BİLİNÇ

BİLİNÇ
Doç. Dr.Lütfullah Beşiroğlu
1
Tanım
Belirli bir anda aktif olan düşünce, duygu,
algı ve anıların tümüne olan
FARKINDALIK hali. İzlenimlerimiz ve
eylemlerimiz üzerinde bilgi sahibi olmak
 Farkındalık kişini dikkatini yöneltmediği,
belli belirsiz farkında olduğu algı ve
düşünceleri de kapsar.

2
Bilincin Aktif ve Pasif Durumları
Olağan uyanıklığı niteleyen pasif bilinçte
belli bir anda olup bitenlerin algılandığı
uyanıklık
 Aktif bilinçte bilişsel işlevlerin aktif olarak
kullannıldığı (plan yapma vs)
 İkisi arasında kesin bir ayırım yoktur.

3
Bilincin basamakları

Uyanıklıktan komaya kadar giden bir
yelpazede bilincin çeşitli basamakları
vardır.
 Bu
basamaklar 3 yöntemle incelenir.
İç gözlem: (kişinin kendi bilinçliği hakkında izlenimi)
 Dış gözlem
 EEG

4
1.
2.
Aşırı Uyanıklık: Yoğun duygusal
durumlarda ve heyecan anlarında. Kişide
aşırı bir canlılık ve uyanıklık olduğu halde
dış uyum iyi değildir, çevrede olup bitene
farkındalık azalmıştır. Spontan dikkat artmış
ama iradi dikkat azalmıştır. Davranışlar
kontrolsüz ve anlamsız olabilir.
II. basamak (Uyanık-bilinç): Çevreye
uyum var, davranışlar anlamlı ve amaca
yönelik, mantık kuralları geçerli
5
3.
4.
5.
6.
7.
Rahat uyanıklık: Spontan ve iradi dikkat
azalmış. Düşünceye bağımsız
çağrışımlar hakim.
(uykuya geçiş): Uyuklama hali ve
gündüz düşlerinde. Dış uyaranlar çok
zayıf algılanır. Çevreye uyum azalmıştır
hafif uyku
Derin Uyku
Koma
6
Uyku
Bilincin bir diğer durumu
 sirkadiyen endojen ritim içinde
organizmanın dış dünya ile alışverişinin,
algılarının ve tepkilerinin kaybolduğu
geriye dönüşümlü bir davranış ve bilinç
durumudur.

7
Uyku, yıllarca uyanıklığın tersi,
dinlendirici, sadece pasif bir dönem olarak
kabul edilmiştir.
UYKU PASİF DEĞİL, AKTİF BİR
SÜREÇTİR!!!
8
Uyku süresi



Yeni doğan
bebeklerde sık
uyanma ve uyku
dönemleri ile toplam
16-17 saat uyku
6 ay içinde 12-13
saate düşer
Yetişkinlerde ort. 7.5
saat
9
Uykunun Evreleri
1. Non-rapid eye
movement, NREM
Evre 1, Evre 2 (Hafif
uyku dönemi)
Evre 3, Evre 4 (Derin
uyku dönemi)
2. Rapid eye movement,
REM


Bu evreler EEG ile yapılır
REM dönemi için EOG,
ve EMG ye de ihtiyaç
vardır.
Bu ayrım tüm
memelilerde ve kuşlarda
yapılabilmektedir.
10
Evre 1






Tam uyanıklık ve uyku arasında bir geçiş evresidir.
Olağan bir uyku sırasında evre 1, yarım dakika ile
yaklaşık 7 dakika arasında sürer.
Evre bir sırasında mental süreçler değişmeye,
düşünceler kaymaya başlar. Düşünme biçiminin gerçeğe
yönelimi bozulur ve çoğu kez kısa rüyalar görülür.
Yine de çoğu insan evre 1 sırasında öznel olarak
kendisini uyanık hisseder.
Kas gerginliği tama yakın olup, yavaş göz hareketleri
mevcuttur.
Uyandırılma eşiği düşüktür.
11
Evre 2

Bazı Spesifik EEG bulguları
 uyku
iğcikleri
 K-kompleksleri

Kas gerginliği ve yavaş göz hareketleri
mevcuttur
12
Evre 3 ve Evre 4 (Delta uykusu)
yavaş delta dalgaları
 Derin uyku
 Kas gerilimi daha az, göz hareketleri
yavaştır

13
NREM Uykusunun Fizyolojik
Özellikleri






Dinlendiricidir.
Kalp hızı, kan basıncı, solunum hızı, bazal
metabolizma hızında düşme görülürken, GİS
hareketleri artar
Beyin ısısı düşer ve beyin kan akımı azalır.
Periferik kan damarları genişler.
Ortalama 20 dk.da bir vücut hareketleri olur.
Gözlerde yavaş gezici hareketler vardır.
Büyüme hormonu bu evrede salgılanır
14
REM Uykusu
EEG ile bazı özel değişiklikler
 EOG ile epizodik hızlı göz hareketleri
ortaya çıkar.
 EMG ile kas geriliminde belirgin azalma ya
da kayıp izlenir.

15
REM Uykusunun Fizyolojik
Özellikleri







Nabız, solunum ve TA düzensizlikleri olur.
Serebral kan akımında, bazal metabolizma,
gastrik sekresyon, BOS basıncında artış görülür.
Termoregüasyon yoktur.
Hızlı göz hareketleri ortaya çıkar.
Oküler kaslar, solunum kasları hariç tüm çizgili
kasların tonusunda azalma olur.
Penil ve klitoral ereksiyon olur.
rüyalar bu uyku periodunda görülür.
16
Uyku Döngüleri
Normal bireylerde, normal şartlar altında
uyku NREM uyku, evre 1 uykusu ile
başlar.
 Sonra evre 1 den evre 2 ye geçer ve
giderek daha derin uykuya dalar. Çoğu
genç erişkin uykunun başlangıcından 3045 dakika sonra delta uykusuna girer.
 Daha sonra yerini yeniden evre 2 ye
bırakır.

17



Uykunun başlangıcından yaklaşık 70-90 dakika
sonra gecenin ilk REM dönemi ortaya çıkar. Bu
dönem, genellikle yaklaşık 5 dakika kadar sürer
İlk REM döneminden sonra tekrar evre 2 nin
yeniden ortaya çıkması ile birlikte ikinci uyku
döngüsü başlamış olur.
Evre II den sonra delta uykusu yeniden ortaya
çıkar, birinci uyku döngüsüne göre daha az
delta uykusu olur.
18





Bunun ardından, uykuya daldıktan yaklaşık üç saat
sonra gecenin ikinci REM dönemi ortaya çıkar ve
yaklaşık on dakika kadar sürer.
İkinci REM döneminden sonra, sabah uyanana dek evre
2 uykusu ile REM uykusu 90 dakikalık döngülerle
birbiriyle yer değiştirir.
Daha sonraki uyku döngülerinde REM dönemleri daha
yoğun ve daha uzun bir hale gelirken, delta uykusu daha
nadir
REM dönemlerinin ortalama uzunluğu 15 dakikadır
Bir gecede ortalama 5 REM dönemi
19
Sirkadien Ritim
Uyku-uyanıklığın birbirinin yerine geçmesi,
tamamlanması yaklaşık 24 saat gereken
bir sirkadiyen ritm örneğidir.
 Gece ve gündüz geçişi ayrılamazsa
sirkadien ritim süresi değişir.

20
Rüya Bilinci





Herkes rüya görür.
Bazı rüyalar anlık olarak görülmektedir.
NonREM uykusunda da rüya görülür Fakat daha
kısa, fragmante buna karsın daha gerçekçi;
REM uykusu sırasında görülenler ise daha uzun,
içerik olarak daha zengin buna karsın daha tuhaf
ve emosyonel olarak daha zengindir.
Genel olarak REM rüyalarının % 80-85`i, buna
karsın NonREM rüyalarının ise % 10-15 kadarı
hatırlanmaktadır.
21

Lucid rüyalarda: rüya görüyorken, kişinin
rüyada olduğunu fark etmesidir. Bu sırada
kişi kısmen bilinçlidir ve yasadıklarının
fiziksel olmadığını; rüya olduğunu fark
etmektedir.
22
Rüyaların İşlevi



Psikanalitik Kuram: Bilinçli yaşamda bastırılmış
olan dürtü, arzu ve istekler rüyada kendini ifade
ederler.
Bilişsel Kuram:Bilinçli yaşamda anlaşılmayan
bazı şeyle rüyada anlaşılmakta ya da
çözümlenmektedir.
Nörofizyolojik: REM uykusu baskılananlarda
psikiyatrik sorunlar, sonrasında rebound etki.
23
Hayal kurma


Dikkatte bir sıçrama ile nitelenen bir bilinç
düzeyi. Belleğin düşünce ve imgelere yönelmesi.
Günlük hayatta çözülmemiş sorunların
çözümlenmesi ya da açığa dışavurulmamış
duyguların ifade şekli
 Geleceğe
ya da şu anda bulunulan duruma ilişkin hoş
fanteziler
 Kaygılı hayaller
 Kızgınlık-öfke içerikli hayaller
24
Bilinç Azalmaları
Hayal kurma-gündüz düşleri
 Psikoaktif maddeler yoluyla
 Hipnoz
 Meditasyon

25
Hipnoz
hipnoz farklı bir bilinç durumudur.
 hipnotize edilmiş bir denekte EEG
uyanıklık EEG si ile aynidir

26
Bilincin Nörofizyolojisi




UYANIKLIĞI SAĞLAYAN MERKEZLER
Retiküler Aktive Edici Sistem
Posterior Hipotalamus
NREM UYKUSUNU SAĞLAYAN MERKEZLER
Bazal önbeyin, meduller soliter traktus, dorsal raphe
çekirdekleri
REM UYKUSUNU SAĞLAYAN MERKEZLER
Beyin sapındaki merkezler özellikle yukarı pons bölgesi
UYKU-UYANIKLIK DÖNGÜSÜNÜ VE SİRKADİYEN
RİTMİ SAĞLAYAN MERKEZLER
Anterior hipotalamusta yer alan supra kiazmatik
çekirdekler
27
UYANIKLIK
AMİNERJİK
KOLİNERJİK
KOMA
REM
28