Ülke Raporunun içeriğini görmek için tıklayınız..

MAKEDONYA CUMHURİYETİ ÜLKE RAPORU
Temel Sosyal ve Ekonomik Göstergeler
Temel Ekonomik Göstergeler
* Satınalma Gücü Paritesi (Purchasing Power Parity)
2007
2008
2009
2010
2011a
2012 b
2013 b
GSYİH (milyar dolar, nominal)
8,1
9,8
9,3
9,1
10,3
10,2
10,6
Reel Büyüme Oranı (%)
6,1
4,9
-0,9
1,8
3
1,6
2,5
Cari İşlemler Dengesi (milyon dolar)
-606
-1.236
-610
-200
-282
-244
-157
Kişi Başına GSYİH (dolar, PPP*)
8.686
9.302
9.296
9.550
9.999
10.409
10.847
İşsizlik Oranı (%, ort.)
34,9
33,8
32,2
32
31,4
31,3
30,6
Enflasyon Oranı (%, dönem sonu., TÜFE)
6,1
4,1
-1,6
3
2,8
5,3
2,9
Enflasyon Oranı (%, ort., ÜFE)
2,5
10,1
-7,2
8,7
11,1
6,6
5,8
Kredi Faiz Oranı (%, ort.)
10,2
9,7
10,1
9,5
8,9
8,8
9
Döviz Kuru (Denar/$, yıl sonu)
41,66
43,56
42,67
46,31
47,53
47,60
47,69
Döviz Kuru (Denar/€, yıl sonu)
60,83
60,63
61,15
62,02
63,21
61,40
61,28
İhracat (fob, milyar dolar)
3,4
4
2,7
3,2
4,3
4,5
5
İthalat (fob, milyar dolar)
5
6,6
4,9
5,2
6,5
6,3
6,8
Dış Ticaret Hacmi (fob, milyar dolar)
8,4
10,6
7,6
8,4
10,8
10,8
11,8
Temel Sosyal Göstergeler
Resmi Adı
Makedonya Cumhuriyeti
Nüfus
2,14 milyon (2009 tahmini)
Dil
Makedonca
Din
Ortodoks (% 64,7), Müslüman (%33,3)
Yüzölçümü
25.713 km2
Başkent (nüfus)
Üsküp (500 bin)
Başlıca Şehirleri (nüfus)
Manastır (80 bin), Kumanova (71 bin), Pirlepe (68 bin), Kalkandelen (60 bin)
İklim
Kara İklimi
Yönetim Şekli
Parlamenter Demokrasi
Para Birimi
Makedonya Dinarı (MKD)
Telefon Kodu
+389
1
Siyasi ve İdari Yapı
Ülke 1991 yılında Yugoslavya'dan Makedonya ismi ile bağımsızlığını ilan etmiştir. Birleşmiş
Milletler ülkeyi 1993 yılında Eski Yugoslav Makedonya Cumhuriyeti (EYMC) ismi ile
tanıdığını duyurmuştur. Diğer uluslararası örgütler olan Avrupa Birliği, Kuzey Atlantik
Antlaşması Örgütü, Uluslararası Para Fonu, Avrupa Yayın Birliği ve Uluslararası Olimpiyat
Komitesi gibi örgütler ülkeyi Eski Yugoslav Makedonya Cumhuriyeti (EYMC) adıyla
tanımışlardır. Türkiye, Makedonya Cumhuriyeti'nin bağımsızlık ilanıyla beraber ülkeyi kendi
ismi ile tanımıştır. Nitekim bu sebeple Makedonya'yı Eski Yugoslav Cumhuriyeti Makedonya
ismiyle (FYROM) tanıyan NATO teşkilatına ait ve içinde Makedonya geçen tüm belgelerde
metinde "FYROM" kısaltması geçerken belgenin sonundaki bir dipnotta Türkiye'nin ve diğer
NATO üyeleri A.B.D, Arnavutluk, Bulgaristan, Estonya, Hırvatistan, İsveç, İzlanda, Kanada,
Litvanya, Macaristan, Norveç, Polonya, Romanya ve Slovakya ile birlikte Makedonya'yı
anayasal ismi ile tanıdığı ayrıca belirtilmiştir. Makedonya‟nın idari yapılanmasında
İstatistiksel Bölgeler ve Belediyeler bulunmaktadır. Makedonya‟nın İstatistiksel Bölgeleri
şunlardır: Üsküp Bölgesi, Doğu Bölgesi, Kuzeydoğu Bölgesi, Pelagonya Bölgesi, Polog
Bölgesi, Güneydoğu Bölgesi, Güneybatı Bölgesi, Vardar Bölgesi. Makedonya‟da 84 belediye
vardır. Ağustos 2004‟te Makedonya idaresi tarafından, söz konusu 84 belediye yeniden
düzenlenmiştir. Bu belediye merkezlerinden on tanesi Büyük Üsküp‟ü oluşturur.
Nüfus ve İşgücü Yapısı
Makedonya‟nın nüfusu tahmini olarak 2,14 milyondur ve km2‟ye yaklaşık 80 kişi
düşmektedir. 2011 nüfus artış hızı % 1,1 olarak tahmin edilmektedir. Toplam nüfusun %
17,3‟ü; 0-14 yaş arasında, % 11,8‟i; 65 yaş ve üzeridir. Nüfusun yarısından fazlasını
Makedonlar, en büyük etnik grubu Arnavutlar oluşturmakta ve bunları Türkler, Romanlar,
Sırplar, Boşnaklar ve Ulahlar izlemektedir. Sanayi altyapısı, eski Yugoslavya döneminden
miras kalan birkaç yatırımdan ibarettir. Ülke donanımlı ve rekabet edebilir bir işgücüne sahip
olmakla birlikte, iş olanakları çok yetersizdir. Resmi kayıtlara göre işsizlik oranı %35‟den
fazladır.
Ekonomik Yapı
Makedonya genel olarak tarım ekonomisine dayanan bir ülkedir. Tarım sektörü GSYİH‟nın
%12‟sini oluşturmakta ve aktif nüfusun da %20‟sini içermektedir. Başlıca tarım ürünleri;
pirinç, pamuk, tütün ve çeşitli meyvelerdir. Koyun ve keçi besiciliği de bir o kadar önemlidir.
Ülkede sınırlı kapasitede demir, bakır ve kurşun cevherleri bulunmaktadır. Ülkenin en önemli
sanayi sektörleri; kimyevi ürünler, demir-çelik, makine, metalürji ve tekstildir. Tekstil,
özellikle de deri sanayii, en önde gelen sanayi kolunu oluşturmaktadır. İmalat ve madencilik
sektörleri GSYİH‟nın %30‟una katkıda bulunmaktadır. Hizmet sektörü ise GSYİH‟nın
%60‟ını oluşturmakta ve nüfusun da %50‟sini istihdam etmektedir. Hizmetler özellikle
ticaret, taşımacılık, telekomünikasyon, bankacılık alanlarında yoğunlaşmaktadır.
Kurumlar ve gelir vergisi %15‟ten; 2007 yılında %12‟ye, 2008 yılında ise %10‟a düşürülmek
suretiyle bölgedeki hatta Avrupa‟daki en düşük vergi olmuştur. Bu önlemle yabancı
yatırımların arttırılması, ekonomik büyümenin sağlanması ve işsizlik oranının düşürülmesi
hedeflenmiştir. Bir süredir uygulanan ekonomik reform programı ve düşük enflasyon
politikası sayesinde Makedonya makro ekonomi verilerinde kaydedilen görece olumlu
gelişmeler devam etmiştir. Bundan önceki hükümet gibi şimdiki hükümetin de önceliği
yabancı yatırımcıları ülkeye çekmek ve özel sektöre ağırlık vermektir.
2
2012 yılı için gerçekleşen büyümenin Avro Bölgesindeki durgunluk sebebiyle %0,5 olacağı
tahmin edilmektedir. 2013‟te bu oranın iç talepteki gelişmelere göre daha güçlü olması
mümkündür. Hükümet, IMF‟nin destek verdiği 550 milyon $‟lık (390 milyon €) ihtiyatlı kredi
hattı (precautionary credit line, PCL) ile bütçe açığını 2012-2013 yılında daraltmayı
hedeflemektedir. 2012‟de ortalama enflasyon oranının %3,5 civarında olacağı, 2013-2017
döneminde ise maliyet enflasyonundaki rahatlama ile bu oranın ortalama %2,8‟e gerileyeceği
öngörülmektedir. Mevcut cari açığın 2012‟de GSYİH‟nın %2,5‟u kadar daralacağı, 2017‟de
ise ithalata olan talebin patlamasıyla bu oranın %5,6 oranında olacağı tahmin edilmektedir.
Hükümet, ilk yarı yılda yaşanan durgunluk ve beklenenden daha fazla borçlanılması
nedeniyle bütçe açığını tekrar revize etmiş ve 2012 hedefini GSYİH‟nın %3,5‟u olarak
açıklamıştır. Eylül ayında tüketici fiyatları, küresel petrol fiyatlarındaki ve gıda fiyatlarındaki
artış sebebiyle yıl bazında %5,3, aylık bazda %1,4 oranında artmıştır. Sanayi çıktısı
Hazirandaki %4,1‟lik ve Ağustostaki %8‟lik düşüşün ardından Eylül ayında da yıllık bazda
%5,6 oranında azalmıştır. Makedonya ekonomisi 2012 Nisan-Haziran döneminde durgunluğa
girmiş, ihracatta düşüş ve kamu tüketimi neticesinde reel GSYİH %0,9‟a çekilmiştir.
Makedonya Yatırım Ajansı‟nın ülkeye yabancı yatırımcı çekmek için hazırladığı yayınlarda
ve gerçekleştirdiği sunuşlarda Makedonya‟nın gelişmiş bir altyapıya sahip olduğu
belirtilmesine ve bu bilginin diğer bölge ülkeleriyle kıyaslandığında doğru olmasına rağmen,
ülke ekonomisinin hemen hemen her alanının ciddi olarak modernleştirilmesi, geliştirilmesi
ve her şeyden önemlisi bürokrasi, yargı ve özel sektörde hakim olan ağır ve gevşek iş
kültürünün profesyonelleştirilmesi yönündeki şiddetli ihtiyaç devam etmektedir. 2008‟in son
çeyreğinden itibaren ortaya çıkan küresel krizin etkisiyle de zaten küçük olan Makedonya
ekonomisi 2009‟da daha da daralmıştır. Ülke ekonomisi durgunluğa girmiş, üretim ve
ihracatta önemli düşüşler yaşanmış, bütçe açığı patlamış, yabancı yatırımların akıbetinde
korku yaşanmıştır. Ülkenin nakit varlıklarında yaşanan sıkıntılar birçok firmanın kapanmasına
ya da işçi sayısını azaltmasına neden olmuştur. Yurtdışında yaşayan Makedonlar ülkeye olan
finansal transferlerini azaltmışlar, halk da Denar‟da (MKD) yaşanacak herhangi bir kur
ayarlaması endişesiyle paralarını bankalardan çekmek zorunda kalmıştır. 2010 yılında
büyüme oranı pozitife dönmesine rağmen ekonomideki yapısal sıkıntılar devam etmekte ve
işsizlik oranı çok yüksek olan seviyesini sürdürmektedir. Ülkenin yatırıma olan ihtiyacı
önümüzdeki yıllarda da sürecektir.
Yaşanan ekonomik ve uluslararası politika sıkıntılarına rağmen, özellikle 2009 yılında
yeniden AB entegrasyonuna odaklanan hükümetin çabaları sonucunda, 15 Ekim 2009‟da
yayımlanan son ilerleme raporunda Avrupa Komisyonunun Makedonya ile tam üyelik
müzakerelerine başlanması yönündeki tavsiye kararı açıklanmıştır.
Halihazırda Yunanistan ile yaşanan isim sorunu çözülmeden Makedonya‟nın NATO ve AB
üyeliği için somut herhangi bir adım atılması mümkün görünmemekte olup, söz konusu
sorunların çözümüne ilişkin yoğun uluslararası çabalar devam etmektedir. Makedonya‟nın
NATO ve AB üyeliği önündeki en büyük engel durumunda bulunan isim sorununun bir
şekilde çözümlenmesi, ülkesel ve bölgesel güvenliği önemli bir kriter olarak değerlendiren
uluslararası yatırımcılar açısından büyük önem taşımaktadır.
Ekonomi Politikaları
Ülkenin sınırlı ve çok çeşitli olmayan ihracat kapasitesini arttırmak amacıyla gayri resmi
olarak kontrol altında tutulan kur ve doğrudan yabancı sermaye akışını teşvik eden
politikaların devam ettirilmesi beklenmektedir. Hükümet Denar‟ın, Avro karşısında dengede
tutulması gerektiğini görmekle birlikte, ekonomik aktiviteleri canlandıracak ve yatırımcıları
çekecek ulaştırma ve enerji altyapısına ilişkin sermaye harcamalarını da arttırmak
istemektedir. Bu amaçla, kısa vadede bütçe açığını 2012‟de GSYİH‟nın %2,5‟u, 2013‟te de %
3
1,9‟u oranında tutulması Hükümetin ekonomik hedefleri arasındadır. Son dönemde
Yunanistan ve Avrupa Birliği ekonomilerinde görülen olumsuz gelişmelerin Makedonya
ekonomisine de ciddi etkilerinin olacağı beklenmelidir. Zira Makedonya dış ticaretinin
yarısından fazlasını AB ülkeleri ile yapmaktadır.
Yunanistan özelinde ise, iki ülke arasında yaşanan tüm siyasi ve toplumsal sorunlara rağmen,
adı geçen ülke hala Makedonya‟nın doğal ticari ve ekonomik ortaklarından biri olma
özelliğini korumaktadır. Yunanistan, Makedonya‟nın en önemli üçüncü dış ticaret ortağıdır ve
Makedonya‟da 1990‟lı yıllarda gerçekleştirilen özelleştirmeler sırasında yapılan satın almalar
sonucunda Makedonya‟daki en önemli yabancı yatırımcı ülkeler arasında ön sıralarda yer
almaktadır. Halen Makedonya‟nın en büyük bankası durumunda bulunan Stopanska
Banka‟nın sahibi Yunanistan Merkez Bankasıdır. Ayrıca, ülkedeki tek petrol rafinerisi de
Yunanlılara aittir. Halihazırda Makedonya‟daki Yunan yatırım tutarının 1 milyar Avronun
üzerinde olduğu bilinmektedir. Yunanistan başta olmak üzere borç krizi nedeniyle zor bir
dönem geçiren AB ülkelerinin ekonomilerinde görülebilecek olası bir daralmanın ülkemiz
ekonomisine de olumsuz yansıyacağı çok açıktır. Örneğin, diğer birçok sektör gibi otomotiv
sektörümüzün de ihracatının en önemli pazarı konumunda bulunan AB‟de otomotiv
satışlarında son birkaç aydır görülen düşüşler krizden çıkma aşamasında yeniden büyüme
beklentisi içinde bulunan otomotiv sektörümüzün AB‟ye ihracatını şimdiden etkilemiş
görünmektedir.
Ülkenin iç siyasi yapısı da Makedonya ekonomisi açısından iyi izlenmesi gereken bir nitelik
taşımaktadır. Makedonya‟da resmi rakamlara göre ülke nüfusunun %25‟ini oluşturan
Arnavutların içinde yer almadığı herhangi bir hükümetin kurulması mümkün
bulunmamaktadır. İki etnik grup arasında genellikle güvene dayanmayan ve farklı öncelikler
taşıyan ilişkiler nedeniyle zaman zaman hükümetlerin ciddi sıkıntılar yaşadığı
gözlenebilmektedir. Örneğin, Yunanistan ile yaşanan isim sorunu Makedonlar için büyük bir
önem taşımakta iken, AB ve NATO üyeliğinin getirmesini umdukları faydalar yanında bazı
Arnavutlar ülkelerinin isminin ne olacağı hususunun çok da önemli olmadığını belirtmektedir.
Gerek hükümet gerek başka çevreler tarafından sıklıkla iç siyaset malzemesi olarak kullanılan
Yunanistan‟la yaşanan isim sorununun aşılamaması, bunun sonucunda zaten sorunlu olan
Makedon-Arnavut ilişkilerinin daha da gerilmesine sebep olabilecek nitelikte
değerlendirilmektedir. Her iki konu da, zaten çok küçük bir pazar olmasından dolayı büyük
şirketler tarafından çok fazla ciddiye alınmama gibi algısal bir sorunu bulunan
Makedonya‟nın ulusal ve uluslararası güvenlik gerekçeleriyle yatırım yapılması riskli bir ülke
olarak algılanmasına neden olmaktadır. Aslında yeterli veriye dayanmayan söz konusu yanlış
algılamaların üstüne bir de ülkenin içindeki yolsuzluk, yavaş iş kültürü, ağır ve sorunlu
işleyen bürokrasi ve çeşitli saiklerle zaman zaman tarafsızlığını kaybedebilen ve çok ağır
işleyen yargı sistemi gibi sorunlar eklenince tablonun biraz daha karardığı görülmektedir.
Bununla birlikte, Yunanistan‟ın içine düştüğü krizin Makedonya‟ya yönelik olumlu
etkilerinin olabileceği de göz ardı edilmemelidir. Böyle bir senaryoda, AB ve NATO üyesi
olması sayesinde istediğini elde etmeden Makedonya‟nın adı geçen kuruluşlara üyelik
çabalarını engelleyebilen ve şimdiye kadar uluslararası camianın baskılarına direnebilen
Yunanistan‟ın, krizden dolayı söz konusu baskılara daha fazla dayanamayarak Makedonya ile
daha makul bir ara yol bulmaya yanaşması beklenebilecek bir gelişme olarak
değerlendirilebilir. Böyle bir gelişme sonucunda Makedonya‟nın AB ve NATO üyeliklerinin
önündeki engelin kalkması Makedonya‟nın çok hızlı bir ekonomik büyüme sürecine
girmesine ve çok kısa vadede NATO üyeliğini, kısa-orta vadede ise AB üyeliğini elde
etmesine zemin hazırlayacaktır.
Diğer yandan böyle bir gelişmenin, 2008 yılında Bükreş‟te gerçekleştirilen NATO zirvesinde
ve bütün uluslararası platformlarda Makedonya‟ya açık ve güçlü destek vermekte olan
Türkiye‟nin son iki yıldır Yunanistan ve diğer birçok ülke aleyhine yavaş yavaş elde ettiği
4
ekonomik kazanımların gerilemesine neden olacağı, müstakbel bir AB üyesi olacak olan
Makedonya‟da AB ve Yunanistan‟ın ekonomik etkinliklerinde ciddi bir artış yaratacağı
beklenebilir.
Yunanistan‟daki krizin Makedonya‟ya ve ülkemizin Makedonya‟daki ekonomik pozisyonuna
ilişkin oluşturulabilecek bir başka senaryoya göre ise Yunanistan‟ın, yaşadığı tüm ekonomik
ve siyasi zorluklara rağmen Makedonya ile sorunlarını makul bir şekilde çözmeye
yanaşmaması halinde, bölgede giderek daha güçlü bir siyasi ve ekonomik aktör olma yolunda
hızla ilerleyen Türkiye‟ye ilişkin olumlu sayılabilecek algılamanın Makedonya‟da daha da
güçlenmesi ve Makedonya‟nın içeride var olan tüm yapısal sorunlarına rağmen Türkiye‟den
yatırımcı çekme konusundaki arzusunun artarak devam etmesini sağlamasıdır.
Balkanlardaki ve genel olarak Avrupa‟daki taşların hızla yerinden oynadığı bu günlerde,
Yunanistan krizi sonrasında oluşabilecek bir başka gelişme ise, halihazırda Makedonya‟da 1
milyar Avronun üzerinde yatırımı bulunan Yunanistan‟ın Makedonya‟da ekonomik anlamda
tutmakta olduğu köşe başlarını zaman içinde kaybetmesi ihtimalidir. Her ne kadar
Yunanistan‟ın Makedonya‟daki ekonomik varlığını çok kısa bir sürede kaybetmesi çok olası
görülmese de, mevcut veriler çerçevesinde orta vadede dahi toparlanması beklenmeyen
Yunanistan‟ın, halihazırda bile mali yapıları çok güçlü olmayan Makedonya‟da faaliyet
gösteren şirketlerini artık destekleyemeyeceği ve söz konusu şirketlerin bir şekilde satılması
gündeme gelebilecektir. Bu durumda da, söz konusu gelişmelerin yakından takip edilip
gerekli hamlelerin zamanında yapılması önem taşıyacaktır.
Ekonomik Performans
2008 yılı sonunda başlayan ve 2009‟da bütün dünyayı saran küresel ekonomik ve finansal
kriz Makedonya‟da çok etkili olmamıştır. Bunun nedeni, Makedon ekonomisinin ve özellikle
finans piyasasının küresel ekonomiye henüz entegre olamamasının sağladığı avantajdır.
Özellikle krizin kaynağı pozisyonunda bulunan ve küresel ekonomideki çöküşten doğrudan
etkilenen uluslararası finans kuruluşlarının zaten çok küçük olan Makedonya finans
piyasasında operasyonlarının bulunmaması, Makedonya finans sisteminin ayakta
kalabilmesine vesile olmuştur. Bununla birlikte Makedonya ekonomisinin, 1991‟de ülkenin
bağımsızlığını kazandığı dönemlerdeki ekonomik büyüklüklerine ancak ulaşmakta olduğu da
dikkate alınmalıdır. Makedonya geçen yıllarda makroekonomik düzeyde başarılar elde
etmiştir. Enflasyon 2011‟de %3,9 olarak gerçekleşmiş, kamu bütçe açığı da sadece
GSYİH‟nın % 2,5 olarak gerçekleşmiştir. Dinar sabit ve Avro‟ya karşı istikrarlıdır.
Ancak, 2012‟de yaşanan Avrupa Bölgesi krizi ülkeyi maalesef ki sert bir şekilde etkilemiştir.
2011 yılında GSYİH‟da % 2,9 oranında büyüme kaydederek, Güneydoğu Avrupa ülkeleri
arasında en güçlü performansı gösteren ülke, 2012‟nin ikinci yarısından itibaren düşüşe
geçmiştir. İhracat talebinde daralma, yabancı yatırımlarda düşüş ve iç sermaye akışı talebinde
yaşanan gerileme ülkeyi zor durumda bırakmıştır. 2011‟de göreceli olarak düşük kalan
enflasyon 2012 Eylül ayında % 5,3‟e yükselmiştir. Bu etkinin 2013‟teki büyüme hedeflerini
de etkileyeceği beklenmektedir. Kağıt üstünde, özellikle maliyetler açısından önemli
avantajlar sunan Makedonya‟da çok ağır işleyen, bilgi ve istatistik yaratma ve depolama
konusunda önemli zaafları bulunan ve bu nedenle kayda değer bir değerlendirme yapılmasını
sağlayacak verilerden yoksun bir bürokrasi, sık sık değişen mevzuat ve güven duyulmayan
yargı sistemi, olası yabancı yatırımcıların Makedonya‟da gerçekleştirmeyi öngördüğü yatırım
kararlarını bir kez daha değerlendirme gereği duymalarına neden olabilmektedir.
Bununla birlikte, AB üyesi olsun olmasın bölgedeki diğer ülkelerdeki benzer sıkıntılarla
karşılaştırıldığında Makedonya‟nın yukarıda belirtilen hususlarda çok kötü durumda olduğu
yönünde bir beklenti yaratmak da yanlış olacaktır, çünkü yukarıda belirtilen sorunlar ve iş
kültürü hemen hemen aynı olan tüm Balkan ülkeleri için geçerlidir. Dolayısıyla,
5
Makedonya‟nın genel olarak diğer bölge ülkelerinden daha iyi durumda olduğu
belirtilmelidir. Orta vadede Makedonya ekonomisinin büyümesi için, bölge ülke ekonomilerin
toparlanması, ülkenin kalıcı bir makroekonomik istikrarı sağlaması ve gelecek yıllarda
yatırımcıları teşvik eden reformları gerçekleştirmesi gerekmektedir.
YATIRIMLARDA ÖNCELİKLİ ALANLAR
Makedonya Hükümetince yabancı yatırımcı beklendiği ilan edilen alanlar:













Bilişim ve iletişim teknolojileri,
Tarım ve gıda işleme teknikleri,
Otomotiv,
Turizm,
Metalürji,
Kimyasallar,
Enerji,
Toplu konut inşaatları,
Altyapı yatırımları (atık su ve içme suyu projeleri),
Sigortacılık,
Tütün ve sigara,
Tekstil (hazır giyim, deri),
Bankacılık yatırımları.
Söz konusu alanların yanı sıra, Makedonya açısından ana doğal gaz nakil hatlarından birine
dahil olmanın büyük önem taşıdığı hususu Makedonya yetkililerince sıklıkla dile
getirilmektedir. Bu konuyla bağlantılı olarak, halihazırda evsel doğal gaz tüketimi henüz
bulunmayan Makedonya‟da başta Üsküp şehri olmak üzere hem evsel hem de endüstriyel
doğal gaz nakil ve dağıtımı önem taşıyan bir yatırım alanı olarak değerlendirilmektedir.
Makedonya hemen hemen bütün sektörler için elverişli koşullar sunan ve birçok açıdan bakir
bir ülke olup, Türk firmaları açısından; yaş meyve-sebze ve işlenmiş gıda sanayi (organik
tarım) (tavuk çiftliği) (süt ve sütten mamul ürünler), otomotiv yan sanayi, bilişim
teknolojileri, paketleme makineleri (tetrapak ve diğer), tekstil, deri işleme tesisleri, ağaç
işleme ve mobilya sanayi, her türlü makine, makine imalat sanayi (montaj yatırımları), inşaat
malzemeleri, madencilik (mermer), kireç ocağı, su arıtma cihazları, altyapı araç ve gereçleri,
başlıca yatırım ve ticaret alanları olarak sıralanabilir.
ÜLKENİN DIŞ TİCARETİ
Dış Ticaret Göstergeleri (Milyon Dolar)
Kaynak: Trademap
2008
2009
2010
2011
2012
2011-2012 % Değişim
İhracat
3,9
2,7
3,3
4,4
4
-
9,1
İthalat
-6,5
-4,8
-5,2
-6,7
-6,5
-
3,0
Dış Ticaret Hacmi
10,4
7,5
8,5
11,1
10,5
-
5,4
Dış Ticaret Dengesi
-2,6
-2,1
-1,9
-2,3
-2,5
6
8,7
Başlıca Ülkeler İtibarı ile İhracat (1 000 Dolar)
Kaynak: Trademap
*2010 verileri Trademap'te bulunmamaktadır.
2010*
20112012
Değişim
2011
2012
% 2012% Pay
Dünya
4.455.375
4.001.857 -
10,2
Almanya
1.241.870
1.176.466 -
5,3
29,4
Sırbistan
874.218
687.625
-
21,3
17,2
Bulgaristan
307.680
285.396
-
7,2
7,1
İtalya
289.747
278.072
-
4,0
6,9
Yunanistan
215.223
187.981
-
12,7
4,7
Çin
139.622
158.846
13,8
4,0
Hırvatistan
127.460
98.500
-
22,7
2,5
Bosna- Hersek
95.834
84.542
-
11,8
2,1
Arnavutluk
93.092
75.639
-
18,7
1,9
Slovenya
88.202
74.265
-
15,8
1,9
Slovakya
87.514
72.719
-
16,9
1,8
Türkiye
87.052
66.811
-
23,3
1,7
Hollanda
91.960
65.867
-
28,4
1,6
İngiltere
67.665
62.673
-
7,4
1,6
Kore
66.366
57.858
-
12,8
1,4
ABD
62.453
56.352
-
9,8
1,4
Romanya
54.215
52.709
-
2,8
1,3
Avusturya
46.218
48.984
6,0
1,2
İspanya
39.642
46.924
18,4
1,2
Belçika
38.450
41.596
8,2
1,0
Çek Cmh.
38.251
34.890
-
8,8
0,9
İsviçre
36.031
33.348
-
7,4
0,8
Rusya
34.240
33.144
-
3,2
0,8
Karadağ
31.488
31.379
-
0,3
0,8
Hindistan
25.324
23.960
-
5,4
0,6
100
Başlıca Ülkeler İtibarı ile İthalat (1 000 Dolar)
Kaynak: Trademap
*2010 verileri Trademap'te bulunmamaktadır.
2010*
20112012
Değişim
2011
2012
Dünya
7.007.251
6.510.922 -
Yunanistan
728.887
803.714
Almanya
683.657
633.673
İngiltere
591.024
560.379
7
% 2012% Pay
7,1
100
10,3
12,3
-
7,3
9,7
-
5,2
8,6
Sırbistan
566.276
510.363
-
9,9
7,8
Bulgaristan
533.899
407.758
-
23,6
6,3
İtalya
457.650
398.501
-
12,9
6,1
Çin
418.829
374.767
-
10,5
5,8
Rusya
354.651
360.365
1,6
5,5
Türkiye
298.950
323.952
8,4
5,0
Slovenya
185.365
150.246
-
18,9
2,3
İsviçre
172.063
148.008
-
14,0
2,3
Hırvatistan
157.623
120.778
-
23,4
1,9
Romanya
133.136
120.101
-
9,8
1,8
Avusturya
133.122
118.894
-
10,7
1,8
Endonezya
126.360
114.695
-
9,2
1,8
Polonya
94.330
100.073
6,1
1,5
Ukrayna
90.122
86.863
-
3,6
1,3
Fransa
89.434
86.624
-
3,1
1,3
ABD
82.092
83.560
1,8
1,3
İspanya
74.615
75.346
1,0
1,2
Çek Cumhuriyeti
68.806
71.535
4,0
1,1
Bosna-Hersek
67.381
70.990
5,4
1,1
Hollanda
62.946
64.550
2,5
1,0
Brezilya
60.511
62.261
2,9
1,0
Macaristan
51.972
52.590
1,2
0,8
TÜRKİYE İLE TİCARET
Türkiye-Makedonya Dış Ticaret Değerleri (Milyon Dolar)
TÜİK
Yıl
İthalat
İthalat Değişimi %
İhracat
İhracat Değişim %
Hacim
Denge
2009
39,88
34,23
283,48
-4,28
323,36
243,60
2010
52,40
31,39
262,62
-7,36
315,02
210,22
2011
91,96
75,50
298,95
13,83
390,92
206,99
2011(1-11)
85,51
87,73
271,44
14,98
356,95
185,92
2012(1-11)
96,60
12,97
248,85
-8,32
345,45
152,25
2012
103,25
12,28
274,7
-8,08
377,95
171,44
2012 Ocak-Mart
42,21
75,73
54,4
-9,57
96,61
12,19
2013 Ocak-Mart
19,35
-54,16
61,4
12,87
80,75
42,05
2012 yılında Makedonya ile ticaret hacmimiz 378 milyon ABD doları düzeyinde olmuştur.
İhracatımız 2011 yılına göre yaklaşık % 8 oranında azalarak 275 milyon ABD doları
civarında gerçekleşmiştir.
8
İhracat Potansiyeli Olan Başlıca Sektörler
Makedonya pazarı hala birçok açıdan bakir bir pazar niteliği taşımakla ve hemen hemen tüm
sektörlerde önemli rekabet imkanları bulunmakla birlikte, aşağıdaki sektörler potansiyel
açısından ön plana çıkmaktadır.
• İnşaat malzemeleri
• Makineler, aksam ve parçaları
• İşlenmiş gıda ve tarım ürünleri
• Tıbbi malzemeler
• Mobilya ve ağaç işleme sanayi ürünleri
• Kimya sanayi ürünleri
Türkiye-MAKEDONYA Yatırım İlişkileri
Kağıt üzerinde çok olumlu bir yatırım ortamı sunan Makedonya, çok yavaş işleyen ve zaman
zaman yatırımlar önünde ciddi bir engel oluşturan bürokrasi, özellikle çalışma ve oturma
izinleri konusunda yaşanan sıkıntılar, güven duyulmayan yargı sistemi ve sık değişen mevzuat
gibi nedenlerle arzu edilen düzeyde yabancı yatırımcı çekememektedir. Yukarıda belirtilen
sorunlar ve daha önceki bazı Türk yatırım girişimlerinin sıkıntılarla karşılaşması doğal olarak,
Türk işadamlarını da duraksamaya sevk etmektedir.
İkili ekonomik ve ticarî işbirliğinde açılım ve atılımda bulunulmasına yönelik yoğun çabalar
sonucunda, büyük Türk şirketlerinin Makedonya‟ya olan ilgileri son zamanlarda artmaya
başlamıştır. Ülkeyi ekonomik ve sosyal açıdan tehdit eden işsizlikle mücadelede dış
yatırımlara büyük umut bağlayan Makedonya hükümetlerinin de son dönemde şirketlerimizi
büyük ölçüde özendirici bir tutum takındığı gözlemlenmektedir.
Makedonya‟da doğrudan yabancı sermaye yatırımı gerçekleştiren Türk şirketlerinin sayısı
100 civarında olup bunların önemli bölümü KOBİ niteliğinde firmalarımızdır. Halihazırdaki
Türk yatırım tutarı 180 milyon Dolar civarındadır. 2008 yılında Makedonya‟daki
havaalanlarının genişletilmesi ve yeni terminal binaları yapılması ihalesini kazanan TAV,
2011 yılında Makedonya‟da cam ambalaj üretimine başlamayı öngören Şişecam ve Üsküp
Serbest Bölgesinde alüminyum profil üretimi gerçekleştirmek üzere Makedonya Hükümeti ile
sözleşme imzalayan Borteknik adlı firmalarımızın planladıkları yatırımları gerçekleştirmeleri
sonrasında toplam Türk yatırım tutarının orta vadede 500 milyon Dolara ulaşması
beklenmektedir. Şişecam‟ın Üsküp Bunarcık Serbest Bölgesinde 2010 yılında yaklaşık 45
milyon Avroluk bir yatırım yapmasına ilişkin niyet muhtırası 13 Mart 2009 tarihinde
imzalanmıştır. Söz konusu yatırım sonucunda ilk aşamada 250 kişiye istihdam sağlanması
öngörülmektedir.
Ayrıca, Ziraat Banka AD Skopje‟yi de satın alan Halk Banka Ad Skopje ve Hollanda
merkezli Demir-Halk Bank tarafından çoğunluk hissesi satın alınan İK Banka diğer önemli
Türk yatırımlarıdır. Hizmet sektöründe Makedonya‟da bulunan diğer bir Türk işletmesi de
Avrupa Göz Hastanesi‟dir.
Haznedar Holding‟e ait Gostivar‟daki refrakter malzemesi üreten „Vardar Dolomit” fabrikası,
Zorlu Holding‟e bağlı Zorluteks DOO Makedonya şirketi, Yağyemezler Kumaşçılık Sanayi
ve Ticaret Ltd. Şti.‟nin İştip‟teki kumaş üretim tesisi, Ulak Ambalaj Sanayinin Üsküp ve
Berova‟daki ofisleri Makedonya‟da bulunan diğer Türk işletmeleridir.
Bunlara ek olarak, başta Dubrova‟daki tarım kompleksi olmak üzere gıda, tekstil, mobilya,
plastik geri dönüşüm, ağaç işleme gibi alanlarda da, çok büyük olmamakla birlikte, Türk
firmalarının yatırımları bulunmaktadır.
9
Parekende sektöründe, 2005 yılı itibariyle pazara giren Türk süpermarket zinciri
“Ramstore”un Üsküp‟te ve Kalkandelen‟de (Tetova) 3‟er mağazası bulunmaktadır. Parekende
pazarında önemli bir yer edinen Firma, başta Ustruga ve Üsküp'ün Aerodrom semtinde yeni
mağazalar açarak, mağaza sayısını 2013 yılının ilk yarısında 10'a çıkarmayı hedeflemektedir.
Tarım ve Gıda Ürünleri İhraç Potansiyelimiz
Tarım-hayvancılık ürünleri ile gıda sektörü alanlarında iki ülke arasındaki ticarete ilişkin
rakamlar küçük olmasına rağmen, iki ülke arasındaki genel dış ticarete paralel olarak, ağırlıklı
olarak Türkiye‟nin Makedonya‟ya ihracatı şeklinde cereyan etmektedir. Bununla birlikte,
Türk tarım ve gıda ürünlerindeki kalitenin Makedon pazarında giderek tanınması ve talep
görmesi bu sektörlerdeki ihracat çeşitliliğimizi arttırmaktadır.
Ayrıca, Makedon tarım ve gıda işleme sektörlerindeki tesis ve tekniklerin modernleştirilmesi
ve geliştirilmesi ihtiyacının da firmalarımız için ortak yatırım olanakları oluşturduğu
düşünülmektedir.
Sanayi Ürünleri ve Hizmetler İhraç Potansiyelimiz
Türkiye'nin, Makedonya'ya ihracatında ağırlıklı olarak sanayi ürünleri yer almaktadır.
Ürünlerinde fiyat-kalite ilişkisini sürdürülebilir bir rekabet çerçevesinde sunabilecek
firmalarımız Türk nüfusun da önemli olduğu Makedonya pazarına ihracatlarını artıracaklardır.
10