GRONINGEN EXPERIMENT Bengi Gizem Turna

GRONINGEN EXPERIMENT Bengi Gizem Turna

stanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Mimari Tasarım
Yüksek Lisans Programı
Mimari Tasarım ve Teknoloji
GRONINGEN EXPERIMENT
Bengi Gizem Turna
502071049
Bir Evrimsel Mimarlık ve Groningen Deneyi
Sergi ve nternetteki
birlikçi Evrim
1995’de Londra Mimarlık
Dernei Galerisi için Evrimcsel
Mimarlık (An evolutionary
architecture) yapılandırıldı. Bu
serginin ana eseriydi. “The
interactivator” hem sergi
ziyaretçilerinin etkileimine hem
de sergi alanının atmosferine
uygun olarak tasarlandı.
Ziyaretçiler, modelin evrimini
etkileyebilecek genetik bilgiler
sunarak etkileimde
bulunabiliyorlardı. Sergi
alanındaki sensörler de modelin evrimine, sıcaklık, nem, ses ve dumanla ilgili verilerle
etki ediyorlardı. Bu konsept internet üzerinden ibirliine olanak verecek ekilde, üç
yolla gelitirildi:
internet kullanılarak sanal ziyaretçiler, genetik veri girii yapabilmektedirler. Bu
modelin programının uzak alanlardan da yüklenmesine olanak salanmasıyla kendini
türetmesi ve her türevin birbirinden farklı ve hatta birbirine aykırı evrimsel yollar
yaratması ve geri beslenebilen, üretim havuzuna (gene pool) katkıda bulunan bir
program salanmıtır.
Ayrıca, bilindik web
sitelerinin aracılıı ile eriimine
olanak verilen sergi ve kitap
sayesinde balamın anlaılması
salandı ve üretim modelinin
geliimindeki durum
gözlemlenebildi.
Serginin kurulumu ve sanal ziyaretçiler
Serginin kurulumu için birbirine balı bilgisayarlar kullanıldı. Merkezdeki
bilgisayar, üretim modelini ve sergide görüntülenen, gelien hücre yapısının
görsellerini ve genetik arama alanının genel görünümünü sunmayı üstlenmiti. Dier
bir bilgisayar ise dı dünya ile iletiim kuruyor ve sergi alanı içindeki çevresel
sensörlerden, deneye dahil olan ziyaretçiler için gen deiimlerinden
(anahtarlarından) veri alıyor, sistem tarafından ortaya çıkartılan sesleri üretiyor ve
genetik bilgi transferi için direkt olarak internete balanıyordu. Üçüncü bilgisayar ise,
gelitirilen formların imajlarını üretiyor ve modelin büyümesi ve gelimini gösteren bir
animasyon salıyor.
Sanal ziyaretçiler
Sanal ziyaretçiler modelin o andaki durumunu görebiliyorlardı ve bir açıklama
edinebiliyorlardı ya da genetik veya çevresel veri salayarak deneyin bir parçası
olabiliyorlardı. Modelin sıkı takipçileri için yazılımın kopyaları internetten
indirilebilmekteydi. Internet balantısı yoluyla uzaktaki bu kopyalar sayesinde geri
bildirimler ana modeli etkiliyordu.
Modelin uygulamaya konduu ilk iki haftada dört aileden oluan üyelerin temel
oluturduu kromozomlar salandı ve bunlar kendi içlerinde üredi. Her üye
kromozomsal istikrarı yaklaık 120 nesilde gördüler. Modelin evrimsel doasının ya da
gelien iç yapısının öngörülebilir olamamasına ramen seçici ve evrimsel sürecin
ortaya çıkardıı bir patern sözkonusuydu.
Ellipsis yayımcılarının yardımıyla serginin sanal bir uyarlaması 1995’te
internette ziyarete açıldı. Merkezi model, ikna edici bir ekilde kamusal katılımın ve
çevresel bilgilerin etkisi altında geliebilen yapıların prensiplerini ortaya koydu. Ama
deiiklik oranı, herhangi bir bireyin, onu nasıl etkiliyor olduunun herhangi bir
göstergesini vermek için fazla yavatı ve aın geri beslenimi herhangi bir gelime
göstermek için düzgün bir ekilde yerine getirilemedi.
Uzaktaki sitelere modelin yüklenmesi, istenen biyolojik çeitlilikteki genetik
malzemenin ana modele geri dönü yolunu bulamaması gibi teknik sorunları ortaya
çıkardı. Ellipsis bir çok ziyaretçisi olan karmaık bir yapıya ulasa da genetik
informasyonu nasıl gireceini bulamayan dier siteler amacına ulaamadı. Sonuç
olarak bu deney hem internet üzerinde hem de yazılı basında büyük bir ilgi gördü ve
konu ile ilgili bir çok yoruma neden oldu.
Groningen Experiment
Bu projenin ilk 5 yılında John Frazer’ın diploma sınıfı, evrimsel mekan ve
zamanı sıkıtırmak için bilgisayar kullanarak, alternatif üretim süreçlerinin kavramsal
çerçevesini gelitirdi. Bu, karılıklı etkileimle oluturulan bir prototipin ve çoulcu
katılımı tevik eden, deneysel ve deiken bir ortamın internet üzerinde oluumuna
yol açtı.
Bu noktaya kadar projenin dısal formundan ziyade form üretme sürecinin iç
mantıı modellendiriliyordu. Yeni aamada bu kavramsal modelin cisimsel üretim
süreci ile yapılandırılan bir form olarak dıavurumuna odaklanıldı. Bu yaklaım hem
doal hem de endüstrilemi ürünlere ekil veren süreçler üzerindeki çalımaları da
kapsamaktadır. Bu bilgi ve biçimin yeni bir sentezini oluturdu.
Bu model büyük sayıda tekrarlanabilen süreçlerden evrimleebiliyordu.
Kuramsal çerçevesi, üretilen bir prototipin nerede interaktif etkileimli olarak
uygulanabilinecei konusu etrafında çizildi ve maddeden soyutlanan bir model
oluturuldu.
Uygulama
Programın yeni evresi, bu kavramsal modeli, kent ölçeinde deiime ve dier
tarihi, kültürel ibirlii örneklerine ve ekoloji ile sıkı balar kuran gelimelere
odaklanan yapılarda cisimletirdi.
Bu yaklaım metabolik süreçleri, kentte birlikte yaamın (symbiosis) formal
geliimini ve yapılamanın spesifik problemlerini anlamanın yolu olarak ele alır.
Groningen ehir planlama bölümü, kentsel öngörü modelinin küçük bir prototipini
uygulamaya koyar. Sınıf, geçmiten bu güne geçii açıklayan bir model üretir ve
gelecek yörüngelerini tasarlar. -“eer ki” (what if) modeli ve alternatiflerin
aratırılması, deerlendirilmesi ve çoaltılmasıAmaç, kestirimci kentsel bilgisayar modelinin küçük bir prototipini ortaya
koyarak onun ne olduundan daha çok ne yapabileceini bulabilmekti; geçmiten
günümüze geçii açıklayabilen ve gelecek ihtimallerinin rotasını belirleyen bir evrimsel
model.
Bu model, ölçekte, mekanda ve zamanda aracılık yapar: kent balamı ve konut
tipolojilerinin en ufak parçası arasındaki ölçeklerde, Groningen’in varolan kent dokusu
ile özel yaama birimleri arasındaki mekanlarda, ortaça kökenli yaama biçimi ile
gelecek yüzyılın kentlilerinin istekleri dorultusunda ekillenecek olan hayat
arasındaki zamanda aracıdır.
Prototipin Özellikleri
Prototipin en özel karakteristii, üretken tekniklerle haber alma stratejilerini
birletirerek kent sakinlerinden geri beslenebilen, kural bazlı bir sistem oluturmasıdır.
Bu modelin merkezinde, bu bilgisayar programının bir çevreye ait olması, ona entegre
olması, hatta onun bir sakini olarak, geliim kurallarını ve tarihini anlaması,
topografisini ve iklimini kavraması, sosyal ve ekonomik durumunu modelleyebilmesi
ve bundan sonra önerilebilecek, gelecek ihtimalleri ve tasarımlar yatar.
Bu model kent sakinlerinden biri olur ve dier insanlarla tartımaları sürdürerek
onların isteklerini, dürtülerini, yorumlarını, beklentilerini, mevcut ve tasarlanan,
gelecekteki çevreleri için oluturdukları tepkileri anlamaya ve ölçmeye çalıır.
Bu etkileimin temelinde sanal kent sakinin kriterlerini, evrimsel geliim ve eleme için
sabırla, tekrar tekrar deitirmesi ve gelecek modellerini defalarca oluturarak rafine
etmesi yatar.
Bunun yanısıra deneysel genetik mutasyonlar üretir ve çeitlilikleri
detaylandırır. Bu sanal kent sakini herhangi bir seviyede yer alabilir: hücre, oda, ev,
mahalle, ehir, bölge, kıta, gezegen... Geçmite, günümüzde ve olası gelecek
senaryoları dahilinde bulunabilir.
Model, geçmi ve imdiki yaam alanının sanal kent sakininden ve kriter
oluturmak için gerekli olan geri bildirimi salayan gerçek kent sakinlerinden elde
ettii ortak bir bilince sahiptir.
Euzamsal veri yapısının ve üretim havuzunun genetik çözümlemeleri ile
kontrol edilen üretken model olarak gelitirici (the Evolver), kent sakinliinin özünü
oluturur. Bu gelitirici (the Evolver), etkileimin her düzeyinde aynı stratejileri
kullanan self-similar bir programdır. Spesifik mekanlardan edinilen geri beslenim ile
oluturulan üretken logaritmalar yapılandırılmaya balanır. Üreticinin eleme kriterleri
kent sakinlerinin mümkün kılıcı (the Enabler) ile etkileimi ile belirlenir. Enabler ise
etkileim haritaları ile ve etkin üretim modeliyle balantı salar. Bu sanal ve gerçek
kent sakininin diyalounun temelidir.
Üreticiler (the Generators): hiyerarik veri yapısı, bölgesel kentsel, alansal
ölçekleri oluturur ve modeller. Veri yapısı (data structure), geometrik olarak kısıtlama
olmaksızın, stratejik olarak modülerdir. Bu dier alanla aynı seviyede ya da dier
seviyelerle yukarıdan aaıya ya da aaıdan yukarıya etkileime açık olmayı salar.
Spesifik verilerin kullanımı özel durumlar olarak haritalanır ve dısal etkilere
yanıt verir. “Groningen Experiment” çalımasında, ekonomi, güne kullanımı (solar
logic) ve merkezi alanlar prototip tasarım emasında gelitirilen içerikli üretken
(generatif) modellerden üçüdür ve yerel topografya ölçeinde kent formunu,
Oosterhamrick mahallesini ve Ciboga bölgesinin önemini ortaya koyar. Üretken
modelleyiciler (generative modellers) gelitiriciden (evolver) gelen verilerle yeni
ihtimaller üretirler. Bu ürünlerin geri dönüünde ise spesifik alanlardan gelen geri
besleme, gelitiricinin seçim süreçlerini etkiler.
Kavramsal modelin uygulanmasına, her biri e zamanlı olarak modelin spesifik
yönlerini çalıtıran ve (in real time) bilgi takası yapabilen PC lerin saladıı bir
network’den eriilir.
Sonuç model u bileenlerle tanımlanabilir:
Groningen Eklem (Joint) Modeli
Groningen deneyinin biriken manifestoları, sanal kent sakini (the inhabitor) ,
gelitirici (evolver) ve imkan salayıcı (enabler) olmak üzere projenin temel
bileenlerinden oluan bir birlikte yaam (symbiosis) modelidir. Eklem modelin
maksadı, projeye bilgi salayan üreticiler (generators) olarak bilinen harici modelleri
birbiriyle kendi bünyesinde balamaktır. Üreticiler (generators) ve eklem model
arasında bilginin sürekli takası, üreticilerin bu modele daimi ham bilgi saladıı bir
ortaklık durumu yaratır.
Bunun dönüünde eklenen veriyi inhabitor ve enablerda birletirir, toplar ve
baarılı kent geliim kurallarını niteliksel bilgilerini evolver da çözümler, daha sonra
ise bu nitelik bilgisini üreticilere yeni bilgi kaynaı olarak, sıradaki ilemlerin
yinelenmesinde kullanılması için geri gönderir.
Kavramsal üretici modeller
Tematik Üretken Modeller
Eklem modeli kent büyümesinin belirli bazı etkenlerine odaklanan üretken
bileenlere ayrıtırılır. Hangi etkenlerin modellenecei bireysel takım elemanlarının
ilgileriyle ve bu faktörlerin kent büyümesine etkisinin hiyerarik düzeninin
anlaılmasıyla belirlenir.
Bu çalımada, bu faktörler, ekonomi, güne kullanımı (solar logic) ve uzamsal
sistemleri içeren üreticiler yoluyla modellenir. Her üreticinin gücü, karmaık bir
sistemden, ilgili detayı süzme yeteneinde ve bunu modelleyebilmek için ilgili
kriterlere uyarlayabilmesinde, aynı zamanda da birden fazla, farklı meseleye
odaklanmaya olanak salayabilmesinde yatar. Bu üreticiler hem kendi aratırma
alanıyla ilgili spesifik bilgiyle joint modeli besleyecek ve dönüünde de aynı modelden
gelen birletirilmi ve analiz edilmi veri ile beslenecek ve yönlendirilecektir. Aaıda
projede kullanılan üç ana üretici modeli sıralanmıtır:
•
Ekonomik model
•
Uzamsal sistemler modeli
•
Güne kullanım (solar logic) modeli
Sonuç
Bu deney çada dijital teknoloji yardımıyla sıradan kent sakininin kendi ehri
hakkında bir vizyona ve kavrayıa sahip olması gerekliliini gerçek kılan bir yolda
ilerler. Bu deney, ehir planında kent sakininin katılımının deerini ve ihtiyacını öne
çıkartır. Bu ayrıca her ehirde, sivil bir sergi ve sivil örenciler için kalıcı bir merkez
ihtiyacını ortaya çıkartır –bir genel görünü kulesi ‘Outlook Tower’. Etkileim ve geri
bildirim için uygun biçimin salanmasıyla Groningen’in café ve barlarınn gelecein
genel görünü kulesi olması gerektii çne sürüldü.
Stafford Beer’in de dedii gibi toplum bir sistem, bilgisayarda bulunan bir model
olarak düünülür. Toplum, bilgisayarın model dahilinde daha sonradan birletirdii,
sentezledii minimal bilgiyi salar. Bu detaylandırılmı çeitlilikler topluma yardımcı
olmak ve bu çeitlilikleri yöneticinin iini kolaylatırmak adına seyreltmek için
gereklidir. Böylece herbiri için zorunlu çeitliliin kuralları buluur.