarak bulunduğu yerler
C3: Migratory non-threatened species
AB sınırları içerisinde nesli tehlike altında olmayan, göç eden kuşlar
C4: Large congregations
Büyük topluluk halinde olan kuşların bulundukları yerler
C5: Large congregations “bottleneck” sites
“Darboğaz” olarak isimlendirilen bölgeler, söz konusu bu bölgelerden en az 5000 leylek geçmesi veya
3000 turna geçmesi gerekmektedir.
C6: Species threatened EU level
AB Kuş Direktifi Ek 1’ de belirtilen nesli tehlike altında olan kuş türlerinin bulunduğu tüm bölgeler
C7: other ornithological criteria
Daha önce Özel Koruma Alanı ilan edilmiş olan bir bölgenin, ornitolojik olarak değerlendirilmesi
1.3. Karpaz Yarımadası’ nın ornitolojik önemi:
Karpaz Yarımadası yaklaşık olarak 9730 ha alanı kapsamaktadır. Büyük bir kısmı alçak
Juniperus phoenica ormanı, maki bitki örtüsü, garig, pirgana habitatı ve bazı doğal Pinus brutia ile
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Biyologlar Derneği
24
Karpaz Yarımadasındaki Habitatların Natura 2000 Ağına Göre Sınıflandırılması
___________________________________________________________________________________________________________________________
kaplıdır. Pinus brutia ile kaplı olan alanlarda çalı formunda bitkiler bulunmaktadır. AB Yabani Kuşlar
Direktifi Ek 1’ de belirtilen kuş listesinde yer alan kuş türlerinden 71 tanesinin Karpaz Bölgesi’ nde
tespit edildiği bilinmektedir (Iezekiel et al., 2004).
AB Yabani Kuşlar Direktifi’ nde korunması gereken kuşlar listesinde yer alan Ada Martısı
(Larus audouinii) Kıbrıs’ ta yalnızca Kleides adalarında yuva yapabilmektedir. Ayrıca Tepeli
Karabatak (Phalacrocorax aristotelis desmarestii) için de Kleides adaları oldukça önemli bir
bölgedir.
Ayrıca Karpaz Yarımadası, AB Kuş Direktifi’nde yer alan Kıbrıs Kuyrukkakanı
(Oenanthe cypria) ve Kıbrıs Ötleğeni (Sylvia melanothorax) isimli endemik kuş türlerimiz için de
çok önemli bir yaşam alanı konumundadır.
Karpaz Yarımadası, AB Yabani Kuşlar Direktifi’ nde belirtilen “Özel Koruma Alanları
(SPAs)” kriterleri içerisinde C5 kriterine uyan çok önemli bir kuş geçiş (göç) noktasıdır. Ayrıca Dünya
Kuşları Koruma Örgütü (BirdLife International) Mart 2004’ te yayınlamış olduğu raporunda Karpaz
Yarımadasının uluslararası kriterlere göre “Özel Koruma Alanı” olması gerektiğini bildirmiştir.
2. MATERYAL VE METOD
Bu çalışma kapsamında, öncelikle Karpaz Yarımadası’nda daha önce gözlemlenmiş olan kuş
türleriyle ilgili olarak literatür taraması yapılmış ve önemli kuş listeleri çıkarılmıştır. Bu bağlamda
Council Directive 79/409/EEC (1979), KUŞKOR 1998, 1999, 2000 ve 2001 yıllık raporlarından
yararlanılmıştır.
Ekim 2007- Kasım 2007 ayları boyunca, bölgede toplam 4 kez arazi çıkışı gerçeklerştirilerek
kuş gözlemleri ve sayımları yapılmıştır. Yapılan bu çalışmalara 2 uzman katılmıştır. Çalışmalar
boyunca kuşların teşhisinde Flint and Stewart (1992) ve Mullarney, Svenson, Zetterström and Grant
(1999)’ dan yararlanılmıştır. Kuş gözlemleri yapılırken, Karpaz Yarımadası’ndaki önemli kuş
habitatları belirlenmeye çalışılmıştır. Hem literatürler, hem de yapılan gözlemlere dayanarak önemli
kuş alanları belirlenmiş, bu alanların GPS koordinatları alınmış ve haritaları oluşturulmuştur.
3. SONUÇ
Natura 2000 projesi kapsamında Ekim – Kasım 2007 ‘ de yapılan kuş gözlemleri sonucunda 18
tür saptanmıştır. Bu rakam, Kıbrıs adası için verilen 378 kuş türünün 1/21 sini kapsamaktadır. Ancak
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Biyologlar Derneği
25
Karpaz Yarımadasındaki Habitatların Natura 2000 Ağına Göre Sınıflandırılması
___________________________________________________________________________________________________________________________
bu çalışmanın, yalnızca 2 aylık bir süre zarfında ve 4 arazi çıkışı yapılarak gerçekleştirildiği gözden
kaçırılmamalıdır. Ayrıca KUŞKOR raporlarına bakıldığı zaman, bölgede AB Kuşlar Yabani Kuşlar
Direktifi' ne göre önemli olan daha pek çok kuş türü olduğu görülmektedir.
Bu yıl Çevre ve Doğal Kaynaklar Bakanlığı’ nın finanse ettiği Natura 2000 projesi kapsamında
yapılan kuş gözlemleri sonucunda AB Yabani Kuşlar Direktifi’ nden yararlanılarak, Karpaz
Yarımadası’nda korunması gereken kuş türleri listesi çıkarılmıştır (Tablo 1).
Tablo 1. 2007 yılı Ekim- Kasım aylarında Karpaz Yarımadası’nda proje araştırmacıları
tarafından gözlemlenmiş olan, AB Yabani Kuşlar Direktifi EK I’ e göre yasal olarak korunması
gereken kuş türleri listesi
Bilimsel İsmi
Plegadis falcinellus
Alcedo atthis
Lanius minor
Circus pygargus
Falco peregrinus
Lanius collurio
Coracias garrulus
Phalacrocorax aristotelis
desmarestii
Calandrella brachydactyla
Lanius nubicus
Larus audounii
Sylvia melanothorax
Oenanthe cypriaca
Circus macrourus
Burhinus oedicnemus
Milvus migrans
Caprimulgus europaeus
Hieraaetus pennatus
Türkçe İsmi
Çeltikçi
Yalıçapkını
Kara Alınlı Örümcekkuşu
Çayır Delicesi
Gökdoğan
Kızıl Sırtlı Örümcekkuşu
Gökkuzgun
Tepeli Karabatak
İngilizce İsmi
Glossy Ibis
Kingfisher
Lesser Grey Shrike
Montagu’s Harrier
Peregrine Falcon
Red-backed Shrike
Roller
Shag
Bozkır Toygarı
Maskeli Örümcekkuşu
Ada Martısı
Kıbrıs Ötleğeni
Kıbrıs Kuyrukkakanı
Bozkır Delicesi
Kocagöz
Kara Çaylak
Çobanaldatan
Küçük Kartal
Short-toed Lark
Masked Shrike
Audouin’s Gull
Cyprus Warbler
Cyprus Wheatear
Pallid Harrier
Stone Curlew
Black Kite
Night Jar
Booted Eagle
Ayrıca bölgenin profesyonel anlamda Avrupa Birliği kriterlerine uyarak, sağlam bir altyapıya
dayandırılarak korunmasının sağlanabilmesi için, daha önceki yıllarda başka uzmanlarca yapılan kuş
gözlem raporlarından da faydalanılarak belirli yıllara ait önemli kuş listeleri de hazırlanmıştır (Tablo
2, 3, 4, 5).
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Biyologlar Derneği
26
Karpaz Yarımadasındaki Habitatların Natura 2000 Ağına Göre Sınıflandırılması
___________________________________________________________________________________________________________________________
Tablo 2. 1998 Yılında Karpaz Yarımadası’ nda KUŞKOR tarafından gözlemlenmiş olan ve AB
Kuş Direktifi EK I’ e göre yasal olarak korunması gereken kuş türleri listesi
Bilimsel İsmi
Phalacrocorax aristotelis
desmarestii
Ardea purpurea
Pernis apivorus
Circus macrourus
Circus pygargus
Falco naumani
Falco vespertinus
Falco peregrinus
Burhinus oedicnemus
Larus genei
Larus audounii
Sterna nilotica
Coracias garrulus
Calandrella brachydactyla
Anthus campestris
Oenanthe cypriaca
Sylvia melanothorax
Lanius collurio
Lanius minor
Emberiza hortulana
Türkçe İsmi
Tepeli Karabatak
Shag
Erguvani Balıkçıl
Arı Şahini
Bozkır Delicesi
Çayır Delicesi
Küçük Kerkenez
Aladoğan
Gökdoğan
Kocagöz
İnce Gagalı Martı
Ada Martısı
Gülen Sumru
Gökkuzgun
Bozkır Toygarı
Kır İncirkuşu
Kıbrıs Kuyrukkakanı
Kıbrıs Ötleğeni
Kızıl Sırtlı Örümcekkuşu
Kara Alınlı örümcekkuşu
Kiraz Kuşu
Purple Heron
Honey Buzzard
Pallid Harrier
Montagu’s Harrier
Lesser Kestrel
Red-footed Falcon
Peregrine Falcon
Stone Curlew
Slender – billed Gull
Audouin’s Gull
Gull-billed Tern
Roller
Short-toed Lark
Tawny Pipit
Cyprus Wheatear
Cyprus Warbler
Red-backed Shrike
Lesser Grey Shrike
Ortolan Bunting
İngilizce İsmi
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Biyologlar Derneği
27
Karpaz Yarımadasındaki Habitatların Natura 2000 Ağına Göre Sınıflandırılması
___________________________________________________________________________________________________________________________
Tablo 3. 1999 Yılında Karpaz Yarımadası’ nda KUŞKOR tarafından gözlemlenmiş olan ve AB
Kuş Direktifi EK I’e göre yasal olarak korunması gereken kuş türleri listesi
Bilimsel İsmi
Phalacrocorax aristotelis
desmarestii
Ardeola ralloides
Ardea purpurea
Phoenicopterus ruber
Pernis apivorus
Circus aeruginosus
Circus macrourus
Circus pygargus
Circus cyaneus
Falco naumanni
Falco vespertinus
Falco peregrinus
Falco eleonorae
Grus grus
Burhinus oedicnemus
Larus audounii
Lullula arborea
Oenanthe cypriaca
Sylvia melanothorax
Sylvia rueppelli
Lanius collurio
Lanius minor
Lanius nubicus
Emberiza caesia
Türkçe İsmi
Tepeli Karabatak
Shag
Alaca Balıkçıl
Erguvani Balıkçıl
Flamingo
Arı Şahini
Saz Delicesi
Bozkır Delicesi
Çayır Delicesi
Gökçe Delice
Küçük Kerkenez
Aladoğan
Gökdoğan
Ada Doğanı
Turna
Kocagöz
Ada Martısı
Orman Toygarı
Kıbrıs Kuyrukkakanı
Kıbrıs Ötleğeni
Kara Boğazlı Ötleğen
Kızıl Sırtlı Örümcekkuşu
Kara Alınlı örümcekkuşu
Maskeli Örümcekkuşu
Kızıl Kiraz Kuşu
Squacco Heron
Purple Heron
Greater Flamingo
Honey Buzzard
Marsh Harrier
Pallid Harrier
Montagu’s Harrier
Hen Harrier
Lesser Kestrel
Red-footed Falcon
Peregrine Falcon
Eleonora’s Falcon
Common Crane
Stone Curlew
Audouin’s Gull
Woodlark
Cyprus Wheatear
Cyprus Warbler
Ruppelli’s Warbler
Red-backed Shrike
Lesser-grey Shrike
Masked Shrike
Cretzchmar’s Bunting
İngilizce İsmi
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Biyologlar Derneği
28
Karpaz Yarımadasındaki Habitatların Natura 2000 Ağına Göre Sınıflandırılması
___________________________________________________________________________________________________________________________
Tablo 4. 2000 Yılında Karpaz Yarımadası’ nda KUŞKOR tarafından gözlemlenmiş olan ve AB
Kuş Direktifi EK I’ e göre yasal olarak korunması gereken kuş türleri listesi
Bilimsel İsmi
Phalacrocorax aristotelis
desmarestii
Ardeola ralloides
Egretta garzetta
Egretta alba
Ardea purpurea
Ciconia nigra
Ciconia ciconia
Plegadis falcinellus
Pernis apivorus
Milvus migrans
Circus aeruginosus
Circus cyaneus
Circus macruorus
Circus pygargus
Buteo rufinus
Pandion haliaetus
Falco naumanni
Falco vespertinus
Falco eleonorae
Falco cherrug
Grus grus
Recurvirostra avosetta
Burhinus oedicnemus
Charadrius morinellus
Pluvialis apricaria
Larus audouinii
Sterna nilotica
Coracias garrulus
Calandrella brachydactyla
Sylvia rueppelli
Ficedula semitorquata
Ficedula albicollis
Lanius minor
Lanius nubicus
Bucanetes githagineus
Emberiza hortulana
Türkçe İsmi
Tepeli Karabatak
Shag
Alaca Balıkçıl
Küçük Ak Balıkçıl
Büyük Ak Balıkçıl
Erguvani Balıkçıl
Kara Leylek
Leylek
Çeltikçi
Arı Şahini
Kara Çaylak
Saz Delicesi
Gökçe Delice
Bozkır Delicesi
Çayır Delicesi
Kızıl Şahin
Balık Kartalı
Küçük Kerkenez
Aladoğan
Ada Doğanı
Ulu Doğan
Turna
Kılıçgaga
Kocagöz
Dağ Cılbıtı
Altın Yağmurcun
Larus audouinii
Gülen Sumru
Gökkuzgun
Bozkır Toygarı
Kara Boğazlı Ötleğen
Alaca Sinekkapan
Halkalı Sinekkapan
Kara Alınlı Örümcekuşu
Maskeli Örümcekkuşu
Küçük Alacemek
Kirazkuşu
Squacco Heron
Little Egret
Great White Egret
Purple Heron
Black Stork
White Stork
Glossy Ibis
Honey Buzzard
Black Kite
Marsh Harrier
Hen Harrier
Pallid Harrier
Montagu’s Harrier
Long-legged Buzzard
Osprey
Lesser Kestrel
Red-Footed Falcon
Eleonora’s Falcon
Saker Falcon
Common Crane
Avocet
Stone Curlew
Dotterel
Golden Plover
Audouin’s Gull
Gull Billed Tern
Roller
Short-Toed Lark
Ruppelli’s Warbler
Semi-collared Flycatcher
Collared Flycatcher
Lesser Grey Shrike
Masked Shrike
Trumpeter Finch
Ortolan Bunting
İngilizce İsmi
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Biyologlar Derneği
29
Karpaz Yarımadasındaki Habitatların Natura 2000 Ağına Göre Sınıflandırılması
___________________________________________________________________________________________________________________________
Tablo 5. 2001 Yılında Karpaz Yarımadası’ nda KUŞKOR tarafından gözlemlenmiş olan ve AB
Kuş Direktifi EK I’ e göre yasal olarak korunması gereken kuş türleri listesi
Bilimsel İsmi
Phalacrocorax aristotelis
desmarestii
Pelecanus onocrotalus
Nycticorax nycticorax
Egretta garzetta
Ardea purpurea
Ciconia ciconia
Plegadis falcinellus
Phoenicopterus ruber
Milvus migrans
Circus aeruginosus
Circus cyaneus
Circus pygargus
Falco naumanni
Falco vespertinus
Burhinus oedicnemus
Charadrius morinellus
Larus audouinii
Alcedo atthis
Coracias garrulus
Calandrella brachydactyla
Oenanthe cypriaca
Sylvia melanothorax
Sylvia rueppelli
Ficedulla albicollis
Lanius collurio
Lanius minor
Emberiza caesia
Türkçe İsmi
Tepeli Katabatak
Shag
Ak Pelikan
Gece Balıkçılı
Küçük Ak Balıkçıl
Erguvani Balıkçıl
Leylek
Çeltikçi
Flamingo
Kara Çaylak
Saz Delicesi
Gökçe Delice
Çayır Delicesi
Küçük Kerkenez
Aladoğan
Kocagöz
Dağ Cılıbıtı
Ada Martısı
Yalıçapkını
Gökkuzgun
Bozkır Toygarı
Kıbrıs Kuyrukkakanı
Kıbrıs Ötleğeni
Kara Boğazlı Ötleğen
Halkalı Sinekkapan
Kızıl Sırtlı Örümcekkuşu
Kara Alınlı Örümcekkuşu
Kızıl Kirazkuşu
White Pelican
Night Heron
Little Egret
Purple Heron
White Stork
Glossy Ibis
Greater Flamingo
Black Kite
Marsh Harrier
Hen Harrier
Montagu’s Harrier
Lesser Kestrel
Red-footed Falcon
Stone Curlew
Dotterel
Audouin’s Gull
Kingfisher
Roller
Short-toed Lark
Cyprus Wheatear
Cyprus Warbler
Ruppeli’s Warbler
Semi-collared Flycatcher
Red-backed Shrike
Lesser Grey Shrike
Cretzchmar’s Bunting
İngilizce İsmi
Habitatlarla ilgili çalışmalarda özellikle bu türler dikkate alınmış ve önemli habitat alanları
belirlenmiştir. Bu habitat alanlarının GPS koordinatları alınarak, haritaları hazırlanmıştır (Harita 1,
Harita 2, Harita 3).
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Biyologlar Derneği
30
Karpaz Yarımadasındaki Habitatların Natura 2000 Ağına Göre Sınıflandırılması
___________________________________________________________________________________________________________________________
Harita 1. Karpaz Yarımadası’ nda önemli kuş göç alanları (hem göç gözlem noktası, hem de
kuşların dinlenme noktası)
1- Ayios Philon, 2- Zafer Burnu, 3- Blue Sea Hotel, 4- Golden Beach, 5- Aphendirka Kilisesi
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Biyologlar Derneği
31
Karpaz Yarımadasındaki Habitatların Natura 2000 Ağına Göre Sınıflandırılması
___________________________________________________________________________________________________________________________
Harita 2. Önemli kuş yaşama alanları (özellikle Kıbrıs Kuyrukkakanı ve Kıbrıs Ötleğeni’ nin
yaşadıkları alanlar).
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Biyologlar Derneği
32
Karpaz Yarımadasındaki Habitatların Natura 2000 Ağına Göre Sınıflandırılması
___________________________________________________________________________________________________________________________
Harita 3. AB Kuş Direktifi’ nde yer alan Ada Martısı ve Tepeli Karabatak için çok önemli
üreme yeri olan Klides adaları
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Biyologlar Derneği
33
Karpaz Yarımadasındaki Habitatların Natura 2000 Ağına Göre Sınıflandırılması
___________________________________________________________________________________________________________________________
4. ÖNERİLER
1. Ülkemizde yürülükte bulunan çevre ve doğa koruma yasaları, ne yazık ki günümüz Avrupa
Birliği sürecinde ve küreselleşen dünya koşullarında yetersiz kalmaktadır. Ülkemizin çağdaş
çevre ve doğa koruma yasalarına acil gereksinmesi vardır. Bu amaçla Avrupa Birliği Kuşları
Koruma Direfktifi normlarına uygun olarak hazırlamış olduğumuz bu rapor dikkate alınarak,
Karpaz Yarımadası “Kuşlar için Özel Koruma Alanı” ilan edilmelidir ve yasal çerçevede
koruma altına alınarak, kuş türlerinin ve yaşam alanlarının korunması sağlanmalıdır.
2. Tablo 1, 2, 3, 4 ve 5’ te belirtilen kuş türlerinin Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti sınırları içinde
avlanması yasaklanmalıdır ve bu bağlamda konuyla ilgili devlet birimleri Avcılık Federasyonu
ile ortak projeler geliştirerek, oluşturulacak olan yeni yasanın uygulanmasını sağlamalıdırlar.
3. Kuşlar için Özel Koruma Alanları ilan edildikten sonra iyi bir şekilde yönetilebilmesi için
“Özel Koruma Alanları Bütçesi” çıkarılmalıdır. Bütçe kapsamında ilgili devlet kuruluşunda
yerli veya yabancı en az bir ornitolog istihdam edilmelidir. Mevcut sivil toplum örgütlerinden
de yardım alınarak bölgede en azından belirli dönemlerde yıllık kuş populasyon gözlemleri
yapılmalıdır.
4. Yeni nesillere doğa koruma ve kuş sevgisini aşılayabilmek amacıyla Karpaz Bölgesi’ne küçük
de olsa, Kuzey Kıbrıs’ taki kuşları tanıtıcı eğitim ve bilgi merkezi kurulmalıdır. Merkez aynı
zamanda ülkemize gelen yabancı turistlere de bilgi verecek konumda olmalı, o şekilde
tasarlanmalıdır.
5. Karpaz Yarımadası’nda Harita 1’ de belirtilen önemli kuş göç alanlarının bulunduğu
noktalarda kuş gözlem yerleri oluşturulmalıdır. Söz konusu gözlem yerlerinin yapımında
özellikle ahşap kullanılmasına özen gösterilerek, doğal yapının bozulmaması sağlanmalıdır
(Resim 1).
6. Klides adalarına kayık veya küçük tekne ile ziyaret yapacak yerli veya yabancı kişiler, adaya
ziyaret etmeden önce Çevre Koruma Dairesi’ nden resmi izin almalıdır.
7. Harita 2’ de işaretlenmiş olan kırmızı çizginin iç kısmının tamamı ava yasak bölge ilan
edilmelidir. Her yıl da bu yasaya uyulmalıdır.
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Biyologlar Derneği
34
Karpaz Yarımadasındaki Habitatların Natura 2000 Ağına Göre Sınıflandırılması
___________________________________________________________________________________________________________________________
Resim 1. İngiltere’de yerli ve yabancıların kullanmakta olduğu ahşaptan yapılmış kuş gözlem evi
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Biyologlar Derneği
35
Karpaz Yarımadasındaki Habitatların Natura 2000 Ağına Göre Sınıflandırılması
___________________________________________________________________________________________________________________________
5. REFERANSLAR
Altan, T., Artar, M., Atik, M. And Çetinkaya, G., 2004. Çukurova Deltası Biyosfer Rezervi Yönetim
Planı, Çukurova Üniversitesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü, Adana, 372s.
BirdLife Cyprus, 2006. Birds of Cyprus, Table of Monthly Sightings and Yearly Occurrences
(Checklist 2000-2006), Nicosia, 16 pp.
Council Directive, 1979. Consolidated Text produced by the Consleg System of the Office for Official
Publications of the European Communities, Consleg: 1979L0409-01/05/2004, Council Directive
of 2 April 1979 on the conservation of wild birds (79/409/EEC), Brussels, 25 pp.
Flint, P., and Steward, P., 1992. The Birds of Cyprus, Checklist No. 6 (Second Edition) . British
Ornitologists’ Union, UK, 231 pp.
Iezekiel, S. et al., 2004. Important Bird Areas of European Union Importance in Cyprus, Nicosia,
122 pp.
Kuşkor Report, 1998. North Cyprus Bird Report, published by North Cyprus Soceity for the
Protection of Birds and Nature, printed and published in North Cyprus, 55 pp.
Kuşkor Report, 1999. North Cyprus Bird Report, published by North Cyprus Soceity for the
Protection of Birds and Nature, printed and published in North Cyprus, 61 pp.
Kuşkor Report, 2000. North Cyprus Bird Report, published by North Cyprus Soceity for the
Protection of Birds and Nature, printed and published in North Cyprus, 46 pp.
Kuşkor Report, 2001. North Cyprus Bird Report, published by North Cyprus Soceity for the
Protection of Birds and Nature, printed and published in North Cyprus, 47 pp.
Mullarney, K., Svenson, L., Zetterström, D., and Grant, P.J., 1999. Collins Bird Guide, The most
complete field guide to the Birds of Britain and Europe, 392 pp.
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Biyologlar Derneği
36