Çin`in Askeri Gücü - 21. Yüzyıl Dergisi

Transkript

Amerikan Stratejik Yazımından...
DR. STEPHEN J. BLANK
D R . J A M E S J A Y C A R A FA N O v e A N D R E W G U D G E L
Çin'in Askeri Gücü:
Orta Asya Üzerinde Gölge(*)
Dr. Stephen J. Blank
(**)
Giriş
ABD-Çin güvenlik meselelerinin odak noktasını uzun yıllardan beri bir
darboğaz haline gelmiş olan Tayvan konusu oluşturmaktadır. Ancak, 11
Eylül 2001 olaylarından sonra, Pekin'in güvenlik çevresi algılaması temel
olarak meydan okuma şeklindeydi. ABD, terörizm ile küresel savaşı yürütmek için, güçlerini birkaç ülke üzerinde konuşlandırdı. Çin, batı sınırlarının
yakınlarında aniden ortaya çıkan ABD gücünün gerçeğinin farkına varmalıdır.
Çin açısından, Orta Asya'da düşünülemeyecek kadar kısa bir zamanda oluşacak ABD askeri varlığı, tam olarak en kötü güvenlik senaryosunu yaratmıştı. Doğu Asya'da büyüyen ABD-Çin siyasal ve askeri gerilimlerinin arka plânını oluşturan mevcut duruma karşı Çin'in bu
durumu tersine çevirmek veya en azından hafifletmek için mümkün
olan her şeyi deneyeceği akla gelen tek seçenekti.1
O zamandan beri, Çin, durmaksızın politikalarını yeniden ele aldı ve Asya'nın herhangi bir yerinin yanı sıra Çin'de güç ilişkilerinin temelden dönüşümünü getirecek bir anlayışın askeri-ekonomik-politik enstrümanlarını
birleştirme stratejisini izleyerek askeri alanda konumunu geliştirdi. Tayvan'ı
(*)
Feridun YILDIZ tarafından Lexington Institute'un Ağustos 2006 syılı raporundan tercüme
edilmiştir. Burada kısaltılmış metni yayınlanan çalışmanın tamamı www.21yyte.org adresinde bulunmaktadır.
(**)
Dr. Stephen J. Blank, ABD Silahlı Kuvvetleri Harp Akademisi'nin 1989'dan beri Doğu Bloğu
ve Sovyet sonrası dünyası ile ilgili çalışmalar yapan bir uzmanıdır. Yayınlanmış olan Russo-Chinese
Energy Relations / Rus-Çin Enerji İlişkileri (2006) ve Natural Allies? Regional Security in Asia and
Prospects for Indo-American Strategic Cooperation / Doğal müttefikler? Asya'da Bölgesel Güvenlik ve Hint-Amerikan Stratejik İşbirliği için İhtimaller (2005) isimli kitapları ile stratejik araştırmalar alanında ün kazanmıştır.
1
Gennady Chufrin, “The Changing Security Model in Post-Soviet Central Asia”,
Connections, II, No. 1, March, 2003, p. 4.
[135]
yıldırmak veya ele geçirmek ve Amerikan ordusunu caydırmak için, askeri
güce karsı güç uygulama önceliklerine rağmen, Çinli yöneticiler bunun risklerini karşılayamaz. Ancak onların askeri operasyonların potansiyel bir sahnesi olan Orta Asya'yı da görmezlikten gelemeyecekleri gibi, ABD de bölgede Çin askeri operasyon ihtimallerini görmezlikten gelemez.
Bu stratejik gündemi yerine getirmek için, Çin askeri güçleri, doktrin,
strateji ve operasyona ait düşünceler bütünüyle sistematik dönüşüme tâbi
tutulurken, Çinli yöneticilerce de her zaman ön plânda tutulan devrimci değişim esnasında güvenilir bir askeri güç sağlamaya yönelik, yetenek geliştirici
ve ihtiyaçları karşılayacak reforma gerek duyulmaktadır. Bu gayretler, Çinli
lider ve komutanların, Çöl Fırtınası Tatbikatı ile başlayan Amerikan askeri
tatbikatları ile büyük ölçüde psikolojik harekât baskısı altına alınmasına rağ(*)
men yürütülmüştür. Çin Halk Kurtuluş Ordusu(PLA), Xinjiang 'daki operasyonlarda ve sadece o arenalarda doğal olan pek çok meydan okumaları
karşılamakla kalmamış, aynı zamanda “Devrim Askeri İşleri(RMA)” denilen, dünya politikasının yeniden düzenlenmesine uygun daha büyük stratejik tasarımlar ile birleşme değil Orta Asya'nın yeniden düzenlenmesi görevinin kendisine verileceği düşüncesine göre yapılanmaya başlamıştır. ABD
Savunma Bakanlığı Yıllık Raporu olan Military Power of the People's Republic of China (Çin Halk Cumhuriyeti Askeri Gücü)'ya göre:
PLA'nın yeniden düzenlenmesi, modern savaşlar için yeni doktrini,
personel sistemleri ve askeri kurumların reformunu, tatbikat ve eğitim
standartlarının geliştirilmesini, ileri yabancı(özellikle Rus) ve yerli silah
sistemlerinin kazanımını ifade etmektedir. Stratejik güçlerin modernizasyonu alanındaki hız dahil olmak üzere, Çin'in askeri gelişmesinin değişik görünümleri Amerikalı araştırmacıları şaşırttı. Çin 'in askeri genişlemesi, şimdilik bölgesel askeri dengeleri değiştirmek şeklindedir. Çin'deki uzun vadeli eğilimler, stratejik nükleer güçlerin modernizasyonunu, kara ve deniz temelli ikmâl yeteneklerini, bölgedeki modern orduların tatbikatlarının ortaya çıkardığı somut tehditlere karşı potansiyel oluşturabilecek hassas ayarlı silah sistemlerini geliştirme arzularını zorlamaktadır.2
Çin'in Orta Asya'ya yönelik politikaları, özel olarak, himayesinde zengin
komşuluk ilişkileri kurmayı ve örgütün ekonomik gelişmesi ile iç ve dış
(*)
Sincan Uygur Özerk Bölgesi, Doğu Türkistan (Feridun Yıldız)
U.S. Department of Defense, Military Power of the People's Republic of China, Annual Report
to Congress, 2006, p. 1.
2
[136]
21. YÜZYIL Nisan / Mayıs / Haziran 2008
Çin'in Askeri Gücü: Orta Asya Üzerinde Gölge
tehditlere karşı korunmayı umduğu Şanghay İşbirliği Örgütü(ŞİÖ)'ne
dayanmaktadır. 11 Eylül 2001'den önce terörizmin yükselişi, ŞİÖ'nü oluşturmak için Çin'i hemen harekete geçirmiştir. Kolektif güvenliğin bir örneği
olan, Çin'in ilk defa terörist ve ayrımcılara karşı destek istendiği zaman kuvvetlerini sınırlarının ötesinde muharebeye sokacağına dair antlaşmanın diğer imza sahiplerine resmen söz verdiği bu antlaşma, Çin dış politikasında
benzeri olmayan bir yeniliği temsil eder.3 Çin aynı zamanda 2002 ve 2003'te
Kırgızistan'la, 2003 ve 2004'te bütün ŞİÖ üyeleriyle geniş manevralar yaptı.
2003 manevralarında, senaryo açıkça Orta Asya'dan veya üye ülkelerin kendi sınırları içerisinden gelebilecek muhtemel bir terörist saldırı olarak tanımlandı. Aynı zamanda, ilk defa olarak, Çin ve Rus orduları, 2005'in Ağustosu'nda, iddialara göre, anti-terörist bir operasyon olarak ortak tatbikatlar
yaptılar.
Bölgede siyasal birlikteliğin gerçekleşmesi
ve PLA tarafından gerçekleştirilen askeri yenileştirmeler, Pekin'in ABD'nin Çin'i kuşatmak
için sarf ettiği gayretlere karşılık olarak görülür.4
ABD kuvvetleri birkaç Orta Asya cumhuriyeti
içerisinde mevcuttur ve Washington ile Japonya
eskisinden daha yakınlaşmış görünmektedir.
ABD, Hindistan, Singapur ve Filipinler ile yeni
bir stratejik ilişkinin kurulabilmesi için zemin
aramaktadır. Amerika, alanda varlığını sürdürmek için kıtalar arası füzelerle Asya'yı kalbinden
vurabilme yeteneğini gözler önüne sermiştir.
PLA simdi, stratejik plânlarını Doğu'ya ek olarak Batı'ya da bakarak geliştirmelidir.
Çin'in Orta Asya'ya yönelik politikaları, özel
olarak, himayesinde zengin komşuluk ilişkileri
kurmayı ve örgütün ekonomik gelişmesi ile iç ve
dış tehditlere karşı korunmayı umduğu Şanghay İşbirliği Örgütü’ne
dayanmaktadır.
Orta Asya'da Çin Kuvvetleri: Kara ve Hava Kuvvetleri
1991 körfez Savaşı, PLA liderliğinde ani bir uyanışa vesile oldu. Kısa bir
3
“Shanghai Five - Change Turns China in a New Strategic Direction” Kyodo, June 18,
2001, retrieved from Lexis-Nexis; Robert A. Karniol, “Shanghai Five in Major Revamp” Jane's
Defence Weekly, June 27, 2001, p. 5; Bates Gill, “Shanghai Five: An Attempt to Counter US
Influence in Asia?” Newsweek Korea, May, 2001, available at www.brookings.edu/views/oped/gill20010504.htm.
4
Willy Lam, “Beijing's Alarm Over New 'US Encirclement Conspiracy'”, Jamestown China
Brief, V, No. 8, April 12, 2005
[137]
(*)
karşılaştırmada, C4ISR 'deki devrimle yüksek yoğunluklu savaşın yeni bir
modelini geliştirmenin ABD ve koalisyon ortaklarının askeri organizasyon
ve tatbikatlarına karşı geleneksel (sıklıkla Sovyet tarzı) yaklaşımlarının yetersizliğini gösterdi. Ayrıca, Çin askeri araştırmacıları, Birleşik Devletler'in ge(**)
niş çatışma alanını battlespace ile dar bir alana kısıtlayarak nasıl idare edebildiklerini ortaya koydular. Sonuç olarak, onların görüşüne göre, "Yüksek
teknolojili bölgesel savaşlar" adı verilen yeni bir çatışma biçimi ortaya
çıkmıştır.
Soğuk savaş bittiği zaman, yüksek-teknolojili bölgesel savaşlar, önemli bir olgu oldu. Son yıllarda, bölgesel savaşlarda teknoloji kullanımı artmıştır. Büyük güçlerin askeri strateji odağı, “hava, kara ve deniz kuvvetleri”nin birleşmiş sistemleri ve uzun menzilli konuşlanmalar üzerinedir. ABD,
ordusunun ana amacı olan “sayısal birlikler”, “sayısal savaş alanları” ve
“sayısal savaş” temelinde kurulan bölgesel savaşlarda ileri teknoloji üzerinde yoğunlaştı. "Deneysel teknolojiyi tam kullanma” Amerikan güç
5
gelişiminin anahtarı oldu.
Çin askeri araştırma enstitüleri, 1991'den beri Amerika'nın
çatışmalarının her birini büyük bir ayrıntıyla analiz ederken ABD'nin
genişletilmiş güç projeksiyonu için yetenek geliştirmiş olduğunun farkına
vardılar. Uzay ve havadan gözetleme araçlarının işbirliği, ağır yük taşıyan
nakliye uçakları, havadan yakıt ikmâli, uzun menzilli bombardıman uçakları,
güdümlü nükleer füzeler, uzun süre dayanan insansız hava araçları(UAV),
dünyanın herhangi bir bölgesinde askeri güç kullanmak gerektiğinde üstün
harekât plânlama ve büyük askerî kıtaları süratle nakletme yeteneği, akıllara
ABD'yi getirdi. Üstelik ABD dünyanın herhangi bir ordusu ile görülmemiş
bir hassasiyet ve uyum içinde ortak tatbikatları yönetme yeteneğini de
göstermişti.
PLA tarafından yapılan bu analizler aynı zamanda, ABD tatbikatlarında
ortaya çıkan yetenek ve savunma zafiyetlerini tanımaya yöneliktir. Analizi
yapan araştırmacıya göre:
... PLA'in ilk hedefinin algılanan ABD savunma zafiyetlerinden
(*)
Komuta Kontrol Merkezi.(Feridun Yıldız)
Battlespace, operasyonların askeri alanında istihbarat, kara, deniz ve hava dâhil olmak üzere
silahlı kuvvetleri bütünleştirme ve birleştirme esasına dayalı bir stratejidir. (Feridun Yıldız)
5
Gao Heng, “Future Military Trends” in Michael Pillsbury, ed., Chinese Views of Future
Warfare, National Defense University, 1998
(**)
[138]
yararlanmak olduğu açıktır. ABD, haber alma, takip ve keşfe yönelik uzay sistemleri(ISR) ile, Batı Pasifik'e doğru uzanan güç projeksiyonuna
imkân veren deniz gücü ve uçak gemisiyle yabancı ülkelerdeki üslerden
sağlanan destek ve komuta-kontrol ile güven vermektedir. Çin'in uzun
menzilli hassas füze başlıkları, uzaya yerleştirilen ISR, anti-uzay yetenekleri, istihbarat savaşı, savaş gemileri ve denizaltılar geliştirmesi ve hava kuvvetlerinde gösterdiği ilerlemelerin hepsi zayıf noktalara saldırma
6
düşüncesiyle tasarlanmış PLA operasyon plânlarına uygundur.
ABD ordusundaki Çin uzmanları, PLA'da, Xinjiang ve Orta Asya'yı da
içine alan sahada herhangi bir yerde görev yapabilme yeteneğini geliştirme
doğrultusunda tasarlanmış pek çok değişikliğin farkına vardılar. Bu değişikliklerin, akla getirdiği şey, PLA'nın "yakın-çevre güç projeksiyon yeteneğini
önemli ölçüde geliştirdiği” şeklindedir.7 Çin aynı zamanda Resolving Emer6
Paul H.B. Godwin, “The PLA's Leap into the 21st Century: Implications for the U.S.” China
Brief, Volume 4, Issue 9, April 29, 2004, The Jamestown Foundation
7
Colonel Russell D. Howard (USA) and Colonel Albert S. Willner (USA), “China's Rise and the
US Army: Leaning Forward” in Susan F. Bryant, Colonel Russell D. Howard (USA), Colonel Jay
M. Parker (USA), and Colonel Albert S. Willner (USA), Northeast Asia Regional Security and the
United States Military: Context, Presence, and Roles, Institute for National Security Studies, US
[139]
ging Mobile Combat Forces (REMCF)(*) adı verilen hızlı tepki kuvvetlerini
geliştirdi.
Geçmiş on yıl boyunca, Çin, amfibi harekât yeteneğini artırmaya
uğraşırken karma güçler ile dağlık bölgelere saldırı konusunda yetenek
geliştirmeyi içine alan RRF(**) eğitimine verdiği önemi artırdı. RRF'lerin
gelişmesi, Tibet, Xinjiang, Tayvan Boğazı ve Güney Çin Denizi'nde ortaya çıkabilecek iç ve dış tehditlere cevap verme yeteneğini sağlama arzusuna bağlandı. REMCF'nin, Çin'in yedi askeri bölgesinde birçok potansiyel problemi karşılamak için tasarlanmış, Pekin'deki otoritelerin
kontrolünde bir piyade tümenine dayandığı düşünüldü. Sınır savunması, iç kargaşalar ve tabiî afetlerde çabuk ve etkili biçimde merkezi hükümet kontrolünü tekrar kurma hedef olarak alınmıştır. -[Aynı şekilde]
PLA, 1995'-ten beri, tatbikat senaryolarına, uzun mesafelere ve iç bölgelere hızlı konuşlanma çalışmaları ekleyerek uygulamalarının karmaşıklığını arttırdı. Örnek olarak, değişik askeri bölge(MR)lerdeki RRF birimleri, meydan okuma adına, Gobi Çölü, Tibet ve Xinjiang dağlık bölgeleri ile Çin'in güneybatı tropik ormanları gibi topografik bölgelerde
8
uzun mezilli ve mobil birleşik güçlerle tatbikatlar yaptılar.
2003-2004 yıllarında Çin, bağımsız ya da ortak operasyonlar düzenleyebilecek 40 RRF birimini eğitti. Bunlardan 20'si PLA içinde değişik bölgelerde görevlendirilmiş ve yeniden adlandırılmıştı. Bu RRF'ler, yedi askeri bölgenin her birinde, 21 Grup Orduları ve PLA Servis Güçleri bünyesinde geliştirilecektir.9 Ve bu bölgelerin sayısı bu birliklerin yoğunluğunun muhtemel
büyümelerine, herhalde azalmalarına, değişmelerine bağlı olarak değişkendir.
Pek çok PLA birimi gece operasyonları, ortak kuvvet konuşlanmaları,
amfibi operasyonları konularında Orta Asya'da olduğu gibi zor topografya
ve iklim şartlarında eğitilmektedir. Orada aynı zamanda anti-kimyasal savaş,
Air Force Academy, Boulder, Colorado: Occasional paper No. 47, 2002, pp. 102, 116-117.
(*)
Görünen Hareketli Muharebe Güçlerini Çözümleme (Feridun Yıldız)
(**)
Rapid Reaction Force (Hızlı karşı koyma güçleri)
8
Srikanth Kondapalli, “The People's Liberation Army Modernization: An Assessment”
Japan Institute of International Affairs, International Workshop: External Strategy of the New
Chinese Leadership, Tokyo, February 9-10, 2004, p. 73
9
Council on Foreign Relations, Chinese Military Power, 2003, pp. 24-28, available at www.cfr.org;
David Shambaugh, Modernizing China's Military: Progress, Problems, and Prospects, Stanford:
Stanford University Press, 2004, pp. 103-104, 157-158.
[140]
istihbarata karşı koyma ve elektronik savaş eğitimleri yapılmıştır. Hatta stratejik savunma bütünlüğü içinde ortak kuvvetler, bilgisayar destekli olduğu
kadar mekanize ve saldırgan sert operasyonlar konularında PLA'nın modernleşme gayretlerine odaklandığı gerçeğin başka bir işaretidir. On yıl
içerisinde PLA kara kuvvetlerinin üçte biri “tamamıyla bütünleşmiş ve birleştirilmiş operasyonlara yönlendirilecek şekilde donatılacak ve organize edilecektir.”10 Hızlı güç projeksiyonu operasyonlarının gerçeklerine uygun biçimde PLA içinde yüksek öncelikli birimler teknolojik olarak daha ileri silahlara sahip ve beklendiği gibi daha küçük, daha birleşik ve hareketli güçlerden oluştular. Hava gücü ve hava birimlerinden bahsetmeksizin, piyade,
zırhlı birlikler, istihkâm ve topçu sınıflarını hareketli hale getirebileceklerdir.
Ve eğer Çin 2004 Hükümet Raporu'nda çizilen çizginin rehberliğini fark edebilirse, bu güçler aynı zamanda çok daha fazla bilgi teknolojisine ve ileri
silahlara sahip olacaktır.
On yıl içerisinde PLA
Çin Özel Operasyon Güçleri(SOF)'nin hassas yetenekleri yetersiz olmakla birlikte eğitim- kara kuvvetlerinin üçte
leri ve kaliteleri geliştirilmiş ve gerekli olduğu biri “tamamıyla bütünzaman(geçmis yıllarda ve simdi Orta Asya ve leşmiş ve birleştirilmiş
Afganistan için düşünüldüğü gibi) önemli keşif operasyonlara yönlendive hatta direkt askeri operasyonlar için aranır
hale gelmişlerdir. Pekin aynı zamanda yeni bir rilecek şekilde donatılahava güç projeksiyon yeteneği oluşturmaktadır. cak ve organize edileÜç tümenlik bu grup, anlaşılan Tayvan'a en ya- cektir.”
kın vilâyet olan Zhejiang'da kurulacaktır. Gerekli olduğu zaman saatler içinde başka bir yerde kullanılabilecektir. Bu güçler, güç projeksiyonu operasyonları için geliştirilmiş olan PLA Hava Kuvvetleri'nin kapsamlı müşterek güç konseptiyle bütünleşmiş olacaklardır. 15.
Hava Ordusu'nun yapılanması, sınıf seviyesine yükseltilirken,tugaylar tümenlere dönüştürüldü. İlk defa olarak Rus IL-76 nakliye uçağı alınırken, havadan yakıt ikmalinin yapılabilmesi için bir IL-78 Midas tanker uçağının arayışına girildi ve adalara inme denemeleri yapıldı. Bu hava araçları 5000-7000
kişilik bir hava birliği hava yoluyla taşıma kapasitesini sağlamak için düşünülmüştür.
PLA, öncekinden daha küçük ancak aynı zamanda daha esnek, çevik ve
yetenekli bir ordu kurma gayretinin kestirme bir tanımı gibi “Çinli özel10
Ibid., p. 41-42
[141]
11
likleri koruyarak ordu işlerinde devrim” sloganını benimsedi. İlkesel
olarak, bu, mekanize hareketlilik yetenekleri ve istihbarat sistemlerini PLA
yer yeteneklerinin seçilmiş bir takımı ile birleştirir.
Burada üzerinde durulan nokta, PLA'nın gücünün %10-15'ini oluşturan hızlı karşı koyma birimlerinin(RRU) gelişmesidir. Savaş-bölgesi Kampanyası, bir PLA zaafı olarak kalan, ancak bu zaafın giderilmesi için gereken
adımların atılmış olduğu hareketliliğe ihtiyaç duyar. Bunlardan birisi, bölge
ötesi destek operasyonlarında mümkün olan her bölgeden en iyi birimler ile
ve bölgesel komutanlıklar üzerine savaş bölgesindeki askeri komutanlık altında toplayarak mevcut Askeri Bölge yapısını yumuşatmaktır. Bu ölçüde
bir hareket yeteneği oluşturabilmek için PLA'nin temel birim boyutları üzerinde bir dizi ayarlamaya ihtiyaç vardır. RRU'lar tümen ölçeğindedir, ancak
gittikçe tugay(6000 kişi civarında) ve hatta tabur ölçeğine küçültülmektedir.
Hedef, ihtiyaç duydukları her alanda organik olarak kendine yeten birimler
12
oluşturmaktır.
Doğrulanmamış bir istihbarat, bu bağımsız tugayların yapılanması
hakkında bize ipuçları vermektedir: her birinin 31 tankı olan dört zırhlı
tabur, 40 zırhlı personel taşıyıcısına sahip bir mekanize piyade taburu, 18
kundağı motorlu topa sahip bir topçu taburu ve yine 18 kundağı motorlu
uçaksavar topuna sahip bir uçaksavar taburu. Aynı zamanda özel topçu ve
uçaksavar RRU(veya RRF) tugayları da vardır. Bu reformların diğer bir
tamamlayıcı parçası da derin hava akınlarında kullanılacak olan daha
önceden de belirttiğimiz hava birlikleridir. Bu birlikleri uçar birlik
harekâtları ile indirmekte Çin'in hâlâ bazı sıkıntıları olsa da, bu sıkıntıları
yenmek için çalışmalar devam etmektedir. Bu değişiklikler, Çin'in 2001'lere
kadar uzanan tecrübeleri ve 2003'teki SİÖ çalışmalarının sonucunda
doğrulanmış bir gerçek olarak, yeni savaş şekilleri ve değişik fizikî çevreleri
kapsayan operasyonlara Çin güçlerini hazırlayabilmenin önemi üzerine
13
yoğunlaşan Savunma bakanlığının 2002 Resmi Raporu'na tam uyumludur.
PLA, artırılan esneklik, hareketlilik ve konuşlandırılabilirliği sağlaması
için konvansiyonel kuvvetlerini yeniden yapılandırmaktadır. PLA'nın kara
11
Lieutenant Colonel Dennis Blasko, “Chinese Army Modernization: An Overview,” Military
Review, September-October 2005, p. 71
12
John Hill, “China's Military Modernization Takes Shape” Jane's Intelligence Review,
February 2004, available at www4.janes.com/subscribe/iir/doc.
13
Lyle Goldstein, “China in the New Central Asia: The Fen (RMB) is Mightier than the
Sword” Fletcher Forum of World Affairs, XXIX, No. 1, Winter, 2005, p. 29.
[142]
kuvvetleri modeli pek çok yönüyle modülerlik programında ABD ordusunun takip ettiği modele benzemektedir. Bir gözlemcinin işaret ettiği gibi,
“Bir dizi daha benzer şartlarda rol alabilmesini sağlayacak esneklik ve tecrübeyi kazandırmak için PLA daha modern birimlerin elit bir çekirdeğini oluş14
turmaktadır.” PLA, ABD Ordusuna çok benzer bir şekilde, konvansiyonel
kara, deniz ve hava kuvvetleri vasıtasıyla tamamıyla birbirleriyle ilintili operasyonlar yapabilmek yolundaki stratejilerini bir yana bırakarak yeni bir potansiyel oluşturmak için çekişmeli alanlara özellikle özel oluşumlarla projelendirilecek kara kuvvetlerini yapılandırma konusunda geleceği görmektedir.
PLA'nın yalnız amfibi, hava ve özel kuvvetler çarpışma yetenekleri
80.000'in üzerinde bir birliği kapsayabilir. Şüphesiz onların misyonu
herhangi bir amfibi operasyonda kuvvetlerin yüzlerce, binlercesini takip
edip emniyete almak olacaktır. PLA, ABD'nin Balkanlar ve İran Körfezi
deneylerinden alınan dersleri aklına yerleştirdi: Hava gücü sadece muharebeler kazanabilir veya ciddî kara istilâsı tehdidi veya bizzat istilâ ile
desteklenerek düşmanı zorlar. Hava, kara ve deniz çıkarma birimlerinin
artan mekanizeleşmesiyle deniz ve hava taşımacılığında beklenen gelişmeler bu güçlerin kriz sahalarına erişim ve etkinliğini arttıracak. On
yılın bitiminde, PLA güçleri akılcı olarak karadan ve denizden yürütülecek başarılı bir kampanya ile komşu ülkelerin limanlarını ve hava15
alanlarını ele geçirebilme yeteneğine ulaşabilir.
14
John Hill, “China's Military Modernization Takes Shape” Jane's Intelligence Review,
February, 2004, available at www4.janes.com/subscribe/iir/doc.
15
“Top Ten Chinese Military Modernization Developments” International Assessment and Strategy
Center, March 23, 2005, available at www.strategycenter.net
[143]
Batı Çin'de yer alan PLA birimleri, şimdi enerjik ve kapsamlı Çin askerî
yenileştirmesi yolunda aktif katılımcı oldular.
Çin'in batı vilayetlerindeki askerî altyapı, "Gökyüzüne uzayan geniş
ve düzgün devriye yolları", bir seri yeni havaalanı ve binlerce kilometre
fiber optik kabloları ile çok geliştirildi. Askeri birimler, büyük ölçüde
mekanizeleşti ve uçar birlik operasyonlarına uygun hale geldi. Üstelik
bu birimler çöl ve dağ savaşlarında özel görevler yüklenirken en meydan
okuyan iklim şartlarında görev yapabilmek için gayret sarf ediyorlar.
Batı bölgesindeki hava savunma gücü de yükseltilmektedir. Sonunda,
askerî çalışmalar Pekin'in yeni hızlı karşı koyma birimlerinin ülkeyi bir
baştan bir başa geçme denemesi veya uzak mesafelerde araçlara havada
yakıt ikmali yapılabilmesi gibi artan gelişmelerle daha gerçekçi ve
yenilikçi hale gelmiştir.16
Operasyonlara artarak
duyulan güven, Çin'in
müşterek operasyonlarının Batı standartlarına
ulaşmaya ciddî olarak yöneldiğini göstermektedir.
Ve bu yenileştirmeler, bütün lojistik sistemde yapılan etraflı reformları ve 2003'te Orta
Asya orduları ile birlikte yapılan çalışmaları kapsamaz.
PLA kara kuvvetlerindeki artış, Çin Hava
Kuvvetlerini(PLAAF) geliştirmek için yapılan
yatırımlarla denk düştü. Çin son savaşlardan
müşterek çok servisli tatbikatların ve hava-kara
(Tayvan meselesinde olduğu gibi deniz) güçlerinin müşterek operasyonlarının önemini anladı. Tepeden yönetilen bu operasyonlara artarak duyulan
güven, Çin'in müşterek operasyonlarınınBatı standartlarına ulaşmaya ciddî
olarak yöneldiğini göstermektedir. Bu hüküm, aynı zamanda PLAN(deniz
kuvvetleri) ve İkinci Topçu(Nükleer kuvvetler) ile birlikte Çin, son Savunma Bakanlığı Raporu'nun öncelik verdiği PLAAF'ın büyüyen rolünün altını
çizmektedir. O öncelikler Çin askerî plânlamasında Tayvan misyonunun
merkezîliğinin belirlerken, gerekli olduğu zaman Orta Asya ve çevresinde
kullanılmak üzere pek çok olayla uyarlanmış yetenekler geliştirdi.
Böylece, yeni programlar, silahlar ve operasyonel kavramlar, Xinjiang
veya Orta Asya'da askerî ihtimaller dairesinde PLAAF'ın Ordu'nun yanı sıra
büyük bir rol oynamasını mümkün kılabilecektir. Onun liderliği simdi,
“Çin'in düşünce yapısına hâkim olan geleneksel sınırları savunma düşün16
Timothy Hu, “Country Briefing: China: Ready, Steady, Go” Jane's Defence Weekly, April 13,
2005, available at www4janes.com/subscribe/jdw/doc.
[144]
cesini” değil, düşmana saldıran aktif operasyonları kabullenir. PLAAF'in
başkomutanı Liu Sumayo, 1997'de bu görüşü belirtmiştir:
Çin, hedefi vurmakta hassasiyeti olan ileri teknoloji ürünü bazı silahları ithal ederken birliklerin savaş etkinliliğinin yükseltilmesi için gayretlerimizi yeni ileri teknolojilere doğru yoğunlaştırmalıyız. ---Geçen
birkaç yıldan sonra, Çin Hava Kuvvetleri, havadaki caydırıcı gücünü,
hava kuşatmasına zorlama yeteneğini ve kara, deniz, hava müşterek
operasyonlarına yönelme yeteneklerini olduğu kadar hava saldırı gücünü de geliştirecektir.17
PLAAF kalitede şüphesiz ABD Hava Kuvvetleri'nin ardında iken, Çin'in yerli savaş sanayisinin gelişimi ve Rusya'yla işbirliğinin kazanımı
ile hızlı ve etkili bir şekilde büyümektedir. Çin'in
Hindistan'a karşı operasyonlar düşünüyor olmamasına rağmen, Hindistan Hava Kuvvetleri
Komutanı Ramesh Phadke 2002'deki gözlemlerinde, “Çin'in ABD ile oradaki müttefiklerine
veya teröristlere olduğu kadar Orta Asya'daki
savaşlara müdahale edebileceğini” açıkladı.
PLAAF kalitede şüphesiz ABD Hava Kuvvetleri'nin ardında iken,
Çin'in yerli savaş sanayisinin gelişimi ve Rusya’yla işbirliğinin kazanımı
ile hızlı ve etkili bir şekilde büyümektedir.
Yerel sınır savaşlarında hava gücü tercih edilen kuvvet olacaktır. Çünkü
büyük kara güçlerini hareket ettirmek ve konuşlandırmak zaman tüketir ve
pahalıdır. Sınırla olan mesafe ve arazi bu zorluklara eklenebilir. Çin ve
Hindistan arasında gelecekte çıkabilecek muhtemel bir savaşta, siyasî
amaçların sınırlı olması durumunda dağlık arazi şartları ve olumlu bir
sonucu garantilemek için büyük güçlere duyulan ihtiyaç yüzünden, hava
gücü en cazip seçenek olacaktır.
Tehditlerin bütün çeşitliliğine karsı etkili hava gücü sağlamak için hava
kuvvetleri silahlı saldırı helikopterlerine sahip olmak zorundadır, ancak
bunlar yüksek dağlarla kaplı sınır arazisinde etkili olamazlar. Silahlı
helikopterler, uzun menzilli hassas avcı uçakları yerlerini güdümlü füzelere
bırakacaklar ve konvansiyonel bir sınır savaşında SRBM'(Kısa Menzilli
Balistik Füzeler)e ihtiyaç duyulacaktır. Dünya üzerinde hiçbir helikopter
roketler, bombalar, yüksek mesafeden anti-tank füzeleri atmak için
tasarlanmamıştır. Bundan dolayı helikopterler yerden açılan ateşlere ve
Stringer cinsi çabuk tepki veren füzelere karşı korumasızdır. Bu yüzden
17
Chinese Military Power, pp. 27-28; and Timothy Hu, “Ready, Steady, Go”
[145]
PLAAF'in savaş unsurlarının bu şekilde bir sınır çatışmasında büyük bir rolü oynamak durumunda kalacakları aşikârdır. Cruise füzelerinin kullanılması halinde SRBM'in yapacağı, özellikle hasım güçler nükleer silahlara sahipse
çok büyük bir dikkatle düşünmektir. Çin, cruise ve kısa menzilli füzeler tarafından desteklenen bir saldırı için J-8 II ve Su-27 30 serisi insanlı hava araç18
larına güvenebilirdi.
Bazı gözlemciler geçen yirmi yıl boyunca Çin'in askeri
yenileştirmelerini, “askerî yeteneklerini geliştirmenin doğal sonucu olarak”
Çin'in bölgesel ilgilerinin artmasına bağlarlar. Yine de, PLA'nın yenileştirme
gayretleri ve düşüncesi Soğuk Savaş sonrasında Çin'e yönelik güvenlik
tehditlerinin azaldığı da dikkate alındığında ihtiyaç duyulandan çok ötelere
geçmiştir.
Soğuk savasın sonunda, Çin, modern tarihinde, başka bir devletin doğrudan tehdidi ile
karşılaşmadığı yegâne döneme girdi. Çin, ordusunda ağır yatırımlara devam ederken, özel olarak programlarında güç projeksiyonlarını geliştirmeyi tasarlamaktadır. Çin Ordusunun halihazırdaki yapılanmasının ölçeği ve gidişatı onu risk
altındaki bölgesel ordular dengesine yerleştirir.
Asya'da -pekâlâ Tayvan'ın ötesinde- bir dizi askerî operasyon yürütebilecek yeteneğiyle bölgede yer alan modern ordulara kabul edilebilir bir
tehdit potansiyeli olarak görünen bir güç ile Çin, askeri yenileştirmelerinin
şimdiki eğilimini ortaya koymaktadır.19
Bazı gözlemciler geçen
yirmi yıl boyunca Çin'in
askeri yenileştirmelerini,
“askerî yeteneklerini geliştirmenin doğal sonucu
olarak” Çin’in bölgesel
ilgilerinin artmasına bağlarlar.
Xinjiang'da Uygulanan Askerî Politika
Xinjiang'da biz de Çin'in eski dönemlerindeki sömürgecilik ve diğer emperyal politikalarının saldırganlığına benzeyen bir politika içerisinde rejimin
diğer kolları olduğu kadar orduyu da kapsayan özgün bir politikayı izlediğini
görürüz. Bu politika, 11 Eylül'den beri, eğer imkân dâhilîndeki daha acımasız uygulamalar fayda getirmeyecekse, Çin'in Xinjiang'daki rahatsızlıklarının, şiddetli bastırılmasıdır. Kesinlikle bu politika Doğu Türkistan Bağım18
Air Commodore Ramesh V. Phadke, “People's Liberation Army Air Force (PLAAF):
Shifting Airpower Balance and Challenges to India's Security” Working Paper, Center for
International Security and Cooperation, Stanford University, 2002, p. 14
19
Department of Defense Annual Report, p. 15
[146]
sızlık Hareketi'ni terörist bir hareket olarak ilân etme mücadelesinde Pekin'in Washington'u alt etme gerçeğine bir şeyler borçludur. Aynı şekilde, Pekin, yukarıda açıklanan kuvvetleri ülke dışındaki muhtemel operasyonlar
için eklendirirken, iç silahlı isyanları bastırmak için kullanmıştır.
Bu rahatsızlığın en az 20 yıllık bir mazisi olup, Pekin mahalli rahatsızlıkların her türünü diğer akımlardan daha çok milliyetçi bir niteliği olsa
bile kolaylıkla “İslami Terörizm ve köktendincilik” kavramlarıyla tanımlamaktadır. Bu iddia kendi kendini servis ederken aynı zamanda Çin liderliğinin devletin birliği ile ilgili paranoyası olan kuşatma altında kalma duygusunu doğrular. Otoriteler, bu rahatsızlıkları kriminal faaliyetler olarak adlandırırken, “silahlı yıkıcılığı durdurup sosyal istikrarı koruma” gibi bir yerli
önceliği en başa taşıyan Çin Savunma Bakanlığı'nın 2002 Resmi Raporu'nun
ilkelerini takip ettiler. Bu dış görünüş, ŞİÖ'nü
kabullenirken yaptığı gibi Pekin'e ayrılıkçılığı Çin dış politikası da aynı
terörizmle birmiş gibi algılama izni verir. Bu şekilde muhalefetlerini
mantıkla, Xinjiang'da Kamu Güvenliği Müdür
ilân eden kişi veya kişileri
Yardımcısı olan Liu Yaohua, bağımsızlıklarını
savunan Uygurları, "Etnik ayrılıkçılık onların terörist komplo kurmakamacı, dinsel aşırılık elbisesi ve terörist işler la suçlama üzerine kurulonların yollarıdır" sözleriyle itham etmekte- muştur.
dir.20
Çin dış politikası da aynı şekilde muhalefetlerini ilân eden kişi veya kişileri terörist komplo kurmakla suçlama üzerine kurulmuştur. Çin bu süper
gücünü, komşu olduğu Orta Asya rejimleri ve Orta Asya hükümetlerini özellikle Kazakistan ve Kırgızistan- o ülkelerde bulunan Uygur Milliyetçilerini bastırmaları, pek çok şüpheliyi Çin'e iade etmeleri ve Çin'le dostça ilişkiler kurmak isteğindeyseler Xinjiang'da vuku bulan olaylarla ilgili resmi bir
sessizlik politikasını tercih etmeleri için zorlamakta kullanır. Aynı zamanda,
Xinjiang'ın bağımsızlığı veya özerkliği için mücadele eden gerillaların “sıcak
takip” hakkına bile sahip oldular. Böylece, Orta Asya'da Çin'in toplam ilgileri, Xinjiang'ın iç gelişmelerine açıkça bağlıdır.
Bir Çinli gözlemcinin gazeteci Willem Van Kemenade'ye söylediği gibi,
eğer Orta Asya parçalanırsa kaos Xinjiang'a ulaşacaktır. Diğer taraftan Çin,
o ülkelerin dengeye kavuşması ve başarıya ulaşmalarının, Xinjiang'da kendi
20
Andrew Scobell, “Terrorism and Chinese Foreign Policy” in Yong Deng and Fei-Ling Wang,
eds., pp. 305-311
[147]
kendini yönetme hususunda daha derin yönelişleri her zaman uyaracağını da
gözlemlemiştir.21 Diğer bir ifadeyle, Pekin ne yaparsa yapsın veya Orta Asya’da ne olursa olsun, Xinjiang'daki huzursuzluk devam edecektir. Bu arada,
Çinli bilim adamları, büyük bir önem verilen Orta Asya ile ekonomik
işbirliğini geliştirmeyle ilgili Çin politikasını tartışırken Orta Asya ile Xinjiang arasındaki bağlantıları açıkça telâffuz ettiler, çünkü Kuzeybatı Çin'in
22
huzur ve refahı çok sıkı bir şekilde Orta Asya'ya bağlıdır.
Çünkü Xinjiang, Tayvan gibi, tarihî pek çok mücadelenin sahnesi ve
bölgenin üzerinde savaşlar olan bir sınır vilâyetidir. Xinjiang'ın gidişatının
nereye dogru yöneldiği sorusu; Çin'in hem bölgesel, hem de politik şartları
ile ilgilidir. Dışlanmış olan Tayvan ve Tibet olaylarında olduğu gibi Xinjiang'da demokrasi veya federalizme doğru bir hareketin herhangi bir işareti,
her şeyden önceÇin'de kırılganlık duygusu yaraBazı gözlemciler geçen tacaktır. Aslında, demokrasi için herhangi bir
yirmi yıl boyunca Çin'in talep veya merkezî güçlerin yetki devretmesi isteği bile Çin'in bütünlüğü, egemenliği ve güvenaskeri yenileştirmelerini, liği
için bir tehdit olarak gözükmektedir. De“askerî yeteneklerini ge- mokratik reformların böyle reddedilmesi sıkıca
liştirmenin doğal sonucu sarılınan egemenlik görüşüne bağlıdır; çünkü
olarak” Çin’in bölgesel her reformdan sonra yeni demokratik talepler
ilgilerinin artmasına bağ- birbirini izleyecek ve Çin'in bölünerek küçülmesine yol açarak kargaşa, kaos ve zayıflığa davelarlar.
tiye çıkaracaktır. Bu, devletin klasik egemen görüşüdür, fakat aynı zamanda bu şekildeki potansiyel veya vâki tehditler karşısında sürekli savaş halinde hazır duran birisinin
duygularını yansıtmaktadır. Başka bir şekilde izah etmek gerekirse, Tibet
ve Tayvan gibi Xinjiang'ın güvenliği de Pekin'in kuşatılma korkusu veya
yabancıların ayrılıkçılara aracı olması paranoyası gibi bilim adamlarının
ortaya koyduğu varsayımlar yükseldiği zaman nevraljik bir çıkarsama olarak
ortaya çıkar.
Xinjiang çıkarsamasının uluslar arası bir konuma oturtulduğu gibi, Çin,
oradaki emperyal kurallarını açıklamak ve eleştirenleri cevaplamak için etraflı bir gayretle 2003'te Xinjiang ile ilgili resmi bir rapor yayınlayarak
Xinjiang'da baskı uygulandığı ithamlarına cevap vermek zorunda kaldı.
21
Willem Van Kemenade, “China, Hong Kong, Taiwan Inc.: The Dynamics of a New
Empire”, New York: Alfred A. Knopf, 1997, p. 345
22
Guancheng Xing, “China and Central Asia: Towards a New Relationship” p. 35
[148]
Ama aslında o rapor, sadece problemin uluslararası hale getirilmesinin meşruiyeti ya da geçerliliğini doğrular ve ironik bir şekilde Xinjiang'la ilgili Çin
devletin yönetim tarzındaki geleneksel emperyal baskıyı kabul eder. Nitekim Rapor’da şunlar belirtilmektedir:
Çin'in sınır alanlarında yerleştirilen askeri birlikler aracılığıyla tarım
yapmak ve buraları korumak gibi asırlardan beri süregelen sınır boylarını geliştirme ve koruma geleneği vardır. Tarihsel kayıtlara göre, Çin tarihindeki bütün hanedanlar, sınır savunmasını yapmak ve sınır alanlarını
geliştirmek için önemli bir resmi politika olarak sınır alanlarını eken ve
koruyan askeri birlikleri yerleştirme pratiğini benimsediler. Xinjiang'da
merkezi otorite tarafından büyük ölçüde benimsenen bu pratik Batı
Han Hanedanı'nın ardından başlar ve nesiden nesile devam eder. Bu
politika, sınır savunmasını güçlendirip Xinjiang'da sosyal ve ekonomik
gelişmeyi yükselterek milleti birleştirmekte önemli bir rol oynamıştı.23
Yine de, böyle bir konsolidasyonu gerçekleştirmek için sorumlu birim olarak, Xinjiang'da
bölgesel Gulag'taki ana güçler değilse bile, Bingtuan veya Xinjiang Üretim ve İnşaat Birlikleri
(XPCC)- büyük bir önem taşır. Resmi Rapor
şunları belirtmektedir:
Çin'in sınır alanlarında
yerleştirilen askeri birlikler aracılığıyla tarım yapmak ve buraları korumak
gibi asırlardan beri süregelen sınır boylarını
geliştirme ve koruma
geleneği vardır.
Xinjiang'da istikrar sağlamada önemli bir
kuvvet olarak ve sınır savunmasında XPCC ve
sıradan halk üretim ve milis hizmetlerini
yürütmekte eşit öneme sahiptirler. Geçen beş
on yılda iç ve dış ayrılıkçı güçleri parçalamak,
sızma sabotajlarına karşı koyarak onlara karşı direnmekte ve anavatanın
sınırlarının istikrar ve güvenliğini sağlamada yeri doldurulamaz özel bir rolü
oynayan, PLA, Silahlı Polis, XPCC ve sıradan halktan oluşan “dördü bir”
ortak savunma sistemi sınır alanlarında kuruldu.24
Xinjiang ve hatta Pekin'in kendi içinde şiddet ve terörist eylemleri de
içeren uzun vadeli huzursuzlukla yüzleşmek ve huzuru sürdürmek için Çin'in hangi politikaları benimsediğinin bir önemi yoktur. Bu problem, Keş23
Government of the People's Republic of China, History and Development of Xinjiang, May
26, 2003, available at http://service.china.org.cn/link/wem/Show Text? info od=65428&p
qry=xinjiang
24
Ibid
[149]
mir ve Filistin gibi benzer savaşların seviyesine henüz ulaşmamışsa da, oldukça gerçektir ve büyümektedir. Daha kötüsü, Çinli uzmanlar hiçbir çıkış
yolunun olmadığını kabul etmektedirler. Xinjiang olayında, rejim şimdiden
bu probleme karşı açıkça hiçbir cevabı olmadığını itiraf etti. Eğer yapacak
hiçbir şey yoksa, Xinjiang'ın gelecek hakkındaki kararlığı herhangi bir şekilde Çin'in istikrar ve geleceğine karşı diğer büyük meydan okumaların sonuçlarından daha da ilginç bir şekilde tehdit oluşturacaktır..
Üstelik, eğer, Xinjiang'da isyanla sonuçlanmış olan problemlere reformdan başka hiçbir çare yoksa, Çin, askerî modeller geliştirerek, Orta Asya'daki huzursuzluğu iyileştirmek için güvenilir bir yöntemi nasıl bulacaktır?
Çin'in Orta Asya'da şüphe götürmez kazanımları ve oradaki gelişmiş askerî
yeteneklerine rağmen, bu politikaların nihaî etkileri üzerinde bir bulut
kalmıştır. Yürütülen askerî programlar açık bir şekilde tanınırken, Orta Asya'da güç kullanmak gerekli olabilir ki, Çin'de daha da fazla demokrasi ihtiyacı ile Çin hükümeti bunları vermeye yanaşıncaya kadar bu soruyu cevaplandırmak mümkün değildir. Öyle ki Xinjiang ve Orta Asya için enerji ve
ekonomik strateji geliştirirken, Çin’in topyekûn güvenlik stratejisi ve Xinjiang problemi tarafından fazlasıyla sislenen Orta Asya topyekûn stratejisi
henüz denenmemiştir. O problemlerin statükoya bağlı kalarak tatmin edici
bir biçimde cevaplanamayacağı göründüğünden beri, topyekûn güvenlik
politikası Çin'in problemlerinin çözümlerini üretmekte de yeterli olmayabilir. Ama en azından askeri alanda o potansiyel başarısızlık, bu bölgede uzaklaşmayacak olan huzursuzluklarla yüzleşmede uygun enstrümanlar tasarlamak için bir gayret eksikliğine sebep olmayacak gayretler sürdürülecektir.
Orta Asya'da Çin Kuvvetleri: Xinjiang'dan ŞİÖ'ne
ŞİÖ Orta Asya'ya doğru Çin politikasının hemen hemen bütün sarmallarını içeride birleştirir. Çin ile komşuları arasındaki ilişkileri normalleştirir,
diplomasisinin, güvenlik politikasının bir ana enstrümanı olarak fonksiyon
icra eder, Rusya ve Orta Asya devletleri ile ekonomik çıkışları koordine etmek için bir forum görevi görür. Çin aynı zamanda ABD birlik sisteminden
farklı olarak Asya'da eyaletler arası ilişkiler için ŞİÖ'nün bir model oluşturduğunu uzun yıllardır tartışmaktadır. Bu yüzden, özellikle Kuzeydoğu Asya'da olmak üzere Asya'da Çin'in daha büyük dışişleri politikası amaçları için
bir model görevi görür. ŞİÖ, SSCB çöktüğü zaman çok cepheli hale gelen
Sovyet-Çin sınırları üzerinde antlaşma görüşmelerinden esinlenerek ortaya
çıkmıştır. Sino-Amerikan rekabetinin 1990 sonlarında şiddetlendiği dönemde, ABD'nin Japonya, Güney Kore vb. ile oluşturduğu birlik sistemine
[150]
karşı Pekin, Asya'da kolektif güvenlik için bir model olarak ŞİÖ'nü artan bir
şekilde telâffuz etmiştir.
ŞİÖ, Birleşmiş Milletler onayı olmadan ABD'nin Kosova'da füze rampaları inşa etme ve Kosova'ya müdahalesini kınamıştır. Aynı zamanda, Birleşmiş Milletleri baypas etmek, devletin egemenliğini karalamak veya üye ülkelerdeki insan hakları ihlâllerini benimsemek için “egemenlik” eğilimleri
eleştirilirken, ŞİÖ duyurularında sınırsız egemenliğin erdemleri gittikçe ar25
tan bir şekilde ele alınmaktadır.
Tartışmalı şekilde, şu anda çok daha sakin izlenmesine rağmen bu, Çin
dış politikasının esas amacı olarak kalmıştır. Tarihinde ilk defa olarak Çin
birliklerini yabancı tatbikatlarla tanıştıran müşterek askerî tatbikatlar yaptıran ve bunun ötesinde diğer imza sahiplerinin benzer ataklardan savunulmasında Pekin'i kolektif savunma birimi haline getiren, Kuruluş Bildirgesi
Haziran 2001'de akdedilen ŞİÖ'dür.26 Bu antlaşmada anahtar gelişme, Çin'in her tarafta güç tasarımı yapma yeteneğinin genişletilmesine diğer devletlerin vermiş oldukları onaydır.
Böylece 11 Eylül'den de önce, ama kesinlikle o tarihten bu yana ŞİÖ'nü,
25
Stephen Blank, “Towards Alliance?: The Strategic Implications of Russo-Chinese
elations” National Security Studies Quarterly, VII, No. 3, Summer, 2001, pp. 1-30
26
Bates Gill, “Shanghai Five: An Attempt to Counter US Influence in Asia?”
[151]
diğerleri için bir model, gerçekten etkili bir oyuncu yapan, Pekin'in devam
eden ŞİÖ’nü kurumlaştırma süreci ve Orta Asya ile ilgili olmayan bütün konu maddelerini içeren bildirgeler ile genişletilmesi Çin’in çok maksatlı dış
politikası oldu. 2002'den beri, üyelerin terörizme karsı müşterek faaliyetlerini koordine etmek için, bütün üyelerin dışişleri ve savunma bakanlarının düzenli görüşme mekanizmalarını sağlayan Pekin'de, Bölgesel Anti-Terörizm
Sekreterliği(RATS) adında bir kuruluş oluşturuldu. Kendi aralarında çalışmalar organize edebilseler de, ŞİÖ aynı zamanda bütün üyeleri içine alan yıllık çalışma toplantıları düzenler. 2002'de Çin ordusu Kırgız Silahlı Kuvvetleri ile tatbikat yaparken, 2003'te, Çin ve Orta Asya'da yaygın anti-terörizm
tatbikatlarında yer aldılar.
Ağustos 2005'te, kırk yıldan beri ilk defa Rusya ile Çin ilk ortak tatbikatlarını icra ettiler. Bir anti-terörizm tatbikatı olarak ilân edilmesine rağmen,
konvansiyonel orduya sahip güçlü bir düşmana karşı müşterek kuvvetlerin
savunmasının izlerini taşıyordu. Bu tatbikatın her iki ülkenin de Asya anakarasında ABD ilişkilerine, muhtemel veya vâki ittifaklarına karşı koymak için
askerî dayanışmaya gireceği mesajını yollamak için tasarlandığı konusunda
küçük bir şüphe vardır.27 Bir Çinli gözlemci Tayvan üzerinden bir ABD-Çin
çatışması olayını tasarlayacak kadar ileri gitti. Rus kuvvetleri ana çatışmaya
girmelerini engellemek için diğer ABD kuvvetlerini tutabilirdi.28
Çin hükümetine rağmen pek çok Çinli ve hatta bazı Rus gözlemciler
ŞİÖ'nün başarılarını yüceltirler. ŞİÖ, faydalı olmasına rağmen açıkça “konuşan bir kurum” olarak kalmıştır. Aynı zamanda Rusya ile koordinasyon
için bir forum oluşturur. Açıkça Çin'i rahatsız eden bir gerçek olmasına rağmen Mart 2005'te Kırgızistan'da vuku bulan Lâle Devrimi ile ilgili hiçbir
şey yapmaya muktedir olmadığını gösterdi. Belki Orta Asya'da koordinasyona doğrudan referans olacak uzun soluklu bir Rus fikri olan Hindistan ile
stratejik üçgen düşüncesine Çin'in şimdi muhtemelen niye sarıldığı daha kolay anlaşılmaktadır. ŞİÖ'nün özellikle o ülkelerde enerji erişimleri ve daha
büyük ekonomik nüfuzlar aradığı gibi başlı başına ülkeler ile Çin'in giderek
derin ilişkileri için bir tamamlayıcıdan daha çok etkili bir alternatif olması
muhtemel görülmemektedir.
27
Dr. Marcel de Haas, “Russian-Chinese Military Exercises and Their Wider erspective:
Power Play in Central Asia”, Conflict Studies Research Center, October 2005, pp. 1-17
28
Zhou Liang, “Deep-seated Strategic Considerations Behind the China-Russia Joint
Exercises” New Beijing Post (Beijing), June 26, 2005
[152]
Orta Asya'daki Çin Meydan Okuması ile Yüzleşme
Amerika'nın dikkatleri Çin'in Batı Pasifik'te neredeyse tek başına büyüyen askerî gücü üzerinde toplanmıştır. Çin fazla dikkat çekmeden batı vilâyetlerindeki askerî altyapıyı geliştirmekte, Kara Kuvvetleri ve Hava Kuvvetleri'ni büyük askerî operasyonlar için ileri teknoloji ile donatmaktadır. Bu
değişiklikler kısmen, özellikle Orta Asya'ya, komşu karasal alanlara güç projeksiyonu sergileme yeteneklerinde büyüyen ilgilerini yansıtır. O, hem imkânların bir kaynağı, hem de ya Çin'in ilgi alanlarının savunmasında batıda,
ya da buna karşı olarak doğuda tasarlanabilecek güçten oluşan bir üs olarak
Orta Asya'nın büyüyen öneminin bir onayıdır.
Çin'in batı tarafı ile ilgileri aynı zamanda ABD'nin güç projeksiyon yeteneklerinin artmasının farkında oluşunun bir yansımasıdır. Anavatana yönelen doğu yaklaşımlarını savunma ile şimdi batıya kolay olmayan bir bakış fırlatmalı ve bu yerde her şeyden önce PLA sadece kendisini ilgilendirmelidir.
PLA, ABD kara ve hava kuvvetlerinin global yaklaşımı ile Çin'in uğraşması
gerektiğinin farkına varmaktadır.
PLA hem dönüşümsel taarruz, hem de savunma yetenekleri için yatırım
yapmaktadır. Saldırgan bir tutumla, PLA, gerçekte bölgesel bir emsal gibi
ABD ordusunu tutmak için ona izin verilen yetenekleri izlemektedir. Bu yetenekler ileri ISR sistemlerini, insanlı ve insansız uzun menzilli hassas ayarlara sahip saldırıya yönelik savaş levazımatı, daha hareketli yer oluşumları,
geliştirilmiş muhabere ve yaygın bir lojistiği kapsar. PLA'nın kısa ve geniş
alan menzilli balistik füzelere yaptığı ağır yatırım ki stratejisinin bir cephesi,
ileri çalışan üsler ve tedarik hatlarını uzun menzilli olarak vurarak sergilenen
ABD güç projeksiyonuna karşı koymayı akla getirmektedir. PLA aynı zamanda ABD hava ve Patriot, Aegis Balistik Füze Savunma Sistemi ile
Theater High-Altitude Area Defense gibi uzun-orta menzilli füze savunma
sistemlerinin oluşturduğu potansiyel baskı ile de ilgilenmektedir. Karşılık
olarak, manevra savaş başlıkları, tatbikat cephanesi ve hipersonik füzeleri
içine alan bir dizi karşı tedbiri araştırmaktadırlar.
Savunma amaçlı düşünürsek, PLA programı, ABD sistemlerinde kritik
korunmasızlıkları, operasyonların yetenekleri ve yollarını istismar etmek
için tasarlanır, ABD ordusu gibi, PLA, bilginin ve şebekelerin, geleceğin
yüksek-yoğunluklu savaşının anahtarları olduğunu kabullenmektedir. Bu
yüzden, PLA yenileştirme programının bir hedefi, ABD C4ISR yeteneklerini bertaraf etmek için yolları geliştirmektir. Başka bir program da Amerikan uzay tabanlı ISR ile anti-uydu silahları ve parazit yayıcı cihazlarla iletişim
[153]
sistemlerine karşı koymaktır. Amerikan hassas ayarlı saldırı sistemlerinin değerini anladıkları için GPS PLA için yüksek önceliğe sahip olmuştur.
ABD Çin'in Orta Asya'ya uzanan güç projeksiyonu sergilemede gittikçe
yükselen yeteneğini ve savaş zamanında bölgeye ABD'nin erişimini engelleyebilmesinin nasıl önüne geçecektir? Amerikan güç plânlayıcıları, özellikle
de Deniz Kuvvetleri, onların Batı Pasifik'te askerî güç dengesini etkilemeleri
gibi PLA'nın modernleşme gayretlerini karşılamak için gerekli olan ihtiyaçların üzerine odaklanmışlardır. ABD'nin Asya'nın herhangi bir yerinde güç
projeksiyonu sergilemesini destekleyecek bazı yatırımlar vardır. Bunlar füze
savunma sistemlerini, özellikle Patriot, Aegis, THAAD(Theater HighAltitude Area Defense) ve özellikle Kinetic Energy Interceptor(Kinetik
Enerji Durdurucu) gibi mobil sistemleri içerir. Algılayıcı(sensör) ihtiyaçlarından dolayı hareketli(mobil) savunma sistemlerini desteklemek için Savunma Bakanlığı'nın balistik füzelerle onların savaş başlıklarını küresel bazda izleyerek ayırt etmeyi sağlayacak bir dizi uyduya, Space Tracking and
Surveillance System(Uzay İzleme ve Takip Etme Sistemi)'ne yatırım yapmasına ihtiyaç vardır. Açıkça hayalet uçak, B-2, F-22 ve F-35 gibi her iki mevcut
sistem, geleceğe ek olarak stratejik bombardıman uçakları Çin'in gelişen hava savunmasını engellemek için kritik seviyededir. Global şahin gibi uzun
menzilli insansız hava araçları veya bir yeni uzun menzilli hayalet insansız
hava aracı(UAV) ABD C4ISR yetenekleri için hayatî olacaktır.
Sonuç olarak, ABD Orta Asya'da gelecekteki muhtemel güç projeksiyon görevlerini desteklemek için ne gibi güçlerin geliştirilmesine ihtiyaç duyacağını plânlamalıdır. Geliştirilmesi gereken konulardan birisi daha çok C17'in toplaması ve Hava Kuvvetlerinin ulaşımını desteklemekte şu anda zayıf kalmış olan tanker filolarının yenileştirilmesi olabilir. Bu, ABD kuvvetlerinin Orta Asya'ya daha kapsamlı bir şekilde konuşlandırılması ihtimali karşısında filoyu daha bir dizi görev ve sorumlulukla karşı karşıya getirecektir
[154]

Çin`in Askeri Gücü - 21. Yüzyıl Dergisi

Transkript

Benzer belgeler

21. yuzyil 21

2013 eylül ayı meclis toplantısı

07 Eylül 2016 Sayı: 77

EB TET - Ebitet - Balıkesir Üniversitesi

ÇİN` Çubuk Kültürü - Berat Oğuz Şenyerli

Çin Tanıtım Eki