Bilim, Teknoloji ve Yenilikçilik Ekosisteminde

Bilim, Teknoloji ve Yenilikçilik
Ekosisteminde Üniversitelerin Rolü
Prof. Dr. Yunus Çengel
Adnan Menderes Üniversitesi
Rektör Danışmanı
Bilim ve Teknoloji İçin İstanbul Çalışma Gurubu
13 Aralık 2012
BİLGİ ÇAĞI ve BİLGİ TOPLUMU
TARIMToplumu: (... – 1712, Buhar Makinesinin icadı, Newcomen)
•Meslekler (ziraat, sanatlar) çıraklıkla babadan oğula geçerdi.
•Değişim hızı: Düşük.
•Gerekli beceriler: Basit
SANAYİ Toplumu: (1712 – 1948, Tranzistörün icadı, Bell Labs)
•Tarım kalkmadı, ancak makineleşti. Tarımda rekabetin ölçüsü makineleşme
oldu. İşçi sınıfı doğdu, ve çok sayıda meslek türedi.
•Değişim hızı: Orta
•Gerekli Beceriler: Mekanik (robotluk)
BİLGİ Toplumu (1948 – ...)
•Sanayi kalkmadı, ancak bilgiye dayalı hale geldi. Rutin işler robotlara
bırakılmakta. Sanayide rekabetin ölçüsü, geliştirilen yeni bilgi ve teknoloji.
•Değişim hızı: Yüksek; Ürün ömrü: Kısa; Meslek ömrü: Kısa
•Gerekli Beceriler: Karmaşık ve değişken
BİLGİ PATLAMASI:
BİLGİ HER 4 YILDA KENDİNİ KATLIYOR
• Milat (Miladi takvimde ‘0’ yılı) referans alınınca, bilginin ilk kez
kendini katlaması 1750 yıl aldı.
• Sonra bilgi kendini 50 yılda katladı.
• Dünyadaki bilgi şimdi kendini her 4 yılda bir katlıyor.
• 2020’de bilginin kendini her 73 günde bir katlaması bekleniyor.
• Ülkeler bilgi-tabanlı ekonomiye bir an evvel geçmek için gayret
göstermekteler.
• Artık en zengin ülkeler en çok doğal kaynağa sahip olanlar
değil, en yüksek beyin gücüne sahip olanlardır.
• En güçlü firmalar da AR-GE’ye yönelip teknoloji geliştiren
firmalardır.
• Zamanın değerlerini iyi okuyan ülkeler, net beyin göçü almak
için gerekli altyapıyı oluşturup bir cazibe merkezi olmaktalar.
Kaynak: UNESCO Forum Occasional Paper Series Paper No. 4 (2003).
ZENGİNLİKLE FAKİRLİĞİN FARKI: BİLGİ
Kişi başı milli gelirde 6 kat fark
Kaynak:
Dünya Bankası
4
DÜNYA TİCARETİNDE TEKNOLOJİK ÜRÜNLERİN PAYI
Kaynak:
Dünya Bankası, 1999
5
Bilgi Ekonomisinin Kaba bir Ölçüsü:
İhrac Ürünlerinin Ortalama Birim Fiatı, $/kg
Yüksek Katmadeğerli Teknoloji Ürünleri
Araba: $20/kg
Tablet: $1000/kg
Erythropoietin
(Alyuvar üretimini control eden bir hormon;
kan kanseri tedavisinde kullanılan bir
biyoteknoloji ürünü)
$27 milyar/kg
Kaynak: Prof. Cezmi Akdis, Director of Swiss Institute of Allergy and Asthma
Research (SIAF);
BİR MÜHENDİSLİK HARİKASI
UYDU = Madde {bakır, demir, plastik, ...} + Madde-dışı
{hayal gücü (yaratıcılık), bilgi (teknoloji), beceri, ...}
TURKSAT 4A ve 4B
Mitsubishi Electric, Japonya
2013 ve 2014
Toplam ağırlık ve fiat:
7700 kg
$571 milyon
Birim fiat:
$74,000/kg
Hammadde değeri:
$10/kg?
http://www.ntvmsnbc.com/id/25229518/
Bulut-İşlem (Cloud Computing): ABD’de 1-Milyon Yeni İstihdam
5 March 2012
9
OECD SCIENCE, TECHNOLOGY AND
INDUSTRY OUTLOOK (2012)
Türkiye’de Bilim ve Inovasyon (OECD, 2011):
İnovasyon Yetkinlikleri ve Kapasitesi
(1.Bilimsel Temel, 2.Özel sektör Ar-Ge, 3.Girişimcilik)
Source: OECD SCIENCE, TECHNOLOGY AND INDUSTRY OUTLOOK 2012 © OECD 2012
Türkiye’de Bilim ve Inovasyon (OECD, 2011):
İnovasyona Yönelik Etkileşim ve İnsan Kaynakları
(1.İnternet, 2.Bilgi Akışı ve Ticarileştirme, 3.Insan Kaynakları)
Source: OECD SCIENCE, TECHNOLOGY AND INDUSTRY OUTLOOK 2012 © OECD 2012
Only 1% of 15-year-olds are
top performers in the PISA
rankings
BTYK Kararları (27 Aralık 2011)
• Ar-Ge Yoğun Başlangıç Firmalarını (Start-ups)
Etkinleştirmek ve Sayılarını Artırmak
 Ekosistemin oluşturulması
 Risk sermayesi fonlarının etkinleştirilmesi
 Kamu Ar-Ge merkezlerinde yapılan araştırmaların sonuçlarının
ticarileşmesi için gerekli mevzuat çalışmalarının yapılması
• Üniversitelere yönelik olarak…




Üniversitelerde Teknoloji Transfer Ofislerinin Desteklenmesi
Kuluçka Merkezlerinin Desteklenmesi
Girişimci ve Yenilikçi Üniversite Endekslerinin Oluşturulması
Akademik Yükseltme Ölçütlerinin Girişimcilik ve Yenilikçiliği
Teşvik Edecek Şekilde Yeniden Tasarımı
TÜBİTAK,12 Temmuz 2012 tarih 6353 sayılı yasa:
•
MADDE 5 - e) Kamu ve özel sektörün teknolojik araştırma, geliştirme ve yenilik
faaliyetlerine etkin katılımını sağlayacak teşvik ve destek sistemlerini geliştirmek ve
uygulamak; erken aşamadaki gelişme potansiyeli olan buluşların ticarileştirilmesi
amacıyla faaliyet gösteren tüzel kişi ve fonları desteklemek, ayrıca bu amaçla ilgili
Bakanın onayı üzerine şirket kurmak, kurulmuş şirketlerde imtiyazlı pay sahibi olmak;
kamu ve özel sektörün araştırma, geliştirme ve yenilik faaliyetleri sonucu elde
edecekleri çıktıların ticari değere dönüştürülmesini desteklemek; sanayinin üniversite
ve araştırma kurum ve kuruluşları ile iş birliği yapmasını sağlayacak programlar
geliştirmek ve bu iş birliğinin somut hale dönüşebileceği ortamlar oluşturmak; bu
alanlarda girişimciliği desteklemek; fikri ve sınaî haklara ilişkin destek vermek; bu
bentte sayılan amaçlarla Bilim Kurulu tarafından belirlenecek usul ve esaslar
doğrultusunda teminatlı veya bir defaya mahsus olmak üzere teminat alınmaksızın,
hibe niteliğinde ve/veya geri ödemeli destekler vermek ve ön ödemede bulunmak;
•
Kurum, sayılan görevlerini yerine getirmek amacıyla, kuluçka merkezi, teknoloji
merkezi, teknoloji transfer ofisleri, proje geliştirme ve bilgi aktarım merkezleri, bilim
merkezi, bilim parkı ve benzerlerini kurmak ve desteklemek, yurt dışı irtibat büroları
kurmak, destek programları oluşturmak, iş birliği ağları ve kümelenme faaliyetlerini
desteklemek, proje pazarı, bilim fuarı, yarışma ve benzeri etkinlikleri düzenlemek ve
desteklemek, ödül, burs ve teşvik ikramiyesi vermek, Bilim Kurulu tarafından
belirlenecek usul ve esaslar doğrultusunda teminat alınmaksızın hibe ve/veya kredi
olarak sermaye desteği vermek ve ön ödemede bulunmak ve yukarıda belirtilen
görevlerin yerine getirilmesi ile ilgili her türlü faaliyette bulunmak ve gerekli desteği
BTY EKOSİSTEMİ
BTY Ekosisteminin Olmazsa Olmazı: UYGUN ORTAM
SERACILIK
27°C
%70 nem
Güneş
TEKNOLOJİK GELİŞİM
Hür Düşünce,
Güven,
Farklı Olma,
Rizk Alma
SERALARDA EKOSİSTEM: Gübre, su + Uygun Ortam (sıcaklık, nem, güneş)
BTY EKOSİSTEMİ: Ar-Ge harcamaları, insan kaynakları + Uygun Ortam
(kişisel/kitlesel hak ve hürriyetler, demokratik ortam, bağımsız düşünce, farklılık,
yaratıcılık, yenilikçilik, girişimcilik, rizk alma, rizk sermayesi, takım çalışması,
güven, beyin cazibesi, … )
FARKLILIĞA FIRSAT: Tek Tip Çiçekle Bahar Olmaz
• Tek Kalıba Sokma Gayretleri: Leyleği Kuşa Çevirmek
• İnovasyonun özü, farklı düşünce, farklı yaklaşım, ve farklı uygulamadır.
• Herkesi aynı forma sokan Tek tipçilik, farklılığın kökünü kezzat dökmektir.
Aşırılıkları tırpanlamak, inovasyon filizlerini kırpmaktır.
• Aykırılığa tahammül olmayan bir ortamda inovasyon filizleri yeşermez.
• BTY zemini: Farklılığı tırpanlayan değil, fırsat veren ve teşvik eden hürriyetçi
bir ortam.
• Eşitlik, ancak en düşük seviyede gerçekleştirilebilir, ve sonu yoksulluktur.
Rizk Olmayan İşte Hayır Yoktur
• Ölçü: Rizkin makul ve hesaplı olması, ve sistemin müdahaleye açık
olması. Dinamik ortamda hızlı hareket önemlidir.
• Rizki en yüksek siyasi system demokrasidir. Ancak ilerlemeye en
açık ve hatta ilerleme için olmazsa olmaz olan sistem de odur.
• Türkiye’nin en temel sorunu ‘ANKARA SENDROMU’dur. Yeni YÖK
yasası ‘Bürokratik Cumhuriyet’i pekiştiren değil, yükseköğretimde
‘Demokratik Cumhuriyet’e geçildiğini gösteren bir yasa olmalı, ve
diğer kurumlara örnek oluşturmalıdır.
• Türkiye’nin önünün tam açılabilmesi ve dünya ile her alanda etkin
olarak yarışabilmesi için, ülke insanı ve kurumlarına hala bir ‘çocuk
muamelesi’ yapan ‘Ankara Vesayeti’ sona ermelidir.
• Geçmişte yapılan ve gelecekte yapılması muhtemel çocukluklar
vesayetin devamı için bahane olarak kullanılmamalıdır. Türkiye’nin
artık ‘yetişkin’ bir ülke olduğu ve rüştünü ispatlamaya hazır olduğuna
inanılmalıdır.
Yerel Kurumlara Güven Örneği: BELEDİYELER
• Acemiliklerin, yolsuzlukların, kayırmaların en çok yapıldığı kurumlar
olmasına ve bazı Belediye Başkanlarının en düşük eğitimli kişiler
olmalarına ragmen, belediyeler, misyonunu en etkin yapan kurumlar
arasındadır.
• Belediyeler birbirinden öğrenmekte, ve kabiliyetleri ölçüsünde belde
halkına en iyi hizmeti vermeye çalışmaktadırlar. Bütün
olumsuzluklara rağmen kimse belediyelerin lağvedilmesini istemez.
• TEKLİF: Etkin yönetim için valilikler kaldırılmalı, büyükşehir veya il
belediye başkanları o ilin en yüksek mülki amiri olmalıdır.
• Ankara’daki Bakanlıklar gibi merkezi kuruluşların illerdeki şubeleri de
merkez kuruluş ile irtibatını valilik üzerinde değil direk olarak
sağlamalıdır. Böylece ‘yazışmalar’dan doğan verimsizlikler sona
erdirilmelidir.
• EĞER: Valilik sisteminin çok iyi işlediği düşünülüyorsa, belediyelerin
kaldırılıp tüm belediye hizmetlerinin Ankara’nın gözetimi altında
valiliklerce yaptırılması lazımdır. Acaba bunu kim kabul eder?
Denetim Dışı Mükemmeliyet Örneği: DERSANELER
• Dersaneler, neredeyse hiçbir devlet denetimi olmadığı halde
Türkiye’nin en başarılı eğitim kurumlarıdır.
• Eğer liselerin (Genel, Anadolu, Fen, Öğretmen, Sosyal Bilimler, …)
amacı öğrencileri üniversiteye (daha doğrusu üniversite sınavlarına)
hazırlamak ise, bu amacı en iyi dersaneler gerçekleştirmektedir. Hem
de yer, insan, ve kaynak sınırlarına ragmen ‘çok programlı’ olarak.
• O HALDE: Akıl ve mantık, dersaneleri değil, liseleri kapatmayı
gerektirir.
• Ve liselere harcanan para dersane ücreti olarak harcanmak üzere
velilere verilmelidir (Dersanelerden ‘hizmet alımı’ derken Başbakan
belki de böyle bir modeli kastediyor.)
• KISSADAN HİSSE: ‘Süreç’ ve ‘Girdi’ yerine ‘Hedef’ ve ‘Çıktı’ odaklı
olunmalıdır. Girdiler değil, çıktılar ölçülmelidir.
• Ağaçlar dallarına, budaklarına, vs değil, verdiği meyvelerin miktar ve
kalitesine göre değerlendirilmelidir.
Evhamlar ve Güvensizlik:
Terkettikçe Ülkenin Önü Açıldı
• 1980 sonrası devlet kontrolündeki ekonomi yanında özel teşebbüsün önü
açılınca ‘Anadolu Aslanları’ türedi ve milli gelir patladı.
• TL serbest konvetibilitiye açılınca, devlet koruması kalkan TL çöker dendi.
Aksine en saygın paralardan biri olduk.
• Gümrük duvarları inince ekonomi çöker dendi. Aksine ekonomi patladı, ve
millet ‘Anadol, Murat’ gibi almak için aylarca sırada beklediği sözde
arabaların mahkumu olmaktan kurtuldu.
• ‘Kürtçe Kurs’ açılırsa korku damarları yine harekete geçti; açılan kurslara
giden bile olmadı.
• Şimdi ‘Anadilde Egitim’ ateşten gömlek oldu ve yine iltihaplı evham
damarları depreşti.
• Türkiye $1 trilyon+ milli gelirle (kişi başı $15000) dünyanın 18. büyük
ekonomisi olduysa, bu ‘devlet’in yapmasıyla değil, özel sektör önündeki
engellerin kaldırılması yüzündendir.
• Türkiye’de YÖK’ün yapabileceği en büyük iyilik, üniversitelere modern dünya
standardında en geniş hareket alanı sağlamasıdır.
Hayal Gücü ve Yaratıcı Düşünceyi Teşvik Yönünde Doğru Bir Adım
Tek Tipçi, Tek Doğrulu Düşünce Tarzının Terkedilip
Değişik ve Yenilikçi Olmanın Önünün Açılması
Kaynak: http://www.sabah.com.tr/Egitim/2012/11/27/okullarda-tek-tip-kiyafet-donemi-sona-eriyor
BTY Ekosistemi: Başarının Sırrı
• “Amerika var olmuş en büyük inovasyon makinesidir ve yakın
bir zamanda kopya edilemeyecektir. Çünkü bu, çok sayıda
faktörün çarpımının ürünüdür:
 Ekstrem seviyede düşünce özgürlüğü,
 Bağımsız düşünceye yapılan vurgu,
 Sürekli yeni beyin göçü,
 Teşebbüs edip başarısızlığa uğramanın ayıplanmadığı bir
risk alma kültürü,
 Yolsuzluğa bulaşmamış bir bürokrasi,
 Yeni fikirleri global ürünlere dönüştüren rakipsiz bir rizk
semayesi sistemi ile para ve sermaye piyasaları.”
- Thomas Friedman, New York Times, 7 Mart 2004
Stanford Üniv Mezunları: Dünyanın 10. Büyük Ekonomisi
(40,000 Firma, $2.7 trilyon yıllık satış)
Source: http://www.bloomberg.com/news/2012-11-09/stanford-rooted-companies-would-form-worldsized-economy.html
1 Kişinin Yarattığı Fark:
Akademik İcatları Piyasaya Aktarmak
November 24, 2012
Since 1980s. Dr. Robert
Langer's ‘Langer Lab at MIT’:
 811 patents (to his name)
 25 companies
 250+ companies have licensed or
sublicensed Langer Lab patents.
 Attracted $220 million investment from Polaris Venture Partners.
 Developed products treat cancer, diabetes, heart disease and
schizophrenia, among other diseases.
 In Dr. Langer’s lab: 60 postdoctoral and graduate students at a time.
http://www.nytimes.com/2012/11/25/business/mit-lab-hatches-ideas-and-companies-by-the-dozens.html?pagewanted=all&_r=0
Milli Gelir Üretiminde: Bir Ülke ve Bir Kişi
Syria
(185,200 km2; 23 million)
GDP in 2010: $60 billion
($2800 per capita)
http://en.wikipedia.org/wiki/Syria
Steve Jobs (1955-2011)
(Son of a Syrian father + US mother)
Apple: $109 billion revenue in 2011)
Apple is the most valuable publicly
traded firm in the world ($550 billion)
Question: What if Steve Jobs were raised in Syria instead of the US?
Apple: En Yenilikçi Firmalar Listesinde Hala Listebaşı
• Ross Rubin: There are different kinds of
innovation. “Apple’s innovation focuses on
bringing together different parts of an
ecosystem and tightly integrating them
together with meticulous attention to
detail.” (Screen from LG, battery from China)
• Samsung: Incorporate the latest
technologies into its products.
• Dell: Focus on relatively unglamorous
innovation in process and manufacturing.
• Google: Innovation in prototypes and
concepts.
• Charles Golvin: “A big distinction for Apple
is the breadth of areas in which it
innovates: hardware, industrial design,
software, usability, retail.” Apple has come
under criticism for its products being largely
Source: http://www.wired.com/gadgetlab/2012/11/apple“evolutionary,” rather than “revolutionary”.
most-innovative/
GIDA MÜHENDİSLİĞİNDE İNOVASYON: KFC
• World's largest chain of fried chicken
restaurants. 2nd largest restaurant chain after
McDonalds’s.
• Founder Colonel Harland Sanders first gave
the world a taste of his most famous creation,
Original Recipe Kentucky Fried Chicken,
featuring a secret blend of 11 herbs and
spices.
• After a lot of experimenting in 1939 with a
pressure cooker by varying cooking time,
pressure, shortening temperature and level,
he developed a process to fry chicken
quickly under pressure with great taste.
Founded: 1930 in Kentucky by Harland Sanders
Franchise: 1952, Utah
Number of locations: 17,000 in 105 countries
Employees: 455,000 (2010)
Revenue: US$ 9.2 billion (2011)
http://en.wikipedia.org/wiki/KFC
Istanbul Trafik Tıkanıklığının Maliyeti: $2 Milyar/yıl
IEEE: 2040’da Araçların %75’i Söförsüz Olacak
• General Motors' Cadillac division expects to produce partially autonomous cars at a
large scale by 2015, and the automaker also predicts it will have fully autonomous
cars available by the end of the decade, 2020.
• The Institute of Electrical and Electronics Engineers recently released predictions
that autonomous cars will account for up to 75 percent of vehicles on the road by
2040.
• IEEE went even further, forecasting how infrastructure, society and attitudes could
change when self-driving cars become the norm around the middle of the century."
Source:
http://www.wired.com/autopia/20
12/09/ieee-autonomous-2040/
(18 Eylül 2012)
Elektronik Göz: Araçları ‘Şeffaf’ Hale Getirmek
• Researchers at Keio
University in Japan have
applied optical
camouflage technology
to automobiles, making
the back seat appear
transparent so the driver
can see straight through
it when backing up.
• Ultimately the
researchers want to kill
the blind spot by making
the entire car appear
transparent to the driver.
http://www.popsci.com/cars/article/2012-11/optical-camouflage-renders-backseat-car-transparent
R&D Team to Improve Batteries for Electric/Hybrid Cars
http://www. car-battery-research20121130,0,7799993.storychicagotribu
ne.com/news/local/sns-ap-il--
The US Department of
Energy chose Argonne to
lead the effort after a
national competition. The
lab will receive up to $120
million over 5 years.
Other members for the new ‘Joint Center for Energy Storage’ include:
• 5 universities (Northwestern, U. Chicago, U. Illinois-Chicago, U. Illinois-Urbana Champaign, U. Michigan)
• 4 national labs (Lawrence Berkeley, Pacific Northwest, Sandia, SLAC National Accelerator Lab)
• 4 industrial partners (Dow Chemical, Applied Materials, Johnson Controls, Clean Energy Trust).
• 120 individuals working on battery technology around the country will visit
the Argonne hub on a regular basis.
• Goal: To license the inventions fostered there for commercialization.
• A breakthrough in battery technology would have major implications for the
auto, wind and solar industries.
Ultrathin Layers of Platinum Could
Help Make Hydrogen Cars Affordable
A fast and easy way to deposit platinum could reduce the
amount of the precious metal needed for fuel cells.
An electron microscope image shows
platinum accumulated on a layer of gold
By Kevin Bullis on December 6, 2012
A new method for quickly and cheaply depositing ultrathin layers of platinum might
make it practical to reduce the amount of platinum used in fuel cells, thereby lowering
the cost of fuel cells significantly.
Current methods for applying atom-thick layers of platinum are slow and complicated.
The new approach is said to be incredibly cheap and easy to implement (NIST).
The researchers "showed that platinum dissolved in a solution can be deposited on a
gold surface in one-atom thick layers by alternately applying a positive and negative
voltage. The negative voltage causes two things: first, an atom-thick layer of platinum
forms; and second, once those atoms are in place, a layer of hydrogen forms, thus
preventing any more platinum from accumulating.
http://www.technologyreview.com/news/508426/ultrathin-layers-of-platinum-could-help-make-hydrogen-cars-affordable/
New Lighting Technology: Low-cost and Efficient
http://www.csmonitor.com/Environment/EnergyVoices/2012/1203/New-plastic-lighting-savesenergy.-Goodbye-fluorescent-lights
Researchers at Wake Forest
University have developed a
field-induced polymer
elecroluminescent (FIPEL)
lighting technology that silently
gives off a soft, white glow, sans
the annoying hum and yellow tint
of fluorescent bulbs or the sharp,
bluish hue of LED light fixtures.
The lighting uses layers of plastic
packed with nanomaterials that
glow when an electric current is
introduced. Not only does it
quietly project soft, white light, it's
also shatterproof, lowtemperature, and can be molded
into almost any shape.
"The light offers all of these features while being as energy efficient as today's most
efficient lighting technologies, according to the developers. David Carroll, professor of
physics at Wake Forest University,"says his new bulb is cheap to make and he has a
'corporate partner' interested in manufacturing the device." Dr. Carroll "believes the first
production runs will take place in 2013
http://www.rdmag.com/articles/2011/12/2012-global-r-d-funding-forecast-r-d-spending-growth-continues-while-globalization-accelerates
Top R&D Spending Firms (2011)
http://www.booz.com/media/uploads/BoozCo_The-2012-Global-Innovation-1000-Study.pdf
ÜNİVERSİTELERİN KALKINMADA ROLÜ
ÜNİVERSİTELERİN ROLÜ: ABD Örneği
•
ABD’de üniversitelerin yaygınlaştılması 150 yıl öncesine
dayanır, ve ekonomiyi desteklemek amacıyla yapılmıştır.
•
2 Temmuz 1862’de başkan Abraham Lincoln, Federal
hükümetin her eyalete yüzbinlerce dölüm arazı bağıslamasını
öngören Arazi-bağış kanununu (Land Grant Act) imzaladı.
•
Bu kanunun amacı, 50 eyaletin her birinde tarım ve
makineleşmeyi desteklemek amacıyla birer Ziraat ve Mekanik
Sanatlar Fakültelerinin kurulmasını sağlamak, ve buralarda
çiftçileri ve makinacıları eğitmekti.
•
Bu üniversitelerin misyonu, topluma ihtiyaç duyduğu eğitim,
bilimsel araştırma, ve yerinde hizmeti sunmaktı. ABD’nin
tarım ve teknolojide dünya lideri olmasında eğitime yapılan bu
yatırımım büyük etkisi olmuştur.
•
Avrupa Birliği 2000’de Lisbon’da “2010 yılına kadar dünyada
rekabet gücü en yüksek ve bilgi-tabanlı en dinamik ekonomi
olmak” hedefini benimsemiştir.
Yeni YÖK Yasası (Taslak)
• Yeni Taslak için Belirlenen 5 Temel İlke:
• ‘çeşitlilik',
• 'idari özerklik, yetki devri ve hesap verebilirlik',
• 'performans ve rekabet',
• 'çok kaynaklı gelir yapısı ve mali yönetim' ve
• 'kalite güvencesi'
• Yenilikler: Bir Örnek
• Olumlu: Devlet ve vakıfla beraber özel ve yabancı üniversitelerin
açılması; yurt dışında kampüs açılması
• Olumsuz: Özel üniversitelere burs şartı, yabancı üniversitelere %75
yabancı öğrenci şartı.
Kaynak: http://haber.stargazete.com/guncel/cetinsaya-topluma-hizmet-performans-kriteri-olacak/haber-706809
ÜNİVERSİTELERDE GELİŞTİRİLEN TEKNOLOJİLER (ABD)
Lisanslama Gelirleri (2010):
• $2.4 milyar (Toplam)
• $180 milyon, Northwestern University
• $178 milyon, New York University
• $147 milyon, Colombia University
• 12,281 Yeni patent başvurusu yapıldı
• 4469 Yeni patent alındı
• 613 Yeni başlangıç firması kuruldu (üniversite-sahipli zihni
müllkiyet üzerinde)
• 657 Yeni ticari ürün geliştirildi.
Kaynak: http://www.autm.net/home.htm; Association of University Technology Managers
Ekonomi Lokomotifi Olarak Araştırma Üniversiteleri
 Cornell University and the Technion-Israel Institute of Technology had
secured the city's blessing -- as well as a plot of land and $100 million for
city infrastructure investments -- to build a state-of-the-art applied sciences
research campus" in the city.
 "The competition helps cement the idea research universities have been
pushing in recent years that they can serve as economic engines to local
communities and the country as a whole, and could spawn a host of similar
initiatives in other cities." (New York Mayor Michael Bloomberg)
Source: http://www.insidehighered.com/news/2011/12/20/cornell-and-technions-win-new-york-competitionreflects-desire-grow-urban-ties
NY: Cornell ve Technion’un Roosevelt Adası’nda
Önerdiği $2-milyar’lık Kampüsü
Source: http://www.insidehighered.com/news/2011/12/20/cornell-and-technions-win-new-york-competitionreflects-desire-grow-urban-ties
Brezilya: 101,000 Öğrenciyi Yurtdışına Eğitime Gönderiyor
Source: http://in.reuters.com/article/2012/08/28/us-usa-brazil-education-idINBRE87R0ZX20120828
Temel Referans: Küçük Hesaplar deği, Büyük Amaçlar
• Yazıcılar işsiz kalmasın diye Osmanlı matbaayı ‘çok geç’ aldı. Sonunda
ülke cahil kaldı, ve ülke kaybedildi.
• BTY politikaları geliştiirp uygulamaya koyarken, kısa vadeli menfaatlere
değil, uzun vadeli hedeflere odaklanmalı.
BEYİN GÜCÜ
BEYİN GÜCÜ ve BEYİN GÖÇÜ
Bu bilgi çağında en büyük güç
bilgiyle donanmış eğitimli beyin
gücüdür.
 Ülkelerin zenginlikleri artık sahip
oldukları doğal kaynaklar ve
sanayi üretimlerinden ziyade
toplam beyin güçleriyle ölçülüyor.

• “ABD’de yabancı göçmenler
Silikon Vadisi’ndeki firmaların
%52’sini kurdular, ve milyonlarca
istihdam yarattılar.”
•
In the U.S. immigrants have founded 52
percent of Silicon Valley’s companies and
created millions of jobs. (Vivek Wadhwa,
Washington Post, Oct. 4, 2011).
• YÖK: Üniversitelerde yabancı
öğretim oranı %2’yi geçemez.
Patentlerin %76’sı ABD dışında doğanlardan
TERSİNE BEYİN GÖÇÜ (Çin, Almanya, Kanada)
48
EN İYİ BEYİNLER İÇİN GLOBAL REKABET
YENİ YÖK YASASI İÇİN ÖNERİLER
YÖK: Güvene Dayalı Kısa/Öz bir Kanun
• Dünya hızla değişmektedir, ve bu dinamik ortama uyum sağlayabilmek için
sistemin esnek ve değişime açık olması gerekir. Yoksa, bugün yapılan
kurallar kısa bir süre sonra ayakbağı olur ve verimi düşürür.
• O yüzden, eski alışkanlıklar bırakılarak, yeni kanun kısa, öz, ve esnek
olmalı, ve değişik uygulamalara fırsat vermelidir. Gelişim ancak rekabet
ortamında olur, ve rekabet de değişik yaklaşımlarla mümkündür.
• Yeni kanun, sistemi suistimal edecek olanları değil dürüstleri esas alarak
hazırlanmalı, ve suistimal edebilecek küçük bir azınlık için de caydırıcı
hükümler içermelidir.
• Herkesin potansiyel sahtekar olarak görüldüğü ve dürüst ve çalışkan kişilerin
bu yüzden formalitelere boğulduğu bir sistem verimi düşürür, ve dünya ile
rekabeti imkansız kılar. Kaldı ki bu tür kurallarla dolu komplike bir sistem
sahtekarlığı önleyememekte, sadece dürüstlerin işini zorlaştırmaktadır.
• Yeni kanun evrensel geçerliliği olan esasları koymalı, ancak detaylar
kurumlara bırakılmalıdır. Üniversiteler birbirlerinin farklı uygulamalarından
öğrenmeli ve bir rekabet ortamı oluşmalıdır. Tek tipçilik yerine çoğulculuk
esas olmalıdır.
Temel Prensipleri Koyan Kısa ve Öz bir Kanun
• Herşeyin en küçük detaylarına kadar belirlendiği bir sistemde yaratıcılığa yer
yoktur. Böyle bir sistem lider değil, memur yaratır. Böyle rijit bir sistemle
dinamizmin hükmettiği dünya ile yarışmak mümkün değildir.
• Farklı uygulamalara, insiyatife yer olmayan yerde gelişme olmaz; boş laf ve
köhneme olur.
• Okullara yabancı öğrenci alma kriterleri konusunda serbetlik verilmiş olması
güzel bir örnektir.
• Teklif: Özel Üniversiteler, öğrencilerini istedikleri gibi ve istedikleri sayıda
alsın. Halka ve serbest piyasaya güvenilmelidir.
• Teklif: Devlet üniversiteleri kendi öğrenci kabul kriterlerini kendileri belirlesin.
• Teklif: Tez danışmalığı ders yükü değil Ar-Ge faaliyeti olarak
değerlendirilmeli, ve bölüm başkanlarına hocalara 15 saate ders
verdirebilmelidir.
• Yeni kanun 60 sayfa değil, 10 sayfa olmalıdır.
• Örneğin disiplinle ilgili sayfalarca metin yerine, disiplin konusu tek satırla
üniversitelerin Senato’larına havale edilebilir.
Öğretim Üyeleri ve Performans Değerlendirmesi
• Akademik hayatta akademik hürriyet ve serbestlik esastır, ve ürettiği fikirler
ve getirdiği yenilikler ile topluma ışık tutması beklenen öğretim üyelerine en
serbest ve esnek çalışma ortamı sağlanmalıdır.
• Öğretim üyelerinden öğretim, araştırma ve topluma hizmet görevlerini en
etkin şekilde yapmaları beklenmeli, ancak öğretim üyeliği mesai saatleri gibi
kısıtlarla memurluk konumuna indirgenmemelidir.
• Öğretim üyeleri ders ve ofis saatleri ve varsa komisyon toplantı saatleri
dışında kampüste olmaya zorlanmamalıdır. Ancak her sene sonunda her
öğretim üyesi bölüm başkanına yıllık bir faaliyet raporu vermeli, ve
performansını belgelemelidir. Raporda bir yıl süresince verilen dersler,
öğrenci sayısı, tez çalışmaları, açılan yeni dersler, sürekli eğitime katkılar,
yazılan proje teklifleri, alınan projeler, her türlü yayınlar, verdiği seminerler,
meslek örgütleri ve öğrenci derneklerindeki faaliyetler, üniversite komite
görevleri, aldığı ödüller ve varsa patentler, danışmanlık yaptığı firmalar
(danışmanlık yoluyla piyasaya bilgi aktarımı teşvik edilmeli ve öğretim
üyesinin bu yolla kazandığı paraya karışılmamalıdır), vb belirtilmelidir.
• Öğretim üyeleri bu rapora dayalı olarak bölüm başkanı tarafından her yıl
değerlendirilmeli, ve bu değerlendirmeler akademik yükseltmelerde ve
performansa dayalı ücret artışlarında esas olmalıdır.
Akademik Yükseltme ve Doçentlik
• Mevcut akademik merdivende en kritik basamak DOÇENTLİK’tir, ve bir
çok akademisyen için doçentlik süreci adeta bir TRAVMA halini almıştır.
• Ancak doçentlik kriterlerini sağlayamayan bir akademisyen ömür boyu
YarDoç olarak öğretim üyeliği yapabilmektedir. Yani mevcut doçentlik
sistemi bir kalite control mekanizması değildir.
• YarDoç ve Prof’luk kuruma bağlı rutin bir süreç iken, Doçentlik’e bu kadar
vurgu yapılması ve bu derece zaman ve kaynak ayrılması anlaşılır değildir.
• Doktora yapmak istiyenlerin temel bilgi seviyesi TUS gibi bir sınavla
ölçülebilir.
Teklifler:
• Mevcut merkezi doçentlik uygulamasına son verilmelidir.
• Doçentlik de, diğer akademik ünvanlar gibi, kurum tarafından verilmeli ve
sadece verilen kurumda geçerli olmalıdır.
• Akademisyen olmayanlara Akademik ünvanlar verilmemelidir.
• Yurt dışındaki ‘saygın’ kurumların verdigi lisans, lisansüstü, ve doktora
dereceleri otomatik olarak ‘eşdeğer’ kabul edilmelidir.
Doçentlik Kriterleri
• Akademik yükseltmelerde ‘sadece yayın’a dayalı mevcut sistem
terkedilmelidir. Türkiye yayın sayısında dünyada 18nci sıradadır, ancak
yayın etki faktöründe dünya ortalamasının altındadır. Teklif: Akademi sepeti
• Makale yayını, makale değerlendirme, atıf sayısı, h-indeks, sanat eseri
• Kitap veya kitap bölümü telif/tercüme
• Proje yazma (TÜBİTAK, AB 7. Çerçeve, Kalkınma Ajansı, Firmalar, vs)
• Proje yürütücülüğü/araştırmacılığı/değerlendiriciliği/izleyiciliği
• Patent alma/ürün geliştirme/lisanslama/şirket kurma/bilimsel rapor yazma
• Seminer/kısa ders verme/SEM’de kurs verme
• Yönetilen Master/Doktora tezleri (yüksek yetenekli insan yetiştirme)
• Firmalara/kurumlara danışmanlık
• Kurumuna yapılan katkı/verilen destek/komisyon görevleri
• Verilen dersler/Açılan laboratuvarlar/Yaptırılan lisans projeleri
• Mesleki konferans/kongre düzenleme; Bilimsel dergi editörlüğü
• Alınan ödüller, plaketler, davetli konuşmacı olma, panelistlik, medya
Öğretim Üyeleri - Görevlendirmede Esneklik
• Öğretim üyelerinin yükleri esnek olmalıdır. Öyle ki Bölüm Başkanı
öğretim üyelerine Bölümün ihtiyacına göre değişik görevler
verebilmelidir.
• Bölüm başkanları tam yetkili olmalıdır. Çok sayıda öğretim üyesi ders
yükünü ‘tez danışmanlığı’ ile doldurmakta, ve okula bile uğramamaktadır.
Zayıf bölüm başkanları da bölümlerinde liderlik yerine sekreterlik
yapmaktadır.
• Bölüm başkanları seçimle değil, seçim komisyonu ön çalışması belirlenen
adaylar arasından Rektörün de onayını alarak Dekan tarafından atanmalıdır;
gereğinde aynı mekanizma ile görevden alınabilmelidir.
• Standart olarak, bir öğretim üyesinin azami ders yükü 15 saat olarak
belirlenmeli, ve ders verme dışında hiçbir şey yapmayan öğretim üyesine
Bölüm Başkanı 15 saatlik ders verdirebilmelidir.
• Bölüm Başkanı, değişik komisyonlarda görev alan, öğrenci kulüplerinde
faal olan, çok sayıda öğrenciye tez yaptıran (son 4 yıldaki toplam tez
sayıları bir ölçüt olarak alınabilir), yeni dersler geliştiren, bölüme
laboratuvar gibi yeni tesisler kazandıran, çok sayıda proje yürüten
öğretim üyelerine çok daha az ders yükü vererek ders dışı faaliyetleri
teşvik edebilir.
İLK 100 ÜNİVERSİTE LİSTESİNE GİRMEK
• Üniversitelere prestij kazandıran araştırma ve araştırmacılardır.
Sosyal ve ekonomik alanlarda ülkelerin önünü açan ve çözüm üreten
kurumlar da bu üniversitelerdir.
• İlk 100’e giren ünivesitelerimiz olmasını istiyorsak, dünyada ilk 100’e
giren üniversiteleri incelemeli ve onların tecrübelerinden ve
uygulamalarından öğrenmeliyiz.
• 1990’lı yıllarda en köhne bir telekomünikasyon sistemini dünyanın
hayranlığını kazanan en modern bir sisteme dönüştürdük ve bu
altyapı ile Türkiye’nin önünü açtık. Türkiye bu sayede çok alanda bir
üst liğe çıktı.
• Aynısını neden yükseköğretimde yapmayalım?
• Yeter ki insanlarımızı bir ‘tehdit’ değil bir ‘kaynak’ olarak bakmaya
başlayalım, ve onlara güvenle yaklaşalım.
• Kurumlarımızı halktan koruma içgüdüsünü terkedip, insanların önünü
açalım.
2nci Öğretim Yerine Araştırma Cazip Hale Getirilmelidir
• 2nci öğretim kolaycılığı, üniversiteleri liselere çevirmekte, araştırmaların
önünü kesmektedir.
• Özlük haklarda ciddi bir iyileştirme eşliğinde zor kararı alarak 2. Öğretim
kaldırılmalı, ve ek gelir için proje yapmanın maddi cazibesi arttırılmalıdır.
Yoksa, ülke teknoloji özürlü kalmaya mahkum olacaktır.
• Yazıcılar işsiz kalmasın diye matbaanın ülkeye girmesi yasaklanınca
Osmanlı cahil kaldı, ve sonunda çöktü. Parmağa zarar gelmesin derken
önce kol sonra da tüm beden kaybedildi. Aynı hata üniversitelerde
yapılmamalıdır.
• Yabancı öğretim üyesi alımında ‘yerliyi koruma’ yaklaşımı terkedilmelidir –
aynen futbolda olduğu gibi. Yabancı öğretim elemanını %2 ile sınırlayan
kural kaldırılmalıdır. Yabancı öğretim elemanı alımı önündeki şüpheci
yaklaşım ve ağır bürokrasi kaldırılmalı ve Türkiye cazip hale getirilmelidir.
• Türkiye artık ‘Dünya’ ile yarışıyor, ve ancak dünya şartlarında rekabet
edebilir.
• Öğretim üyeleri ‘memur’ statüsünden çıkarılmalı, devlet üniversiteler ‘ilintili’
kurumlara dönüşmelidir (TÜBİTAK örneği).
Araştırmacılık Ruhunu Öldüren Bir Aldatmaca Örneği:
Üniversite Giriş Sistemi
• Hakim Görüş: ÖSYM en başarılı kuruluşlardan birisi. Sistem ‘mükemmel’ bir
şekilde işliyor. Hiç iltimas yok. Hakkı olmayan hiç kimse vakıf üniversiteleri
dahil hiç bir üniversiteye giremiyor.
• Keza: En başarılı ögrenciler en yüksek puanı alıyor ve en iyi üniversite ve
bölümlere giriyor. Sistem öğrencileri başarılı bir şekilde sıralıyor, ve toplum
vijdanı bu konuda müsterih.
• Soru: Ortaöğretimin gayesi öğrencilerin üniversite kapısı önünde en adil
şekilde sıralanmasını temin etmek midir? Yoksa belli temel becerileri
kazandırmak mıdır (AB Temel Yetkinlikler gibi)? ÖSYM bu becerilerden
hangilerini ölçüyor?
• OECD 2012 Raporu: 15 yaş grubunun fen ve matematik bilgilerini gerçek
hayata uygulama ağırlıklı son PISA (Program for International Student
Assessment) sınvaında Türk ögrencilerin sadece %1’i üstün performans
grubunda yer aldı (Fen ve Anadolu liselerinden öğrenciler de dahil).
• Soru: Liseler öğrencilerı üniversiteye mi yoksa sadece sıralamaya mı
hazırlıyor? Bu ögrencileri nasıl araştırmacı yapacağız?
• Dünya ğerçeği: En değerli şeyler, ölçmesi en zor olan şeylerdir.
TEMEL BİLİM EĞİTİMİNDE ALARM ZİLLERİ
Üniversite
Kontenjan/Yerleştirilen
Fizik
Kimya
82/8
82/82
Abant İzzet Baysal (İngilizce)
Biyoloji
72/68
Abant İzzet Baysal (2. öğr)
Acıbadem (İstanbul)
Acıbadem (2. öğr)
Adnan Menderes (Aydın)
Adnan Menderes (2. öğr)
Afyon Kocatepe
Afyon Kocatepe
Ağrı İbrahim Çeçen
Ağrı İbrahim Çeçen (2. Öğr)
Ahi Evran (Kırşehir)
Ahi Evran (Kırşehir) (2. öğr)
Akdeniz (Antalya)
Akdeniz (Antalya) (2. öğr)
72/1
47/3
77/11
47/1
62/1
72/44
72/3
52/5
-
82/2
67/2
47/0
82/10
-
72/72
52/11
52/6
82/78
82/16
93/38
93/5
67/5
67/0
62/9
62/0
82/82
82/82
Aksaray
Aksaray (2. öğr)
Amasya
62/0
41/4
.....
....
.....
62/15
62/4
41/9
.....
.....
Matematik
72/72
Tesbit: Temel bilim olmadan yeni teknoloji gelişimi/üretimi olmaz; sadece mevcudu geliştirme olur.
Bir Teklif: Branş öğretmenleri Eğitim Fakülteleri yerine Fen/Edebiyat Fakültelerinde eğitilsin.
Kaynak: http://dokuman.osym.gov.tr/2012OSYS/2012OSYSTablo4.pdf
Teşekkür Ederim!