Prof. Dr. Ö. Ayhan Kalyoncu Sentetik marihuana, laboratuvar

Prof. Dr. Ö. Ayhan Kalyoncu
Sentetik marihuana, laboratuvar ortamında ot ve benzeri maddelerin kimyasal
likitlerle spreylenmesi sonucu oluşturulan normal marihuananın içinde bulunan THC
maddesi gibi etki yapması beklenen bir uyuşturucu türüdür. İlk olarak 2004 yılında
Avrupa’da üretildiğinde ‘’zararsız’’, ‘’marihuanaya yasal bir alternatif’’ ve ‘’tasarımcı
uyuşturucusu’’ olarak gibi açıklamalarla pazarlanmıştır. Ülkemizde son birkaç yıldır
bulunmasına rağmen çok hızla kullanımı yaygınlaşmıştır.
Sentetik Marijuana Nasıl Kullanılır?
Kullanımı normal marihuana benzer. İki şekilde tüketilir;
1. Madde tütün veya normal marihuana ile karıştırılarak sigara gibi sarılarak içilir.
2. Madde kendi başına ya sigara gibi sarılır ya da pipo veya kova (nargile benzeri
bir alet) yardımıyla kullanılır.
Sentetik marihuana aynı zamanda kek, çay gibi yiyecekler ve içeceklerin içine
karıştırılarak da tüketilebilir. Ayrıca ‘’tütsü’’ olarak satılmakta olup görüntüsü daha çok
odaya güzel koku vermek için biriktilen çiçek ve ot yapraklarına benzemektedir.
Yanlış Reklam!
Sentetik marihuana ve benzeri maddelerin genellikle çeşitli bitkilerden alınan
‘’Doğal’’ psikoaktif maddeler içerdiğine dair yanlış bir bilgi dolaşmaktadır. Her ne kadar
bazen doğal bitkilerden alınan maddeler üretiminde kullanılsa da yapılan kimyasal
analizler sonucu bonzai ismi ile kullanılan uyuşturucunun içinde bulunan malzemelerin
sentetik bileşenlerden oluştuğu saptanmıştır. İlk olarak bir tütsü çeşidi olarak pazarlaması
yapılan madde, ‘’insan tüketimine uygun değildir’’ ibaresiyle satılmaktaydı. Yasal olarak
yasaklanmadığı için uzun yıllar boyunca sentetik marihuana ve benzeri maddelerin
erişilebilirliğinin kolay olması ve internet üzerinden satışının yapılması bu maddeyi kısa
sürede özellikle gençler ve lise öğrencileri arasında popüler hale geldi. Bunun üzerine
sentetik marihuana ve benzeri maddelerin satışına ülke çapında bir yasak getirildi.
Sentetik marihuanın yapımında kullanılan kimyasalların içinde bulunan THC
maddesi, normal marihuananın içindekinden çok daha kuvvetli bir etkiye sahip
olduğundan kullanıcılar için çok daha zararlı sonuçlar doğurmaktadır. Sentetik marihuana
yapımında kullanılan bu kimyasalların oluşturdukları yan etkilerin neler olduğu hakkında
halen yeterince bilgiye sahip değiliz. Her geçen gün kullanıcılarda yeni ve daha önceden
bilinmeyen önemli yan etkiler saptanmaktadır. Ayrıca sentetik marihuananın yapımında
kullanılan şimdiye kadar saptanmış olan 5 kimyasal maddenin tıbbi hiçbir faydası
saptanmamıştır. Amerikan Narkotik Birimi tarafından sentetik marihuana yapımında
kullanılan bu maddelerin ticaretinin yapılması ve bulundurulması yasaklanmıştır. Ancak
üreticiler bu yasaklardan kurtulabilmek için sentetik marihuana karışımlarında zaman
zaman farklı kimyasallar kullanmaktadırlar. Fakat Amerikan Narkotik Birimi bu
durumun sıkı bir takibini yapmakta ve sentetik marihuana yapımında kullanılan yasaklı
maddeler listesinin güncel olarak yenilenmesi için çalışmaktadır.
Kullanım Yaygınlığı
Ülkemizde son yıllarda yatarak tedavi için bağımlılık tedavi kliniklerine başvuran
kişilerin eroinden sonra en sık kullandıkları madde sentetik marihuanadır. Bu maddenin
erişilebilirliğinin kolay olması ve toplum içinde yaygın olan maddenin ‘’zararsız’’ olduğu
yönündeki yanlış inanış nedeniyle bu uyuşturucunun popülerliği hızla artmıştır. Ayrıca
maddenin, marihuana ve diğer uyuşturuculara göre idrar tahlilinde tam olarak
saptanamıyor olması onu populer yapan nedenlerden bir diğeridir.
2011 yılında Amerika’da yapılan bir araştırmaya göre lise öğrencileri arasında
sentetik marihuana, normal marihuanadan sonra 2. en çok kullanılan uyuşturucudur
Kızlara oranla erkekler arasında daha popüler bir kullanımı vardır . Erkek/ Kız oranı 2
den fazladır. Bu araştırmaya göre, Amerika’daki lise öğrencilerinin aşağı yukarı yüzde
36’sı normal marihuana, yüzde 11’inden biraz fazla bir grup ise sentetik marihuana
kullandığını belirtmiştir. Ülkemizde halen bu maddenin kullanım yaygınlığı ile ilgili bir
yapılan araştırma olmamasına rağmen benzer sonuçların çıkacağı kanaatini taşımaktayım.
Etkileri
Sentetik marihuanada bulunan bileşenler bu reseptörlerle normal marihuanada
bulunan THC’ye nazaran, daha güçlü bir bağ kurarak kişilerin daha güçlü ve tahmin
edilemez etkiler yaşamasına neden olmaktadır. Sentetik marihuanada bulunan kimyasal
bileşenlerin ne olduğu tam olarak bilinmediğinden, bu maddeyi kulanan kişilerin
maddeden bekledikleri etkilerden çok daha ciddi sonuçlara maruz kaldıkları
bilinmektedir.
Birçok illegal ve ‘’dizayn edilmiş’’ uyuşturucu maddelerin içinde bulunan
bileşenler bilinmemekte ve sentetik marihuana da olduğu gibi içerisinde toksik maddeler
bulunduğu düşünülmektedir. Bu sentetik kimyasallar ile beyindeki THC reseptörleri
arasındaki bağ ne kadar güçlenirse, kişilerin madde kullanımına bağlı anksiyete ve
paranoya yaşama ihtimalleri de o kadar artar.
Beyni Nasıl Etkiler ?
Sentetik marihuana kullanıcıları bu maddeyle ilgili deneyimlerini normal
marihuananın yarattığı etkilere benzer şekilde aktarmışlardır.
• Mizaç yükselmesi (keyif),
• Rahatlama,
• Algılama değişimi.
Normal marihuanadan farklı olarak sentetik marihuanada bulunan kimyasallar
nedeniyle kullanıcıların daha kuvvetli etkiler yaşaması muhtemeldir. Bazı kullanıcılar
akıl hastalığı bulgusu olan psikotik semptomlar geliştirebilirler. Bu kişiler aşırı anksiyete,
paranoya ve halüsilasyon gibi etkiler yaşadıklarını söylerler.
Sentetik marihuanada bulunan kannabis benzeri bileşenler beyindeki hücre
reseptörlerini etkileyerek normal marihuanada bulunan THC’nin yarattığı etkiden 100 kat
fazlasını yaratmaktadır. Bu bileşenler, HU-210, CP 47,497, JWH-018, JWH-073, JWH398, JWH-250’dır. Bu da sentetik marihuananın çok zararlı, tahmin edilemesi mümkün
olmayan, çok güçlü etkiler yaratmasına neden olmaktadır.
Şu ana kadar sentetik marihuananın beyinde yarattığı etkilerle ilgili yapılmış
bilimsel bir çalışma bulunmamaktadır. Fakat bununla birlikte sentetik marihuananın
içinde bulunan kimyasalların, normal marihuanadaki birincil psikoaktif madde olan THC
gibi beyindeki aynı reseptörleri etkilediği bilinmektedir.
Sağlığa Etkisi
Sentetik marihuana kullanıcılarının aktardığı semptomlar arasında;
• Kalp çarpıntıları,
• Kusma, heyecan,
• Aşırı sözel veya motor hareketlilik
o amaçsız huzursuzluk,
o ellerini ovuşturma,
o giysileriyle oynama,
o volta atma,
o bağırıp çağırma,
o hayıflanma,
o inleme gibi sürekli tekrarlanan,
• Aşırı terleme,
• Bilinç bulanıklığı,
• Halüsilasyonlar vardır.
Amerika’dan alınan verilere gore, 2010 yılında, sentetik marihuana nedeniyle
hastanelerin acil servislerine başvuran kişi sayısı 11.400’dır. Sentetik marihuananın
neden olduğu başlıca komplikasyonlar;
• Yüksek kan basıncı,
• Kalbe giden kan akışını yavaşlatmış ve kalp krizi
• Mide bulantısı, kusma,
• Aşırı anksiyete,
• Kriz ve nöbetlerdir.
• Böbrek yetmezliği
Pediactrics dergisinin 2011 sayısında sentetik marihuana kullanımı sonrası
hastaneye kaldırılan üç ergenin hikayesi yayınlanmıştır. Hastalarda görülen semptomlar,
değişen seviyelerde katatoni (sözlü ya da fiziksel herhangi bir uyarılmaya cevap
verememe, katılaşma ve acı hali), kalp çarpıntısı, heyecan, aşırı anksiyete, baş dönmesi,
bağ ağrısı, aşırı terleme, konuşmanın yavaşlaması, ve bilinç bulanıklığıdır. Hastalardan
iki tanesi 3-4 saat sonrasında normal haline dönmüş fakat bir tanesi taburcu edilmeden
önce tam bir gününü hastanede geçirmiştir.
Sentetik marihuanın üreme, kanser gelişimi, hafıza veya bağımlılık üzerindeki uzun
dönem etkileri henüz bilinmemektedir. Bir rapora göre sentetik marihuanada bulunan
kimyasallardan geriye kalan ağır metaller sağlığı olumsuz yönde etkilemektedir.
Bağımlılık Yapar mı?
Sentetik marihuana birkaç kullanımdan sonra eroin, kokain gibi güçlü bağımlılık
yaptığı saptanmıştır. İlk kullanımlarında ,bu maddeyle olumsuz deneyimleri olan kişilerin
bile sonrasında madde kullanımını bırakmadıkları, ve madde arayışı içine (craving)
girdikleri gözlemlenmiştir.
Düzenli kullanıcılar kısa bir süre bile kullanmadıklarında kaygı, titreme, terleme,
halisülasyon gibi yoksunluk semptomları geliştirebilirler. Normal marihuana gibi,
sentetik marihuana da vücuttan uzun süre atılmaz.
TEDAVİ
Herkese uygun olabilecek
tek
bir
tedavi
yöntemi
yoktur. Uygulanacak
olan
tedavinin amacı bağımlı olan
kişiyi aile içinde, iş hayatında ve
toplumda verimli hale getirecek
işlevsellik düzeyine getirmek
olmalıdır. Bunun için de tedavi
ortamlarını,
yapılacak
müdahaleleri ve hizmetleri her bir
bağımlının
kendine
özgü
sorunlarına ve ihtiyaçlarına göre
ele almak gerekir.
Uygulanacak tedavinin
kolayca
ulaşılır
olması
gerekir. Madde bağımlısı bireyler
tedaviye girme konusunda kararsız
olabileceklerinden dolayı tedaviye
girmeye hazır oldukları zaman
fırsatlardan
yararlanmak
çok
önemlidir. Eğer bağımlı kişiler
tedaviyi
talep
ettiklerinde
kendilerine tedavi olanaklarına kolayca ulaşamazlarsa tedavi taleplerinden
vazgeçebilirler. Bu durumda tedavi edebileceğimiz bağımlıları kaybetmemize neden
olabilir. Bunun içinde bağımlı hastaları her zaman kabul edecek tedavi merkezlerine
gereksinim vardır. Bu merkezlere başvuran bağımlılara randevu vererek bekletmek doğru
değildir. Çünkü bekleme sürecinde iken daha fazla fiziksel ve psikolojik zarar
görebilirler, yüksek doz kullanımı nedeni ile ölebilirler veya kriminal olaylara
karışabilirler yada motivasyonlarını kaybederek tedaviden vazgeçebilirler. Halbuki tedavi
ekibinin amacı bağımlı kişinin tedavi, motivasyonunu sınamak değil artırmak olmalıdır.
Bağımlı kişiler için seçilecek tedavi her türlü gereksinimlerini hedef
almalıdır. Bağımlı kişilere uygulanacak tedavinin etkili olabilmesi için amaç sadece
madde kullanımı kesmesi olmamalıdır. Aynı zamanda madde kullanımına bağlı oluşan
tıbbi, psikolojik, sosyal, mesleki ve yasal sorunlarına hitap edilmelidir.
Tıbbi detoksifikasyon bağımlılık tedavisinin sadece ilk safhasıdır ve tek
başına uzun vadede madde kullanımını değiştirmeye pek az yararı vardır. Madde
kullanımının kesilmesine bağlı görülen yoksunluğun akut fiziksel belirtileriyle güvenli
şekilde başa çıkmak için hastalara tıbbi detoksifikasyon uygulanır. Ancak tek başına tıbbi
detoksifikasyon nadiren bağımlıların uzun süreli yoksunluklarına yardımcı olur. Ancak
bazı bağımlılar yoksunluk dönemlerini atlatamadıkları için tedavi olamazlar. Bu nedenle
rahat ve sıkıntısız geçirilecek bir detoksifikasyon uygulaması etkin madde bağımlılığı
tedavisinin güçlü bir öncüsüdür.
Tedavinin etkin olması için bağımlı hastanın gönüllü olması şart
değildir. Bağımlı hastanın motivasyonu ne kadar güçlü olursa tedavi süreci o kadar
kolaylaşır. Aileden, iş yerinden veya cezai adalet sistemin gelen onay, teşvik veya
zorlama hem bağımlının tedaviye girişini ve tedavide kalınmasını hem de madde tedavi
müdahalelerinin başarısını ciddi şekilde artırabilir.
Tedavi sürecinde bağımlı hastanın olası bir madde kullanımı için sürekli
kontrol yapılmalıdır. Tedavi sırasında madde kullanımına kaymalar olabilir. Tedavi
sırasında bir hastanın madde veya alkol kullanımını örneğin idrar testi veya diğer testlerle
takip etmenin amacı hastanın madde kullanma dürtülerine karşı koymasına yardımcı
olmaktır. Böyle bir takip, madde kullanımına dair erken kanıt sağlayarak bağımlının
tedavisinin düzenlenmesine yardımcı olur. Yasadışı madde kullanımında testleri pozitif
çıkan hastalara geribildirimde bulunmak takibin önemli bir unsurudur.
Madde bağımlılığından iyileşmek uzun bir süreç olabilir ve sıklıkla birkaç
kez tedavi denemesini gerektirir. Bağımlı hastaların sadece bir kez tedavi ile başarılı
olmaları çok nadir görülen bir durumdur. Genellikle bağımlı hastalar diğer kronik
hastalıklarda olduğu gibi tedavi sürecinin her hangi bir döneminde de nüksler olabilir.
Bağımlı hastaların uzun süreli ayıklık dönemlerinin olmaları ve eski işlevselliklerine
ulaşmaları için uzun süreli tedaviye ve hatta çoğul tedavi denemelerine ihtiyaçları
olabilir.
Hastanın tedavisi için doğru seçilen ilaçlar, psikoterapi ve sağlanacak
danışmanlık hizmetleri tedavinin önemli unsurlarıdır.