derse giriş

SU OMURGASIZLARI
GİRİŞ DERSİ
2014
Prof. Dr. Bayram ÖZTÜRK
Omurgalı ve Omurgasız Hayvanlar
Arasındaki Farklar
Omurgasız hayvanlar
Omurgalı hayvanlar
Notokorda yoktur
Notokorda, hayvan embriyo halindeyken sindirim
borusu ile sinir sistemi arasında vücut boyunca
uzanır. Omurgalılarda erginde bunun yerini omurga
alır.
Solungaç yarığı bulunmaz
Çift halinde solungaç veya farinks yarıkları bulunur.
Sinir sistemi mevcut ise, ganglion veya sinir ipliği
şeklindedir; ventralde sindirim borusuna paralel
olarak uzanır.
Beyin ve omurilik farklılaşmıştır. Sinir sistemi
sindirim borusunun dorsal kesiminde yer alır.
Dolaşım sistemi mevcut olanlarda genellikle açık
tiptedir. Kalp sindirim borusunun dorsalinde yer alır.
Dolaşım sistemi kapalıdır. Kalp sindirim borusunun
ventralinde yer alır.
Metamer (vücudun farklı bölgelerden oluşması)
oluşumu yalnız yüksek omurgasızlarda görülür.
Metamer oluşumu genel olarak vardır.
Omurgasızlarda simetri radier veya bilateraldir.
Simetri hemen hemen hepsinde bilateraldir.
Davranışlar ve uyarılara verilen cevaplar çok
basittir.
Davranışlara ve uyarılara verilen cevaplarda büyük
bir yetenek görülür.
METAZOAN FİLOGENİSİ
Filogeni: Organizmalar zaman içinde değişirken oluşan soylarının tarihi anlamına gelir.
Genlerin bir sonraki nesle aktarılması yoluyla türlerin önceki formlardan oluştuğunu ve
filogenik ağacın dalları boyunca genlerin aktarılması yoluyla tüm organizmaların
birbirlerine bağlı olduğunu öne sürer.
Metazoa: Hücre çeperi bulunmayan heterotrofik ökaryotik çok hücreli canlıları yani
hayvanları kapsayan gruptur.
temel hayvan grupları arasındaki evrimsel ilişkiler nasıldır?
Geçmişte: embriyolojik özellikler başta olmak üzere erken gelişim
dönemindeki ve sonraki morfolojik özellikler
Günümüzdeyse genler ve genlerin ürünü olan proteinler
Yeniden düzenlenen
filogenik ağaç
Embriyonal gelişim sırasında 2 hücre
tabakası olan hayvanlar
Yeniden düzenlenen
filogenik ağaç
Vücudun tam ortasından
geçen bir düzlemin, vücudu
iki eş yarıya (sağ ve sol)
ayırdığı simetri tipine sahip
metazoan hayvanlar
Binomial Nomenklatür
(Nomenclatura binaris = Binomial sistem); Bilimsel olarak, hayvanların
isimlendirilmesinde ilki cins (genus) adı, ikincisi ise tür (species) adı olmak üzere en
az iki isim kullanılır. Bunlardan cins adı büyük, tür adı ise küçük harfle yazılır. Bu
sisteme, İkili isimlendirme denir.
Tür: Yapısal ve işlevsel özellikleri yönünden birbirine benzeyen, aynı çevresel
koşullara benzer tepki gösteren, doğal koşullarda serbest olarak birbirleriyle çiftleşip
verimli yavrular oluşturabilen, bireyler topluluğudur. Bu tanıma “belli bir bölgeyi işgal
eden” sözcüğü de eklenirse “ekolojik tür” tanımı ortaya çıkmaktadır.
Binomial Nomenklatür
(Nomenclatura binaris = Binomial sistem); Bilimsel olarak, hayvanların
isimlendirilmesinde ilki cins (genus) adı, ikincisi ise tür (species) adı olmak üzere en
az iki isim kullanılır. Bunlardan cins adı büyük, tür adı ise küçük harfle yazılır. Bu
sisteme, İkili isimlendirme denir.
Tür: Yapısal ve işlevsel özellikleri yönünden birbirine benzeyen, aynı çevresel
koşullara benzer tepki gösteren, doğal koşullarda serbest olarak birbirleriyle çiftleşip
verimli yavrular oluşturabilen, bireyler topluluğudur. Bu tanıma “belli bir bölgeyi işgal
eden” sözcüğü de eklenirse “ekolojik tür” tanımı ortaya çıkmaktadır.
Regnum: Animalia (=Hayvanlar)
Phylum: Cnidaria (=Knidliler)
Classis: Scyphozoa
Ordo: Semaeostomeae
Familia: Ulmaridae
Genus: Aurelia
“içi çukur” veya “içi oyuk hayvanlar”
Aurelia aurita
Hepsi de knidoblast hücre taşırlar
Binomial Nomenklatür
(Nomenclatura binaris = Binomial sistem); Bilimsel olarak, hayvanların
isimlendirilmesinde ilki cins (genus) adı, ikincisi ise tür (species) adı olmak üzere en
az iki isim kullanılır. Bunlardan cins adı büyük, tür adı ise küçük harfle yazılır. Bu
sisteme, İkili isimlendirme denir.
Tür: Yapısal ve işlevsel özellikleri yönünden birbirine benzeyen, aynı çevresel
koşullara benzer tepki gösteren, doğal koşullarda serbest olarak birbirleriyle çiftleşip
verimli yavrular oluşturabilen, bireyler topluluğudur. Bu tanıma “belli bir bölgeyi işgal
eden” sözcüğü de eklenirse “ekolojik tür” tanımı ortaya çıkmaktadır.
Regnum: Animalia (=Hayvanlar)
Phylum: Cnidaria (=Knidliler)
Classis: Scyphozoa
Ordo: Semaeostomeae
Familia: Ulmaridae
Genus: Aurelia
Aurelia aurita
«Deniz anaları»
Binomial Nomenklatür
(Nomenclatura binaris = Binomial sistem); Bilimsel olarak, hayvanların
isimlendirilmesinde ilki cins (genus) adı, ikincisi ise tür (species) adı olmak üzere en
az iki isim kullanılır. Bunlardan cins adı büyük, tür adı ise küçük harfle yazılır. Bu
sisteme, İkili isimlendirme denir.
Tür: Yapısal ve işlevsel özellikleri yönünden birbirine benzeyen, aynı çevresel
koşullara benzer tepki gösteren, doğal koşullarda serbest olarak birbirleriyle çiftleşip
verimli yavrular oluşturabilen, bireyler topluluğudur. Bu tanıma “belli bir bölgeyi işgal
eden” sözcüğü de eklenirse “ekolojik tür” tanımı ortaya çıkmaktadır.
Regnum: Animalia (=Hayvanlar)
Phylum: Cnidaria (=Knidliler)
Classis: Scyphozoa
Ordo: Semaeostomeae
Familia: Ulmaridae
Genus: Aurelia
Aurelia aurita
«4 ya da daha fazla uzun ve dalgalı oral
kollar ve çanın kenarı içe doğru çukurdur»
Binomial Nomenklatür
(Nomenclatura binaris = Binomial sistem); Bilimsel olarak, hayvanların
isimlendirilmesinde ilki cins (genus) adı, ikincisi ise tür (species) adı olmak üzere en
az iki isim kullanılır. Bunlardan cins adı büyük, tür adı ise küçük harfle yazılır. Bu
sisteme, İkili isimlendirme denir.
Tür: Yapısal ve işlevsel özellikleri yönünden birbirine benzeyen, aynı çevresel
koşullara benzer tepki gösteren, doğal koşullarda serbest olarak birbirleriyle çiftleşip
verimli yavrular oluşturabilen, bireyler topluluğudur. Bu tanıma “belli bir bölgeyi işgal
eden” sözcüğü de eklenirse “ekolojik tür” tanımı ortaya çıkmaktadır.
Regnum: Animalia (=Hayvanlar)
Phylum: Cnidaria (=Knidliler)
Classis: Scyphozoa
Ordo: Semaeostomeae
Familia: Ulmaridae
Genus: Aurelia
Aurelia aurita
«Basit veya dallanmış radyal kanallar + çevresel kanal»
Binomial Nomenklatür
(Nomenclatura binaris = Binomial sistem); Bilimsel olarak, hayvanların
isimlendirilmesinde ilki cins (genus) adı, ikincisi ise tür (species) adı olmak üzere en
az iki isim kullanılır. Bunlardan cins adı büyük, tür adı ise küçük harfle yazılır. Bu
sisteme, İkili isimlendirme denir.
Tür: Yapısal ve işlevsel özellikleri yönünden birbirine benzeyen, aynı çevresel
koşullara benzer tepki gösteren, doğal koşullarda serbest olarak birbirleriyle çiftleşip
verimli yavrular oluşturabilen, bireyler topluluğudur. Bu tanıma “belli bir bölgeyi işgal
eden” sözcüğü de eklenirse “ekolojik tür” tanımı ortaya çıkmaktadır.
Regnum: Animalia (=Hayvanlar)
Phylum: Cnidaria (=Knidliler)
Classis: Scyphozoa
Ordo: Semaeostomeae
Familia: Ulmaridae
Genus: Aurelia
Aurelia aurita
«Dallanmayan 4 oral lob + eksumbrellanın dış kenarından tentaküller sarkar + çanın
kenarı 8 veya 16 geniş loba bölünmüştür + radyal kanalların bir kısmı ya da tamamı
dallanır »
Binomial Nomenklatür
(Nomenclatura binaris = Binomial sistem); Bilimsel olarak, hayvanların
isimlendirilmesinde ilki cins (genus) adı, ikincisi ise tür (species) adı olmak üzere en
az iki isim kullanılır. Bunlardan cins adı büyük, tür adı ise küçük harfle yazılır. Bu
sisteme, İkili isimlendirme denir.
Tür: Yapısal ve işlevsel özellikleri yönünden birbirine benzeyen, aynı çevresel
koşullara benzer tepki gösteren, doğal koşullarda serbest olarak birbirleriyle çiftleşip
verimli yavrular oluşturabilen, bireyler topluluğudur. Bu tanıma “belli bir bölgeyi işgal
eden” sözcüğü de eklenirse “ekolojik tür” tanımı ortaya çıkmaktadır.
Regnum: Animalia (=Hayvanlar)
Phylum: Cnidaria (=Knidliler)
Classis: Scyphozoa
Ordo: Semaeostomeae
Familia: Ulmaridae
Genus: Aurelia
Aurelia aurita
TÜRKİYE DENİZLERİ
Karadeniz
Marmara Denizi
Türkiye
Ege Denizi
Akdeniz
TÜRKİYE’Yİ ÇEVRELEYEN DENİZLERDE DERİNLİKLER
Ort. 1315 m
75-100 m
1390m Birbirinden # 750m’lik
eşiklerle ayrılan 3
depresyon (1000 m)
200 – 1000 m
Ort. 350 m
2529 m
4300 m
1000lerce m
derinlikler
2212 m
TÜRKİYE DENİZLERİ
Karadeniz
Düşük tuzluluk
Bol nehir girdisi
Yüksek verimlilik
Düşük biyoçeşitlilik
Derin sular anoksik-H2S
Ege ve Akdeniz
Yüksek tuzluluk
Düşük nehir girdisi
Düşük verimlilik
Yüksek biyoçeşitlilik
Derin sular O2’li
TÜRKİYE SULARI TUZLULUK – SICAKLIK DEĞİŞİMLERİ
Karadeniz
Kuzeyde kışın 2Cye kadar düşüş.
Nehir ağızları tuzluluk 15’e kadar
düşebilir.
14-18 PSU
22 PSU
İstanbul Boğazı
18-20,11 PSU
35,50-37,38 PSU
Çanakale Boğazı
25 – 29 PSU
38,5 – 38,8
8 °C / 22°C
13-14 °C
Marmara Denizi
20 – 25 PSU
37,4 - 38,5 PSU
6-7°C / 23-25°C
9°C
6 °C / 25 °C
14-15 °C
4-6°C / 24-25 °C
14,5°C
Üst tabaka
K. Ege Denizi
31-39 PSU 12 -16°C / 22-24°C
39 PSU
13,5°C
Alt tabaka
G. Ege Denizi
38-39 PSU 15-16 °C / 23-25°C
39 PSU
14 °C
D. Akdeniz havzası
39-40 PSU 16-17 °C / 29 °C
15 °C
40 PSU
TÜRK BOĞAZLAR SİSTEMİNİN 2 TABAKALI YAPISI
Düşük tuzlulukta = düşük
yoğunlukta olan “hafif sular”
ÜST TABAKA
ALT TABAKA
Yüksek tuzlulukta = yüksek
yoğunlukta olan “ağır sular”
DENİZEL ORTAMIN
EKOLOJİK YÖNDEN
SINIFLANDIRILMASI
TÜDAV
DENİZEL ORTAMIN EKOLOJİK YÖNDEN
SINIFLANDIRILMASI
1- Jeomorfolojik özelliklerine göre
Neritik Bölge
Oseanik Bölge
Kıta sahanlığı
Kıta yamacı
Kıta yükseltisi
Okyanus çukuru
Deniz Tabanı
(düzlükler, yükseltiler,
tepeler, çukurlar,…)
DENİZEL ORTAMIN EKOLOJİK YÖNDEN
SINIFLANDIRILMASI
2- Bentik-Pelajik
bölgeler
Bentik Bölge
Pelajik canlılar:
Su kolonunda askıda duran veya
hareket edebilen canlılar
(Tüm su kolonu)
DENİZEL ORTAMIN EKOLOJİK YÖNDEN
SINIFLANDIRILMASI
!
Ölçek yoktur
3- Pelajik Bölgenin Sınıflandırılması
Neritik Bölge
Oseanik Bölge
Epipelajik
40-60m
Mezopelajik 150-200m
İnfrapelajik
500-600m
Batipelajik
2500-3000m
Abissopelajik 6500-7000m
Hadopelajik
7000m ve <
http://www.jochemnet.de/
Halobates: Denizel olan tek böcek
http://www.nudibranch.com.au/
http://nz.hingston.eu/
Nöston: Suyun
üzerinde veya
yüzeyin hemen
altında yaşayan
canlılar
Physalia physalis Bir Nudibranchia: Glaucus sp
(Plöston) (Kısmen suyun
dışında)
Pelajik canlılar:
Su kolonunda askıda duran veya
hareket edebilen canlılar
 Nekton: Su
kolonunda aktif hareket
edebilen canlılar
 Plankton: Su kolonunda aktif hareket
edemeyen, pasif olarak yer değiştiren canlılar
http://www.sott.net
Fitoplankton
http://www.senckenberg.de/
Nekton
Zooplankton
http://educationally.narod.ru/
HOLOPLANKTON
Hayat döngülerinin tamamında planktonik olan canlılar
Fitoplankton
Zooplankton
http://www.whoi.edu/
http://www.whoi.edu/
http://firstlook.pnas.org/
http://www.teara.govt.nz/
A-9; B-6; C-5; D-8; E-1;
F-4; G-3; H-7; I-2
MEROPLANKTON
Hayat döngülerinin bir kısmında pelajik
larvaları olan canlılardan oluşan plankton
A
B
1
wikipedia.org
C
http://www.abc.net.au/
3
2
D
4
blacksea-education.ru
E
5
faculty.orangecoastcollege.edu
F
7
6
www.molluscs.at
wikipedia.org
H
9
8
G
http://www.microscopy-uk.org.uk/
http://www.telegraph.co.uk/
I
http://www.theseashore.org.uk/
http://www.microscopy-uk.org.uk/
wikipedia.org
Bentik Bölge
BENTOS: Deniz
tabanının içinde
veya üstünde
yaşayan canlılar
topluluğu
Sesil (substrata
tespit edilmiş halde)
Demersal (hareket
edebilen ama dipten
ayrılmayan)
DENİZEL ORTAMIN EKOLOJİK YÖNDEN
SINIFLANDIRILMASI
4- Bentik Bölgenin Sınıflandırılması
Litoral (Fital) Sistem
Derin Deniz (Afital) Sistemi
DENİZEL ORTAMIN EKOLOJİK YÖNDEN
SINIFLANDIRILMASI
4- Bentik Bölgenin Sınıflandırılması
!
Ölçek yoktur!!!
İnfralitoral
Batial zon
Sirkalitoral
Supralitoral
Mediolitoral
Litoral (Fital) Sistem
Abisal
zon
Hadal
zon
Derin Deniz (Afital) Sistemi
Supralittoral Zon
Ağva, 2008
Sert Zemin
Kilyos, 2008
Yumuşak Zemin
N. Eda Topçu
Su dışında kalan, fakat deniz suyu
hareketleri sonucu genellikle nemli
olan; yani suyun dışında fakat
suyun etkisindeki bölgedir.
wikipedia.org
N. Eda Topçu
Mediolittoral Zon
Periyodik olarak dalga ve gel-git etkisiyle
suya batıp çıkan bölgedir.
B.Öztürk
Bülent Topaloğlu
Infralittoral Zon
Devamlı olarak su altında kalan
sınırdan başlar ve fotofilik alglerin
veya deniz fanerogamlarının
ulaştığı derinliğe kadar devam
eder. Bu derinlik bölgeden bölgeye
değişmekle beraber genel olarak
30 metre olarak saptanmıştır.
Posidonia oceanica = Deniz çayırları =
Deniz eriştesi
Infralittoral Zon
Devamlı olarak su altında kalan sınırdan
başlar ve fotofilik alglerin veya deniz
fanerogamlarının ulaştığı derinliğe kadar
devam eder. Bu derinlik bölgeden
bölgeye değişmekle beraber genel
olarak 30 metre olarak saptanmıştır.
B.Öztürk
N. Eda Topçu
Sirkalittoral Zon
Deniz fanerogamları veya fotofilik alglerin ortadan kalktığı derinlikten başlar ve zayıf
ışığa toleranslı alglerin yayılış sınırına kadar devam eder. Genellikle bu zonun sınırı 200
metreyi bulabilir.
Fotoğraflar: N. Eda Topçu
Bentik Canlıların Sınıflandırılması
 Biyolojik yönden:
Fitobentos: algler ve deniz fanerogramları
Zoobentos: zeminde yaşayan tüm fauna
 Boylarına göre:
Mikrobentos: Göz açıklığı 0.1 mm olan bir elekten geçen bentik canlılar
Meiobentos: Göz açıklığı 1mm olan elekten geçip, 0.1 mm olan bir eleğin
üzerinde kalan bentik canlılar
Makrobentos: Göz açıklığı 1 mm olan eleğin üzerinde kalan bentik canlılar
 Hareket kabiliyetlerine göre:
• Sesil: Sert bir substratuma tespit edilmiş halde yaşantısını sürdüren
organizmalardır.
• Sedenter: substratum üzerinde küçük mesafelerle yer değiştirebilen
formlardır
• Kazıcı=burrowing: yumuşak subtratumları kazarak yerleşen formlardır.
• Delici=boring: sert substratumları oyarak yerleşen formlardır.
• Hareketli=Mobil=Vajil: uzun mesafelerde yer değiştirme olanağına sahip
formlardır
• Serbest: hareket organeli olmayan su hareketleri ile pasif olarak yer
değiştiren formlardır.
Bentosun Boylarına göre Sınıflandırılması
Mikrobentos: Göz açıklığı 0.1 mm olan bir elekten geçen bentik canlılar
Meiobentos: Göz açıklığı 1mm olan elekten geçip, 0.1 mm olan bir eleğin üzerinde
kalan bentik canlılar
Makrobentos: Göz açıklığı 1 mm olan eleğin üzerinde kalan bentik canlılar
Makrobentos:
Çıplak gözümüzle
rahatlıkla görebildiğimiz,
1mm’den büyük canlılar
Makrozoobentos
Meiobentos:
Boyları 0,1-1
mm arasında
Nematoda
Foraminifera
Makrofitobentos
Bentik
copepod
Mikrobentos:
Boyları 0,1 mm’den küçük
olan mikroskopik canlılar
Bakteriler, diatomlar,
silliler, kamçılılar,
amoeba,…
Diatomlar:
mikrofitobentos
kamçılılar
Bentik Canlıların Sınıflandırılması
 Substratumdaki yerine göre:
Endofauna: Substratumun içine gömülü olarak yaşayan hayvansal organizmalardır.
Epifauna: Substratumun üst yüzeyinde yaşayan hayvansal organizmalardır.
 Beslenme çeşitlerine göre:
Otçul Kazıyıcılar (Grazers): Substratum üzerindeki alg örtüsünü kazıyarak
beslenirler. Örnek olarak Littorina gibi gasteropodlar verilebilir.
Süspansivorlar: Suda askıda bulunan besin parçacıklarıyla beslenirler. Gorgonlar
gibi, bir kısmı pasiftir ve besinleri süzmek için ortamdaki akıma bağlıdırlar. Süngerler,
balanlar gibi diğerleri kendileri su akımı oluşturarak aktif bir filtrasyon sağlar. Bazı
annelida türleri,.. ise besinlerin salgıladıkları bir mukus üzerine yapışmasını sağlar.
Detritivorlar: Sedimentteki organik parçacıklarla beslenirler. Bazıları hareketlidir ve
sedimenti karıştırarak bitkisel/hayvanlar makroparçacıkları tüketir. Bazıları
sedimentin üst katmanındaki tek hücreli algler, bakteriler ve diğer organik
mikroparçaları ayıklar. Bazıları ise sedimentin içinde yaşar ve sedimenti olduğu gibi
yutarak içindeki organik parçalarla beslenir.
Leş yiyiciler
Predatörler: karnivor veya omnivor olabilirler ve besinlerini avlanarak bulurlar.
BENTİK OMURGASIZLARDA EN YAYGIN BESLENME TİPLERİ
Otçul Kazıyıcılar
Detritivorlar
Predatörler
Süspansivorlar
Leş yiyiciler
Detritivorlar
BENTO-PELAJİK ETKİLEŞİMLER ve BESİN AĞI
TEŞEKKÜRLER
Hepinizi Derse Bekliyorum!
B.ÖZTÜRK