HAKKARİ İl Bilgi Notu

T.C. Kalkınma Bakanlığı
Bölgesel Gelişme ve Yapısal Uyum Genel Müdürlüğü
İzleme, Değerlendirme ve Analiz Dairesi
HAKKARİ İL RAPORU
HAKKARİ
İl Raporu
KALKINMA AJANSLARI
Ülkemizde ajanslar; kalkınmanın ülke sathında dengeli olarak yayılmasına, yerel potansiyelin harekete geçirilmesine, ilgili
kesimler arası işbirliği ve ile şim ağlarının oluşturulması ve yaygınlaş rılmasına, böylece ekonomik ve sosyal kalkınmaya hizmet
etmek amacıyla 5449 sayılı Kalkınma Ajanslarının Kuruluşu, Koordinasyonu ve Görevleri Hakkında Kanun çerçevesinde
kurulmuşlardır. Ajanslar, tüzel kişiliği haiz ve 5449 sayılı Kanun ile düzenlenmemiş bütün işlemlerinde özel hukuk hükümlerine tabi
kurumlar olup ajansların ulusal koordinasyonu Kalkınma Bakanlığı tara ndan sağlanmaktadır. 2009 yılında 243 olan kalkınma
ajansı çalışan sayısı, 2010 yılında 795, Eylül 2011 i barıyla 865’e ulaşmış r. Kalkınma ajansları Eylül 2011 i barıyla 1,1 milyar TL’lik
destekleme duyurusuna çıkmış bunların 530 milyon TL’lik kısmını sözleşmeye bağlamış olup kalan kısmın süreci devam etmektedir.
Bu güne kadar sözleşmeye bağlanan tutardan 220 milyon TL’lik destekleme gerçekleş rilmiş r. Ajanslar destekleme faaliyetlerinde
eş finansman yöntemiyle çalışmakta olup proje sahibi de projenin gerçekleşmesine katkıda bulunmaktadır. Eylül 2011 i barıyla
kapanan ve süreci devam etmekte olan toplam 14.000 proje başvurusundan kabul edilen 2.500 proje birlikte
değerlendirildiğinde ajanslar toplam 1,1 milyar TL büyüklüğünde kaynağı da harekete geçirmiş r.
DOĞU ANADOLU KALKINMA AJANSI
Doğu Anadolu Kalkınma Ajansı kurulduğu günden bu yana Bölge’de fark yaratacak çalışmalara imza atmış r. Ajans, personel alım
sürecini tamamlamasının hemen ardından 2009 KOBİ Mali Destek Programı ve 2010 KOBİ Mali Destek Programı ile Bölge
işletmelerinin rekabet edebilirliğine katkı sağlamış ve 26 Kalkınma Ajansı içerisinde ilk olarak Modern Büyükbaş Hayvancılık
İşletmelerinin Yaygınlaş rılması Mali Destek Programına destek vererek Bölge’de farkındalık yaratmış r. Yine 2011 yılında
Doğrudan Faaliyet Desteği ve Teknik Destek Programı ile Bölge’ye etkin ve hızlı bir şekilde hizmet etmeye devam etmektedir. Doğu
Anadolu Kalkınma Ajansı kurulduğu günden i baren Bölge Planı çalışmalarına başlamış ilk olarak 2009 yılında Ön Bölgesel Gelişme
Planı’nı oluşturmuş ve akabinde Bölge’nin potansiyel ve önceliklerini daha detaylı bir şekilde ortaya koyacak Bölge Planı’nı
oluşturmak üzere, literatür taraması ve saha çalışmalarını yoğunlaş rmış, en son kullanılan güncel veriler ve Bölge’deki ilgili tüm
kamu kurum ve kuruluşları, meslek örgütleri, sivil toplum kuruluşları ve üniversitelerle görüşerek ka lımcı bir anlayışla DAKA 20112013 Bölge Planı’nı hazırlamış r.” DAKA Bölge Planı stratejik bir doküman olup, 2011-2013 yılları arasında TRB2 Bölgesi’nin yol
haritasını çizecek r. DAKA Ön Bölgesel Gelişme Planı stratejileri çerçevesinde uygulanan 2009 KOBİ Mali Destek Programı
kapsamında 549 proje başvurusu alınmış ve 71 proje destek almaya hak kazanmış r. 68 projenin sözleşmesi imzalanmış r. Bu
projelerin 65’i başarıyla uygulanmış r. DAKA 2011-2013 Bölge Planı hedef ve stratejileri çerçevesinde ise uygulanan 2010 KOBİ
Mali Destek Programı kapsamında 245 proje başvurusu alınmış, 51 proje destek almaya hak kazanmış, 2010 Model büyükbaş
Hayvancılık İşletmelerinin Yaygınlaş rılması Mali Destek Programı kapsamında ise 215 proje başvurusu alınmış bunlardan 37 proje
destek almaya hak kazanmış r.
1 / 15
HAKKARİ
İl Raporu
A. BEŞERİ VE SOSYAL GÖSTERGELER
A.1 Demografik Göstergeler
Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu
Hakkâri İli’nin kırsal alanlarında yeterli is hdam olanaklarının olmaması, arazinin engebeli oluşu, terör nedeniyle güvenlik
şartlarının zafiyete uğraması, miras yoluyla arazilerin bölünmesi, kan davası, yayla yasağı vb. Hakkâri dışına göçün başlıca
nedenleri arasında sayılabilir. İl’in kentleşme oranı (%54) Ülke ortalamasının (%76) al nda kalmasına rağmen TRB2 Bölgesi’nin
(%48,8) en yüksek kentleşme oranına sahip İli’dir. Hakkâri’nin toplam bağımlılık oranı (%72,5) olarak Ülke ortalamasının (%48,9)
oldukça üstünde yer alırken, TRB2 Bölgesi’nin (%77,1) en düşük oranına sahip r. Genç nüfusun ülke ortalamasının yaklaşık iki
ka kadar olması, İl’de is hdam olanaklarının ar rılmasını kaçınılmaz kılmaktadır.
A.2 Eğitim
2008
2009
Sayı Yüzde Sayı Yüzde
Okuma Yazma Bilmeyen
Okuma Yazma Bilen Fakat Bir Okul
Bitirmemiş
İlkokul Mezunu
İlköğretim Mezunu
Ortaokul veya Dengi Okul Mezunu
Lise veya Dengi Okul Mezunu
Yüksekokul veya Fakülte Mezunu
Yüksek Lisans Mezunu
Doktora Mezunu
36.997 27,17 34.324 23,94
20.823 15,29 18.414 12,84
18.329 13,46 22.124 15,43
23.709 17,41 29.081 20,28
3.249 2,39 3.205 2,24
28.097 20,64 29.337 20,46
4.568 3,36 6.491 4,53
341 0,25 338 0,24
47 0,04
57 0,04
2 / 15
HAKKARİ
İl Raporu
HAKKARİ
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
Mezun Öğrenci Sayısı
Okuyan Öğrenci Sayısı
Toplam Öğretim Elemanı
Mezun Öğrenci Sayısı
Okuyan Öğrenci Sayısı
Toplam Öğretim Elemanı
Mezun Öğrenci Sayısı
Okuyan Öğrenci Sayısı
Toplam Öğretim Elemanı
Mezun Öğrenci Sayısı
Okuyan Öğrenci Sayısı
Toplam Öğretim Elemanı
Mezun Öğrenci Sayısı
Okuyan Öğrenci Sayısı
Toplam Öğretim Elemanı
Mezun Öğrenci Sayısı
Okuyan Öğrenci Sayısı
Toplam Öğretim Elemanı
Mezun Öğrenci Sayısı
Okuyan Öğrenci Sayısı
Toplam Öğretim Elemanı
Mezun Öğrenci Sayısı
Okuyan Öğrenci Sayısı
Toplam Öğretim Elemanı
234
468
23
201
557
21
248
549
21
247
632
20
230
757
19
373
624
12
328
659
12
295
742
94
TRB2
3.196
12.625
1.085
3.321
12.526
1.045
3.043
13.250
1.052
3.273
14.558
1.112
3.309
15.884
1.142
4.249
16.563
1.466
4.304
18.710
1.391
4.397
21.673
1.684
TÜRKİYE
267.791
1.798.623
76.090
289.579
1.841.546
78.804
296.113
1.969.086
82.096
316.128
2.180.836
84.785
340.599
2.291.099
89.329
378.815
2.371.112
98.766
409.009
2.756.551
100.504
447.083
3.321.081
105.427
Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu
3 / 15
HAKKARİ
İl Raporu
Okul öncesi öğrenci sayısı dikkate alındığında, Hakkâri ‰3 iken Ülke ortalamasının ‰ 1.116 oldukça al nda seyretmektedir.
Hakkâri il ve ilçelerinde eği m alanında fiziki altyapı geliş rmek adına kamu ya rımları artarak devam etmesine rağmen özel
sektör İl’de sınavlara hazırlık kurumları dışında varlığını göstermemektedir.
A.3 Sağlık
Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu
Hakkâri İli’nde kişi başına düşen uzman hekim, diş hekimi, yatak sayısı ve eczane oranında Türkiye ortalamalarının al nda yer
almaktadır. Hakkâri İli’ne sağlık altyapısı bakımından yeni ya rımlar yapılmasına rağmen, göçün yara ğı hızlı kent nüfusu ar ş
hızı bu altyapıyı yetersiz kalmasına yol açmaktadır. Özellikle İl, sağlık personeli açısından büyük sıkın lar yaşamaktadır.
A.4 Sosyal Güvenlik
2010
Toplam Sosyal Güvenlik Kapsamı (Aktif+Pasif+Yeşilkart)
247.573
Toplam Sosyal Güvenlik Kapsamı (Yeşil Kartlılar Hariç)
123.903
Sosyal Güvenlik Kapsamının İl Nüfus Oranı (Yeşil Kart Hariç
48,26
)
Sosyal Güvenlik Kapsamı Dışında Kalan Nüfus
9.188
Kaynak: Sosyal Güvenlik Kurumu
Hakkâri İli’nde yeşil kart sahipliğine bakıldığında, nüfusun %48'inin yeşil kart sahibi olduğu ve bu oranın Türkiye'nin toplam
1,34'üne tekabül e ği görülmektedir. İl’de yaşayan kişilerin % 96,4'ü sosyal güvenlik kapsamındayken, sosyal güvenlik kapsamı
dışında kalan % 3,6'lık kesimin yoksulluğa maruz kalma riskleri yüksek r. TRB2 Bölgesi içinde sosyal güvenlik kapsamında olan
nüfus açısından en avantajlı il Hakkâri’dir.
4 / 15
HAKKARİ
İl Raporu
A.5 Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma
2003
Periyodik Yardımlar
Sağlık Yardımı
Sosyal Yardım
Yatırım Yardımı
Eğitim Yardımı
Gıda Yardımı
TOPLAM
Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı Yardımları (TL)
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
879.200
12.967
1.254.071
0
77.000
264.220
1.156.400
40.681
551.770
0
189.900
346.400
1.459.300
23.063
0
0
318.250
567.450
1.769.400
13.525
25.000
0
318.250
954.750
2.102.400
35.745
50.000
0
448.500
897.000
3.106.300
66.785
189.000
0
594.800
1.368.040
3.721.200
97.550
588.600
0
1.189.600
2.379.200
3.568.800
16.600
1.931.900
0
594.800
594.800
2.487.458
2.285.151
2.368.063
3.080.925
3.533.645
5.324.925
7.976.150
6.706.900
Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı Yardımlarının Türkiye İçindeki Payı (Yüzde)
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
Periyodik Yardımlar
Sağlık Yardımı
Sosyal Yardım
Yatırım Yardımı
Eğitim Yardımı
Gıda Yardımı
0,81
0,03
2,84
0
0,75
0,37
0,73
0,08
3,94
0
0,63
0,63
0,75
0,1
0
0
0,64
0,63
0,8
0,25
0,2
0
0,64
0,64
0,71
0,56
0,28
0
0,64
0,64
0,73
1,27
0,27
0
0,63
0,64
0,81
2,95
0,47
0
0,65
0,65
2010
0,66
0,47
3,13
0
0,64
0,64
Kaynak: Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı
Hakkâri İli’ne Sosyal yardımlaşma ve dayanışma vak yardımlarının toplam tutarı yaklaşık 2,5 kat ar ş göstermiş r. Yardımlar
içinde en ciddi ar ş sağlık yardımlarında yaşanmış r. Sağlık yardımı dışındaki tüm yardımlarda oran olarak düşüş gerçekleşmiş r.
Hakkâri İli’nin Türkiye içindeki periyodik yardımlardan aldığı pay 2003 – 2010 döneminde yaklaşık % 19 oranında azalmış r.
B. İKTİSADİ GÖSTERGELER
B.1 Gayri Safi Katma Değer (GSKD)
5 / 15
HAKKARİ
İl Raporu
Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu
TRB2 Bölgesi GSKD'si 2004 yılında yaklaşık 7,9 milyon TL iken 2008 yılında yaklaşık 9,7 milyon TL olarak gerçekleşmiş r. Ancak
bu ar şa rağmen ülke GSKD içerisindeki payında 2004 ile 2008 arasında önemli bir değişiklik göstermeyerek % 1,01 civarında
gerçekleşmiş r. GSKD'nin sektörel dağılımında ise; hizmetler sektöründe söz konusu yıllar arasında ar ş yaşanarak % 62,90,
tarım sektörü ve sanayi sektöründe düşüş yaşanarak sırasıyla % 21,34 ve % 15,76 olarak gerçekleşmiş r ancak söz konusu
değişiklikler % 4'ü aşmamaktadır. 2008 verileri için GSKD sektörel dağılımının ülke değerleri ile kıyaslama yapıldığında hizmetler
sektöründe ülke oranı olan % 64,34'e yakın bir durum ortaya çıkmışken tarım ve sanayi sektöründe çok farklı bir resim ortaya
çıkmaktadır. Ülke genelinde tarım sektörünün payı % 8,46 iken sanayi sektöründe % 27,20'dir. Kişi başına düşen GSKD değeri
2004 - 2008 yılları arasında 1.904 ABD Doları'ndan 3.419 ABD Doları'na ar ş göstermesine rağmen 2008 yılı ülke GSKD değeri
olan 9.384 ABD Doları'nın çok al nda kalmış r.
B.2 İstihdam Yapısı
6 / 15
HAKKARİ
İl Raporu
7 / 15
HAKKARİ
İl Raporu
Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu
TRB2 Bölgesi’nde 2004 – 2010 yılları arasında işsizlik oranı %10,6’dan %17’ye artmış r ve bu durum Türkiye’de yaşanan işsizlik
oranındaki ar şın (2004’te %10,8’den 2010’da %11,9’a) çok üstünde seyretmektedir. Bölge’de yaşanan işsizlik 2004 – 2010 yılları
arasında cinsiyete göre is hdam ve işsizlik oranları incelendiğinde Bölge’de erkek is hdam oranının ve işsizlik oranının kadın
is hdam oranından ve işsizlik oranından yüksek olduğu gözlemlenmektedir. Hakkâri İli’nde 2008’de %27,3 olan is hdam oranı
2009 yılında %30,7’ye yükselmiş r.
B.3 Vergi Gelirleri
Kaynak: Maliye Bakanlığı
TRB2 Bölgesi’ndeki illerde, Hakkari hariç olmak üzere, merkezi yöne m gelir/gider oranı 2004 – 2009 yılları arasında değişik
oranlarda ar ş göstermiş r. Hakkari’de ise söz konusu oran 2004 yılında % 8,21 iken 2009 yılında % 3,30’a gerileyerek sert bir
düşüş yaşamış r. Aynı şekilde vergi gelirlerinin merkezi yöne m gelirleri içindeki payı da sert bir düşüş yaşamış olup bir önceki yıl
% 70,49 olan değer 2009 yılı için % 41,12 olarak gerçekleşmiş r.
8 / 15
HAKKARİ
İl Raporu
B.4 Bankacılık
Kaynak: Türkiye Bankalar Birliği
Hakkari İli’nin kredi miktarları 2002-2009 yılları arasında sürekli artan bir seyir izlemiş olmasına rağmen mevduat miktarları
dalgalı bir seyir izlemiş r. 2002 yılında kredi miktarı 11.059 TL olarak gerçekleşirken 2009 yılına gelene kadar bu oran katlanarak
105.232 TL olarak gerçekleşmiş r. Mevduat miktarı ise dalgalı bir seyir izlemesine rağmen %35 oranında ar ş göstermiş r.
B.5 Şirket Sayısı
9 / 15
HAKKARİ
İl Raporu
HAKKARİ TRB2 TÜRKİYE
Yabancı Sermayeli Firma Sayısı (2010)
1
11
25.490
Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu
Hakkari’de kurulan şirket sermayelerinin Türkiye payına bakıldığında 2002-2009 yılları arasında %0,07 ile %0,16 arasında
seyre ği görülmektedir. 2009 yılında ise bu oran %0,16 olarak gerçekleşmiş r. Kurulan şirket sayısı oranı ise %0,09 ile %0,13
arasında dalgalı bir seyir izlemiş r.
B.6 Dış Ticaret
Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu
2002 – 2010 yılları arasında TRB2 Bölgesi illerinde ihraca a Bölge’de gerçekleşen eski verilere kıyasen önemli gelişim sağlanmış r.
Ancak halen ihracat hacminin çok düşük düzeylerde kaldığı görülmektedir. 2002 yılında neredeyse herhangi bir ihracat
bulunmazken 2010 yılında Hakkari İli’nde ihracat 271 milyon ABD Doları olarak gerçekleşmiş r. 2010 yılında ithalat ise 18 milyon
ABD Doları civarında seyretmiş r.
10 / 15
HAKKARİ
İl Raporu
B.7 Bölgesel Gelişmişlik ve Rekabetçilik
Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Endeksi (SEGE)
Rekabet Edilebilirlik Endeksi (URAK)
2008 2009 2010
2003
Eğitim Sektörü Gelişmişlik Endeks Sırası (81 İl İçerisinde)
İmalat Sanayii Sektörü Gelişmişlik Endeks Sırası (81 İl İçerisinde)
Sağlık Sektörü Gelişmişlik Endeks Sırası (81 İl İçerisinde)
Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Endeks Sırası (81 İl İçerisinde)
TRB2Bölgesinin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Endeks Sırası (26
Bölge İçerisinde)
79
79
80
77
Beşeri Sermaye ve Yaşam Kalitesi Endeksi
Sıralaması
Erişilebilirlik Endeksi Sıralaması
Markalaşma Becerisi ve Yenilikçilik Endeksi
Sıralaması
26 Ticaret Becerisi ve Üretim Potansiyeli Endeksi
Sıralaması
Genel Endeksteki Sırası
Kaynak: Kalkınma Bakanlığı
81
79
77
81
81
81
80
79
80
44
51
31
80
80
81
Kaynak: URAK
Hakkâri İli endeks sıralamasına göre 81 il içinde 77. sırada; TRB2 Bölge illeri arasında ise 2. sırada yer almaktadır. Hakkâri ili 81 il
arasında eği m sektörü, imalat sanayi sektörü ve sağlık sektörü sıralamasında 79. ve 80. sıralarda yer almaktadır.
B.8 Yenilik Kapasitesi
Marka Başvuru Sayısı
HAKKARİ
TRB2
Patent Başvuru Sayısı
HAKKARİ TRB2 TÜRKİYE Türkiye Sırası (HAKKARİ)
2006
2007
2008
2009
2010
1
0
0
0
1
2
2
0
1
6
1.099
1.844
2.268
2.588
3.250
37
63
60
66
61
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
1
0
0
0
2
12
8
14
41
22
19
23
40
46
28
64
120
98
602
190
155
175
TÜRKİYE
21.156
20.256
28.478
30.469
38.491
48.917
54.712
58.666
60.597
59.838
73.142
Kaynak: Türk Patent Enstitüsü
Hakkâri İli’nde 5 yıl içerisinde patent başvuru sayısı toplamda 2'dir. 2010 yılı temel alındığında patent başvurusu ile yenilikçilik
kapasitesini geliş rme adına yapılan katkı il bazında Türkiye genelindeki patent başvurularının %0,03’üdür. 2005 yılı i bari ile
marka başvuru sayısında önemli bir ar ş olmuş ve 2010 yılına kadar yıllık başvuru sayısı 8’in al na düşmemiş r.
C. ALTYAPI GÖSTERGELERİ
C.1 Organize Sanayi Bölgesi (OSB) - Küçük Sanayi Sitesi (KSS)
2010
Tahsisi Yapılan OSB Parsellerinin Sayısı
Tahsisi Yapılan OSB Parsellerinin Alanı (ha)
Toplam OSB Parsel Sayısı
0 KSS İşyeri Sayısı
0 KSS Ortalama Çalışan Sayısı
0 KSS İşyeri Doluluk Oranı (%)
2010
100
250
100
Kaynak: Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı
TRB2 Bölgesi sınırları içinde kalan Hakkâri İli adına tahsis edilmiş OSB alanının tasnif edilmesi üzerine ilde herhangi bir OSB
parseli bulunmamaktadır. Hakkâri ili, bölgedeki 4 il arasında KSS işyeri sayısı (100), KSS ortalama çalışan sayısı (250) ve KSS işyeri
doluluk oranı (%100) açısından 4. sırada yer almaktadır. Ancak KSS işyeri doluluk oranının %100 olması ilde üre min
gelişmesindeki eğilimi göstermektedir.
11 / 15
HAKKARİ
İl Raporu
C.2 Karayolu
2002
İl ve Devlet Yolu (km)
Otoyol (km)
Köy Yolu (km)
466
1.677
2003
466
1.677
2004
531
1.677
2005
2006
531
1.677
531
1.677
2007
531
1.677
2008
531
1.677
2009
573
1.677
HAKKARİ iline ait "Otoyol" verisi bulunmamaktadır.
Kaynak: Karayolları Genel Müdürlüğü
Hakkâri İli’ndeki özel otomobil sayısı 2007 – 2010 yılları arasında bin kişiye 10’dan 11’e yükselmiş r. Bu bağlamda incelendiğinde,
2000 - 2009 yılları arasında il ve devlet yollarında 105km’lik bir ya rım yapılması karayolu ulaşımına olan ya rımın Bölgedeki
2.büyük karayolu ya rımı olmasına karşın eksik kaldığını ve özel otomobil alımında yavaşlama yaşandığını göstermektedir. 2008 2010 yılları arasında devlet yollarını kullanan yük taşımacılığında ve taşıt sayısında yaşanan düşüş ise care e alterna f ulaşım
olanaklarının değerlendirildiğini göstermektedir. Buna ek olarak, aynı dönemde il ve devlet yollarını kullanan yolcu sayısının
artması ise ildeki şehirlerarası otobüs ha nın gelişmekte olduğunu göstermektedir. İldeki bin kişi başına düşen özel otomobil
sayısının Türkiye ortalamasından aşağıda olması ve 2009 – 2010 yılları arasında 183 özel otomobilin artması ildeki otomobil
sanayileşmesinin geri kaldığını göstermektedir.
12 / 15
HAKKARİ
İl Raporu
C.3 Havayolu
HAKKARİ iline ait "İç Hat Yolcu Sayısı" verisi bulunmamaktadır.
HAKKARİ iline ait "Dış Hat Yolcu Sayısı" verisi bulunmamaktadır.
Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu
Hakkâri İli’ne ait “İniş Kalkış Yapan Uçak Sayısı”, “İç Hat Yolcu Sayısı” ve “Dış Hat Yolcu Sayısı” verileri bulunmamaktadır. Ancak
Hakkâri ilinde havaalanı bulunmamakla birlikte Hakkâri İli Yüksekova İlçesi’nde, 2010 yılında havaalanı temel atma töreni
gerçekleş rilmiş olup 2014 yılında hizmete girmesi hedeflenmektedir. Söz konusu havalimanı çalışmalarının hızlandırılarak daha
önceki bir tarihte hizmete kazandırılması Hakkari’nin hem cari hem de sosyal açıdan ulusal ve uluslar arası düzeyde ile şimini
ar rması açısından son derece büyük önem arz etmektedir.
C.4 Demiryolu
Demiryolu Hat Uzunluğu (km)
HAKKARİ
TRB2
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
-
243
243
243
243
243
243
256
256
TÜRKİYE
8.671
8.697
8.697
8.697
8.697
8.697
8.699
9.080
Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu
Hakkâri iline ait “Demiryolu Hat Uzunluğu” verisi bulunmamaktadır.
13 / 15
HAKKARİ
İl Raporu
C.5 Denizyolu
HAKKARİ iline ait "Denizcilik" verisi bulunmamaktadır.
Kaynak: Denizcilik Müsteşarlığı
C.6 İletişim
Kaynak: Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu
Hakkâri İli’nde kişi başına düşen GSM abone sayısında 2007 – 2008 yılları arasında 0,06’lık bir ar ş yaşanmış r. Bu ar ş ile
Bölgedeki kişi başına cep telefonu sahipliğindeki ar ş(0,05) paralellik arz etmektedir. İlde her bir kişinin bir GSM aboneliğine sahip
olmadığı ve Türkiye ortalamasının al nda kaldığı görünmektedir. Bilişim teknolojilerine erişimin en yaygın yolu olan internet
kullanıcılığında ise ADSL abone sayılarına göre 2006 – 2008 yılları arasında ar ş yaşanmış ve 2 yılda 4.469 abone internete
ulaşmış r.
D. UYGULANAN POLİTİKALAR
D.1 Teşvikler
Belge Sayısı (Adet)
2006
2007
2008
2009
2010
İstihdam (Kişi)
2
4
4
5
6
10
65
120
110
74
Sabit Yatırım (TL)
14.377.000
8.765.000
38.947.180
24.220.733
14.267.586
Kaynak: Hazine Müsteşarlığı
Hakkâri İli’nde 2006 – 2010 yılları arasındaki teşvik belge sayısında genel bir ar ş eğilimi gözlenmektedir. Aynı dönemde teşvik
sayısında radikal bir değişim olmamış ve il yıllık ortalama 4 adet teşvik almaktadır. Ancak sabit ya rım miktarları ve is hdam sayısı
için aynı paralellikten bahsetmek mümkün değildir. 2008 yılında başlayan sabit ya rım miktarındaki azalış eğilimi devam
etmektedir. 2009 – 2010 geçiş döneminde sabit ya rım miktarındaki azalış yaklaşık 10 milyon TL değerindedir. Aynı dönemde
is hdam sayısında %32’lik bir küçülme gerçekleşmiş r.
14 / 15
HAKKARİ
İl Raporu
D.2 KÖYDES - BELDES - SODES
KÖYDES
Kaynak (Bin TL)
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
Pay (%)
3.730,5
23.403,96
28.471
7.274,67
9.176
27.151,35
7.736,76
2008
Proje SODES Destek
Sayısı
Tutarı
İstihdam
Kültür, Sanat ve
Spor
Sosyal İçerme
1,87
1,17
1,42
1,45
1,56
1,75
1,41
BELDES (2008-2009)
Toplam Kaynak (Bin TL)
Pay (%)
1.324,76
SODES
2009
Proje SODES Destek
Sayısı
Tutarı
2010
Proje SODES Destek
Sayısı
Tutarı
0,21
Yıllar Toplamı
Proje SODES Destek
Sayısı
Tutarı
-
-
-
-
9
1.024.666,4
9
1.024.666,4
-
-
-
-
18
1.958.857
18
1.958.857
-
-
-
-
18
3.075.400
18
3.075.400
Kaynak: Kalkınma Bakanlığı
Hakkâri İli’nde KÖYDES, BELDES ve SODES projeleri uygulanmaktadır. KÖYDES projesi ile 2005 – 2011 yılları arasında İl’e
aktarılan kaynak toplamda yaklaşık 106.400 TL’dir. Hakkâri İli’ne KÖYDES projesinin yıllık toplam kaynağının %1,5’i tahsis
edilmektedir. BELDES projesi ile 2008 – 2009 yılları arasında İl’e tahsis edilen kaynak projenin yıllık toplam bütçesinin %0,21’ine
tekabül etmektedir. 2008 – 2010 yılları arasında uygulanmaya başlayan SODES projelerinde ise ilk iki yılda herhangi bir kaynak
aktarımı ve proje gerçekleşmemiş olmasına karşın 2010 yılında uygulanmaya başlayan proje toplam sayısı 45’ r ve projelerde
ağırlıklı olarak ‘kültür, sanat ve spor’ ile ‘sosyal içerme’ başlıkları öne çıkmaktadır. SODES ile 2008 – 2010 yılları arası İl’e aktarılan
kaynak miktarı toplamda yaklaşık 6 milyon TL’dir.
D.3 Kamu Yatırımları
Kaynak: Kalkınma Bakanlığı
2000-2010 yılları arasındaki kamu ya rımları tahsisleri incelendiğinde; tahsislerin dalgalı bir seyir izlediği görülmektedir. 2006 ve
2010 yıllarında ar ş büyük bir oranda gerçekleşmişken 2003 ve 2008 yıllarında ise azalış büyük oranlarda gerçekleşmiş r. Kamu
ya rımları tahsisleri açısından 2010 yılı Hakkari İli için zirve yılı olmuştur.
15 / 15