ŞİZOFRENLERİN BEYİN YAPISI VE ORKİDELER Dr. Bülent Madi

ŞİZOFRENLERİN BEYİN YAPISI VE ORKİDELER
Dr. Bülent Madi- Nöroloji Uzmanı
Nöron: Bu sinir hücrelerinden beynimizde
milyarlarca sayıda var. Ne İşe Yarar?
Öğrendikçe beyindeki nöronlar arası binlerce bağlantı oluşur.
Şizofreni beyin fonksiyon bozukluklarından bir tanesidir. Peki
şizofrenlerin diğer insanlardan farkı ne?
Sık görülen örnekler:
•
Çevresindekileri düşman sayma, takip edildiğini
düşünme, birilerinin ona zarar vermek istediğini
düşünme (Sanrı).
•
Başkalarının duymadığı sesleri duyma, görmediği
görüntüleri görme. Bu nedenden dolayı karşısında bir
varmış gibi konuşma (Halüsinasyon).
Pozitif belirtiler
Konuşmada Düzensizlik: Düşünce ve konuşmanın organizasyonundaki olur. Bu nedenle dinleyen
konuşmayı anlayamaz. Konuşma dağınıklığı ve çağrışımlarda gevşeklik şeklinde de görülebilir.
Sanrılar: Düşünce içeriğindeki anormalliklerdir. Düşünce biçimindeki ve konuşmadaki düzensizlikten
daha merkezi bir yer tutarlar.
Varsanılar ve Diğer Algı Bozuklukları: Varsanılar (halusinasyonlar) çevreden gelen uyarıcı olmadığı
halde duyusal yaşantıların olmasıdır. En sıklıkla işitsel, daha az sıklıkla görsel alanda görülürler.
Negatif Belirtiler
İstek ve Enerji Azalması: Enerjinin olmaması ve genellikle günlük faaliyetlere ilgisizlik olarak görülür.
Hastalar öz bakım becerilerini gerçekleştirmezler.
Düşünce ve Konuşma Fakirliği: Bazı bileşenlerden oluşur. Konuşma fakirliğinde konuşmanın miktarı
çok azalmıştır. Konuşmanın içeriğinin azalmasında konuşma miktarı yeterlidir ancak konuşma çok az
bilgi içerir, belirsiz ve tekrarlayıcıdır.
Haz Alamama: Haz alma yaşantısının olmamasıdır. Boş zaman aktivitelerine karşı ilgi azlığı, başkaları
ile yakın ilişki kuramama ve cinselliğe ilgi duymama şeklinde kendini gösterir.
Duygulanım Küntlüğü: Duygulanım küntlüğü olan hastalarda hemen hemen hiçbir uyarıcı duygusal
tepkiye yol açmaz. Hasta boş bakabilir, yüz kasları sarkık, gözleri cansızdır. Duygulanımda küntlük
kavramı yalnızca duyguların dıştaki ifadesi ile ilgilidir.
Sosyal Bozukluk: Bazı şizofren hastalar kişilerarası ilişkiler alanında ciddi sorunlar yaşarlar. Sosyal
becerileri zayıftır.
Diğer Belirtiler
Katatoni, katatonik hareketsizlik, mum esnekliği, uygunsuz duygulanım.
Motor faaliyetlerde garip bozukluklar vardır, uygunsuz ya da garip duygulanım görülür.
Şizofreninin Alt Tipleri (DSM IV)
Katatonik Şizofreni: Bu tipin belirtileri hareket alanındadır. Bu kişiler katatonik hareketsizlik, aşırı
hareketlilik ve heyecan arasında gidip gelebilirler ancak her iki durumda da motor belirtiler ön
plandadır. Hareketsiz duran hastanın kol ve bacakları sertleşip şişebilir. Hasta hiç tepkisiz gibi görünse
de çevrede olup biten her şeyi kaydedip daha sonra anlatabilir.
Dağınık Şizofreni: Konuşma dağınıktır ya da konuşulanların takibi güçtür. Duygulanım düz ya da çok
değişkendir. Hastanın davranışları tümüyle çok düzensizdir.
Paranoid Şizofreni: Belirgin sanrılar vardır. Genellikle kötülük görme sanrıları vardır. Büyüklenme
sanrıları da gözlenebilir. Sanrısal kıskançlıklar görülebilir. Önemsiz olayları sanrısal çerçeveye koyup
kişisel anlamlar çıkabilirler. Bu hastalar kavgacı, ajite, kızgın ve bazen şiddete yönelimlidirler. Diğer
şizofrenlere kıyasla daha dikkatli ve konuşkandırlar.
Rezidüel Şizofreni: Aktif semptomların tamamının olmadığı veya diğer şizofreni tiplerini karşılayacak
yeterli semptomun bulunmadığı durumda şizofrenik bozukluğun devamına dair kanıtların olmasıyla
tanımlanır.
Farklılaştırılmamış Şizofreni: Diğer tiplerden birine kolaylıkla yerleştirilemeyen gruptur.
Nedenleri
Şizofreninin nedenleri tam olarak kanıtlanmış. Bununla birlikte birkaç faktör şizofreni ile ilişkilidir.
•
Genetik faktörler
•
Nörokimyasal değişiklikler
•
Beynin yapısal bozuklukları (frontal, temporal, limbik ve bazal ganglia alanları, beyin simetrisi)
•
Doğum sonrası Sinaptik budama dönemi ile ilgili problemler
•
Endokrin faktörleri
•
Psikososyal faktörler
Tedaviler
Biyolojik Tedaviler
•
Şok ve psikocerrahi
•
İlaç tedavileri
Psikolojik Tedaviler
•
Psikodinamik tedavi
•
Aile tedavisi ve duygu dışavurumu
•
Davranış tedavisi
•
Bireysel terapi
Şizofren Dehalar
David Helfgott
Tolstoy
Orkideler
Orkideler ilginç bitkilerdir. Orkide tohumları, diğer
bitkilerin tohumlarından farklılık gösterir. Diğer bitkilerin
tohumları çimlenirken ihtiyaç duydukları besin
maddelerini kendi bünyelerinden sağlarken, orkidelerin
tohumlarında bu besin maddesini sağlama yapısı yoktur.
Yani orkideler doğal ortamda, diğer mikro canlılar ve
mantarlarla yaşam işbirliği yaparak besinlerini sağlarlar.
Dolayısıyla bu işbirliğini kültür koşullarında elde etmek
neredeyse imkansızdır.
Orkidelerin Genel Özellikleri
•
Besin sağlamak için toprakta bulunan bir mantar türüyle ortak yaşam içindedir.
•
Dişi feremona benzer bir koku yayar ve böylece erkek böcekleri kendine çeker ve tozlaşmayı
sağlar.
•
Tarım alanlarının genişletilmesi,
•
Bilinçsiz söküm,
•
Hızlı kentleşme, buna bağlı doğal çevreye verilen zarar,
•
Otobanlar, yeni açılan yollar orkideler için risk oluşturuyor!
•
Sadece yüzde 2,7'lik bölümü çevresel risk faktörüne maruz kalmadan yaşayabiliyor.
•
Orkideler sanki mezarlıklara sığınmış durumda. .Mezarlıklardan çiçek toplanmadığı ve
hayvanlar otlatılmadığı için en ilginç orkide türleri artık mezarlıklarda yaşam alanı buluyor.
•
Orkidelerin artık mezarlıklarda yaşam şansı bulması ilginç değil mi?
•
Türkiye'de de 100 den fazla tür ve alt tür düzeyinde orkide saptandığını saptanmıştır.
•
Yalnız bu sayı bile orkide açısından Türkiye'nin ne kadar zengin olduğunu göstermiyor mu?
•
Tıpkı şizofren dostlarımız gibi değil mi?
•
Onlara da toplumumuzun renkleri olarak bakmak gerekli.
Yaşamında şizofreni öyküsü olan ve yaşama farklı bakış açısı ile yaklaşarak zevkle kitaplarını
okuduğumuz, eserlerini incelediğimiz birçok roman öykü yazarı, ressam, heykeltıraş sanatçı var!
Çevremizdeki kalabalık ve kirlilik nedenleri ile toplumsal ahenk bozuldu diye doğdukları yerleri
terk ediyorlar. Makineleşiyor ve çoraklaşıyoruz galiba. Goya’nın İstanbul’daki sergisinde
karşılaştırmalı yaşam sürecini ( karşılaştırmalı tarih) izlediniz mi?