BVKAE www.bornovavet.gov.tr - Bornova Veteriner Kontrol Enstitüsü

Transkript

ÇEVRESEL FAKTÖRLERDEN
KAYNAKLANAN ZOONOZ
HASTALIKLAR VE KORUNMA
YOLLARI
Adnan SERPEN
Veteriner Hekim
İZMİ
ZMİR VETERİ
VETERİNER HEKİ
HEKİMLER ODASI VETERİ
VETERİNER HALK SAĞ
SAĞLIĞ
LIĞI
ÇALIŞ
ALIŞMA GRUBU ÜYESİ
YESİ
Uluslararası
rcıılığı ve Sü
tayıı ve Sergisi
Uluslararası Süt Sığı
Sığırc
Süt Ürünleri Çalış
alıştay
2828-29 Nİ
NİSAN 2008 Tepekule Kongre ve Sergi MerkeziMerkezi-Bayraklı
Bayraklı/ İZMİ
ZMİR
BVKAE www.bornovavet.gov.tr
Çevresel Hastalık Bulaş Kaynakları
• Temas • Hava ve Toz
• İnsektler
• Yem
• Su
• Vektörler
28 Nisan 2008-İZMİR
Adnan SERPEN
1
1
Zoonotic Hastalıkların Sınıflandırılması
Zoonozlar,WHO(DSÖ) “Zoonozlar Uzmanlar Kurulu” Tarafından
infekte hayvanların yaşam döngüsüne göre
• Direkt Zoonozlar İnfekte omurgalıdan duyarlı omurgalıya (Kuduz,Trişinoz v.s)
• Siklozoonozlar Tümü omurgalı olmak üzere birden fazla konakçı gerektirirler
(Tenyazis,Ekinokokkus v.s)
• Metazoonozlar
Omurgasız konakta çoğalıp,omurgalıya bulaşan zoonozlar (Arbo
virüs,veba,şistomiyaz v.s)
• Saprozoonozlar
yiyecek bitki,toprak veya diğer organik materyal ile (hayvan
içermeyen) gelişim bölgeleri veya rezervuarlardan bulaşan zoonozlar.
2
Adnan SERPEN
Zoonotic Hastalık Denklemi
Anthropozoonosis
Zooanthroponoses
(İnsandan Hayvana)
(Hayvandan insana)
•
•
•
•
Hayvandan
Hayvandan
Hayvandan
Hayvansal Üründen
İnsana
İnsana
Vektöre
İnsana
İnsana
İnsana
KAYNAK: (1)John HERBOLD-Zoonotic Disease Risk Assessment – Integrating Agriculture,Disaster
Preparedness and Public Health.AAVMC/ASPH Joint Symposium April 22-24,2007
(2) John HICKS – The One Medicine Concept. AAVMC/ASPH Joint Symposium April 22-24,2007
Adnan SERPEN
3
2
Zoonotik hastalıkların yeni görülen
enfeksiyonlarla ilişkisi oldukça
yüksektir.Çünkü;
• Zoonotik hastalıklar gelişmekte olan ülkelerin
problemidir. Hayvanlarla (keçi, tavuk, koyun,
dana ...) insanların teması sık ve uzun sürelidir.
• Hayvanlarla uzun süreli temas sonucu zoonotik
hastalıklar ile karşılaşılabilir.(Örnek:Hendra,
Nipah, and S. suis, -bu etmenler insandan insana
bulaşmaz).
• Önemli Halk Sağlığı Problemi olan emerging ve
emerging hastalıklarının % 80’i zoonoz niteliklidir
Adnan SERPEN
4
• Zoonotik hastalıklar bütün dünyada olduğu gibi
ülkemizde de önemli bir halk sağlığı sorunudur.
• Bu hastalıklar;kuduz,kistik ekinokokkoz,kırım
kongo kanamalı ateşi,şarbon tularemi v.s olarak
sıralayabiliriz.
• Ülke nüfusunun önemli bir kısmının geleneksel
yöntemlere dayalı çiftçilikle ve hayvancılıkla uğ
raşması,
• Hayvan sahiplenme ile ilgili hukuki alt yapının
yetersizlikler.
• Toplumsal yaklaşımdaki olumsuzluklar
Adnan SERPEN
5
3
Dünyada Yeni ve Yeniden Önem(Emerging and Re-Emerging)
Kazanan Infectious Diseases ve Zoonoses
KAYNAK:CDC-Lonnie KING-Global Animal Health Initiative:The Way Forward
“ Veterinary and Public Health Collaboration-2007-USA
28 NİSAN 2008
6
Adnan SERPEN
Microbial Manzara
Adnan SERPEN
7
4
CDC’s Most Significant Global
Epidemics Over the Last 15 Years
• 1993 – Hanta virus
• 1999 – West Nile
• 1994 – Plague (India)
• 2000 – Rift Valley Fever
• Ebola virus (Zaire)
• 2001 – Anthrax
• 1996 – New Variant of CJD (UK)
• 2002 – Norwalk-like viruses
• H5N1 influenza (Hong Kong)
• 2003 – SARS
• 1998 – Nipah virus (Malaysia)
• 2004 – Marburg Virus
• 2005 – H5N1 Influenza
• 2006 – E. coli
Adnan SERPEN
8
Pathogens’in Çoklu Ev Sahipleri
• İnsanları infekte eden pathogens
sayısı 1415
• Tüm insan pathogens % 61’i
(868) zoonotic
• % 33’ü insana bulaştıktan sonra
tekrar insandan insana geçebilmekte,
• % 80’i animal pathogens oluşturuyor
• Genel Ekolojik faktörler
Adnan SERPEN
9
5
İleriyi Görebilmek
• Hızlandırıcı koruma, kontrol, & ekolojide eliminasyonmikrobiyal tehlike aracıları
• Farklı sistemleri birleştirmek-ana konunun belirlenmesi
• Global düzenlemeler
Ecosystem Health
Animal Health
Human Health
Adnan SERPEN
10
Climate Change’s Impact
on Infectious Diseases
– Vector-borne diseases
– Water-borne diseases
– Agriculture Production
– Migration of Animals
– Changing ecosystems for wildlife and animals
– Built environment
– Human-Animal Interface
– Ecologies and a new research portfolio
– Evidence-based public health impact
“ Veterinary and Public Health Collaboration
Adnan SERPEN
11
6
Hastalıkların Birleşme Noktaları
Genetic and
Biological
Factors
Physical and
Environmental
Factors
Animals
EID
Humans
Wildlife
Social, Political,
and Economic
Factors
Ecological
Factors
12
Adnan SERPEN
KAYNAK: Lonnie J.King-AAVMC Corporate Veterinary Medicine Meeting,Atlanta,Georgia June 22,2004
CEID
Bio Terrorism
Diagnostic Surveillance
Zoonoses
Human Animal Bond
Comparative Medicine Program
Food Security
Food Safety
Food & Health
Land Use
Waste Management
Environmental Quality
Ecosystem Health
Population Medicine
Conservation Medicine
Wildlife Management &
Diseases
Biodiversity
Agro Terrorism
Public
Health
Ecosystems
Environmental Health
Water quality
Renewable food-animal systems
Animal
Health
Chronic disease
Nutrition
Obesity
Integrative Toxicology
Factors of Disease Emergence
Food as Health Promotants
Food as Medicine
Food
Systems
Sustainable food-animal systems
Conservation
Animal food contaminates
GMOs
Bio Engineered Food
Antimicrobial Resistance
Global Food Production Systems
Animal Welfare and Well-being
Adnan SERPEN
13
7
Kentsel Alanların Genişlemesi
• İnsandan insana bulaşan pekçok hastalık, kalabalık
koşullarda yayılmaktadır. Yakın temas bulaşmada
çok etkilidir.
• Kalabalık ortamlar; kötü sanitasyon koşullarına, çöp,
kanalizasyon sorunlarının birikmesine yol açar. Bu
durum bulaşıcı hastalıkların yayılmasında önemli rol
oynamaktadır.
• Ayrıca hastalık karayolu ya da diğer ulaşım yolları ile
komşu bölgelere yayılabilmektedir
28 NİSAN 2008
Adnan SERPEN
14
• Kentsel alanda yağmur ya da kirli sularla dolmuş
olan plastik şişeler, kaplar sivrisinek üreme alanı
olarak işlev görebilir.
• Sivrisinek populasyonunun artması enfekte kişi duyarlı kişi arasındaki enfeksiyon zinciri oluşma
şansını artırmaktadır.
(Sıtma, sarı humma gibi)
28 NİSAN 2008
Adnan SERPEN
15
8
Ecosystem
28 NİSAN 2008
Adnan SERPEN
16
Doğal Afetler
KAYNAK: Tanja POPOVIC-CDC Preparedness and Partnerships in an Era of Extreme Challenges,
Extreme Global Connectivity and Extreme Communication Revulution.AAVMC/ASPH Joint Symposium
April 23, 2007
28 NİSAN 2008Storms,
Tornadoes, Hurricanes, Floods, Drought
Adnan SERPEN
17
9
Waterborne Zoonoses
Animals
Humans
Waterborne
Disease
•Kolera
•Salmonella
•Şigelloz
•Tularemi
•Şarbon
•Hepatit v.s
Microbial
Pathogens
Water Environment
28 NİSAN 2008
Adnan SERPEN
18
Mikrobiyal adaptasyon ve
değişimler
Son yıllarda kullanıma giren antibiyotiklere karşı
bakteriyel patojenler direnç geliştirmiştir. Bunun
nedenleri:
 Uygunsuz kullanım(Viral enfeksiyonlar sırasında
antibiyotik reçete edilmesi),
 Reçetelere çok fazla- aşırı ilaç yazılması
 Hastaların tedaviye tam uymaması
 Antiseptik maddelerin çok geniş alanlarda kullanımı
 Veteriner ilaçlarının kullanımındaki denetim yetersizliği
28 NİSAN 2008
Adnan SERPEN
19
10
• Örneği Staphylococcus aureus insanlardan
ve diğer mikroorganizmalardan aldığı
direnç genlerini diğer mikroorganizmalara
taşıyabilmektedir. Bu durum direnç
özeliklerinin diğer mikroorganizmalar
arasında yayılımını sağlamakatdır.
28 NİSAN 2008
Adnan SERPEN
20
ANTİMİKROBİYEL DİRENÇ
KAYNAK: Brent Avery-Antimicrobial Resistance and Foodborne Diseases,November 3,2005
28 NİSAN 2008
21
Adnan SERPEN
11
Dünyada hayvansal Gıda Üretiminde Antimikrobiyal
veteriner ilaçları kullanımı
•
•
•
•
•
•
Cattle (beef,dairy,veal )
Swine
Chicken (meat,egg,breeders
Turkey
Fish
Ducks,geese,sheep,goats,rabbits,
lobsters,bees
28 NİSAN 2008
Adnan SERPEN
22
Amaçlarına göre kullanılan antibiyotikler
28 NİSAN 2008
Adnan SERPEN
23
12
Hayvancılık Sektörü ve Veteriner Hizmetleri
alanında kullanım amaçları
28 NİSAN 2008
Adnan SERPEN
24
KAYNAK: Hayvancılıkta Antibiyotik kullanılmasının nedenleri – Bilimsel yayın-1984-ROCHE
Antibiyotik rezidülerinin kontrolunun tetiklenmesi neden olan süreç
nasıl başladı ?
Nüfus artışı
Sanayileşme,
Kentleşme
Besin isteği
İsteklerde artış
Tarım alanlarında
daralma ve azalma
Daha geniş ve yoğun üretim
ünitelerinin kurulması
Hastalık Problemleri
Maliyet,ekonomik sorunlar
Antibiyotik dahil yeni bakım metodlarının kullanımını
kaçınılmaz hale getirdi ve süreç başlamış oldu
28 NİSAN 2008
Adnan SERPEN
25
13
Antimicrobial direnç
Tetracycline,Chlortetracycline,Oxytetracycline ve demetylchlortetracycline
’den oluşan tetracycline gurubu antibiyotikler arasında çapraz direnç vardır.
Hayvanda ilaç kullanımı ve insan sağlığında
risk
Antimicrobial use
(animals)
Zoonotic
pathogens
Nonpathogenic bacteria
(gen transfer)
Residues
Potantial risk to human health
( Piddock,1996 )
28 NİSAN 2008
26
Adnan SERPEN
Ticaret
Fazla miktarda üretim ve bunların hızla nakledilmeleri
mikroorganizmaların da aynı hızla nakilleri demektir.
Böylece tüm dünyaya yayılabilirler.
Fiyat ve kalite farkları nedeniyle sınır ticareti de önemlidir.
Bu durum bölgesel enfeksiyonların komşu bölgelere
yayılmasına yol açan faktörlerden biri olmaktadır.
Adnan SERPEN
28 NİSAN 2008
27
14
Turizm
• Hergün milyonlarca kişi turistik amaçlarla seyahat etmektedir. Bu
seyahatlerde beraberindeki mikroorganizmaların da seyahati
sağlanmaktadır. Toronto’da 2003 yılında görülen “SARS SALGINI”
turistik faaliyetlerin bir sonucudur.
• Ayrıca hediyeler, bazı hayvanların kaçak olarak getirilmeleri de
hastalık yayılımlarında önemli rol oynamaktadır.
• Seyahat eden kişilerin aldıkları eşyalar ve hizmetler belki de
kendilerinin de ilk kez bu tip bir enfeksiyonla karşılaşmaları ile
sonuçlanabilir. Bu enfeksiyon etkenini istemeden de olsa kendi
evlerine yaşadıkları yerlere taşımaları kaçınılmaz olmaktadır.
28 NİSAN 2008
Adnan SERPEN
28
İhbarı Mecburi Hastalıklar
1
Sığır vebası
18
Tavuk vebası(Avian Influenza)
2
Şap
19
Newcasttle ( yalancı tavuk vebası)
3
Sığır tüberkülozu
20
Pullorum
4
Sığır brusellozu
21
Tavuk tifosu
5
Sığırların süngerimsi beyin hastalığı (BSE)
22
Scrapi
6
Antrax
23
Kedilerin Süngerimsi beyin hastalığı(FSH)
7
Kuduz
24
Arıların amerikan yavru çürüklüğü
8
Koyun-keçi çiçeği
25
Varroa
9
Koyun ve keçi brusellozu
26
Balıkların enfeksiyöz hematopoietik nekrozi
10
Koyun ve keçi vebası ( PPR)
27
Bonamiosis
11
Mavidil
28
Marteiliosis
12
At vebası
29
Spring Viraemia of Carp (SVC)
13
Ruam ( Mankafa)
30
Viral Hemorajik Septisemi (VHS)
14
Durin ( At frengisi)
31
Infectious Pancreatic Nekrosis (IPN)
15
Atların enfeksiyöz anemisi
32
Bakterial Kidney Disease (BKD)
16
Veziküler stomatitis ( Bulaşıcı stomatitis)
33
Crayfish Plague (Kerevit Vebası)
17
Equine encephalomyelitis
Adnan SERPEN
29
15
Süt Ürünlerinde Gıda Güvenliği
Sağlıklı Hayvanla Başlar
28 NİSAN 2008
Adnan SERPEN
30
ÇÜNKÜ;Doğadan gıda yolu ile bulaşan zoonotik
Ajanları eradike etmek imkansızdır
“ Çiftlikten sofraya kadar gıda
güvenliği sağlanması olmazsa
olmazlardandır ”
• Daima Çiftliklerde bulaş ve persiste sebebi araştırılmalıdır,
• Mezbahada kesim anında yapılan hatalar iyi gözlemlenmelidir.
• Pazarlamada dikkat edilmesi gereken husus
lar belirlenmelidir,
• Evde tüketici olarak mutfakta dikkat edilmesi
gereken ve alınacak tedbirler belirlenmeli.
28 NİSAN 2008
Adnan SERPEN
31
16
KAYNAK: J.HICKS & J.Sanders-Zoonotic Diseases Surviellance Food Safety-Symposium VPH April 22-24 2007,Atlanta,U.S.A
Food Safety
28 NİSAN 2008
32
Adnan SERPEN
KAYNAK: J.HICKS & J.Sanders-Zoonotic Diseases Surviellance Food Safety-Symposium VPH April 22-24 2007,Atlanta,U.S.A
Food Safety Components
Surveillance
Inspections
Risk
Analysis
Coordination
Research
Education
28 NİSAN 2008
Adnan SERPEN
33
17
AB’de VHS’NA GÖRE HAYVANSAL ÜRÜNLERİN
GIDA GÜVENLİĞİ
Zootekni-Yetiştirme
Standartları
Hayvan Hakları
Standartları
Hayvan Sağlığı
Standartları
Veteriner
Halk Sağlığı
Standartları
Yem-Su
Standartları
AB
Hayvanları
Farmakolojik
Biyolojik
Standartlar
Üretim ve
İşleme Zinciri
Tüketime Hazır
Gıda
AB
Tüketicisi
Çevre
Standartları
KAYNAK: T.ÖZGÜL, Avrupa Birliğinde Sığır ve Dana Eti Ortak piyasa düzeni ve Veterinerlik Uygulamaları.Eğitim
Semineri Sunum notları.2005
28 NİSAN 2008
34
Adnan SERPEN
SÜT İLE GEÇ
GEÇEN
ZOONOTİ
ZOONOTİK GIDA KÖ
KÖKENLİ
KENLİ SALGINLAR
Yıl
Salgı
Salgın Yeri
Kaynak
Etyoloji ajan
Hasta
sayı
sayısı
2002 Edmonton
Çiğ süt
Campylobacter
5
2001 Wisconsin
Çiğ süt
Campylobacter
75
2001 British
Columbia
2000 Austria
Keç
Keçi
sütü
Çiğ süt
E.Coli
E.Coli O157:H7
3
Campylobacter
38
28 NİSAN 2008
Adnan SERPEN
35
18
Campylobacter’lerin Bulaş Yolları
G
ıda yolu ile bulaş
-85
bulaş :% 8080
Gıda
80-85
• Kümes hayvanları/besi hayvanlar/domuz v.s etleri
• Pastörize edilmemiş sütlerin tüketimi,
• Yüzey suları ile kontamine gıdalar
Diğer bulaş yolları :
• Köpek,kedi vb. ev hayvanları : % 5
• İnsandan – insana
:%0-2
• Bilinmiyen nedenler
: % 10
28 NİSAN 2008
Adnan SERPEN
37
Kaynak: Dr.Vet.Hekim Ramazan UZUN-I.Türkiye Zoonoz Hastalıkları Sempozyumu-14-15 Kasım 2006-ANKARA
28 NİSAN 2008
Adnan SERPEN
38
19
KKKA Vakaları
Vakalarının Gö
Görüldü
ldüğü İller (Tü
(Türkiye, 20022002-2003)
*2002-2003 yıllarında adresi belirlenemeyen 11 vaka mevcuttur.
28 NİSAN 2008
Adnan SERPEN
38
28 NİSAN 2008
Adnan SERPEN
39
20
Kaynak-(Anonim) Practice of Population Medicine-Implications of Veterinary Practice
Yerel Toplum
Gelişmesi
Ulusal Planlama
Eğitim
Tarım ve Biyoloji
Enstitülerinde
Veteriner
çalışmaları
Acil Tıbbi Servisler
Veteriner uygulayıcılar tarafından,kırsal
Halk topluluklarına kırsal halk sağlığı
te tarımsal eğitim uygulamaları
Tarım Bilimleri
Yeterli insan
beslenmesi
Halk Sağlığı
Yönetimi
Tarım ve Halk Sağlığı
arasındaki veteriner irtibatı
Araştırma
Güçlü
Ekonomi
Uluslar arası İşbirliği
Programları
VETERİNER HEKİMLİK
Hayvancılık
Endüstrisinde
verimlilik
Hayvansal
Protein
Üretimi
Vahşi yaşamda
Evcil hayvan hasta
Lıklarıyla mücadele
28 NİSAN 2008
Halk Sağlığı
Tıp ve Halk Sağlığı
Kurumlarında Veteriner
Uygulamaları
GIDA HİJYENİ
Hayvan hastalıklarının
eradikasyonu ve kontrolu,
korunmak
Eğitim
Hayvan Hastalıkları ve
Zoonozların bildirilmesi
Araştırma
İnsan Hastalıklarının
Epidemiyolojik tetkiki
Askeri
Hekimlik
Evcil hayvanlarda,
İnsan hastalıkalrının
mücadelesi
İnsan hastalıklarının
Kontrolu ve önlenmesi
Hayvan
Sağlığı
Çevre
Sağlığı
Araştırma
HALK SAĞLIĞININ GELİŞMESİ
Veteriner Hekimlik mesleğinin tarım ve sağlık arasındaki ilişkisi.Veteriner Hekimlik hizmetlerinde meydana gelen değişiklik
Adnan SERPEN
40
Zoonoz ile ilgili Evcil Hayvan
Enfeksiyonlarına ilişkin Bazı
Öneriler
1) Ticari amaca yönelik hayvanlar için ciddi bir
aşılama uygulaması yapılmalıdır.Bunun yanısıra
ev hayvanlarında da aşılamalara önem verilmeli
2) Hayvan hastalıkları vakalarında öncelikle vete
riner hekim tarafından müdahale yapılması sağ
lanmalıdır
2) Uygulamalı sistemle çalışan koruma usulleri,
tüm topluluklar için yasal düzenlemelerle
yürürlüğe konulmalıdır.
28 NİSAN 2008
Adnan SERPEN
41
21
•
•
•
•
•
Zoonozlara Karşı Alınması Gereken
Önlemler
Hayvanların evcilleştirilmesine yönelik kısıtlamalar
Hayvanların koruyucu aşılamalarına tam gereken
önemin verilmesi
Tüm süreçte sıkı sürveyans ile birlikte hayvan itha
line yönelik çok sıkı yaptırımların uygulanması
Her tür ani zoonoz salgınında acil kesim veya diğer
prosedürlerin uygulanması
Hayvancılık işletmeleri (özel ve ticari) için Sürek li
Sağlık Eğitimi ve veteriner hekim kontrolu
28 NİSAN 2008
Adnan SERPEN
42
Zoonozların Önlenmesinde Genel
Disiplin ve Geleceğe Yönelik
Öneriler
1) Toplum Sağlığı Merkezleriyle İşbirliği içerisin de
multidisipliner Surveyans Sistemi uygulanmalı
2) İlgili kanunların yürürlüğe konması ile birlikte
*Kuduz,v.s * Hastalıklar dahil tehlikeli enfeksi yonlara
ilişkin önlemler arttırılmalıdır
3) Okullar dahil kamuyu ilgilendiren zoonoz krizlerine
ilişkin Sağlık Eğitimine önem verilmelidir.
4) Mevcut saha veteriner teşkilat yapısının uluslararası
standartlara ve antlaşmalara uygun hale getirilmelidir.
28 NİSAN 2008
Adnan SERPEN
43
22
5) Yerel,Ulusal,Uluslararası Network sistemi
oluşturulmalı ve uygulamaya konulmalıdır.
(WHA31.48 Dünya Sağlık Asamblesi)
28 NİSAN 2008
Adnan SERPEN
44
İzlediğiniz için Teşekkürler
[email protected]
23

BVKAE www.bornovavet.gov.tr - Bornova Veteriner Kontrol Enstitüsü

Transkript

Benzer belgeler

23 NİSAN PARTİ PAKETİ ! 1100 TL yerine 900 TL

Hava Limanı Şube Müdürlüğü - İzmir İl Emniyet Müdürlüğü

özel yıldız ilkokulu

O Bir Orangutan O Bir Orangutan

23-24 Nisan 2014 Kadıköy Belediyesi

04 Nisan – 08 Nisan 2016

05 Nisan 2013 - Sayı 24

Kendall Presentation..

üç istanbul - Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi