Sinir Sistemi 1
Transkript
Sinir Sistemi 1
SĐNĐR SĐSTEMĐ FĐZYOPATOLOJĐSĐ Prof. Dr. Arif Altıntaş Sinir Sisteminin Yapısı ve Görevleri Merkezi Sinir Sistemi: Perifer Sinir Sistemi: Beyin Kraniyal sinirler (12 çift) Spinal sinirler (31 çift) Afferent (çıkan)–algılayıcı Omurilik Efferent (inen)–motor Beyin 21.05.2007 BiyokimyaBiyokimya-2007 (Bahar yarı yarıyılı) 2 Perifer Sinir Sistemi Somatik Sinir Sistemi Otonom Sinir Sistemi Bilinçli, kontrol ile iş görür Genellikle bilinçsiz kontrol ile iş görür Đskelet kaslarını kontrol eder Vücudun iç ortamını düzenler Sinapslarda asetilkolin salar Sinapslarda asetilkolin yada norepinefrin salar 21.05.2007 BiyokimyaBiyokimya-2007 (Bahar yarı yarıyılı) 3 Otonom Sinir Sistemi Sempatik Sinir Sistemi Omuriliğin torasik ve lumbar segmentlerinden köken alırlar: Torako-lumbar sistem 21.05.2007 Parasempatik Sinir Sistemi Omuriliğin beyin kökü (cranial sinirler) ve sakral segmentlerinden köken alırlar: Kranio-sakral sistem BiyokimyaBiyokimya-2007 (Bahar yarı yarıyılı) 4 Sempatik Sinir Sistemi Parasempatik Sinir Sistemi Etkiler yaygındır Etkiler lokaldir “savaş yada kaç” - ayı “besle ve çoğalt” - kitap Güvenlik, uyarma, uygulama, idrar yapma, utanma Tükürük üretimi, göz yaşarması, dışkılama Postganglionik fibriller norepinefrin salarlar Postganglionik fibriller Asetilkolin (Ach) salarlar Her ikisinin preganglionik fibrilleri Ach salarlar 21.05.2007 BiyokimyaBiyokimya-2007 (Bahar yarı yarıyılı) 5 Sinir Sistemi Hücreleri Nöronlar – sinir sisteminin temel hücresidir. Destekleyici hücreler – Nöroglial hücreler Her nöron özel bir göreve adapte olmuştur. Bulundukları yere göre nöronlar Çevresel değişiklikleri belirler Haberleşmeyi sağlar Omurilik (motor nöron) Bedenin yanıtlarını başlatır Yakıt kaynağı daha çok Glikoz’dur 21.05.2007 BiyokimyaBiyokimya-2007 (Bahar yarı yarıyılı) 6 Nöroglia – “Sinir zamkı” Schwann hücreleri perifer sinir sisteminde aksonların miyelin kılıflarını oluşturur. ositler Astrositler Oligodendrositler Mikroglia Ependimal hücreler merkezi sinir sisteminde bulunurlar. 21.05.2007 BiyokimyaBiyokimya-2007 (Bahar yarı yarıyılı) 7 Sinir impulslarının üretimi Uyarılar eşiği aştığında aksiyon potansiyel oluşur. Aksiyon potansiyeller bir yanıttır ya da değildir Akson sabit bir potansiyele sahiptir Voltaj kanallarının açılması akımın aksonlara doğru iletilmesini sağlar. Aksonun son kısmında, sinaptik yumrulardan sinaptik aralığa nörotransmitterler salınır. 21.05.2007 BiyokimyaBiyokimya-2007 (Bahar yarı yarıyılı) 8 Sinir impulslarının iletimi Sinir hücresinin yarı geçirgen zarı hücre içi ve hücre dışı sıvı arasında membran potansiyel farkının oluşumuna neden olur. Akson zarı sodyum iyonuna karşı geçirgen değildir. Sodyum transferi aktif olarak zardaki Sodyum/Potasyum pompası yoluyla olur. Bu sayede, hücre içi sıvıda yüksek yoğunlukta potasyum (K+) iyonu ve diğer anyonlar, düşük yoğunlukta sodyum (Na+)) ve Klor (Cl)iyonu bulunur 21.05.2007 BiyokimyaBiyokimya-2007 (Bahar yarı yarıyılı) 9 Zarın denge halindeki potansiyeli ~ -70mV'dur. Zar elektrik uyaranla uyarıldığında, depolarizasyon olur. Zardaki Na+ kanallarının Na+ geçirgenliği artar, sodyum dengelenir ve zar potansiyeli +30mV'a ulaşır, aksiyon potansiyeli açığa çıkar. Bu potansiyel sinir lifi boyunca yayılım gösterir. Miyelinsiz sinir liflerinde potansiyelin yayılımı zar boyunca kesintisiz iletim şeklinde olurken, miyelinli sinirlerde depolarizasyon yalnızca Ranvier nodlarında olmakta ve akım, bir noddan diğerine sıçrayarak ilerlemektedir (sıçrayıcı iletim). Miyelinli liflerde bu sıçrayıcı ileti sayesinde elektriği miyelinsiz liflerden çok daha hızlı iletirler. 21.05.2007 BiyokimyaBiyokimya-2007 (Bahar yarı yarıyılı) 10 Sinir impulslarının iletimi 21.05.2007 BiyokimyaBiyokimya-2007 (Bahar yarı yarıyılı) 11 Nöronlar diğer nöronlarla ilişki içindedir Sinaps – iki nöron arasındaki bölge Presinaptik → Postsinaptik Nörotransmitterler: Uyarıcı – uyarıcı postsinaptik potansiyeller (depolarize) Inhibe edici – Inhibitör postsinaptik potansiyeller (hiperpolarize) 21.05.2007 BiyokimyaBiyokimya-2007 (Bahar yarı yarıyılı) 12 21.05.2007 BiyokimyaBiyokimya-2007 (Bahar yarı yarıyılı) 13 Nörotransmitterler En az 30 nörotransmitter biliniyor Asetilkolin Amino asitler – GABA Biyojen aminler – katekolaminler – norepinefrin, epinefrin, dopamin, serotonin ve histamin Nöropeptidler – enkephalin’ler ve endorphin’ler vb. opiatlar Gazlar – Nitrik oksit (NO)- damar genişletici 21.05.2007 BiyokimyaBiyokimya-2007 (Bahar yarı yarıyılı) 14 Beyin Beyin enerji kaynağı olarak öncelikle glikoz kullanır. Bu nedenle belli düzeyde glikoza sürekli gereksinim duyar. Beyin aerobik bir organdır. Đstirahatta vücudun kullandığı toplam oksijenin % 20’sini tüketir. Sabit bir hızda O2 tüketir. Ağırlık dikkate alındığında diğer dokulardan çok daha fazla oksijen tüketir. 21.05.2007 BiyokimyaBiyokimya-2007 (Bahar yarı yarıyılı) 15 Beyin Yüksek düzeydeki enerjisinin en büyük kısmını (2/3) aksonal membranlar arası potansiyelin sağlanmasında kullanır (Na-K-ATP’az). Sinir impulslarının iletilmesinde gerekli olan membran potansiyelin korunması için çok miktarda ATP üretilmelidir. Açlık sırasında, beyin glikoz yerine keton cisimlerini kullanır 21.05.2007 BiyokimyaBiyokimya-2007 (Bahar yarı yarıyılı) 16 Omurilik Vertebral kanalda columna vertebralis ile korunan olukları doldurur. Beyin ile beden arasındaki irtibatı sağlar Somatik ve otonomik refleksleri üretir 21.05.2007 BiyokimyaBiyokimya-2007 (Bahar yarı yarıyılı) 17 Kan-Beyin Engeli Beyinde kan damarları boyunca yer alan endotel hücreler KanBeyin Engeli oluştururlar. Kapillarlar sıkı bağlantılara sahiptir. Astrositlerce kolaylaştırılır. Engel seçici geçirgendir Beyine antibiyotiklerin ve diğer kemoterapötiklerin verilmesi halinde engel önemlidir Enerji verici maddelerin bu engeli geçebilme özelliğine sahip olmaları gerekir. Bakteri toksinleri endotel hücreleri yıkımlar ve kan damarı geçirgenliğini arttırırlar. 21.05.2007 Endotel hücreler Kan damarı BiyokimyaBiyokimya-2007 (Bahar yarı yarıyılı) Nöronlar 18 Sinirsel Hastalıklar Motor Sinir bozuklukları Dementia (bunama) Epilepsi Kafa travmaları Migren Multipl skleroz Nöro-musküler hastalık Parkinson hastalığı Felç Diğer 21.05.2007 BiyokimyaBiyokimya-2007 (Bahar yarı yarıyılı) 19 Sinirsel Bozukluklar Risk faktörleri Sigara Şişmanlık (Obezite) Etkin olmayan stres yönetimi Yüksek kolesterol Tehlikeli hareketler Sinüs yada kulak infeksiyonları Geçici cinsel hastalıklar 21.05.2007 BiyokimyaBiyokimya-2007 (Bahar yarı yarıyılı) 20 Sinirsel hastalıkların göstergeleri Yeni baş ağrıları Görmede değişiklikler Ani sağırlık; kulaklarda çınlama Bireysel huy değişiklikleri Bilinç düzeylerinde bozukluklar Beceriksizlik; dengesiz yürüyüş Uyuşukluk ve ekstremitelerde sızlanmalar Ağrının alışılmadık şekilde sinir üstü algılanması 21.05.2007 BiyokimyaBiyokimya-2007 (Bahar yarı yarıyılı) 21 Sinirsel lezyonların hücresel ve moleküler yerleşimi 1. lokal nöronal döngü (fokal epilepsi) 2. Nöron (at motor nöron hastalığı, kuduz) 3. Akson 4. Şıwan hücre 5. Miyelin 6. Sinaps 7. Membran iyon kanalları 8. Metabolik geçitler: Kofaktör yetersizliği Enzim fonksiyon bozukluğu Substrat yetersizliği Toksinler (amonyak ve üremik bileşikler) 21.05.2007 BiyokimyaBiyokimya-2007 (Bahar yarı yarıyılı) 22 Serebrovasküler Bozukluk (Đnme=Felç) Sinirsel sorunların en sık rastlananıdır Serebrovasküler bozukluğun klinik ifadesi ani, konvulsiv olmayan fokal sinirsel hasardır. Kan damar patolojisi ile ilişkili olarak: Beyini besleyen kan damarları kapakçıklarında lezyonlar Damar lumeninin trombüs yada emboli yoluyla tıkanması Damar yırtılması Kanda değişiklikler Đnsidansı: Yüksek risk: > 65 yaş (ancak 1/3 < 65 yaş) Dişilerde daha sık Hipertansiyon riski artırır Tipleri : Global hipoperfüzyon – şok Iskemi – trombotik ve embolik Hemorajik 21.05.2007 BiyokimyaBiyokimya-2007 (Bahar yarı yarıyılı) 23 Felç - Uyarıcı belirtiler Hafif başlılık Baş dönmesi Baş ağrısı Ani atak Hafıza ve davranış değişiklikleri 21.05.2007 BiyokimyaBiyokimya-2007 (Bahar yarı yarıyılı) 24 Felç - Risk Faktörleri Arteriyal hipertansiyon Kalp hastalığı Miyokardiyal infarksiyon yada endokarditis Atrial fibrilasyon Yüksek plazma kolesterolü Diabetes mellitus Oral kontraseptivler Sigara Polisitemi ve trombositemi Hipotiroidizm Geçici iskemik atak Dehidratasyon 21.05.2007 BiyokimyaBiyokimya-2007 (Bahar yarı yarıyılı) 25 Geçici iskemik Atak Tüm nörolojik hasarlarda görülebilir Nedenleri: Belirtileri: Internal karotid arterin görme ile ilgili dalı – amaurozis – blindness bakarkörlük Ön yada orta serebral arterler – kontralateral monoparezis, hemiparezis, sağ yada sol görüş kaybı yada aphasia (konuşma veya konuşulanı anlama yeteneğinin kısmen veya tamamen ortadan kayboluşudur ) Hemianesthesia Diplopia (çift görme) Vertigo (korkuya bağlı baş dönmesi) Bulantı; kusma Dizfagi (yeme bozuklukları) 21.05.2007 Trombüs oluşumu Atherosclerosis Arteritis Hipertansiyon Vazospazm Diğerleri: Hipotansiyon Anemi Polistemi Başın hiperekstensiyonu ve fleksiyonu Sigara Yatış pozisyonundan ani kalkış BiyokimyaBiyokimya-2007 (Bahar yarı yarıyılı) 26 Felç fizyopatolojisi: Iskemi ve kanama Iskemi: dolaşım kanının kaybı nöronları oksijen ve besinsel maddelerden mahrum bırakır. Kanama: kanın damar dışına çıkması lokal yada yaygın basınç bozukluğu sonucunda destekleyici geçitlerin durmasına neden olur 21.05.2007 BiyokimyaBiyokimya-2007 (Bahar yarı yarıyılı) 27 Akut Iskemik Hasar Ender olarak görülen büyük bir damarın engellenmesi ve serebral kan akımı hasarın derecesine ve kollateral sirkülasyona bağlıdır. Bazı faktörler gelişmeyi ve iskemik hasarın derecesini etkiler: 21.05.2007 Đskemik gelişimin hızı ve süresi Beyinin etkilenen bölgesinde kollateral sirkülasyon Sistemik sirkülasyon ve arteriyal kan basıncı Koagülasyon anormallikleri Sıcaklık (oC) Glikoz BiyokimyaBiyokimya-2007 (Bahar yarı yarıyılı) 28 Makro doku düzeyinde Fizyopatoloji Serebral Kan Akımı Đskemik Eşik Đskemik gelişim için uygun zamanlama 21.05.2007 BiyokimyaBiyokimya-2007 (Bahar yarı yarıyılı) 29 Sinirsel Hasarın Mikroselüler Mekanizması Mikrodolaşım bozukluklarının şekillenmesi Mikrotrombus oluşumu Zararlı metabolitlerin birikimi Endotel hücrelerin etkileşimi Sinir nekrozu Eksitotoksisite Iskemi sinirsel enerji depolarını tüketir enerji bağımlı membran iyon pompalarının iflasına neden olur Bu durum hücre dışı glutamat konsantrasyonunda artış ile sonlanır. Eksitotoksik Glu ve Asp salınımı kalsiyum, sodyum ve klor girişine ve potasyum çıkışına yol açan kalsiyum kanallarını açar irreverzibl sinirsel hasar ile sonlanır. 21.05.2007 BiyokimyaBiyokimya-2007 (Bahar yarı yarıyılı) 30 Sinirsel ölüm Koagülasyon nekrozis Apoptosis Nöronal süreç ve hücre ölümü arasında denge 21.05.2007 BiyokimyaBiyokimya-2007 (Bahar yarı yarıyılı) 31 Koagülasyon Nekrozis 6-12 saat içinde şekillenen bir hücre ölümü Nekrotik ölüm fiziksel, kimyasal ve ozmotik yıkımın etkilerine ve plazma membran bütünlüğüne bağlıdır. Apoptozis “Programlanmış hücre ölümü” iskemi ile 2 saat içinde tetiklenebilir. Đskemi gizli “yıkıcı” proteinleri aktive eder ki bunlar DNA kopmasıyla kendini gösteren otolitik olayları başlatır 21.05.2007 BiyokimyaBiyokimya-2007 (Bahar yarı yarıyılı) 32 Đskemik Felç Trombozis Embolizm Global-Iskemik ya da Hipotansif Felç 1. Trombotik Felç Aterosklerozis: tromboza yol açan damar tıkanıklılığının ortak patolojisi Diğer patolojik nedenler: Fibro musküler displazi Arteritis Kan damarının diseksiyonu ve ateromatöz plak içine kanama Hiperkoagülabilite 21.05.2007 BiyokimyaBiyokimya-2007 (Bahar yarı yarıyılı) 33 2. Embolik Felç Embolinin iki ortak nedeni var: Kalbin sol odacığı Arterde felç: trombus oluşumunu kolaylaştırır Bazı embolik felçler “hemorajik” başlar 3. Hipotansif Felç (global iskemik felç) Kan basıncı ani değişimi serebral kan akışında ve bununla ilgili olarak serebral perfüzyonda değişiklikle sonuçlanır. SSS akışında kritik olarak düşüş bölgeyi olumsuz etkiler. 21.05.2007 BiyokimyaBiyokimya-2007 (Bahar yarı yarıyılı) 34 Nöronların global iskemi ile seçici hasarlanma olanağı Hipokampus: piramidal hücre hattı Serebral korteks: Purkinje hücre hattı Serebellar korteks Bu nöronların hasar oluşumunda artış nörotransmitter glutamatın fazlalığı ile ilişkilidir. 21.05.2007 BiyokimyaBiyokimya-2007 (Bahar yarı yarıyılı) 35 Kan akımı komplikasyonu: kanama ve ödem Arteriyal engeller iskemiye neden olurlar, ve nöronları zararlı yönde etkilerler. Kanama (kırmızı infarkt) frajil olduğunda “iskemik” yada damar koptuğunda “hasar” ile sonuçlanır. Vazogenik ödem yoğun bir felci izleyerek de yada iskemik bir bölgeye kan akışının yeniden sağlanmasıyla da oluşabilir. 21.05.2007 Kanama, iskemi ve infarksiyon patogenezi BiyokimyaBiyokimya-2007 (Bahar yarı yarıyılı) 36 Merkezi sinir sistemi (MSS)-Ödem Vücut sıvısının vasküler boşluktan aşırı hareketi sonrasında doku kitlesinde artışı yada onun dokuda anormal birikimi. Bu, beyin ve omurilikde özel bir sorun teşkil eder: Aralıklar kapanır Lenfatikler kayba uğrar Venöz drenajda anastomozlar kaybolur. 21.05.2007 BiyokimyaBiyokimya-2007 (Bahar yarı yarıyılı) 37 Vazogenik Ödem Kan-beyin Engeli bozulduğunda ortaya çıkar Đnfeksiyonla ilgili yangı Kapillar endoteli bozan toksik etkenler Kötü huylu tümörlerle birlikte anormal kapillarlar Proteinlerin sulu halde interstisyuma sızması → şişme Plazma filtratının birikimi iyonik dengeyi değiştirir ve fonksiyonu bozar 21.05.2007 BiyokimyaBiyokimya-2007 (Bahar yarı yarıyılı) 38 Sitotoksik Ödem Hücre içi olaylar Hipoksia Kalp durması Boğulma Bir arter sonunun blokajı ile ilgili olarak gelişen fokal ödem Toksik maddeler: sodyum/potasyum pompasının bozulması ATP üretiminin bozulması 21.05.2007 BiyokimyaBiyokimya-2007 (Bahar yarı yarıyılı) 39 Kafa içi basınç artışı Normal kafa içi basınç 5-15 mm Hg’dır. Artış şunlarla ilişkili olabilir: Tümör gelişmesi Ödem Serebrospinal sıvı aşırılığı Kanama 21.05.2007 BiyokimyaBiyokimya-2007 (Bahar yarı yarıyılı) 40 Kafa içi Merkezi sinir sistemi (MSS) dokusu Serebrospinal sıvı (SSS) Kan Bunlardan herhangi birisinin artışı kafa içi basıncı arttırır. Klinik belirtileri: Baş ağrısı Kusma Papilla ödemi – optik disklerin şişmesi 21.05.2007 BiyokimyaBiyokimya-2007 (Bahar yarı yarıyılı) 41 Beyin kafatasında yer aldığından beri, basıncı rahatlatan tek yol kraniyal içeriğin azaltılmasıdır. • Yer değiştiren daha çok SSS’dır • SSS yükseldiğinde, serebral kan hacmi değişir: • Evre 1 – venöz sistemin eksternal baskılanması ve vazokonstriksiyonu • Ya kompanze edilir, yada birkaç belirti verir. 21.05.2007 BiyokimyaBiyokimya-2007 (Bahar yarı yarıyılı) 42 Evre 2 : • SSS dereceli artışı sinir doku oksijenasyonunda düşüşe neden olur. • Sistemik vazokonstriksiyon kan basıncında artışta ortaya çıkar. • Klinik geçişli belirtiler: konfüzyon evreleri, hareketsiz kalamama, uykulu olma, ve hafif pupillar reflekste ve nefes almada değişiklikler. 21.05.2007 BiyokimyaBiyokimya-2007 (Bahar yarı yarıyılı) 43 SSS = arteriyal basınç olduğunda, bu kompenzasyon kaybı- decompenzasyon • Evre 3: • Hipoksi ve hipercapni → sitotoksik ödem • Uyanma düzeyleri düşer • Nabız artar • Cheynes-Stokes soluk alıp vermeleri olabilir • Bradikardi –karotid arterlerinde basınç artışı ile ilgili • Pupilla küçülür ve tembelleşir • Cerrahi yada medikal sağaltım gerektirir 21.05.2007 BiyokimyaBiyokimya-2007 (Bahar yarı yarıyılı) 44 Tüm kompensator mekanizmalar tükenebilir • Evre 4: • Kısa bir sürede SSS’da dramatik artış • Otoregülasyon kayıp, ve vazodilasyon oluşur, daha sonra kafa içi hacim artar • ↓ cerebral perfusion = şiddetli hipoksi ve asidozis • Yüksek basınçlı alandan düşük basınçlı alana doğru (↓ kan akışı) beyin içeriği fıtıklaşır (herni) • hafif kanamalar şekillenir • sistolik arteriyel basınç SSS basıncına eşit olduğunda, serebral kan akışı durur. 21.05.2007 BiyokimyaBiyokimya-2007 (Bahar yarı yarıyılı) 45 Ekstradural (Epidural) Hematomlar Büyük kafa yaralanmalarının % 1-2 si Daha çok 20-40 yaşlarında Temporal kırık yada yaralanmalar ile meydana gelir Arter kanamaların kaynağıdır Beyinin temporal lobunun fıtıklaşması 21.05.2007 BiyokimyaBiyokimya-2007 (Bahar yarı yarıyılı) 46 Subdural hematomlar Travmatik beyin yaralanmalarının %10–20’si Hızlı gelişir (saat içinde) Tipik olarak kafatası üzerinde Dural sinüslerin yada venlerin yırtılmasıyla ilişkili olarak oluşur Genişleyen bir kitle etkisiyle → SSS → beyin fıtıklaşması 21.05.2007 BiyokimyaBiyokimya-2007 (Bahar yarı yarıyılı) 47 Beyin içi Hematomlar Kafa yaralanmalarının % 2-3 Tekli yada çoklu Genellikle frontal ve temporal loblar Beyaz madde dibinde görülebilir Küçük kan damarları kesici güçlerle yaralanır Genişleyen kitleler şeklinde etkiler, dokulara baskı yapar, ve ödeme neden olurlar Kafanın yaralanmasından 3-10 gün sonra görülebilir 21.05.2007 BiyokimyaBiyokimya-2007 (Bahar yarı yarıyılı) 48 Kontüzyonların klinik belirtileri Bilinç kaybı, refleks kaybı Nefes almada geçici durma Kısa bradikardi Düşük kan basıncı Genişlemiş hematom halinde: baş ağrısı, kusma, uykusuzluk, şaşkınlık, sahiplenme, hemiparezis 21.05.2007 BiyokimyaBiyokimya-2007 (Bahar yarı yarıyılı) 49 Dejeneratif Bozukluklar Đlerleyici sinirsel bozukluklar Uzun süreli Sürekli etkiler Bazen var olan belirtiler Tedaviden çok araştırma gerekir 21.05.2007 BiyokimyaBiyokimya-2007 (Bahar yarı yarıyılı) 50 Alzheimer Hastalığı (Dementia Tipi) Dementia nöyral fonksiyon sırasında bir kayıptır Uyarıya katılmak ve aleyhte hareket etmek Yeni verileri stoklamak ve yaşlanmak Zevk vericilerin planlanması ve ertelenmesi Özetleme ve problem çözme Hukuk ve haklılık Zaman ayarlaması ve boşluk Dil sorunları Nesnelerin öncelikli kullanımı Đstemli hareketleri planlama ve yerine getirme 21.05.2007 BiyokimyaBiyokimya-2007 (Bahar yarı yarıyılı) 51 Patoloji Piramidal hücrelerle ilgili; beyaz madde kaybı Gyri daralır ve ventriküller ve aralık genişler – ceviz benzeri görünüm Nörofibriler karışıklıklar Nöyritik plaklar: filamentler, mikroglia, astrositler amiloid anjiopati etrafını sararlar. 21.05.2007 BiyokimyaBiyokimya-2007 (Bahar yarı yarıyılı) 52 Olguların yaklaşık % 10’u aileseldir, genellikle erken başlar Kromozom 21 üzerinde gen amiloid proteini kodlar Down sendromlu 45 yaşına geldiğinde AD gelişir Kromozom 14 ve 19 üzerinde mutasyonlar da söz konusu olabilir Prionlar da izole edilebilir 21.05.2007 Nörofibriler karışıklıklara sahip nöron BiyokimyaBiyokimya-2007 (Bahar yarı yarıyılı) 53 Prionlar ve Delidana Hastalığı Prion protein (PrPc) normal olarak sinir hücrelerinde de yapılır ve beyinde hücreler arası iletimi sağlar, hormon aktivitesini ve uykuyu düzenler, yaşa bağlı Purkinje Hücre ölümlerini önler ve böylece beyni bunamaya karşı korur. Ancak bulaşıcı bir protein parçacığı (PrPsc) vücuda alındığında bunlar sonuçta sinire, oradan da omuriliğe ve beyine geçerek yayılırlar. Hastalık etkeni prion (PrPsc) hücrede fibril oluşumuna yol açar ve sonuçta beyin, süngerimsi bir hal alarak ölür. 21.05.2007 BiyokimyaBiyokimya-2007 (Bahar yarı yarıyılı) 54 Parkinson Hastalığı Dopamin salgılayan nöronların (substantia nigra) yetersizliğini kapsayan bazal ganglia’nın dejeneratif hastalığı Primer yada sekonder olabilir Sekonder olarak travma, infeksiyon, neoplazma, atherosclerozis, toksinler ve ilaç intoksikasyonu ile oluşur. 21.05.2007 Belirtileri El ve ayaklarda titremeler Kas inceliği ve güçsüzlük Yüzün maske benzeri görünümü Đştah fazlalığı Ayak sürüyerek yürüme BiyokimyaBiyokimya-2007 (Bahar yarı yarıyılı) 55 Parkinson hastalığının gelişmesine hizmet eden faktörler Metal zehirlenmesi Encephalitis Serebrovasküler hastalıklar özellikle arteriosclerosis Lewy cisimciği varlığı 21.05.2007 BiyokimyaBiyokimya-2007 (Bahar yarı yarıyılı) 56 Multipl Sclerozis Fokal, kronik, ilerleyici, genellikle merkezi sinir sistemin demiyelinasyonu Lezyonlar değişik yerlerde görülebilir ve karmaşık belirtiler ortaya çıkar Demiyelinasyon alanı plak diye adlandırılır ve herhangi bir yerdeki oligodendrositlerin miyelin kılıfını sağlar. 21.05.2007 BiyokimyaBiyokimya-2007 (Bahar yarı yarıyılı) 57 Ortak belirtiler: Çift görme Sırtta, ön butta ve boyun dönmesinde ağrı Isınma sonrasında belirtiler kötüleşir Klinik Tanı Lumbar ponksiyon ile alınan SSS proteinde hafif artış gösterir; elektroforezde spesifik bağlanma bandları görülür – SSS içindeki antikorlar immun reaksiyonu sağlarlar Görme ve hesaplama hızında değişiklikler Plaklar MR üzerinde görülebilir 21.05.2007 BiyokimyaBiyokimya-2007 (Bahar yarı yarıyılı) 58 Sebepler Miyelin parçalanması ve fagositik yıkım Antikorlar rol oynayabilir Düşük sinyal kondüksiyon ödem ve demiyelinasyon ile ilişkili olup demiyelinas yon kısa döngü sinyal oluşturan potasyum kanallarını ortaya çıkarır. 21.05.2007 BiyokimyaBiyokimya-2007 (Bahar yarı yarıyılı) 59 Belirtiler Đdrar yapımında artış Frontal yada temporal loblarda lezyonlar heyecan patlamalarına neden olabilir Depresyon ve aşırı iyimserlik (euphoria) problem oluşturabilir Ara sıra, plaklar parapleji ya da quadripleji nedeni olabilir. 21.05.2007 BiyokimyaBiyokimya-2007 (Bahar yarı yarıyılı) 60 Akut ensefalopatiler Reye’s Sendromu Đlk kez 1963’de tanımlanmış Ensefalopati ve karaciğer gibi organlarda yağ değişiklikleri ile karakterize bir hastalık 21.05.2007 BiyokimyaBiyokimya-2007 (Bahar yarı yarıyılı) 61 Epilepsi Beyin fonksiyonunun tekrarlanan bir bozukluğu, ansızın gelişen ani ataklar, belirgin bilinç, motor aktivite ve his bozukluğu. Konvülziv epilepsi rastlanan ortak formdur Đkinci ortak olan sinirsel bozukluktur. Asidozis Artmış pCO2 Hipoglisemi Kan basıncında düşüş Bunu kuvvetli beyin hasarı yada ölüm izler Nedenler: beyin tümörü, nedbe doku, sinirsel bozukluk. 21.05.2007 BiyokimyaBiyokimya-2007 (Bahar yarı yarıyılı) 62 Epilepsi fazları 1. Tonik faz (10-20 saniye) – kas kasılması Epileptik çığlık – respirasyon durur 2. 3. 21.05.2007 Klonik faz – (1/2-2 dakika) kas spazmları; respirasyon etkin değil; otonom sinir sistemi aktif Terminal faz (yaklaşık 5 dakika) – gevşek ve dingin, EEG düz hat. BiyokimyaBiyokimya-2007 (Bahar yarı yarıyılı) 63 Uyarılar Hipoglisemi Yorgunluk Fiziksel ve duygusal stres Ateş Hipervantilasyon Çevresel uyarılar Bireyler ataklar arası normaldir Spora katılabilir, araba kullanabilir Alkol kullanamaz 21.05.2007 BiyokimyaBiyokimya-2007 (Bahar yarı yarıyılı) 64 Nöro-musküler hastalıklarda laboratuvar Yöntem ve Testleri Bu tür hastalıklarda başlıca klinik belirti kas yetersizliğidir. Bu yetersizlik Fonksiyonel (parezis,paralizis, yutma güçlüğü..) Fiziksel (atrofi, hipotrofi, hipertrofi vb.) şeklinde ortaya çıkabilir. Serumda dokuya özel proteinler ve antikorların tanınması için duyarlı testler: ELĐSA RIA 21.05.2007 Mb; AST ve K artışı (kas nekrozu için gösterge) Ig’ler (Ig G; Ig A ve Ig M) Troponin (miyokart infarktüsünde) Asetilkolin reseptör antikorları (insan ve köpekte dolaşımda görülmesi myastenia gravis tanısı) BiyokimyaBiyokimya-2007 (Bahar yarı yarıyılı) 65 Kas özel serum enzimleri 1. Kreatin fosfokinaz (CK; CPK) 2. Laktat dehidrogenaz (LDH) 3. AST Dejeneratif ve nekrozlu kas hastalıklarında bu enzimlerin serum düzeylerinde artış saptanır. Merkezi Sinir Sistemi Hastalıkları Serum CK artışı SSS (BOS) CK artışı SSS protein ve Cl meningitis için önemlidir Sitokinler EEG ve diğer görüntüleme teknikleri Meningitis 21.05.2007 BiyokimyaBiyokimya-2007 (Bahar yarı yarıyılı) 66