hh icindekiler - SAGEM E

Transkript

T.C.
SAöLIK BAKANLIöI,
REFøK SAYDAM HIFZISSIHHA MERKEZø BAùKANLIöI,
HIFZISSIHHA MEKTEBø MÜDÜRLÜöÜ
TÜRKøYE ULUSAL HASTALIK YÜKÜ
VE
MALøYET ETKøLøLøK ÇALIùMASI
ULUSAL HANE HALKI ARAùTIRMASI
2003
TEMEL BULGULAR
EDøTÖRLER:
Prof. Dr. Necdet ÜNÜVAR
Dr. Salih MOLLAHALøLOöLU
Uzm. Dr. Nazan YARDIM
Dr. Berrak BORA BAùARA
HAZIRLAYANLAR:
Uzm. Dr. Vural DøRøMEùE
Dr. Ömer VAROL
Dr. Zekiye ÇøPøL
Dr. Feray KARAMAN
Uzm .Dr. Engin ÖZKAN
Uzm. Dr. Serap ÇETøN ÇOBAN
Serap TAùKAYA
ANKARA, TURKøYE
Aralık 2006
Bu yayında yer alan bilgilerden T.C. Sağlık Bakanlığı Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi Başkanlığı Hıfzıssıhha
Mektebi Müdürlüğü sorumludur.
Ulusal Hanehalkı Araştırması 2003, Türkiye Ulusal Hastalık Yükü ve Maliyet Etkililik Projesi kapsamında gerçekleştirilmiştir.
Ulusal Hastalık Yükü ve Maliyet Etkililik (UHY-ME) Projesi, Birinci Sağlık Projesi altında başlatılan ve İkinci
Sağlık Projesi ile devam ettirilen Sağlık Reformu Faaliyetlerini desteklemek amacıyla tasarlanan ön yatırım
çalışmalarının bir parçasıdır. Bu araştırma UHY-ME projesinin bir bileşeni olup finansmanı Dünya Bankası kredisi
ile sağlanmıştır. Çalışmalar Hıfzısıhha Mektebi Müdürlüğü başkanlığında 1 Mart 2002 -25 Aralık 2004 tarihleri
arasında Başkent Üniversitesi (Türkiye), INTRAH (ABD) (The University of North Caroline at Chapel Hall,
School of Medicine, School of Public Health, Sheps Center for Health Services Research), John Hopkins
University, School of Hygiene and Public Health (ABD) Tulane University-School of Public Health and Tropical
Medicine (ABD) işbirliği ile tamamlanmıştır.
Hanehalkı Araştırması 2003, DSÖ tarafından yürütülmüş olan Dünya Sağlık Araştırması (DSA) standartları esasına
dayanmakta olup, uluslararası karşılaştırmalarda kullanılabilir.
Ayrıntılı bilgi için:
Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi Başkanlığı Hıfzıssıhha Mektebi Müdürlüğü,
İbrahim Müteferrika Sk. No:5 06030 Rüzgarlı/Ulus/Ankara, Turkiye
Tel: 312 30912 24 - Faks:312 309 73 87
e-posta:[email protected]
internet:www.hm.saglik.gov.tr
ISBN: 975-590-199-X
Sağlık Bakanlığı Yayın No: 700
HM Yayın No: SB-HM-2007/10
1. Basım, 1.000 Adet, Ankara, Mart 2007
Aydoğdu Ofset Matbaacılık San. ve Tic. Ltd. Şti.
İvedik Organize Sanayi, Ağaç İşleri Sanayi Sitesi
21. Cadde 598 Sokak No.20 Yenimahalle - Ankara
Tlf: 0 312 395 81 44 - Faks: 0 312 395 81 45
www.aydogduofset.com - [email protected]
ULUSAL HANEHALKI ARAŞTIRMASI, 2003, TEMEL BULGULAR
SB, Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi Başkanlığı, Hıfzıssıhha Mektebi Müdürlüğü
TEŞEKKÜR
2003 yılında yapılan Ulusal Hastalık Yükü - Maliyet Etkililik çalışmasının önemli aşamalarından biri olan
Ulusal Hanehalkı Araştırması 2003’ün yapılması ve bu eserin yayınlanmasına katkılarından dolayı;
Projenin tamamlanması için başlangıcından itibaren destek olan Başkent Üniversitesi Rektörü Prof. Dr.
Mehmet Haberal, Proje Koordinatörü ve Retör Yardımcısı Prof.Dr. Korkut Ersoy ve Hanehalkı Araştırması
Koordinatöru Yrd. Doç.Dr. Cihangir Özcan başta olmak üzere Başkent Üniversitesi Çalışma Ekibinden Prof. Dr.
Öztaş Ayhan, Prof.Dr. İsmail Erdem, Prof.Dr. Mithat Çoruh, Prof.Dr. Seval Akgün, Prof.Dr. Rengin Erdal,
Prof.Dr. Gül Ergör, Prof.Dr. Recep Akdur, Doç.Dr.Adnan Kısa, Doç.Dr. Şahin Kavuncubaşı, Yrd..Doç. Dr. Mehtap
Akçil Temel, Yrd.Doç. Dr. Nermin Özgülbaş, Dr. Ömer Cücelioğlu, Dr.Sibel Uzer, Dr. Meriç Çolak, Dr. Özlem
Aydın, Dr.Ergün Öksüz, Dr. Simten Malhan, Dr. Ali Tekin Çelebioğlu, Uzm.Okan Yeloğlu, Uzm.Beyhan Aksoy,
Uzm.Cenk Sözen, Erinç Karaman, Okan Özhan, Muammer Sarugan, Nevin Taner, Greg Hammond, Elif Şengül,
Nilgün Gebeş’e,
Çalışmada Yönlendirme Kurulu üyesi olarak çalışmanın her aşamasında katkıda bulunan Müsteşarımız
Prof.Dr.Necdet Ünüvar ve Müdürümüz Dr.Salih Mollahaliloğlu başta olmak üzere Orhan Akkaya, Döner Tetik,
Muharrem Uçar, A.Tuncay Teksöz, Ayşe Akkiraz, Muharrem Varlık, Nihan Kırcalıali, Gülay Erden, A.İrfan
Türkoğlu, Sevim Etkesen, Şengül Arslan, Nevin Uysal, Yılmaz Erşahin, Muharrem Gür, Abdurrahman Vargün,
Merih Dizici, Tarık Kangal, Nuri Şaşmaz, İzleme Kurulu üyesi olarak Dr. İ Ercan Bal, Uzm.Dr.Hülya Altınyollar,
Dr.Nihal Babalıoğlu, Dr.Levent Eker, Dr. Arzu Köseli, Dr.Ertan Kavasoğlu, Hakime Zal, Dr.Filiz Bozkurt,
Hüseyin Büyükkayıtçı, Dr. binnaz Kaya Durunay, Dr.Ayşen Melek Aytuğ Koşan, Ömer Yedikardeşler, Eda
Cindoğlu, Dr. Songül Doğan, Dr.Özlem Yiğitbaşıoğlu, Prof. Dr. Murat Tuncer, Dr. Funda Tekin, Dr.Emire Özen,
İnciser Kaya, İlknur Güney, Rasim Ceyhan, Abdullah Yıldız, Uzm. Dr. Nazan Yardım, Dr. Berrak B. Başara, Uzm.
Dr. Mehtap Kartal, Dr. Halil E. Erişti, ve Bilimsel Kurul Üyesi olarak Prof. Dr. Sabahat Tezcan, Prof.Dr. Halil
Kurt, Prof.Dr. Osman Günay, Prof.Dr.Metin Kamil Ercan, Doç.Dr. Hilal Özcebe, Doç.Dr.Nesrin Çilingiroğlu,
Doç.Dr. Işıl Maral, Doç.Dr. Bahar Güçiz Doğan, Yrd.Doç.Dr. Pınar Özdemir Geyik, Yrd.Doç.Dr. İsmail Ağırbaş,
Yrd.Doç. Dr. Efsun Ezel Esatoğlu, Yrd.Doç.Dr. Hasan Şahin, Yrd.Doç.Dr.Yasemin Yeğinboy, Yrd.Doç.Dr. Murat
Topbaş, Yrd.Doç.Dr.Nilay Etiler, Yrd.Doç.Dr.Metin Ateş, Araş.Gör. Elif Kurtuluş Yiğit, Araş.Gör.Zafer Çalışkan,
Uzm.Dr.Banu Çakır, Uzm. Dr. Osman Örsel, Uzm. Dr. Gülay Sain Güven’e, Dr.Sarp Üner, Dr. Elif Durukan’a,
Çalışmanın yapılmasında her türlü desteği sağlayan Sağlık Bakanlığı Makam’ı başta olmak üzere Sağlık Projesi
Genel Koordinatörleri Dr. Mehmet Fettahoğlu ve Haydar Mezarcı, Sağlık Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı Rüstem
Zeydan, Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi Başkanı Turan Aslan’a,
Kitabın hazırlanma aşamasında yoğun olarak çalışan Müdür Yardımcısı Uzm.Dr. Nazan Yardım ve her türlü
teknik desteği sağlayan bölüm çalışanlarımız Dr. Zekiye Çelebi, Dr. Feray Karaman, Uzm.Dr. Serap Ç.Çoban, Dr.
Berrak B. Başara, Serap Taşkaya, Uzm.Dr.Vural Dirimeşe, Dr. Engin Özkan, Dr. Ömer Varol, Dr.Handan
Kalaycıoğlu, Uzm.Dr.Sibel Gögen, Dyt.Ceyhan Vardar’a, çevirilerimizde yardımcı olan Arzu Çakır’a ve tüm
Hıfzıssıhha Mektep Müdürlüğü çalışanlarına teşekkür ederiz.
Hıfzıssıhha Mektebi Müdürlüğü
i
Ulusal Hanehalkı Araştırması
Sağlık Bakanlığı, Türkiye
İÇİNDEKİLER
Önsöz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .v
Sunuş . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .vii
Tablolar Listesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .viii
Kitapta Geçen Kısaltmalar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .xi
BÖLÜM 1 GİRİŞ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1
1.1 Araştırmanın Amaçları ve Organizasyonu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1
1.1.1 Amaçlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1
1.1.2 Araştırmanın Yönetimi ve Finansmanı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1
1.1.3 Soru Kağıtları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1
1.1.4 Örneklem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2
1.1.5 Saha Çalışması ve Veri Girişi, Kalite Kontrol Çalışmaları, Denetim ve Analiz . . . . . . . . . . . . . . . . .3
BÖLÜM 2 HANE HALKI NÜFUSU, KONUT ÖZELLİKLERİ VE HANEYE AİT
RİSK FAKTÖRLERİ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6
2.1 Hanehalkı Nüfusunun Özellikleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6
2.1.1 Yaş ve Cinsiyet Yapısı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6
2.1.2 Hanehalkı Kompozisyonu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7
2.2 Hanehalkı Nüfusunun Eğitimi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8
2.3 Konut Özellikleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10
2.4 Haneye Ait Risk Faktörleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .14
BÖLÜM 3 HANE HALKI GELİR VE GİDERLERİ, SON BİR AYDA YAPILAN
CEPTEN SAĞLIK HARCAMALARI, VE SOSYAL GÜVENCE DURUMU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16
3.1 Hanehalkı Gelirleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16
3.2 Hanehalkı Giderleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .18
3.3 Son Bir Ayda Cepten Sağlık Harcaması Yapılan Başvurular . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .19
3.4 Hane Bireylerinin Sağlık Güvence Durumu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .24
BÖLÜM 4 HANE HALKI BİREYLERİNDEN 18 YAŞ ÜZERİ SEÇİLEN KİŞİLERLE
YAPILAN GÖRÜŞMELER . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .26
4.1 Cevaplayıcının Tespiti ve Görüşme Sonucu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .26
4.2 Cevaplayıcıların Bazı Demografik Özellikleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .27
4.3 Hanehalkı Risk Faktörleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .30
4.3.1 Sigara . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .30
4.3.2 Alkol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .35
4.3.3 Beslenme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .36
4.3.3.1 Meyve, Sebze, Kahve, Çay ve Tuz tüketimi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .36
4.3.3.2 Beden Kitle İndeksi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .40
4.3.4 Fiziksel Aktivite . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .41
4.4 Seçilmiş Hastalıklar İle İlgili Bazı Durumlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .43
4.4.1 Artrit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .43
4.4.2 Diyabet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .45
4.4.3 Angina Pectoris . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .46
4.4.4 Astım . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .47
4.4.5 Depresyon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .48
4.4.6 Tüberküloz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .49
4.4.7 Ağız Diş Sağlığı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .51
4.4.8 Hipertansiyon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .52
iii
4.4.9 Bel Ağrısı (Disk Problemleri Dahil) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .53
4.4.10 Epilepsi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .54
4.4.11 Serebro Vasküler Olay (İnme) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .54
4.4.12 Trafik Kazaları ve Diğer Yaralanmalarda Bakım . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .56
EKLER
60
..............................................................................................................................
EK A: ARAŞTIRMA TASARIMI
EK B :ÖRNEKLEME HATALARI
EK C : SORU KAĞITLARI
iv
60
............................................................................................
75
..........................................................................................
90
...................................................................................................
ÖNSÖZ
Sağlık politikalarının belirlenmesinde önceliklerin saptanması önemlidir. Kullanılabilir kaynakların finanse
edebileceğinden daha fazla sağlık hizmeti ve müdahalesi talep edildiği günümüzde, sağlık politikalarının etkisinin
değerlendirilmesinin yanısıra programlar arası karşılaştırmalar ve yeni politikaların kabul edilmesinde uygun bilgi sağlama ihtiyacı artmaktadır. Artan bu ihtiyaç karşısında 1993 yılında hastalık yükü tahmin çalışmaları başlatılmış olup bu çalışmalar sağlık sektör reformlarına rehberlik etmede ve ülkelerde öncelikli planların tespit edilmesinde oldukça faydalı olduklarını kanıtlamışlardır.
Bakanlığımızın sağlığın ve sağlık sisteminin kalitesini geliştirilmesi kararlılığı ile Birinci Sağlık Projesi altında
başlatılan ve İkinci Sağlık Projesi ile devam ettirilen Sağlık Reformu Faaliyetlerini desteklemek amacıyla tasarlanan ön yatırım çalışmalarının bir parçası olarak Ulusal Hastalık Yükü ve Maliyet Etkililik (UHY-ME) Çalışması
yapılmıştır. Çalışma sonuçlarının sürdürülebilmesi için ise merkezi düzeyde ve il düzeyinde Temel Sağlık Enformasyon Sistemleri kapasitesini güçlendirilmesi gerekliliği ortaya çıkmış olup Sağlıka Dönüşüm Programı (SDP)
kapsamında uygun çözümler üretilmektedir.
Sağlık hizmetlerinin sunumunda kaynakların verimli, etkili ve hakkaniyete uygun bir biçimde yönetimi, doğru ve güncel bilgiye dayalı politika oluşturma, organizasyon ve planlama yapma, bu çerçevede alt yapı ve kurumsal kapasite oluşturma ve ihtiyaç duyulan yasal düzenlemelerin hayata geçirilmesi amacıyla başlatılan SDP çalışmalarının bileşenlerinden bir tanesi “Karar Sürecinde Etkili Bilgiye Erişim: Sağlık Bilgi Sistemi”dir. Sağlıkta Dönüşüm Programı'nın bütün bileşenleri arasında uyumun sağlanabilmesi için entegre bir sağlık bilgi sistemine ihtiyaç vardır.
Sağlık hizmetlerinde eş güdüm, sağlık envanterinin oluşturulması, bireylerin tıbbi kayıtlarının korunması, sevk
basamakları esnasında bilgi transferi ve temel sağlık uygulamalarındaki verilerin toplanması amacıyla Sağlık Bilgi Sistemi kurulacaktır. Bu sistem, verilerin sağlıklı analizi ile karar vericiler ve sağlık politika yapıcılar için büyük bir destek sağlayacaktır.
Türkiye’nin sağlık sektörü reformlarına, politikalarına ve stratejilerine önümüzdeki yüzyılda rehberlik etmesi
için açık ve objektif kriterler geliştirmesi amacı ile yapılan bu çalışmaların , sektörle ilgili tüm kurum, kuruluş ve
kişilere faydalı olacağı inancıyla; çalışmada emeği geçen herkese teşekkür eder, başarılı çalışmalarının devamını
dilerim.
Prof. Dr. Necdet ÜNÜVAR
Müsteşar
v
SUNUŞ
UHY-ME Çalışması İkinci Sağlık Projesi “Sağlık Politikası ve Yönetimi Bileşeni”nin bir parçasıdır. Sağlık Politikası ve Yönetimi Bileşeni ile; politika yapma, planlama, yönetim, izleme ve değerlendirme konularında personelin eğitimini arttırmak; proje illerindeki il sağlık müdürlüklerinde ve seçilmiş hastanelerde temel yönetim destek sistemlerini geliştirmek ve sağlık sektöründe daha kapsamlı reformları desteklemek için, ön yatırım çalışmalarını yürütmek suretiyle seçilmiş kuruluşlarda sağlık hizmetleri yönetimi kalitesinin geliştirilmesi amaçlanmıştır.
Epidemiyolojik mortalite ve morbidite verilerinin yetersiz ve istenen bilgileri tam olarak sağlamaktan uzak olduğu durumlarda en çok kullanılan veri toplama yötemlerinden biri tanesi Hanehalkı Araşırmalarıdır. UHY-ME
Çalışması kapsamında hastalık yükü tahminlerinin hesaplamaları için mortalite, morbidite, sakatlık ve sağlık durumuna ilişkin veriler gerekli olup elde edilmesi için ülke düzeyinde ve beş bölge bazında yaşa grupları ve cinsiyete göre tahminlerin verildiği Ulusal Hanehalkı Araştırması (UHHA) yapılmıştır.
Araştırma DSÖ tarafından yürütülmüş olan Dünya Sağlık Araştırmasının (DSA) (World Health Survey-WHS))
bir parçası olup uluslararası karşılaştırılabilir niteliktedir. DSÖ tarafından modüler şekilde geliştirilmiş olan DSA
soru kağıdı formu kullanılmıştır. UHY-ME çalışması esasına göre gerekli olmayan bazı modüller (7000 modülü Sağlık Memnuniyeti- ve 8000 modülü -Sağlık Hedefleri ve Sosyal Sermaye) çıkarılmış anket yapısına dokunmadan bazı gerekli sorular eklenmiştir. Araştırma iki dönemde, toplam 12 bin hane üzerinde yapılması planlanmıştır.
Son bir yıl içindeki ölümleri tespit etmek amacıyla, örneğe çıkan 12 bin haneye ek olarak her bir hanenin iki önceki, iki sonraki komşu dört haneye (yaklaşık olarak 48 bin) daha gidilerek toplam 60 bin haneye ulaşılması hedeflenmiştir.
Hanehalkı Araştırmasından elde edilen veriler ile hastalık yükü hesaplarına katkı sağlanmasının yanısıra, sağlık
sektörü reform çalışmalarına, çeşitli sağlık politika ve stratejileri için bir çok sektöre kanıta dayalı açık ve objektif bir veri tabanı sağlamıştır.
Bu çalışmaya katkı sağlayan herkese şükranlarımı sunar, sağlıkla ilgili bir çok konuya ışık tutması, karar vericiler, planlayıcılar ve sağlık sektörü çalışanlarının faydalanması için bu kitap aracılığıyla kamuoyu ile paylaşılmasını sağlayan Müdürlüğümüz Halk Sağlığını Geliştirme Bölümü çalışanlarına teşekkür ederim.
Dr. Salih MOLLAHALİLOĞLU
Müdür
vii
TABLOLAR LİSTESİ
Tablo 2.1
Hanehalkı Bireylerinin Yaş Gruplarına ve Cinsiyete Göre Dağılımı
(UHHA, 2002-2003, Türkiye) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
Tablo 2.2
Hanehalkı Büyüklüğüne Göre Hanehalkı Sayıları İle Bölge ve Yerleşim Yerine Göre
Hanehalkı Fertlerinin Dağılımları (UHHA, 2002-2003, Türkiye) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
Tablo 2.3
Hanelerde Yaşayan Kişi Sayılarının Ortalama, Standart Sapma, Oluşturulan Grupların
Bölgelere ve Yerleşim Yerine Göre Dağılımı (UHHA, 2002-2003, Türkiye) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
Tablo 2.4.a
Altı Yaş Üzeri Erkeklerin Öğrenim Düzeylerinin Yaş Gruplarına, Bölgelere ve Yerleşim
Yerine Göre Dağılımı (UHHA, 2002-2003, Türkiye) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
Tablo 2.4.b
Altı Yaş Üzeri Kadınlarda Öğrenim Düzeylerinin Yaş Gruplarına, Bölgelere ve Yerleşim
Yerine Göre Dağılımı (UHHA, 2002-2003, Türkiye) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
Tablo 2.5
Konut Özelliklerinin Bölgelere ve Yerleşim Yerine Göre Dağılımı
(UHHA, 2002-2003, Türkiye) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
Tablo 2.6
Evlerinde Hayvan Besleyen ve Beslemeyen Hanelerin ve Hanehalkının
Sahip Olduğu Hayvan Türünün Bölgelere ve Yerleşim Yerine Göre Dağılımı
(UHHA, 2002- 2003, Türkiye) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
Tablo 3.1
Örnekleme Çıkan Nüfusun, Halen Yaptıkları İşin, Bölgelere ve Yerleşim Yerine
Göre Dağılımı (UHHA, 2002-2003, Türkiye) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
Tablo 3.2
Hanehalkının Sahip Olduğu Ulaşım Aracı veya Eşyaların, Bölgelere ve Yerleşim
Tablo 3.3
Hanehalkının Son Bir Ay İçerisinde Yaptıkları Toplam Harcama Türlerinin Bölgelere
ve Yerleşim Yerlerine Göre Dağılımı (UHHA, 2002-2003, Türkiye) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
Tablo 3.4
Son Bir Ay İçerisinde Cepten Sağlık Harcaması Yapılan Başvuruların Sağlık Kurumuna
Tablo 3.5
Son Bir Ay İçinde Cepten Sağlık Harcaması Yapan Kişilerin Başvurdukları Sağlık
Kurumlarının Bölgelere, Yerleşim Yerine ve Cinsiyete Göre Dağılımı
(UHHA, 2002-2003, Türkiye) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
Tablo 3.6
Son Bir Ay İçerisinde Herhangi Hastalık ya da Sakatlığın Tedavi Ettirilmesi ya da
Başka Bir Nedenle Herhangi Bir Sağlık Kurumuna Başvuru Sebeplerinin Bölgelere,
Yerleşim Yerine ve Cinsiyete Göre Dağılımı (UHHA, 2002-2003, Türkiye). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
Tablo 3.7
Son Bir Ay İçerisinde Cepten Sağlık Harcaması Yapılan Başvurularda, Alınan Hizmetlerin,
Bölgelere, Yerleşim Yerine ve Cinsiyete Göre Dağılımı (UHHA, 2002-2003, Türkiye) . . . . . . . 22
Tablo 3.8
Son Bir Ay İçinde Cepten Sağlık Harcaması (Milyon, TL)Yapılan Başvurularda Alınan
Hizmetin Bedeline ve Kişi Başına Ortalama Cepten Sağlık Harcamasının, Yerleşim
Yerine ve Türkiye Toplamına Göre Dağılımı (UHHA, 2002-2003, Türkiye) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
Tablo 3.9
Son Bir Ay İçinde Cepten Sağlık Harcaması Yapılan Başvurularda, Alınan Hizmetin
Bedelinin Toplam Sağlık Harcaması İçindeki Oranlarının, Bölgelere,Yerleşim Yerine ve
Türkiye Toplamına GöreDağılımı (UHHA, 2002-2003, Türkiye) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
Tablo 3.10
Görüşülen Hane Bireylerinin Sosyal Güvence Durumlarının Bölgelere ve Yerleşim
viii
Tablo 3.11
Herhangi Bir Zorunlu Sağlık Sigortası Kapsamında Olanların, Bölgelere, Yerleşim
Yerine, Yaş Gruplarına ve Cinsiyete Göre Sigorta Türlerinin Dağılımı
(UHHA, 2002-2003, Türkiye) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
Tablo 4.1
Kish Tablosundan Seçilen 18 Yaş ve Üstü Cevaplayıcıların Anket Tamamlama
Durumlarının Dönemlere Göre Dağılımı (UHHA, 2002 2003, Türkiye). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
Tablo 4.2
Kish Tablosundan Seçilen 18 Yaş Üstü Bireylerin Görüşme Sonuçlarının Ziyaret
Sayısına Göre Dağılımı (UHHA, 2002-2003, Türkiye) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
Tablo 4.3
Uygulama Dönemlerine Göre Cevaplayıcı Seçim (Kish) Tablolarının Dağılımı
(UHHA, 2002-2003, Türkiye) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
Tablo 4.4
18 Yaş ve Üstü Cevaplayıcıların Yaş Gruplarına, Bölgelere ve Yerleşim Yerine Göre
Dağılımı (UHHA, 2002-2003, Türkiye) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
Tablo 4.5
18 yaş ve Üstü Cevaplayıcıların Öğrenim Sürelerine, Bölgelere ve Yerleşim Yerine
Göre Dağılımı (UHHA,2002-2003, Türkiye). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
Tablo 4.6
18 Yaş ve Üstü Cevaplayıcıların Son Bir Yıl İçindeki Çalışma Durumlarının Bölgelere ve
Yerleşim Yerine Göre Dağılımı (UHHA, 2002-2003, Türkiye) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
Tablo 4.7
18 Yaş ve Üstü Çalışmayan Cevaplayıcıların, Çalışmama Nedenlerinin, Bölgelere ve
Yerleşim Yerine Göre Dağılımı (UHHA, 2002-2003, Türkiye) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
Tablo 4.8
18 Yaş ve Üstü Cevaplayıcıların Esas Mesleklerine, Bölgelere ve Yerleşim Yerine Göre
Tablo 4.9
18 Yaş ve Üstü Cevaplayıcıların Tütün Mamülü Kullanıp Kullanmadıklarına, Bölgelere,
Yerleşim Yerine, Cinsiyete, Yaş Gruplarına ve Öğrenim Sürelerine Göre Dağılımı,
(UHHA, 2002-2003, Türkiye) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
Tablo 4.10
Tütün Mamülü Kullanan 18 Yaş ve Üstü Cevaplayıcıların Tütün Mamülü Kullanma
Süresine, Kullanmaya Başlama Yaşına, Bir Günde İçilen Miktara, Bölgelere, Yerleşim
Yerine, Cinsiyete ve Yaş Gruplarına Göre Dağılımı (UHHA, 2002-2003, Türkiye) . . . . . . . . . . . . . 33
Tablo 4.11
Yanında Başkaları Tarafından Sigara İçilmesi Nedeniyle Sigara Dumanına Maruz Kalan
18 Yaş ve Üstü Cevaplayıcıların Sigara İçen Kişiye, Bölgelere ve Yerleşim Yerine
Tablo 4.12
Cevaplayıcıların Sık Bulundukları Ortamlarda Sigara İçilip İçilmemesi Durumunun
Bölgelere, Yerleşim Yerine ve Cinsiyete Göre Dağılımı (UHHA, 2002-2003, Türkiye) . . . . . . . 35
Tablo 4.13
Cevaplayıcıların cinsiyet, yerleşim yeri ve yaş gruplarına göre alkol içme prevelanslarının
dağılımı (DSÖ Dünya Sağlık Araştırması Ülke Raporu) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
Tablo 4.14
18 Yaş ve Üstü Cevaplayıcıların Meyve ve Sebze Tüketimlerinin Bölgelere, Yerleşim
Yerlerine ve Yaş Gruplarına Göre Dağılımı (UHHA, 2002-2003, Türkiye) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
Tablo 4.15
18 Yaş Üstü Cevaplayıcıların İçtikleri Çayın Miktarına, Bölgelere, Yerleşim Yerine,
Cinsiyete ve Yaş Gruplarına Göre Dağılımı (UHHA, 2002- 2003, Türkiye) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
Tablo 4.16
18 Yaş ve Üstü Cevaplayıcıların İçtikleri Kahvenin Miktarına, Bölgelere, Yerleşim Yerine,
Cinsiyete ve Yaş Gruplarına Göre Dağılımı (UHHA, 2002-2003, Türkiye) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39
Tablo 4.17
18 yaş ve Üstü Cevaplayıcıların Tükettikleri Tuz Miktarına, Bölgelere, Yerleşim Yerine,
Cinsiyete ve Yaş Gruplarına Göre Dağılımı (UHHA, 2002-2003, Türkiye) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40
ix
Tablo 4.18
18 Yaş ve Üstü Cevaplayıcıların Beden Kitle İndekslerinin Bölgelere, Yerleşim Yerine,
Cinsiyete ve Yaş Gruplarına Göre Dağılımı (UHHA, 2002-2003, Türkiye) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
Tablo 4.19
18 Yaş ve Üstü Cevaplayıcıların Fiziksel Aktivite Durumlarının Bölge, Yerleşim Yeri,
Cinsiyet, Yaş Grupları ve Türkiye Toplamına Göre Dağılımı (UHHA, 2002-2003, Türkiye) . . . 42
Tablo 4.20
Artrit İle İlgili Bazı Durumların Yerleşim Yeri ve Cinsiyete Göre Dağılımı
(UHHA, 2002-2003, Türkiye) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
Tablo 4.21
Diyabet İle İlgili Bazı Durumların Yerleşim Yeri ve Cinsiyete Göre Dağılımı (UHHA,2003,
Türkiye) (Katsayı ile Düzeltilmiş) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45
Tablo 4.22
Angina Pektoris İle İlgili Bazı Durumların Yerleşim Yeri ve Cinsiyete Göre Dağılımı
(UHHA, 2002-2003, Türkiye) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46
Tablo 4.23
Astım İle İlgili Bazı Durumların Yerleşim Yeri ve Cinsiyete Göre Dağılımı
(UHHA, 2002-2003, Türkiye) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47
Tablo 4.24
Depresyon İle İlgili Bazı Durumların Yerleşim Yeri ve Cinsiyete Göre Dağılımı
(UHHA, 2002-2003, Türkiye) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
Tablo 4.25
Tüberküloz İle İlgili Bazı Durumların Yerleşim Yeri ve Cinsiyete Göre Dağılımı
(UHHA, 2002-2003, Türkiye) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50
Tablo 4.26
Ağız-Diş Sağlığı İle İlgili Bazı Durumların Yerleşim Yeri ve Cinsiyete Göre Dağılımı
(UHHA, 2002-2003, Türkiye) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51
Tablo 4.27
Hipertansiyon İle İlgili Bazı Durumların Yerleşim Yeri ve Cinsiyete Göre Dağılımı
(UHHA, 2002-2003, Türkiye) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52
Tablo 4.28
Bel Ağrısı İle İlgili Bazı Durumların Yerleşim Yeri ve Cinsiyete Göre Dağılımı
(UHHA, 2002-2003, Türkiye) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53
Tablo 4.29
Epilepsi İle İlgili Bazı Durumların Yerleşim Yeri ve Cinsiyete Göre Dağılımı
(UHHA, 2002-2003, Türkiye) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54
Tablo 4.30
Serebrovasküler Olay (İnme) İle İlgili Bazı Durumların Yerleşim Yeri ve Cinsiyete Göre
Tablo 4.31
Trafik Kazaları ve Diğer Yaralanmalarda Bakım İle İlgili Bazı Durumların Yerleşim Yeri
ve Cinsiyete Göre Dağılımı (UHHA, 2002-2003, Türkiye) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56
x
KİTAPTA GEÇEN KISALTMALAR
DSÖ
Dünya Sağlık Örgütü
UHY-ME
Ulusal Hastalık Yükü ve Maliyet Etkililik
DİE
Devlet İstatistik Enstitüsü (Şu anki adı ile TÜİK Türkiye İstatistik Kurumu)
GNS
Genel Nüfus Sayımı
YLL
Years of Life Lost
DSA
Dünya Sağlık Araştırması
SPSS
Statistical Package for Social Sciences
WHS
World Health Survey
SPGK
Sağlık Projesi Genel Koordinatörlüğü
N
Örneklem hacminde yer alan denek sayısı
n
Tabloya özgü cevap veren denek sayısı
S
Standart sapma
X
Ortalama
UHHA
AYB
Alan Yönetim Birimi
xi
BÖLÜM 1: GİRİŞ
Geçerli sağlık istatistikleri sağlık sisteminin her seviyesinde gereklidir fakat güvenilir ve kapsamlı sağlık istatistiklerine ulaşmak hala mümkün değildir. Bu nedenle ulusal kayıt sistemlerinin düzenli ve yeterli olmadığı ülkelerde gerekli verilerin toplanması için hanehalkı araştırmaları yapılmaktadır.
Ülkemizde ulusal düzeyde yapılan araştırmalar sınırlıdır ve hemen tamamı Türkiye İstatistik Kurumu tarafından yapılmaktadır. Düzenli olarak yapılan bir diğer araştırma Hacetepe Üniversitesi Nüfus Etüdleri Enstitüsü tarafından 5 yılda bir gerçekleştirilen Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırmalarıdır.
UHHA, UHY-ME Çalışması kapsamında yapılmıştır. Ulusal düzeyde yapılan sınırlı sayıdaki araştırmalardan birisi olma özelliğindedir.
Hanehalkı Araştırması soru kağıtları içerik, soru biçimi, cevaplayıcı seçim yöntemi, sorulara cevap olacak seçenekler, durum değerlendirme kartları gibi farklı özelliklere sahip olması yanında, anketin süresi, kapsamı ve ulaşılan hane - birey sayısının büyüklüğü, uygulamanın yapıldığı mevsim şartları yönünden de Türkiye’de daha önce
yapılan benzer çalışmalardan farklı özelliklere sahip bir çalışma olmuş ve çalışmaya katılan geniş bir grubun deneyim ve bilgi kazanmasını sağlamıştır.
1.1
Araştırmanın Amaçları ve Organizasyonu
1.1.1 Amaçlar
Hanehalkı Araştırması ile; hastalık yükü ve maliyet etkililik tahminlerinde gerekli olabilecek veri ihtiyacını karşılamak üzere; hastalık, sakatlık ve sağlık durum değerlendirmelerinin yapılabilmesi ve mortalite verilerinin alınması için planlanan sözel otopsi çalışmasının yapılabilmesinin ön koşulu olan “son bir yılda” olan ölüm tespitlerinin yapılması amaçlanmıştır.
1.1.2 Araştırmanın Yönetimi ve Finansmanı
Hanehalkı çalışması UHY-ME çalışmasının bir bileşeni olup Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı tarafından
Dünya Bankası kredisi ile finanse edilmiştir. RSHMB Hıfzıssıhha Mektebi Müdürlüğü ve Başkent Üniversitesi işbirliği ile gerçekleştirilmiştir. Saha çalışmaları ilki 3 Şubat - 14 Mart 2003 tarihleri ve ikincisi saha çalışması 14
Nisan - 11 Mayıs 2003 tarihleri arasında arasında olmak üzere iki bölümde uygulanmıştır.
1.1.3 Soru kağıtları
Araştırmada DSA soru kağıtları kullanılmış olup aşağıda belirtilen bölümlerden oluşmuştur.
I. Bölümde sorulan sorularla, hanehalkı reisinden, hane ile ilgili olarak aşağıdaki bilgiler alınmıştır:
a) Demografik bilgiler (yaş, cinsiyet, eğitim, medeni durum, çalışma durumu)
b) Sağlık, bakım ve rehabilitasyon durumu (akut ve kronik hastalıklar, bedensel ve zihinsel özürlülük, bakım
ihtiyacı olan kişiler, son bir yıl içinde hanede meydana gelen ölümlerin tespiti)
c) Hanenin yaşadığı konutun nitelikleri, haneye ait risk faktörleri ve hanenin sahip olduğu ulaşım aracı ve diğer eşyalar
d) Hanehalkı giderleri (hanenin gıda, eğitim, sağlık ve diğer harcamaları ile yapılan sağlık harcamalarının kurum ve hizmet türü ve bu harcamaların kaynağı)
e) Hanehalkı gelirleri (hanede çalışan fertlerin yaptığı iş ve son bir ay içindeki gelir miktarı)
f) Sağlık güvence sistemi (sigorta kapsamında olma, özel sigorta, pirim miktarı vb.)
1
II. Bölümde ise Hanehalkı bireyleri arasından 18 yaş ve üstü Kish yöntemi ile seçilen “cevaplayıcı” dan aşağıdaki bilgiler alınmıştır:
a) Cevaplayanın demografik nitelikleri (yaş, cinsiyet, eğitim) ve çalışma durumu (yaptığı iş ve mesleği)
b) Sağlık durumu (genel sağlık, hareketlilik, kişisel bakım, ağrı ve rahatsızlık, anlama, kişilerarası ilişkiler ve
topluma katılım, görme, uyku ve zindelik, duygu durumu) Bu kitapta yer verilmemiştir
c) Sağlık vakaları ve sağlık durum değerlendirme setleri ile kişinin o anki sağlık durumunun sıralaması. (Bu
bölüm sadece I. dönemde kullanılmıştır)Bu kitapta yer verilmemiştir.
d) Risk faktörleri (tütün ve alkol, beslenme, fiziksel aktivite)
e) Seçilmiş önemli hastalıkların teşhis, tedavi ve son bir yıl içerisindeki semptomları ile ilgili kapsamlı bilgiler. Bu bölümde yer alan hastalıklar: Artrit, angina pektoris, diyabet, astım, depresyon, tüberküloz, ağız-diş
sağlığı, trafik kazaları ve diğer yaralanmalar, hipertansiyon, bel ağrısı, epilepsi ve serebro vasküler olay (inme)
f) Sağlık durumunun değerlendirilmesi / EuroQual 5 ve Görsel Analog Ölçeği (Bu bölüm de sadece I. dönemde kullanılmıştır.) Bu kitapta yer verilmemiştir.
g) Anketörün cevaplayıcı ile ilgili değerlendirmesi ve gözlemleri
h) Cevaplayıcının, hane dışında ikamet etmekte iken son bir yıl içinde ölen kardeşi varsa tespiti
III. Bölümde, listeleme çalışması ile belirlenen ana haneye komşu olan hanelerde (anketin uygulandığı hanenin, iki önceki ve iki sonraki toplam dört komşusu), yaşayan kişiler hakkında yaş ve cinsiyet bilgileri ile bu hanelerde son bir yıl içinde meydana gelen ölümlerin tespiti.
IV. Bölümde ise Ölüm Tespit Formu yer almaktadır. Bu formda son bir yıl içinde hanehalkı bireyleri arasından ölen kişilere, cevaplayıcının hane dışındaki ölen kardeşine ve komşularda meydana gelen ölümlere ilişkin, sözel otopsiye kaynak teşkil edecek şekilde ölen kişinin kimlik ve adres bilgileri yer almaktadır (ölenin kimlik ve
adres bilgileri, ölüm tarihi ve yeri, defnedildiği yer).
Ankette yer alacak soruların düzenlenmesinden sonra anket uygulanmasında ve değerlendirmesinde zaman tasarrufu sağlaması için soru kağıdı optik okuyucu sistemine göre düzenlenmiştir.
Ek C de Hanehalkı Araştırması 2003’de kullanılan soru kağıtları sunulmuştur.
Türkiye’ye özgü sakatlık ağırlıkları ve toplumun genel sağlık düzeyi değerlendirmeleri bu kitapta yer almamıştır.
1.1.4 Örneklem
Bu araştırmanın populasyonu 2000 GNS sonuçlarına dayanarak elde edilmiştir. Araştırma, ülkeyi temsil etme,
beş bölge, kır-kent, yaş ve cinsiyet öğelerini içeren bir çerçevede yapılmış olup veri toplanmasında örnekleme çıkan hanelerde eğitilmiş anketörler aracılığı ile yüz yüze görüşme yöntemi ve Hanehalkı Anketi kullanılmıştır.
Hanehalkı Anketi uygulamasının, hastalıkların mevsimsel özelliklerinin de etkisinin belirlenebilmesi amacıyla iki
dönemde, toplam 12 bin hane üzerinde yapılması planlanmıştır. Son bir yıl içindeki ölümleri tespit etmek amacıyla, örneğe çıkan 12 bin haneye ek olarak her bir hanenin iki öncesi ve iki sonrası komşu hanelerdeki, iki sonraki
komşu dört haneye (yaklaşık olarak 48 bin) daha gidilerek toplam 60 bin hanenin sosyo-demografik özelliklerinin tespit edilmesi hedeflenmiştir.
Ek A’da örneklem tasarımının ve örneklem uygulamasının temel özellikleri Ek B de örnekleme hataları ile ilgili daha teknik ve ayrıntılı bilgiler verilmiştir.
2
1.1.5 Saha Çalışması , Veri Girişi, Kalite Kontrol Çalışmaları, Denetim ve Analiz
2002 yılı DSA’da kullanılacak soru formlarının ve uygulama tekniklerinin ön-testi için, DSÖ tarafından belirlenen yedi ülkeden birisi de Türkiye olmuştur. Bunun için ön-testin Ankara merkez ilçeleri ile Ayaş ve Kızılcahamam merkez ve köylerinde yapılması planlanmış ve örnek hanehalkı (HH) seçimi DİE tarafından sağlanmıştır. ÖnTest’in 600 hane halkında ve re-test’in 180 hane halkında uygulanması DSÖ’nün önerisine uyularak planlanmış
ve uygulanmıştır.
Modüllerde yer alan soruların cevaplayıcı tarafından anlama, cevap verebilme, ilgi ve cevapsız bırakma gibi durumları ile ilgili tespitler yapılmış ve değerlendirilmiştir. Bu çalışmalar sonucunda Türkiye’ye ve UHY-ME projesi amacına uygun olarak, yeni bir soru kağıdı geliştirilmiş ve bunun da pilot çalışması Kasım-2002’de, DİE tarafından, Kırşehir Merkez ve Mucur ilçesinden örnek olarak seçilen hane halkında uygulanmış ve sonuçları kullanılarak bu araştırmada kullanılacak soru kağıdına son şekli verilmiştir.
Proje ekibince taslak olarak hazırlanan hanehalkı soru kağıdında yer alan soruların, eğitilmiş anketörler tarafından uygun bir organizasyon, yönetim, denetim ve işbirliği ortamında test edilmesi amacıyla 21-29 Kasım 2002 tarihlerinde pilot alan uygulama çalışması yapılmıştır. Uygulama, DİE tarafından tespit edilen Kırşehir ilinde yapılmış ve uygulamada DİE tarafından tespit edilen 300 örnek hane listesi kullanılmıştır. Uygulama, Ankara’da daha
önce bir haftalık anketör eğitimine katılan bir denetçi ve 12 anketör aracılığı ile evlerde yüz yüze görüşme yöntemiyle yapılmıştır.
Pilot alan uygulaması sonrası, soru kağıdında ve anketör el kitabında tespit edilen eksiklik ve aksaklıklarla ilgili Sağlık Bakanlığı uzmanları ile bir değerlendirme yapılarak soru kağıdına son şekli verilmiştir. Optik okuyucuya uygun bir sistem içinde yeniden düzenlenen soru kağıdı, Sağlık Bakanlığı ve DİE’nin uygun görüşleri çerçevesinde basılarak kullanıma hazır hale getirilmiştir.
Hanehalkı anket uygulamasında görev alacak anketör sayısı ve nitelikleri Başkent Üniversitesinin oluşturduğu beş kişilik bir komisyon tarafından belirlenmiştir. Sağlık Bakanlığı ile işbirliği yapılarak, belirlenen anketör
adayları için yedi günlük bir eğitim programı hazırlanmıştır.
İkinci dönem saha araştırması öncesinde yeni katılan anketörler yedi günlük birinci dönemdeki eğitim programının aynı standartta verilmesinin yanı sıra, ilk dönem çalışmasında görev alan anketörlere bir günlük tazeleme
eğitimleri verilmiştir. Tazeleme eğitimleri 8 Nisan 2003 Ankara, 9-10 Nisan 2003 Diyarbakır ve 10-11 Nisan 2003
İstanbul illerinde yapılmıştır.
Anketör eğitimine katılmış ve pilot alan uygulamasında görev yapmış olup çalışmaları değerlendirilen anketörlerden ve eğitimlerde başarılı olan adaylar arasından seçilen denetçi adayları dört saatlik özel bir eğitime alınmıştır. Uygulanan eğitimde ekip çalışması, işbirliği, denetim mekanizmaları ve denetim tekniği, bazı hanelerde uygulanacak kalite kontrol anketi doldurma yöntemi (re-test uygulaması), yine re-test yapılmayan bazı hanelerde II. dönemde uygulanan tekrar temas formunun doldurulması, lojistik, iletişim ve harcama kayıtları konularında bilgi verilmiştir. Ayrıca Sağlık Bakanlığının çalışmadan sorumlu birimi tarafından hazırlanan denetleme formlarının denetçiler tarafından nasıl doldurulacağı ve Sağlık Bakanlığı, Sağlık Projesi Genel Koordinatörlüğü (SPGK) ve Hıfzıssıhha Mektebi Müdürlüğüne nasıl gönderileceği konularında bilgiler verilmiştir.
Ankara’da, Başkent Üniversitesi bünyesinde, HH anket uygulama çalışmalarını planlama, izleme ve yönlendirme amacıyla bir Merkez Yönetim Birimi kurulmuştur. Alan uygulaması yönetimi, hanehalkı anket uygulamasında hizmetin daha yakından yürütülmesi, izlenmesi ve denetiminin sağlanması, ulaşım, iletişim ve mali konulara kolaylık getirmesi amacıyla, bir Genel Koordinatörün yönetiminde Ankara, İstanbul ve Diyarbakır’da üç Alan
Yönetim Birimi (AYB) oluşturulmuştur. Her AYB için bir Alan Koordinatörü belirlenmiş ve bu koordinatörlere
bağlı olarak, AYB’leri kapsamındaki illerdeki blok sayıları ve coğrafi koşullar dikkate alınarak yeterli sayıda Alan
Sorumlusu görevlendirilmiştir. Her alan sorumlusuna bağlı olarak 2-3 denetçi, her denetçiye de 5-6 anketör bağlanmıştır. Hizmetin üst ve alt arasındaki yönetimi bu zincir içerisinde yapılmıştır.
DİE ile yapılan işbirliği çerçevesinde I. ve II. dönem örnek kapsamına giren illerin ve bu illerdeki kır/kente göre blokları (240’ar blok) ve adresleri temin edilmiştir. Blokların illere ve AYB’ye gore dağılımı harita üzerinde belirtilmiş ve bunların detaylı listeleri alan sorumlularına verilmiştir.
3
Listeleme çalışmaları sırasında apartman yöneticisi, muhtar, belediye puantaj memuru, sağlık ocağı personeli
ile işbirliği yapılarak DİE’nin verdiği adreslerde gereken sayıda hane tespiti yapılmıştır. Bu çalışma sırasında tatil
yörelerinde, yeni iskana açılmış kooperatiflerde ve bazı dağlık köylerde yeterli hane sayısı açısından sorunlar yaşanmıştır. Ancak, bu durumda DİE ile yapılan iletişim sonucu alınan hızlı ve etkin bir kararla anketörlerin yönlendirilmesi sağlanmıştır.
Anketör eğitimlerinde DİE uzmanı tarafından verilen blok listeleme metodolojisi doğrultusunda, anket uygulaması öncesi oluşturulan bir ekiple örnek bloktaki tüm hanehalkının (konutların) adres listeleme çalışması yapılmıştır. Listeleme çalışmasının anket uygulaması öncesinde yapılmış olması, anketörlere kolaylık getirmesi yanında
anketin haneler tarafından kabul edilme oranını yükseltmiştir. Buna etki eden faktörlerin başında ise listeleme yapılırken hanelerin konu hakkında doğru bilgilendirilmesi olmuştur.
Uygulama iki dönemde yapılmıştır.
a- I. Alan Uygulaması
I. Alan Uygulaması, 6000 hane olarak hedeflenmiştir. Uygulama, İstanbul Bölgesinde 4 Şubat 2003, Ankara
Bölgesinde 3 Şubat 2003 ve Diyarbakır Bölgesinde 5 Şubat 2003 tarihinde başlamıştır. Yoğun kar yağışı ve uzun
tatil nedeniyle İstanbul Bölgesinde 3 gün, diğer bölgelerde ise 1-2 gün çalışmalara ara verilmek zorunda kalınmıştır. Uygulama, Ankara ve Diyarbakır bölgelerinde 10 Mart 2003’te, İstanbul Bölgesinde 14 Mart 2003’te tamamlanmıştır.
b- II. Alan Uygulaması
Teknik şartnamede yer aldığı üzere hastalıkların görülme sıklığının mevsimsel özelliğini tespit etmek amacıyla
tekrar 6000 hane ile görüşme hedeflenmiştir.
Bu dönemde kullanılan anket formlarında, sağlık vaka ve sağlık durum değerlendirme setleri, sağlık durumu
sıralaması, sağlık durumunun değerlendirilmesi(EuroQuol – Görsel Analog Ölçeği) bölümleri yer almamıştır.
İkinci dönem anket uygulamaları 70 ilde uygulanmıştır. 240 bloka ait iller ve adresler DİE tarafından verilmiştir. Tüm bölgelerde II. dönem anket uygulamasına 14 Nisan 2003 tarihinde başlanmış ve uygulama 11 Mayıs
2003’te bitirilmiştir.
Hanehalkı anket uygulaması denetim hizmetleri, denetçi, alan sorumlusu ve Merkez Yönetim Birimi tarafından olmak üzere 3 düzeyde yapılmıştır.
a. Denetçi Düzeyinde
Denetçiler, denetim görevini iki yöntemle yürütmüşlerdir. Birinci yöntemde, denetçiler, sorumlu oldukları anketörleri anket uygulamalarını yaptıkları haneye giderek bizzat yerinde izlemişler veya telefonla iletişim kurarak
anketörlerin belirlenen hanede olup olmadıklarını kontrol etmişlerdir. İkinci yöntemde ise denetçiler, anketin uygulanması sonrasında, anketin tekrar aynı hanede başka bir anketör tarafından uygulanmadığı (re-test yapılmadığı)
hanelerden seçtiklerine giderek veya telefonla temas kurarak daha önce belirlenmiş soruları sormuşlar ve aldıkları bilgileri Tekrar Temas (re-contact) Formlarına işlemişlerdir. Bu formlar, II. Dönem saha çalışmasında kullanılmıştır.
Ayrıca Sağlık Bakanlığı UHY-ME çalışmasında görevli yetkililer tarafından geliştirilen denetleme formları, denetçiler tarafından ilden ayrılmadan doldurulmuş ve Sağlık Bakanlığı, SPGK ve Hıfzıssıhha Mektebi Müdürlüğüne fakslanmıştır. Sağlık Bakanlığı UHY-ME çalışması görevlileri tarafından tespit edilen hatalar Üniversite Merkez Yönetim Birimine günlük olarak aktarılmış, birim tarafından da alt sorumlulara bu geri bildirimler iletilmiştir. Bu şekilde gerekli düzeltmeler illerde yapılmıştır.
4
b. Alan Sorumlusu Düzeyinde
Alan sorumluları, organizasyon ve yönetim hizmetleri yanında çeşitli denetim görevlerini de yapmışlardır.
Bunlar, ekiplerin uygun blokta çalışmaları, listelemenin doğru yapılması, anketörlerin belirlenen hanelerde anket
yapmasının izlenmesinin yanı sıra denetçinin hazırladığı Denetim Formunu değerlendirmek ve tamamlanmış anketlerden rastgele seçtiği bir anketi incelemektir.
c. Merkez Yönetim Birimi Düzeyinde
Hanehalkı anket uygulamalarının yönetimi, izlenmesi ve denetimi Merkez Yönetim Biriminden yürütülmüştür.
Her iki uygulama döneminde de birimde görevli uzmanlarca uygulama alanlarına denetim gezileri düzenlenmiş,
çalışmalar yerinde izlenmiştir. Gerektiğinde Merkez, denetim görevini telefon aracılığı ile anketörü ve hane bireylerini arayarak yerine getirmiştir.
Kalite Kontrolü: Anket uygulamalarının kalitesinin ölçülmesi için DSÖ’ nün bu çalışma için kabul ettiği iki
yöntem uygulanmıştır.
Birinci yöntem, DSÖ’nün bu çalışmaya özgü geliştirdiği Kalite Rehberi doğrultusunda I. ve II. Dönemde anket uygulaması sonrası, örnekleme alınan hane sayısının %5’i olan 300’er haneye kalite kontrol anketi uygulamasıdır. Bu uygulama, denetçi ve alan sorumluları tarafından her bloktan rastgele seçilmiş bir haneye 1-7 gün içerisinde gidilerek yapılmıştır. Köylerde ise bu uygulama ulaşım imkânlarına göre aynı gün veya ertesi gün yapılmıştır. Belirlenen %5 oranına ulaşmak için her bloktan bir kalite kontrol anketine ilaveten her dört bloktan birinde
ikinci kalite kontrol anketi uygulanmıştır.
İkinci yöntem olarak da Tekrar Görüşme (Re-Contact) ile kalite kontrol çalışması yapılmıştır. Bu kontrol çalışması, denetçiler ve gerektiğinde alan sorumluları tarafından, anket uygulama sonrası, her bloktan en az 2-3 haneye gidilerek yüz yüze görüşmeyle veya hanelere telefon edilerek yapılmıştır. Görüşmeler her iki dönemde de
yapılmış olup, tekrar görüşme yapılan Hane Kayıt Formlarına ikinci dönem yapılan görüşmeler kayıt edilmiştir.
Sağlık Bakanlığı tarafından, örnekleme çıkan tüm İl Sağlık Müdürlükleri ile İçişleri Bakanlığına, çalışma hakkında ve gerekli desteğin sağlanması hususunda resmi bilgilendirme yazıları gönderilmiştir. Hanehalkı anket uygulama öncesi alan sorumluları tarafından ilgili Sağlık Müdürlükleri ziyaret edilerek (gerektiğinde telefonla iletişim kurularak) ön bilgi verilmiş, tavsiye ve destekleri alınarak blokların kapsamına giren Sağlık Grup Başkanlıkları ve Sağlık Ocakları ile yakın işbirliği sağlanmıştır. Ayrıca, Sağlık Müdürlükleri kanalı ile ve gerektiğinde doğrudan ziyaret yapılarak yerel il ve ilçe Emniyet Müdürlükleri ve Jandarma Teşkilatı bilgilendirilmiştir.
İllerde doldurulması tamamlanan her bloğa ait formlar kargo aracılığı ile merkez uygulama ofisine gönderilmiştir. Gönderilen bu anket formları, ölüm tespit formları ve denetim formlarının izlenmesi amacıyla düzenli bir
kayıt ve dosyalama sistemi kurulmuştur. Uygulama ofisi dışında, Başkent Üniversitesi Bağlıca Kampusunda düzenlenen geniş bir ofiste, gelen soru kağıdı paketleri açılıp içlerinden denetleme, listeleme ve ölüm formları ayrıldıktan sonra, illere ve bloklara göre tasnif edilmiş; eksik ve yıpranmış anketler incelenmiştir.
Anket formlarında yer alan hastalık ve özürlülükle ilgili kodlama işlemleri, oluşturulan bir kodlama ekibi tarafından teknik şartname dikkate alınarak DSÖ tarafından geliştirilen kodlama rehberleri kullanılarak yapılmıştır.
Bu kodlama işleminde ilgili sorulara hanehalkı reisi veya onun yerine cevap veren kişinin beyanına dayanarak, aile bireyleri arasında belirli süreler için tespit edilen ve anketörler tarafından yazılmış olan hastalıklar ve özürlülükler kodlanmıştır. Bu ekipte kodlama konusunda deneyimli uzman bir doktor ile hastane arşiv ve dokümantasyonda görevli bir yetkili yer almıştır.
Kodlama işlemleri MS Access XP paket programında yapılarak uygun SPSS programına aktarılmıştır.
İlgili firmadan alınan veriler, SPSS 11.5 istatistik yazılım programı kullanılarak verilerin minimum ve maksimum frekansları ile soru geçişi hataları olup olmadığı incelenmiştir.
Ek A ve Ek B’de, araştırma tasarımı, veri girişi ve örnekleme hataları ile ilgili daha ayrıntılı bilgiler verilmiş
olup bu kitapta Bölüm 4’de ağırlıklandırılmış sonuçlar sunulmaktadır.
5
BÖLÜM 2: HANEHALKI NÜFUSU, KONUT ÖZELLİKLERİ VE
HANEYE AİT RİSK FAKTÖRLERİ
Bu bölümde araştırmada kapsanan nüfusun bazı demografik özellikleri tanımlanmıştır.
2.1
Hanehalkı Nüfusunun Özellikleri
Hanehalkı Araştırması 2003 soru kağıdı de jure nüfus (seçilen hanehalkında yaşayan nüfus) temeline dayalı
analizlerdir. Hanehalkı nüfus tespitinde hapishane, asker ve yatılı okullarda okuyanlar dahil edilmemiş, ancak herhangi bir sağlık nedeni ile hastane, huzurevi ve bakımevinde yatanlar dahil edilmiştir.
2.1.1 Yaş ve Cinsiyet Yapısı
Tablo 2.1’de yaş grupları ve cinsiyete göre nüfusun yaş dağılımı verilmektedir. Seçilen hanelerde nüfus 48.057
kişi (% 51 kadın, %49 erkek) bulunmuştur. Hastalık riskleri bakımından önemli yaş grupları olan 0-4 yaş grubu,
toplam nüfusun %8,65’sini, 15 yaş altı nüfus, toplam nüfusun %29,32’sini; 15-49 yaş grubu %52,78’ini, 65 ve
üzeri yaş grubu ise %6,57 oluşturmaktadır.
Tablo 2.1
Hanehalkı Bireylerinin Yaş Gruplarına ve Cinsiyete Göre Dağılımı
(UHHA, 2002-2003, Türkiye)
Yaş
Grupları
0-4
5-9
10-14
15-19
20-24
25-29
30-34
35-39
40-44
45-49
50-54
55-59
60-64
65-69
70-74
75-79
80-84
85+
Toplam
6
Cinsiyet
Toplam
Kadın
Sayı
2007
2368
2390
2594
2350
1987
1862
1626
1568
1325
1145
864
772
664
483
289
125
90
24509
Erkek
%
8,19
9,66
9,75
10,58
9,59
8,11
7,60
6,63
6,40
5,41
4,67
3,53
3,15
2,71
1,97
1,18
0,51
0,37
100,00
Sayı
2150
2554
2624
2361
1790
1730
1734
1619
1511
1311
1181
797
679
567
532
250
105
53
23548
%
9,13
10,85
11,14
10,03
7,60
7,35
7,36
6,88
6,42
5,57
5,02
3,38
2,88
2,41
2,26
1,06
0,45
0,23
100,00
Sayı
4157
4922
5014
4955
4140
3717
3596
3245
3079
2636
2326
1661
1451
1231
1015
539
230
143
48057
%
8,65
10,24
10,43
10,31
8,61
7,73
7,48
6,75
6,41
5,49
4,84
3,46
3,02
2,56
2,11
1,12
0,48
0,30
100,00
2.1.2 Hanehalkı Kompozisyonu
Tablo 2.2’de araştırma kapsamında yer alan hanehalkının hanehalkı büyüklüğüne göre dağılımı sunulmuştur.
Ortalama hanehalkı büyüklüğü 4.186 ve tepe (mod) değeri dört kişidir. Hanehalkı büyüklük dağılımı sağa doğru
çarpık bir dağılım niteliğindedir. Dört kişilik hanehalkının oranı %23.98’dir.
Hanehalkı büyüklüğüne göre, hanede yaşayan kişilerin bölgelere ve yerleşim yerine göre dağılımlarında, genelde bazı benzerlikler bulunmaktadır. Ancak, Doğu-Batı bölgeleri ile Kent-Kır ayırımındaki farklılıklar, beklenildiği gibi, oldukça büyüktür. Hanehalkı büyüklüğü 1 olan hanelerde yaşayan kişilerin oranı Batı bölgesinde %1,91
iken, Doğu bölgesinde %0,23’tür. Dört kişilik hanelerde yaşayan kişiler Batı’da %29,55, Doğu’da %10,90 olurken, 8 kişilik hanelerde yaşayan kişilerin oranı Batı’da %1,78, Doğu’da ise 12,04’tür.
Tablo 2.2
Hanehalkı Büyüklüğüne Göre Hanehalkı Sayıları İle Bölge ve Yerleşim Yerine Göre Hanehalkı Fertlerinin Dağılımları (UHHA, 2002-2003, Türkiye )
Bölgeler
Yerleşim Yeri
Hane Halkı
Büyüklüğü
(Kişi
Sayısı)
Hane
Sayısı
%
Batı
%
Güney
%
Orta
%
Kuzey
%
Doğu
%
Kent
%
Kır
%
Toplam
Kişi
%
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
21
25
Toplam
579
1888
2207
2753
1697
998
537
325
191
118
83
42
27
13
9
5
2
4
2
1
11481
5,04
16,44
19,22
23,98
14,78
8,69
4,68
2,83
1,66
1,03
0,72
0,37
0,24
0,11
0,08
0,04
0,02
0,03
0,02
0,01
100,00
1,91
11,45
19,68
29,55
17,67
9,67
4,32
1,78
1,55
1,02
0,70
0,23
0,17
0,09
0,10
0,11
100
0,99
7,06
14,97
25,87
19,74
14,15
6,85
4,62
2,02
1,93
0,71
0,19
0,63
0,27
100
1,60
9,20
14,89
26,72
20,86
13,04
7,51
2,79
1,21
1,21
0,44
0,32
0,20
100
1,21
9,18
13,51
23,90
19,23
12,98
7,45
4,54
3,83
1,06
1,37
0,21
0,92
0,25
0,37
100
0,23
2,56
5,57
10,90
14,12
14,46
12,84
12,04
8,01
5,76
4,98
3,22
1,80
1,18
0,92
0,49
0,13
0,41
0,16
0,19
100
1,30
8,13
16,48
26,56
18,29
11,42
6,05
4,40
2,53
1,80
1,19
0,67
0,39
0,16
0,22
0,18
0,06
0,07
0,09
100
1,08
7,51
10,40
18,34
16,86
13,76
10,04
6,68
4,90
3,28
2,79
1,52
1,16
0,66
0,35
0,15
0,08
0,25
0,20
100
579
3776
6621
11012
8485
5988
3759
2600
1719
1180
913
504
351
182
135
80
34
72
42
25
48057
1,20
7,86
13,78
22,91
17,66
12,46
7,82
5,41
3,58
2,46
1,90
1,05
0,73
0,38
0,28
0,17
0,07
0,15
0,09
0,05
100
Tablo 2.3 de hanelerde yaşayan kişi sayılarının ortalama, standart sapma, yaşayan kişi sayısına göre oluşturulan grupların bölgelere ve yerleşim yerine göre dağılımı verilmiştir. Buna göre, verildiği üzere Batı Bölgesindeki
hanehalkının %77,20’sinin büyüklüğü 1-4 kişi iken, Doğu bölgesinde bu oran %35,40’dır.
7
Tablo 2.3
Hanelerde Yaşayan Kişi Sayılarının Ortalama, Standart Sapma, Oluşturulan Grupların
Bölgelere ve Yerleşim Yerine Göre Dağılımı (UHHA, 2002-2003, Türkiye )
Hanede Yaşayan Kişi Sayısı
N
X
s
Batı
Güney
Orta
Kuzey
Doğu
Toplam
Yerleşim Yeri
4390
1521
1934
1393
2243
11481
3,58
4,10
3,85
4,05
5,81
4,19
1,65
1,84
1,73
2,00
2,76
2,16
Sayı
3389
996
1330
918
794
7427
%
77,20
65,48
68,77
65,90
35,40
64,69
Sayı
940
490
579
431
1117
3557
%
21,41
32,22
29,94
30,94
49,80
30,98
Sayı
61
35
25
44
332
497
%
1,39
2,30
1,29
3,16
14,80
4,33
Kent
Kır
Toplam
6731
4750
11481
3,97
4,49
4,19
1,92
2,41
2,16
4678
2749
7427
69,50
57,87
64,69
1865
1692
3557
27,71
35,62
30,98
188
309
497
2,79
6,51
4,33
Bölge
N: Kişi sayısı
X: Ortalama
1-4
5-8
9+
S: Standart sapma
2.2.Hanehalkı Nüfusunun Eğitimi
Tablo 2.4.a ve Tablo 2.4.b’de, altı yaş ve üzeri erkek ve kadınların öğrenim düzeylerinin yaş gruplarına, yerleşim yerine ve bölgelere göre dağılımı verilmiştir. Buna göre, Türkiye genelinde, okur-yazar olmayanların oranı %
15,76 olarak bulunmuştur. Bu oran yaş gruplarına ve cinsiyete göre incelendiğinde, kadınların erkeklere göre daha az okur-yazar olduğu görülmüştür. Örneğin 15-19 yaş grubunda okur-yazar olmayan kadınların oranı % 10,48
iken bu oran erkeklerde % 3,10 olarak bulunmuştur. Benzer şekilde 35-39 yaş grubuna bakıldığında kadınların %
20,25’inin, erkeklerin ise %3,30’unun okur-yazar olmadığı saptanmıştır.
Bölgelere ve cinsiyete göre okur-yazar olma durumu incelendiğinde, Doğu Bölgesindeki kadınların okur-yazar olmama oranı % 42,70 ile en yüksek olarak bulunmuştur. Kadınlarda en düşük okur-yazar olmama oranı ise
%13,38 ile Batı Bölgesinde görülmüştür. Erkeklerde ise en yüksek oran % 14.80 ile yine Doğu Bölgesinde olup
en düşük okur-yazar olmama oranının ise % 4,26 ile yine Batı Bölgesinde olduğu saptanmıştır.
Yerleşim yerine göre altı yaş ve üzeri hanehalkı bireylerinin öğrenim düzeylerinin dağılımları incelendiğinde
kentte okur-yazar olmayan kadınların oranı %18,40 iken bu oran kırda %30’a kadar çıkmaktadır. Yüksekokul/üniversite eğitimi alan erkeklerin kentteki oranı %7,80 iken, bu oran kırdaki erkeklerde %3,70’e düşmektedir.
8
Tablo 2.4.a: Altı Yaş Üzeri Erkeklerin Öğrenim Düzeylerinin Yaş Gruplarına, Bölgelere ve Yerleşim
Yerine Göre Dağılımı (UHHA, 2002-2003, Türkiye)
Temel
Özellikler
OkurYazar
Deil
%
OkurYazar,
Mezun
Deil
%
lkokul
Mezunu
%
Ortaokul/
Dengi
Okul
Mezunu
%
lköretim
Mezunu
%
Lise
/Dengi
Mezun
%
Yüksekokul/
Üniversite
Mezunu
%
Lisansüstü/
Diploma
%
Toplam
%
Sayı
Bilinme
yen
Ya
6-9
10-14
15-19
20-24
25-29
30-34
35-39
40-44
45-49
50-54
55-59
60-64
65+
2,93
3,1
2,41
2,43
2,83
3,30
3,25
4,28
7,21
8,69
14,77
26,36
74,30
87,1
13,6
2,0
1,74
1,73
2,50
2,32
3,44
5,00
7,30
9,31
14,45
0,00
9,00
35,90
30,50
41,10
48,18
51,60
52,19
54,93
57,25
55,04
55,24
44,81
0,00
0,00
19,70
14,80
12,60
12,88
12,70
13,20
12,38
7,55
8,69
6,65
4,53
0,00
1,0
12,2
1,68
1,16
1,62
1,24
0,66
0,99
0,93
1,51
0,74
0,53
0,00
0,00
15,6
41,67
28,81
21,32
18,28
19,36
12,61
11,87
8,19
7,68
4,66
0,00
0,00
0,00
6,90
11,77
10,75
9,48
8,55
10,85
9,92
9,95
5,61
4,46
0,00
0,00
0,00
0,11
0,46
0,69
0,93
0,46
0,53
0,25
0,63
0,00
0,20
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
1868
2596
2345
1783
1725
1731
1614
1508
1309
1179
794
677
1502
147
26
14
6
5
2
5
3
1
2
3
2
5
Toplam
7,60
22,20
37,10
9,70
2,30
14,80
6,00
0,30
100
20631
221
25,70
Yerleim Yeri
Kent
6,40
20,70
34,50
10,10
2,20
17,90
7,80
0,46
100
11530
Kır
9,10
24,10
40,50
9,30
2,40
10,90
3,70
0,10
100
9101
Batı
4,26
18,00
40,00
10,50
2,30
16,97
7,70
0,36
100
6952
Güney
7,12
22,50
39,80
9,20
2,60
13,41
5,18
0,19
100
2684
Orta
4,47
19,80
36,50
11,80
2,20
17,00
7,90
0,43
100
3241
Bölge
Kuzey
6,13
19,70
39,6
9,20
2,10
16,12
6,83
0,33
100
2432
Dou
14,80
30,10
31,30
7,90
2,30
10,73
2,69
0,19
100
5322
9
Tablo 2.4.b: Altı Yaş Üzeri Kadınlarda Öğrenim Düzeylerinin Yaş Gruplarına, Bölgelere ve
Yerine Göre Dağılımı (UHHA, 2002-2003, Türkiye)
OkurYazar
Deil
%
OkurYazar,
Mezun
Deil
%
Ya
6-9
10-14
15-19
20-24
25-29
30-34
35-39
40-44
45-49
50-54
55-59
60-64
65+
28,36
8,3
10,48
9,97
11,84
16,60
20,25
24,97
28,56
38,98
42,56
51,95
65,69
Toplam
23,50
Temel
Özellik
Yerleim Yeri
Kent
18,40
Kır
30,00
Bölge
Batı
13,38
Güney
20,88
Orta
17,99
Kuzey
20,50
Dou
42,70
Yerleşim
lkokul
Mezunu
%
Ortaokul/
Dengi
Okul
Mezunu
%
lköretim
Mezunu
%
Lise
/Dengi
Mezunu
%
Yüksekokul/
Üniversite
Mezunu
%
Lisansüstü/
Diploma
%
Toplam
%
Sayı
Bilinmeyen
71,6
85,7
8,73
3,34
2,63
3,40
5,06
5,44
6,82
8,87
12,09
9,74
8,78
0,10
4,00
45,20
43,76
51,57
53,80
50,99
50,45
46,36
39,86
35,23
31,17
19,87
0,00
0,00
10,6
7,19
6,02
7,87
6,60
5,70
5,15
3,42
3,14
1,95
2,01
0,00
1,94
10,6
0,94
1,01
0,59
0,80
0,45
0,38
0,88
0,93
0,39
0,24
0,00
0,00
14,4
27,76
17,05
11,59
11,73
8,39
8,11
4,65
3,49
3,25
2,80
0,00
0,00
0,00
6,76
9,56
5,82
4,20
4,35
4,47
3,25
2,44
1,56
0,55
0,00
0,00
0,00
0,30
0,30
0,32
0,37
0,26
0,15
0,09
0,12
0,00
0,06
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
1717
2367
2578
2338
1976
1855
1620
1562
1320
1139
860
770
1641
147
23
14
10
8
7
6
6
5
6
4
2
10
20,00
36,10
5,00
1,90
9,90
3,40
0,16
100
21743
248
19,70
20,50
35,20
37,30
6,20
3,50
2,30
1,50
13,10
5,90
4,90
1,40
0,25
0,04
100
100
12141
9602
17,30
20,80
18,90
20,20
23,80
41,50
37,20
39,80
40,40
24,30
6,80
5,50
5,30
4,60
2,40
2,50
2,10
1,90
1,80
1,20
13,40
10,40
11,50
9,00
4,60
4,80
3,04
4,36
3,28
1,00
0,25
0,07
0,20
0,15
0,05
100
100
100
100
100
7219
2826
3440
2651
5607
2.3 Konut Özellikleri
Bu bölümde, hanehalkının yaşadığı konutların altyapısıyla ilgili temel özelliklerin belirlenmesi ve bazı özelliklerinin risk olarak tespiti için 12 soru sorulmuştur. Alınan cevaplar, bölgeler ve yerleşim yeri düzeyinde tablolaştırılmıştır. Konuta ilişkin özellikler konutta yaşayanların içinde bulundukları sağlık koşullarıyla ilişkili olduğu gibi, hanenin sosyo-ekonomik konumunun da göstergesidir.
Tablo 2.5’de görüldüğü gibi, taban yapısı sert zemin olanların oranı %95,52 iken, toprak zemin olanların oranı
% 4,47’dir. Zemin yapısı bölgelere göre de farklılıklar göstermektedir. Türkiye genelinde % 4,47 olan toprak zemin oranı, Kuzey Bölgesinde % 0,86, Batı Bölgesinde % 2,03, Doğu Bölgesinde ise % 9,39'dur.
Genel olarak konutların duvar yapısına bakıldığında % 93.87’sinin tuğla, taş, briketten yapıldığı; kırda ise bu
oranın %88,12’ye düştüğü, geri kalanın ise kerpiçten yapıldığı görülmektedir.
Hanelerin içme suyu kaynağının, yerleşim yeri ve bölgelere göre dağılımları incelendiğinde; Güney Bölgesi %
87,74’lük pay ile en yüksek oranda şebeke suyu kullanan bölgedir. Bunu %87,10’luk pay ile Orta, %78,03 ile Doğu ve %72,24 ile de Kuzey Bölgesi izlemektedir. Batı Bölgesi ise içme suyu kaynağı olarak % 58.01 pay ile en
düşük oranda şebeke suyu kullanılan bölgedir. Yerleşim yerlerine göre bakıldığında kentte içme suyu kaynağı olarak şebeke %71,09’luk bir paya sahipken bu pay kırda %74,71’dir. Aynı şekilde içme suyunu mahalle çeşmesinden alan hanelerin payı kırda %8,95 iken bu pay kentte %1,99’a düşmektedir.
İçme suyunu taşıyarak sağlayanlar Türkiye’de %11,09’luk bir paya sahiptir. Bu pay kırda %16,43, kentte
%7,25’tir. İçme suyunu taşıyarak sağlayanlarda, su alınan kaynağın eve uzaklığına bakıldığında; su kaynağı bahçe
içinde olanlar %27,89’luk bir paya sahip iken, içme suyunu bir kilometreden daha uzaktaki bir kaynaktan temin
eden haneler ise %24,98’lik bir paya sahiptir.
Tablo 2.5’de hanelerin evlerinde kullandıkları aydınlatma kaynağı, bölgelere ve yerleşim yerine göre verilmiştir. Yanıtlar birden fazla seçeneği içerebilmektedir. Hanelerin büyük çoğunluğu aydınlatma için “elektrik lambası”
kullanmaktadır (%89,67). İkinci sırada olan mumun kullanılma oranı %5,89’dur. Bunu %1.85 ile lüks lambası iz10
lemektedir. Bölgeler arasında aydınlatma kaynağı olarak elektrik lambası kullanılma oranı bazı farklılıklar göstermektedir. Örneğin bu oran Doğu’da %78,06’a, Güney Bölgesinde de %76,75’e düşmektedir. Buna karşın Doğu
ve Güney Bölgesinde pilli/şarjlı ışıldak kullanma oranı diğer bölgelere göre daha yüksektir.
Tablo 2.5’e bakıldığında tuvalet tiplerinden kanalizasyon sistemiyle bağlantılı olan tipin ağırlıklı olduğu görülmektedir. Bölgeler ve yerleşim yerlerinde farklılık göstermekle beraber genel olarak kanalizasyon sistemine bağlı tuvalet oranı % 69.92’dir. Fosseptik çukuruna bağlı tuvalet oranı %11.41’dir. Tuvalet yok yanıtı verenlerin oranı
ise %0.30’dur. Tuvaleti konut içinde olan hanehalkının oranı %82.85 olurken, tuvaleti konut dışında olanların oranı %16’dır.
Hanelerin yemeklerini genellikle pişirdikleri yerlerin, bölge ve yerleşim yerlerine göre dağılımlarına bakıldığında hanelerin %94,51’i yemeklerini genellikle mutfakta pişirmektedir. Kır-kent dağılımına bakıldığında, kırsal
bölgede yemeklerini mutfakta pişirenler %89,45 paya sahipken, bu payın kentte %98.09 olduğu görülmektedir.
Hanelerin kullandıkları ocak türleri ise %51,53 ile bacalı açık ateşli ocak ve %44,54 oranı ile de bacasız açık ateşli ocak şeklindedir. Hanehalkının büyük çoğunluğu, yemek için ana yakıt olarak tüp gaz kullanmaktadır. Tüp gaz
kullananların oranı ülke genelinde % 86.07’dir. Diğer türlerden şebeke-doğalgaz kullanımı ise %7.95’tir.
Tablo 2.5’de hanelerin yemek pişirmek için kullandıkları ana yakıt türleri ve ısınmak için başlıca kullandıkları
yakıt türlerinin, bölgeler ve yerleşim yerlerine göre dağılımları görülmektedir. Yakıt türlerinin kullanımlarının bölge ve yerleşim yerlerine göre farklılık göstermesine karşın, ülke genelinde ısınmak için en çok kullanılan yakıt türlerinden kömür %47,14, odun %26,05 ve doğalgazın %10,80 ilk üç sırayı aldığı görülmektedir.
11
Tablo 2.5:
12
Konut Özelliklerinin Bölgelere ve Yerleşim Yerine Göre Dağılımı
(UHHA, 2002-2003, Türkiye )
Tablo 2.5: Konut Özelliklerinin Bölgelere Ve Yerleşim Yerine Göre Dağılımı (Devam)
13
Tablo 2.5: Konut Özelliklerinin Bölgelere Ve Yerleşim Yerine Göre Dağılımı (Devam)
2.4 Haneye Ait Risk Faktörleri
Tablo 2.6’da haneye ait risk faktörlerinden evin içinde beslenen hayvanların olup olmadığı sorulmuş, var ise
süs veya çiftlik hayvanı şeklinde cevaplanması istenmiştir. Araştırmada hayvan besleyenlerin sıklığı %22,61 bulunmuştur. Hayvan besleme durumu %32,10 ile Doğu’da en yüksek düzeydedir. Bu durum yerleşim yerine göre
incelendiğinde ise kırsal bölgedeki hayvan besleyen haneler %34,23 iken, kentte %14,39’dur. Kentte %75,10 oranında süs hayvanı beslenirken, kırda bu oran %19,97 olarak belirlenmiştir.
14
Tablo 2.6:
Evlerinde Hayvan Besleyen Ve Beslemeyen Hanelerin ve Hanehalkının Sahip Olduğu
Hayvan Türünün Bölgelere ve Yerleşim Yerine Göre Dağılımı
(UHHA, 2002-2003, Türkiye )
m
Beslenen Hayvan
Bölge
Var
Yok
Toplam
Çiftlik
Hayvanı
Ev (süs)
Hayvanı
Toplam
Sayı
%
Sayı
%
Sayı
%
Sayı
%
Sayı
%
Sayı
%
Batı
600
13,76
3759
86,24
4359
100,00
145
23,77
465
76,23
610
100,00
Güney
421
27,75
1096
72,25
1517
100,00
295
65,41
156
34,59
451
100,00
Orta
433
22,41
1499
77,59
1932
100,00
227
49,89
228
50,11
455
100,00
Kuzey
413
29,69
978
70,31
1391
100,00
325
72,87
121
27,13
446
100,00
Dou
719
32,10
1521
67,90
2240
100,00
663
84,89
118
15,11
781
100,00
Toplam
2586
22,61
8853
77,39
11439
100,00
1655
60,34
1088
39,66
2743
100,00
Kent
964
14,39
5737
85,61
6701
100,00
244
24,90
736
75,10
980
100,00
Kır
1622
34,23
3116
65,77
4738
100,00
1411
80,03
352
19,97
1763
100,00
Toplam
2586
22,61
8853
77,39
11439
100,00
1655
60,34
1088
39,66
2743
100,00
Yerleim Yeri
157 hane her iki hayvan türünü birlikte beslemektedir.i
15
BÖLÜM 3: HANE HALKI GELİR VE GİDERLERİ,
SON BİR AYDA CEPTEN SAĞLIK HARCAMALARI VE SOSYAL GÜVENCE DURUMU
3.1 Hanehalkı Gelirleri:
Hanede 12 ve daha büyük yaştaki (Soru 300 F’deki gelir getiren bir işte çalışıyor mu? sorusuna evet cevabı
veren) çalışanların gelirleri sorulmadan önce, kişilerin yaptıkları işleri sorulmuş ve verdikleri cevaplar tek basamaklı ILO (International Labor Organization –Uluslararsı Çalışma Örgütü) sınıflamasına göre kodlanmıştır. Bu sınıflamalara ilişkin bulgular bölgeler ve yerleşim yerine göre Tablo 3.1’de verilmiştir. Çalışanların içerisindeki en
büyük grup %35,29 oranı ile “Tarım dışı üretim faaliyetlerinde çalışanlar ve ulaştırma makinelerini kullananlar”dan oluşmaktadır. Bunu %14,66 oranı ile “Hizmet işlerinde çalışanlar”, %11,96 ile “Tarım, hayvancılık, ormancılık, balıkçılık ve avcılık işlerinde çalışanlar” ve %11,18 oranı ile de “Ticaret ve satış personeli” izlemektedir.
Tablo 3.1:
Örnekleme Çıkan Nüfusun, Halen Yaptıkları İşin, Bölgelere ve Yerleşim Yerine Göre
Dağılımı (UHHA, 2002-2003, Türkiye)
Bölge
Halen Yapılan *
1
2
3
4
5
6
7
8
Toplam
Sayı
%
Toplam
Yerleim Yeri
Batı
Güney
Orta
Kuzey
Dou
Kent
Kır
Toplam
%
%
%
%
%
%
%
%
11,16
11,22
12,73
15,10
7,16
12,69
8,67
11,18
0,63
8,06
14,56
15,93
5,69
40,39
3,58
3798
100,00
0,32
8,41
10,82
14,18
16,83
32,05
6,17
1248
100,00
0,87
13,61
9,93
12,98
11,49
32,90
5,49
1602
100,00
0,95
13,11
11,02
11,87
11,49
31,81
4,65
1053
100,00
0,18
9,34
4,97
15,52
23,47
30,56
8,79
1649
100,00
0,72
10,70
12,95
15,78
2,63
39,35
5,17
5822
100,00
0,37
8,45
8,25
12,81
27,35
28,60
5,50
3528
100,00
0,59
9,85
11,18
14,66
11,96
35,29
5,29
9350
100,00
Meslek Kodu*
0
1-8
Sayı
%
Sayı
%
Toplam
Sayı
%
3993
13343 100,00
29,93
9350
70,07
*ILO İş/Meslek Kodları
1. İlmi ve Teknik Elemanlar (Serbest Meslek Sahipleri ve Bunlarla İlgili Meslekler Dahil)
2. Müteşebbisler, Direktörler ve Üst Kademe Yöneticiler
3. İdari Personel ve Benzeri Çalışmalar
4. Ticaret ve Satış Personeli
5. Hizmet İşlerinde Çalışanlar
6. Tarımcı, Hayvancı, Ormancı, Balıkçı ve Avcılar
7. Tarım Dışı Üretim Faaliyetlerinde Çalışanlar ve Ulaştırma Makinelerini Kullananlar
8. Meslekleri Tayin Edilemeyenler
0. Yok
16
Tablo 3.2’de hanede sahip olunan araç ve eşyaların bölge ve yerleşim yerlerine göre analizleri yapılmıştır. Araba ya da motorlu taşıtı olan hanehalkının oranı ülke genelinde %34,59’dur. Bu oran Orta’da %40,25’e çıkmakta,
Doğu’da ise %23,07’ye düşmektedir. Kent-kır karşılaştırmasında bu oran, az bir farkla kır lehinde görülmektedir.
Ülke genelinde bisiklete sahip olan hanehalkının oranı, araba oranından daha düşük olup %29,04’tür. Evde hatlı telefon bulunması ülke genelinde %82,64, cep telefonuna sahip olma %58,36 olarak bulunmuştur. Televizyona
sahip olan hanehalkının oranı ülke genelinde %95,68 olup, tüm bölgeler de %91’in üzerindedir. Kentte televizyon
sahipliği kıra göre biraz daha yüksektir.
Ülke genelinde evinde buzdolabı olan hanehalklarının oranı %94,81, çamaşır makinesi olanların oranı %77,33,
bulaşık makinesi olanların oranı ise %23,83’tür. Elektrik süpürgesine sahip olan hanehalkının oranı ülke genelinde %75,53 , bilgisayara sahip olanların oranı %9,07 ve Internet bağlantısı olanların oranı da sadece %5,10’dur. Hanehalkının sahip oldukları ev eşyalarının oranları, bölgesel bazda ve yerleşim yerine göre bazı farklılıklar göstermektedir. Bu oranlar beklenildiği gibi batı bölgesinde ve kentsel alanda, doğu bölgesine ve kırsal alana göre daha
yüksektir.
Tablo 3.2:
Hanehalkının Sahip Olduğu Ulaşım Aracı veya Eşyaların, Bölgelere ve Yerleşim Yerine
Göre Dağılımı (UHHA, 2002-2003, Türkiye)
Bölge
Hane Halkının Sahip
Olduu Ulaım Aracı veya
Eyalar( N=11481)
Araba veya
Var
Benzeri
Motorlu Taıt
n=11470
Yok
Bisiklet
n= 11457
Var
Batı
Yerleim Yeri
%
Güney
%
Orta
%
Kuzey
%
Dou
%
Kent
%
Kır
%
Toplam
%
35,9
38,74
40,25
36,61
23,07
33,14
36,63
34,59
64,1
61,26
59,75
63,39
76,93
66,86
63,37
65,41
33,08
33,31
33,4
24,51
17,26
32,1
24,71
29,04
Yok
66,92
66,69
66,6
75,49
82,74
67,9
75,29
70,96
Var
85,83
79,51
87,82
87,08
71,29
84,71
79,71
82,64
Yok
14,17
20,49
12,18
12,92
28,71
15,29
20,29
17,36
Var
66,67
54,94
57,99
59,06
44,28
65,31
48,5
58,36
Yok
33,33
45,06
42,01
40,94
55,72
34,69
51,5
41,64
Var
97,26
95
97,26
96,5
91,19
97,45
93,17
95,68
Yok
2,74
5
2,74
3,5
8,81
2,55
6,83
4,32
Var
87,15
76,17
79,51
83,5
53,15
86
65,03
77,33
Yok
12,85
23,83
20,49
16,5
46,85
14
34,97
22,67
Buzdolabı
n= 11454
Var
96,76
96,51
97,04
95,25
87,67
96,81
91,98
94,81
Yok
3,24
3,49
2,96
4,75
12,33
3,19
8,02
5,19
Bulaık
Makinesi
n= 11453
Elektrikli
Süpürge
n= 11459
Var
33,46
16,21
25,18
24,03
8,86
32,18
11,99
23,83
Yok
66,54
83,79
74,82
75,97
91,14
67,82
88,01
76,17
Var
85,75
67,63
81,34
80,43
52,88
84,23
63,2
75,53
Yok
14,25
32,37
18,66
19,57
47,12
15,77
36,8
24,47
Var
13,09
6,52
10,92
6,33
3,04
12,75
3,86
9,07
Yok
86,91
93,48
89,08
93,67
96,96
87,25
96,14
90,93
Var
7,57
3,76
5,7
3,89
1,43
7,26
2,05
5,1
Yok
92,43
96,24
94,3
96,11
98,57
92,74
97,95
94,9
Hatlı Telefon
n=11446
Cep Telefonu
n= 11447
Televizyon
n= 11462
Çamaır
Makinesi
n= 11467
Bilgisayar
n= 11465
nternet
Balantısı
n= 11445
17
3.2 Hanehalkı Giderleri
Hanehalkının son bir ay içindeki giderlerinin belirlenmesi için yiyecek, eğitim, sağlık ve konutla ilgili sabit giderler sorulmuş, elde edilen bilgiler bölgeler ve yerleşim yerlerine göre tablolaştırılmıştır. Her soru için miktarı
bilmeyenler ve harcaması olmayanlar değerlendirme dışında tutulmuştur. Hane başına, ülke genelinde son bir ayda ortalama olarak, yiyecek için 192,30 milyon TL, konut sabit giderleri için 123,34 milyon TL, eğitim için 49,59
milyon TL, sağlık için 65,10 milyon TL harcama yapılmaktadır. Kentlerde kıra göre genel harcamalar, yiyecek, sabit giderler ve eğitim harcamaları yüksek bulunurken sağlık harcaması daha düşük bulunmuştur.
Hanehalkının son bir ay içerisinde yaptıkları harcamalar, türlerine ve bölgelere göre, Tablo 3.3’te verilmiştir.
Harcama türlerinin oranları bölgelere göre farklılıklar göstermektedir. Yiyecek türü harcamaların oranı %31,87 ile
%40,43 arasında, ev ile ilgili harcama oranları da %18,59 ile %25,70 arasında değişmektedir. Eğitim harcamaları
ise %7,40 ile %12,09 arasında değişmektedir. Hanehalkının son bir ay içerisinde yaptıkları toplam harcamaların tür
ve yerleşim yerine göre dağılımına bakıldığında meyve, sebze, tahıl ve et ürünleri ile hayvansal ve bitkisel yağlar
gibi gıda harcamalarının oranı %36,76; ev kirası, elektrik, su, telefon, gaz gibi konut ve kira harcamaları %23,57,
eğitim harcamaları %9,48; sağlık bakımına yönelik cepten yapılan harcama %12,44 ve ulaşım, giyim, alınan eşyalar gibi diğer harcamaların oranı ise %17,75 olarak belirlenmiştir.
Tablo 3.3:
Hanehalkının Son Bir Ay İçerisinde Yaptıkları Toplam Harcama Türlerinin Bölgelere ve
Yerleşim Yerlerine Göre Dağılımı (UHHA, 2002-2003, Türkiye)
Bölge
Harcama Türü
Yiyecek
Milyon
TL.
%
Milyon
TL.
Ev
Eitim
Cepten
Salık
Harcaması
Genel
(Ulaım,
eya v.b)
Toplam
%
Milyon
TL.
%
Milyon
TL.
%
Batı
Güney
Orta
933935
253905
351396
285398
37,56
40,43
31,87
38,48
639206
154252
270658
156911
25,70
24,56
24,55
21,16
234662
75912
110224
71031
12,09
10,00
9,58
275889
75372
132412
89631
174062
16,62
9,44
Kuzey
Dou
Toplam
Kent
Kır
1400946
806835
2207781
35,85
38,45
36,76
990023
425676
1415699
18,59
25,33
20,29
23,57
77499
386065
183263
569328
9,88
8,73
9,48
414522
332844
747366
10,61
15,86
12,44
716351
349520
1065871
383147
36,59
194672
7,40
Milyon
TL.
11,09
12,00
12,01
12,08
403076
68518
237859
138746
%
16,21
10,91
21,57
18,71
20,79
18,33
16,66
17,75
248676
8
627959
1102549
741717
1047052
3907907
2098138
6006045
100,00
100,00
100,00
100,00
100,00
100,00
100,00
100,00
Milyon
TL.
%
18
Yerleim Yeri
217672
3.3 Son Bir Ayda Cepten Sağlık Harcaması Yapılan Başvurular:
Hanehalkı reisinden tüm aile bireyleri için beyana göre son bir ay içinde yaptığı hanehalkı cepten sağlık harcamaları öğrenilmiştir. Başvuru düzeyinde, poliklinik, yatarak, ilaç, laboratuar gibi alt bileşenlerine göre yapılan
harcamalar tespit edilmiştir. Sunulan tablolar başvuru başına hazırlanmıştır.
Son bir ay içinde cepten sağlık harcaması yapılan başvuruların, başvurulan sağlık kurumuna göre dağılımı Tablo 3.4’te verilmektedir. Son bir ay içinde toplam 8498 başvuru yapılmış ve en fazla başvurulan sağlık kurumları
devlet hastanesi (%27,74), SSK hastanesi (%20,09), sağlık ocağı (%11,39) olmuştur; en az başvurulan sağlık kurumu ise %0,11 ile KİT hastanesidir.
Tablo 3.4:
Son Bir Ay İçerisinde Cepten Sağlık Harcaması Yapılan Başvuruların Sağlık Kurumuna
Toplam
Bavurulan Salık Kurumu
Devlet Hastanesi
Üniversite Hastanesi
SSK Hastanesi
Belediye Hastanesi
KT Hastanesi
Özel Hastane
Salık Ocaı
SSK Dispanseri
Ana Çocuk Salıı Merkezi
Kurum Hekimi
Özel Poliklinik
Özel Laboratuvar
Eczane
Kendi Kendime
Özel Hekim
Özel Di Hekimi
Dier
Toplam
Sayı
2357
342
1707
30
9
587
968
57
52
88
493
22
667
87
823
83
126
8498
%
27,74
4,02
20,09
0,35
0,11
6,91
11,39
0,67
0,61
1,04
5,80
0,26
7,85
1,02
9,68
0,98
1,48
100,00
Tablo 3.5’de, son bir ay içinde cepten sağlık harcaması yapılan başvuruların bölgelere, yerleşim yerlerine ve
cinsiyete göre başvurdukları sağlık kurumlarının dağılımı verilmektedir. Bölgelere ve yerleşim yerine göre bireylerin başvuru yaptıkları sağlık kurumlarının dağılımına bakıldığında en fazla başvurunun devlet hastanelerine yapıldığı görülmektedir.
Yerleşim yerine göre cepten sağlık harcaması yapılan başvurularda başvurulan kurumların dağılımına bakıldığında kentte ilk dört sırayı; Devlet hastanesi (%31,47), Sağlık ocağı (%16,18), SSK (%14,92) ve Özel hekim
(%12,19) almaktadır. Kırda bu durum sırasıyla; Devlet hastanesi (%25,05), SSK (%23,81), Eczane (%8,26) ve
Sağlık ocağı (%7,94)’dır.
Cinsiyet bakımından, hanehalkının başvurdukları sağlık kurumları incelendiğinde, kadın hanehalkı bireylerinin
erkeklere oranla yaklaşık iki kat daha fazla başvuru yaptıkları görülmektedir.
19
Tablo 3.5:
Son Bir Ay İçinde Cepten Sağlık Harcaması Yapan Kişilerin Başvurdukları Sağlık Kurumlarının Bölgelere, Yerleşim Yerine ve Cinsiyete Göre Dağılımı (UHHA, 2002-2003, Türkiye)
Bölge
Bavurulan
Salık
Kurumu
Yerleim Yeri
Batı
Güney
Orta
Kuzey
Dou
Kır
Kent
%
%
%
%
%
%
%
Devlet
Hastanesi
Üniversite
Hastanesi
SSK
Hastanesi
Belediye
Hastanesi
KT
Hastanesi
20,68
24,24
29,29
32,30
38,98
25,05
3,31
4,49
4,17
4,04
4,85
21,91
21,39
17,47
22,91
0,26
0,16
1,16
0,13
0,08
Özel Hastane
10,23
Salık Ocaı
SSK
Dispanseri
Ana Çocuk
Salıı Merk.
Kurum
Hekimi
Özel
Poliklinik
Özel
Laboratuvar
Toplam*
Cinsiyet
Erkek
Kadın
%
%
Toplam**
Sayı
%
60,37
2357
100,0
38,89
61,11
342
100,0
20,09
37,84
62,16
1707
100,0
30
0,35
46,67
53,33
30
100,0
0,06
9
0,11
11,11
88,89
9
100,0
7,80
5,68
587
6,91
38,33
61,67
587
100,0
10,31
7,94
16,18
968
11,39
40,91
59,09
968
100,0
0,38
0,68
0,55
0,84
57
0,67
40,35
59,65
57
100,0
0,51
0,28
0,68
0,79
0,37
52
0,61
48,08
51,92
52
100,0
1,14
1,48
0,28
1,04
1,68
0,14
88
1,04
37,50
62,50
88
100,0
6,12
5,96
4,30
2,54
8,66
6,78
4,44
493
5,80
36,71
63,29
493
100,0
0,30
0,49
0,13
0,28
0,12
0,32
0,17
22
0,26
36,36
63,64
22
100,0
Eczane
11,81
6,12
8,35
6,29
2,33
8,26
7,28
667
7,85
43,03
56,97
667
100,0
Kendi
Kendime
0,63
3,35
1,73
0,00
0,00
0,93
1,15
87
1,02
49,43
50,57
87
100,0
Özel Hekim
9,70
12,41
9,06
12,77
6,20
7,88
12,19
823
9,68
36,09
63,91
823
100,0
Özel Di
Hekimi
0,96
0,65
1,61
1,41
0,37
1,09
0,81
83
0,98
42,17
57,83
83
100,0
Dier
1,36
2,45
1,22
0,75
1,72
1,58
1,35
126
1,48
47,62
52,38
126
100,0
Toplam
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
8498
100,0
39,32
60,68
8498
100,0
Sayı
%
31,47
2357
27,74
39,63
5,02
2,64
342
4,02
16,39
23,81
14,92
1707
0,09
0,06
0,38
0,31
0,13
0,09
0,06
0,14
4,41
4,62
2,72
7,55
10,29
11,27
13,74
12,86
0,56
0,73
1,03
0,73
0,65
1,03
*Sütun yüzdesi alınmıştır **Satır yüzdesi alınmıştır
Tablo 3.6’da son bir ay içinde herhangi bir hastalık ya da sakatlığın tedavi ettirilmesi ya da başka bir nedenle
herhangi bir sağlık kurumuna, başvuru sebeplerinin bölgelere, yerleşim yerine ve cinsiyete göre dağılımı görülmektedir. Sağlık kurumuna en fazla oranda başvuru sebebi genel şikayetler olmuştur (%51,17). Bu durumu, kontrol (%16,80), acil durum (%12,12) ve reçete yazdırma (%8,80) takip etmektedir.Yerleşim yeri ve bölgelere göre
en fazla başvuru sebebi yine genel şikayetler olmuştur.
Cinsiyete göre dağılıma bakıldığında genel şikayetler nedeniyle bir sağlık kurumuna başvuru erkeklerde
%52,71; kadınlarda ise %50,17’dir. Kontrol amaçlı başvuru erkeklerde %15,47, kadınlarda %17,67 iken; acil nedenlerle başvuru oranı erkeklerde %12,56, kadınlarda %11,84’dür.
20
Tablo 3.6:
Son Bir Ay İçerisinde Herhangi Hastalık ya da Sakatlığın Tedavi Ettirilmesi ya da Başka Bir
Nedenle Herhangi Bir Sağlık Kurumuna Başvuru Sebeplerinin Bölgelere, Yerleşim Yerine ve
Cinsiyete Göre Dağılımı (UHHA, 2002-2003, Türkiye)
Bölge
Yerleim Yeri
Bavuru
Sebebi
Batı
Güney
Orta
Kuzey
Dou
Kent
Kır
%
%
%
%
%
%
%
Acil Durum
8,77
21,16
8,79
6,93
18,16
11,56
Kazalar
0,63
0,49
0,77
0,37
0,56
Kontrol
15,94
19,44
13,16
22,94
Ameliyat
1,73
0,74
1,80
Check-up
1,26
0,90
Gebelik ve
Doum
Aile
Planlaması
1,76
Cinsiyet
Toplam
Erkek
%
Kadın
%
Sayı
%
12,90
12,56
11,84
1028
12,12
0,75
0,37
1,08
0,27
50
0,59
15,87
17,17
16,30
15,47
17,67
1425
16,80
2,34
1,30
1,46
1,77
1,77
1,48
135
1,59
0,64
0,19
0,86
1,08
0,62
1,14
0,72
75
0,88
1,72
2,05
1,69
2,53
2,28
1,49
0,00
3,21
165
1,95
0,13
0,16
0,19
0,00
0,12
0,12
0,14
0,09
0,16
11
0,13
Aılar
0,56
0,25
0,64
0,56
0,12
0,55
0,31
0,60
0,35
38
0,45
Reçete
Yazdırma
Genel
ikayetler
10,59
9,07
9,69
9,27
4,08
7,58
10,48
8,16
9,21
746
8,80
51,51
39,22
57,96
48,88
54,54
51,81
50,28
52,71
50,17
4339
51,17
Dier
7,11
6,86
4,30
6,84
1,85
5,65
5,34
6,42
4,94
468
5,52
Toplam
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
8480
100,0
Tablo 3.7’de son bir ay içinde cepten sağlık harcaması yapılan başvurularda alınan hizmetin, bölgelere, yerleşim yerine ve cinsiyete göre dağılımı görülmektedir. En yüksek oranda alınan hizmet “ayaktan tedavi”dir
(%72,91). Bu durumu, kontrol (%9,15), diğer (%7,52) ve yatarak tedavi (%6,46) takip etmektedir.
Erkek ve kadın bireylerin hemen hemen aynı oranda ayaktan tedavi hizmeti aldıkları (erkek %72,99 kadın %
72,86) ortaya çıkmaktadır. Erkek hastaların %7,41’i kadın hastaların %5,85’i yatarak tedavi hizmeti almışlardır.
Kontrol muayenesi kullanan kadınların oranı ise erkeklerden yüksek görünmektedir.
21
Tablo 3.7:
Son Bir Ay İçerisinde Cepten Sağlık Harcaması Yapılan Başvurularda, Alınan
Hizmetlerin, Bölgelere, Yerleşim Yerine ve Cinsiyete Göre Dağılımı
(UHHA, 2002-2003, Türkiye)
Bölge
Yerleşim Yeri
Cinsiyet
Toplam
Alınan Hizmet
Batı
%
Güney
%
Orta
%
Kuzey
%
Doğu
%
Kent
%
Kır
%
Erkek
%
Kadın
%
Sayı
%
Acil Tedavi
2,53
1,97
3,23
2,65
3,21
2,81
2,60
2,82
2,66
230
2,72
Yatarak Tedavi
5,43
6,64
6,52
6,81
7,97
5,95
7,17
7,41
5,85
546
6,46
Ayakta Tedavi
70,31
65,08
76,71
70,58
81,53
72,21
73,89
72,99
72,86
6159
72,91
Kontrol
10,86
9,34
6,84
12,96
5,56
10,20
7,71
7,95
9,93
773
9,15
Labaratuvar
0,33
0,74
0,71
0,28
0,31
0,55
0,31
0,30
0,55
38
0,45
Görüntüleme
0,70
1,80
0,32
1,04
0,43
1,00
0,48
0,63
0,88
66
0,78
Diğer
9,83
14,43
5,68
5,68
0,99
7,28
7,85
7,89
7,27
635
7,52
Toplam
100
100
100
100
100
100
100
100
100
8447
100
Tablo 3.8’de son bir ay içinde cepten sağlık harcaması (milyon TL) yapılan başvurularda alınan hizmetin bedelinin, yerleşim yerine ve Türkiye toplamına göre dağılımı verilmiştir. Yatarak tedaviye yapılan sağlık harcaması
ortalaması kentte 829,66 milyon TL iken kırda 534,55 milyon TL olarak bulunmuştur. Hediye, bağış vb. diğer harcamalarda ise kırda 40,67 milyon TL ve kentte 27,01 milyon TL sağlık harcaması olduğu saptanmıştır. Son bir ayda kişi başı cepten sağlık harcamasının, yerleşim yerine göre hesaplaması yapılmış; kentte 15,73 milyon TL, kırda
ise 15,04 milyon TL olarak bulunmuştur. Bu tabloda yerleşim yerine göre ve alınan hizmet türüne göre ortanca
değerleri hesap edilmiştir. Diğer (hediye; bağış) bölümünde ortanca değerleri kentte 5 milyon TL iken kırda bu
değer 10 milyon TL olarak bulunmuştur. Diğer hizmet türlerinde ise ortanca değer arasında fark yoktur.
22
Tablo 3.8:
Son Bir Ay İçinde Cepten Sağlık Harcaması (Milyon, TL)Yapılan Başvurularda Alınan
Hizmetin Bedeline ve Kişi Başına Ortalama Cepten Sağlık Harcamasının, Yerleşim
Yerine ve Türkiye Toplamına Göre Dağılımı (UHHA, 2002-2003, Türkiye)
Yerleşim Yeri
Hizmet Türü
Poliklinik
Eczane
Kent
Kır
Toplam
n
1636
1221
2857
Ortalama –Milyon TL
42,83
41,71
42,35
30
30
30
Tepe Değer
1600
1500
1600
Standart Sapma
77,42
79,82
78,44
n
3873
2917
6790
37,73
39,4
38,45
20
20
20
Tepe Değer
2000
3000
3000
Standart Sapma
82,21
88,5
84,97
108
96
204
829,66
534,55
690,78
200
200
200
125 00
10000
12500
1885, 42
1259,53
1624,17
124
56
180
139,04
161,54
146,04
75
72,5
75
Ortanca- Milyon TL
Ortanca-Milyon TL
n
Yatarak Tedavi
Ortanca- Milyon TL
Tepe Değer
Standart Sapma
n
İşitme cihazı, gözlük protez (diş
Ortanca- Milyon TL
dahil)
Tepe Değer
Standart Sapma
n
Laboratuvar-Görünt üleme
Ortanca-Milyon TL
Tepe Değer
Standart Sapma
Diğer (hediye, bağış, ulaşım,
refakat vb.)
970
1400
209,29
193,93
395
239
634
99,39
95,95
98,1
50
50
50
1000
1000
1000
129,84
145,45
135,83
n
2156
1760
3916
27,01
40,67
33,15
5
10
10
Ortanca-Milyon TL
Tepe Değer
4000
3208
4000
111,35
131,86
121,17
n
5071
3705
8776
82,93
86,57
84,47
Standart Sapma
Ortalama Cepten Sağl ık
Harcaması
1400
187,05
Ortanca-Milyon TL
25
30
27
Tepe Değer
141 00
14500
14500
Standart Sapma
391,87
340,56
371,06
Toplam Hanehalkı Birey Sayısı
267 31
21326
48057
Toplam Cepten Sağl ık Harcaması –Milyon TL
420 559
320743
741302
15,73
15,04
15,42
Kiş i Başı Cepten Sağlı k Harcaması*–Milyon TL
*Geri ödemeler hariç tutulmuştur.
23
Tablo 3.9’da son bir ay içinde cepten sağlık harcaması yapılan başvurularda alınan hizmet bedelinin toplam
sağlık harcaması içindeki oranları bölgelere, yerleşim yerine ve Türkiye toplamına göre verilmiştir. Toplam sağlık
harcaması içindeki en büyük orana sahip hizmet bedeli eczane %35,22 olurken, daha sonra bu sırayı yatarak tedavi (%19,01) ve poliklinik (%16,32) takip etmektedir. Bu sıralama bölgeler bazında farklı dağılım göstermektedir. Kentte toplam sağlık harcaması içindeki en yüksek pay %34,75 ile eczane, %21,31 ile yatarak tedavi iken kırda bu durum sırasıyla % 35,83 ile eczane, %22,32 ile diğer (ulaşım, bağış hediye vb gibi) masraflara aittir.
Tablo 3.9:
Son Bir Ay İçinde Cepten Sağlık Harcaması Yapılan Başvurularda, Alınan Hizmetin Bedelinin Toplam Sağlık Harcaması İçindeki Oranlarının, Bölgelere,Yerleşim Yerine ve Türkiye Toplamına Göre Dağılımı (UHHA, 2002-2003, Türkiye)
Bölge
Batı
Batı
Güney
Orta
Kuzey
Dou
Kent
Kır
Toplam
1086
395
382
319
675
1636
1221
2857
18,67
19,16
13,64
15,84
13,59
16,66
15,88
16,32
2415
967
1232
822
1354
3873
2917
6790
32,00
40,71
31,22
33,34
42,05
34,75
35,83
35,22
66
25
47
29
37
108
96
204
21,60
9,96
29,55
13,67
13,29
21,31
16,00
19,01
70
30
38
26
16
124
56
180
Harcamanın (%)
Payı
3,74
5,37
3,74
4,32
1,91
4,10
2,82
3,55
n
281
76
90
61
126
395
239
634
Harcamanın (%)
Payı
11,24
8,40
5,34
6,98
6,82
9,34
7,15
8,39
n
1183
630
531
527
1045
2156
1760
3916
Harcamanın (%)
Payı
12,75
16,40
16,51
25,84
22,34
13,85
22,32
17,51
n
3124
1253
1623
1103
1673
5071
3705
8776
Harcamanın
(%) Payı
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
Alınan Hizmet
Poliklinik
Eczane
n
Harcamanın (%)
payı
n
Harcamanın (%)
Payı
n
Yatarak Tedavi
itme cihazı,
gözlük protez (di
dahil)
LaboratuvarGörüntüleme
Dier (hediye,
baı vb.)
Toplam Cepten
Salık Harcaması
Yerleim Yeri
Harcamanın (%)
Payı
n
3.4 Hane Bireylerinin Sağlık Güvence Durumu
Hanede yaşayan kişilerin sağlık güvence durumlarının bölgelere ve yerleşim yerine göre dağılımı Tablo 3.10’da
verilmiştir. Hane bireylerinin %64,29’unun sağlık sigortası varken, %35,71’inin herhangi bir sağlık sigortası bulunmamaktadır. Yerleşim yerine göre hanede yaşayan kişilerin sağlık sigortası kapsamında olma durumu incelendiğinde; kentte yaşayanların %70,39’unun, kırda yaşayanların ise %56,63’ünün sağlık sigortası kapsamında olduğu görünmektedir.
24
Tablo 3.10: Görüşülen Hane Bireylerinin Sosyal Güvence Durumlarının Bölgelere ve Yerleşim Yerine
Sayı
10887
3824
5481
4082
6619
30893
%
69,34
61,36
73,53
72,36
50,81
64,29
Sağlık Sigortası
Yok
Sayı
%
4813
30,66
2408
38,64
1973
26,47
1559
27,64
6408
49,19
17161
35,71
18817
12076
30893
70,39
56,63
64,29
7914
9247
17161
Var
Bölge
Batı
Güney
Orta
Kuzey
Doğu
Toplam (Türkiye)
Yerleşim Yeri
Kent
Kır
Toplam (Türkiye)
29,61
43,37
35,71
Toplam
Sayı
%
15700
100,0
6232
100,0
7454
100,0
5641
100,0
13027
100,0
48054
100,0
26731
21323
48054
100,0
100,0
100,0
Tablo 3.11’de herhangi bir zorunlu sağlık sigortası kapsamında olanların, bölgeler, yerleşim yeri, yaş grupları
ve cinsiyete göre sigorta türlerinin dağılımı verilmiştir. Zorunlu sağlık sigortalarından biri olan SSK kapsamındakilerin %44,21’i Batı’da, %68,15’i kentte ve %46,91’i ise 15-44 yaş grubundadır. Emekli Sandığı kapsamındakilerin de %33,87 Batı bölgesinde, %67,07’si kentte ve %32,46’sı 15-44 yaş grubundadır. Yeşil Kart kapsamında
olanların ise %56,18’i Doğu’da, %54,25’i kırda yaşamaktadır. Zorunlu sağlık sigortası kapsamında olan erkeklerin ve kadınların SSK’lı olma oranları birbirine yakın olarak (% 29,99-% 31,93 ) bulunmuştur.
Tablo 3.11 : Herhangi Bir Zorunlu Sağlık Sigortası Kapsamında Olanların, Bölgeler ve Yerleşim
Yerine, Yaş Gruplarına ve Cinsiyete Göre Sigorta Türlerinin Dağılımı
(UHHA, 2002-2003 , Türkiye)
Zorunlu Salık Sigorta Türü
Bölge
Batı
Güney
Orta
Kuzey
Dou
Toplam
Yerleim Yeri
Kent
Kır
Toplam
Ya Grupları
0-4
5-14
15-44
45-64
65+
Toplam
Cinsiyet
Erkek
Kadın
Toplam
SSK
%
Emekli
Sandıı
%
Bakur
%
Aktif
Memur
%
Özel
Sandık
%
Yeil
Kart
%
Dier
%
Sayı
%
44,21
12,09
16,51
13,29
13,90
100,0
33,87
13,20
19,13
12,70
21,11
100,0
35,43
17,03
18,28
14,18
15,08
100,0
28,14
10,83
27,34
18,24
15,45
100,0
47,17
6,92
15,72
28,30
1,89
100,0
11,00
9,32
14,97
8,53
56,18
100,0
32,20
7,63
14,83
18,22
27,12
100,0
10824
3803
5460
4063
6449
30599
35,37
12,43
17,84
13,28
21,08
100,0
68,15
31,85
100,0
67,07
32,93
100,0
50,75
49,25
100,0
60,66
39,34
100,0
59,75
40,25
100,0
45,75
54,25
100,0
36,44
63,56
100,0
18654
11945
30599
60,96
39,04
100,0
6,78
17,33
46,91
22,09
6,88
100,0
3,52
11,32
32,46
35,85
16,85
100,0
5,64
18,62
40,45
22,25
13,05
100,0
8,52
21,97
56,48
11,83
1,21
100,0
7,55
12,58
41,51
27,04
11,32
100,0
10,02
28,44
46,34
10,95
4,24
100,0
3,81
7,20
40,25
21,61
27,12
100,0
2107
5782
13827
6396
2487
30599
6,89
18,90
45,19
20,90
8,13
100,0
29,99
31,93
5,19
7,20
10,16
10,72
6,10
5,97
0,30
0,36
8,95
9,39
0,51
0,48
11410
16189
100,0
100,0
25
BÖLÜM 4: HANE HALKI BİREYLERİNDEN 18 YAŞ ÜZERİ SEÇİLEN
KİŞİLERLE YAPILAN GÖRÜŞMELER
4.1 Cevaplayıcının Tespiti ve Görüşme Sonucu
Bu bölümde aynı hanede yaşayan ve 18 yaş üstü seçilen kişi (cevaplayıcı) ile görüşme yapılmıştır. Bu bölümde yer alan tüm soruların yanıtları “beyana göre” (self report) alınmıştır. Meyve sebze tüketimi ve alkol tüketimi
yanıtları için DSÖ tarafından geliştirilen bilgi kartları kullanılmıştır. Ayrıntılı bilgiler Ulusal Hanehalkı Araştırması
Raporunda yer almaktadır. Bu kişinin belirlenmesinde özel bir yöntem olan “Kish” seçme tablolarından yararlanılmıştır. Yöntem gereği, belirlenmiş olan bu kişi ile görüşme yapılmış ve yerine ikame alınmamıştır. Bu nedenle
herhangi bir mazeret durumunda cevaplayıcı 3 defa ziyaret edilmiştir. Tablo 4.1’de, seçilen cevaplayıcılara ulaşma ve anket uygulama durumu, dönemlere göre verilmektedir. Tabloda her iki dönem birlikte değerlendirildiğinde, görüşme oranının % 93, 37 olduğu görülmektedir.
Tablo 4.1:
Kish Tablosundan Seçilen 18 Yaş ve Üstü Cevaplayıcıların Anket Tamamlama
Durumlarının Dönemlere Göre Dağılımı (UHHA Çalışması, 2002 2003, Türkiye)
Cevaplanma Oranı
(%)
Tamamlanamayan
Anket Sayısı
5595
93,25
405
6000
5609
93,48
391
12000
11204
93,37
796
Dönem
Hedef Kitle
I
6000
II
Toplam
Anket Uygulanan
Cevaplayıcı Sayıs ı
Tablo 4.2’de Kish tablosundan seçilen 18 yaş üstü bireylerin görüşme sonuçlarının ziyaret sayısına göre dağılımı verilmiştir. Buna göre, tamamlanan görüşme oranı birinci ziyarette % 93,99, ikinci ziyarette birinci ziyarette
tamamlanamayanların % 46,23’ü, üçüncü ziyarette ikinci ziyarette tamamlanamayanların % 18,06’sı olarak bulunmuştur.
Tablo 4.2:
Ziyaret Sayısı
Kish Tablosundan Seçilen 18 Yaş Üstü Bireylerin Görüşme Sonuçlarının Ziyaret Sayısına
Göre Dağılımı (UHHA Çalışması, 2002-2003, Türkiye)
Tama mlandı
Red Edildi
Ertelendi
Yarım Kaldı
Evde Kimse
Yok
Ziyaret
Topla m
Diğer
Sayı
%
Sayı
%
Sayı
%
Sayı
%
Sayı
%
Sayı
%
1
10791
93,99
287
2,50
54
0,47
27
0,24
308
2,68
14
0,12
11481
2
319
46,23
284
41,16
4
0,58
26
3,77
54
7,83
3
0,43
690
3
67
18,06
280
75,47
0
0,00
23
6,20
1
0,27
0
0
371
Tamamlanan Anket Sayısı: 11.204, Tamamlanamayan Anket Sayısı: 796
Cevaplayıcı seçmek için kullanılan Kish tablolarının I. ve II. döneme göre dağılımları da Tablo 4.3’de görülmektedir. Dönemler ve toplam açısından bakıldığında, Kish – cevaplayıcı seçme tablolarının alanda yaklaşık olarak eşit oranda uygulandığı görülmektedir.
26
Tablo 4.3
Uygulama Dönemlerine Göre Cevaplayıcı Seçim (Kish) Tablolarının Dağılımı
(UHHA Çalışması, 2002-2003, Türkiye)
Uygulanan Kish
Tablosu
A
B
C
D
E
F
Topla m
Dönemler
Dönem I
Sayı
933
924
881
960
977
920
5595
%
16,68
16,51
15,75
17,16
17,46
16,44
100
Topla m
Dönem II
Sayı
934
919
907
955
946
948
5609
%
16,65
16,38
16,17
17,03
16,87
16,90
100
Sayı
1867
1843
1788
1915
1923
1868
11204
%
16,66
16,45
15,96
17,09
17,17
16,67
100
4.2 Cevaplayıcıların Bazı Demografik Özellikleri
Cevaplayıcıların yaş gruplarına göre dağılımlarına bakıldığında % 25,13’ü 25-34 yaş grubunda olup, % 9,03’lük
grup ise 65 yaş üzeridir. (Tablo 4.4)
Tablo 4.4:
18 Yaş ve Üstü Cevaplayıcıların Yaş Gruplarına, Bölgelere ve Yerleşim Yerine Göre
Dağılımı (UHHA Çalışması, 2002-2003, Türkiye)
Yaş Grupları
Bö lge
65+
(%)
Toplam
Sayı (%)
18-24
(%)
25-34
(%)
35-44
(%)
45-54
(%)
55-64
(%)
Batı
19,17
24,13
20,18
15,14
10,42
10,95 4173
100
Güney
20,41
25,71
23,13
15,65
7,76
7,35
1470
100
Orta
22,94
25,30
20,95
12,31
9,11
9,38
1909
100
Kuzey
20,60
23,69
20,31
14,94
9,93
10,52 1359
100
Doğu
29,26
27,30
19,41
11,91
6,67
5,45
2293
100
Toplam (Türkiye)
22,22
25,13
20,56
14,04
9,02
9,03
11204 100
Kent
22,60
25,72
20,82
14,30
8,65
7,90
6579
100
Kır
21,66
24,30
20,17
13,66
9,56
10,64 4625
100
Toplam (Türkiye)
22,22
25,13
20,56
14,04
9,02
9,03
Yerleş im Yeri
11204 100
27
Cevaplayıcıların öğrenim sürelerinin, bölgelere ve yerleşim yerine göre dağılımı Tablo 4.5’de verilmektedir. Öğrenim süresi grupları içerisinde 1-5 yıl süre ile öğrenim görenler en yüksek orandadır (% 46,33). Yerleşim yerine
göre ise, en yüksek oran aynı öğrenim süresi (1-5 yıl) için kırsal kesimde % 50,27 iken kentsel kesimde bu oran %
43,55 olarak bulunmuştur. Hiç öğrenim görmeyenler ise % 32,11 ile doğu bölgesinde en yüksek orandadır.
Tablo 4.5:
18 yaş ve Üstü Cevaplayıcıların Öğrenim Sürelerine, Bölgelere ve Yerleşim Yerine Göre
Öğrenim süresi (yıl)
Bölge
Batı
Güney
Orta
Kuzey
Doğu
Toplam (Türkiye)
Toplam
Sayı
(%)
Hiç
(%)
1-5
(%)
6-11
(%)
12+
(%)
10,78
15,54
12,85
48,48
49,84
43,78
28,13
25,74
27,77
12,61
8,88
15,60
4166
1469
1908
100
100
100
14,85
32,11
46,74
42,04
26,06
20,19
12,35
5,67
1360
2288
100
100
16,61
46,33
25,88
11,18
11191
100
13,05
21,67
43,55
50,27
28,94
21,54
14,46
6,52
6567
4624
100
100
16,61
46,33
25,88
11,18
11191
100
Yerleşim Yeri
Kent
Kır
Toplam (Türkiye)
n=11204 Bilinmeyen=13
Cevaplayıcıların son bir yıl içinde çalışma durumlarının bölgelere ve yerleşim yerlerine göre dağılımı Tablo
4.6’da verilmiştir. Tabloda cevaplayıcıların %69,1’inin herhangi bir işte çalışmadığı görülmektedir. Çalışanların ise
en fazla (% 9,3) tarım dışı üretim faaliyetlerinde bulunduğu ve bunların da en fazla (% 11,2) Batı Bölgesinde olduğu görülmektedir. Yine aynı iş kolunda kentsel kesimde çalışanlar (% 10,5), kırsal kesimde çalışanlardan (%
7,7) daha fazladır.
Tablo 4.6
Bölge
Batı
Güney
Orta
Kuzey
Doğu
Toplam
(Türkiye)
Yerleş im Yeri
Kent
Kır
Toplam
(Türkiye)
n=11204
28
18 Yaş ve Üstü Cevaplayıcıların Son Bir Yıl İçindeki Çalışma Durumlarının Bölgelere ve
Yerleşim Yerine Göre Dağılımı (UHHA Çalışması, 2002-2003, Türkiye)
0
(%)
68,3
73,0
66,6
70,0
69,7
1
(%)
4,3
4,4
5,3
5,3
2,1
2
(%)
0,2
0,1
0,3
0,5
0,0
Yaptığı İş*
3
4
5
(%)
(%)
(%)
2,6
4,7
5,6
2,2
2,1
3,8
4,1
2,9
4,6
3,2
3,1
3,7
2,3
1,3
4,2
69,1
4,1
0,2
2,8
3,1
4,7
3,9
9,3
2,7
68,6
69,9
5,0
3,0
0,3
0,2
3,3
2,1
4,0
1,9
5,2
3,9
0,9
8,0
10,5
7,7
2,3
3,3
69,1
4,1
0,2
2,8
3,1
4,7
3,9
9,3
2,7
6
(%)
1,9
5,1
4,0
4,3
6,1
7
(%)
11,2
7,5
9,3
8,1
8,0
8
(%)
1,2
1,7
2,8
1,8
6,4
• ILO İş*/Meslek Kodları
1. İlmi ve Teknik Elemanlar (Serbest Meslek Sahipleri ve Bunlarla İlgili Meslekler Dahil)
2. Müteşebbisler, Direktörler ve Üst Kademe Yöneticiler
3. İdari Personel ve Benzeri Çalışmalar
4. Ticaret ve Satış Personeli
5. Hizmet İşlerinde Çalışanlar
6. Tarımcı, Hayvancı, Ormancı, Balıkçı ve Avcılar
7. Tarım Dışı Üretim Faaliyetlerinde Çalışanlar ve Ulaştırma Makinelerini Kullananlar
8. Meslekleri Tayin Edilemeyenler
0. Yok
Cevaplayıcıların, çalışmama nedenlerinin bölgelere ve yerleşim yerine göre dağılımı Tablo 4.7’de verilmiştir.
Tablo 4.7: 18 Yaş ve Üstü Çalışmayan Cevaplayıcıların, Çalışmama Nedenlerinin, Bölgelere ve
Yerleşim Yerine Göre Dağılımı (UHHA Çalışması, 2002-2003, Türkiye)
(%)
0,50
(%) (%) (%) (%) (%)
6,42 58,85 15,14 0,17 1,20
Sayı
2769
%
100
Güney
3,21
2,34
10,28
3,30
1,06
6,85 61,89 9,45
0,36 1,26
1057
100
Orta
4,29
1,29
8,31
1,51
0,07
8,28 62,41 11,07 0,07 2,69
1267
100
Kuzey
5,63
1,31
12,43
2,16
1,53
5,69 53,97 14,43 0,36 2,50
951
100
Doğu
3,59
2,01
15,41
2,29
0,62
6,02 64,15 4,06
0,49 1,36
1655
100
Topla m
4,38
1,89
10,51
2,42
0,66
6,61 60,39 11,22 0,27 1,65
7699
100
Diğer
İş Ara mayı
Bırakmış
(%)
2,68
Irat Sahibi
Çalışmasına
Gerek Yok
(%)
8,02
Emekli
İş Arıyor/
Bulamıyor
(%)
2,12
Ev Hanımı
Hasta/
özürlü
Batı
(%)
4,90
Bölge
Öğrenci
Çok Yaşlı
Çalışmama Nedeni
Toplam
Yerleşim Yeri
Kent
3,35
1,76
9,17
2,53
0,70
8,88 59,13 12,94 0,07 1,48
4455
100
Kır
5,78
2,08
12,35
2,28
0,60
3,49 62,12 8,86
0,55 1,89
3244
100
Topla m
4,38
1,89
10,51
2,42
0,66
6,61 60,39 11,22 0,27 1,65
7699
100
Bu araştırmada, çalışmayanlar arasında ev kadınları % 60,39 ile en yüksek oranda bulunmuştur. Ev kadınları
en çok (% 64,15) Doğu Bölgesinde bulunmaktadır. Kırsal kesimdeki ev kadınlarının oranı (% 62,12) kentsel kesimden (% 59,13) daha yüksektir. (Tablo 4.7)
Cevaplayıcıların, esas mesleklerin, bölgelere ve yerleşim yerine göre dağılım bilgileri Tablo 4.8’de verilmektedir.
29
Tablo 4.8:
18 Yaş ve Üstü Cevaplayıcıların Esas Mesleklerine, Bölgelere ve Yerleşim Yerine Göre
0
(%)
1
(%)
2
(%)
Esas Meslek*
3
4
5
(%)
(%)
(%)
Batı
51,98
8,48
0,26
4,39
4,08
6,31
4,01
18,22
2,27
3869
100,00
Güney
61,20
7,47
0,15
3,70
1,46
4,31
6,16
13,78
1,77
1299
100,00
Orta
56,63
8,81
0,11
5,07
2,29
4,35
5,46
14,44
2,84
1794
100,00
Kuzey
56,36
9,90
0,08
3,43
2,89
4,11
5,41
15,08
2,74
1313
100,00
Doğu
64,88
2,73
0,00
2,14
0,97
3,56
10,72
12,37
2,63
2053
100,00
Topla m
(Türkiye)
57,07
7,45
0,15
3,85
2,67
4,89
6,04
15,44
2,44
10328 100,00
Kent
55,71
9,22
0,20
4,69
3,38
5,68
1,67
17,01
2,43
6038
100,00
Kır
58,97
4,94
0,07
2,68
1,68
3,78
12,19
13,24
2,45
4290
100,00
Topla m
(Türkiye)
57,07
7,45
0,15
3,85
2,67
4,89
6,04
15,44
2,44
10328 100,00
Bölge
6
(%)
7
(%)
8
(%)
Toplam
Sayı
(%)
Yerleşim Yer i
* ILO İş/Meslek Kodları
Tabloda da görüldüğü gibi gelir getirmek amacı ile çalışmayanlar grubu (ev kadınları, emekliler, irat sahipleri,
öğrenciler) % 57,07 ile en yüksek oranda bulunmuştur. Bölgesel bazda ise Doğu Bölgesinde % 64,88 ile çalışmayanların oranı en yüksektir. Kırsal kesimde çalışmayanların oranı (% 58,97), kentsel kesime (% 55,71) göre daha
yüksektir.
4.3 Hanehalkı Risk Faktörleri
4.3.1 Sigara
Tablo 4.9’da 18 yaş ve üstü cevaplayıcıların tütün mamulü kullanma durumlarının bölgelere, yerleşim yerine,
cinsiyete, yaş gruplarına ve öğrenim sürelerine gore dağılımları verilmiştir.
30
Tablo 4.9:
18 Yaş ve Üstü Cevaplayıcıların Tütün Mamülü Kullanıp Kullanmadıklarına, Bölgelere,
Yerleşim Yerine, Cinsiyete, Yaş Gruplarına ve Öğrenim Sürelerine Göre Dağılımı,
Bölge
Hergün
(%)
Tütün Mamülü Kullanma
Hergün
Toplam
Kullanmıyor
Değil
(%)
Sayı
(%)
(%)
Batı
32,81
2,01
65,18
4170
100
Güney
28,44
1,57
69,99
1466
100
Orta
35,16
2,21
62,64
1903
100
Kuzey
29,89
1,70
68,41
1355
100
Doğu
31,81
0,87
67,32
2292
100
Toplam
32,08
1,72
66,21
11186
100
Kent
33,94
1,67
64,38
6570
100
Kır
29,42
1,78
68,80
4616
100
Toplam
32,08
1,72
66,21
11186
100
Erkek
51,08
1,81
47,10
4796
100
Kadın
17,81
1,64
80,55
6390
100
Toplam
32,08
1,72
66,21
11186
100
18 -24
32,90
1,85
65,25
2486
100
25 -34
38,13
1,99
59,88
2814
100
35 -44
37,38
2,26
60,36
2298
100
45 -54
32,76
0,76
66,48
1569
100
55 -64
20,79
1,49
77,72
1010
100
65+
11,30
1,09
87,61
1009
100
Toplam
32,08
1,72
66,21
11186
100
Hiç Okumayan
13,41
0,81
85,78
1850
100
1 -5 yıl
30,66
1,66
67,68
5180
100
6 -11 yıl
43,25
1,97
54,78
2897
100
12+ yıl
39,89
2,72
57,39
1251
100
Toplam
32,10
1,72
66,18
11178
100
Yerleşim Yeri
Cinsiyet
Yaş Grupları
Öğrenim Süresi
31
Tablo 4.9’da da görüldüğü üzere; her gün sigara içenlerin oranı % 32,08, arada sırada içenlerin oranı ise %
1,72’dir. Diğer bir anlatımla tütün mamulü kullananların oranı % 33,8’dir Kentte her gün sigara içenlerin oranı %
33,94 iken bu oran kırda % 29,42 olarak bulunmuştur. Cinsiyete göre bu oranlar incelendiğinde, erkeklerin %
51,08’inin, kadınların ise % 17,81’inin her gün tütün mamulü kullandığı görülmüştür. Yaş gruplarına göre tütün
mamulleri kullanma durumuna bakıldığında, 18-24 yaş grubundakilerin % 32,90’nının, 35-44 yaş grubundakilerin
ise % 37,38’inin her gün tütün mamulü kullandıkları saptanmıştır. Öğrenim sürelerine göre oranlar incelendiğinde ise, öğrenim süresi 6-11 yıl olanlarda her gün sigara içenlerin oranı % 43,25 ile en yüksek, hiç okumayanlarda
ise % 13,41 ile en düşük yüzdeye sahiptir.
Tütün mamulü kullanan cevaplayıcıların kullanma sürelerine, kullanmaya başlama yaşına, bir günde içilen sigara adedine, bölgelere, yerleşim yerine ve cinsiyete göre dağılımı Tablo 4.10’da verilmiştir. Tabloda da görüldüğü üzere, kişilerin tütün mamulü kullanma ortalama süreleri bölgelere göre 14,3 yıl ile 17,18 yıl arasında değişmektedir. Tütün mamulü kullanmaya başlama yılı ortalamaları 18,66 ile 19,87 arasında; bir günde içilen sigara
adedi ortalaması ise 16,45 ile 18,04 arasında değişmektedir. Tütün mamulü kullanma ortalama süresi kadınlarda
12,68 yıl iken erkeklerde 17,64 yıl olup, tütün mamulü kullanmaya başlama yaşı ortalaması erkeklerde 18,44, kadınlarda 21,00’dır. Yani erkekler kadınlara göre 2,5 yıl daha erken tütün mamulü kullanmaya başlamaktadır. Aynı
şekilde erkeklerde bir günde içilen sigara adedi 19,40 iken bu sayı kadınlarda 12,16’ya düşmektedir. Bu verilerden anlaşılacağı üzere kullanma süresi, başlama yaşı ve bir günde içilen sigara miktarı açısından erkekler çok daha ağır risk altındadır.
32
Bölge
n
Batı
1330
Güney
390
Orta
655
Kuzey
391
Doğu
713
Toplam
3479
Yerleşim Yeri
Kent
2177
Kır
1302
Toplam
3479
Cinsiyet
Erkek
2374
Kadın
1105
Toplam
3479
Yaş Grupları
18-24
802
25-34
1050
35-44
826
45-54
495
55-64
198
65+
108
Topla m
3479
n=soruya cevap veren denek
12,152
8,919
11,460
17,64
12,68
16,06
2277
1045
3322
2077
1245
3322
n
1272
380
634
370
666
3322
18,44
21,00
19,24
19,44
18,92
19,24
x
19,39
19,87
18,93
19,66
18,66
19,24
5,752
7,207
6,357
6,424
6,234
6,357
s
6,453
6,893
5,866
6,671
6,077
6,357
3,049
4,100
5,994
7,607
11,328
11,592
6,357
Tütün ve Mamülü
Kullanmaya
Başla ma Yaşı (yıl)
3,726
782
16,15
4,867
1009
18,47
6,665
789
20,09
8,729
467
21,47
11,798
182
24,38
14,832
93
25,24
11,460
3322
19,24
Ortalama , S=standart sapma
1 1,252
11,787
11,460
15,76
16,57
16,06
5,63
11,22
18,77
26,50
33,12
40,78
16,06
say›s›, X=
s
11,896
11,277
10,953
11,835
10,793
11,460
x
16,68
17,18
15,95
16,27
14,3
16,06
Tütün ve Mamülü
Kullanma Süresi (yıl)
767
990
811
485
192
103
3348
2261
1087
3348
2121
1227
3348
n
1309
377
656
382
624
3348
15,07
16,03
17,78
19,73
20,33
17,17
17,05
19,40
12,16
17,05
16,50
18,01
17,05
x
16,86
16,73
18,04
16,45
16,97
17,05
Bir Günde İçilen
Sigara Adeti
9,551
9,639
10,618
11,535
13,024
11,204
10,553
10,430
9,025
10,553
9,991
11,399
10,553
s
10,188
10,904
11,12
11,072
10,11
10,553
19
37
25
20
10
5
116
107
9
116
42
74
116
n
4
15
2
1
94
116
10,05
23,34
28,00
17,36
19,31
19,78
20,62
20,84
18,18
20,62
20,36
20,76
20,62
x
15,5
25,19
11,38
25,56
20,2
20,62
7,562
11,399
13,865
10,297
7,166
12,224
12,315
11,401
20,481
12,315
14,757
10,811
12,315
s
7,604
17,22
10,465
9,858
11,504
12,315
Bir Günde Elle Sarıla rak
İçilen Siga ra Adeti
Tablo 4.10: Tütün Mamülü Kullanan 18 Yaş ve Üstü Cevaplayıcıların Tütün Mamülü Kullanma Süresine, Kullanmaya Başlama Yaşına, Bir
Günde İçilen Miktara, Bölgelere, Yerleşim Yerine, Cinsiyete ve Yaş Gruplarına Göre Dağılımı
33
Yanında başkaları tarafından sigara içilmesi nedeniyle sigara dumanına maruz kalan cevaplayıcıların bölge ve
yerleşim yerine göre dağılımları Tablo 4.11’de verilmiştir.
Tablo 4.11: Yanında Başkaları Tarafından Sigara İçilmesi Nedeniyle Sigara Dumanına Maruz Kalan
18 Yaş ve Üstü Cevaplayıcıların Sigara İçen Kişiye, Bölgelere ve Yerleşim Yerine Göre
Bölge
Ortak Kullanım Alanında Sigara İçen Kişiler*
Annesi
Babası Kardeşi
Eşi İçer/
İçer/
İçer/
İçer/
İçerdi
Diğer
İçerdi
İçerdi
İçerdi
(%)
(%)
(%)
(%)
(%)
Topla m
Sigara
İçilmiyor
(%)
Sayı
%
Batı
26,76
2,44
10,19
6,02
9,25
45,34
4585
100
Güney
25,10
2,68
9,30
5,67
7,90
49,36
1570
100
Orta
23,41
2,93
12,66
9,33
10,57
41,09
2251
100
Kuzey
22,27
1,21
11,64
4,98
12,65
47,24
1486
100
Doğu
22,20
1,59
13,01
8,05
8,90
46,26
2460
100
Toplam
24,49
2,24
11,26
6,86
9,66
45,49
12352
100
Kent
26,47
3,07
10,72
6,96
9,13
43,66
7275
100
Kır
21,65
1,06
12,03
6,72
10,42
48,12
5077
100
Toplam
24,49
2,24
11,26
6,86
9,66
45,49
12352
100
Yerleşim Yeri
*Bu soruda birden fazla seçenek işaretlenmiştir.
Tabloda da görüldüğü gibi, sigara dumanına maruz kalma açısından bölgeler arasında belirgin bir farklılık yoktur. Sigara dumanına maruz kalanların, yanında sigara içenlere göre dağılımı incelendiğinde; kişileri sigara dumanına maruz bırakma açısından, % 24,49 ile eşlerin birinci sırada, % 11,26 ile babaların ikinci sırada geldiği anlaşılmaktadır.
Tablo 4.12’de cevaplayıcıların sık bulundukları ortamlarda sigara içilip içilmemesi durumunun bölgelere, yerleşim yerine ve cinsiyete gore dağılımı verilmiştir.
34
Tablo 4.12: Cevaplayıcıların Sık Bulundukları Ortamlarda Sigara İçilip İçilmemesi Durumunun
Bölgelere, Yerleşim Yerine ve Cinsiyete Göre Dağılımı
Sigara İçen
Var
Yok
Topla m
Bölg e
Sayı
(%)
Sayı
(%)
Sayı
(%)
Batı
2211
54,89
1817
45,11
4028
100,00
833
59,63
564
40,37
1397
100,00
1151
61,32
726
38,68
1877
100,00
Kuzey
679
52,43
616
47,57
1295
100,00
Doğu
1108
51,44
1046
48,56
2154
100,00
Toplam
5982
55,64
4769
44,36
10751
100,00
Kent
3659
57,58
2696
42,42
6355
100,00
Kır
2323
52,84
2073
47,16
4396
100,00
Toplam
5982
55,64
4769
44,36
10751
100,00
Erkek
3370
72,60
1272
27,40
4642
100,00
Kadın
2612
42,76
3497
57,24
6109
100,00
Toplam
5982
55,64
4769
44,36
10751
100,00
Güney
Orta
Yerleşim Yeri
Cinsiyet
N=11204 Bilinmeyen=453
Erkeklerin % 72,60’ı sık bulundukları ortamlarda sigara içenlerin var olduğunu ifade ederken bu oran kadınlarda % 42,76 olup erkeklere göre bir hayli azdır. Bölgesel dağılım incelendiğinde ise, % 61,32 ile en yüksek oran
orta bölgesine aittir. (Tablo 4.12)
4.3.2 Alkol
Cevaplayıcıların cinsiyet, yerleşim yeri ve yaş gruplarına göre alkol içme prevelanslarının dağılımı tablo 4.13’te
verilmiştir.
35
Tablo 4.13: Cevaplayıcıların cinsiyet, yerleşim yeri ve yaş gruplarına göre alkol içme prevelanslarının
dağılımı (DSÖ Dünya Sağlık Araştırması Ülke Raporu)
Az içen
Sık değil
ama çok
içen*
Sık ve çok
içen**
Atlanmış
Cevaplayıcı
Sayısı
(%)
(%)
(%)
(%)
(%)
(%)
Sex
Erkek
64,8
32,9
1,5
0,7
0,2
4,892
Kadın
92,0
7,6
0,1
0,0
0,4
6,327
Hiç
içmemiş
Atlanmış
1
Yerleşim Yeri
Kent
80,6
18,2
0,7
0,2
0,3
6,945
Kır
79,3
19,3
0,6
0,5
0,3
4,275
Atlanmış
0
Yaş Grubu
18-29
30-44
81,5
79,0
17,2
19,6
0,8
1,0
0,2
0,2
0,3
0,2
3,094
3,755
45-59
77,7
21,1
0,3
0,5
0,4
2,600
60-69
70-79
83,4
82,9
15,8
16,1
0,6
0,0
0,0
0,7
0,2
0,3
1,015
624
80+
85,5
12,6
0,0
0,0
1,9
107
Atlanmış
26
Toplam
80,1
18,6
0,7
0,3
0,3
11,220
*Sık değil ama çok içen: haftada 1-2 gün 5 ya da daha fazla standart içki (son 7 gün)
**Sık ve çok içen: haftada 3 ya da daha fazla gün 5 ya da daha fazla standar t içki (son 7
gün)
Tabloda da görüldüğü gibi erkeklerle kıyaslandığında (%64,8) kadınların hayat boyu hiç alkol içmeme oranı
(%92,0) daha fazladır.
Sık ve çok miktarda alkol içicilerin yüzdesi kırsal alanda %0,5 iken, kentsel alanda %0,2 ile daha azdır. Ayrıca, hayatları boyunca hiç alkol içmeyen cevaplayıcıların oranı, kentsel alanda (%80,6) kırsal alana (%79,3) göre
daha fazladır. Tüm cevaplayıcılar incelendiğinde ise hayatları boyunca hiç alkol içmeyenlerin %80,1 ile en yüksek
orana sahip oldukları görülmektedir.
4.3.3 Beslenme
4.3.3.1 Meyve, Sebze, Kahve, Çay ve Tuz Tüketimi
Cevaplayıcıların, bir günde ortalama meyve ve sebze tüketimleri bölgelere, yerleşim yerine ve yaş gruplarına
göre dağılımı Tablo 4.14’de gösterilmiştir. Cevaplayıcıların ortalama olarak günde 1,64 porsiyon meyve tükettikleri, bölgeler arasında en yüksek Batı ve Kuzey Bölgesinde, en düşük ise Doğu Bölgesinde olduğu tespit edilmiştir. Bu oran kentte 1,63 ve kırda 1,65 porsiyon olarak bulunmuştur. Cevaplayıcıların sebze tüketimine bakıldığında, günde ortalama 1,57 porsiyon sebze tüketildiği, bu durum Batı’da ve Kuzey’de en yüksek, Doğu ve Orta’da
ise en düşük olarak tespit edilmiştir. Bu oran kentte 1,58 porsiyon, kırda ise 1,56 porsiyon olarak tespit edilmiştir. DSÖ beş ve üzeri sebze ve meyve porsiyonu tüketimini yeterli sebze ve meyve tüketimi olarak belirtmektedir.
Bir tas/kase yeşil yapraklı çiğ sebzeler (250 cl), 1/2 tas-kase pişirilmiş ya da çiğ doğranmış sebzeler bir porsiyon
36
olarak DSÖ tarafından standartlaştırılmıştır. Bir porsiyon meyve olarak orta büyüklükte bir adet elma, muz, portakal, 1/2 tas-kase doğranmış, pişirilmiş, konserve meyve ya da meyve suyu da bir porsiyon meyve olarak belirtilmiştir.Yaş gruplarına göre bir günde ortalama meyve ve sebze tüketimine baktığımızda, 18-24 yaş grubunda ortalama günde 1,72 porsiyon meyve ve 1,54 porsiyon sebze tükettikleri tespit edilmiştir. Meyve (1,87) ve sebze
(1,69) tüketimi 55-64 yaş grubunda en yüksek olarak bulunmuştur.
Tablo 4.14: 18 Yaş ve Üstü Cevaplayıcıların Meyve ve Sebze Tüketimlerinin Bölgelere,Yerleşim Yerine ve Yaş Gruplarına Göre Dağılımı* (UHHA Çalışması, 2002-2003, Türkiye)
Bölge
Batı
Güney
Orta
Kuzey
Doğu
Meyve
Sebze
n
ortalama
Standart sapma
n
ortalama
Standart sapma
n
Ortalama
Standart sapma
n
Ortalama
Standart sapma
n
Ortalama
Standart sapma
4171
1,77
1,41
1462
1,53
1,24
1905
1,68
1,46
1357
2,00
4,36
2287
1,23
1,09
4169
1,65
2,33
1464
1,51
0,95
1903
1,44
0,97
1357
1,82
4,23
2287
1,40
0,96
n
Ortalama
Standart sapma
n
Ortalama
Standart sapma
6567
1,63
1,59
4615
1,65
2,42
6566
1,58
1,85
4614
1,56
2,54
n
ortalama
Standart sapma
n
ortalama
Standart sapma
n
Ortalama
Standart sapma
n
Ortalama
Standart sapma
n
Ortalama
Standart sapma
n
Ortalama
Standart sapma
n
Ortalama
Standart sapma
2486
1,72
2,58
2811
1,52
1,27
2295
1,58
1,33
1569
1,65
1,32
1011
1,87
3,05
1010
1,69
2,51
11182
1,64
1,98
2485
1,54
2,36
2812
1,53
1,87
2297
1,56
1,96
1569
1,59
0,95
1010
1,69
2,85
1007
1,62
3,17
11180
1,57
2,16
Yerleşim Yer i
Kent
Kır
Yaş Grupları
18-24
25-34
35-44
45-54
55-64
65+
Topla m
*Miktarlar porsiyon olarak ifade edilmiştir.
37
Tablo 4.15’de cevaplayıcıların içtikleri çayın miktarının dağılımı görülmektedir. Cevaplayıcıların % 3,5’i hiç çay
içmediklerini belirtirken, % 31,53’ü 4-6 bardak içtiklerini belirtmişlerdir. 11 bardak ve üzeri içenlerin oranı ise %
17,08 olarak bulunmuştur. Çay içmeyenlerin bölgelere göre dağılımı incelendiğinde, Güney Bölgesinin % 4,71
ile birinci ve Batı Bölgesinin % 4,27 ile ikinci sırada en yüksek orana sahip oldukları bulunmuştur.
Tablo 4.15: 18 Yaş Üstü Cevaplayıcıların İçtikleri Çayın Miktarına, Bölgelere, Yerleşim Yerine,
Cinsiyete ve Yaş Gruplarına Göre Dağılımı (UHHA Çalışması, 2002-2003, Türkiye)
Çay Miktarı
7-10
4-6 Bardak
Bardak
(%)
(%)
11 Bardak
ve üzeri
(%)
Sayı
(%)
15,26
15,28
4168
100
31,74
17,29
14,74
1463
100
27,2
29,18
21,61
19,33
1904
100
3,06
30,78
31,01
17,3
17,84
1352
100
2,27
25,51
33,53
19,18
19,52
2290
100
4
30,69
31,44
17,18
16,7
6569
100
Kır
Cinsiyet
2,78
29,58
31,67
18,34
17,62
4608
100
Erkek
2,91
21,68
30,47
21,29
23,65
4792
100
Kadın
3,94
36,65
32,33
14,93
12,14
6385
100
18 -24
5,08
33,21
32,5
16,31
12,89
2485
100
25 -34
2,59
24,96
32,21
19,61
20,63
2810
100
35 -44
2,21
20,91
30,04
22,19
24,66
2299
100
45 -54
2,3
29,14
33,62
17,96
16,98
1567
100
55 -64
3,47
39,39
31,93
13,98
11,22
1008
100
65+
6,98
51,4
27,01
8,42
6,2
1008
100
3,5
30,23
31,53
17,66
17,08
11177
100
Hiç İçmem
(%)
1-3 Bardak
(%)
Bölge
Batı
4,27
33,59
31,6
Güney
4,71
31,51
Orta
2,68
Kuzey
Doğu
Yerleş im Yeri
Kent
Topla m
Yaş Grupları
Toplam
38
Tablo 4.16: 18 Yaş ve Üstü Cevaplayıcıların İçtikleri Kahvenin Miktarına, Bölgelere, Yerleşim Yerine,
Kahve Miktarı
5 Fincan
Hiç İçmem 1-2 Fincan 3-4 Fincan ve üzeri
(%)
(%)
(%)
(%)
İçerim,
seyrek
(%)
Sayı
(%)
Toplam
Bölg e
Batı
34,41
27,48
3,58
1,14
33,38
4159
100
Güney
33,14
19,81
3,98
1,01
42,06
1461
100
Orta
38,43
18,52
2,04
0,71
40,29
1902
100
Kuzey
38,46
14,52
1,24
0,3
45,47
1352
100
Doğu
Yerleşim Yeri
51,41
12,5
1,57
0,63
33,89
2287
100
Kent
36,61
22,96
3,11
0,98
36,33
6553
100
Kır
42,17
16,54
2,05
0,65
38,59
4608
100
Erkek
36,7
20,56
2,85
0,98
38,91
4787
100
Kadın
40,56
20,12
2,55
0,74
36,03
6374
100
18-24
37,82
20,95
3,87
0,83
36,53
2482
100
25-34
34,51
22,2
2,61
1,32
39,36
2808
100
35-44
35,49
21,8
2,74
0,88
39,09
2289
100
45-54
39,71
20,37
1,88
0,57
37,48
1567
100
55-64
44,52
17,16
2,27
0,48
35,57
1007
100
65+
54,75
13,14
1,42
0,27
30,42
1008
100
Toplam
38,91
20,31
2,68
0,84
37,26
11161
100
Cins iyet
Yaş Grupları
Cevaplayıcıların içtikleri kahve miktarının fincan sayısına göre dağılımı (Tablo 4.16) incelendiğinde,
% 38,91’inin hiç kahve içmedikleri, % 37,26’sının seyrek içtikleri belirlenmiştir. Kırda kente göre daha az kahve
içildiği, cinsiyete göre tüketimin anlamlı bir farklılık göstermediği belirlenmiştir. Yaş gruplarına göre günlük kahve tüketimlerine bakıldığında, 65+ yaş grubu % 54,75 ile hiç kahve içmediklerini belirtmiştir. 18-24 yaş grubunda % 3,87 ile 3-4 fincan kahve tüketimi dikkat çekmiştir.
Cevaplayıcıların yemeklerde tükettikleri tuz miktarları Tablo 4.17’de bölgelere, yerleşim yerine, cinsiyete ve
yaş gruplarına göre belirlenmiştir.
39
Tablo 4.17: 18 yaş ve Üstü Cevaplayıcıların Tükettikleri Tuz Miktarına, Bölgelere, Yerleşim Yerine,
Tuzsuz Yerim
(%)
Yemekte Tüketilen Tuz Miktarı
Az tuzlu
Norma l tuzlu Çok tuzlu
yerim
yerim
yerim
(%)
(%)
(%)
Topla m
Sayı
(%)
9,61
4154
100
63,09
8,59
1459
100
17,00
64,67
10,05
1900
100
8,00
14,94
69,02
8,04
1352
100
Doğu
Yerleşim Yeri
7,37
11,48
71,87
9,28
2284
100
Kent
7,32
18,49
64,64
9,55
6548
100
Kır
8,78
15,07
67,22
8,93
4601
100
Erkek
6,11
13,19
70,25
10,45
4786
100
Kadın
9,29
20,00
62,28
8,43
6363
100
18 -24
3,01
10,24
73,76
12,99
2480
100
25 -34
3,01
13,47
72,71
10,81
2804
100
35 -44
5,07
15,38
70,52
9,03
2291
100
45 -54
10,67
21,15
61,07
7,11
1563
100
55 -64
18,19
27,22
49,03
5,57
1006
100
65+
25,72
31,41
39,16
3,7
1005
100
7,92
17,08
65,7
9,29
11149
100
Bölge
Batı
7,79
19,97
62,62
Güney
8,62
19,69
Orta
8,28
Kuzey
Cinsiyet
Yaş Grupları
Toplam
Buna göre, cevaplayıcıların % 7,92’sinin tuzsuz yediği, % 9,29’unun çok tuzlu yedikleri saptanmıştır. Erkeklerde tuzsuz yemek yeme alışkanlığı % 6,11 iken, bu oran kadınlarda % 9,29’dur. Tablodan da görüldüğü gibi, ileri yaşlarda tuzsuz yeme alışkanlığının fazla olduğu, genç yaşlara doğru ise tuzlu yeme alışkanlığının fazla olduğu
tespit edilmiştir.
4.3.3.2 Beden Kitle İndeksi
Tablo 4.18’de 18 yaş ve üstü cevaplayıcıların cinsiyete ve beden kitle indekslerine göre dağılımı verilmiştir.
Kadınların % 48,97’sinin beden kitle indeksi 19.0-24.9 sınırı içinde (normal) olup, %14,49’unun beden kitle indeksi 30’un üzerinde (şişman) dir . Bu oran erkeklerde sırasıyla % 53,16 ve %9,70’dir. Yerleşim yerine göre baktığımızda, kentte yaşayanların % 50,12’si normal, %12,23’ü şişman; kırda yaşayanların ise % 52,69’u normal,
%11,70’i şişman olarak saptanmıştır. Diğer oranlar yaklaşık olarak birbirlerine benzerlik göstermektedir.Yaş
gruplarına göre baktığımızda tabloda göze çarpan en önemli nokta, yaş arttıkça şişmanlığın artış göstermesi ve belli bir yaştan sonra da tekrar düşüş göstermesidir. Örneğin, 18-24 yaş grubunda şişman olanların oranı %2,53, 2540
34 yaş grubunda %7,96, 35-44 yaş grubunda %15,57, 45-54 yaş grubunda %22,61, 55-64 yaş grubunda %22,55
ve 65 üstü yaş grubunda %17,88 olarak bulunmuştur. Bölgelere göre incelediğimizde diğer bölgelere göre en fazla Kuzey Bölgesi’nde yaşayanların %15,86’sı şişman iken, bu oran Doğu Bölgesi’nde %7,85 ile en düşük bulunmuştur.
Tablo 4.18: 18 Yaş ve Üstü Cevaplayıcıların Beden Kitle İndekslerinin Bölgelere, YerleşimYerine,
<18.9
(Zayıf)
(%)
19.0-24.9
(Normal)
(%)
Bölge
Batı
5,90
48,94
Güney
4,13
Orta
Kuzey
Beden Kitle İndeksi
25.0-29.9 (Hafif
Şişman)
(%)
>30.0
(Şişman)
(%)
Sayı (%)
33,09
12,07
3211 100
49,57
33,61
12,68
1005 100
4,66
52,92
29,13
13,30
1427 100
4,41
47,54
32,19
15,86
1065 100
7,00
57,23
27,92
7,85
1616 100
Kent
5,98
50,12
31,67
12,23
5054 100
Kır
4,74
52,69
30,87
11,70
3270 100
Erkek
3,51
53,16
33,64
9,70
4290 100
Kadın
7,61
48,97
28,93
14,49
4034 100
18-24
13,29
69,13
15,05
2,53
2058 100
25-34
4,82
57,31
29,91
7,96
2190 100
35-44
1,52
42,12
40,79
15,57
1703 100
45-54
2,29
35,25
39,86
22,61
1145 100
55-64
0,99
34,88
41,58
22,55
656
100
65+
Türkiye
(Toplam)
3,48
39,99
38,65
17,88
572
100
5,50
51,13
31,35
12,02
8324 100
Doğu
Yerleşim Yeri
Toplam
Cinsiyet
Yaş Grupla rı
4.3.4 Fiziksel Aktivite
Fiziksel aktivitelerin değerlendirilmesi, Dünya Sağlık Örgütünün önerileri doğrultusunda yapılmış olup sorular eklerde yer alan anket formunda bulunmaktadır. Fiziksel aktivite durumu, aktivite yapmayanlar (Sedanter yaşayanlar), 149 dk/hafta ve altında aktivite yapanlar (yetersiz aktivite) ve 150 dk/hafta ve üstünde aktivite yapanlar (sağlık için yeterli aktivite) olmak üzere üç gruba ayrılarak değerlendirmeler yapılmıştır.
41
Tablo 4.19 18 yaş ve üstü cevaplayıcıların fiziksel aktivite durumlarının bölge, yerleşim yeri, cinsiyet, yaş grubu ve Türkiye toplamına göre dağılımı verilmektedir. Türkiye toplamına bakıldığında, fiziksel aktivitede bulunan
nüfusun %20,32’sinin sedanter yaşadığı, %15,99’unun yetersiz düzeyde fiziksel aktivitede bulunduğu görülmektedir. Fiziksel aktivite, yaşın ilerlemesi ile azalmakta; erkeklerde daha fazla olarak göze çarrpmaktadır. Kır ve kent
arasında belirgin farklılık görülmemektedir.
Tablo 4.19: 18 Yaş ve Üstü Cevaplayıcıların Fiziksel Aktivite Durumlarının Bölge, Yerleşim Yeri, Cinsiyet, Yaş Grupları ve Türkiye Toplamına Göre Dağılımı
0 dakika/hafta
=>1 - 149<=
dakika/hafta
>= 150 dakika / hafta
Toplam
Sayı
(%)
Sayı
(%)
Sayı
(%)
Sayı
(%)
Batı
691
16,56
692
16,57
2791
66,87
4174
100
Güney
338
22,99
274
18,65
858
58,36
1470
100
Orta
408
21,38
290
15,19
1210
63,42
1908
100
Kuzey
251
18,49
214
15,71
895
65,80
1360
100
Doğu
Türkiye
(Toplam)
588
25,65
322
14,06
1383
60,29
2293
100
2276
20,32
1792
15,99
7136
63,69
11204
100
Bölg e
Yerleşim Yeri
Kent
1353
20,58
1079
16,40
4146
63,02
6578
100
Kır
Türkiye
(Toplam)
923
19,95
713
15,41
2990
64,64
4626
100
2276
20,32
1792
15,99
7136
63,69
11204
100
Erkek
762
15,88
624
12,99
3414
71,12
4800
100
Kadın
Türkiye
(Toplam)
1514
23,64
1168
18,24
3722
58,12
6404
100
2276
20,32
1792
15,99
7136
63,69
11204
100
Cins iyet
Yaş Grupla rı
18-24
376
15,09
348
13,98
1765
70,94
2489
100
25-34
532
18,89
406
14,43
1878
66,67
2816
100
35-44
426
18,50
333
14,45
1544
67,04
2303
100
45-54
298
18,96
271
17,25
1004
63,79
1573
100
55-64
241
23,89
200
19,72
570
56,39
1011
100
65+
Türkiye
(Toplam)
403
39,82
234
23,10
375
37,09
1012
100
2276
20,32
1792
15,99
7136
63,69
11204
100
Fiziksel aktivite için yeterli süre=Yürüme süresi+diğer orta düzey aktivite zamanlarının toplamı + (2X Ağır aktivite
zamanlarının toplamı)
42
Günümüzde Halk Sağlığı önerileri, 30 dakikalık bir orta düzeyde fiziksel aktivitenin, çoğunlukla haftanın her
günü yapılmasa da, sağlık yararlarının gerçekleştirilebilmesi açısından toplanabileceğini ortaya koymaktadır. Bu
tanımlama, haftada en az 150 dakikalık orta düzeyde fiziksel aktiviteye eşit olabileceği anlamına gelmektedir. Bu
150 dakika tanımlaması, Avustralya, ABD, İngiltere ve diğer ülkelerde kullanılmaktadır. Bu tanımlama, halk sağlığı uzmanlarının yorumu olup, DSÖ’nün değişik yayınlarında haftanın her günü, günde 30 dakika alan orta düzeydeki fiziksel aktivitenin sağlıklı olmak açısından yararlı olacağını belirtmektedir. 150 dakika da haftanın beş gün
sayılmasıyla bulunmaktadır (5 gün x 30 dakika=150 dakika). Ağır aktivitelerin ağırlıklandırılmasınının temel mantığı da, ağır hareketlerin sağlık yararlarını artıracağını kabul ederek, toplam aktivite süresini düzeltmektir. ABD’de
ise bu işlem daha farklı yapılmaktadır: 150 dakikalık süre içinde yürüyüş ve orta düzey hareketlerin orantıları incelenmektedir. Sadece 150 dakikalık toplam süre içindeki, yürüyüş ve orta düzeyde faaliyetlerin aldığı sürelerin
orantısı değerlendirmektedir. Daha sonra 3 x 20-30 dakika arasında yüksek düzeyde ağır aktivite yapanların orantısı başka bir indikatör olarak kullanılmaktadır. İki indikatörü elde etmekten bağımsız olarak bu yöntem, hem orta
düzey/ yürüme hem de ağır aktivitelerin her ikisini de birden yapan kişileri dışarıda bırakmaktadır. Örneğin, haftada 120 dakika orta düzeyde aktivitede bulunan bir kişi ve bir seferinde 20 dakika ağır faaliyette bulunan bir kişi, ABD’deki tanıma göre sağlık faydası elde etmeye bir katkıda bulunmamaktadır. Bu problem, DSÖ’nün sürveyans programında çalışan bilim adamlarının ağır aktiviteleri ağırlıklandırma kavramını bu tip kişileri dahil etmek
için ortaya çıkarmalarının nedenidir. Ağır aktiviteler için ağırlıklandırma faktörünün iki olmasının bilimsel bir rasyonalitesi bulunmaktadır.
4.4 Seçilmiş Hastalıklar İle İlgili Bazı Durumlar
4.4.1 Artrit
Tablo 4.20’de Artrit ile ilgili bazı durumların kır, kent ve cinsiyete göre yüzde dağılımı verilmiştir.
43
Tablo 4.20: Artrit İle İlgili Bazı Durumların Yerleşim Yerine ve Cinsiyete Göre Dağılımı
Toplam
Artrit
Kent
(%)
Kır
(%)
Erkek
(%)
Kadın
(%)
Sayı
(%)
7,58
8,73
3,88
11,19
901
8,05
7,01
8,17
3,49
10,5
836
7,49
4,07
5,37
2,24
6,38
513
4,60
22,99
25,14
15,48
30,18
2666
23,88
19,77
22,69
12,98
26,99
2328
20,98
30 dakika veya az
66,64
68,88
72,3
65,97
1561
67,65
30 dakikadan çok
33,36
31,12
27,7
34,03
746
32,35
Geçiyor
78,46
80,99
82,3
78,62
1841
79,6
Geçmiyor
21,54
19,01
17,7
21,38
472
20,4
Bir Hekim Tarafından Artrit
Tanısı Konma Durumu
(n=11204 Bilinmeyen=16)
Artrit Tedavisi Görme
Durumu (n=11204 Bilinmeyen=40)
Son iki Hafta çinde Hekim
Tarafından Verilmi Artrit
lacı Kullanma Durumu (
n=11204 Bilinmeyen=62)
Son 12 Ay çinde Herhangi Bir
Kaza le lgili Olmayan Eklem
çi ve Çevresi Acı, Arı,
Tutulma ve ilik Durumu
Dinlenme Sonrası Eklemde
Tutukluk Hissi (n=11204
Bilinmeyen=108)
Eklemde en son tutukluk hissi
süresi (n=2328 Bilinmeyen = 21)
Eklemde tutukluk hissinin
egzersizle geçip geçmemesi
(n=2328 Bilinmeyen = 15)
Tabloda görüldüğü gibi; cevaplayıcılar içinde, hayatının herhangi bir zamanında, bir hekim tarafından kendisine artrit tanısı konanların oranı %8,05’dir. Bu oran kırda %8,73 olup kentteki %7,58’lik orana göre biraz daha yüksektir. Aynı şekilde, bir hekim tarafından hayatının herhangi bir döneminde artrit tanısı konmuş olan kadınların oranı %11,19 olup bu oran erkeklerdeki %3,88’lik orandan bir hayli yüksektir.
Hayatının herhangi bir döneminde artrit nedeniyle tedavi gördüğünü ifade eden cevaplayıcıların oranı %7,49
olup bu oran hayatının herhangi bir döneminde hekim tarafından kendisine artrit tanısı konduğunu ifade edenlerden (%8,05) daha düşük bir orandır. Başka bir anlatımla, kendisine artrit tanısı konduğunu ifade eden cevaplayıcılardan %0,56’sı hiç tedavi görmediğini ifade etmiştir. Artrit tanısı konup tedavi görenlerin oranı kırda kente göre
ve kadınlarda ise erkeklere göre daha yüksektir.
Son iki hafta içinde, hekim tarafından verilmiş bir artrit ilacı kullananların oranı %4,60’ dır. Bu oran kırda kente göre; kadınlarda ise erkeklere göre daha yüksektir.
44
Cevaplayıcıların %23,88’i son 12 ay içinde herhangi bir kaza ile ilgili olmaksızın eklem içi veya çevresinde ağrı çektiğini ifade etmiştir. Bu oran kırda %25,14 olup kentteki %22,99’luk orandan biraz yüksektir. Kadın cevaplayıcılar arasında son 12 aydır herhangi bir kazaya bağlı olmaksızın eklem içi veya etrafı ağrı çektiğini ifade edenlerin oranı %30,18 olup bu oran erkelerdeki %15,48’lik orandan oldukça yüksektir.
Cevaplayıcıların % 20,98’i son 12 ay içinde dinlenme sonrasında eklemlerinde tutukluk hissettiğini ifade etmiştir. Bunlar kırda %22,69, kentte ise %19,77’lik bir orana sahiptir. Aynı şekilde son 12 ay içinde dinlenme sonrası eklem tutukluğu hissettiğini ifade eden cevaplayıcılar içinde kadınlar %26,99’luk bir orana sahipken bu oran
erkeklerde %12,98’e düşmekte olup kadınlardan oldukça düşük bir orandır.
Son 12 ayda hissedilen eklem tutukluluğunun %67,65’i 30 dakikadan daha kısa, %32,35’i ise 30 dakikadan
daha uzun sürmüştür. Tutukluluk süresi yerleşim yeri ve cinsiyetlerde önemli bir farklılık göstermemektedir.
Son 12 ay içinde eklemlerinde tutukluluk hisseden cevaplayıcıların, bu tutukluluklarının egzersizle geçip geçmeme durumunun yerleşim yeri ve cinsiyete göre dağılımına bakıldığında, cevaplayıcıların %79,6’sı eklem tutukluluğunun egzersizle geçtiğini ifade etmiş geriye kalan %20,4’ü ise bu tutukluluk hissinin egzersizle geçmediğini ifade etmiştir. Bu durum yüzdeler itibariyle cinsiyetler ve yerleşim yerleri arasında önemli bir farklılık göstermemektedir.
4.4.2 Diyabet
Tablo 4.21’de Diyabet ile ilgili bazı durumların kır, kent ve cinsiyete göre yüzde dağılımı verilmiştir.
Tablo 4.21: Diyabet İle İlgili Bazı Durumların Yerleşim Yerine ve Cinsiyete Göre Dağılımı
Toplam
Diyabet
Kent
(%)
Kır
(%)
Erkek
(%)
Kadın
(%)
Sayı
(%)
Bir Hekim Tarafından Diyabet Tanısı Konma Durumu
4,98
4,42
3,42
5,75
531
4,75
Diyabet Nedeniyle Tedavi Olma Durumu
4,63
4,31
3,32
5,37
501
4,50
Son 2 Hafta çinde Hekim Tarafından Verilmi nsülin
veya Dier Kan ekeri Düürücü Bir laç Kullanma
3,43
2,97
2,35
3,91
361
3,24
Bir Salık Çalıanı Tarafından Önerilmi Diyet, Egzersiz
vb laçsız Diyabet Tedavisi Durumu (n=11204
6,83
5,41
4,61
7,47
681
6,25
(n=11204Bilinmeyen=64)
Bilinmeyen=309)
Cevaplayıcıların %4,75’i hayatının herhangi bir döneminde kendisine bir hekim tarafından diyabet tanısı konulduğunu ifade etmiştir. Bu oran kentte kıra göre; kadınlarda da erkeklere göre biraz yüksektir. Cevaplayıcılardan
%4,50’si hayatının herhangi bir döneminde diyabet tedavisi gördüğünün ifade etmiş olup, bu oran hayatının herhangi bir döneminde kendisine bir hekim tarafından diyabet tanısı konulduğunu ifade edenler oranından %0,25 daha azdır. Başka bir ifade ile kendisine hayatının herhangi bir döneminde diyabet tanısı konulduğunu ifade eden cevaplayıcılardan %0,25’i herhangi bir diyabet tedavisi görmemiştir.
Son iki hafta içinde insülin ya da başka bir kan şekeri düşürücü ilaç kullananların oranı % 3,24 olup, bu oran
kentlerde kıra göre, kadınlarda erkeklere göre biraz daha yüksektir. Cevaplayıcılar içinde bir sağlık çalışanı tarafından önerilmiş diyet, egzersiz vb ilaçsız diyabet tedavisi oranı %6,25 olup bu oran kadınlarda erkeklere göre daha
yüksektir.
45
4.4.3 Angina Pektoris
Tablo 4.22’de Angina Pektoris ile ilgili bazı durumların kır, kent ve cinsiyete göre yüzde dağılım verilmiştir.
Cevaplayıcıların %5,56’sı hayatının herhangi bir döneminde kendisine bir hekim tarafından angina pektoris ya
da göğüs ağrısı tanısı konduğunu ifade etmiştir. Bu oran kentte % 5,42, kırda ise %5,76’dır. Aynı şekilde kadınlarda %5,73 olan bu oran erkekelerde %5,36’dır.
Tablo 4.22: Angina Pektoris İle İlgili Bazı Durumların Yerleşim Yerine ve Cinsiyete Göre Dağılımı
Toplam
Angina Pektoris
Kent
(%)
Kır
(%)
Erkek
(%)
Kadın
(%)
Sayı
(%)
5,42
5,76
5,36
5,73
622
5,56
5
5,34
4,96
5,27
572
5,14
3,92
3,89
3,6
4,13
434
3,9
Evet Oluyor
26,49
27,97
20,69
31,9
3022
27,1
Hayır Olmuyor
72,2
70,33
78,44
66,16
7966
71,42
1,31
1,71
0,86
1,94
165
1,48
33,87
36,27
29,41
37,55
1090
34,91
Durmak veya Yavalamak
89,44
92,42
87,69
91,92
982
90,77
Nitrogliserin Aldıktan Sonra
Devam Etmek
6,01
4,18
6,55
4,69
56
5,19
Devam Etmek
4,54
3,40
5,76
3,39
43
4,04
83,55
84,11
86,99
82,62
903
83,80
Gösün Üstü veya Ortası
68,14
65,19
65,56
67,28
710
66,82
Gösün Altı
16,98
14,90
16,15
16,01
170
16,05
Sol Kol
9,31
14,22
11,15
11,64
122
11,51
Dier
5,58
5,70
7,14
5,08
60
5,63
Hekim tarafından Angina Pektoris
Tanısı Konma Durumu (n=11204
Bilinmeyen=20)
Angina Pektoris Tedavisi Görme
Son ki Hafta çinde Hekim Tarafından
Verilmi Angina Pektoris lacı Kullanma
Durumu ( n=11204 Bilinmeyen=85)
Son 12 Ay çinde Acele Hareket Etme
veya Yoku Çıkma Sırasında Göüste
Arı ve Rahatsızlık Durumu (n=11204
Bilinmeyen=51)
Asla Yoku Çıkamaz veya
Acele Hareket Edemez
Son 12 Ay çinde Normal Hızla Düz Yol
Yürürken Göüste Arı Hissetme (n=3187
Bilinmeyen=65)
Son 12 Ay çinde Yürürken Gösünde
Arı Hissetme Durumunda Ne Yaptıkları
(n=1090 Bilinmeyen = 9)
Son 12 Ay çinde Gösünde Arı
Hissedenlerde Arının Durmakla Geçme
Durumu (n=1090 Bilinmeyen =13)
Arının Hissedildii Yer
( n=1090 Bilinmeyen =28)
18 yaş üstü cevaplayıcıların %5,56’sı hayatının herhangi bir döneminde kendisine bir hekim tarafından angina
pektoris ya da göğüs ağrısı tanısı konduğunu ifade ederken, bunlardan yalnızca % 5,14’ü hayatının herhangi bir döneminde angina pektoris ya da göğüs ağrısı nedeniyle tedavi görmüş olduğunu ifade etmiş olup, angina pektoris
tanısı aldığını ifade ettiği halde, herhangi bir tedavi görmeyenlerin oranı % 0,42’dir. Cevaplayıcıların %3,9’u son
iki hafta içinde hekim tarafından verilmiş bir angina pektoris ilacı kullanmakta olup, bu oran kırda ve kente birbirine yakındır. Bu oran erkeklerde %3,6 iken kadınlarda ise % 4,13 olup, erkeklere göre biraz yüksektir.
46
Tablodan da görüldüğü üzere, 18 yaş üstü cevaplayıcıların %27,1’i yokuş çıktıklarında veya acele hareket ettiklerinde göğüs ağrısı çektiklerini ifade etmişlerdir. Bu oran kırda %27,97 iken kentte %26,49’dur. Bu oran kadınlarda %31,9 olup erkeklerdeki %20,69 oranından bir hayli yüksektir.
Son 12 ay içinde normal hızla düz yolda yürürken göğsünde ağrı hissettiğini söyleyenlerin oranı kentte %33,87
iken bu oran kırda %36,27’ye yükselmektedir. Aynı şekilde bu oran, erkeklerde %29,41 iken kadınlarda %37,55’e
yükselmektedir.
Cevaplayıcıların %90,77’si göğsünde ağrı hissettiklerinde durduklarını veya yavaşladıklarını %5,19’u nitrogliserin alarak yola devam ettiklerini, %4,04’ü ise hiçbir şey yapmadan yola devam ettiklerini ifade etmişlerdir. Tablodan da görüldüğü üzere, bu davranış biçimlerinde yüzdeler itibariyle yerleşim yeri ve cinsiyetler arasında önemli bir farklılık yoktur. Cevaplayıcıların %83,80’i durduklarında ağrılarının geçtiğini ifade etmişlerdir. Bu yanıt açısından yerleşim birimleri arasında önemli bir fark yok iken, erkeklerde durunca ağrısını geçtiğini ifade edenlerin
oranı kadınlara göre biraz daha yüksektir.
Ağrı yeri olarak cevaplayıcıların %66,82’si göğsün üstü veya ortasını işaret ederken, %16,05’i göğsün altını,
%11,51’i ise sol kolu işaret etmişlerdir
4.4.4 Astım
Tablo 4.23’de astım ile ilgili bazı durumların kır, kent ve cinsiyete göre yüzde dağılımı verilmiştir.
Tablo 4.23:
Astım İle İlgili Bazı Durumların Yerleşim Yerine ve Cinsiyete Göre Dağılımı
Toplam
Astım
Kent
(%)
Kır
(%)
Erkek
(%)
Kadın
(%)
Sayı
%
3,39
3,60
2,59
4,15
389
3,48
Astım Nedeniyle Tedavi Görme Durumu ( n=11204Bilinmeyen=98)
3,22
3,42
2,46
3,94
367
3,30
Son 2 Hafta İçinde Bir Hekim Tarafından Verilmiş Astım İlacı
Kullanma ( n=11204 Bilinmeyen=59)
2,03
2,17
1,68
2,39
233
2,09
Son 12 Ay İçind e Hırıltılı Solunum, Islıklı Nefe s Alma Durumu
13,11 14,68
12,81
14,47
1539 13,76
Son 12 Ay İçind e Egzersizden H emen Sonra Hırıltılı Nefes
Nöbeti Geçirme Du rumu ( n=11204 Bilinmeyen=34)
9,56
8,51
11,25
1125 10,07
14,55
19,8
1954 17,55
Bir Hekim Tarafından Astım Tanısı Konma Durumu
Son 12 Ay İçerisinde Göğü ste Sıkışma Hissi Çekme Durumu
10,8
17,01 18,31
Son 12 Ay İçerisinde Uy urken Göğüste Sıkışma Hissi İle
Uyanma Durumu (n=11204Bilinmeyen=39)
6,46
7,66
5,06
8,37
776
6,95
Son 12 Ay İçerisinde Dinlenme Halinde ve Sebepsiz Yere Nefes
Darlığı Çekme Durumu (n=11204 Bilinmeyen=91)
5,72
5,84
3,76
7,28
642
5,77
Cevaplayıcıların %3,48’ine hayatının herhangi bir döneminde bir hekim tarafından astım tanısı konulmuştur. Bu
oran yerleşim birimleri arasında önemli bir farklılık göstermezken kadınlarda erkeklere göre biraz daha yüksektir.
Cevaplayıcıların %3,30’u hayatının herhangi bir döneminde astım tedavisi gördüğünü ifade etmiştir.Hayatının herhangi bir döneminde astım tanısı aldığını ifade edenler ile hayatını herhangi bir döneminde tastım tedavisi aldığını
ifade edenler arasında %0,18’lik bir fark vardır Yani %0,18 oranında cevaplayıcı astım tanısı aldığı halde herhangi
bir tedavi görmemiştir.
47
Tablodan da görüleceği üzere, son iki hafta içinde hekim tarafından önerilmiş astım ilacı kullandığını ifade
edenler %2,09’luk bir orana sahiptir. Bu oran kadınlarda biraz daha yüksektir.
Tabloda cevaplayıcıların son 12 ay içinde hırıltılı solunum ıslıklı nefes alma durumun yerleşim yeri ve cinsiyete göre dağılımı verilmiştir. Tablodan da görüleceği üzere, son 12 ay içinde hırıltılı solunum, ıslıklı nefes alma durumu olan kişilerin oranı %13,76 olup bu oran kadınlarda erkeklere göre, kırda kente göre daha yüksektir.
Son 12 ay içinde egzersizden hemen sonra hırıltılı soluma nöbeti geçirdiğini ifade eden cevaplayıcıların oranı
%10,07 olup bu oran kadınlarda erkeklere göre ve kırda kente göre daha yüksektir.
18 yaş üstü cevaplayıcılar arasında son 12 ay içinde göğsünde sıkışma hissi çektiğini ifade edenlerin oranı
%17,55 olup bu oran kente göre kırda, erkeklere göre ise kadınlarda daha yüksek bulunmuştur.
Cevaplayıcılardan %6,95’i uyurken göğsünde sıkışma hissi ile uyandığını ifade etmiştir. Bu oran erkeklere göre kadınlarda, kente göre ise kırda biraz daha yüksektir.Cevaplayıcılardan son 12 ay içinde dinlenme halinde ve sebepsiz yere nefes darlığı çektiğini ifade edenlerin oranı %5,77 olarak bulunmuştur. Bu oran yerleşim yerleri itibariyle önemli bir farklılık göstermezken kadınlarda erkeklere göre daha yüksek olarak bulunmuştur.
4.4.5 Depresyon
Tablo 4.24’de Depresyon ile ilgili bazı durumlarIn kır, kent ve cinsiyete göre yüzde dağılımı verilmiştir.
Tablo 4.24: Depresyon İle İlgili Bazı Durumların Yerleşim Yerine ve Cinsiyete Göre Dağılımı
Toplam
Depresyon
Kent
(%)
Kır
(%)
Erkek
(%)
Kadın
(%)
Sayı
(%)
Bir Hekim Tarafından Depresyon
Tanısı Konma Durumu ( n=11204
7,94
6,69
3,61
10,29
831
7,43
Depresyon Nedeniyle Tedavi Görme
7,64
6,45
3,41
9,94
796
7,15
3,55
3,17
1,68
4,68
378
3,39
51,92
48,14
42,72
56,09
5630
50,36
40,27
35,57
31,30
43,60
4283
38,33
Son 12 Ay çinde Enerjisinin
Azalması ve Yorgun Hissetme
46,76
43,58
37,51
51,39
5078
45,45
Son 12 Ay çinde ki Haftadan Uzun
Süren lgi Kaybı / Düük Enerji
19,33
16,85
13,19
22,14
2038
18,31
Son 12 Ay çinde tah Azalması
31,75
32,98
26,06
36,89
3592
32,25
Son 12 Ay çinde Düünmede
Yavalama Hissetme Durumu
28,54
26,92
21,48
32,66
3105
27,87
Bilinmeyen=17)
Son 2 Hafta çinde Bir Hekim
Tarafından Verilmi Depresyon lacı
Kullanma Durumu (n=11204
Bilinmeyen=64)
Son 12 Ay çinde Kendini Üzgün, Bo
ve Bunalımda Hissetme Durumu
Son 12 Ay çinde Hobi ve Kiilerarası
likilerden lgisini Kesme Durumu (
n=11204 Bilinmeyen=30)
48
Hayatının herhangi bir döneminde bir hekim tarafından depresyon tanısı konduğunu ifade eden cevaplayıcıların oranı %7,43’dür. Bu oran kıra göre kentte, erkeklere göre ise kadınlarda daha yüksek olarak bulunmuştur.
Hayatın herhangi bir döneminde depresyon nedeniyle tedavi gördüğünü ifade eden cevaplayıcıların oranı
%7,15’dir. Bu oran hayatını herhangi bir döneminde hekim tarafından depresyon tanısı konduğunu ifade edenlerden %0,28 daha düşüktür. Depresyon nedeniyle tedavi gördüğünü ifade edenlerin oranı kıra göre kentlerde, erkeklere göre ise kadınlarda daha yüksek olarak bulunmuştur.
Son iki hafta içinde bir hekim tarafından verilmiş depresyon ilacı kullandığını ifade edenlerin oranı %3,39’dur.
Bu oran kentte kıra göre biraz yüksek iken, kadınlarda erkeklere göre önemli oranda yüksektir (kadınlarda %4,68,
erkeklerde %1,68).
Cevaplayıcıların %50,36’sı son 12 ay içinde kendini üzgün, boş ve bunalımda hissettiklerini söylemişlerdir. Bu
oran kentte (%51,92) kıra (%48,14) göre, kadınlarda (%56,09) ise erkeklere (%42,72) göre daha yüksektir.
Cevaplayıcılar arasında son 12 ay içinde hobi ve kişilerarası ilişkilerden ilgisini kesme durumunu yaşayanların oranı %38,33’dür. Bu oran kentte (%40,27) kıra (%35,57) göre, kadınlarda ise (%43,60) erkeklere (%31,30)
göre daha yüksek olup, kadınlardaki yükseklik çok belirgindir.
Son 12 ay içerisinde enerjisin azaldığını ve kendini yorgun hissettiğini söyleyen cevaplayıcıların oranı %45,45
olup, bu oran kentte (%46,76) kıra (% 43,58) göre biraz yüksektir. Buna karşılık kadınlardaki oran (%51,39) erkeklere (%37,51) göre bir hayli yüksek bulunmuştur.
Cevaplayıcılardan, son 12 ay içinde, iki haftadan uzun süren ilgi kaybı ve kendini düşük enerjili hissettiğini
ifade edenlerin oranı %18,31’dir. Bu oran kentte (%19,33) kıra (%16,85) göre biraz daha yüksek bulunmuştur. Kadınlarda (%22,14) ise erkeklere (%13,19) göre bir hayli yüksektir.
Son 12 ay içinde iştah azalması yaşadığını ifade eden cevaplayıcıların oranı %32,25 olup yüzde itibariyle yerleşim yerleri arasında belirgin bir farklılık yoktur. Bu oran kadınlarda (%36,89) erkeklere (%26,06) göre biraz daha yüksek bulunmuştur.
Cevaplayıcılardan son 12 ay içinde düşünmesinde yavaşlama olduğunu söyleyenlerin oranı %27,87’dir. Bu
oran yerleşim yerlerinde önemli bir farklılık göstermezken kadınlarda (%32,66) erkeklere (%21,48) göre daha
yüksek bulunmuştur.
4.4.6 Tüberküloz
Tablo 4.25’de Tüberküloz ile ilgili bazi durumların kır, kent ve cinsiyete göre yüzde dağılımı verilmiştir.
49
Tablo 4.25: Tüberküloz İle İlgili Bazı Durumların Yerleşim Yerine ve Cinsiyete Göre Dağılımı
Toplam
Tüberküloz
Kent
(%)
Kır
(%)
Erkek
(%)
Kadın
(%)
Sayı
(%)
Hekim Tarafından Tüberküloz Tanısı
Konma Durumu
1,00
0,89
1,15
0,81
107
0,96
Tüberküloz Nedeniyle Hekim
Tarafından Verilmi Uzun Süreli laç
0,93
0,82
1,07
0,75
99
0,89
Son 12 Ay çinde Üç Haftadan Uzun
Süren Öksürük Geçirme Durumu
9,07
8,30
7,78
9,49
973
8,75
Son 12 Ay çinde Balgamında Kan
Bulunma veya Öksürürken Kan
Gelme Durumu (n=11204
2,26
2,01
1,96
2,31
239
2,16
Son 12 Ay çinde Doktor Tarafından
Muayene Edilme ve Tüberkülin Testi
Yaptırma Durumu (n=11204
1,79
1,37
1,84
1,45
180
1,62
3,14
2,80
3,11
2,92
329
3,00
Bilinmeyen=47)
Bilinmeyen=92)
Bilinmeyen=97
Son 12 Ay çinde Doktor Tarafından
Muayene Edilme, Balgam Muayenesi
Yaptırma ve Göüs Filmi Çektirme
Cevaplayıcıların %0,96’sı yaşamlarının herhangi bir döneminde kendilerine tüberküloz tanısı konduğunu ifade
etmiştir. Bu oran yerleşim yerine göre önemli bir farklılık göstermemektedir. Buna karşılık erkeklerde (%1,15) kadınlara göre (%0,81) çok daha yüksek bulunmuştur. Cevaplayıcılar içinde tüberküloz nedeniyle ve hekim tarafından verilmiş uzun süreli ilaç kullandığını ifade edenler %0,89’luk bir orana sahip olup bu oran erkeklerde biraz
daha yüksektir.
Cevaplayıcıların %8,75’i son 12 ay içinde üç haftadan daha uzun süren öksürük geçirdiğini ifade etmiştir. Bu
oran kentte (%9,07) kıra (%8,30) göre; kadınlarda ( %9,49) ise erkeklere (%7,78) göre daha yüksek bulunmuştur.
Cevaplayıcılardan %2,16’sı son 12 ay içinde balgamında kan bulunduğunu veya öksürürken kan geldiğini ifade etmiştir.Bu oran kentte (%2,26) kıra göre (%2,01) daha yüksek, kadınlarda ise (%2,31) erkeklere (%1,96) göre daha yüksek bulunmuştur.
Cevaplayıcıların %1,62’si son 12 ay içinde tüberküloz açısından doktor tarafından muayene edildiğini ve tüberkülin testi yapıldığını ifade etmişlerdir. Bu oran kentte (%1,79) kıra göre (%1,37) daha yüksek, erkeklerde ise
(%1,84) kadınlara göre (%1,45) daha yüksek bulunmuştur.
Cevaplayıcılardan %3,00’ı doktor tarafından muayene edilerek balgam muayenesi ve göğüs filmi çektirdiklerini ifade etmişlerdir. Bu oranlar kentte ve erkeklerde kısmen yüksek bulunmuştur ancak, bulunan bu farklar yüzdeler itibariyle fazla büyük değildir.
50
4.4.7 Ağız Diş sağlığı
Tablo 4.26’da ağız-diş sağlığı ile ilgili bazı durumların kır, kent ve cinsiyete göre yüzde dağılımı verilmiştir.
Tablo 4.26 : Ağız-Diş Sağlığı İle İlgili Bazı Durumların Yerleşim Yerine ve Cinsiyete Göre Dağılımı
Toplam
Aız-Di Salıı
Kent
(%)
Kır
(%)
Erkek
(%)
Kadın
(%)
Sayı
(%)
Son 12 Ay çinde Yemei Kısıtlayacak
Bir Auz Di Sorunu Yaama Durumu
33,93
34,69
33,24
35,00
3829
34,25
Son 12 Ay çinde Aız ve Di Sorunu
Nedeniyle Di Hekimine Bavurma
Durumu ( n=3829 Bilinmeyen = 53)
67,46
61,65
69,00
62,18
2455
65,01
Nedeniyle laç Tedavisi Görme
Durumu (n=2455 Bilinmeyen = 80)
43,21
44,09
42,14
44,67
1035
43,56
83,95
85,69
86,65
83,06
2072
84,64
Nedeniyle Köprü Tedavisi Görme
Durumu ( n=2455 Bilinmeyen = 114)
12,59
9,33
11,19
11,36
264
11,28
Nedeniyle Danımanlık/Bilgi Alma
Durumu (n=2455 Bilinmeyen = 100)
28,41
25,08
27,45
26,80
638
27,08
Nedeniyle Sayılan Hizmetler Dıında
Herhangi Bir Hizmet Alma Durumu
58,02
41,98
36,65
63,35
131
100
Ana Dilerinin Hepsini Kaybetme
10,56
13,78
9,80
13,45
1303
11,89
(n=11204 Bilinmeyen=23
Nedeniyle Di Ameliyatı/Tedavisi
Görme Durumu (n=2455 Bilinmeyen = 7)
Tablodan da görüldüğü gibi; cevaplayıcıların %34,25’i son 12 ay içinde yemesini kısıtlayacak bir ağız ve diş
sorunu yaşadığını ifade etmiştir. Bu oran yerleşim yerleri açısından önemli bir farklılık göstermezken kadınlarda
(%35,00) erkeklere (%33,24) göre biraz daha yüksek bulunmuştur.
Cevaplayıcılardan %65,01’i son 12 ay içinde ağız ve diş sorunu nedeniyle diş hekimine başvurduğunu söylemiştir. Bu oran kentte (%67,46) kıra göre (%61,65), erkeklerde ise (%69,00) kadınlara göre (%62,18) daha yüksek bulunmuştur.
Cevaplayıcılardan %43,56’sı son 12 ay içinde ağız ve diş sorunu nedeniyle ilaç kullandıklarını ifade etmişlerdir. Bu oran kadınlarda (%44,67) erkeklere göre (%42,14) biraz daha yüksek bulunmuştur.
Cevaplayıcıların %84,64’ü ağız ve diş problemi için diş ameliyatı/ diş tedavisi (çekim, protez, dolgu, kanal v.b)
gördüklerini belirtmişlerdir. Kent bölgesinde bu oran %83,95 iken kır bölgesinde %85,69 olarak belirlenmiştir.
Kadınlarda bu oran %83,06 iken erkeklerde %86,65 olarak saptanmıştır.
Cevaplayıcıların %11,28’i ağız ve diş problemi için köprü tedavisi gördüğünü söylemiştir. Kent bölgesinde cevaplayıcıların %12,59’u bu tedaviyi gördüklerini belirtirken, kırsal bölgede bu oran %9,33’tür. Cinsiyet göz önüne alındığında bu oran erkeklerde %11,19, kadınlarda ise %11,36’dır.
51
Cevaplayıcıların %27,08’i ağız veya diş problemi için diş bakımı veya ağız hijyeni hakkında bilgi ve danışmanlık aldıklarını belirtmişlerdir. Kırsal bölgede bu oran %25,08 iken, kent bölgesinde %28,41’dir. Bu oran kadınlarda %26,80 iken erkeklerde %27,45’dir.
Cevaplayıcıların, son 12 ay içinde ağız ve diş sorunu nedeniyle sayılan hizmetler dışında herhangi bir hizmet
alma kentte (%58.02) kıra (%41,98) ve kadınlarda (%63,38) ise erkeklere (%36,65) göre daha fazladır. Cevaplayıcıların %11,89’u tüm dişlerini kaybettiklerini belirtmişlerdir. Bu oran kentlerde %10,56 iken kırsal bölgede
%13,78’dir. Erkeklerde oran %9,80 iken kadınlarda ise %13,45 olarak belirlenmiştir.
4.4.8 Hipertansiyon
Tablo 4.27’de, Hipertansiyon ile ilgili bazı durumların kır, kent ve cinsiyete göre yüzde dağılımı verilmiştir.
Tablo 4.27: Hipertansiyon İle İlgili Bazı Durumların Yerleşim Yerine ve Cinsiyete Göre Dağılımı
Toplam
Hipertansiyon
Kent
(%)
Kır
(%)
Erkek
(%)
Kadın
(%)
Sayı
(%)
13,55
13,84
7,57
18,25
1529
13,67
13,27
13,69
7,75
17,7
1496
13,44
8,92
8,94
5,04
11,84
991
8,93
Bazen Oluyor
34,88
33,81
26,61
40,29
3836
34,44
Sürekli Oluyor
7,93
8,31
3,73
11,35
901
8,09
Hayır Olmuyor
57,19
57,88
69,65
48,36
6402
57,47
Bazen Oluyor
22,1
24,33
17,73
26,98
2562
23,02
Sürekli Oluyor
4,07
4,95
2,77
5,68
493
4,43
Hayır Olmuyor
73,83
70,72
79,49
67,34
8075
72,55
Bazen Oluyor
11,03
11,64
6,73
14,68
1251
11,28
Sürekli Oluyor
1,25
1,36
0,59
1,81
143
1,29
Hayır Olmuyor
87,72
87,01
92,67
83,5
9693
87,43
Bazen Oluyor
21,59
22,28
15,94
26,3
2421
21,87
Sürekli Oluyor
4,46
5,35
2,71
6,41
534
4,83
Hayır Olmuyor
73,95
72,37
81,35
67,29
8112
73,30
Hekim Tarafından Hipertansiyon
Tanısı Konma Durumu
Son 12 Ay çinde Hipertansiyonun
Devam Etme Durumu
Son ki Hafta çinde Hekim Tarafından
Reçete Edilmi Hipertansiyon lacı
Kullanma Durumu
Son 12 Ay çinde Enseden Balayan
Arı (n=11204Bilinmeyen=65)
Son 12 Ay çinde Çift Taraflı Kulak
Çınlaması (n=11204Bilinmeyen=74)
Son 12 Ay çinde Ani Ba Dönmesiyle
Balayan Bayılma Nöbeti
Son 12 Ay çinde Kol Ve Bacaklarda
Tek Taraflı Uyuma Ve Kuvvet Kaybı
52
Cevaplayıcıların %13,67’sine bir hekim tarafından hipertansiyon tanısı konulduğu, bu oranın kadınlarda ve kırsal kesimde daha yüksek olduğu görülmüştür.
Cevaplayıcıların %13,44’ü hipertansiyonun son 12 aydır devam ettiğini belirtmiştir, bu oran erkeklerde kadınlara göre daha düşüktür. Cevaplayıcıların %8,93’ü son iki haftada hekim tarafından verilmiş hipertansiyon ilacı
kullandıklarını belirtmişlerdir.
Cevaplayıcıların %34,44’ü bazen enseden başlayan bir ağrısı olduğunu, %23,02’si bazen çift taraflı kulak çınlamasının olduğunu, %11,28’i bazen ani baş dönmesi ile başlayan bayılma nöbeti geçirdiklerini, %21,87’si ise bazen kollarında halsizlik ve kuvvet kaybı olduğunu belirtmişlerdir.
4.4.9 Bel Ağrısı
Tablo 4.28’de, bel ağrısı ile ilgili bazı durumların kır, kent ve cinsiyete göre yüzde dağılımı verilmiştir.
Tablo 4.28: Bel Ağrısı İle İlgili Bazı Durumların Yerleşim Yerine ve Cinsiyete Göre Dağılımı
Toplam
Bel Ağrısı
Kent
(%)
Kır
(%)
Hekim Taraf ından Bel Ağr ısı Tanısı
Konma Durumu ( n=11204 Bilinmeyen=34)
14,38
Son 30 Gü n İçind e Bel Ağrısı Çekme
Son İki Hafta İçind e Bir Hekim
Tarafından Be l Ağrısı İçin Reçete
Edilmiş İlaç Kullanma Durumu
Erkek
(%)
Kadın
(%)
15,66
11,90
17,16
1665
14,91
34,19
34,18
24,17
41,68
3792
34,19
12,83
12,09
10,54
13,38
470
12,52
60,22
61,57
55,31
63,16
2289
60,78
39,67
41,62
30,24
44,93
1524
40,47
61,67
61,61
55,04
64,52
2320
61,64
Sayı
%
( n=3792 Bilinmeyen=39)
Öne Eğilirken veya Eşya Kaldırırken
Belinde Ağrı, Hareket Kısıtlılığı ve
Bacaklara Doğru Yayılan Ağrı Olma
Belinin Yan Tarafında Ani Olarak
Başlayan ve Dayanılmaz B ir Şekilde
Kasıklara Doğru Yayılan Ağrı Durumu
Belinde Fazla Rahatsızlık Vermeyen
Devamlı Ağrı Durumu
Cevaplayıcıların %14,91’i kendilerine bir hekim tarafından bel ağrısı tanısı konulduğunu belirtmişlerdir. Bu
oran kadınlarda erkeklere göre, kırsal alanda ise kente göre daha yüksektir. Cevaplayıcılardan %34,19’u son otuz
gün içinde bel ağrısı çektiklerini belirtmiştir; bu oran kadınlarda erkeklere göre oldukça yüksektir. Cevaplayıcıların %12,52’si son iki hafta içinde hekim tarafından reçete edilmiş bel ağrısı ilacı kullandıklarını belirtmiştir .
Cevaplayıcıların %60,78’inde öne eğilme veya eşya kaldırırken belinde ağrı, hareket kısıtlılığı ve bacaklara doğru yayılan ağrı olduğunu belirtmiştir. Cevaplayıcıların %40,47’si belin yan tarafından ani olarak başlayan ve dayanılmaz bir
şekilde kasıklara doğru yayılan şiddetli ağrı durumu olduğunu, %61,64’ü ise belinde rahatsızlık vermeyen devamlı ağrı
durumunun bulunduğunu ifade etmiştir. Bu oranların kadınlarda erkeklere göre daha yüksek olduğu görülmüştür.
53
4.4.10 Epilepsi
Tablo 4.29’da Epilepsi ile ilgili bazı durumların kır, kent ve cinsiyete göre yüzde dağılımı verilmiştir.
Tablo 4.29: Epilepsi İle İlgili Bazı Durumların Yerleşim Yerine ve Cinsiyete Göre Dağılımı
Toplam
Epilepsi
Kent
(%)
Kır
(%)
Erkek
(%)
Kadın
(%)
Sayı
(%)
Hekim Tarafından Epilepsi Tanısı
Konma Durumu ( n=11204
0,58
0,52
0,77
0,39
62
0,55
Son Bir Yıl çinde Epilepsi Nöbeti
Geçirme Durumu (n=11204
0,37
0,41
0,52
0,29
43
0,39
Son ki Hafta çinde Hekim
Tarafından Verilmi Epilepsi lacı
0,33
0,27
0,46
0,19
34
0,31
2,55
2,02
1,81
2,72
260
2,33
Son 12 Ay çinde Kol Ve
Bacaklarında Kontrol Edilemeyen
Titreme Ataı Durumu (n=11204
5,57
5,43
3,92
6,70
615
5,51
Son 12 Ay çinde Düüp Dilin
Isırıldıı Nöbet Durumu (n=11204
0,56
0,61
0,40
0,71
65
0,58
Son 12 Ay çinde Düüp Tuvalet
Kontrolünün Kaybedildii Nöbet
Durumu (n=11204Bilinmeyen=55)
0,47
0,45
0,44
0,48
52
0,46
3,18
3,21
2,70
3,57
356
3,19
Bilinmeyen=21)
Bilinmeyen=55)
Bilinmeyen=53)
Son 12 Ay çinde Bilinç Kaybı Olma
Bilinmeyen=40)
Bilinmeyen=47)
Son 12 Ay çinde Tek Kol, Bacak
veya Yüzde Titremenin Olduu Kısa
Nöbet Durumu (n=11204
Bilinmeyen=66)
Cevaplayıcıların %0,55’i kendilerine hekim tarafından epilepsi tanısı konulduğunu belirtmiştir. Bu oran kentte
%0,58, kırda %0,52; erkeklerde %0,77, kadınlarda %0,39 bulunmuştur. Cevaplayıcıların %0,39’u son bir yıl içinde epilepsi nöbeti geçirdiğini, %0,31’i ise son iki haftada hekim tarafından reçete edilmiş epilepsi ilacı kullandığını belirtmiştir. Bu oranlar kentte kırsal kesime göre ve erkeklerde kadınlara göre daha yüksektir.
Cevaplayıcıların %2,33’ü son 12 ay içinde bilinç kaybı durumlarının; %5,51’i kol ve bacaklarında kontrol edemedikleri titreme ataklarının olduğunu, %0,58’i son 12 ay içinde düşüp dilin ısırıldığı nöbetlerin olduğunu,
%0,46’sı son 12 ay içinde düşüp tuvalet kontrolünün kaybedildiği nöbetlerin olduğunu ve %3,19’u da son 12 ay
içinde tek kol, bacak veya yüzde titremenin olduğu kısa nöbetler geçirdiklerini belirtmişlerdir.
4.4.11 Serebrovasküler Olay
Tablo 4.30’da, Serebrovasküler olay (inme) ile ilgili bazı durumların kır, kent ve cinsiyete göre yüzde dağılımı
verilmiştir.
54
Tablo 4.30: Serebrovasküler Olay (İnme) İle İlgili Bazı Durumların Yerleşim Yerine ve Cinsiyete Göre
Toplam
Serebrovasküler Olay
(nme)
Kent
(%)
Kır
(%)
Erkek
(%)
Kadın
(%)
Sayı
(%)
1,71
1,65
1,52
1,80
188
1,68
33,68
34,96
27,84
38,98
3692
34,21
2,90
2,64
2,10
3,31
301
2,79
3,27
3,61
2,44
4,14
368
3,41
Son 12 Ay çinde Hatırlama Güçlüü
13,40
14,57
9,56
17,13
1497
13,89
Son 12 Ay çinde nme / Felç Geçirme
1,10
1,10
0,91
1,24
119
1,10
2,63
2,47
1,76
3,17
276
2,56
Serbrovasküler (kaza/trafik kazası)
2,70
4,69
8,77
0,85
6
3,43
skemik Atak (Geçici)
11,71
9,38
8,77
11,86
19
10,86
eker Hastalıı,Enfarktüs
Geçirme,Hipertansiyon Gibi
Bir Hastalıa Balı
31,53
23,44
21,05
32,20
50
28,57
Nörolojik Bozukluk
10,81
12,50
10,53
11,86
20
11,43
Dier
43,24
50,00
50,88
43,22
80
45,71
Hekim Tarafından nme / Felç Tanısı
Konma Durumu (n=11204Bilinmeyen=30)
Son 12 Ay çinde Ba Arısı / Ba
Dönmesi Geçirme Durumu
Son 12 Ay çinde Bilinç Kaybı Durumu
Son 12 Ay çinde Dilde Aırlama ve
Konuma Zorluu Durumu ( n=11204
Bilinmeyen=418)
Son 12 Ay çinde nme / Felç Geçirme
Nedeniyle Hekime Bavurma Durumu
Son 12 Ay çinde bir Hekim Tarafından
nme / FelçTanısı Konulanların
Nedenleri (n=188 Bilinmeyen = 13)
Cevaplayıcıların %1,68’i bir hekim tarafından inme/felç tanısı konduğunu belirtmiştir. Cevaplayıcıların son 12
ay içinde baş ağrısı, baş dönmesi geçirme durumları %34,21 iken; son 12 ay içinde bilinç kaybı durumu %2,79
bulunmuştur. Cevaplayıcıların %3,41’i ise son 12 ay içinde dilde ağırlaşma ve konuşma güçlüğü yaşadıklarını ifade etmişlerdir.
Cevaplayıcıların %13,89’u son 12 ay içinde hatırlama güçlüğü çektiğini belirtmiş, bu oran kadınlarda erkeklere göre daha yüksek çıkmıştır. Cevaplayıcılarda son 12 ay içinde inme felç geçirme durumu %1,10 olarak bulunmuştur . Bu oran kır ve kent açısından değişiklik göstermemektedir. Kadınlarda erkeklere göre daha yüksektir. Son
12 ay içinde inme felç nedeniyle hekime başvuranların oranı %2,56’dır. Bu oran da kentsel alanda kıra göre ve kadınlarda erkeklere göre daha yüksektir. Bir hekim tarafından inme/felç tanısı konulan cevaplayıcılarda, bu olaya en
çok neden olan genel hastalıkların (Şeker Hastalığı, Enfarktüs Geçirme, Hipertansiyon vb.) oranı kentte % 31,53,
kırda 23,44 olarak bulunmuştur. Cinsiyet açısından bu durum değerlendirildiğinde aynı nedenden dolayı kadınlarda % 32,20, erkeklerde ise % 21,05’dir.
55
4.4.12 Trafik Kazaları ve Diğer Yaralanmalarda Bakım
Tablo 4.31’de trafik kazaları ve diğer yaralanmalarda bakım ile ilgili bazı durumların kır, kent ve cinsiyete göre yüzde dağılımı verilmiştir.
Tablo 4.31: Trafik Kazaları ve Diğer Yaralanmalarda Bakım İle İlgili Bazı Durumların Yerleşim
Yerine ve Cinsiyete Göre Dağılımı (UHHA Çalışması, 2002-2003, Türkiye)
Topla m
Trafik Kazaları ve Diğer
Yaralanmalarda Bakım
Kent
(%)
Kır
(%)
Erkek
(%)
Kadın
(%)
Sayı
(%)
1,72
1,54
2,59
0,94
184
1,65
30 Gün İçinde
8,25
9,25
9,53
6,69
15
8,63
1-2 Ay Önce
10,81
19,10
13,41
15,13
25
13,95
3-5 Ay Önce
27,39
34,78
29,54
31,62
53
30,19
6-12 Ay Önce
50,20
36,87
45,23
44,95
79
45,14
Bilmiyor
3,35
0,00
2,29
1,61
4
2,08
44,28
34,77
38,62
45,06
74
40,69
Acil Bakım / Ambulans
13,40
29,82
14,04
27,17
14
18,78
Acil Odası / Devlet Hastanesi
43,44
43,23
42,93
44,15
31
43,37
Sağlık Ocağı
7,66
18,46
13,57
7,02
8
11,20
Sağlık Evi
2,37
0,00
2,49
0,00
1
1,59
3,90
0,00
4,10
0,00
2
2,62
Acil Odası / Özel Hastane / Klinik
15,46
3,64
10,96
12,69
8
11,59
Özel Doktor Muayenehanesi
7,50
0,00
5,96
3,41
4
5,04
Diğer Özel Sağlık Kurumu
4,52
4,86
4,10
5,55
3
4,63
Diğer
1,75
0,00
1,85
0,00
1
1,18
Resm i
21,36
22,05
14,62
34,19
16
21,58
Özel
18,86
25,65
26,85
10,55
16
21,05
Son 12 Ay İçinde Yaralanmalı Trafik
Kazası Ge çirme Durumu (n=11204
Bilinmeyen=25)
Kazası Ge çirenlerin Traf ik Kazası
Geçirme Zamanı (n=184 Bilinmeyen = 8)
Kazası Ge çirenlerin Tedavi Alma
Durumu (n=184 Bilinmeyen =3)
Kazası Ge çirenlerin İlk Bakımının
Yapıldığı Sağlık Birimi
(n=74 Bilinmeyen=2)
Son 12 Ay İçinde Yaralanmalı Traf ik
Kazası Geçirenlerin Ambulans
Hizmetin i Aldığı Kurulu ş
56
Yerine ve Cinsiyete Göre Dağılımı (UHHA Çalışması, 2002-2003, Türkiye) (Devam)
Topla m
Kent
(%)
Kır
(%)
Resmi Kurum
65,27
82,32
Özel Kurum
22,58
Resmi Kuruluş
Özel Kuruluş
Erkek
(%)
Kadın
(%)
Sayı
%
69,38
73,3
52
70,77
12,82
19,3
19,68
14
19,43
36,31
28,24
32,75
35,43
25
33,71
8,91
4,86
7,94
6,98
6
7,60
1 Saat veya Daha Az
60,12
69,53
58,49
71,65
45
63,12
1-24 Saat Arası
23,84
23,44
31,46
9,45
17
23,72
24 Saatten Fazla
16,03
7,03
10,05
18,90
10
13,16
3,04
2,62
2,72
2,98
319
2,87
Düşme
40,28
45,50
42,13
42,78
56
42,50
Yanma
9,68
10,86
7,96
11,85
13
10,18
Zehirlenme
25,27
10,27
13,13
23,24
25
18,90
Suda Boğulma
1,15
1,68
1,54
1,25
2
1,37
Ateşli veya Kesici S ilahla Yaralanma
3,98
4,74
6,74
2,46
6
4,30
Şiddete M aruz Kalma
7,58
3,70
5,42
6,32
8
5,93
Hayvan Isırm ası, Böc ek Sokması
0,00
4,29
2,58
1,25
2
1,82
Diğer
12,07
18,96
20,50
10,84
20
14,99
30 Gün İçinde
16,42
19,68
16,46
18,43
55
17,63
1-2 Ay Önce
18,99
11,89
15,28
17,08
51
16,36
3-5 Ay Önce
23,73
21,67
25,67
21,13
71
22,97
6-12 Ay Önce
40,38
46,75
42,58
42,85
133
42,74
Kazası Ge çirenlerin Ayaktan Tedavi
(n=74 Bilinmeyen=1)
Kazası Geçirenlerin Yataklı Tedavi
Kazası Geçirenlerin İlk Tıbbi Bakımı
Alma Süreleri (n=74 Bilinmeyen=2)
Son 12 Ay İçinde Düşme, Yanma,
Zehirlenme, Suda Boğulma veya Silahlı
Saldırıya Uğrama Durumları
(n=11204 Bilinmeyen : 73)
Son 12 Ay İçinde Geçirilen Yaralanma
Türü (n=319 Bilinmeyen: 187)
Son 12 Ay İçinde Olan Yaralanmanın
Zamanı (n=319 Bilinmeyen: 8)
57
Yerine ve Cinsiyete Göre Dağılımı (UHHA Çalışması, 2002-2003, Türkiye) (Devam)
Topla m
Erkek
(%)
Kadın
(%)
Sayı
%
64,95
63,67
54,51
178
58,22
8,5
6,16
8,7
6,61
13
7,54
Acil Odası / Devlet Hastanesi
33,34
44,71
34,64
40,73
66
38,03
Sağlık Ocağı
7,92
20,08
13,56
12,44
22
12,94
Sağlık Evi
0,87
1,21
1,12
0,92
2
1,01
6,25
1,26
3,58
4,68
7
4,19
Diğer Kamu Sağlık Kurumu
6,55
7,59
9,86
4,69
12
6,98
Acil Odası / Özel Hastane / Klinik
Özel Doktor Muayenehanesi
Diğer Özel Sağlık Kurumu
12,42
5,58
4,19
14,38
7,16
1,25
2,64
7,94
9,58
2,62
4,91
11,42
10,79
4,73
2,47
11,96
18
7
6
21
10,25
3,79
3,55
11,72
Devlet
74,18
84,45
80,28
77,18
137
78,53
Özel
24,94
11,85
19,72
19,13
34
19,39
1 Saat veya Daha Az
57,60
48,22
62,59
46,75
94
53,64
1-24 Saat Arası
26,43
38,11
30,39
32,11
55
31,36
24 Saatten Fazla
15,96
13,67
7,02
21,14
26
15,00
Son 12 Ay İçinde Olan Yaralananlar ın
Tıbbi Bakım Alma Du rumu
Kent
(%)
Kır
(%)
54,21
Son 12 Ay İçinde Yaralananların İlk
Tıbbi Bakimi Aldıkları Kurum
Acil Bakım / Ambulans
Diğer
Tıbbi Bakımı Aldıkları Ku rum
Tıbbi Bakıma Ulaşma Süre si
58
Tabloda görüldüğü gibi, 18 yaş üzeri cevaplayıcılar arasında son 12 ay içinde yaralanmalı trafik kazası (motorlu taşıtta, motorsiklet veya bisiklet sürerken veya yaya olarak geçirilen tüm kazalar) geçirenlerin oranı %1,65 olarak bulunmuştur. Bu oran kentte (%1,72) kıra göre (%1,54) daha yüksektir. Cinsiyet dağılımı açısından incelendiğinde, erkeklerde son 12 ay içinde yaralanmalı trafik kazası geçirme oranı (%2,59) kadınlara göre (%0,94) çok daha yüksektir. Cevaplayıcılardan yaralanmalı trafik kazası geçirdiğini ifade edenlerden %8,63’ü bu kazayı son 30
gün içerisinde, %13,95’i bir-iki ay önce, %45,14’ü ise 6-12 ay önce geçirdiğini söylemiştir.
Son 12 ay içinde yaralanmalı trafik kazası geçiren cevaplayıcıların %40,69’u tıbbi bakım aldıklarını veya tedavi gördüklerini belirtmişlerdir. Kentte yaşayanların %44,28’i tıbbi bakım veya tedavi görürken kırda bu oran
%34,77’dir. Cinsiyete göre incelendiğinde erkeklerin %38,62’si kadınların ise %45,06’sı tıbbi bakım veya tedavi
görmüşlerdir.
Son 12 ay içinde yaralanmalı trafik kazası geçiren cevaplayıcıların trafik kazasında ilk tıbbi bakım aldığı kuruluşlar içinde en yüksek oran acil odası/devlet hastanesi olarak belirtilmiştir (%43,37). Bu oran kentte %43,44 iken
kırda %43,23 bulunmuştur. Erkeklerde oran %42,93 iken kadınlarda %44,15 olarak belirlenmiştir.
Son 12 ay içinde yaralanmalı trafik kazası geçiren cevaplayıcıların ambulans hizmeti aldığı kuruluşa bakıldığında resmi ve özel kuruluş açısından önemli bir değişiklik gözlenmemektedir.
Son 12 ay içinde yaralanmalı trafik kazası geçiren cevaplayıcıların %70,77’si resmi kurumdan ayaktan tedavi
hizmeti alırken; kırsal bölgede bu oran %82,32, kentsel bölgede % 65,27’dir. Bu oran kadınlarda % 73,30 iken erkeklerde % 69,38’dir.
Son 12 ay içinde yaralanmalı trafik kazası geçiren cevaplayıcıların yataklı tedavi hizmetini aldığı kuruluşa, yerleşim yeri ve cinsiyete göre dağılımı incelenmiştir. Cevaplayıcıların %33,71’i ise resmi kuruluştan; 7,60’ı özel kuruluştan yataklı tedavi hizmeti aldığını belirtmiştir.
Son 12 ay içinde yaralanmalı trafik kazası geçiren cevaplayıcıların %63,12’si 1 saat veya daha az sürede tıbbi
bakım aldıklarını belirtmişlerdir. Kırsal bölgede bu oran %69,53 iken, kentte %60,12’dir. Bu oran kadınlarda
%71,65 iken erkeklerde %58,49’dur. Cevaplayıcıların %13,16’sı ise tıbbi bakım alma süresinin 24 saatten fazla olduğunu belirtmişlerdir.
18 yaş ve üstü son 12 ay içinde yaralanma geçiren cevaplayıcıların yaralanma türü, yerleşim yeri ve cinsiyete
göre dağılımı incelendiğinde, en yüksek orana sahip yaralanma türü %42,50 ile düşme olarak saptanmıştır.. Yerleşim yeri bazında bakıldığında hem kentte (%40.28) hem de kırda (%45.50) düşme en yüksek orana sahiptir. Bu durum cinsiyete göre incelendiğinde, düşme nedeniyle yaralanma oranı erkeklerde %42.13 iken kadınlarda %42.78
olarak bulunmuştur. En düşük oran ise %1.37 ile suda boğulmadır.
Son 12 ay içinde yaralanan cevaplayıcıların yaralanma zamanları, tıbbi bakım alıp almamama durumları, ilk tıbbi bakım aldıkları kurum, kurumun türü ve tıbbi bakıma ulaşma durumlarının yerleşim yerine ve cinsiyete göre dağılımı incelendiğinde; cevaplayıcıların yaralanma zamanında en yüksek oran %42,74 ile 6-12 ay önceki zaman dilimindedir. Cevaplayıcıların %58,22’si yaralanmaları nedeniyle sağlık bakımı aldıklarını belirtmişlerdir. Tıbbi bakım alanların %38,03’ü acil/devlet hastanesinden ilk tıbbi bakımı almıştır. Cevaplayıcıların ilk tıbbi bakımı aldıkları kurumun türü incelendiğinde en yüksek oran %78,53 ile devlet kurumudur. Cevaplayıcıların 1 saat veya daha az
sürede ilk tıbbi bakıma ulaşma oranı %53,64’dür.
59
EKLER
EK A ARAŞTIRMA TASARIMI
Bu bölümde 2003 Hanehalkı Araştırması’nın örneklem tasarımının ve örneklem uygulamasının temel özellikleri anlatılmaktadır.
1.1. Örneklem
a- Popülasyonun Yapısı
Bu araştırmanın popülasyonu 2000 Genel Nüfus Sayımı (GNS) sonuçlarına dayanarak elde edilmiştir. GNS sonuçlarına göre elde edilen toplam nüfusun beş bölge ve kır-kent dağılımı Tablo 1’de verilmiştir. Burada kır tanımı
nüfusu 20.000’nin altında olan yerleşim yerlerini kapsamaktadır.
Tablo 1. Toplam Türkiye Nüfusunun Bölgelere ve Kır-Kent’e Göre Dağılımı
[ ]
Bölge
1. Marmara ve Ege
2. Güney
3. ç Anadolu
4. Kuzey
5. Dou ve Güneydou Anadolu
Toplam
[ ]
Toplam [N h ]
Kent N hU
Kır N hR
( >= 20000 )
18 676 080
4 933 097
7 084 733
( < 20000)
7 627 728
3 772 908
4 524 135
26 303 808
8 706 005
11 608 868
3 114 553
6 363 693
40 172 156
5 324 660
6 382 340
27 631 771
8 439 213
12 746 033
67 803 927
Bu araştırmanın örnekleme planı, 5 bölge ve her bölge içerisinde kentsel ve kırsal yerleşim yeri ayırımına dayanan toplam 10 tabakadan oluşmuştur.
Her bölge içerisindeki toplam nüfus, bölgedeki kır (R) ve kent (U) nüfuslarının toplamı olmaktadır.
N Uh + N hR = N h
H
ve
∑N
h =1
h
=N
burada h= 1, 2, ..., H
Burada, NhU, kentsel kesimde h bölgesindeki toplam nüfusu ifade etmektedir. NhR ise, kırsal kesimde h bölgesindeki toplam nüfusu belirtmektedir. Burada N ise kentsel ve kırsal nüfusun tüm bölgelerdeki toplamıdır. Bu
araştırmanın örneklem planı H=5 bölge esasına göre tasarlanmıştır.
Konut sayısı ise hanehalkı sayısına eşdeğer olarak alınmış ve her tabakadaki toplam nüfusun ilgili ortalama hanehalkı büyüklüğüne bölünmesi ile kır ve kent ayrı ayrı olmak üzere aşağıdaki şekilde elde edilmiştir.
Araştırmanın örnekleme planında, hanehalkı (konut) sayısı kentsel ve kırsal yerleşim yerlerinden oluşan tabakalar için ayrı ayrı hesaplanmıştır.
M hU = N hU H Uh
60
ve
M hR = N hR H hR
Kentsel kesimdeki hanehalkı sayısı (MhU), kentsel kesimdeki toplam nüfusun (NhU) yine kentsel kesimdeki
HU
h
yerleşim yerlerinin ortalama hanehalkı büyüklüğüne (
) bölünmesi ile elde edilmiştir. Yine, kırsal kesimdeki
hanehalkı sayısı (MhR), kırsal kesimdeki toplam nüfusun (NhR) yine kırsal kesimdeki yerleşim yerlerinin ortala-
H hR
ma hanehalkı büyüklüğüne (
) bölünmesi ile elde edilmiştir. Bu hesaplamalar, H=5 bölge ve kent-kır bazında olmak üzere 10 tabaka için ayrı ayrı hesaplanmıştır.
Daha sonra, elde edilen kırsal ve kentsel toplam konut sayıları aşağıdaki şekilde birleştirilmiştir.
M hU + M hR = M h
H
ve
∑M
h =1
h
=M
Her bölgedeki toplam hanehalkı sayısı (Mh), ilgili bölgedeki kentsel ve kırsal hanehalkı sayılarının toplamıdır.
Bölgelerdeki hanehalkı sayılarının genel toplamı da, kitledeki toplam hanehalkı sayısını (M) vermektedir.
b - Örnekleme Tasarımı
Örnekleme tasarımı, örnek büyüklüğünün belirlenmesi, örneklem dağıtımı ve örnek seçim yöntemleri olarak
aşağıdaki şekilde detaylandırılmıştır.
Örnek Büyüklüğünün Belirlenmesi
Araştırma kapsamına giren birçok konuda bilgi elde edilmesi amaçlanmıştır. Bu nedenle özellikle birçok nadir
[P = 0.01] olan hastalıkla ilgili bilgilerin sağlıklı olarak elde edilebilmesi için araştırmada planlanan oranın yeterince düşük olması sağlanmıştır.
Bu bilgiler ışığında, geçici örnek büyüklüğü aşağıdaki şekilde hesaplanmıştır.
Belirli parametre ve kısıtlar altında hesaplanan araştırmanın geçici örneklem büyüklüğü, m* ile gösterilmektedir. Formülde kullanılan Z∝/2 terimi standart normal dağılımda ∝/2 için sınır değerini ifade etmektedir. İki yönlü
istatistiksel test için kullanılan yanılma düzeyi, ∝=0.05’tir. Bu yanılma düzeyi, dağılımın her iki kuyruğuna eşit
olarak dağıtılmıştır. Bu araştırmada kullanılan standart değer Z 0.025 =1.96 olarak alınmıştır.
Formülde σ, standart sapma ; σ2 ise eleman varyansını ifade etmektedir. Araştırma sonucunda elde edilecek
oran tahmininin (p) alabileceği en yüksek sapma değeri (tolerans düzeyi) ise h ile gösterilmektedir.
Araştırmanın planlanan nihai örnek büyüklüğü (m), nüfus büyüklüğü (M) ve geçici örnek büyüklüğü (m*) birlikte kullanılarak hesaplanmıştır.
⎡z σ ⎤
m = ⎢ α /2 ⎥
⎣ h ⎦
*
2
=
⎡ (1.96) (0.0995) ⎤
⎢
0.00178 ⎥⎦
⎣
2
σ 2 = P (1 − P ) = burada = 0.0099
Araştırmanın nihai örnek büyüklüğü ise aşağıdaki şekilde hesaplanmıştır.
⎡
⎤
⎢ m* ⎥
m=⎢
⎥ = 12 000
*
m
⎢1 +
⎥
⎢⎣
M ⎥⎦
61
Bu durumda, araştırma için planlanan toplam örnekleme oranı ise; f=m/M = 12 000 / 15 070 093 = 1 / 1255 =
0.0008 olarak belirlenmiştir. Araştırma sonucunda elde edilen bir oranın ya da başka bir istatistiğin aşağıda belirtilen aralık içerisinde değerler alması planlanmıştır.
Örneklem Dağıtımı ve Örnek Seçim Yöntemleri
Araştırma için hesaplanan m = 12000 hane halkından oluşan örneklemin daha önceden belirtilen 10 tabakaya
dağıtımı Büyüklükle Orantılı Dağıtım (BOD) ölçütlerine aşağıdaki şekilde gerçekleştirilmiştir.
⎛Mh ⎞
mh = ⎜
⎟ m = W h m Burada
M
⎝
⎠
H
M = ∑M h
h =1
Burada, mh , h tabakasına düşen örneklem dağıtım payını ifade etmektedir. Bu pay, toplam örneklem hacminin
(m), Büyüklüğe Orantılı Dağıtım (BOD) ölçütleri kullanılarak ağırlıklandırılması (Wh) ile elde edilmektedir. Ayrıca (a), blok sayısını (h) ise tabakaya düşen örneklem sayısını göstermektedir.
Bu dağıtım sonrasında tabakalara dağıtılan örnek hacmi ile ilgili bilgiler Tablo 2’de verilmiştir.
Tablo 2: Örnek Büyüklüğünün Bölgelere ve Kır-Kente Göre Dağılımı
Kent
Bölge*
1. Marmara ve Ege
2. GÜNEY
3. İç Anadolu
4. Kuzey
5. Doğu ve Güneydoğu Anadolu
Toplam
[m ]
U
h
Kır
[m ]
R
h
Toplam
[mh ]
Örnek Blok
Sayısı [ ah ]
( >=20000 )
( < 20000)
3300
1350
4650
186
875
675
1550
62
1250
800
2050
82
550
950
1500
60
1125
112 5
2250
90
7100
4900
12000
480
* Bundan sonraki tablolarda, Marmara ve Ege Bölgesi, Batı olarak; İç Anadolu Bölgesi, Orta olarak; Doğu ve
Güneydoğu Anadolu Bölgesi ise Doğu olarak adlandırılacaktır.
Araştırma, şartname gereği, çalışmanın mevsimsel faktörü göz önüne alınarak iki dönemde yapılmıştır. Tablo
3’de her dönem için örnek seçilen blok sayıları ve hanehalkı sayıları ile anket uygulanan hanehalkı sayıları verilmiştir.
62
Tablo 3:
Dönemler İtibariyle Örnek Seçilen Blok ve Hanehalkı Sayıları ile Anket Uygulanan
Hanehalkı Sayıları (UHY-ME Çalışması, 2002-2003, Türkiye)
I. Dönem
Uygulanan
Anket Sayısı
Bölge
Batı
Güney
Orta
Kuzey
Doğu
Toplam
Kent
1496
451
570
267
519
3303
I. Dönemde
Örnek
Çekilen
Hane
Blok
Halkı
Sayısı
Sayısı
93
2325
32
800
41
1025
30
750
44
1100
240
6000
Kır
672
317
392
415
593
2389
II. Döne m
Uygulanan
Anket Sayısı
Kent
1604
410
575
264
575
3 428
Kır
618
343
397
447
556
2361
II. Dönemde
Örnek
Çekilen
Hane
Blok
Halkı
Sayısı
Sayısı
93
2325
30
750
41
1025
30
750
46
1150
240
6000
Örnekleme planı, tabakalı BOD, iki aşamalı eşit büyüklükte küme örneklemesi tasarımına dayanmaktadır. Tabaka içerisindeki örnekleme oranı ve tahmin genişletme faktörü aşağıdaki şekilde hesaplanmaktadır.
fh =
ah b
mh
1
=
=
Ah Bα M h Fh
Fh = M h m h ise genişletme faktörüdür.
Burada, h tabakası için örneklem oranı fh ile ifade edilmektedir. Araştırmanın örnekleme planında DİE tarafından bu araştırma için yapılan iki aşamalı seçim yöntemi kullanılmıştır. Her tabaka için ilk aşamada ah sayıda örnek blok, Ah sayıda toplam bloktan sistematik örnekleme tekniği kullanılarak DİE Örneklem Şubesi tarafından bilgisayar yardımı ile seçilmiş ve ilk aşama seçim olasılıkları blok bazında DİE tarafından hesaplanmıştır. İkinci aşama seçimi ise alanda ekiplerce taranan B∝ büyüklüğündeki bloklardan yine sistematik örnekleme tekniği kullanılarak b sayıda hanehalkı olan kümeler seçilmiştir.
Her tabakaya dağıtılan örnek büyükleri ayrıca kır ve kent olarak birleştirildiğinde bölge toplamları elde edilmektedir.
m Uh + m hR = m h ve
H
∑ mh = m
burada h= 1, 2, ..., H
h =1
Her bölge ve içerisindeki kentsel ve kırsal örnek hanehalkı toplamı, bize toplam örnek hanehalkı sayısını (m)
vermektedir.
Araştırma için belirlenen örnek büyüklüğü olan m = 12000 hanehalkı, araştırmanın alan çalışmasının iki aşamada eşit olarak gerçekleşmesi için, her aşamada m = 6000 hanehalkı ile görüşülmüştür.
Her tabaka içerisinde örnek konutların seçimi iki aşamalı olarak gerçekleştirilmiştir. Bu amaçla DİE’nin ana
örnekleme bilgisayar kütükleri kullanılmıştır.
B
Her tabaka içerisindeki konutlar, α = 200 konuttan oluşan bloklar halinde düzenlenmiş ve DİE elemanları
tarafından bu listeden her tabaka için planlanan sayıda konut, sistematik olarak seçilmiştir. Burada belirlenen kuramsal konut büyüklüğünün gerçek alanda 175< Bα < 225 aralığı içerisinde olması planlanmıştır.
63
Alanda belirlenen bloklar içerisinde, hanelerle ilgili kapıdan alınan bilgiler yöntemi ile tarama yapılmıştır. Bu
tarama bilgileri ışığında elde edilen blok bilgilerine dayanarak her blok içerisinde alt örnekleme ile sistematik olarak b = 25 haneden oluşan küme elemanları seçilmiştir. Seçilen örnek haneler, araştırma için elde edilecek olan
bilgi kaynağının ilk aşamasını oluşturmuştur.
c- Cevaplayıcı Seçim Yöntemleri
Hanehalkı Anketi Cevaplayıcı Seçim Yöntemi
Hanehalkı anketini cevaplayacak olan kişi, öncelikle hanehalkı reisi, eğer evde yok ise, evde bulunan ve 18
yaşından büyük olan bir yetişkin olmaktadır.
Kişisel Anket Cevaplayıcı Seçim Yöntemi
Kişisel anketi cevaplayacak olan kişi, o hane için kullanılması planlanan Kish Tablosuna göre hanehalkı listesinden seçilen 18 yaş ve üstü yaşta olan bir yetişkin olmaktadır. Bu amaçla kullanılan Kish seçim yöntemi bilgileri Tablo 4’te verilmiştir.
Tablo 4: Kish Cevaplayıcı Seçim Tablosu
Tablo
Numarası
Oransal
Dağıtımı
Eğer hanedeki yetişkin sayısı
1
2
3
İlgili numaralı yetişkini seçiniz;
1
1
1
4
5
6+
1
1
1
A1
1/12
A2
1/12
1
1
1
1
1
1
B1
1/12
1
1
1
1
2
2
B2
C1
1/12
1/12
1
1
1
1
1
2
2
2
2
3
2
3
C2
1/12
1
1
2
2
3
3
D1
1/12
1
2
2
3
4
4
D2
1/12
1
2
2
3
4
4
E1
1/12
1
2
3
3
3
5
E2
1/12
1
2
3
4
5
5
F1
1/12
1
2
3
4
5
6
F2
1/12
1
2
3
4
5
6
Leslie Kish Cevaplayıcı Seçim Tablosu, p=1/12 olasılıkla dağıtılan 12 tablodan oluşmaktadır. Kish Tablosunda
bulunan 12 tablo, araştırmanın saha çalışmasından önce 1,2….,m dizisindeki örnekleme aşağıda belirtildiği sırada
dağıtılmaktadır.
1
2
A1
A2
3
4
5
B1 B2 C1
6
7
C2 D1
8
9
10
11
12
………
m
D2
E1
E2
F1 F2
………
F2
Hanelerde kullanılacak olan Kish Tablosu, tipinin önceden belirlenmesi nedeniyle, hanede kullanımı aşağıdaki şekilde yapılmaktadır.
64
Hanehalkı listesi yapılırken, önce erkekler ve daha sonra kadınlar listelenmektedir. Hanehalkı listesinden 18 ve
üstü yaştaki görüşülebilir kişilere, azalan yaşlara göre artan sıra numarası verilmektedir. Bu sıralama sonucunda
hanede toplam olarak kaç tane yetişkin olduğu belirlenmektedir. Hane için belirlenen ilgili Kish Tablosu’nun sütun başlığında, “hanedeki toplam yetişkin sayısı” işaretlenir. İlgili sütunda bu sütuna karşılık gelen sayı, hanehalkı listesinden seçilen cevaplayıcının sıra numarası olmaktadır. Seçilen bu kişi “kişisel soru formu”nu cevaplayacaktır.
d - Tasarım Ağırlıkları ve Cevaplama Faktörleri
Araştırma sonucunda elde edilen bulguların, genişletme faktörü kullanılarak, Türkiye genelinde bölgeler ve
yerleşim yeri bazında tahminlerin yapılmasında kullanılacak örnek seçimi ağırlıkları ile hanehalkı ve cevaplayıcılarının cevap verme ağırlıkları Tablo 5’te verilmiştir. Araştırmanın her tabakası için seçilme olasılıklarını ve cevaplama faktörlerini içeren bilgiler gösterilmiştir. Burada beş bölge ve kent-kır ayırımındaki bilgiler, hanehalkı ve bireysel araştırma için ayrı ayrı verilmektedir. Bu araştırmada cevaplama oranının beklenenden yüksek düzeyde olması (%95), ayrıca, cevaplayıcılara da yüksek oranda ulaşılması nedeniyle ağırlıklı ve ağırlıksız veriler arasındaki
fark düşük olduğundan ağırlıklandırma işlemi yapılmamıştır. Cevaplayıcı nüfusu ile ilgili düzeltme işlemi DİE görüşü doğrultusunda yapılmıştır. DİE tarafından hesaplanan tabaka içi blokların seçilme olasılıkları ile ilgili bilgiler,
ağırlık (genişletme faktörü) olarak kullanılabilmesi amacı ile örnekleme oranının tersi hesaplamalarda kullanılmıştır. Örnekleme oranının tersi ve ilgili cevaplama oranlarının tersi, bölgelere ve yerleşim yerlerine göre belirlenerek
Tablo 5’te verilmiştir.
Tablo 5: Tasarım Ağırlıkları ve Cevaplama Faktörleri
Genişletme Faktörü
Bölge
Hane Halkı
Cevaplayıcı
Örnek leme
Oranının Te rsi
Seçilen / Görüşülen
Seçilen / Görüşülen
820691 / 3300
3300 / 3100
3100 / 3000
Kır
30739 / 1350
1350 / 1290
1290 / 1257
Kent
175097 / 875
875 / 861
861 / 842
96238 / 675
675 / 660
660 / 646
247175 / 1250
1250 / 1145
1145 / 1119
Kır
100595 / 800
800/ 789
789 / 776
Kent
116156 / 550
550 / 531
531 / 524
Kır
116279 / 950
950 / 862
862 / 853
156969 / 1125
1125 / 1094
1094 / 1063
107254 /1125
1125 / 1149
1149 / 1124
Yerleşim Yeri
Kent
Batı
GÜNEY
Kır
Kent
Orta
Kuzey
Kent
Doğu
Kır
1.2. Anket Formunun Düzenlenmesi
DSÖ tarafından modüler şekilde geliştirilmiş olan DSA anket formu bu çalışmada kullanılmıştır. DSA anket
formu Türkçe’ye tercüme edilmiştir. DSA anketinden UHY-ME çalışması esasına göre gerekli olmayan bazı modüller (7000 modülü Health Responsiveness -Sağlık Memnuniyeti- ve8000 modülü Health Goals and Social Capital -Sağlık Hedefleri ve Sosyal Sermaye-) çıkarılmıştır. Yine UHY-ME çalışması gerekleri uyarınca ankette olmayan bazı sorular (hanede tanısı konulmuş son iki ay içerisindeki akut ve / veya kronik hastalıklar, son iki ay hariç hekim tanısı konulmuş kronik hastalıklar, özürlülükler ve bu özürlerin türü ve nedenleri, süresi, risk faktörleri
bölümünde yer alan sigara sorularına pasif içicilikle ilgili sorular ile çay, tuz ve kahve tüketimi soruları) ise eklenmiştir.
65
Proje ekibi tarafından Sözel Otopsi Araştırmasını gerçekleştirebilmek için DSÖ tarafından geliştirilen ve
DSA’da kullanılan Sözel Otopsi Formu (5000 Mortalite modülü) incelenmiştir. Bu anketin ülkemizin ölüm nedenleri ihtiyaçlarını yeterince karşılayamayacağı düşüncesiyle literatür taraması yapılarak diğer çalışmaların anket
formlarına ulaşılmıştır. Londra Hijyen ve Tropik Tıp Okulu araştırmacıları tarafından Tanzanya’da kullanılmak üzere geliştirilmiş anket formu ile Ürdün’de kullanılan sözel otopsi anket formunun kurgusu ve soruları gözden geçirilerek araştırmamızda kullanılacak anket formu hazırlanmıştır. Geliştirilen sözel otopsi anketi ise hanehalkı araştırmasında tespit edilen ölümlere hekimler tarafından uygulanmıştır.
Yeniden düzenlenen Anket Formu, kurgu açısından dört ana bölümde hazırlanmıştır.
I. Bölümde sorulan sorularla, hanehalkı reisinden, hane ile ilgili olarak aşağıdaki bilgiler alınmıştır.
a) Demografik bilgiler (yaş, cinsiyet, eğitim, medeni durum, çalışma durumu)
b) Sağlık, bakım ve rehabilitasyon durumu (akut ve kronik hastalıklar, bedensel ve zihinsel özürlülük, bakım
ihtiyacı olan kişiler, son bir yıl içinde hanede meydana gelen ölümlerin tespiti)
c) Hanenin yaşadığı konutun nitelikleri, haneye ait risk faktörleri ve hanenin sahip olduğu ulaşım aracı ve diğer eşyalar
d) Hanehalkı giderleri (hanenin gıda, eğitim, sağlık ve diğer harcamaları ile yapılan sağlık harcamalarının kurum ve hizmet türü ve bu harcamaların kaynağı)
e) Hanehalkı gelirleri (hanede çalışan fertlerin yaptığı iş ve son bir ay içindeki gelir miktarı)
f) Sağlık güvence sistemi (sigorta kapsamında olma, özel sigorta, pirim miktarı vb.)
II. Bölümde ise hanehalkı bireyleri arasından 18 yaş ve üstü Kish yöntemi ileseçilen “cevaplayıcı” dan aşağıdaki bilgiler alınmıştır.
a) Cevaplayanın demografik nitelikleri (yaş, cinsiyet, eğitim) ve çalışma durumu (yaptığı iş ve mesleği)
b) Sağlık durumu (genel sağlık, hareketlilik, kişisel bakım, ağrı ve rahatsızlık, anlama, kişilerarası ilişkiler ve
topluma katılım, görme, uyku ve zindelik, duygu durumu)
c) Sağlık vakaları ve sağlık durum değerlendirme setleri ile kişinin o anki sağlık durumunun sıralaması. (Bu
bölüm sadece I. dönemde kullanılmıştır)
d) Risk faktörleri (tütün ve alkol, beslenme, fiziksel aktivite)
e) Seçilmiş önemli hastalıkların teşhis, tedavi ve son bir yıl içerisindeki semptomları ile ilgili kapsamlı bilgiler. Bu bölümde yer alan hastalıklar: Artrit, angina pektoris, diyabet, astım, depresyon, tüberküloz, ağız-diş
sağlığı, trafik kazaları ve diğer yaralanmalar, hipertansiyon, bel ağrısı, epilepsi ve serebro vasküler olay (inme)
f) Sağlık durumunun değerlendirilmesi / EuroQual 5 ve Görsel Analog Ölçeği (Bu bölüm de sadece I. dönemde kullanılmıştır.)
g) Anketörün cevaplayıcı ile ilgili değerlendirmesi ve gözlemleri
h) Cevaplayıcının, hane dışında ikamet etmekte iken son bir yıl içinde ölen kardeşi varsa tespiti
III. Bölümde, listeleme çalışması ile belirlenen ana haneye komşu olan hanelerde (anketin uygulandığı hanenin, iki önceki ve iki sonraki toplam dört komşusu, yaşayan kişiler hakkında yaş ve cinsiyet bilgileri ile bu hanelerde son bir yıl içinde meydana gelen ölümlerin tespiti.
IV. Bölümde ise Ölüm Tespit Formu yer almaktadır. Bu formda son bir yıl içinde hanehalkı bireyleri arasından
ölen kişilere, cevaplayıcının hane dışındaki ölen kardeşine ve komşularda meydana gelen ölümlere ilişkin, sözel
otopsiye kaynak teşkil edecek şekilde ölen kişinin kimlik ve adres bilgileri yer almaktadır (ölenin kimlik ve adres bilgileri, ölüm tarihi ve yeri, defnedildiği yer).
Ankette yer alacak soruların düzenlenmesinden sonra anket uygulanmasında ve değerlendirmesinde zaman tasarrufu sağlaması için anket formu optik okuyucu sistemine göre düzenlenmiştir.
66
1.3. Anketör El Kitabı ve Bilgi Kartlarının Hazırlanması
Son şekli verilmiş olan Hanehalkı Anket Formu dikkate alınarak, formun doğru ve eksiksiz bir biçimde nasıl
doldurulacağı konularının açıklandığı rehber bir kitap hazırlanmıştır. Bu kitabın hazırlanmasında DSÖ’nün çalışmalarından da yararlanılmıştır. Hazırlamada, anket formundaki bölüm başlıklarının sırası göz önünde tutularak, önce
soru kökü yazılmış, ardından gerekli açıklamaları yapılmış ve konu ile ilgili örnekler verilmiştir.
Anketöre, uygulama sırasında bazı soruları sorarken yardımcı olacak ve gerektiğinde de cevaplayıcının kullanımı için iki ayrı bilgi kartı geliştirilmiştir. Bu bilgi kartları DSÖ’nün geliştirdiği kartlar dikkate alınarak yeniden hazırlanmıştır.
a. Anketörler İçin Risk Faktörleri Bilgi Kartları: Bu kartlarda gıda ve diğer harcamalar, gelirler, fiziksel
aktivite, beslenme, tütün, alkol kullanımı ile ilgili standartları içeren ölçüler ve yönlendirici bilgiler yer almaktadır. Ayrıca, kronik hastalıklar listesi ve travma tipleri ile ilgili bilgileri içeren bölümler anketör bilgi kartına ilave
edilmiştir.
b. Cevaplayıcı İçin Sağlık Durumunu Sıralamasında Kullanılan Hastalık Kartları: Seçilmiş bazı hastalıkların cevaplayıcı tarafından iyiden kötüye doğru sıralanması için her kartta bir hastalık – sağlık durumu bulunan
beş kart ile kişinin o anki sağlık durumu yerine kullanılacak kart geliştirilmiştir. Bu kartlar üzerine Türkçe hastalık isimleri ve bu isimlerin baş harflerini gösteren rumuz ve hastalığa özgü temel açıklamalar konulmuştur.
1.4. Ön-Test (Pre-Test) Çalışmaları
DSÖ tarafından yapılan 2002 yılı DSA’da 72 ülkeyi kapsayacak şekilde kullanılmak üzere hazırlanmış olan taslak soru formları ve araştırma el kitabı ile diğer dokümanların Türkçe’ye çevrilmesi ve ön-test için çoğaltılması
sağlanmıştır.
2002 yılı DSA’da kullanılacak soru formlarının ve uygulama tekniklerinin ön-testi için, DSÖ tarafından belirlenen yedi ülkeden birisi de Türkiye olmuştur. Bunun için ön-testin Ankara merkez ilçeleri ile Ayaş ve Kızılcahamam merkez ve köylerinde yapılması planlanmış ve örnek hanehalkı (HH) seçimi DİE tarafından sağlanmıştır. ÖnTest’in 600 hane halkında ve re-test’in 180 hane halkında uygulanması DSÖ’nün önerisine uyularak planlanmış
ve uygulanmıştır. Ön-test’te altı farklı soru formu (A, B, C, D, E, F) kullanılmıştır. Bu formlar için kullanılan sekiz farklı Kish Tablosu da (A, B1, B2, C, D, E1, E2, F) DSÖ’nün Türkiye için daha önceden belirlediği 600 örnek hanehalkı listesine uygun olarak tespit edilmiştir.
Ön-Test’te kullanılan organizatör ve anketörler, Başkent Üniversitesinde görevli, daha önceden anket deneyimi bulunan, öğretim elemanları arasından seçilmiştir. Bu elemanlar için üç günlük bir eğitim programı hazırlanmış ve uygulanmıştır.
Anket uygulama çalışmalarında özellikle ilk günlerde bazı güçlüklerle ve sorunlarla karşılaşılmıştır. Bir anketörün günde 3-4 anket doldurması beklenmekte iken, bu sayı ortalama iki civarında olmuş ve ön-test’in tamamlanma süresini uzatmıştır. Anket uygulaması kırsal kesimde kentsel kesime göre daha kolay olmuştur. Hane üyelerinde gelir ve eğitim düzeyi arttıkça, sağlık araştırmasına olan ilgi ve ankete katılma isteği de azalmaktadır. Anket uygulamasında önemli bir sorun olarak görülen kadın anketörlerin örnek hanehalkı seçilen eve girmekten çekinmeleri veya ev sahiplerinin erkek anketörü eve almakta tereddüt etmeleri nedeniyle, hanelere mümkün olduğunca bir
kadın ve bir erkek olmak üzere iki kişilik gruplar halinde gidilmesi planlanmış ve uygulanmıştır.
Anket uygulanmasındaki sorunların çözümü için organizatör ve anketörlerle değişik toplantılar yapılmış, sorunların çözümü için yardımcı olunmuş ve tavsiyelerde bulunulmuştur. Anket çalışmasını tamamlayan her anketörden anket çalışması ile ilgili kişisel izlenimlerini içeren bir rapor istenmiş ve raporlar değerlendirilmiştir.
Alanda doldurulan anket formlarının düzenleme ve kodlama işlemleri tamamlandıktan sonra, bilgisayara girişleri sağlanmıştır. Bilgisayar programı olarak DSÖ’nün geliştirdiği Statistical Package for Social Sciences (SPSS)
bağlantılı bir program kullanılmıştır. Programı değiştirme veya yeni bir kod ekleme olanağının bulunmamasına rağmen, veri girişinde önemli bir sorunla karşılaşılmamıştır.
67
Ön-Test sonuçları, bilgisayar ortamında DSÖ’ye gönderilmiştir. Ayrıca elde edilen sonuçların ankette yer alan
modüller ve sorular bazında istatistiksel analizleri, DSÖ’nün teknik elemanları tarafından yapılmıştır.
Modüllerde yer alan soruların cevaplayıcı tarafından anlama, cevap verebilme, ilgi ve cevapsız bırakma gibi durumları ile ilgili tespitler yapılmış ve değerlendirilmiştir. Bu çalışmalar sonucunda Türkiye’ye ve UHY-ME projesi amacına uygun olarak, yeni bir anket formu geliştirilmiş ve bunun da pilot çalışması Kasım-2002 ayında, DİE
tarafından, Kırşehir Merkez ve Mucur ilçesinden örnek olarak seçilen hane halklarında uygulanmış ve sonuçları
kullanılarak bu araştırmada kullanılacak soru formuna son şekli verilmiştir. Uygulanan bu pilot çalışmasında sözel otopsi çalışması kapsam dışı kalmıştır.
1.5. Pilot Alan Uygulaması
Proje ekibince taslak olarak hazırlanan hanehalkı anket formunda yer alan soruların, eğitilmiş anketörler tarafından uygun bir organizasyon, yönetim, denetim ve işbirliği ortamında test edilmesi amacıyla 21-29 Kasım 2002
tarihlerinde pilot alan uygulama çalışması yapılmıştır. Uygulama, DİE tarafından tespit edilen Kırşehir ilinde yapılmış ve uygulamada DİE tarafından tespit edilen 300 örnek hane listesi kullanılmıştır. Uygulama, Ankara’da daha önce bir haftalık anketör eğitimine katılan bir denetçi ve 12 anketör aracılığı ile evlerde yüz yüze görüşme yöntemiyle yapılmıştır.
Pilot alan uygulaması sonrası, anket formunda ve anketör el kitabında tespit edilen eksiklik ve aksaklıklarla ilgili Sağlık Bakanlığı uzmanları ile bir değerlendirme yapılarak anket formuna son şekli verilmiştir. Optik okuyucuya uygun bir sistem içinde yeniden düzenlenen anket formu, Sağlık Bakanlığı ve DİE’nin uygun görüşleri çerçevesinde basılarak kullanıma hazır hale getirilmiştir.
1.6. Anketör Seçimi ve Eğitimi
Hanehalkı anket uygulamasında görev alacak anketör sayısı ve nitelikleri Başkent Üniversitesinin oluşturduğu
beş kişilik bir komisyon tarafından belirlenmiştir. Bunun için önce Başkent Üniversitesinin insan kaynakları kayıtlarında bulunan başvurular incelenmiştir. Sağlık eğitimli olanlar, fakülte/yüksekokul mezunu olanlar ve lise ve
dengi okul mezunu olanlar sırasıyla dikkate alınarak bu kişiler arasından, görüşme yapılarak ihtiyaç duyulan sayı
kadar anketör adayı belirlenmiştir.
Sağlık Bakanlığı ile işbirliği yapılarak, belirlenen anketör adayları için yedi günlük bir eğitim programı hazırlanmıştır (Ek 1). Anketör eğitimlerinin tarihleri ve katılımcı sayıları aşağıda verilmiştir.
I. Dönem
Yer
Ankara
İstanbul
Diyarbakır
Toplam
Tarih
20-26 Ocak 2003
II. Dönem
Katılımcı
Sayısı
42
22-28 Ocak 2003
42
29 Ocak - 4 Şubat 2003
42
116
Tarih
2-7 NİSAN 2003
8 NİSAN 2003
(Tazeleme Eğitimi)
10-11 NİSAN 2003
(Tazeleme Eğitimi)
9-10 NİSAN 2003
(Tazeleme Eğitimi)
Katılımcı
Sayısı
35
32
34
25
126
Eğitim Programı altı gün anketin anlatıldığı teorik ve bir gün pratik alan uygulaması şeklinde yapılmıştır. Eğitimler, üniversitenin öğretim üyeleri tarafından verilmiştir. Sağlık Bakanlığının çalışmadan sorumlu yetkilileri ve
DİE yetkilileri de eğitimlerde hazır bulunmuşlardır. DİE yetkilileri tarafından, çalışmanın örnekleme, listeleme,
blok ve hanelerin tespitlerine ilişkin olarak yarım günlük bir sunum yapılmıştır.
68
İkinci dönem saha araştırması öncesinde yeni katılan anketörler yedi günlük birinci dönemdeki eğitim programının aynı standartta verilmesinin yanı sıra, ilk dönem çalışmasında görev alan anketörlere bir günlük tazeleme
eğitimleri verilmiştir. Tazeleme eğitimleri 8 Nisan 2003 Ankara, 9-10 Nisan 2003 Diyarbakır ve 10-11 Nisan 2003
İstanbul illerinde yapılmıştır.
1.7. Denetçi Seçimi ve Eğitimi
Anketör eğitimine katılmış ve pilot alan uygulamasında görev yapmış olup çalışmaları değerlendirilen anketörlerden ve eğitimlerde başarılı olan adaylar arasından seçilen denetçi adayları dört saatlik özel bir eğitime alınmıştır. Uygulanan eğitimde ekip çalışması, işbirliği, denetim mekanizmaları ve denetim tekniği, bazı hanelerde uygulanacak kalite kontrol anketi doldurma yöntemi (re-test uygulaması), yine re-test yapılmayan bazı hanelerde II. dönemde uygulanan tekrar temas formunun doldurulması, lojistik, iletişim ve harcama kayıtları konularında bilgi verilmiştir. Ayrıca Sağlık Bakanlığının çalışmadan sorumlu yetkililerince, Sağlık Bakanlığı UHY-ME çalışma grubu
tarafından hazırlanan denetleme formlarının denetçiler tarafından nasıl doldurulacağı ve Sağlık Bakanlığı, Sağlık
Projesi Genel Koordinatörlüğü (SPGK) ve Hıfzıssıhha Mektebi Müdürlüğüne nasıl gönderileceği konularında bilgiler verilmiştir.
1.8. Lojistik Destek Hizmetleri
Anketör eğitimleri sonrası, tüm anketörlere yağmur suyu geçirmeyen çanta, silgi, kalem, kalemtıraş, defter vb.
malzeme verilmiştir. Ekiplerin, konaklamaları için özellikle kamu sosyal tesisleri (hekim evi, öğretmen evleri, karayolları misafirhaneleri) tercih edilmiş, uygun olmayan durumlarda otellerde kalmaları sağlanmıştır. Ekiplerin yerel ulaşım araçlarından yararlanmaları sağlanmış, hizmetin aksamaması için gerektiğinde araç kiralama yoluna gidilmiştir.
Her iki dönemde de anket formları yeterli sayıda basılıp, belli bir düzen içinde 25’erli setler halinde, özel paketler içinde, anlaşmalı bir kargo firması ile alana gönderilmiştir. Anket uygulama sonrası doldurulan anket formları da, her blok için sıralı ayrı paket yapılarak beraberinde ilgili blokun Listeleme Formu ile Düzenlenmiş Denetleme Formu, Kalite Kontrol Anketi varsa anket formlarından ayrılmış Ölüm Tespit Formları ile birlikte Merkez
Yönetim Birimine kargo ile geri gönderilmesi sağlanmıştır.
1.9. Organizasyon
a- Merkez Yönetim Birimi / MYB
Ankara’da, Başkent Üniversitesi bünyesinde, hanehalkı anket uygulama çalışmalarını planlama, izleme ve
yönlendirme amacıyla bir Merkez Yönetim Birimi kurulmuştur. Birim, iletişim ve diğer teknik malzeme ile donatılmış ve gerektiğinde üniversitenin diğer imkânları ile desteklenmiştir.
b- Alan Yönetim Birimleri / AYB
Alan uygulaması yönetimi, hanehalkı anket uygulamasında hizmetin daha yakından yürütülmesi, izlenmesi ve
denetiminin sağlanması, ulaşım, iletişim ve mali konulara kolaylık getirmesi amacıyla, bir Genel Koordinatörün
yönetiminde Ankara, İstanbul ve Diyarbakır’da üç Alan Yönetim Birimi oluşturulmuştur. Her AYB için bir Alan
Koordinatörü belirlenmiş ve bu koordinatörlere bağlı olarak, AYB’leri kapsamındaki illerdeki blok sayıları ve coğrafi koşullar dikkate alınarak yeterli sayıda Alan Sorumlusu görevlendirilmiştir. Her alan sorumlusuna bağlı olarak 2-3 denetçi, her denetçiye de 5-6 anketör bağlanmıştır. Hizmetin üst ve alt arasındaki yönetimi bu zincir içerisinde yapılmıştır. I. ve II. Dönem hanehalkı alan uygulamalarının AYB’ye göre il ve blok sayıları aşağıda verilmiştir.
69
AYB
I. Dönem
İl Sayısı
Blok Sayısı
II. Dönem
İl Sayısı
Blok Sayısı
Ankara
37
117
41
49
İstanbul
7
62
7
130
Diyarbakır
19
61
22
61
Toplam
63
240
70
240
Alan uygulaması dönemlerine göre fiilen görev alan personelin kurulan AYB’lerine göre dağılımları aşağıda
verilmiştir.
Personel
Ank
Alan Koordinatörü
2
Alan Sorumlusu
6
Denetçi
8
Anketör
34
Toplam
50
------Ank.: Ankara İst.:İstanbul
İst.
1
4
7
30
42
I. Dönem
Diyar.
1
2
8
34
45
Top.
4
12
23
98
137
Ank.
2
6
10
47
65
II. Dönem
İst.
Diyar.
1
1
4
2
5
5
20
27
30
35
Top.
4
12
20
94
130
Diyar.: Diyarbakır
1.10. Blok ve Adreslerin Devlet İstatistik Enstitüsünden Temini
DİE ile yapılan işbirliği çerçevesinde I. ve II. dönem örnek kapsamına giren illerin ve bu illerdeki kır-kente göre blokları (240’ar blok) ve adresleri temin edilmiştir. Blokların illere ve AYB’ye göre dağılımı harita üzerinde belirtilmiş ve bunların detaylı listeleri alan sorumlularına verilmiştir.
I. Dönem saha uygulaması kapsamında 64 il yer almıştır. Uygulama sırasında Bitlis iline bağlı bir köye ulaşım
ve güvenlik nedeniyle yetkililer tarafından gidilmesi uygun görülmediğinden DİE’nin önerisi ile, Bitlis yerine Diyarbakır’dan ilave bir köy alınmıştır. Bu nedenle I. Dönem alan çalışması 63 ilde tamamlanmıştır. II. Dönemde 70
il yer almış ve uygulama planlandığı gibi tamamlanmıştır.
Listeleme çalışmaları sırasında apartman yöneticisi, muhtar, belediye puantaj memuru, sağlık ocağı personeli
ile işbirliği yapılarak DİE’nin verdiği adreslerde gereken sayıda hane tespiti yapılmıştır. Bu çalışma sırasında tatil
yörelerinde, yeni iskana açılmış kooperatiflerde ve bazı dağlık köylerde yeterli hane sayısı açısından sorunlar yaşanmıştır. Ancak, bu durumda DİE ile yapılan iletişim sonucu alınan hızlı ve etkin bir kararla anketörlerin yönlendirilmesi sağlanmıştır.
1.11. Listeleme Çalışmaları
Anketör eğitimlerinde DİE uzmanı tarafından verilen blok listeleme metodolojisi doğrultusunda, anket uygulaması öncesi oluşturulan bir ekiple örnek bloktaki tüm hane halklarının (konutların) adres listeleme çalışması yapılmıştır. Bu çalışmalarda DİE’nin geliştirdiği Listeleme Formu kullanılmıştır (Ek 2). Bu listeleme çalışmaları sırasında bazı metropollerde, özel kooperatif bloklarında, yazlıklarda ve yeni yerleşim alanlarında yeterli hane sayısına ulaşmada önemli zorluklarla karşılaşılmıştır. Kırsal kesimde ise verilen belde veya köy nüfusunun bir blok
için kabul edilen alt limit hane sayısının 175’in altında olması ve bu durumda tekrar DİE ile iletişim kurularak blokun değiştirilmesi zaman ve ulaşım açısından kayba neden olmuştur. Bununla birlikte, listeleme çalışmasının anket uygulaması öncesinde yapılmış olması, anketörlere kolaylık getirmesi yanında anketin haneler tarafından kabul
edilme oranını yükseltmiştir. Buna etki eden faktörlerin başında ise listeleme yapılırken hanelerin konu hakkında
doğru bilgilendirilmesi olmuştur.
70
1.12. Hanehalkı Anket Uygulamaları
Mevsimsel özelliklerin çalışmada gözlenebilmesi için uygulama iki dönemde yapılmıştır.
a- I. Alan Uygulaması
I. Alan Uygulaması, 6000 hane olarak hedeflenmiştir. Uygulama, İstanbul Bölgesinde 4 Şubat 2003, Ankara
Bölgesinde 3 Şubat 2003 ve Diyarbakır Bölgesinde 5 Şubat 2003 tarihinde başlamıştır. Yoğun kar yağışı ve uzun
tatil nedeniyle İstanbul Bölgesinde 3 gün, diğer bölgelerde ise 1-2 gün çalışmalara ara verilmek zorunda kalınmıştır. Uygulama, Ankara ve Diyarbakır bölgelerinde 10 Mart 2003’te, İstanbul Bölgesinde 14 Mart 2003’te tamamlanmıştır. Dönem I alan uygulamasının planı Ek 6’da verilmiştir.
b- II. Alan Uygulaması
Teknik şartnamede yer aldığı üzere hastalıkların görülme sıklığının mevsimsel özelliğini tespit etmek amacıyla
tekrar 6000 hane ile görüşme hedeflenmiştir. Dönem II alan uygulamasının planı Ek-7’de verilmiştir.
Bu dönemde kullanılan anket formlarında, Başlangıç Raporunda da belirtildiği üzere sağlık vaka ve sağlık durum değerlendirme setleri, sağlık durumu sıralaması, sağlık durumunun değerlendirilmesi (EuroQuol – Görsel
Analog Ölçeği) bölümleri yer almamıştır. Gerektiğinde kullanılmak üzere ek sayfalar, uygulamada kolaylık sağlamak amacıyla formun arkasına ilave edilmiştir. ILO Meslek Sınıflandırılmasına ait kodlama listesi de anketin en
son sayfasına konulmuştur. Anketten çıkarılan bazı bölümler, anketin soru adedini azaltmış, uygulama süresini de
kısalmıştır. Ayrıca, ek sayfalar ve ILO meslek sınıflandırma listesinin anket içersine ilave edilmesi, anketöre kolaylık sağlamıştır. Anketteki düzenlemelere paralel olarak anketör el kitabında da gereken düzenlemeler yapılmıştır
İkinci dönem anket uygulamaları 70 ilde uygulanmıştır. 240 bloka ait iller ve adresler DİE tarafından verilmiştir. Tüm bölgelerde II. dönem anket uygulamasına 14 Nisan 2003 tarihinde başlanmış ve uygulama 11 Mayıs
2003’te bitirilmiştir.
1.13 Denetim Aktiviteleri
Hanehalkı anket uygulaması denetim hizmetleri, denetçi, alan sorumlusu ve Merkez Yönetim Birimi tarafından olmak üzere 3 düzeyde yapılmıştır.
a. Denetçi Düzeyinde
Denetçiler, denetim görevini iki yöntemle yürütmüşlerdir.
Birinci yöntemde, denetçiler, sorumlu oldukları anketörleri anket uygulamalarını yaptıkları haneye giderek bizzat yerinde izlemişler veya telefonla iletişim kurarak anketörlerin belirlenen hanede olup olmadıklarını kontrol etmişlerdir. İkinci yöntemde ise denetçiler, anketin uygulanması sonrasında, anketin tekrar aynı hanede başka bir anketör tarafından uygulanmadığı (re-test yapılmadığı) hanelerden seçtiklerine giderek veya telefonla temas kurarak
daha önce belirlenmiş soruları sormuşlar ve aldıkları bilgileri Tekrar Temas (re-contact) Formlarına işlemişlerdir.
Bu formlar, II. Dönem saha çalışmasında kullanılmıştır.
Sağlık Bakanlığı UHY-ME çalışmasında görevli yetkililer tarafından geliştirilen denetleme formları, denetçiler
tarafından ilden ayrılmadan doldurulmuş ve Sağlık Bakanlığı, SPGK ve Hıfzıssıhha Mektebi Müdürlüğüne fakslanmıştır (Ek 3). Sağlık Bakanlığı UHY-ME çalışması görevlileri tarafından tespit edilen hatalar Üniversite Merkez Yönetim Birimine günlük olarak aktarılmış, birim tarafından da alt sorumlulara bu geri bildirimler iletilmiştir. Bu şekilde gerekli düzeltmeler illerde yapılmıştır.
b. Alan Sorumlusu Düzeyinde
Alan sorumluları, organizasyon ve yönetim hizmetleri yanında çeşitli denetim görevlerini de yapmışlardır.
Bunlar, ekiplerin uygun blokta çalışmaları, listelemenin doğru yapılması, anketörlerin belirlenen hanelerde anket
yapmasının izlenmesinin yanı sıra denetçinin hazırladığı Denetim Formunu değerlendirmek ve tamamlanmış anketlerden rastgele seçtiği bir anketi incelemektir.
71
c. Merkez Yönetim Birimi Düzeyinde
Hanehalkı anket uygulamalarının yönetimi, izlenmesi ve denetimi Merkez Yönetim Biriminden yürütülmüştür.
Her iki uygulama döneminde de Birimde görevli uzmanlarca uygulama alanlarına denetim gezileri düzenlenmiş,
çalışmalar yerinde izlenmiştir. Gerektiğinde Merkez, denetim görevini telefon aracılığı ile anketörü ve hane bireylerini arayarak yerine getirmiştir.
1.14. Kalite Kontrol Çalışmaları
Kalite Kontrolü, Anket uygulamalarının kalitesinin ölçülmesi için DSÖ’ nün bu çalışma için kabul ettiği iki
yöntem uygulanmıştır.
Birinci yöntem, DSÖ’nün bu çalışmaya özgü geliştirdiği Kalite Rehberi doğrultusunda I. ve II. Dönemde anket uygulaması sonrası, örnekleme alınan hane sayısının %5’i olan 300’er haneye kalite kontrol anketi uygulamasıdır. Bu uygulama, denetçi ve alan sorumluları tarafından her bloktan rast gele seçilmiş bir haneye 1-7 gün içerisinde gidilerek yapılmıştır. Köylerde ise bu uygulama ulaşım imkânlarına göre aynı gün veya ertesi gün yapılmıştır. Belirlenen %5 oranına ulaşmak için her bloktan bir kalite kontrol anketine ilaveten her dört bloktan birinde
ikinci kalite kontrol anketi uygulanmıştır. I. dönemde 298, II. dönemde ise 302 kalite kontrol anketi uygulanmış
olup toplam 600 anket uygulanmıştır (Ek 5). Bu çalışmaya ait sonuçlar yedinci bölümde açıklanmıştır.
İkinci yöntem olarak da Tekrar Görüşme (Re-Contact) ile kalite kontrol çalışması yapılmıştır. Bu kontrol çalışması, denetçiler ve gerektiğinde alan sorumluları tarafından, anket uygulama sonrası, her bloktan en az 2-3 haneye gidilerek yüz yüze görüşmeyle veya hanelere telefon edilerek yapılmıştır. Görüşmeler her iki dönemde de
yapılmış olup, tekrar görüşme yapılan Hane Kayıt Formlarına ikinci dönem yapılan görüşmeler kayıt edilmiştir.
Formda, denetleme formuna paralel haneyi tanımlayan temel bilgilere ek olarak, anketteki bazı soruların cevaplarını ihtiva eden bilgiler yer almaktadır (Ek 4). I. dönemde 720, II. Dönemde de 697 olmak üzere toplam 1417 “tekrar görüşme” yapılmıştır.
1.15. Yerel Kuruluşlarla İşbirliği ve İletişim
Sağlık Bakanlığı tarafından, örnekleme çıkan tüm il sağlık müdürlükleri ile İçişleri Bakanlığına, çalışma hakkında ve gerekli desteğin sağlanması hususunda resmi bilgilendirme yazıları gönderilmiştir (Ek 8-9). Hanehalkı
anket uygulama öncesi alan sorumluları tarafından ilgili Sağlık Müdürlükleri ziyaret edilerek (gerektiğinde telefonla iletişim kurularak) ön bilgi verilmiş, tavsiye ve destekleri alınarak blokların kapsamına giren Sağlık Grup
Başkanlıkları ve Sağlık Ocakları ile yakın işbirliği sağlanmıştır. Ayrıca, Sağlık Müdürlükleri kanalı ile ve gerektiğinde doğrudan ziyaret yapılarak yerel il ve ilçe Emniyet Müdürlükleri ve Jandarma Teşkilatı bilgilendirilmiştir.
Bazı bloklarda, münferit olaylar dışında, hizmetin yürütülmesinde ilgili belediye başkanlıklarının ve muhtarlıkların yakın ilgi ve desteği görülmüştür.
Merkezde bulunan telefon, faks ve cep telefonları ile alanda görevli alan koordinatörleri ve sorumluları ile devamlı iletişim sağlanmıştır. Anket uygulamalarında denetçiler iletişimde kilit rol oynamış ve bilgi alış verişi ile
ekiplerinin izlenmesi genellikle kendileri tarafından sağlanmıştır. İletişimde kolaylık sağlamak amacıyla tüm personelin telefon numaraları görevlilere dağıtılmıştır.
1.16 Optik Okuma ve Kodlama İşlemleri
İllerden gelen anket formlarının incelenmesi ve tasnifi şu şekilde yapılmıştır: İllerde doldurulması tamamlanan
her bloka ait formlar kargo aracılığı ile merkez uygulama ofisine gönderilmiştir. Gönderilen bu anket formları,
ölüm tespit formları ve denetim formlarının izlenmesi amacıyla düzenli bir kayıt ve dosyalama sistemi kurulmuştur. Uygulama ofisi dışında, Başkent Üniversitesi Bağlıca Kampusunda düzenlenen geniş bir ofiste, gelen anket
formu paketleri açılıp içlerinden denetleme, listeleme ve ölüm formları ayrıldıktan sonra, illere ve bloklara göre
tasnif edilmiş; eksik ve yıpranmış anketler incelenmiştir.
72
Anket formlarında yer alan hastalık ve özürlülükle ilgili kodlama işlemleri, oluşturulan bir kodlama ekibi tarafından teknik şartname dikkate alınarak DSÖ tarafından geliştirilen kodlama rehberleri kullanılarak yapılmıştır.
Bu kodlama işleminde ilgili sorulara hanehalkı reisi veya onun yerine cevap veren kişinin beyanına dayanarak, aile bireyleri arasında belirli süreler için tespit edilen ve anketörler tarafından yazılmış olan hastalıklar ve özürlülükler kodlanmıştır. Bu ekipte kodlama konusunda deneyimli uzman bir doktor ile hastane arşiv ve dokümantasyonda görevli bir yetkili yer almıştır. Beyan edilen hastalıkların kodlanmasında DSÖ tarafından geliştirilmiş olan International Classification of Disease (ICD-10) tanı kodlama sistemi dört basamak olarak kullanılmıştır. Ayrıca bedensel ve zihinsel özür türünün kodlanmasında ise DSÖ tarafından geliştirilmiş olan International Classification
of Functioning Disability and Health (ICF) kodlama sistemi kullanılmıştır. Bilindiği üzere ICF’nin yapısında yer
alan vücut fonksiyonları ve yapısı, kapasite ve performans, kişisel faktörler bileşenleri göz önünde tutularak kodlama işlemleri sırasında rehberde yer alan II. seviye kategorisi kullanılmıştır. Bu sistemde, ana başlıklar vücut
fonksiyonları ve yapısı, kapasite ve performansı ve kişisel faktörlerin her birisi küçük harf olarak kodun başında
yer almaktadır. Ana başlıklarda sırasıyla; vücut fonksiyonları ve vücut yapısı özürlüler için sekiz farklı bölümde,
kapasite ve performans ile ilgili özürlüler için dokuz farklı bölümde sosyal faktörler için olan özürlülerde ise beş
bölümde toplanmıştır. Her bölüm için farklı alt bölümler yer almaktadır.
Anketin özürlüler bölümünde yer alan özürlülük nedeninin kodlanmasında ise beyana dayanarak ICD-10 tanı
kodlama sistemi kullanılmıştır. Kodlama işlemleri MS Access XP paket programında yapılarak uygun SPSS programına aktarılmıştır.
Ankette yer alan hastalıklar ve özürlülüklerle ilgili sorular dışında yer alan hanehalkı sağlık harcamaları, risk
faktörleri ve seçilmiş bazı hastalıklara ait tanıların kodlanmasında yukarıda sözü edilen metodoloji doğrultusunda
ICD-10 dört basamak kodlaması kullanılmıştır. Bu kodlama işlemleri uzman doktor yönetimde 8 kişilik bir ekip
tarafından yapılmıştır. Toplam olarak 29578 hastalık ve 1079 bedensel ve zihinsel özür kodlaması yapılmıştır. Kodlama işlemleri sonrası kodlama ekibi ikiye ayrılarak %50 örnekleme ile tekrar kodlamalar farklı gruplar tarafından
tekrar yapılmış ve birbirlerini kontrol etmiştir. Her grup için % 0,5 ile % 1 arasında değişen, ağırlıklı olarak ICD10 dördüncü basamak kodlamasına ait farklılıklar tespit edilerek düzeltilmiştir. Özürlülere ait kodlamanın kontrolünde ise ikinci bir ekip tarafından kodlamanın tümü anket ve elektronik ortamda denetlenmiştir. Beş vakada iki
kodlayıcı arasında beyanın yorumlanması açısından farklılıklar bulunmuştur. Bu durum yöneticinin hakem rolü ile
düzeltilmiştir.
1.17. Analiz
İlgili firmadan alınan veriler, SPSS 11.5 istatistik yazılım programı kullanılarak verilerin minimum ve maksimum frekansları ile soru geçişi hataları olup olmadığı incelenmiştir. Silik, eksik veya fazla işaretleme sonucu, optik okuma hatalarına neden olan yanlışlar, anketin aslına dönülerek düzeltilmiştir. Hanehalkı reisi veya cevaplayıcı tarafından yanıt verilmeyen ve boş bırakılan bazı sorular, bilinmeyen bölümüne alınmıştır. Tüm soruların sayısal
ve gereken çapraz tabloları alınarak soruların yanıtları arasında tutarlılık olup olmadığı incelenmiştir. Tutarsızlığı belirlenen anketlere (örneğin, bölge numarası, trafik kodu, kır, kent, yaş grubu, cinsiyet gibi) geri dönülerek düzeltmeler yapılıp doğru veriler programa eklenmiştir. Her kişiye ve her eve birer ID kodu verilerek veritabanı bu şekilde ilişkilendirilerek üç ayrı bölümde (kişiye ait, haneye ait, cevaplayıcıya ait bilgiler) hazırlanmıştır. Bu veritabanından yol açıkılarak önce her soruya ait frekanslar çekilmiş daha sonra tablolar SPSS programı ile hazırlanmıştır. Bu verilerin tutarlılığını denetlemek için üç ayrı kontrol grubu oluşturulmuştur. Birinci grup dört kişiden oluşup rastgele seçilmiş 250 anketin (%2) tüm sorularının sırasıyla kontrolünü yapmıştır. Anketlerin % 5’inde 1 ile 5
arasında veri giriş hatası bulunmuştur. İkinci grup ise seçilmiş 3000 anket üzerinde dört ayrı kişi ( sağlık harcamaları, sağlık güvence sistemi, demografik bilgiler ve risk faktörlerini ayrı ayrı ) incelemiş %1 kadar yazım hataları, lekeler, virgül hataları ve atlamalar bulmuştur. Üçüncü grup ise tablolar yapıldıktan sonra elektronik ortamdaki verilerle yapılan tabloların tutarlılığını kontrol etmiştir. Toplam 283 tablo iki ayrı kişi tarafından kontrol edilmiş
%5 ve %7 oranında rakam yazımı hatası, yüzdeleme hatası, tablo altındaki bilinmeyen sayısı gibi konularda hatalar tespit edilmiştir. Bu tespit edilen tüm hatalar ve tablo başlıkları düzenlemesi ile imla kuralları konusunda bir
uzman tarafından son düzenleme yapılmıştır.
73
Bu rapor içeriğinde yer alan tabloların seçimi ve düzenlemesi aşağıda belirtilen ilkeler doğrultusunda yapılmıştır. Öncelikle tablolar iki ana gruba ayrılarak düzenlenmiştir. Birinci grupta hanehalkı reisinin verdiği yanıtlarla ilgili, ikinci grupta ise cevaplayıcının verdiği yanıtlarla ilgili verilerden oluşturulan tablolar yer almaktadır. Bu tabloların dışında anketin uygulandığı yöreyi tanımlayan tablolar oluşturulmuştur. Ayrıca hanede ve komşuda tespit
edilen ölümlerin yanında komşu nüfus yapısını belirleyen tablolara da yer verilmiştir. Teknik şartnamede yer alan
bölge, kır-kent, yaş, cinsiyet ve eğitim düzeyine göre karşılaştırmalı tablolar, seçilmiş bazı sorular için düzenlenmiştir. Ayrıca, bazı tablolar grafik ve şekillerle desteklenmiştir. Cevaplayıcı ya da anketörden kaynaklanan nedenlerle bazı sorulara yanıt verilmemesine ilişkin durumlar, tabloların altında bilinmeyen nitelemesiyle sayısal olarak
yer almıştır. Tablolarda yer alan dataların değerlendirilmesinde soru kâğıdında bulunan şıklar aynen alınmıştır. Bu
nedenle bu tablolardaki verilerin değerlendirilmesini doğru olarak algılamak için soru kâğıdındaki ilgili soruların
ve yanıt şıklarının dikkate alınması gerekmektedir. Sakatlıkla kaybedilen yıllar (YLD), ölüm nedeniyle kaybedilen
yıllar (YLL) ve maliyet hesaplamalarında gereksinim duyulan veri analizleri hazırlanarak ilgili bölümlere aktarılmıştır.
Ankette yer alan ve risk faktörlerinden biri olan fiziksel aktivitenin değerlendirilmesinde DSÖ’nün önerileri
kullanılmıştır. Bu öneriler doğrultusunda fiziksel aktivite için yeterli sürenin (dk/hafta) hesaplanması aşağıdaki
formülasyonla bulunmuştur :
Fiziksel aktivite için yeterli süre= Yürüme süresi + diğer orta düzey aktivite zamanlarının
toplamı + (2x Ağır aktivite zamanlarının toplamı)
Burada, ağır aktiviteler için harcanan süre iki ile çarpılmıştır. Bunun amacı, ağır aktivitelerin yoğunluğunu ve
dolayısıyla yararlılığını yansıtabilmektir.
74
EK B ÖRNEKLEME HATALARI
SEÇLM BAZI ARATIRMA DEKENLER ÇN ÖRNEKLEME HATALARI
Türkiye BOD-CE Aratırmasının seçilmi bazı deikenleri için örnekleme hataları
STATA bilgisayar paket programı (Stata Corp, 2003) kullanılarak aratırmanın örnekleme
planına (tabakalı, küme örneklemesi) uygun olarak hesaplanmıtır. Hesaplama yöntemi ve
sonuçları aagıda sunulmutur.
A. YÖNTEM VE FORMÜLLER
Stata paket programının kullanımında, öncelikle hesaplama yapılacak istatistik için;
Svymean, svytotal, svyratio, ve svyprop komutları için ado-dosyası eklinde bilginin
sunulması gerekir.
Mevcut svy komutları aaıda belirtilen daha basit varyans tahminlerini kullanır. Bu
varyans tahminleri ile ilgili metodolojik bilgiler için, örn; Cochran (1977) ve Wolter(1985)’e
bakılabilir. Bazen yazarlar dier varyans tahminlerini kullanmayı tercih eder. Örnein,
örneklemenin farklı aamalarında varyans bileenleri için ayrı ayrı ele alırlar, aynı eit
olmayan olasılıklar ve çok aamalı düzenler ile sonlu populasyon düzeltmeleri kullanırlar, ve
dier özel çalıma düzenlerini dahil ederler.
Bununla birlikte, mevcut svy komutları varyansa dayalı dorusallatırmayı örnek oranı
gibi dorusal olmayan fonksiyonlar için kullanırlar. Tekrarlı yöntemleri kullanan alternatif
varyans tahminleri (örnein; jacknife veya balanced repeated replications gibi), belki ileriki
svy versiyonlarında dahil edilebilir.
Toplamlar
Svytotal, svymean, svyratio ve svyprop komutları tarafından yapılan tüm hesaplamalar
temel olarak toplam için oluturulmu formüllere dayanır.
Burada, h=1,……L aratırmadaki tabakayı belirlerse, ve (h,i) ”h” in’ci tabakadaki “i” inci
birinci örneklem birimini (PSU) tanımlarsa, h= 1, …..Nh, Nh, poupulasyondaki h
tabakasındaki toplam PSU sayısıdır. Mhi , (h,i) in’ci PSU da ki elemanların sayısı ve
M=
L
Nh
h =1
i =1
Mhi populasyondaki toplam eleman sayısı olduu bir durumda;
Yhij, h in’ci tabakada (h,i) in’ci PSU içerisinde j ninci eleman için aratırma maddesi olsun;
öyle ki; Yhij, h ülkesindeki i in’ci bloktaki j inci yetikin için gelir olabilir. likili populasyon
toplamı;
L
Y =
h =1
Nh
M hi
i =1
j =1
Y
hij
ile verilebilir.
(1)
yhij, örneimizdeki seçilmi ilgili maddeler olursa, burada h= 1,…..L; i=1,…….nh ve
j=1,…..mh; örnekteki toplam eleman sayısı (veri setindeki toplam gözlem sayısı), m ile verilir;
L
m=
h =1
nh
m
i =1
hi
75
Populasyon toplamı Y için tahmin edici Y aaıdaki gibi verilebilir;
) L nh mhi
Y = whij y hij
h =1 i =1 j =1
(2)
burada whij , kullanıma özel örneklem aırlıklarıdır (pweights veya iweights). Populasyondaki
)
toplam eleman sayısının tahmin edicisi M , aaıdaki formülle verilebilir;
L nh mhi
)
M = whij
h =1 i =1 j =1
)
M , Çıktı komutları “kitle büyüklüü” olarak ifade edilir.
)
Eitlik (2) de verilen Y için varyans tahmin edicisini hesaplamak için, ilk olarak zyhi
ve
z yh aaıdaki ekilde tanımlanır.
mhi
z yhi = whij y hij
z yh =
ve
j =1
)
Y için varyans tahmin edicisi ;
1
nh
nh
i =1
z yhi
L
) )
n nh
V (Y ) = (1 f h ) h ( z yhi z yh ) 2
nh 1 i =1
h =1
(3)
(1-fh) faktörü sonlu populasyon düzeltmesidir. Eer kullanıcılar fpc deikenini
tanımlamazlarsa, fh = 0 formülde kullanılır. Eer fpc tanımlanırsa ve nh’ye eit veya büyük
olursa, deikenin Nh ve fh deerlerinin içerdii kabul edilir ve fh, f h = nh N h ile verilir. Eer
fpc deikeni bire eit veya birden küçük ise, fh deerlerini içerdii kabul edilir. Daha önce de
belirtildii üzere, fh’ in sıfırdan farklı deerlerinin, sadece rasgele örnekleme için veya PSU
içerisinde alt örnekleme ile birlikte olmayacak ekilde tabakalı rasgele örnekleme için
kullanılmasına eilim bulunmaktadır.
Eer svytotal için varlist iki veya daha fazla deiken içerirse ve complete seçenei
defolt
)
)olarak tanımlanırsa deikenlerin kovaryansı hesaplanabilir. Tahminlenen toplamlar
Y ve X için kovaryans tahminleri öyledir;
nh
L
n
) ) )
Cov (Y , X ) = (1 f h ) h ( z yhi z yh )( z zhi z zh )
nh 1 i =1
h =1
(4)
76
Oranlar, ortalamalar ve orantılar
R=Y/X tahmin edilmek istenen populasyon oranı olsun, Y ve X eitlik (1)’de verilen
) ) ) )
populasyonlar. R için tahmin edici R , R = Y / X olacaktır. Delta yöntemi kullanılarak,
)
(Taylor serisinin birinci dereceden açılımı), R için yaklaık daılımın varyansı,
)
) )
)
1
V (Y ) 2 RCov(Y , X ) + R 2 V ( X ) }
ile verilir.
2
X
)
)
(3) ve (4) no’lu eitliklerde R ve X in direk olarak konulması ile varyans tahmini elde
{
edilir.
) )
) ) ) )
) ) )
1 ) )
V ( R) = 2 V (Y ) 2 RCov (Y , X ) + R 2 V ( X )
X
{
}
(5)
Eer “artıkların oranı” tanımlanırsa,
)
1
d hij = ) ( y hij Rx hij )
X
(6)
ve yhij ’nin eitlik (3) ‘de d hij ile yer deitirmesi ile aaıda verilen eitlik (7)’nin sa tarafı
elde edilir. Basit bir ilemle bunun eitlik (5)’e denk olduu gösterilebilir.
nh
L
) )
n
V ( R) = (1 f h ) h ( z yhi z yh ) 2
n h 1 i =1
h =1
(7)
varyans tahminlerini oranlardan dier parametrelere geniletmek için, ortalamaların Xhij=1 ile
basit oranlar olduu, ve bu orantıların Yhij’nin 0/1 deikenine eit olduu ortalamalar olduu
düünülmelidir. Benzer ekilde, S alt populasyonu için tahminler YShij =I(h,i,j)ESYhij ve
XShij= I(h,i,j)ESXhij için tahminler elde edilerek hesaplanabilir. Burada I(h,i,j)ES, eer (h,i,j)
elemanı S populasyonunun elemanı ise 1’e dier durumlarda 0’a eittir.
Aırlıklar
Sonlu populasyon düzeltmeleri hesaplanırken veya toplamlar tahminlenirken, svy
komutu populasyon toplamı için sizin aırlıklarınızın uygun olduunu varsayar. Örnein;
sizin aırlıklarınızın toplamı ilgili populasyonun hacmine ait hamine eit olmalıdır. Fpc
tanımlanmadıında, svymean, svyratio ve svyprop komutları aırlıkların ölçümü ile deiir.
Söyle ki; bu komutlar aırlıkların ölçei ne olursa olsun aynı sonucu verir.
Güven Aırlıkları
L
n = nh örnekteki toplam PSU’ların sayısı olarak verilirse, test istatistiine atfedilen
h =1
serbestlik derecesi d= n-L’dir.Bu nedenle düzenleyici durumlar altında, parametresi için
)
) )
yaklaık 100(1-)% güven aralıı ± t1 / 2,d V ( ) 1 / 2
Cochran (1977, Bölüm 2.8) ve Korn ve Graubard (1990) d = n - L’ nin tek deikenli
güven aralıklarının ve p-deerlerinin hesaplanmasında kullanımı ile ilgili teorik kanıtlar
{
}
77
vermektedirler. Fakat, bazı durumlar için, n - l serbestlik derecesine dayanarak yapılan
çıkarımlar çok fazla liberal olabilir. Örnein, elde edilen güven aralıkları 1 - ’dan küçük
kapsama oranına sahip olabilir. Bu problem, ilgilenilen populasyonun oldukça çarpık veya
büyük bir oranda çarpık olması durumunda veya küçük sayıda PSU üzerinde
younlaıldıında pratik anlamda büyük bir sorundur. Bu durumların bazılarında kullanıcılar
alternatif serbestlik derecelerine dayanan güven aralıklarını kullanmayı isteyebilirler örnein,
Satterthwaite (1941,1946) yaklaımı ve modifikasyonu gibi (Cochran (1977, sf. 96 Bknz) ve
Eltinge ve Jang (1996)’da sunulduu gibi.
deff ve deft
Düzen etkisi deff (Kish 1965)’de verildii üzere aaıdaki formülle hesaplanır;
) )
V ( )
deff = )
)
Vsrswor ( srs )
) )
Burada V ( ) , parametresi için eitlik (3) de verilen varyans için düzene-dayalı tahmindir ve
)
)
)
Vsrswor ( srs ) , srs için varyansın tahmin edicisidir, bu tahmin yerine koymadan ve gerçek
aratırmadaki gibi m sayıdaki örnek eleman sayısı ile gerçekletirilen basit rasgele örnekleme
ile yürütülen benzer hipotetik aratırmalardan elde edilebilir. Eer , Y toplamı ise, aaıdaki
eitlik hesaplanabilir;
)
)
)
M L nh mhi
(8)
Vsrswor ( srs ) = (1 f )
whij ( y hij Y ) 2
m 1 h =1 i =1 j =1
) ) )
Burada Y = Y / M , (1-f) faktörü sonlu populasyon düzeltmesi. Eer kullanıcı fpc’yi
)
tanımlarsa ve f = m / M kullanılır, eer tanımlamazsa, f=0 kullanılır. Eer , R oranı ise,
eitlik (8)’de yhij yerine eitlik (6)’da verilen dhij kullanılır. Burada
)
olduu unutulmamalıdır. Bu nedenle Y sıfır ile yer deitirir.
L
nh
mhi
h =1
i =1
j =1
whij d hij = 0
Kish (1995)’de verildii üzere düzen faktörü (deft) u ekilde hesaplanmaktadır.
) )
)
)
V ( )
Vsrswr ( srs ) , benzer ekilde yerine koyma ile gerçekletirilen basit
deft = )
)
Vsrswr ( srs )
~
rasgele örnekleme ile yürütülmü aratırmadan elde edilen srs tahmininin varyans
)
)
tahminidir. Vsrswr ( srs ) , eitlik (8) kullanılarak ve f=0 ile elde edilir.
78
B. ÖRNEKLEM HATA SONUÇLARI
Bu çalımada örnekleme hatası, standart hata olarak ölçülmütür. Düzen faktörü (deft)
ise bir aratırma deikeni için, örnekleme planına göre elde edilen standart hatanın aynı
örneklem büyüklüündeki basit rasgele örnekleme planından elde edilen standart hataya oranı
olarak belirlenmektedir. Aaıda 10 Ek Tablo olarak sunulan bu aratırmanın hanehalkı ve
kiisel anketlerinden seçilmi bazı aratırma deikenleri için hesaplanan örnekleme hataları
sonuçlarının, bu tür anket aratırmalarından beklenen kabul sınırları içerisinde olduu
görülmektedir.
Ek Tablo 1. Türkiye toplamı için örnekleme hataları ve dier hata istatistikleri.
Hanehalkı Anketi Sonuçları
TÜRKYE (Hanehalkı sayısı: m = 48057)
Hesaplanan deiken
(Ortalama veya Oran)
Akut Hastalık (s0401a)
Kronik Hastalık (s0401b)
Salık Sigortası Var (s0810)
Tahmin
Standart
Hata (se)
[%95 Güven Aralıı]
Düzen Faktörü
(deft)
Gözlem
Sayısı
0,0943
0,2420
0,6429
0,0020
0,0053
0,0104
0,0902
0,2315
0,6223
0,0983
0,2525
0,6634
1,5330
2,7265
4,7772
4530
11629
30894
0,0056
0,0045
0,0058
0,0032
0,0146
0,0018
0,0255
0,0012
0,0054
0,0201
0,0015
0,0025
0,0052
0,0065
0,0060
0,0048
0,0039
0,0025
0,0065
0,0069
0,0085
0,0955
0,0699
0,0708
0,0404
4,5445
0,0106
3,4718
0,0125
0,1614
4,2284
0,0048
0,0204
0,3020
0,1789
0,8201
0,1313
0,9171
0,9576
0,4396
0,4810
0,3247
0,1174
0,0874
0,0937
0,0531
4,6019
0,0178
3,5718
0,0171
0,1826
4,3075
0,0108
0,0303
0,3224
0,2045
0,8438
0,1502
0,9324
0,9673
0,4649
0,5081
0,3580
1,2260
1,1466
1,1989
1,0493
1,2071
1,0062
1,3883
1,0246
1,1027
1,3228
0,9889
1,0349
1,1796
1,7473
1,7009
1,4826
1,5870
1,4005
1,3982
1,4778
1,9171
990
735
624
433
867
123
3864
170
1759
1764
58
219
3492
2143
9302
1616
10617
11050
5191
5678
3919
Kiisel Anket Sonuçları
TÜRKYE (Kii sayısı: n = 11481)
Artrit (q6000)
Angina (q6009)
Diyabet (q6042)
Astım (q6017)
Depresyon (q6025)
Tüberküloz (s6100)
Aız Di Hastalıkları (q6750)
Trafik Kazası (q6800)
Hipertansiyon (s6400)
Belarısı (s6500)
Epilepsi (s6600)
Felç (s6700)
Sigara Kullanımı (q4000)
Alkol Kullanımı (q4010)
Sebze-Meyve Yeme (q4020)
Fizik Aktivite (q4030)
Yiyecek harcaması (q801)
Ev harcaması (q802)
Eitim harcaması (q803)
Salık harcaması (q804)
Genel harcama (q806)
0,1064
0,0787
0,0822
0,0468
4,5732
0,0142
3,5218
0,0148
0,1720
4,2679
0,0078
0,0253
0,3122
0,1917
0,8319
0,1408
0,9247
0,9625
0,4521
0,4946
0,3413
79
Ek Tablo 2. Kentsel kesim için örnekleme hataları ve dier hata istatistikleri.
KENT (m = 26731)
Hesaplanan deiken
Tahmin
Standart Hata
deft
Gözlem
Sayısı
0,0981
0,2443
0,7040
0,0025
0,0066
0,0110
0,0931
0,2313
0,6822
0,1030
0,2574
0,7257
1,3838
2,5269
3,9504
2622
6531
18818
4,5466
4,6118
4,6363
4,7142
4,5409
4,8128
3,5183
4,7904
4,2595
4,2747
4,8342
4,7773
0,3307
0,2117
0,8390
0,1183
0,9299
0,9690
0,4690
0,4925
0,3560
0,0229
0,0178
0,0168
0,0159
0,0192
0,0139
0,0337
0,0141
0,0238
0,0249
0,0132
0,0149
0,0065
0,0089
0,0072
0,0054
0,0049
0,0029
0,0085
0,0096
0,0113
4,5014
4,5767
4,6032
4,6828
4,5031
4,7854
3,4520
4,7626
4,2126
4,2258
4,8082
4,7480
0,3179
0,1943
0,8249
0,1075
0,9202
0,9633
0,4523
0,4737
0,3337
4,5917
4,6469
4,6694
4,7455
4,5788
4,8402
3,5847
4,8181
4,3064
4,3236
4,8602
4,8066
0,3435
0,2292
0,8531
0,1290
0,9396
0,9746
0,4858
0,5113
0,3782
1,3983
1,1591
1,1147
1,1790
1,1763
1,2267
1,4051
1,1915
1,2120
1,2478
1,2158
1,2161
1,1158
1,7524
1,5761
1,3844
1,5817
1,3651
1,3982
1,5692
1,9339
536
420
382
245
519
74
2247
104
1014
1000
35
128
2162
1384
5484
796
6259
6522
3157
3315
2396
KENT (n = 6731)
Artrit (q6000)
Angina (q6009)
Diyabet (q6042)
Astım (q6017)
Depresyon (q6025)
Belarısı (s6500)
Epilepsi (s6600)
Felç (s6700)
80
Ek Tablo 3. Kırsal kesim için örnekleme hataları ve dier hata istatistikleri.
KIR (m = 21326)
Hesaplanan deiken
Tahmin
Standart Hata
deft
Gözlem
Sayısı
0,0895
0,2391
0,5663
0,0033
0,0086
0,0172
0,0830
0,2220
0,5324
0,0959
0,2561
0,6001
1,6776
2,9596
5,0589
1908
5098
12076
4,5166
4,6307
4,6973
4,7381
4,6189
4,8522
3,5267
4,8318
4,2724
4,2583
4,8718
4,8105
0,2862
0,1634
0,8220
0,1726
0,9175
0,9533
0,4282
0,4975
0,3206
0,0300
0,0197
0,0194
0,0173
0,0225
0,0132
0,0387
0,0141
0,0275
0,0336
0,0128
0,0153
0,0081
0,0091
0,0104
0,0082
0,0063
0,0043
0,0098
0,0097
0,0127
4,4575
4,5920
4,6590
4,7040
4,5746
4,8262
3,4503
4,8041
4,2182
4,1921
4,8465
4,7803
0,2702
0,1455
0,8015
0,1565
0,9050
0,9447
0,4088
0,4783
0,2955
4,5758
4,6695
4,7356
4,7722
4,6633
4,8783
3,6032
4,8595
4,3266
4,3246
4,8971
4,8408
0,3022
0,1814
0,8424
0,1888
0,9300
0,9618
0,4476
0,5166
0,3457
1,5184
1,1134
1,1647
1,1296
1,2579
1,0948
1,3636
1,1136
1,1861
1,4231
1,1326
1,1457
1,2245
1,6796
1,8476
1,4927
1,5882
1,4102
1,3710
1,3382
1,8797
454
315
242
188
313
49
1617
66
745
764
23
91
1330
759
3818
820
4358
4528
2034
2363
1523
KIR (n = 4750)
Artrit (q6000)
Angina (q6009)
Diyabet (q6042)
Astım (q6017)
Depresyon (q6025)
Belarısı (s6500)
Epilepsi (s6600)
Felç (s6700)
81
Ek Tablo 4. Batı Anadolu bölgesi için örnekleme hataları ve dier hata istatistikleri.
BATI ANADOLU (m = 15703)
Hesaplanan deiken
Tahmin
Standart Hata
0,1041
0,2721
0,6933
0,0033
0,0073
0,0138
0,0976
0,2577
0,6661
0,1106
0,2866
0,7206
1,3546
2,0630
3,7502
1635
4273
10888
4,4230
4,5845
4,6130
4,7005
4,5385
4,7927
3,5636
4,7749
4,1699
4,2333
4,8289
4,7724
0,3179
0,2490
0,8714
0,1194
0,9476
0,9746
0,4134
0,4886
0,3458
0,0346
0,0240
0,0232
0,0207
0,0263
0,0179
0,0419
0,0179
0,0319
0,0350
0,0166
0,0181
0,0086
0,0101
0,0076
0,0069
0,0054
0,0030
0,0105
0,0116
0,0155
4,3547
4,5372
4,5672
4,6596
4,4867
4,7574
3,4810
4,7396
4,1071
4,1643
4,7961
4,7368
0,3009
0,2291
0,8564
0,1058
0,9370
0,9684
0,3927
0,4657
0,3152
4,4913
4,6319
4,6588
4,7413
4,5903
4,8281
3,6461
4,8103
4,2328
4,3022
4,8618
4,8081
0,3349
0,2689
0,8864
0,1330
0,9582
0,9801
0,4342
0,5116
0,3763
1,5625
1,2340
1,2036
1,2160
1,2930
1,2196
1,4150
1,1809
1,2566
1,3905
1,2194
1,1778
1,2056
1,5193
1,4833
1,4084
1,5924
1,2454
1,4157
1,5424
2,1569
467
287
263
159
329
57
1404
72
745
692
16
77
1352
1058
3707
524
4160
4277
1815
2145
1518
deft
Gözlem
Sayısı
BATI ANADOLU (n = 4390)
Artrit (q6000)
Angina (q6009)
Diyabet (q6042)
Astım (q6017)
Depresyon (q6025)
Belarısı (s6500)
Epilepsi (s6600)
Felç (s6700)
82
Ek Tablo 5. Akdeniz bölgesi için örnekleme hataları ve dier hata istatistikleri.
AKDENZ (m = 6232)
Hesaplanan deiken
Tahmin
Standart Hata
deft
Gözlem
Sayısı
0,1035
0,2667
0,6429
0,0050
0,0145
0,0095
0,0936
0,2378
0,6243
0,1134
0,2956
0,6615
1,2895
2,5814
4,3289
645
1662
3824
4,5621
4,6410
4,6759
4,6654
4,5588
4,8475
3,3360
4,7962
4,3044
4,1946
4,8534
4,7633
0,2846
0,1883
0,8291
0,1637
0,8659
0,9474
0,4346
0,5016
0,3044
0,0450
0,0320
0,0318
0,0320
0,0409
0,0239
0,0578
0,0284
0,0420
0,0514
0,0231
0,0297
0,0149
0,0151
0,0161
0,0134
0,0142
0,0070
0,0171
0,0185
0,0189
4,4723
4,5770
4,6123
4,6014
4,4770
4,7996
3,2204
4,7395
4,2205
4,0918
4,8071
4,7040
0,2548
0,1580
0,7969
0,1370
0,8376
0,9334
0,4003
0,4647
0,2666
4,6520
4,7050
4,7394
4,7293
4,6406
4,8953
3,4516
4,8529
4,3883
4,2974
4,8997
4,8226
0,3143
0,2185
0,8612
0,1904
0,8942
0,9614
0,4689
0,5386
0,3422
1,3290
1,0085
1,0229
1,0575
1,2013
1,0853
1,1252
1,1670
1,0393
1,2044
1,0839
1,1249
1,2701
1,4878
1,6408
1,4067
1,6198
1,2265
1,3487
1,4397
1,6020
122
93
84
82
120
12
584
30
220
260
7
39
422
279
1227
249
1317
1441
661
763
463
AKDENZ (n = 1521)
Artrit (q6000)
Angina (q6009)
Diyabet (q6042)
Astım (q6017)
Depresyon (q6025)
Belarısı (s6500)
Epilepsi (s6600)
Felç (s6700)
83
Ek Tablo 6. Orta Anadolu bölgesi için örnekleme hataları ve dier hata istatistikleri.
ORTA ANADOLU (m = 7454)
Hesaplanan deiken
Tahmin
Standart Hata
deft
Gözlem
Sayısı
0,1126
0,2659
0,7353
0,0046
0,0093
0,0229
0,1039
0,2474
0,6898
0,1212
0,2844
0,7808
1,1898
1,8159
4,4771
839
1982
5481
0,0363
0,0271
0,0272
0,0254
0,0278
0,0181
0,0683
0,0228
0,0370
0,0448
0,0188
0,0206
0,0138
0,0156
0,0109
0,0134
0,0070
0,0032
0,0153
0,0163
0,0178
4,4981
4,6230
4,6067
4,6858
4,5429
4,8264
3,2525
4,7856
4,2377
4,1755
4,8302
4,7916
0,3144
0,1761
0,8177
0,1444
0,9209
0,9729
0,4561
0,4970
0,3415
4,6425
4,7307
4,7149
4,7868
4,6536
4,8985
3,5242
4,8763
4,3848
4,3539
4,9051
4,8734
0,3692
0,2383
0,8610
0,1979
0,9488
0,9858
0,5170
0,5619
0,4123
1,2125
1,0188
1,0082
1,0455
0,9730
0,9951
1,5075
1,1505
1,0373
1,2151
1,0469
1,0284
1,2639
1,6781
1,2889
1,5690
1,2521
1,0013
1,3474
1,4367
1,6142
160
107
114
78
133
14
723
28
285
310
9
30
646
392
1588
331
1808
1894
941
1024
729
ORTA ANADOLU (n = 1934)
Artrit (q6000)
Angina (q6009)
Diyabet (q6042)
Astım (q6017)
Depresyon (q6025)
Belarısı (s6500)
Epilepsi (s6600)
Felç (s6700)
84
4,5703
4,6768
4,6608
4,7363
4,5982
4,8625
3,3883
4,8309
4,3113
4,2647
4,8676
4,8325
0,3418
0,2072
0,8393
0,1711
0,9349
0,9793
0,4866
0,5295
0,3769
Ek Tablo 7. Karadeniz bölgesi için örnekleme hataları ve dier hata istatistikleri.
KARADENZ (m = 5641)
Hesaplanan deiken
Tahmin
Standart Hata
deft
Gözlem
Sayısı
0,0984
0,3035
0,7236
0,0050
0,0128
0,0271
0,0884
0,2779
0,6694
0,1084
0,3291
0,7779
1,2598
2,0886
4,5504
555
1712
4082
4,5485
4,6131
4,6884
4,7581
4,4982
4,8780
3,6411
4,8758
4,2118
4,2182
4,9067
4,8449
0,2913
0,2272
0,8741
0,1371
0,9706
0,9785
0,5018
0,4760
0,3403
0,0503
0,0336
0,0328
0,0279
0,0390
0,0217
0,0574
0,0188
0,0483
0,0568
0,0176
0,0246
0,0127
0,0147
0,0129
0,0137
0,0065
0,0048
0,0193
0,0194
0,0276
4,4478
4,5458
4,6227
4,7022
4,4201
4,8345
3,5261
4,8382
4,1152
4,1045
4,8713
4,7958
0,2658
0,1978
0,8483
0,1096
0,9576
0,9688
0,4631
0,4370
0,2850
4,6491
4,6804
4,7542
4,8140
4,5763
4,9215
3,7560
4,9134
4,3084
4,3320
4,9420
4,8941
0,3168
0,2567
0,8999
0,1646
0,9835
0,9881
0,5405
0,5149
0,3956
1,4179
1,0187
1,0742
1,0374
1,0597
1,0688
1,1187
0,9394
1,0968
1,2779
0,9639
1,0910
1,0378
1,2990
1,4408
1,4877
1,4258
1,2364
1,4411
1,4521
2,1755
136
112
86
62
151
19
447
17
254
251
9
28
400
312
1201
191
1352
1363
699
663
474
KARADENZ (n = 1393)
Artrit (q6000)
Angina (q6009)
Diyabet (q6042)
Astım (q6017)
Depresyon (q6025)
Belarısı (s6500)
Epilepsi (s6600)
Felç (s6700)
85
Ek Tablo 8. Dou Anadolu bölgesi için örnekleme hataları ve dier hata istatistikleri.
DOU ANADOLU (m = 13027)
Hesaplanan deiken
Tahmin
Standart Hata
0,0657
0,1535
0,5081
0,0033
0,0086
0,0209
0,0592
0,1364
0,4666
0,0722
0,1707
0,5496
1,5073
2,7314
4,7700
856
2000
6619
4,6928
4,6286
4,7307
4,7784
4,6759
4,8288
3,6072
4,8163
4,4169
4,4191
4,8373
4,7771
0,3074
0,0467
0,7240
0,1431
0,8827
0,9251
0,4793
0,4828
0,3277
0,0275
0,0298
0,0264
0,0259
0,0306
0,0239
0,0588
0,0229
0,0375
0,0413
0,0246
0,0287
0,0100
0,0073
0,0170
0,0109
0,0088
0,0081
0,0131
0,0148
0,0163
4,6381
4,5694
4,6782
4,7270
4,6152
4,7812
3,4903
4,7708
4,3424
4,3371
4,7884
4,7200
0,2876
0,0322
0,6902
0,1215
0,8652
0,9091
0,4533
0,4533
0,2952
4,7475
4,6878
4,7832
4,8298
4,7366
4,8764
3,7241
4,8618
4,4913
4,5011
4,8861
4,8341
0,3272
0,0612
0,7578
0,1647
0,9003
0,9411
0,5052
0,5123
0,3601
1,1306
1,1535
1,1573
1,2335
1,2577
1,2759
1,4360
1,1816
1,2067
1,2882
1,3290
1,3704
1,0113
1,6153
1,7780
1,4705
1,2986
1,4495
1,2387
1,4068
1,6486
105
136
77
52
99
21
706
23
255
251
17
45
672
102
1579
321
1980
2075
1075
1083
735
deft
Gözlem
Sayısı
DOU ANADOLU (n=2243)
Artrit (q6000)
Angina (q6009)
Diyabet (q6042)
Astım (q6017)
Depresyon (q6025)
Belarısı (s6500)
Epilepsi (s6600)
Felç (s6700)
86
Ek Tablo 9. Cevaplayıcının Cinsiyetine göre örnekleme hataları ve dier hata
istatistikleri.
ERKEK (m = 23548)
Hesaplanan deiken
Tahmin
Standart Hata
0,0971
0,1977
0,6218
0,0026
0,0047
0,0103
0,0921
0,1885
0,6016
0,1021
0,2070
0,6421
1,3233
1,8160
3,2610
2286
4656
14643
4,8063
4,7156
4,8154
4,8698
4,8465
4,9369
3,6446
4,8933
4,5856
4,4967
4,9656
4,9081
0,4938
0,3436
0,8375
0,1954
0,0146
0,0157
0,0133
0,0104
0,0117
0,0074
0,0321
0,0096
0,0186
0,0227
0,0056
0,0096
0,0081
0,0110
0,0072
0,0071
4,7775
4,6847
4,7893
4,8493
4,8235
4,9222
3,5815
4,8746
4,5491
4,4521
4,9546
4,8893
0,4779
0,3218
0,8235
0,1814
4,8350
4,7466
4,8416
4,8902
4,8694
4,9515
3,7077
4,9121
4,6222
4,5412
4,9767
4,9269
0,5098
0,3653
0,8516
0,2094
1,1596
1,0360
1,0387
1,0003
1,0257
1,0201
1,1735
1,0123
1,0390
1,1407
1,0099
1,0653
1,1221
1,6106
1,3429
1,2451
230
340
223
149
170
67
1614
113
496
610
32
95
2368
1647
4016
938
deft
Gözlem
Sayısı
ERKEK (n = 4800)
Artrit (q6000)
Angina (q6009)
Diyabet (q6042)
Astım (q6017)
Depresyon (q6025)
Belarısı (s6500)
Epilepsi (s6600)
Felç (s6700)
KADIN (m = 24509)
Hesaplanan deiken
Tahmin
0,0916
0,2845
0,6631
Standart
Hata
0,0024
0,0065
0,0109
4,5264
4,7475
4,7478
4,8192
4,5662
4,9572
3,5821
4,9511
4,2089
4,2811
4,9727
4,9105
0,1759
0,0777
0,8277
0,1059
0,0220
0,0128
0,0134
0,0114
0,0186
0,0056
0,0301
0,0057
0,0220
0,0241
0,0046
0,0078
0,0063
0,0054
0,0066
0,0048
deft
0,0868
0,2717
0,6416
0,0963
0,2973
0,6845
1,3118
2,2610
3,6123
Gözlem
Sayısı
2244
6973
16251
4,4832
4,7223
4,7215
4,7967
4,5296
4,9461
3,5229
4,9399
4,1657
4,2337
4,9637
4,8953
0,1635
0,0671
0,8148
0,0964
4,5695
4,7727
4,7741
4,8416
4,6028
4,9683
3,6414
4,9623
4,2522
4,3285
4,9816
4,9258
0,1883
0,0883
0,8407
0,1153
1,3249
1,0296
1,0533
1,0661
1,1813
1,0192
1,2587
1,0035
1,0913
1,2158
1,0093
1,0017
1,3255
1,6127
1,3912
1,2520
760
395
401
284
662
56
2250
57
1263
1154
26
124
1124
496
5286
678
KADIN (n = 6404)
Artrit (q6000)
Angina (q6009)
Diyabet (q6042)
Astım (q6017)
Depresyon (q6025)
Belarısı (s6500)
Epilepsi (s6600)
Felç (s6700)
87
Ek Tablo 10. Cevaplayıcının Ya Grubuna göre örnekleme hataları ve dier hata
istatistikleri.
35 YA ALTI* (m = 31255)
Hesaplanan deiken
Tahmin
Standart Hata
deft
Gözlem
Sayısı
0,0765
0,1107
2,6743
0,0021
0,0034
0,0448
0,0724
0,1041
1,5863
0,0806
0,1173
2,7622
1,4003
1,8933
4,0115
2391
3459
18171
0,0380
0,0148
0,0074
0,0174
0,0634
0,0052
0,3538
0,0182
0,0341
0,1089
0,0065
0,0063
0,3454
0,1818
0,8215
0,1823
0,0031
0,0018
0,0013
0,0021
0,0038
0,0012
0,0083
0,0020
0,0027
0,0052
0,0011
0,0012
0,0078
0,0081
0,0076
0,0070
0,0319
0,0112
0,0048
0,0132
0,0559
0,0029
0,3375
0,0143
0,0287
0,0986
0,0043
0,0040
0,3300
0,1658
0,8065
0,1685
0,0441
0,0184
0,0100
0,0215
0,0709
0,0075
0,3702
0,0222
0,0395
0,1192
0,0088
0,0086
0,3607
0,1977
0,8365
0,1960
1,0967
1,0350
1,0547
1,1028
1,0633
1,0967
1,1781
1,0238
1,0243
1,1400
0,9652
1,0045
1,1140
1,4296
1,3505
1,2308
175
68
34
80
292
24
1628
84
157
501
30
29
1590
837
3779
840
35 YA ALTI* (n = 4609)
Artrit (q6000)
Angina (q6009)
Diyabet (q6042)
Astım (q6017)
Depresyon (q6025)
Belarısı (s6500)
Epilepsi (s6600)
Felç (s6700)
*
Hanehalkı anketi için 0-35 ya grubu ve Kiisel anket için ise 18-35 ya grubundaki kiiler deerlendirilmitir.
35-64 YA GRUBU (m = 13644)
Hesaplanan deiken
Tahmin
Standart Hata
deft
Gözlem
Sayısı
0,1233
0,4456
2,0003
0,0032
0,0077
0,0369
0,1170
0,4305
1,9278
0,1295
0,4608
2,0728
1,1333
1,8106
2,4883
1682
6080
10232
0,0055
0,0037
0,0039
0,0030
0,0047
0,0016
0,0081
0,0016
0,0058
0,0066
0,0010
0,0022
0,0069
0,0080
0,0069
0,0060
0,0937
0,0693
0,0634
0,0437
0,0876
0,0106
0,3396
0,0102
0,1800
0,1841
0,0026
0,0174
0,3159
0,1959
0,8230
0,1268
0,1152
0,0839
0,0788
0,0555
0,1061
0,0169
0,3714
0,0165
0,2027
0,2099
0,0065
0,0262
0,3430
0,2272
0,8502
0,1504
1,2957
1,0133
1,0967
1,0009
1,1531
1,0088
1,2209
1,0075
1,0600
1,1945
1,0646
1,1058
1,0622
1,4099
1,3547
1,2560
547
401
372
260
507
72
1861
70
1002
1030
24
114
1725
1108
4379
727
35-64 YA GRUBU (n = 5553)
Artrit (q6000)
Angina (q6009)
Diyabet (q6042)
Astım (q6017)
Depresyon (q6025)
Belarısı (s6500)
Epilepsi (s6600)
Felç (s6700)
88
0,1044
0,0766
0,0711
0,0496
0,0968
0,0137
0,3555
0,0134
0,1914
0,1970
0,0046
0,0218
0,3294
0,2115
0,8366
0,1386
65 YA VE ÜZER (m = 3158)
Hesaplanan deiken
Tahmin
Standart Hata
deft
Gözlem
Sayısı
0,1447
0,6618
1,8461
0,0064
0,0110
0,0500
0,1322
0,6401
1,7479
0,1572
0,6835
1,9443
1,0169
1,3123
1,7188
457
2090
2490
0,0132
0,0115
0,0098
0,0071
0,0066
0,0038
0,0136
0,0031
0,0138
0,0115
0,0015
0,0066
0,0095
0,0110
0,0107
0,0050
0,1734
0,1754
0,1431
0,0554
0,0377
0,0126
0,2528
0,0059
0,4196
0,1511
0,0001
0,0437
0,1129
0,1256
0,8283
0,0265
0,2254
0,2208
0,1816
0,0831
0,0636
0,0276
0,3061
0,0180
0,4739
0,1964
0,0059
0,0697
0,1503
0,1686
0,8703
0,0461
1,2119
1,0609
0,9722
1,0189
1,1022
1,0010
1,1068
1,0398
1,0186
1,1121
0,9987
1,0464
1,0317
1,1344
1,0948
0,9761
268
266
218
93
68
27
375
16
600
233
4
76
177
198
1144
49
65 YA VE ÜZER (n = 1350)
Artrit (q6000)
Angina (q6009)
Diyabet (q6042)
Astım (q6017)
Depresyon (q6025)
Belarısı (s6500)
Epilepsi (s6600)
Felç (s6700)
0,1994
0,1981
0,1623
0,0692
0,0506
0,0201
0,2794
0,0119
0,4468
0,1738
0,0030
0,0567
0,1316
0,1471
0,8493
0,0363
89
EK C SORU KAĞITLARI
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125

hh icindekiler - SAGEM E

Transkript

Benzer belgeler

Aşırı Denetim Amaca Aykırı (Haziran 2008)

adrese dayalı nüfus kayıt sistemi hanehalkı bilgi formu

ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ

hazar deNİzİ`NİN sualtı tarİhİ

Yeni Türk Edebiyatı IV

1 Kent İçi Trafik Güvenliği: Problemler ve Çözüm Önerileri* Prof. Dr

21 Hedef`te Türkiye: Sağlıkta Gelecek - SAGEM E

PDF ( 11 ) - DergiPark

QT Eğitimi - 2 :Yerleşim (Layout)