BİNA BİLGİSİ İV

ııvİ
a+ürş
3
BİNA BİLGİSİ İV
Kentsel Çevrede Mekan
Kavramı
ffi
Baü mimarıık
Y. Doç. Dr. Gaye BİROL
bina bilgisi lV
KENTSEL ÇEVREDE MEKAN KAVRAMİ / İÇERİK
Kentseltasarımın tanımı, ortaya çıkışı ve gelişimi
Kentselçevrede mekan ve kentsel mekan kavramları
Tarihte kentsel alanların gelişimi
Kenti o|uşturan mekansal bileşenler (düğüm noktaları, sınırlar, yollar, bölgeIer, referans
noktaları)
Kent mekanlarının sınıfIandırılması ve kentsel çevre biçimlenmesinde cadde/sokak ve
meydan elemanlarının önemi, tasarım karakteristikleri
Kentsel mekan değerini oluşturan görsel etki verileri
Çevreleyen elemanların niteIiği(dolu-boş, geçirgen-katı, saydam-kapalı, dokulu-düz, ritmik
özelIikIer, vb.)
Çevrelenme düzeyi (açıklık-kapalı!ık)
Biçim karakteri (geometrik-tipoloj ik özel l ikler)
Aktivite karakteri (işlevsel niteIikIer)
Çevreleyen elemanların düzeni (sınırlayıcıların biçimsel karakteristikleri)
Yapıların kentselçevrenin biçimlenmesindekirolü (İç mekan-dış mekan arasındaki
süreklilik, kademelenme ve ölçek değişmesi, Yapıların etkinlik üretme işlevleri, Yapıların
mekanı tarifleme işlevleri, Referans noktası ve düğüm noktası oIarak yapılar, Duvar ve
cephe olarak yapılar)
Kentsel mekanın analizinde farklı yaklaşımlar (Şekil-zemin (do!u-boş) analizi, Bağlantı
a.nalizi, Yer (bölge) analizi
Ozgün çevre örneklerinin incelenmesi
Bau mimarlık
bina bilgisi lV
KENT MEKAN LARİNİN SİNİFLANDİRİLMASİ
BİNALAR ARAsıNDAKi iı-işxiı_enl cöz oNüNE ALARAK, KENTIN
ALGıLANMASı iı_e iı_cİı_İ ceı.ırı_ oLARAK iri aıta GRUBUN
VARLıĞ| söz KoNUSUDUR:
KÜME5EL pATTERN
DoĞ
Ru
sA L pATTE
R
N
KAVRAMI _> MEyDAN
L,, KAVRA M t
cA D D E/so KA K
_-------------+r,yER"
___+,lyo
__________+
HER iri cnupTA YER ALAN MEKANLARDA DA sosYAL
ENTEGRASYON VE BİREYLER ARASİ ETKİLEŞ|İU SİĞİ_AMA
poTAN Sİye ı_i Ö r.ı e ıu ı_i o i n.
Bau mimarlık
bina bilgisi lV
MEYDAN
MEYDAN, KENT KURGUSUNDA YER ALAN KENTSEL
ELEMANLARDAN einİoin. BıR KAMUSAL ALAN oLARAK MEYDAN,
çoK EsKl oÖıııeıuı_ERDEN Bu vANA çoK çEşlTLi İşı_rvı_eni
yERıNE GETıRMişrin. MEyDAN, GüNDEı-ix vaşaMlN sAHNEsı,
KENTLıLERıN BULuşMA NoKTAsı, YABANCıLAR içiııı çeriıın
-ein
BöLGEsi, rüı_rüREL vE TARıHsEL oLAyLAn içiıv-oe
oLMUşTuR.
ARENA
ANTİK YUNAN KENTLEn|İİİİİİİ AGORALARİNDAN, ROMA
FORUMLARİNA, ORTAÇAĞ Ve RÖNESANS MEYDANLARİNDAN
BAROK MEYDANLARA HANGİ DÖNEMDE OLURSA OLSUN
MEYDAN ein ropLANMA YERİ, ToPLUMSAL YoĞUNLAşMA
oDAĞı, çEKlM NoKTAsı, rüı_IüREL vE TARiHsEL oLAvLARıN
YAşANDıĞı sAHNE, KENTIıt ve KENTLINiııı riruıı-iĞiı.ıi TANıMLAvAN
ain xııuUsAL MEKANDıR.
Bau mimarlık
bina bilgisi IV
Kent meydanı, Madrid.
San Marco Meydanı, Venedik.
Bau mimarlık
bina bilgisilV
ğVlLolİğs ü THğ ÇAPlToL. Rofle,
Piazza Campidog Iio, Roma.
Piazza San Pietro, Roma.
Baü mimarlık
bina bilgisi lV
Piazza Navona, Roma.
Bau mimarlık
bina bilgisi lV
DeI Campo, Siena.
Bau mimarlık
DeI Campo, Siena.
bina bilgisi lV
Piazza Navona, Roma.
Bau mimarlık
bina bilgisi lV
Old town hall square,
Prague.
kent mekanında
yaşam, Venedik.
Trafalgar Square,
London.
BaU mimadık
bina bilgisi lV
Baü mimarlık
bina bilgisi lV
EYDAN, G E L E N E Ks E L KE NT sTR
ELEMANDıR.
M
Ü
KTÜ n
Ü ııı o e
ri
e
ııı ö
ııı e ıın
ı-i
GELENEKSEL KENTLERDE MERKEZDE BULUNAN KENTİN ANA
MEYDANı PAZARYERı iı_e einı_irre YER ALıR, VE KENTıııı eÜrÜ],|
SOKAKLARİ DOĞAL OLARAK BU MEYDANDA SON BULUR.
BU KENTLERDE MEYDAN, sinrÜı_AsYoNuN (DoLAşıMıN)
BAşLADıĞı veya eirriĞi yERDlR. İşı_evsel oLARAK,
MEYDANLAR VE BU MEYDANLARİN ETRAF|NDA YER ALAN
yApıLAR, DİNi, ıicnnİ, sİyasİ, xÜı_rÜnEL, TöRENsEL VE
R E KR EATı r n ıınaç LA R ı N B R KAç ı N ı V EYA TA MA M ı N l
BARıNDlRıRLAR.
İ
Bau mimarlık
bina bilgisi !V
MEYDANLARİN BİÇİMLERİ, İŞLEVLERİNE VEYA DONEMLERİNE
cöne FAKLıLıKLAR cösrenin.
oRTAçAĞıı.ı nı_çAK GÖNÜı_ı_Ü VE oRGANİK MEYDAN MEKANı,
nöıııesnNs DöNEMiNDE METR|K DüZEN, siıuerni vE BlR AKSA
gnĞ ı_ı G EoMETni r oüzEN LEMEı_eni ı.l yApı LDıĞı ue raN LARA
oöı,ıüşıvıüşrün.
Bau mimarlık
bina bilgisi lV
li,c rıı! i" ilız §*]i: \i_i
'\iı"-ı) a,"r|or'. 5 +*q,
\^]rr.*
,ıO't, ı
r
\"\"
__],1 *
\
r<'\- \ \
. ."*/,'
Baü mimarlık
i..'']rjaj
\
'
bina bilgisi lV
MEYDAN, KENT içenislıtoe
ein nöpER NoKTASıDıR;
çEVREsi Ynpıı_nR, DUVARLAR
VEYA ARKADLARDA
SİNlRLANDİRİLMİŞTİR. BU
slNıRLANDlRMA MEYDANlN
gin reNTSEL MEKAN oLARAK
TANİM LAN MASİ NA KATK| DA
BULUNAN EN öıtEıvıı_i
Nireı_irrln.
Bau mimarlık
bina bilgisilV
MEYDANıN çEVRELENME pÜzeyi MEKANSAL KALİTESİN| Öıııennı_|
ö ı_ç ü oe ETKI LER. çEvREsi ııı oe xi yApı LAR TARAFı N DAN
TANİMLANMİŞ OLAN MEKAN, POZİTİF KENTSEL MEKANDİR.
çEVRELENME oÜzeyi, Özeı_LirLE MEYDANıN rÖşr
aöı_ceı_ERlNDE öı.ıenn KAZANıR. MEyDANıN KöşELERi NE
KADAR AÇİK VE PARÇALANMİŞSA, ÇEVRELENME OÜZeYi O DENLİ
AZALİR VE KENTSEL MEKAN NEGATİF MEKAN HALİNE GELİR.
MEYDANİN DİŞA KAPALİLİĞİİİİİİİ ZEDELENMESİ / ÇEVRELENME
oüzevi ı.ı iı.ı zayı rLAMAsl, M EyDAN ı N sı N l R LARI N ı N
TANıMLANMAMış oLMAsıNA yol AçAR, vr eöyLEcE MEvDAN
MEKANSAL KıM LiĞi ıııi KAYBEDER.
Baü mimarlık
bina bilgisi lV
}wi
ı*ı''-* *:T:;;;ı-ı§
i*J"Ktüş
llğ§ **.
]ı
*
jl.J
'x"}
ii *" tT_=*
]ffi
,l
iı',F
illiİL;
iffi
W,
^-"__,.-.t_.!xffialf
!
*ii.şi ]:1, ı
lrl
.,,.:
:J j*:""-J
'..^....-
]
.:,
§ğt§.ü.ryöğ
ğİ!ilr,ıa
iğ:öid {ü|ia}.
ğ-*ıra,ğ
sİflq:|]üü
4*i
ffi§E,;nlr|E?{ğ_
*rrürt6. ğyğ -}itij
tqİİs ğdJİ&ffi *{iiqğlı!
1'r.ğilr
6.ı;t iira,
ıtia.ş1 iİ*§r* ğğ,ns
ilaİnt rİl§. .^i
İ,,1
§*r&ffiirlğt {!,1M.
.
**§a iÇülll$üq
ği.i§*4tjr:
§frİsğ, {ıqiit§{s{.
a§ğğ
i\q{ılihİnit:
&ş-Ntiil r §r{frEltj_f.
l
lݧğ{iü
1i4lıtsği ti?slffi
]4,
a§.*iiğ, öritı§ğfiğ,en§,.
lfIC{dC
-&{t*rrlt5i
fia§ilj|i
f
tsSit]iF;
,4}qıi.:ı§*
L.*rÇr§;
cxd{fi.&l
?*{İ$rğ*, ilırğL*i
ğWilü
*$l]l]L*i/_. (§iüıüa
Baü mimarlık
bina bilgisi lV
Baü mimarlık
bina bilgisi lV
ÇEVRELENME DUZEYİN.İN YANİ SİRA, MEYDANİ ÇEVRELEYEN
YAPİLARİN YUKSEKLİG| VE CEPHE OZELLİKLERİNDEKİ
a ürü N ı_ü r (oüşEy sı N ı RLAyıcı LARDAKi sü nerı_i ı_i ı<1 oe
MEYDANİN BİR MEKAN OLARAK ALGİLANMASİNİ SAĞLAYAN
özeı_ı_lrı_enoin.
Bau mimarlık
bina bilgisi lV
MEYDANıN MEKANSAL KALITEsİıııİ errİı_EyEN eİn oİĞen Öıııeııııı_i
özeı_ı_ir DE MEvDANıN güvürlüĞüoün.
ain reNriN eııı GENIş KAMUsAL MEKANı oLAN MEvDANıN
GEREĞİNDEN FAZLAGENİŞ OLMASİ MEYDANİN ALGİLANAN
sıNıRLARıNıN yiriniı_ıvıESİNE YoL AçAR.
KENTTEKı vnya MEYDANıNıN aÜyÜrı_ÜĞÜ BELıRLEruinreııı
BAŞINA (yaklaşık) EN AZ 13.5M2, EN FAZL A27 M2 ALINMAS!
GEREKıR.
rlşi
DAHA gÜvÜK TASARLANAN MEYDAN işı-eviıııE YAN|T VEREMEME
vE yAşAyAN BlR MEKAN oLAMAMn nisxi BuLuNuR.
Bau mimarlık
bina bilgisi lV
Baü mimarlık
bina bilgisilV
MEYDANLARİN
SİNİFLANDİRİLMASİ
Krier iIk olarak meydanları
biçimlerine göre kare, daire ve
üçgen olarak üç gruba ayırır.
Daha sonra bu gruplar kendi
içlerinde tekrar gruplara
ayrılırlar; bu gruplar her biri için
düzenIi ve düzensiz biçiminde
sınıflandırıIır. Bir sonraki
aşamada, her bir grup kendi
içinde boyut ve açı farklı!ıkları,
mekanda bulunan yapı ve
objelerin farklı biçimde
konumlandırıImaları ve meydan
ile caddelerin farklı birleşim
tipleri iIe oluşturulan alt gruplara
ayrıIır ve böylece çok sayıda
meydan biçimi türetiImiş olur.
Bau mimarlık
Kentsel mekan tipolojileri, Krier.
bina bilgisi lV
ffiffiffiffi ffiffiwffi
§J,K3ffiffiffi
L3FffiLffiffij
ffiffiı
ffiffiffiffi§
t#lffin
ffiffi
Hıqffi
ffiffiffiffi ffiffiffiffi
ffiffiffiffi EEffiffiffi ffiffijffiffi
ffiffiffiL*] ffiffiffiffi ffiffiLü:ffi
ffiffiffiLffi ffimffiffiW ffiffitğğL&]
Baü mimarlık
trEffiEffiffiffiffi
§§Nru
ffiWWffi
§ffiffiw@ffiffiffi
TTl_]-l ilçğltrEffiÇ;ğulÇ;-eğE,q
lllıl
L,.ijtt,J
t*;----\T|§lEla
ll
l
İ.agrğ
s]şTE-ğ
'\[üffi
l:
ffi
rf}{T1}[ıl
ıltE-tr.
WWHWffiffiffiffi ı
\*tEiEtü
ı
hHH,
N6ffiM
lı
EHHH
Bau mimarlık
l
|
ffiffiEre"ı
ffiffiffiffi r:*:ffi
ffiffiffiffi
l
lrtffiffi-H.
Fnü"Ej
rTffiElEl"
lffij&ğL§wwg^A
ffiffiffiffiffiffi
rcffiffiffiffiffi
Effiffiffiffiffi
ffiffiffiffiffiffi
Effimmffiffi
ffiffiffi§§ffi
mffiffimffiru
r-
l-j_*__dl
ffi
ffi# ffi
hfu€ ffi
ıJ__*_-dİ{
-"hü_h.ı
;=-ffiüJ
ffiffiiJ
ffitffiffiffiffiffiffi,_ffiffiffi
ffiffiffiffiffiffiffiffiffiwiffi
ffiffiffiffiffiffiffiffiffimffiffi
ffiffiffiffiffi
Bau mimarlık
bina bilgisi lV
STüBBEN, MEyDANLARı pönr FARKLI KATEGoniye AyıRARAK
iırıceı_rn.
lı_r rarEcoRl, "TRAFIK MEvDANı" ADı VERILEN DAIRE VEyA
ço KG EN aiçi ıvıiı,l oEKİ M EYDAN LARDıR.
irinıci KATEGoRi, KıMUSAL KULLANııın içiıı TAsARLANMış,
GENELLIrle eAZARLARıN KuRuLDuĞu yA DA çeşirı_i cösrsni
vE FEsTivRı_ı_eRi ru ynpı ı_oıĞı MEyDAN LARDı R.
ü çü ııı c ü KATEG on i öze ı_ı_i rı_e i ııı c i ı_iz pAR K_BAHçE
MEyDANLARıNA REFERANS VEREN, 19. yüzyıı_oA AVRupA,NıN
çeşlrı_i KENTLEnIı,ıor BuLuNAN vE aĞaç ve girriı_enı_e
süsı_eırı EN pAR K-MEyDAN LARDIR.
pönoüıııcü rareconi isE "MiMnni ııneyDAN" ADı VERILEN,
GENELLIrı_e ein nNırsAL yApıNıN ör.ıüıııoe BULUNAN ALANLA
eürüNı_EşEN ve nniıvıani ynpıı_ARLA SıNıRLANARAK pozirir gin
AçıK MEKAN aiçinniıııoE TANıMLANMış MEvDANLARDıR. gu rip
MEvDANLAR BAzı KENTLERDE rnnirıseı_ crı_işiıııiıı oe gin
soNUcU oLARAK "ANıT MEvDAN" HAL|NE ceı_iRı_en.
Bau mimarlık
bina bilgisilV
zUcKER, MiMARi nneyonNLARı reıııoi içı_eniıııDE sıNıFLANDıRıR
VE BEş KATEGonioe iıııceı_en.
KAeALı MEvDANLAR, SıNıRLANDıRıLMış VE ounaĞnırı
MEYDANLARDİR.
ponniıınNT MEyDANLAR, TıpKı "ANıT MEyDAN" LARDA oı_ouĞu
cigi BAsKıN ain og.JEyE ooĞnu 1ain riıise, KENT KApısı,
HEvKEL vEyA gln Hnvuz1 vöııırı_ıtıiş ve oiıııaıvıir ıuerANLARDıR.
r.ıürı_eeR MEvDANLAR, HAVuz, rısxiye VEvA HEyKEL cigl
oüşev gin oa.Jeıuiııı MERKEzDE BULUıııouĞu vE oRTAçAĞ
MEvDANLARıNA BENzEyeıt, içıeN DlşA cEı_işer.ı
MEYDANLARDİR.
MEvDANLAR GRUBu, ginoeN çoK sAyıDA AyNı VEvA FARKLı
eüyürı_ürreri AçıK MEKANıN ART ARDA GELMEsiyı_e
OLUŞMUŞ MEKANLAR GRUBUDUR.
AMoRF 1aiçiııısiz1 ıınrvoANLAR ise oaĞıNıK vEyA resapüri
KoMpozisyoıtı_ını llr ıııecarir MEKANLAR oluşTuRAN
MEYDANLARDİR.
Baü mimarlık
bina bilgisi lV
CADDE/SOKAK
KENTSEL MEKANDAKi oiĞen ein eı_eMAN CADDE_SoKAK
sisreıuiDlR. cADDELER, BlR KENTTE yAşAyAN BlREyLERlN
FARKLı işLevsrl BÖLGELER ARASıNDAKİ sinxÜı_asYoNUNu
SAĞ LAYAN KENTSEL ELEMAN LARDİ R.
KSEL (EN DÜsrni öıııcesi oöııı EMDEKI) KENTLERİN
giNaı_RR
ARASıNDA KALAN MEKANLARıN giNıRlanıN|
çoĞU.,
KENDlsl KADAR öıveıııı_i oı_ouĞu geı_inciı{ ein oaĞırınn nĞı
ÇERÇEVESİNDE OLUŞTU RULMUŞTUR.
G
ELEN
E
GELENEKsEL KENT au şrrciLDE eln ıurrANLAR sisreıvıi
oLARAK iyi rnnirı_eıvıtıiş gin ı{ncME sAHip reıueı_
cAD D E/so KA K a içi ıvı ırı i ü n erıvı işri n.
i
BURADAxi aiııını_AR VE soKAKLRn einginiıııoeııı AyRıLMAz ein
s sr e nn ç ıt o e e n e n i ].| i ra ııı ı ıvı ı_A R LA R.
i
Bau mimarlık
bina bilgisi lV
i
i
i
i
bina bilgisi lV
ÇAGDAŞ KENT İMGESİ, HACİM
oLARAK TAM rıissepiLMEYEN BıR
CADDE/SoKAK ripi ÜneTiR: "YoL"
ııı ireı_iĞ iıı oe cADDE/so KAK. B u
rün cADDE/SoKAK BiNALAR
TARAFİNDAN TARİFLENMEDİĞİ
içiıtı, giNaı_aR iı_e sorcAK MEKANı
ARASİNDA BİR ETK|LEŞİM
YoKTUR.
eu rün cADDE/soKAK, yALNızcA
BiR "yol" oLARAK yoRUMLANıR
ve iş ı_evı_eni ARAç rnariĞi ı.ı i ı.ı
rnı.ı i r prĞeRLERLE
sıNı RLANıR. M EKAN Daxi yRyR
YOĞUİrİ İ_AŞMASİ VE SOSYAL
ü
nrrriĞi
nn
e
ENTEGRAsyoN ör.ıeıuı_i öı-çü or
AzALıR.
BaU mimarlık
bina bilgisi lV
eiNa sisreııni ile ooı_AşıM
sisrenni ARAsıNoaxi AyRl M,
einço r çAğD|§ reı.ırir.ı
KARAKTERİSTİGİ OLARAK
CADDE/SOKAK KULLANIMİ
üzenir.ı oE NEGATI r erri ı_en
yApMışTıR. Bu şeriı_oe oRTAyA
çıKAN CADDE/SoKAK,
ai nı_eşri nici ve gürü ı,ı ı-eşri nici
oLMADıĞı ciei, KENTsEı_ esrerix
içiı.ı pe ain DEsTEK
oLUşTUnaaiLecEK MEKANSAL
TANİMLİİ_İĞİİrİİ VE SOSYAL
rr rl ı_ eş i ıın pora rı s ivr ı_ ıı i
KAYBEDER.
i
Baü mimarlık
bina bilgisi lV
GELENEKSEL DoKuDAri cRooE VE SoKAKLAR, BELinciııı
HAclMsEL özELı_ixı_eni vE çEşlTLl ELEMAN vE işlevl
KAPSAYAN BAĞİMSİZ YAPİLARİYLA, ULAŞİM (DOLAŞİM_
sinxüı_ıSyoN) ELEMANı oLMANıN vANıNDA, "vERLER" oLARAK
DA işLEv cönüRLER vE çEşlTLl sosyAulşLEvsEl
ETKI N Ll KLERI N E NTEG RAsyoN U ı.ın ze ıın i N HAzı R LAR LAR.
BU MEKANLAR, ain rceNre nir vAşANTıNıN SoMuTLnşrıĞı
yERLER oLAN KENTSEL MEKANLARDıR. ein xeNriN|
cA
D D E L e n i ı.ı
i
ı.ı e i ç
i
ıvı
iv
e öz
e
ı_ ı_ i
r
ı_
en
ir
e
ırı
r i ıv
oLuşuMuNDA eüvür ain errive sarıiprin.
i
ıvı
crs
i
ııı
i
ıv
BaÜ mimar|ık
bina bilgisilV
yöN VE
yol
KAVRAMLARıNDA, oüşey VE yATAy yöı.ıı_en
VURGULANİR.
MEKANıııı oÜşey BoYuTLanı öıışıuıioiR, KAVRAMSAL oLARAK
yürcseı_işi ve oüşüşü iraoe EDER.
yATAy BoyUTLAR, giREyiııı soıınur oüıvyasıNı yANSlTlR. yATAy
oüzı_eıınoe aiRey reıııoi vöruüıııü aeı_inı_eR vE yoluNU sEçER
VEYA YARATIR.
yol
üzeniıvoe öı*ı VE ARKA KAVRAMLARı VARDıR, eineyiNl o
ANDA BuLuNDuĞu NoKTA HER ZAMAN içiı.ı örıoeri eiı-iNıMEyEN
vE ARKApnri giı_iNrN ARAsıNoari ceniı_iııne sırıipıin.
GENELLİxı_e ı_iııeen 1ooĞnusAl) ain eLeMAN oLARAK
KAVRAN ı R VE rı,ı g e ı_i nc i ııı özr ı_ı_iĞ İ sÜ n e rı_İ ı_İ rrİ n.
Bau mimarlık
yol,