docOkuldan İse Gecis Sürec ve Teknikleri
download 
Şikayet Transkript
Okuldan İse Gecis Sürec ve Teknikleri
DERS NOTLARI A.Ü. EÐ ÝTÝM BÝLÝMLERÝ FAKÜLTESÝ EYLÜL 2002 2 ÝÇÝNDEKÝLER Önsöz.........................................................................................................................3 BÖLÜM I ..................................................................................................................5 GÝRÝÞ ........................................................................................................................5 ÝÞ ARAMA KORKUSUNU YENMEK..............................................................6 BÖLÜM II .................................................................................................................9 ÝÞE BAÞVURU HAZIRLIKLARI .............................................................................9 Kiþisel Bilgi Formu Hazýrlama .................................................................................10 Özgeçmiþ Hazýrlama ................................................................................................11 Online Özgeçmiþler Hazýrlama Üzerine BazýÝpuçlarý..........................................14 Ýþe Baþvuru Mektubu ...............................................................................................15 Portfolyo Hazýrlama .................................................................................................16 Bilgi Toplama Görüþmesi.....................................................................................18 BÖLÜM IV..............................................................................................................22 AÇIK ÝÞLERE ULAÞMAK ÝÇÝN KULLANILACAK KAYNAKLAR ............22 Arkadaþlar, Tanýdýklar ve Akrabalar.....................................................................22 Okullarýn Ýþ Bulma Destekleri ..............................................................................23 Doðrudan Ýþverene Ulaþmak.................................................................................25 Eleman Ýlanlarý.....................................................................................................26 Ticari ve Mesleki Dergiler....................................................................................27 Kamu Ýþ Bulma Kurumlarý...................................................................................28 Kamu Personel Sýnavlarý......................................................................................29 Devlet Bakanlýklarý..............................................................................................29 Belediyeler...........................................................................................................30 Özel Ýstihdam Kurumlarý......................................................................................30 Ýnternet.................................................................................................................31 BÖLÜM V...............................................................................................................33 Mezunlarýn Ýþe Geçmelerinde Okul ve Eðitimcilerin Rolü........................................33 Okuldan Ýþe Geçiþ Modeli ....................................................................................37 Kýsmi ZamanlýÖðrenci Ýstihdamý.........................................................................38 BÖLÜM VI..............................................................................................................42 Okuldan Ýþe Geçiþte Ailenin Yeri .........................................................................42 KAYNAKÇA...................................................................................................44 ÇERÇEVELER....................................................................................................45 3 Önsöz Çalýþma yaþamý insanlarýn günümüzde ulaþtýðý yaþam düzeyinin ve standardýnýn üretildiði yerdir. Toplumlarýn sahip olduklarý fiziksel ve beþeri kaynaklar da önemli ölçüde çalýþma etkinliðinin bir sonucudur. Evlerde kullandýðýmýz basit araç gereçlerin, karmaþýk yüksek teknoloji ürünü eðlence ve eðitim araçlarýnýn üretimi de asýl olarak çalýþma örgütlenmesinin bir sonucudur. Sadece fiziksel olan deðil önemli ölçüde, toplumlarýn sahip olduðu bireysel-kümesel davranýþlarýn kültürel nitelikte olanlarýda giderek daha çok çalýþma yaþamý ile entegre bir hale gelmekte ya da pek çok konuda zaten çalýþma yaþamýnýn bir uzantýsýolarak ortaya çýkmaktadýr. Eðitim sürecinin asýl olarak toplumsallaþma aracýolduðu düþünüldüðü durumda dahi, eðitim sürecinin de çalýþma yaþamý ve örgütlenmesinin etkilerinden kaçýnamaz olduðu görülmektedir. Bir insanýn yaþamýný tümüyle saran etkileri nedeniyle çalýþma örgütlenmeleri, bir baþka deyiþle iþ dünyasýbelli bir olgunluk yaþýna gelen, eðitimini tamamlayan ya da çeþitli nedenlerle küçük yaþta kendi veya kendisiyle birlikte ailesinin geçimini saðlama ya da ona katkýda bulunma zorunluluðu ile karþýlaþan çocuklar için yaþamý kazanma/ yeniden üretme yeridir. Özellikle çocuklarýn ve eðitim çaðýndaki genç ergenlerin çalýþma yaþamýnda bulunma zorunluluklarý o ülkenin sahip olduðu üretim düzenlemeleri ve biçiminin yetersizliði ve ayýbýdýr. Bu tür sorunlarýn çözülmesinin yolu çalýþma yaþamýnýn daha iyi düzenlenmesine yolaçacak toplumsal, kültürel, eðitsel geliþmeler ve siyasal (yasal) ve ekonomik düzenlemelere yönelik mücadeleler içinde yeralmaktadýr. Bununla birlikte her bireyin mevcut sorunlar ve güçlükler karþýsýnda ayakta durmasýný ve daha iyi bir yaþam sürmesini saðlayacak birikimleri kazanma yönünde çaba göstermeyi de ertelememesi gerekir. Eðitim süresinin uzamasý nedeniyle bir çok ülkede iþ yaþamýna geçiþ giderek ileri yaþlara uzatýlýyor olsa da çalýþma yaþamý gençlerin içine dalmak zorunda olduklarýve geleceklerini arayacaklarýbir yaþama alanýolacaktýr. Çalýþma öðrenmenin durmasý ve sadece öðrenilmiþ olanlarýn uygulanmaya baþladýðý bir süreç deðil, öðrenmelerin yaþayarak sürdürüldüðü bir alan olmalýdýr. Bu olmadýðýnda çalýþma insaný mutlu etmez, yalnýzlaþtýrýr ve bir makineye dönüþtürür. Makineler, niteliði gereði üretim sürecinde kullanýlmalarý sýrasýnda deðer kaybýna uðrarlar ve bir süre sonra yerlerine gelen daha iyileri ile deðiþtirilerler. Emeðin sahibi insan ise üretim sürecinde öðrendikçe yenilenir ve deðer kazanýr. Ýnsanýn öðrenmesini ve mutlu olmasýný önleyen pek çok etken çalýþma yaþamý içinde bulunmakla birlikte, çalýþma yaþamý insaný en çok mutlu eden ve yaþamýnýdaha iyi sürdürmesini, kendini geliþtirmesi ve gerçekleþtirmesi olanaklarýný saðlayan bir özellik taþýr. Çalýþma, bir üretim etkinliðinde bulunmak ve üretimden bu etkinlik karþýlýðýnda pay almaktýr. Bu nedenle, daha önce kendilerine aktarýlan ya da kendilerince çeþitli nedenlerle 4 elde edilen servetleri olmayan milyarlarca insan için dünyada yaratýlan deðerlerden pay almanýn en önemli yolu çalýþmaktýr. Çalýþmak ise, üretimin kar amacýyla yapýldýðý kapitalist toplumlarda daha çok piyasanýn koþullarýný bilmek ve buna uygun tepkiler ve davranýþlar göstermeyi gerektirmektedir. Bir ülkedeki çalýþma orgütlenmesindeki yenilenme çalýþma yaþamýnýbelirleyen hukuksal çerçeve, o ülkenin çalýþma yaþamýnýn özellikleri ve geliþiminin hýzý ile toplumun yenileþme yönündeki eðilimleri ile iliþkili olmaktadýr. Bu özelliklerin deðiþimi belli bir zaman almakta ve çoðunlukla önemli geliþme ve ilerlemeler neredeyse bir kuþaðýn çalýþma yaþamýna baþlayýp ayrýlmasýna deðin uzamaktadýr. Bu anlamda, çalýþma yaþamýna hazýrlanma deðiþmelere hazýr olmak kadar varolan yapýya uygunluðu da içermek zorundadýr. Bu çalýþma , iþsizliðin ve iþgücü hareketliliðinin yoðun olarak yaþandýðý günümüz toplumlarýnda deneyimlerini kendi yanlýþlarýve olumsuz yaþantýlarýile edinmek zorunda olan gençlerle iþ arama ve iþe girme konusunda dikkate alýnmasý yararlý olabilecek bazý konularý paylaþmak, zamanla gözlenebilecek iþyerleri beklentilerini, nereden baþlamalýyým? Ne yapmalýyým? Nasýl yapmalýyým gibi sorular için daha önce düþünülmüþ yanýtlarý aktarmak gibi iþlevleri üstlenmek amacýndadýr. Bu amaçla, çalýþmada bazýbölümlerde okuyucu olarak gençlerin doðrudan kendilerinin deðil, doðrudan iliþkide bulunduklarý ailelerinin ve öðretmenlerinin, eðitimci topluluðunun hedeflendiði de olmaktadýr. Eðitim kurumlarýnda liderler yetiþtirmek, iþyerlerini geleceðe taþýmak ve kendilerine iþ için baþvuran adaylardan iþe en uygun olaný seçmek konusunda eðitimler verilip, bunun için bilgi üretilip iþ dünyasýnýn hizmetine sunulurken, iþ arayan bireylerin iþe girme konusunda daha az bilgiye sahip olabildikleri, bu anlamda daha az destek bulabildikleri ve bir bilgi asimetrisi, dengesizliði ortaya çýktýðýný söylemek mümkündür. Gerçekte bu konuda saðlanan desteðin iþyerlerine dezavantaj yaratmak yerine belki ek yararlar üretebileceðini iddia etmek de olasýdýr. Ancak her koþulda, bilgi asimetrisindeki azalma gençlerin de kendilerini daha iyi hissetmelerine, daha az iþ arama maliyetine katlanmalarýna ve uzun dönemde daha doðru kararlarla kendileri için de daha yüksek yarar yaratmalarýna yolaçabilecektir. Geliþmiþ ülkelerde yüzlercesi yazýlan, ülkemizde ise sayýsý bir elin parmaklarýný geçmeyecek sayýdaki bu tür çalýþmalar yanýnda, bu çalýþmanýn da çalýþma yaþamý sýnýrýnda bulunan gençlere ve onlara iþ arama sürecinde destek olan öðretmen ve ailelerine yararlý olmasýnýumuyorum. Hasan Hüseyin Aksoy Mart 2002, Ankara 5 BÖLÜM I GÝRÝÞ Türkiye'de çalýþma çaðý içinde bulunan çok sayýda insan iþ bulma ümidi olmadýðý için iþ aramaktan vazgeçmiþ, ya da hiç denememiþtir. Bu küme içinde üniversite mezunu gençler ve kadýnlardan eðitim düzeyi düþük ya da yüksek çeþitli bedensel engeli bulunan bireyler de bulunmaktadýr. Devlet Ýstatistik Enstitüsü'nce gerçekleþtirilen Hanehalký Ýþgücü Anketlerinden ( Nisan 1999 ) sonuçlarýna göre 12 ve üzeri yaþ kümesindeki iþgücüne dahil olmayanlardan iþ aramayýp iþ baþý yapmaya hazýr 167 bin kiþi bulunmaktadýr. Bunlardan %46,1'i (77.000 kiþi) ise nereden iþ arayacaðýný bilmemektedir. Bu grubun yarýsýný ise çalýþma yaþamýna ilk kez girecek olmasý beklenen ya da çalýþma yaþamýnýn ilk yýllarýnda olan 15-24 yaþ grubu genç nüfus oluþturmaktadýr (Aksoy 1999, s.135). Belirtilen grupta yer alan iþsizlerin bir diðer özelliði ise çoðunun kadýn olmasýdýr. Gençler arasýnda da kadýnlarýn iþsizlik oranýdaha yüksektir. Çalýþma yaþamýnýn ilk yýllarýnda bulunan ve iþgücü piyasasýna geçen, ilk kez iþ aramaya baþlayan kadýnlar hem genç olmanýn hem de hem de cinsiyetle ilgili olarak toplumda ve iþ dünyasýnda yerleþen önyargý ve olumsuz kalýplarýn etkileriyle karþýlaþmaktadýrlar. Genç kadýnlarýn ve kýzlarýn istihdamda karþýlaþtýklarý bu yargýlar sadece ülkemize özgü bir durumu yansýtmamakta, ancak deðiþik düzeylerde geliþmiþ ülkelerde de kendine yer bulmaktadýr. Bu noktada iþgücü piyasasý içindeki iþsizlik sorununa bu küme açýsýndan daha özenli bakýlmalý ve özellikle bu kümenin istihdamýný geliþtirmeye destek saðlayacak politikalar üzerinde durulmalýdýr. Bir ülkenin genel ekonomik politikalarýnýn istihdamda geniþleme ve çalýþma koþullarýnda iyileþme saðlamasýný ummak dýþýnda, iþgücü piyasýna ilk kez girecek gençlerin ve yetiþkinlerin piyasa açýsýndan önem taþýyan yetenek, bilgi ve becerilere sahip olmasýda geçiþ sürecindeki sorunlarýazaltmada yararlýolabilecektir. Gerçekte hýzlý deðiþen iþ koþullarý ve üretimde kullanýlan teknoloji mevcut çalýþanlarýn da sürekli yenilenmelerini gerekli kýlmaktadýr. Bu yenilenme bulunduklarý iþyerlerinde saðlanan olanaklar, eðitimler, bireysel deneyimler ve yaþantýlarý, gözlemler ile gerçekleþtirilebilir. Henüz iþe baþlayamayanlar için iþ yaþamýna hazýrlanmak daha çok baþkalarýnýn deneyimleri, yazýlý ve görsel bilgi araçlarý, devam edilen hizmetöncesi eðitimleri ve geçici , gönüllü etkinliklerde 6 edinilen deneyimler ile sýnýrlýkalmaktadýr. Bu sýnýrlýlýðýaþmalarýna katkýda bulunmak amacýyla, eðitim süreci içinde ve dýþýnda gençlerin iþ yaþamýyla ve iþleyiþ ve politikalar konusunda bilgilenmeleri saðlanmalýdýr. Bu bilgilerin kuramsal boyutu olduðu denli beceri ve gözleme dayalýboyutu da bulunmaktadýr. ÝÞ ARAMA KORKUSUNU YENMEK Çalýþma yaþamýna giriþ ve sürekli çalýþmaya hazýr olma, öðrenme amaçlý olarak saðlanan ortamlardan baþlayarak, ve bunun yanýsýra gençlerin eðitim sýrasýnda kendi baþlarýna ücret karþýlýðý elde ettikleri deneyimlerle sürdürülen bir süreç sonunda saðlanabilir. Kuþkusuz, böyle bir modeli ülke çapýnda yaygýnlaþtýrmak mevcut ekonomik büyüklükler, çalýþma yaþamýkoþullarý, iþsizlik düzeyi ve çalýþma ve istihdama iliþkin mevcut hukuksal yapý ile gerçekleþtirmek olanaklý görünmemektedir. Buna karþýn, pek çok yerde, gençlerin iþ bulma, istihdam saðlama ve saðlýklý iþ iliþkileri kurma konusundaki çabalarýný engelleyen ve hatta çalýþmak istedikleri halde iþ aramaktan vazgeçirten bir çok neden bulunmaktadýr. Ýþe iliþkin güvensizlikler, iþ bulmadaki baþarýsýzlýklar, geçmiþte yaþanan olumsuzluklar iþ arama çabalarýnýketler. Bu nedenler, tümüyle ya da kýsmen iþsizlik düzeyi yüksek ülkelerde gençleri ve yetiþkinleri etkileyebilmektedir. Bu etkiler sonucunda pek çok insan pasif bir þekilde evde iþ beklemeye, iþsiz kalmaya ya da yaþamýný hiç de istemediði bir þekilde sürdürmeye razýolur. Kiþisel kaygý ve kuþkular, gerçekle uyuþmayan bazýönyargýlar da iþ aramayý önleyebilmektedirBu konudaki korku ve kaygýlar sadece gençlere özgü deðildir. Çeþitli yaþantýlar ve olumsuz deneyimlerle, çevremizde varolan olumsuz önyargýlardan da etkilenerek kendimizle ilgili bazý yargýlara gideriz. Bu yargýlarýmýz bizim gelecekteki davranýþlarýmýzý da önemli ölçüde belirleyebilir ya da bazý durumlarda bizi iþ arama çabasýna girmekten, ya da öngördüðümüz sorunla mücadele etmekten alýkoyabilir. Çoðu kez bu durumun bir döngü yarattýðý ve bu durumun da sorunu aðýrlaþtýrdýðý belirtilebilir. Sýkça çevremizde görebileceðimiz bu nedenler arasýnda, daha çok ileri yaþtaki yetiþkinleri dikkate alarak, þunlar sayýlmaktadýr: (National Business Employment Weekly, 1998, Dow Jones and Co. Inc.'den aktaran, Employment News 1998, Issue 35, s. 1, 4). Yaþ. (Çok yaþlýyým). Yaþ ve cinsiyete iliþkin olarak iþyerlerinde belli bir düzeyde ayrýmcýlýk olduðunu gözlemek olanaklýdýr. Bununla birlikte bu tutum tüm iþyerlerinde geçerli deðildir. Bir çok insan yaþýn deneyimin yararlarýný da getirdiðini 7 bilir. Daha önce yapmýþ olduklarýnýz, nasýl yapýlacaðýný daha iyi bilmeniz, daha çok katýlýmcýolabilmeniz, diðer çalýþanlara aktarabilecek birikimleriniz olmasý, potansiyel sorunlardan kaçýnabilmeniz yaþla birlikte kazanýlabilecek ve listelenebilecek bir kaç nitelik olarak gözükmektedir. Öte yandan gençler de kendileri için piyasanýn dezavantajlarla dolu olduðunu düþünmektedir, haklý olarak. Bir çok iþyeri eleman arayýþýnda deneyim de aramaktadýr. Ancak çoðu kez gençlerin iþ deneyimleri yoktur. Bu durum da bir kýsýr döngüye yolaçmaktadýr. Ýþ yoksa deneyim yok, deneyim yoksa iþ yok. Ancak bu kýsýr döngünün kýrýlmasýna aldýklarý eðitim ve niteliði, eðitim aldýklarý sýrada katýlýnan etkinlikler ile gençlerin planlý bir þekilde gerçekleþtirdikleri program dýþý etkinlikler, ilgiler ve alýþkanlýklar ve sahip olduklarýiliþkiler aðýyardýmcýolacaktýr. Eðitim. (Yeterince eðitimli deðilim). Deneyimlerinizi öne çýkarýn. Eðitim yaþamýn her aþamasýnda sürdürülebilir. Gerçekten gereksinim duyduðunuz bir eðitim için de iþ arama ile birlikte çaba gösterebilirsiniz. Bunun için hiç bir zaman geç deðildir. Sahip olduðunuz nitelikleri kullanabileceðiniz çalýþma alanlarýnýayrýntýlýbir þekilde gözden geçirmeniz ve bunlarý kullanabilmek için çevrenizden destek istemeniz de iþ arama sürecinde yararlýolacaktýr. Beceriler. (Becerilerim güncel deðil). Bir iþ yerinde kullanýlan beceriler bazen genel nitelikte olabilir ve zaman içerisinde iþyerlerinde saðlanan çevre, yetiþtirme ve deneme fýrsatlarý ile geliþtirilebilir. Sahip olmadýklarýnýz kadar sahip olduðunuz beceriler üzerine düþünün ve bunlarýn geliþtirilebileceðini gözardýetmeyin. Odaklanma yetersizliði. (Yapmak istediðimin ne olduðunu bilmiyorum). Amaçlarýnýzý net bir þekilde belirlemek ve hangi iþin kendiniz için en uygun iþ olduðunu belirlemek için psikolojik testler þart deðil. Kendinizi geliþtirmek için çaba gösterirken becerilerinizi gözden geçirmenize yarayacak kitaplardan yararlanmayý ihmal etmeyin. Kitaplýklarý ve ilgilerinizi belirlemeye yardýmcý olacak mesleki dergileri de daha sýk gözden geçirmeye baþlayabilirsiniz. Bunlar yanýnda ayrýca "kendini tanýma" etkinliði konusunda profesyonellerden yardým almak isterseniz iþ bulmada aracýlýk eden kamu iþ kurumunun (Türkiye Ýþ Kurumu) illerdeki þubelerine veya Meslek Danýþma Merkezine baþvurabilirsiniz. Kendisiyle Ýlgili Yetersiz Gelecek Kestirimleri. (Ne aradýðýmý kesin olarak açýklayamýyorum) Geçmiþte yaptýklarýgelecekte yapabileceklerini açýklamaya yardým eder. Profesyonelce yazýlmýþ, açýk, ayrýntýlý bir özgeçmiþ bu konuda yararlý olabilecektir. Özgeçmiþinizdeki güçlü ve zayýf yönler yol gösterici olabilecektir. 8 Fýrsat Eksikliði. (Etrafta iþ yok). Ýliþkiler aðýný kullanma ve açýk iþler konusunda bilgi almak için yardým istemek bazen çok daha gerekli olabilir. Ýþ bulma yerine iþyerlerine iliþkin bilgile konusunda yardým istemek rahatsýz edici bulunmayacaktýr. Ücret-Maaþ. (Deðerimce ödeme yapýlmayacak, hak ettiðim ücreti alamayacaðým). Piyasada sizin çalýþmayý istediðiniz ve hazýrlandýðýnýz iþler için geçerli ücret düzeyini, iþ ilanlarýndan, meslek ve ekonomi dergilerinden, ilgili olabilecek tanýdýk çevrenizden öðrenin. Ücret konusunda pazarlýk yapmak için de hazýrlýklý olun ya da hazýrlanýn. Bunu saðlayacak size pazarlýk gücü verecek özellik ve koþullarýnýzý gözden geçirin. Ücret düzeyi iþ içerisinde sözkonusu olabilecek yükselme fýrsatlarýna da baðlýdýr. Bu tür olasýlýklar ve ücret dýþýsaðlanan olanaklar ya da sizin için deðerli olabilecek ek olanaklarýda bu çerçevede gözden geçirin. Reddedilme. (Reddedilme ile baþa çýkamam. Bunu göðüsleyemem). Yapabilirsiniz ve yapmalýsýnýz. Siz böyle bir durumla karþýlaþacak ilk, tek ve son kiþi deðilsiniz.Bir iþten reddedilme kiþisel bir þey deðildir. Ýþyerlerinin aradýðý nitelikler ile sizin sahip olduklarýnýzýn ve onlarýn sunduklarý ile sizin beklentilerinizin her zaman uyuþmasý mümkün deðildir. Kendinizi böyle bir konuyu duygusal olarak ele almaktan uzak tutmalýsýnýz. Mülakat- Görüþme- Sýnav. (Ben bunlarda iyi deðilim). Biraz pratik, biraz çevre, aile, arkadaþ desteði sizi þu an hissettiðinizden daha iyi yapacaktýr. Arkadaþlarýnýz ile mülakat denemeleri yaparken yetersiz olduðunuz konularda kendinizi daha iyi hissedinceye ve doðal halinizi buluncaya kadar denemeleri sürdürün. Ýþverenlerin olasý mülakat sorularý konusunda da bilgi edinip bunlarý karþýlama konusunda hazýrlýk yapýn. Çevre. (Ýþ ortamýnda olmaktan hoþnut olmayacaðým). Hangi iþyerinde? Kimlerle? Neden? Ýnsanlarýn yakýn dostlarý da, amansýz rakipleri de çoðu kez iþ yaþamýnda yer alýr. Þu anda sizin yaþadýklarýnýzýn benzerlerini yaþamýþ olan ve sizinle paylaþacak çok þeyi olan insanlar iþyerlerinde bulunuyor. Kötü koþullar ve yaþantýlar kadar iyilerini elde etme þansýda çalýþma yaþamýiçinde yer alýyor. Bilinmeyen korkusu ancak bilinir hale geldiðinde yokolur. Bunlarýnasýl bilinir kýlabiliriz? Öncelikle evden çýkmakla ve çalýþma yaþamýna girmek için yeniden ve yeniden çaba göstermekle. Ýçinde bulunduðumuz kendi zihnimizle yarattýðýmýz düþünme kalýplarýndan, önyargýlardan kurtulmaya çalýþmak da bizim en büyük yardýmcýmýz olacaktýr. 9 BÖLÜM II ÝÞE BAÞVURU HAZIRLIKLARI Ýþe baþvuru öncesi yapýlacak hazýrlýklarla birlikte, eþ zamanlý olarak, açýk iþlere ulaþma yönünde doðrudan bir çaba olarak "açýk iþleri arama" çabasý gösterilmelidir. Açýk iþlere ulaþmayý saðlayacak en iyi kaynak ya da yöntem, iþyerlerinin, iþverenlerin iþgören bulma kaynaklarý ve yöntemlerini bilmek ve onlara yönelmektir. Buradan hareketle, özellikle iþyerleri ile bir iletiþimi olan veya çalýþmakta olan tanýdýklar, akrabalar, arkadaþlar; mezun olduðumuz okullarýn öðretmen ve diðer personeli,doðrudan iþyerlerine baþvurular, medyada yeralan eleman ilanlarý, ticari ve mesleki dergiler, Kamusal Ýþ Bulma Kurumlarý (Türkiye'de Ýþ Kurumu), özel eðitim ve istihdam kurumlarý, iþyerlerinin internet sayfalarý, internet ortamýnda faaliyet gösteren iþ ve eleman bulma siteleri iþ aramada baþvurulabilecek temel kaynaklar arasýnda sayýlabilir. Ýþ arama sürecinin baþýnda çalýþýlmak istenen ya da çalýþýlma olasýlýðýbulunan iþyerleri ile ilgili bilgilere bir liste halinde ya da yeterince düzenlenmemiþ genel bilgiler þeklinde ulaþýlmýþ olabilir. Çalýþýlabilecek iþyerleri listesi oluþturma konusunda internetten yararlanýlabileceði gibi, iþ arayan bireyin bulunduðu bölgenin sanayi, ticaret odalarý, meslek örgütlerinin þubeleri de çok iyi bir kaynak olabilir. Özellikle kamu kesimi dýþýndaki iþyerleri için ulaþýlmak istenen, iletiþim kurulmasý gereken iþveren ya da personel/insan kaynaklarýbirimlerinin yöneticileri olacaktýr. Bu kiþilerle ya da genel olarak kurumla iletiþime geçmeden önce iþ arayan bireyin bazý hazýrlýklarý tamamlamýþ olmasý gerekir. Bu hazýrlýklar kendini ifade etme ve gerekli bilgileri kolayca ve doðru bir þekilde aktarabilmesi için yarar saðlayacaktýr. Ýþyerlerine iliþkin bilgi toplama ve listeleme dýþýnda, iþ baþvurusu öncesi yapýlacak diðer hazýrlýklar arasýnda öncelikle a) "kiþisel bilgi formu" hazýrlamak, b) özgeçmiþ hazýrlamak, c) portfolyo hazýrlamak d) Ýnformal bilgi toplama görüþmesi bulunmaktadýr. 10 Kiþisel Bilgi Formu Hazýrlama Ýþ arama sürecinde sýkça kendimizle ilgili bilgileri baþkalarýna aktarmak durumunda kalýrýz. Bu aktarýmý iþverenlere yönelik olarak iþ baþvurularýnda formal bir þekilde özgeçmiþ ile yapabileceðimiz gibi, zaman zaman telefon görüþmelerinde ya da referans istediðimiz kiþilere ek bilgi saðlamak amacýyla da yapabiliriz Her zaman güncelleþtirilmiþ bir kiþisel bilgi veritabaný gerek özgeçmiþ hazýrlamada gerekse kendimizle ilgili geliþmeleri bütüncül olarak deðerlendirmede yararlý olabilecek bir araçtýr.. Kiþisel Bilgi Formu bireyin kendisiyle ilgili bilgileri topladýðý bir kiþisel bilgi bankasýdýr. Bu formda birey kendisi hakkýnda ve çalýþma yaþamýyla ilgili olabilecek önemdeki tüm bilgiler yer alabilir. Bir kiþisel bilgi formunda þu bölümlerin bulunmasý önerilmektedir. (Bir Kiþisel Bilgi Formu örneði ÇERÇEVE 3’de verilmiþtir.) Kimlik Bilgileri: Kiþisel Bilgi Formu hazýrlamaya baþlarken öncelikle ad, adres, telefon numarasý, kimlik numaranýz, varsa vergi numaranýz vb. bilgileri yazýnýz. Bu kýsma nüfus kayýtlarýnýzda yer alan doðum tarihi, yeri, fiziksel ölçülerinizle ilgili bilgileri de yazmak yararlý olabilir. (Boy uzunluðu, aðýrlýk gibi fiziksel ölçüler bazý çalýþma alanlarýnda istenebilecek bilgiler arasýnda olabilir. Aldýðýnýz eðitim ve aradýðýnýz çalýþma yerlerine baðlý olarak bu konudaki gerekliliðe kendiniz karar veriniz). Eðitim: Ýlkokuldan en üst eðitim kurumuna kadardevam edilen okullar, alýnan derece ya da diplomalarýn adý, devam edilen ve mezun olunan tarihler, mezuniyet notlarý ya da dereceleri bu kýsýmda yazýlabilir. Buý kýsýmda örgün eðitim dýþýnda devam ettiðiniz beceri geliþtirme ve diðer yetiþtirme kurslarý da listelenebilir. Özel kurslar için de ayrýntýlýolarak devam edilen kursun adý, devam edilen süreler, adresi gibi bilgiler yazýlmalýdýr. Ýþ Deneyimi: Ýþ deneyimi olarak düþünülebilecek tüm çalýþmalar bu kýsýmnda listelenir. Ýþyeri adý, çalýþýlan iþ, görev, unvan, iþyeri adresi, telefon numarasý ve bir üst amir yada denetçinizin adýnýn yazýlmasý yararlý olacaktýr. Ýþyerlerinde çalýþýlan tarihler ve elde edilen gelirle ilgili bilgiler de bu kýsýmda yazýlmalýdýr. Öðrencilik sýrasýnda gerçekleþtirilen kýsa süreli çalýþmalar, çocuk bakýmýndan sivil toplum örgütlerindeki çalýþmalara kadar kýsmi zamanlý, para karþýlýðýyada gönüllü olarak çok kýsa süreli çalýþýlan iþleri yazmayýda ihmal etmemek gereklidir. 11 Beceriler, Ödüller, Katýlýnan Etkinlikler, Hobiler ve Ýlgiler kaydedilmesi yararlýolacak diðer bilgilerdir. Beceriler bölümü altýnda, baþvurma olasýlýðýnýz olan türdeki iþlerle ilgili iyi yapýlabilen þeyleri listelemelidir. Bilgisayar kullanma becerisi, hangi yazýlýmlarýn kullanýlabildiði, yabancý dil bilgisi, araç-makina kullanma bilgi -becerileri bunlar arasýnda olabilir. Bir iþte kullanýlabilecek ve yararlý-önemli olabilecek beceriler çok geniþ, olaðandýþýya da pek çok kiþinin kolaylýkla edinebileceði beceriler olabilir. Bir büyük maðazada hýzlý ulaþýmý saðlamak için paten kullanan, büyük bir havaalanýnda iç ulaþýmda scooter kullanan çalýþanlar diðer eðitsel beceriler yanýnda pek çok genç ve çocuk için eðlenme amaçlýgeliþtirilen beceriyi iþ becerisi olarak gereksinmekte ve kullanmaktadýrlar. Bugün farkýnda olmadýðýmýz pek çok becerimiz iþle ilgili beceri haline dönüþebilir. Bu becerilerin farkedilmesi veya geliþtirilemsi bir parça yaratýcý düþünmeyi de gerektirebilir. Ödüller: Bir kurumdan ya da etkinlikten alýnan ödüller veya baþarý belgeleri bu kýsýmda kaydedilebilir. Hobi ve ilgiler arasýnda ise, yapmaktan hoþlandýðýnýz ve yaþamýnýzda yer tutan etkinlikler, özellikle iþ yaþamýyla ilgili olanlarýlistelenir. Referanslar: Bir kiþisel bilgi formunda önemli yeri olabilecek diðer bir bilgi de üç-dört referans kiþidir. Bir referans sizi iyi tanýyan ve sizin kiþisel ve iþle ilgili olabilecek nitelikleriniz konusunda bir iþverenle konuþabilecek, hakkýnýzda yazýlý bilgi verebilecek kiþidir. Öðretmenleriniz, okul yöneticileri, öðretim üyeleri, eski iþverenler katýldýðýnýz grup veya topluluklarýn danýþmanlarý iyi seçilmiþ referanslar arasýnda yer alýr. Bununla birlikte referans olarak yazýlacak kiþilerden daha önceden izinlerini istemek gereklidir. Ayrýca referans yazma durumunda gerekli olabilecek, telefon, adres ve bulunduklarý görev, unvanlarý konusundaki bilgileri de, iletiþim kurarak, gerektiðinde güncelleme yaparak kullanmak daha güvenli bir yol olacaktýr. Özgeçmiþ Hazýrlama Özgeçmiþ, hemen her iþ arayan bireyin iþ baþvurularýnda kullanmak durumunda kaldýðý bir belgedir. Açýk iþ ilanlarýnýn özellikle belli bir beceriye gerek duyulan iþ ya da meslek türlerinde çoðu kez baþvurulara bir özgeçmiþ eklenmesi istenir. Özgeçmiþ, bir kiþinin eðitim, iþ deneyimi, ve istihdam için önem taþýyan diðer niteliklerinin özet bir tarihçesidir. Özgeçmiþler, genellikle iþverenlere/personel 12 veya insan kaynaklarýbirimlerine bir iþ baþvuru mektubuyla veya doldurulmuþ bir iþ baþvuru formuyla birlikte verilir veya gönderilir. Bir iþveren için özgeçmiþ okuma, iþgören adayýhakkýnda birþeler öðrenmek için hýzlý ve kolay bir yoldur. Ýyi hazýrlanmýþ bir özgeçmiþ, niteliklerinize iþverenin dikkatini çekebilir. Daha ayrýntýlý bilgilere ulaþmak için bir görüþmeye yolaçabilir. Ayrýca bu bilgiler iþverenlere bir iþ görüþmesini yürütmek için gerekli baþlangýç bilgilerini verebilir. Özgeçmiþte Yeralan Bilgiler Bir özgeçmiþ, iþyeri yöneticilerinin bilmek isteyeceði, aday hakkýndaki iþ ya da iþyeri açýsýndan önem taþýyan tüm bilgileri içermelidir. Buna göre, özel durumlarda eklemeler yapýlabilir olmakla birlikte, bir özgeçmiþ temel bölümleri isim, (kiþisel kimlik bilgileri), haberleþme bilgileri (adres, telefon, varsa internet adresleri) ile amaç, eðitim, iþ deneyimi, beceriler, (yer alýnan iþle ilgili) etkinlikler, hobiler, mesleki örgütlere üyelikler ve referanslardýr. Bu bilgiler, önemli ölçüde kiþisel bilgi formu ile paralellik gösterir. Bu nedenle burada özgeçmiþte yer alacak bölümlerin içeriðiyle ilgili yeniden ayrýntýlýaçýklamaya gerek görülmemiþtir. Ancak kiþisel bilgi formunda yer almasýgerekmeyen “amaç” baþlýðýözgeçmiþlerde kullanýlabilir. Bu baþlýk altýnda bireyler, iþyerlerine sunduklarý özgeçmiþleri ile ne tür bir iþ ya da görev/unvan için firmadan beklentileri olduðunu belirtebilirler. Özgeçmiþ hazýrlarken her bilginin aktarýlmasýnda ve bütün olarak formun düzenlenmesinde özen gösterilmesi ya da dikkat edilmesi gereken durumlar bulunmaktadýr. Özgeçmiþ formu düzenlenirken adayýn öncelikle baþvuracaðý iþe iliþkin özellikleri ve firmayýtanýmasýbeklenir. Bu durum özellikle birincil sektörde yer alan açýk iþlere baþvuru için önem taþýr. Firma ve pozisyona iliþkin bilgiler özgeçmiþte yaralacak bilgilerin ayrýntýsýve sýralamasýkonusunda adaya yardýmcýolacaktýr. Özgeçmiþ yazýlýrken özen gösterilecek çok sayýda deðiþkenden sözetmek yanýnda bunlarýn hemen hiçbirinin kesin bir kural özelliði taþýmadýðý söylenebilir. Burada kiþi ve yöneldiði iþ ve iþyeri arasýnda özgün bir durum sözkonusudur. Bununla birlikte genel olarak kabul edilmiþ ve sürdürülmekte olan bazý duyarlýnoktalarýn da farkýnda olunmasýgerekir. Bu noktalar konusunda özgeçmiþ hazýrlamaya yönelenlere 13 verilen çok sayýda öneriden sözetmek olanaklýdýr. Burada bu önerilerden sýkça sözü edilenlerden seçilmiþ bir kýsmýokuyucuyla paylaþýlmýþtýr Özgeçmiþ Hazýrlarken Dikkat Edilecekler ? Ýsim ve adres yazýlýrken kýsaltma yapmamaya özen gösterilmelidir. Özellikle adres iþyerlerinin çaðrý yada duyurular için kullanabileceði bir bilgi olduðu için tam olarak yazýlmasý ve mesajlarýn posta yoluyla ulaþmasýna engel oluþturmamasýgerekir. ? Her özgeçmiþ, asýl olarak sizi yansýtmalýdýr. Genel olarak iþ yaþamýnda ya da özellikle yöneldiðiniz iþlerde önemli olduðunu düþündüðünüz tüm özellik ve becerilerinizin özgeçmiþ içinde yer bulmasýna çalýþýn. Bunun için gerektiðinde bölümleme ya da baþlýk kullanmada yaratýcýlýðýnýzý kullanýn. ? Özgeçmiþ yazarken kullandýðýnýz kaðýt ve baský aracý iyi seçilmezse, amacýnýza ulaþmada önemli bir engel oluþturabilir. Çok sayýda özgeçmiþ arasýnda hoþ görünümü olmayan, özensiz seçildiði belli olan bir kaðýt ve kolayca okunmayan bir yazý/baský kolaylýkla personel /insan kaynaklarý yöneticileri ve ya iþverenlerin olumsuz ilk izlenim edinmesine yol açabilecektir. ? Bir özgeçmiþ gereðinden uzun olmamalýdýr. Gereksiz sayýlabilecek ve bir iþle ya da sizin mesleki/iþe iliþkin bilgi vermeyen özelliklerinizle ilgili bilgilerle doldurulmamalý, ancak ilk deðerlendirme için yeteri kadar bilgi verecek kadar da dolu olmalýdýr. Bu noktada özgeçmiþin uzunluðu yönelinen pozisyona göre deðiþecektir. Ancak gerektiðinde sunabilmek üzere bir sayfayýgeçmeyen bir özgeçmiþ de hazýr tutulmalýdýr. ? Özgeçmiþ hazýrlandýktan sonra dikkatli bir þekilde okunmalý çeþitli açýlardan kontrol edilmelidir. Bunlardan biri, daktilo/bilgisayardaki yazým hatalarýdýr. Bir özgeçmiþ yazým açýsýndan da özen gösterilmiþ olmalýdýr. Öte yandan özgeçmiþin sizi yeterince iyi düzeyde yansýtmadýðýný düþünüyorsanýz eksik olduðunu düþündüðünüz boyutlarý yeniden gözden geçirin ve en uygun olacaðýný düþündüðünüz anlatýma kavuþturuncaya deðin düzeltmelerinizi yapýn. 14 ? Özgeçmiþi iþyerlerine gönderirken, bir baþvuru mektubu ile birlikte yollamanýz gerektiðini unutmayýn. ? Özgeçmiþi ve baþvuru mektubunu doðrudan teslim etmek ya da posta / elektronik posta kullanmak hazýrladýðýnýz biçimde bir kaybolma yaratmayacaktýr. Ancak faks yoluyla yollanan özgeçmiþ ve baþvuru formlarýiþyerlerinin faks çýktýlarýkadar iyi bir görüntü verecektir.Ne denli okunaklý çýktýðýndan ve elde edilen kaðýdýn ne denli uzun korunabileceðinden emin olmak zordur. Online Özgeçmiþler Hazýrlama Üzerine BazýÝpuçlarý Gelecekte daha çok firmanýn personel adaylarýnýbulmak için internet ortamýný kullanma yoluna gideceði görülmektedir. Doðrudan tek kaynak olarak kullanýlmadýðýnda dahi internet ortamý ikincil bir kaynak ve destekleyici olarak kullanýlabilir görülmektedir. Ýnternet, özellikle duyurularýn yapýlmasý ve ilk haberleþmeler için oldukça etkili, hýzlýve ekonomik bir kaynak olmaktadýr. Böyle bir avantaj, iþ arayan bireylerin internet ortamýnda özgeçmiþlerinin bulunmasýna da gerek duyurmaktadýr. Ancak, adaylarýn özgeçmiþlerinin firmalar tarafýndan bulunabilmesi ya da firmalarýn insan kaynaðý yöneticileriyle karþýlaþýlabilmesi olasýlýðýný artýracak bazý düzenlemeler yapmak mümkün görünmektedir. Bunlar arasýnda þunlar bulunmaktadýr: (Employment News. 7:7: 14Feb 1999- 20 February 1999, p. 4) ? ? ? ? ? ? ? Özgeçmiþinizin baþýna olaildiðince anahtar sözcük (keyword) kullanarak bir paragraf yazýya yer verin. Bu iþverenlerin CV veritabanlarýnýanahtar sözcüklerle taradýðýnca sizin belgenizin (özgeçmiþinizin) bulunma þansýný artýracaktýr. Olabildiðince çok sayýda , özellikle ilgilendiðiniz alanda günce güncel olan farklýsözcükleri/isimleri seçin. Niteliklerinizle ilgili sözcüklerin özgeçmiþinizde anametin içinde bir yerde olduðundan emin olun. Örneðin proje yönetimi deneyiminiz varsa , sorumluluk sözcüðünün iliþkilendirildiði anahtar sözcükler kullandýðýnýzdan emin olun. Teknik ve bilgisayar becerileriniz üzerinde yoðunlaþýn. Grafiklerden kaçýnýn. Grafikler sayfanýzýyavaþlatýr ve tarayýcýlarý þaþýrtýrlar. Altýçizme, koyu yapma ve italik yazma özelliklerinden kaçýnýn. Bunlar grafik biçimlerdir ve tarayýcýlarýyanýltýrlar. Sayfanýzýn sizin görülmesini istediðinizden çok farklýþekillerde görülmesine yol açabilirler. Temiz, basit yazýtipini (plain text) seçin. 12 punto (12 point) yazý büyüklüðü tercih edilebilir. Metnin pozisyonu ekranýn sol kenarýyla düz olmalý. 15 Ekli dosya olarak ya da doc. uzantýlý bulundurmak yerine html (doðrudan tarayýcýlarca okunabilen internet sayfalarýnýn kullandýðý bilgisayar programlama dili) belgesi olarak hazýrlanmalý. Son yýllarda hýzla ve sýkça yayýlan virüslü dosyalar nedeniyle bilgisayar kullanýcýlarý ekli e-maillere ve doðrudan gözlenemeyen web sayfalarýna karþý kuþkucu davranmaktadýr. Böyle bir kuþku nedeniyle belgenizin/ özgeçmiþinizin okunmamasýolasýlýðýda bulunacaktýr. Ýþe Baþvuru Mektubu Bazý kurumlarda bir iþe baþvurma isteðinin iþverene yönelik olarak yazýlmýþ bir mektupla bildirilmesi gerekir. Yine, pek çok durumda, iþ arayan bireylerin özgeçmiþlerini iþyerlerine yollamalarý ya da sunmalarý esnasýnda kendilerini ve istemlerini anlatan bir mektup yazmalarý beklenir. Bu tür mektuplar iþe baþvuru mektubu olarak anýlýr. Bu tür mektuplarýn amacý, iþverenlerin dikkatini adaylarýn özelliklerine çekmek ve iþle ilgili bir görüþmeye çaðrýlma fýrsatý elde etmektir. (Littrell, Lorenz ve Smith 1996, s. 225). Ýþ baþvuru mektuplarý genellikle; bir gazete ilanýndan hareketle iþ baþvurusu yapýldýðýnda, olasýbir iþverene iþ isteðiyle özgeçmiþ yollandýðýnda ve iþverenlerin iþ baþvurusunu bir mektup ile yapýlmasýný istediði durumlarda yazýlýr. Bununla birlikte, pek çok iþyerinde formal olarak hazýrlanmýþ ve açýk iþ bulunmasý durumunda tüm adaylarýn doldurmalarýnýn istendiði iþ baþvurusu formlarý/görev isteði formlarýbulunmaktadýr. Ýþe baþvuru mektubu firma içinde istihdama yetkili kiþiye hitaben yazýlmalýdýr. Bu kiþiler personel /insan kaynaklarý bölümlerinin müdürü veya firmanýn en üst düzey yöneticisi olabilir. Eðer bu kiþinin adý adayca bilinmiyorsa firmaya telefon edilerek gerek duyulan isim ve unvanlar sorulabilir. Bu süreçte isimlerin doðru alýnýp alýnmadýðýnýn kontrol edilmesi uygun olacaktýr. Bu konuda alýnan isim ve unvanýn telefonda tekrar edilerek onay alýnmasýönerilmektedir. Bazýküçük firmalar personel müdürü istihdam etmemiþ olabilirler. Bu durumda, istihdamdan sorumlu kiþinin öðrenilmesi gerekecektir. Baþvuru mektubu yazmaya iliþkin olarak sunulan öneriler arasýnda þunlar sayýlmaktadýr. (Littrell, Lorenz ve Smith 1996, s. 225-227). ? Baþvuru mektubu yazdýðýnýzda kýsa ve doðrudan konuya yönelik tutun. 16 ? Ýþverenin dikkatini çekmek istersiniz Ancak onu çok fazla gereksiz bilgi ile yüklemeyin. Dikkatle yazýlmýþ üç paragraflýk bir baþvuru mektubu tüm gerek duyulan uygun açýklamalara yetecektir. ? Giriþ paragrafýnda neden bu mektubu yazdýðýnýzýbelirtin. Baþvurduðunuz iþ ya da iþin çeþidini belirtin. Eðer açýk iþ varsa, bunu nereden öðrendiðinizi açýklayýn. Örneðin gazete ilanýnda görmüþseniz ya da bir baþka kaynaktan öðrenmiþseniz bunu belirtin. ? Orta paragrafta, iþ için neden doðru kiþi olduðunuzu belirtin. Özetle, niteliklerinizin bu tür bir iþ için sizi nasýl hazýrladýðýný açýklayýn. Eðer bir CV ekliyorsanýz burada belirtin. Ýþvereni nitelikleriniz konusunda daha ayrýntýlý bilgi için CV’ye baþvurmasýyolunda teþvik edin. ? Son paragrafta, görüþme için istekte bulunun. Size nerede ve ne zaman , telefonla, ulaþýlabileceðinizi belirttiðnizden emin olun. Baþvuru mektubunun içeriði yanýnda görünümü de önem taþýr. Bir baþvuru mektubu, standard (A4) beyaz kaðýda en iyi þekilde daktilo edilmeli ya da bilgisayarda yazýlarak yazýlý çýktýsý alýnmalýdýr. El yazýsý ile yazýlý bir mektup öenrilmemektedir. (El yazýsýnýn olasýolumsuz etkileri için ÇERÇEVE 3’e bakýnýz). Burada adaylarýn bir iþ mektubu yazdýðý gözönüne alýndýðýnda iþ dünyasýndaki standard bir yazýþma stiline uygun olmasýnýn beklenmesi doðal karþýlanmalýdýr. Ayrýca bir iþ baþvurusu mektubunda, geri dönüþ adresi, tarih, yollanan yerin adresi, selamlama, açýklamalar ve nezaket içeren bir kapanýþ sözcüðü bulunmasýbeklenir. Bir iþ baþvurusu mektubu yazýldýktan sonra, diðer yazýlýçalýþmalarda olduðu gibi bir kez daha okunmasý önerilebilir. Öte yandan ilk olarak olabildiðince iyi hazýrlanmýþ bir baþvuru mektubu hazýrlanmasýyoluyla, bunun diðerlerini hazýrlamaya yardýmcýolmasýda saðlanmýþ olmaktadýr. ((Littrell, Lorenz ve Smith 1996, s. 225226). Portfolyo Hazýrlama Ýþ baþvurusunda bulunma durumunda, bireyin özgeçmiþinde belirttiði iþ deneyimi ve eðitimi desteklemek amacýyla bir portfolyo hazýrlamasý uygun bir yöntem olabilecektir. Portfolyo, bireyin en iyi çalýþmalarýnýn bir koleksiyonudur. Bu bir görüþme sýrasýnda iþverene adayýn yetenek ve kapasitesini gösterebilmek için 17 kullanýlabilir. Örneðin, bir ders için hazýrlanan çok iyi bir kompozisyon ya da araþtýrma, adayýn düþüncelerini nasýl etkili bir þekilde örgütleyebildiðini ve yazýlý olarak ifade edebildiðini gösterebilecektir. Bir çizim ya da taslak, ustalaþýlan teknik becerileri gösterebilir. gerekmemektedir. Örnekleri sadece okul etkinlikleri ile sýnýrlamak Resimler ve diðer katýlýnan proje ve etkinliklerin yazýlý tanýmlamalarýda portfolyo içinde yer alabilir. Tahmin edilebileceði gibi, iyi bir portfolyonun oluþturulmasýaylar, hatta yýllar alabilir. Her konuda sýký çalýþmaya bugünden baþlamak ve en iyi çalýþmalarýn örneklerini saklamak iþ yaþamýna geçiþte bireyin önemli bir yardýmcýsý olacaktýr. Portfolyo oluþturduktan sonra güncelleme yapýlmasýda gereklidir. Düzenli aralýklarla gözden geçirilmesi ve yeni çalýþmalarýn eklenmesi, geliþmiþ çalýþmalar oldukça öncekilerle yer deðiþtirmesi portfolyonun kýsa zamanda sunulabilir olarak kalmasýný saðlayacaktýr. BÖLÜM III Bilgi Toplama Görüþmesi Ýþverenlerle yapýlan görüþmeler daha çok iþverenlerin ya da temsilcilerinin, personel/insan kaynaklarý yöneticilerin iþgören adaylarýný seçmek üzere adaylarla yaptýklarý görüþmeler/ mülakat olarak bilinir. Bu görüþmeler bir iþgören seçme aracýdýr. Bilgi toplama görüþmeleri ise, yine iþ yaþamýna katýlma isteði duyan kiþiler ile belli sektörlerde deneyimli ve/veya yetkili kiþiler arasýnda geçer. Ancak bilgi toplama görüþmesi özellikle giriþ düzeyinde iþ arayanlar için çalýþýlmak istenen alanda, sanayide veya þirkette bulunan birisinden bilgi alma amacýyla yapýlan görüþmedir. Bu tür bir görüþme (mülakat öncesi) ile gerçek iþ görüþmesine bir çok bakýmdan hazýrlýk yapýlmýþ olur (Adams. 1996, s. 35) . Bunlardan belirtilenlerden bir kýsmýþunlardýr; ? ? ? ? ? ? Þirketle, sizin uygunluðunuzu; alandaki gerçek durumu (gerekli beceriler, çalýþma koþullarý, saatleri, karþýlaþýlan kiþilerin ortak özellikleri) sizin kiþisel ilgilerinizle kýyaslayarak gözden geçirebilirsiniz, test edebilirsiniz. Belirli iþlerdeki veya sanayideki insanlarýn kendi rollerini ve kendi alanlarýndaki büyüme fýrsatlarýnýnasýl gördüklerini anlamak. Sizin potansiyel mülakat yapýcýlarýnýzýn ilgilenecekleri konu türleri ve görüþme yöntemleri konusunda görüþ kazanmak. Sizin göreli dayanýklýlýðýnýz ve zayýflýðýnýz konusunda potansiyel bir iþ baþvurusunda bulunacak aday olarak dönüt almak. Ýþ dünyasý içindeki kiþilerde konuþma konusunda rahat olma ve bu çevrenin kullandýðýkural ve dili (jargon) öðrenme. Network (baðlantý- tanýdýk aðý) oluþturma, çevre yaratma, ki bu ileride deðerli bilgi ve fýrsatlara yol açabilir. Bilgi toplama görüþmesi yapýlacak kiþinin seçiminde bazý hususlara dikkat etmek gereklidir. Görüþülecek kiþiler alanda uzun süre (bir çok yýl) çalýþmýþ kiþilerden seçilmeli ve burada amaç bu kiþinin bu sektöre ya da iþe geçtiðini ve bu sektöre girmek isteyen birine ne tür öðütleri, önerileri olabileceðini öðrenmek olmalýdýr. Adams. 1996, s. 35. Baðlantý kurulan kiþiye sanayi/sektör veya þirket konusunda daha fazla þey öðrenmek istediðinizi söylemelisiniz. Eðer baðlantý kurulan kiþilere doðrudan iþ 19 isteme amacýnda olmadýðýnýzý ve bilgi toplama amacý taþýdýðýnýzý açýkça söylerseniz pek çok kiþi tedirgin olmayacak ve size yardýmcýolmak isteði duyabilecektir. Eðer bilgi ve öneri istediðinizi söylüyorsanýz gerçekten niyetiniz de bu olmalýdýr. Bir bilgi toplama görüþmesine asla iþ görüþmesi þeklinde yaklaþýlmamalýdýr. Sadece enformasyon elde etmeye yönelin ve bu konuya odaklanýn. Ayrýca bilgi toplama görüþmesi için randevu alýnan bir kiþiye CV/özgeçmiþ yollamak da özel olarak istenmemiþ ise yanlýþ bir izlenim verecektir. Bir bilgi toplama görüþmesi için randevu aldýnýz. Yeterince hazýr olduðunuzdan emin olun. Hepsinden önemlisi görüþmeyi siz yapýyorsunuz, görüþmeye (mülakata) alýnmýyorsunuz. Öðrenmek istediðiniz temel konularda 10-20 soru hazýrlayýn ve bunlarýn yanýtýný alabilmek için bu görüþmeyi yaptýðýnýzý unutmayýn. Sektörel bilgi toplama amacýyla yapýlacak bir görüþmede neler sorulabilir? Bir bilgi toplama görüþmesinde sorulabilecek sorulardan bir kýsmýaþaðýdakiler gibidir : (Adams 1996, s. 36-37). 1. Bu iþe nasýl baþladýnýz? 2. Hangi tür deneyimler bu iþ için sizi hazýrladýve kalifiye/nitelikli/ vasýflý/ yetkin vb.hale geldiniz? 3. Ýdeal eðitim veya hazýrlanmanýn bu iþ için nasýl olmasýgerektiðini düþünüyorsunuz? 4. Mevcut iþte temel sorumluluklarýnýz nelerdir? 5. Ýþiniz, þirketiniz ve endüstrinizde/sektörünüzde en çok sevdiðiniz þeyler nelerdir? 6. Ýþiniz, þirketiniz ve endüstrinizde/sektörünüzde en sevmediðiniz þeyler hakkýnda bilgi verebilir misiniz? Bunlar nelerdir? 7. Sizin en büyük hedefiniz nedir? 8. Bu alanda biri ile çalýþýyor olsaydýnýz kiminle/nasýl biri ile birlikte çalýþmak isterdiniz? 9. Beþ yýl sonrasýiçin mesleki amaçlarýnýz nelerdir? 20 10. Buradan ulaþýlabilecek tipik mesleki yol ayrýmlarý, seçenekleri nelerdir? 11. Eðer mesleki yönünüzde bazýþeyleri deðiþtirebilmeniz mümkün olsaydý neyi deðiþtirirdiniz? 12. Bu alanda sahip olunmasýgereken en önemli, deðerli beceriler nelerdir? 13. Ne tür spesifik deneyimler bu becerileri oluþturmanýzda yardýmcýoldu? 14. Bu sektörde gelecek için ne tür fýrsatlar görebiliyorsunuz? 15. Bu iþi neden istediniz? 16. Benim özelliklerimde olan birisi için sektörde mevcut mesleki fýrsatlar hakkýnda ne söyleyebilirsiniz? 17. Eðer yarýn iþ piyasasýnda olsaydýnýz, nasýl baþlardýnýz? Ne yapardýnýz? 18. Sektörde giriþ düzeyindeki bir görev için temel gereklilikler/koþullar nelerdir? 19. Sektörle ilgili okunmasýnýzorunlu gördüðünüz bir yayýn listesi için neleri düþünürsünüz? 20. Yakýn gelecekte sektörün nereye doðru gideceðini düþünüyorsunuz, ya da gözlüyorsunuz? 21. Benim iþ araþtýrmamda bana yardýmcýolabilecek bir sektör kurumu (dernek, oda, vb) var mý? 22. Bu alandaki bir görev için görüþmeye bir aday geldiðinde neler sizi etkiler? Bu sorulara gerek yöneldiðiniz sektöre özgü gerekse kiþisel sorun, beklenti ve özelliklerinize baðlýolarak yeni sorular ekleyebilirsiniz veya bunlardan uygun görmediklerinizi deðiþtirir veya çýkarýrsýnýz. “Endless Referrals-Bitmeyen Referanslar” kitabýnýn yazarýBob Burg’un bilgi toplama görüþmesi (informal görüþmeler) için önerdiði sorular da yukarda belirtilenlerle önemli ölçüde uyum göstermektedir. Burg’un önerdiði sorular arasýnda þunlar yer almaktadýr: (Employment News-EN, June 28, - July 4, 1998, Issue 26, s. 4). 1. Bulunduðunuz sektöre nasýl girdiniz? Ýþe nasýl baþladýnýz? 2. Mesleðinizin en çok sevdiðiniz þeyi nedir? 21 3. Sizin kurumunuzu diðer aynýalanda çalýþan kurumlardan/firmalardan ayýran þey nedir? 4. Meslekte bulunduðunuz süre içinde alanda ne gibi temel deðiþmeler gözlediniz? 5. Alanda ne gibi eðilimler geliþebileceðini düþünüyorsunuz? Gelecek eðilimlerini nasýl görüyorsunuz? 6. Mesleðinizde yaþadýðýnýz en eðlenceli veya en zorlu deneyim neydi? 7. Yaptýðýnýz iþi tanýmlarken insanlarýn kullanmasýiçin seçeceðiniz bir cümle olsa bu ne olurdu? Sektörel bilgi toplama görüþmelerinde de görüþmenin teþekkür ederek bitirilmesi beklenir. Ayrýca, görüþmeden bir-iki gün sonra bir teþekkür notu yollanmasýda uygun olacaktýr. Sektörel görüþme yapýlan kiþilere gelecekteki ulaþýlan durumlarýbildirmek baðlantýlarýsürdürmeye de aracýlýk yapacaktýr. Bir kez bir baðlantýoluþturmuþsanýz, iþe girmiþ olsanýz bile bu baðlantýlarýnýzýkorumaya çaba göstermeniz olumlu bir davranýþ olacaktýr. BÖLÜM IV AÇIK ÝÞLERE ULAÞMAK ÝÇÝN KULLANILACAK KAYNAKLAR Açýk iþ, bir firma ya da kurumda varolan farkedilmiþ ve doldurulmak istenen iþgören açýðýdýr. Açýk iþler çeþitli nedenlerle ortaya çýkabilir. Bunlar arasýnda, a) sürdürülmekte olan iþlerin, çalýþanlarýn iþten sürekli ya da uzun süreli ayrýlmasý, iþlerine son verilmesi, emeklilik ve üretim sürecindeki yenilikler nedeniyle yeni iþgörenlerle üretimin sürdürülmek istenmesi b) mevcut iþyerlerinin yeni üretim planlamalarýveya yeni iþyeri kurulmasý, c) yakýn gelecekte ortaya çýkacak iþgücü hareketliliklerine hazýrlýklý olmak için yetiþme saðlamak üzere iþgücü gereksinmesi duymak, d) mevcut üretim kapasitesinin kullanýmýnýn ya da kapasitenin geçici ya da sürekli olarak artýrýlmasýgibi nedenler sayýlabilir. Ýþyerleri, açýk iþlerde istihdam etmek üzere istedikleri iþgücünü bulmak için hangi yollarýkullanmaktadýr? Ýþ arayanlar bu kaynaklardan hareket ederek açýk iþlere ulaþma stratejilerini nasýl düzenleyebilirler? Burada sýralanan sorulara verilen yanýtlarla iþyerlerinin iþgören bulmada kullandýðý kaynaklardan hareketle, iþ arayanlarýn kullanabileceði kaynaklar belirlenmiþ olmaktadýr. Ayrýca iþverenlerin kullandýðýiþe alma kaynaklarýnýgözden geçiren insan kaynaklarýyönetimi ve iþgören seçimi ile ilgili yayýnlar ve araþtýrmalar da bu konudaki seçeneklerin belirlenmesinde ve güncellenmesinde önemli ipuçlarýverecektir. Arkadaþlar, Tanýdýklar ve Akrabalar Arkadaþlar, akrabalar, yakýn tanýdýklar gençlerin iþ bulma için kullanabilecekleri en iyi kaynaklardan birisidir. Geleneksel iþ bulma kaynaklarýndan biri olmakla birlikte, gerek iþyerlerinin gerekse iþ arayanlarýn tanýma, referans ve güven gereksinmesine düþük maliyetle karþýlýk veren yollardan biri olarak görülmektedir. Arkadaþ, akraba ve diðer tanýdýklar hem iþ arayaný hem de iþyerlerini tanýyan kiþiler olarak iþ arayana uygun olabilecek iþ fýrsatlarýnýen fazla görebilecek durumda olan kiþilerdir. Özellikle giriþ düzeyindeki iþler için bu kaynaklar daha çok iþlevsel olabilecektir. Bununla birlikte, arkadaþ ve yakýn çevresinin etkinliði herkes için farklý olacaktýr. Burada kiþinin hedeflerine uygun bir haber alma aðý kurabilmesi için öncelikle çevresini bu konuda bilgilendirmesi gerekir. 23 Ýþ aramaya baþladýðýnýzda ve bunu çevrenize ilettiðinizde, ne tür bir iþ aradýðýnýz da belirtmeniz gerekir. Ayrýca bu kiþilere, genel olarak eðitim ve iþ deneyimlerinizi gösteren bir özgeçmiþ örneðini vermeniz de yararlý olacaktýr. Bu özgeçmiþ, yakýnlarýnýzýn sizin becerileriniz ile ilgili daha fazla bilgiye olmasýný ve olasý iþverenlerle sizin yetenek ve becerileriniz konusunda daha yeterli bir þekilde konuþabilmesini saðlayacaktýr. Yakýnlarýn ve çevrenin iþ bulma konusunda desteðini beklemekten kaçýnmamakla birlikte, onlarýn doðrudan sizin çalýþacaðýnýz iþi bulmalarýný ve iþe alýnmanýzý saðlamalarýný beklememelisiniz. Ýþle ilgili olarak ortaya çýkabilecek fýrsatlarý izlemek, görüþmelere katýlmak ve olasý iþverenlere kendinizi tanýtmak çalýþmak isteyen ve iþ arayan kiþinin sorumluluðundadýr. Kendi yeterliðiniz dýþýnda elde ettiðiniz iþlerinbir süre sonra iþyerinde ve sizde rahatsýzlýk yaratmasýve yeniden iþ arama isteði duyurma olasýlýðýbulunacaktýr. Okullarýn Ýþ Bulma Destekleri Bazýokullar, mezunlarýnýn iþ bulmalarý konusuna daha çok ilgi gösterir bunu ve profesyonel düzeyde destek saðlayarak da ortaya koyar. Bu destekler arasýnda þunlar sayýlabilir. a) Bireysel olarak öðretim personelinin ve yöneticilerinin iþyerleriyle saðladýklarýiletiþim, b) Eðitim sürerken düzenlenen istihdam fuarlarý, c) Mesleki danýþmanlýk bürolarý (yükseköðretim kurumlarýnda kariyer merkezleri), d) Firmalara ve diðer olasý istihdam kuruluþlarýna yapýlan tanýtým etkinlikleri, e) Mezunlarýistihdam fýrsatlarýile ilgili bilgilendirme, f) Referans olma, g) Mezunlarýn istihdamýný kolaylaþtýran iþbirliði projeleri, mezunlarý izleme araþtýrmalarý ve bunlarýn sonuçlarýndan mezunlarýn istihdamýný kolaylaþtýracak düzenlemeler yapmada yararlanma, mezunlarý ve/veya programlarýiþyerlerine tanýtýcýetkinlikler düzenleme. h) Ýnternet olanaklarý saðlamak. yanýt/özgeçmiþ yollama Mezunlar iþ fýrsatlarýný tarama ve konusunda internet olanaðýný kolaylýkla bulamayabilirler ya da bu çabalarýn maliyetine katlanamayabilirler. 24 Okullarýn öðrencilerine mezuniyetlerinden sonra bir süre daha internet ve diðer haberleþme araçlarýný kullandýrmaya devam etmesi önemli bir iþ arama desteði olacaktýr. Yine mezunlarýn e-posta adreslerini bir süre daha kullanabilmeleri ve yazýþmalarýný bu kanal üzerinden sürdürebilmeleri önemli bir destek oluþturacaktýr. Bazý eðitim kurumlarý iþe geçiþ konusunda daha az etkinlik gösterse de iþ fýrsatlarýnýn ortaya çýkmasý durumunda mezunlarýna iletmekte istekli davranýrlar. Yüksek öðretim düzeyindeki okullarda alanla ilgili iþ duyurularýnýn izlenmesi, paylaþýlmasý, bazen idari görevlilerce bazen de kiþisel insiyatifleriyle öðretim elemanlarýnca gerçekleþtirilir. Ancak bu tür bir izleme düzenli ve sürekli olmaktan çok, rastlantýlarla karþýlaþýlan ilanlarýn paylaþýlmasý, düzenli olarak yapýlan kamu görevlerine iliþkin sýnavlarýn duyurulmasý, okul personelinin kiþisel iliþkileri içerisinde öðrendikleri açýk iþlerin mezunlara duyurulmasý þeklinde olmaktadýr. Öte yandan bazý üniversitelerde kurulan kariyer merkezleri ve bunlarýn internet ortamýna taþýnmasý, öðrencileri zaman ve mekan sýnýrlamalarýndan kurtararak daha yaygýn ve eþit bir þekilde duyuru yapýlabilmesine olanak saðlamaya baþlamaýþtýr. Yine bu desteklerden rahatça yararlanma, bilgisayar ve internet olanaklarýna ve kullanabilme becerisine sahip olmayýgerektirmektedir. Türkiye'deki üniversitelerden kariyer merkezi niteliðinde bir çalýþmasý olanlardan web adresleri bulunanlarýn baþlýcalarýþunlardýr. Baþkent Üniversitesi http://ikkym.baskent.edu.tr/ Bilkent Üniversitesi http://www.bilkent.edu.tr/~dos/kayiyem/index Boðaziçi Üniversitesi – Mezunlar Derneði http://www.bumed.org.tr Hacettepe Üniversitesi http://www.hacettepe.edu.tr/hukam/ Ýstanbul Üniversitesi http://www.isletmekulubu.com/ Ýstanbul Teknik Üniversitesi http://www.kariyer.itu.edu.tr Orta Doðu Teknik Üniversitesi http://www.po.metu.edu.tr/KPMY/ Marmara Üniversitesi http://www.marun.edu.tr/kariyergunleri/ Bazý üniversitelerde merkezi kariyer destek birimleri bulunurken, bazýlarý fakülte düzeyinde ya da düzenli olmayan bazý kariyer etkinlikleri yoluyla öðrencilerine ya da mezunlarýna iþ arama ve iþe girme sürecinde destek olmaya yönelmektedirler. 25 Lise ya da lise düzeyindeki meslek okullarýnda da öðretmenler ve okul yöneticilerinin referans olarak tercih edildiði bölgelerde mezun olunan okullarla iletiþimi sürdürmek bazýaçýk iþlere ulaþmak þansýný verebilir. Yine mesleki rehberlik uygulamalarýkonusunda deneyim ve bilgi kazanan rehberlik çalýþanlarýnýn bulunduðu okullarda da bu personelden yardým almak bireyin iþ arama sürecinde kendilerini tanýma ve meslekler hakkýnda bilgi almalarýaçýsýndan yararlýolacaktýr. Bu tür bilgiler bireylerin aradýklarý iþlere iliþkin daha saðlýklý seçimler yapmalarýna yardýmcý olabilecektir. Doðrudan Ýþverene Ulaþmak Doðrudan iþverenlerle iletiþim kurmak, açýk iþlere ulaþmanýn en iyi yollarýndan biri olarak görülebilir. Amerika Birleþik Devletleri'nde iþ bulma yöntemleri arasýnda "doðrudan iþverene, iþyerine baþvurma" yaklaþýmýnýkullananlarýn yaklaþýk yarýsýnýn bir iþe ulaþmada baþarýlý olduðu belirtilmektedir. Bu yaklaþým, Ankara metal sanayiinde çalýþan meslek lisesi mezunlarýnýn kullandýðýyollar arasýnda tanýdýklar ve iþletmelerde beceri eðitiminin arkasýndan üçüncü sýrada bulunmaktadýr. Meslek lisesi mezunu çalýþanlarýn %11 civarýndaki bir kýsmý bu yolu kullandýklarýný belirtmiþlerdir. (Çizelge - Aksoy 1995). Meslek Lisesi Mezunlarýnýn Ýþlerini Bulmada KullandýklarýKaynaklar Kaynaklar Mezun % Sayýsý Tanýdýklar Ýþletmelerde Beceri Eðitimi Doðrudan Ýþletmelere Baþvurmak 211 55.97 44 11.67 41 10.88 Öðretmenler 33 8.75 Ýlanlar 27 7.16 Ýþ ve Ýþçi Bulma Kurumu 19 5.04 Diðer Kaynaklar 2 0.53 377 100.00 Total Kaynak: Aksoy, Hasan H. (1995). Endüstriyel Teknik Ortaöðretim Mezunlarýnýn Eðitim Ýstihdam Ýliþkileri. A. Sosyal Bilimler Enstitüsü. YayýmlanmamýþDoktora Tezi. Ankara. Doðrudan iþveren baðlantýsý saðlayabilmek için çalýþýlmak istenen olasý iþyerlerinin bir listesini çýkarmak iyi bir baþlama noktasýolabilecektir. Bunun için de bir çok farklý kaynaðý kullanmak gereklidir. Öncelikle, iþyerlerinin ilanlarýnýn 26 yayýnlandýðýiþyerleri telefon rehberleri (Altýn Rehber) ile bölgesel ve yerel ticaret ve sanayi odalarýnýn, meslek derneklerinin üye kayýtlarýnýve ilanlarýnýderleyen rehberler kullanýlabilir. Ýþyerlerine doðrudan ulaþmak için kullanýlacak listede tüm iþyerlerinin isimleri, adresleri ve telefon numaralarý yeralmalýdýr. Daha önce geçici olarak ya da þimdi aradýðýnýzdan farklý pozisyonlarda çalýþtýðýnýz iþyerlerinde bulunabilecek iþ olasýlýklarýnýda gözardýetmeyiniz. Ýþyerleri listesi tamamlandýktan sonra her birimdeki iþe alma sorumlularýný öðrenerek onlarla baðlantý kurmaya baþlayabilirsiniz. Bu kiþiler, firmalarýn büyüklükleri ve yönetim biçimlerine baðlý olarak personel/insan kaynaklarý yöneticileri, bölüm yöneticileri, firma üst yöneticisi veya sahibi olabilir. Baþlangýçta iþe alma konusunda iþyerinde kimin yetkili olduðunu bilmiyorsanýz, iþyerine telefon ederek bu konudaki yetkili kiþilerin isimlerini, unvanlarýný sekreterler ya da diðer personelden öðrenebilirsiniz. Sadece birkaç iþgörenin çalýþtýðýiþyerlerinde iþe alma süreci, baþvuru alma ve kýsa bir görüþme sonrasýnda seçim kararý, belki bir kaç saat içinde iþe alma kararýnýn verilmesi þeklinde olabilir. Buna karþýn, büyük ölçekli, çok sayýda iþgören çalýþtýran iþyerlerinde çoðunlukla daha fazla bir eleme süreci kullanýlýr ve bu daha uzun bir zaman alýr. Bu süre sözkonusu olan görev ve iþe baðlý olarak haftalar veya aylar sürebilir. Yine belirtmek gerekir ki, bu tür iþyerlerine yöneldiðimizde yapýlmasý gereken hazýrlýklar daha bilinçli olmalýdýr. Bu kurumlarda çalýþan ve eleman seçme konusunda deneyimli, yetiþmiþ elemanlar adaylarýn gelecekteki baþarýlarýný kestirme amacýyla çok sayýda iþareti ve veriyi kullanmaya, bunlara dayalýolarak karar vermeye eðilimli olacaktýr. Bu bilgilerin önceden hazýrlanmýþ olunmasý ve beklentilerin bilinmesi seçim sürecinde sahip olunan þansýartýrabilecektir. Eleman Ýlanlarý Gazetelerin bir kýsmýnda sürekli olarak yayýnlanan küçük ilanlar arasýnda bulunan " eleman" ilanlarýve diðer profesyonel meslekler için verilen eleman ilanlarý iþ bulmaya yolaçacak kaynaklar arasýndadýr. Eleman aranýyor ilanlarýsadece iþ bulma açýsýndan deðil, iþ arama sürecinde iþgücü piyasasý konusunda da bilgi elde edilmesine yardýmcýolur. Piyasada ne tür iþlerin çoðunlukla açýk bulunduðu, bazýiþ türlerinde ne tür becerilerin arandýðý, iþ türlerine göre baþlama ücreti olarak ne düzeyde bir ücretin önerildiði gibi konularda bilgi edinmek mümkün olur. Bu tür bilgiler, adaylara bir iþe baþvurmayý düþündüklerinde ya da baþvurduklarýnda yardýmcý olacaktýr. Eleman ilanlarý kaynak olarak kullanýlýyorsa, ilanlarýn en çok 27 yayýnlandýðý günlerin gazeteleri öncelikle gözden geçirilmeli ve sadece birkaçýnýn gözden geçirilmesi þeklinde deðil, fakat son ilana kadar okunmalýdýr. Gazeteler, ilan yayýnlamada, en uygun iþleri en öne alarak sýralamak gibi bir yöntem izlemezler! Ýlan okumayý güçleþtiren þeylerden biri kýsaltmalar olabilir. Özellikle yabancý dilde verilen ilanlardaki kýsaltmalar ile daha önce karþýlaþýlmamýþ olabilir. Bunlarýn anlaþýlýr olmasýný saðlamak için yabancýdil bilgisi iyi olan birinden yardým istemek, telefon ile ilanýveren iþyerinden bilgi istemek sözkonusu olabilir. Ýngilizce ilanlarda kullanýlan kýsaltmalarýn bir listesi ÇERÇEVE 1'de verilmiþtir. Küçük ilanlar yoluyla iþ arama sürecinde en önemli faktörlerden biri zaman olmaktadýr. Gazete ilanlarýnýn günlük olarak izlenmesi, tüm ilanlarýn okunmasýndan sonra iþ arayanýn iþ beklentilerine uygun olabileceði düþünülen bir ilan olmasý durumunda bunun iþaretlenerek en kýsa zamanda baðlantýkurulmasý yararlýolacaktýr. Bu tür ilanlarýkullanan iþyerleri, genellikle çabuk karar verme, iþe uygun görülen ilk bir kaç baþvurudan birini seçme eðilimindedirler. Zaman konusunda hýzlý hareket etme çabasý, hazýrlýksýz olarak ilk telefon kulübesinden telefon etme þeklinde düþünülmemelidir. Bu konudaki uyarýlarýÇERÇEVE 2 içinde bulabilirsiniz. Eleman ilanlarý en çok gözlenen ve kolay ulaþýlan iþ bulma kaynaklarý arasýnda olmasýna karþýn açýk iþlerin sadece küçük bir oranýný kapsadýðý düþünülmektedir. Küçük iþyerleri bu ilanlarý daha çok kullanmakta ve bazý durumlarda ilan vermenin maliyeti yüksek bulunmaktadýr. Bu yüzden de tüm açýk iþlerin gazetelere ilanlar yoluyla yansýmasýnýbeklemek doðru olmayacaktýr. Böyle bir durum da, gazetelerdeki "eleman aranýyor" ilanlarýnýn ya da "küçük ilanlar" sayfalarýnýn tek bir iþ arama kaynaðý olarak kullanýlmasýnýn yetersizliðini göstermektedir. Ticari ve Mesleki Dergiler Bir çok ticaret ve meslek odasý dernekleri kendi dergilerini yayýnlamaktadýr. Bazen bu dergilerde iþ dünyasýna girmeye yönelen bireyler için yararlý olabilecek türden duyurular yeralýr. Bu tür dergilerde vasýfsýz iþler yerine daha çok bu mesleklerdeki profesyoneller ve eðitimliler için önem taþýyan duyurular ve nadiren de açýk iþ ilanlarý yeralabilir. Özellikle haber niteliði taþýyan kapsamlý istihdam olanaklarý, yeni firmalarýn istihdam etkinlikleri, piyasalarda ortaya çýkan iþgücü açýklarý ya da ekonomik kriz ve daralmalarda ortaya çýkan iþçi azaltmalarýyla ilgili haber, duyuru ve diðer yazýlar yer alýr. 28 Gerek meslek elemanlarýnýn baðlý bulunduðu mesleki örgütler tarafýndan yayýnlanan ticari ve mesleki dergiler, gerekse çeþitli yayýn kuruluþlarýnýn belli sektörlere ya da genel olarak ekonomi dünyasýna yönelik yayýn yapan dergileri iþgücü piyasasýnýn bazý mesleki ve ticari alanlarýyla ilgili ayrýntýlý bilgiler edinmek, mesleðin veya sektörün son durumu, geliþme eðilimleri konusunda bilgiler edinmek için yararlýolabilecektir. Ýþ arama sürecinde bu tür bilgiler, iþ arayana, doðru zamanda doðru alanlara yönelme ve uygun yöntemler kullanma konusunda da ipuçlarý verecektir. Ayrýca, sektör konusunda yeni geliþmeleri izlemek ve iþ piyasasý konusunda yeterli bilgiye sahip olmak iþ görüþmelerinde/ mülakatlarda önemli bir avantaj yaratacaktýr. Kamu Ýþ Bulma Kurumlarý Her ülkede kamu kurumlarýnýn biri ya da bir kaçý eleman arayan iþyerlerine eleman ve iþ arayanlara da iþ bulma konusunda görevli olarak faaliyet göstermektedir. Bu kurumlarýn etkinlik düzeyleri, sahip olduklarý örgütlenme, yasal statü, teknolojik bilgi ve altyapýlarýna baðlýolarak deðiþebilmektedir. Bu düzeyi belirleyen önemli bir faktör de iþveren ve iþ arayanlarýn bu kurumlara duyduklarýgüvendir. Ülkemizin en önemli kamusal iþ bulma kurumu olan Ýþ ve Ýþçi Bulma Kurumu 9/6/2000 tarihli ve 4588 sayýlýKanunun verdiði yetkiye dayanýlarak, Bakanlar Kurulu kararýyla 24/8/2000 tarihinde Türkiye Ýþ Kurumu adýný almýþtýr. Ýþve Ýþ Bulma Kurumu günümüze deðin iþ arayanlar tarafýndan sýnýrlý ölçülerde kullanýlabilmiþ, iþ baþvurusunda bulunannlarýn küçük bir kýsmýnýn iþe yerleþtirilmesinde rol oynayabilmiþtir. Gençlerin iþ arama yollarýarasýnda da daha önce deðinildiði gibi, çok düþük düzeyde kullanýlmaktadýr. Öte yandan kamu kurumlarýna istihdam saðlama, özürlülerin ve eski hükümlülerin istihdamý, yurt dýþýiþgücü talepleri için aracýkurum olarak faaliyet göstermesi gibi nedenlerle istihdam konusunda özellikle bazý gruplar için önemli bir yeri olabilecektir. Bununla birlikte, Kurum günümüze deðin, istihdam konusunda piyasayý etkileme, genç iþsizlere ve iþgücü piyasasýna ilk kez girecek yüksek eðitimli üniversite mezunlarýna ulaþmada yetersiz kalmýþtýr. Üniversitelerin bir kýsmýnda gerçekleþtirilen istihdam fuarlarý ve istihdam merkezleri gibi uygulamalar da süreklilik saðlayamayan uygulamalar olarak kalmýþtýr. Ýþ Kurumu kendisi bir istihdam kurumu deðildir. Ýstihdam edecek kuruluþlara iliþkin olarak oluþturduðu aðý iþ arayanlarýn hizmetine sunarak yarar saðlayabilir. Kurum bu yönde bir çaba harcamýþtýr. Bununla birlikte, kurumun iþ saðlama 29 konusundaki baðlantýlarý daha çok kamusal alanla iliþkili olmuþ, diðer taraftan da iþverenler personel bulma konusunda kurumun aracýlýðýna yeterince raðbet etmemiþtir. Buna neden olarak gösteilebilecek nedenlerin bir kýsmý kurumun dýþýnda ortaya çýkmaktadýr. Ýþsizlik düzeyinin yüksekliði, hatta nitelikli insangücünün iþsizliði ve düþük ücretle çalýþmaya razý olmasý kurumu devre dýþý býrakan etkenlerden biri olmuþtur. Öte yandan iþverenlerin bir kýsmýnýn yasal zorunluluklarýndan kaçýnmak için özel anlaþmalarla ve düþük ücret, sigortasýz ve diðer yasal haklarýsaðlamadan iþçi çalýþtýrma istekleri de bu yönde bir eðilimi artýrmýþ olabilir. Ne yazýkki, Türkiye çalýþma hukuku kurallarýnýn tüm çalýþanlar lehine iþyerlerinde uygulanabildiði, çalýþanlarýn haklarýnýn kolaylýkla, yasa gücüyle verildiði aksi takdirde iþyerlerine güçlü yaptýrýmlarýn uygulandýðý bir ülke durumuna gelememiþtir. Ýþyerleri, sözleþme yapma zamanýndaki güçlerini daha çok kurumsal denetim dýþýnda kullanmayý tercih eder görünmüþtür. Türkiye Ýþ Kurumunun iþ bulma konusunda saðladýðý önemli bir hizmet Meslek Danýþma Merkezleri aracýlýðý iledir. Bu merkezler özellikle öðrencilere mesleki rehberlik, meslekleri tanýtma, döküman saðlama, kendini tanýma etkinlikleri yoluyla destek saðlamaktadýr. Ýþ Bulma Kurumunun iþ arayanlara saðladýðýolanaklar ve destekler konusunda kapsamlýbilgi için ÇERÇEVE 3’ü okuyunuz. Kamu Personel Sýnavlarý Devletin istihdama aracýlýk eden Ýþ Kurumu dýþýnda merkezi sýnavlar yoluyla personel saðlama sistemi bulunmaktadýr. Bunun dýþýnda belirli meslek kümeleri için de ayrýözel sýnavlarla personel alýmýna gidilmeye devam edilmektedir. Bu nedenle, iþ yaþamýna ilk kez girecek gençlerin veya iþ yaþamýnýn ilk yýllarýnda olup yeni arayýþlar içinde olanlarýnçalýþma isteði taþýdýðýkurumlarýn personel alýmýiçin verdikleri ilan ve sýnav dönemlerini öðrenmeleri ve hazýrlýklarýnýbu sýnavlarýn baþvuru zamanýna kadar tamamlamalarýgerekir. Kamu hizmetinde çalýþacaklara yönelik olarak açýlan düzenli sýnavlardan en önemlisi farklý isimlerle uygulandýktan sonra günümüzde Kamu Personel Seçme SýnavýKPSS’dir. Merkezi bir sýnav olan KPSS'ye yönelik hazýrlýklar arasýnda kendi öðrenim alanýnýz, genel kültür ve diðer sýnav konularýna iliþkin bilgileri gözden geçirmek yer alabilir. Bu sýnava yönelik bazýyayýnlar da gerek sýnava iliþkin bilgi edinme, gerekse hazýrlýk amacýyla yararlýolabilir. Devlet Bakanlýklarý 30 Ýþ bulma konusunda sorumlu olan kurum dýþýnda zaman zaman diðer kamu kuruluþlarýnýn da faaliyetleri çerçevesinde istihdamý artýrmaya yönelik faaliyetleri olmaktadýr. Özellikle meslek alanýnýzla ilgili etkinlikler ve kurumlardan sorumlu Devlet Bakanlýðýnýn dönem faaliyetlerinden haberli olunmasýyararlýolacaktýr. Belediyeler Yine bir kamu kurumu özelliði gösteren elediyeler de zaman zaman meslek kurslarýaçarak mezunlarýn istihdamýna aracýlýk etmektedirler. Bu tür kurslar ve diðer iþ bulma faaliyetleri konusunda özellikle büyükþehir belediye yönetimleri ilgili görünmektedirler. Yine diðer kentlerde de belediyeler, kamusal etkinlikleri nedeniyle çok sayýda personel istihdam ederken, günümüzde giderek artan sirketleþme politikalarý nedeniyle de ticari sayýlabilecek bir çok konuda etkinlik göstermektedir. Bu nedenle, firmalara yönelik listeleme çalýþmasýnda belediyelere ait olanlar da yer unutulmamalýdýr. Özel Ýstihdam Kurumlarý Ülkemizde özel istihdam kurumlarý henüz yasal bir çerçeveye ve çalýþma iznine sahip deðildir. Bununla birlikte bazý kuruluþlarýn dolaylý olarak bu tür bir hizmeti sunmasý olanaklý olmaktadýr. Ýnsan kaynaklarý geliþtirme, yönetim danýþmanlýðý ya da iþgücü eðitimi gibi amaçlarý gerçekleþtirirken iþyerlerine eleman saðlama iþlevi de yerine getirilmektedir. Bu firmalar hizmet verdikleri iþyerlerinin gereksinimlerin karþýlamak amacýyla istihdam konusunda aracý olan kurumlarýn iþlevini yerine getirmektedir. Bunun yanýnda bazý yabancý ülkelerde örgütlü bulunan firmalar da büyük illerde, özellikle Ýstanbul'da þube ya da ortaklýklar yoluyla faaliyet göstermektedir. Örneðin "Adecco", ABD baþta olmak üzere diðer ülkelerde de iþyerlerine eleman saðlayan ve iþ bulmada aracýlýk eden bir özel istihdam kurumudur. Yine çok sayýda yerli ve yabancý sermayeli firma iþ bulma ya da eleman saðlama, eðitim ve kariyer danýþmanlýðý konusunda faaliyette bulunmaktadýr. Bu alanda faaliyet gösteren firmalara ulaþmak için, yüksek tirajlý eleman ilanlarý alan ve insan kaynaklarýekleri veren gazetelerin taranmasýbaþlama noktasýolarak yararlýve yeterli olacaktýr. Ülkemizde özel istihdam kurumlarýnýn faaliyetlerinin yasal bir çerçeve içinde izinli hale getirilmesi istihdama yönelik eðitim, nitelik geliþtirme, uygunluk ölçme ve iþ arama etkinlliklerinin geliþtirilmesi ve iþgücü piyasasýnda iþ-iþgücüne iliþkin informasyona daha kolay ulaþýlabilir hale gelmesine yardýmcýolacaktýr. Sekizinci Beþ 31 Yýllýk Kalkýnma Planýnda da bu yönde bir geliþmenin saðlanmasýna yönelik amaç ve politikalar yer almýþ ancak Ýnternet Ýnternette yer alan çok sayýda eleman bulma amaçlý site ayný zamanda iþ bulma aracýolarak da iþlev görmektedir. Bir eleman bulma amaçlýweb sayfasýnda yer alan mesleklerin çeþitliliði hemen her düzeyde iþ arayanlar için internetin bir iþ bulma ya da en azýndan açýk iþlere ulaþma konusunda kaynak olabileceðini göstermektedir. (Çizelge -Ýnternette Eleman Bulma Sayfasýnda Meslekler) Ýþyerleri interneti iletiþim kanalýolarak kullanmak, pazar bulmak vb. amaçlar dýþýnda dolaylý ve doðrudan eleman bulma amacýyla da kullanmaya baþlamýþlardýr. Eleman bulma konusunda internet olanaklarýnýn ve internet uygulamalarýnýn geliþmesine paralel olarak eleman almada internet kullanýmý da yaygýnlaþacaktýr. Ýnternetin eleman bulmada kullanýlma biçimleri iþ arayan bireylerin interneti iþlere ulaþmada kullanma biçimlerini de doðrudan etkilemektedir. Buna göre en yaygýn haliyle iþe ulaþmada kullanýlabilecek internet uygulamalarý arasýnda iþyerlerinin web sitelerinde yer alan açýk iþ duyurularý ile eleman bulmaya aracýlýk eden danýþmanlýk ve kariyer firmalarýna ait sitelerdir. Doðrudan Ýþyerlerinin Web Siteleri: Ýþyerleri kendilerini müþterilerine ve olasýpazara, dýþ dünyaya tanýtmak için hazýrladýklarýweb sitelerinde, eleman arama durumunda adaylar için baþvurulara iliþkin belge, form, adres, baþvuru yöntemleri ve benzeri konulara iliþkin bilgileri sunarlar. Adaylar kendilerine uygun gördükleri firmalara iliþkin ilk araþtýrmalarýný bu sitelerden baþlatabilir ve baþvurularýný web sitelerinde yer alan bilgilerin yönlendirmesiyle yapabilirler. Eleman Bulma ve Danýþmanlýk Firmalarý: Bazý firmalar, yaptýklarý duyurular yoluyla ve iþ arayan çok sayýda farklý meslek grubundaki bireylerin özgeçmiþlerini (Curriculum Vitae-CV, Resumé) toplamakta ve bunlarý eleman gereksinmesi olan iþyerlerinin deðerlendirmesine sunmaktadýrlar. Bu hizmetler çoðunlukla iþyerleri için üyelik sistemiyle ya da deðerlendirmeye sunulan aday sayýsýna baðlýolarak ücretlendirilmektedir. Asýl olarak, iþ arayan adaylar açýsýndan bu firmalar yoluyla kurulan özgeçmiþ veri tabanlarýna kayýt olma ve özgeçmiþ yollama bir ödemeyi gerektirmemektedir. Günlük Gazete Ýlanlarý: Ýnternette iþ aramaya baþlandýðýnda ilk kullanýlabilecek sayfalar arasýnda bilinen günlük gazetelerin ilan sayfalarýgelecektir. 32 Dolaylý Yarar Saðlayan Ýnternet Siteleri: Bu siteler arasýnda iþ arayanlara yönelik olarak çeþitli duyurularda bulunan, konuyla ilgili önerilerde bulunan makaleleri ya da yayýnlarý yayýnlayan ya da duyuran siteler sayýlabilir. Bu siteler sýklýkla, iþ arayan bireylere piyasa ve çeþitli iþ alanlarýndaki güncel beklentiler, çeþitli sektörlerde deneyimli yönetici ya da profesyonellerin görüþlerini de aktarmaktadýrlar. En çok kullanýlan iþ ve eleman bulma amaçlý internet adresleri arasýnda þunlarýsayabiliriz. ? Gazetelerin web sayfalarý (Bu adreslere http://www.(gazete adý).com.tr yazarak ulaþabilirsiniz. Örneðin, http://www.milliyet.com.tr, http://www.hurriyet.com.tr veya http://www.sabah.com.tr) ? http://www.yenibir.com ? http://www.insankaynaklari.com ? http://www.tekadres.com ? http://www.kariyer.net ? Ýþ Kurumu Ýnternet Sitesi (http://www.iskur.gov.tr) ? Yabancý ülkelerdeki iþ arama kaynaklarýna ulaþmak için iþ arama ve kariyer ile ilgili anahtar sözcüklerin karþýlýklarýný ( iþ, meslek, kariyer, eleman ilanlarý, özgeçmiþ veritabaný vb.) yazarak tarama motorlarýnda aratmak yeterli olacaktýr. Bunu saðlamak için kullanýlabilecek en çok bilinen tarama motorlarýndan bir kaçý arasýnda Yahoo (http://www.yahoo.com ) , Excite (http://www.excite.com ), Google (http://www.google.com ) sayýlabilir. Yine ingilizce olarak hazýrlanan web sitelerinden baþlangýç olarak ziyaret edilebilecek olanlar arasýnda ? Employment News http://www.employmentnews.com ? Employment911 http://www.employment911.com ? UluslararasýKariyer Network’u. http://www.monster.com ? Pricewaterhouse Coopers (UluslararasýFaaliyet Gösteren Ýnsan Kaynaklarýve Eðitim Firmasý) http://www.pwcglobal.com bulunmaktadýr. Belirtilen adresler deðiþebilir veya içeriklerinde güncelleme ve yenilenme olabilir. Ayrýca burada sayýlanlara benzer faaliyet gösteren siteler kurulmaya devam ettiði için tarama motorlarýyoluyla yeni eklenen sitelere ulaþmak da olanaklý olacaktýr. Ýþ arama çabasýsürdüðü sürece belirli aralýklarla, bir-iki ayda bir, bu adreslerde bilgi kontrolu, güncelleme yapmak yararlýolacaktýr. BÖLÜM V Mezunlarýn Ýþe Geçmelerinde Okul ve Eðitimcilerin Rolü Öðrencilerin temel eðitimlerini tamamladýktan sonra, çalýþma yaþamýna sorunsuz bir geçiþ yapmalarýistendik bir durum oluþturur. Özellikle yükseköðretim sýnýrýnda olan, lise düzeyindeki okullardan mezun olan ve çeþitli nedenlerle yüksek öðrenime devam etmek istemeyen ya da edemeyecek olanlar için bu durum daha büyük önem taþýmaktadýr. Bir eðitim kurumundan mezun olduktan sonra ileri eðitim aþamasýna devam etmeyen ya da edemeyenlerin çalýþma yaþamýna sorunsuz geçmelerinin kimler için istendik olduðu kuþkusuz açýktýr. Öðrenciler, aileleri, öðretmeninden yöneticisine eðitim kurumlarýnýn- okullarýn çalýþanlarý, iþyerleri, iþsizlik sorunuyla ilgilenen kamu kuruluþlarý, iþsizliðin yarattýðý olumsuz ekonomik ve toplumsal sorunlardan uzak durmak isteyen yöneticiler, politikacýlar, daha mutlu saðlýklý bir ülkede yaþamak isteyen her yurttaþ iþe geçiþin,saðlýklý sorunsuz olmasýndan olumlu bir þekilde etkilenecektir. Bir kýsým ucuz iþgücü bekleyen iþverenleri ve toplumda kolayca satýn alýnabilecek ve kullanýlabilecek çaresiz, sahipsiz, gelirsiz (iþsiz) gençlerin bulunmasýndan yarar umabilecek yeraltýdünyasý güçleri dýþýnda herkes bunu istediði halde, genç iþsizliði azalma yerine artma göstermektedir. Özellikle son yýllarda yaþanan ekonomik krizle birlikte genç ve eðitimlilerin iþsizlik düzeyinde önceki yýllarar oranla daha büyük artýþlar yaþanmýþtýr. Bu durum 2001 YýlýHanehalký Ýþgücü Ýstatistiklerine de yansýmýþtýr. Hemen herkesin sorunsuz olmasýný istemesine karþýn iþe geçiþ eðitim kesiminden ayrýlanlarýn en çok sorunla karþýlaþtýklarý bir alaný oluþturmaktadýr. Gerek gençlerin istihdamýyla ilgili olarak iþgücü piyasalarýnda yaþanan, kaynaðý ekonomik sistemde olan yetersizlikler, gerekse iþyerleri dýþýnda gençlerin yüzyüze kaldýðý iþsizlik sorunu kolay çözülebilir gözükmemektedir. Bununla birlikte, sorunun taraflarýnýn birçok ülkede, bu arada ülkemizde de etkili bir çaba ve örgütlenme gerçekleþtiremediði söylenebilir. Özellikle eðitim kesiminin de en az iþyerleri, iþveren kesimi denli okuldan iþe geçiþ sürecinde görev almasýve bu konuda yeterli, etkili bir bilgilenme, örgütlenme ve uygulama sürecini gerçekleþtirmesi gerekir. Okul ya da eðitim sisteminin, ürünleri olan mezunlarýna karþý sorumluluklarý diploma verme ile tamamlanmamalý, diploma sonrasýnda yaþananlarýda gözlemeli ve iki boyutta da katkýda bulunma amacýyla kullanmalýdýr. Birincisi, mezun ettiði 34 öðrencilerin iþe geçiþ sürecinde karþýlaþabileceði sorunlarý çözmeye yardýmcý olma, ikincisi ortaya çýkan bilgileri eðitim sisteminin geliþtirilmesi amacýyla kullanarak daha sonraki mezunlarýn yaþayacaklarýsorunlarýazaltmaya yönelmelidir. Özellikle öðretmenlerin okuldan iþe geçiþ sürecine dahil olmasýgereklidir. Bu konudaki bir katýlým, yalnýzca meslek elemaný yetiþtiren öðretim kurumlarýiçin deðil tüm temeleðitim ve sonrasý öðretim kurumlarýnda (yükseköðretim, üniversite dahil) görevli öðretim personeli, uzman kadrolar, yöneticiler için sözkonusu edilmelidir. Okuldan iþe geçiþin sorunsuz ya da en az sorunla gerçekleþtirilebilmesi için, öðretim personeli ve yöneticisiyle eðitimcilerden beklenebilecekler nelerdir? Böyle bir soru, her ülkede farklý þekillerde yanýtlanabilir. Okuldan iþe geçiþ konusunda ortaya çýkan sorunlar konusunda daha çok Türkiye gerçeklerini saptamaya ve deðerlendirmeye çalýþmakla birlikte özellikle geliþmiþ ülkelerde gerçekleþtirilen örgütlenme, uygulama ve çeþitli araþtýrma sonuçlarýna da bu çalýþmada yer verilmiþtir. Schmidt, Finch ve Moore’un geniþ bir hedef kitle ile yaptýðý görüþmelerle gerçekleþtirdiði bir araþtýrmada, okuldan iþe geçiþin yönlendirilmesine öðretmenlerin dahil edilmesi ve katkýlarý ele alýnmýþtýr. Bu araþtýrmada, baþarýlý bir okuldan iþe geçiþ sürecinin saðlanmasý için mesleki ve akademik derslerin öðretmenlerinin dikkate almasýgereken temel konular olarak þunlar saptanmýþtýr: (1997, s. 4). 1. 2. 3. 4. 5. Öðrencileri örgütlü iþyeri deneyimlerine katmak, Öðrencilerin iþyerlerini anlamalarýnýsaðlamak, Okul programýve öðretimine iþyeri temsilcilerini katmak, Öðrencilere yönelik okul etkinlikleri yoluyla iþyeri deneyimi saðlamak, Okuldaki eðitimde iþyerlerine yönelmeye de (workplace focus) yer vermek, 6. Daha iyi öðretime katkýda bulunacak bir yol olarak iþyerleri hakkýnda bilgi edinmek, 7. Ýþyerlerinde çalýþmak, 8. Ýþyerleri, okul çevresi ile baðlantýsaðlama ve bunu sürdürmek, 9. Sýnýf deneyimlerini iþyeri beklentileri etrafýnda düzenlemek, 10. Mevcut ve eski öðrencileri izlemek. Okuldan iþe geçiþte baþarýya katkýsýbulunan öðretmen etkinliklerinin sýnýflanmasýna iliþkin bilgiler ve belirli durumlara özgü somut örnekler Çizelge 1’de yeralmaktadýr. (Schmith ve diðerleri. s.10) 35 Çizelge 1 Okuldan Ýþe Geçiþ Sürecine YardýmcýOlacak Öðretmen Etkinlikleri Baþarýya Katkýda Bulunacak Faktörler Örnekler ? Öðrencileri iþyerlerinde izleme, yol gösterme, ? Öðrencileri kooperatif (iþbirlikçi) iþ deneyimlerine angaje etme, ? Öðrencilere iþyerlerinde staj yaptýrma ? Öðrencileri ticaret ve sanayi kesimlerine alan gezilerine götürme, ? Öðretmenlerin iþyerlerinde staj uygulamasý tamamlamalarý 3. Okul programýve öðretimine iþyeri temsilcilerini katmak, ? Program konusunda öneriler getiren danýþma kurullarý ? Ýþyerleri hakkýnda informasyon saðlayan konuk konuþmacýlar 4. Öðrencilere yönelik okul etkinlikleri yoluyla iþyeri deneyimi saðlamak, ? Öðreencilerin yerel sanayiler için proje hazýrlamalarý ? Öðrencilerin mahallelerde ev inþaatlarýnda çalýþmasý, ? Yemekli toplantýlarda yiyecek servisini öðencilerin üstlenmesi, ? Öðretmenlerce saðlanan uygulamalýlaboratuvar öðretimi, ? Öðretmenlerce saðlanan uygulamalýakademik öðretim, ? Öðretmenlerin program ve öðretimi birleþtirmesi. 6. Daha iyi öðretime katkýda bulunacak bir yol olarak iþyerleri hakkýnda bilgi edinmek, ? Öðretmenlerin iþyerlerinde staj yapmalarý, ? Öðretmenlerin sanayide kýsmi zamanlýolarak çalýþmasý, 7. Ýþyerlerinde çalýþmak, ? Yaz iþleri yoluyla, iþyeri deneyimleri kazanma, ? Sanayide kýsmi zamanlýiþler ? Ýþverenlerle formal ve informal baðlantýlar kurma, ? Okul ve okulun programlarýnýtanýtma, ? Ýþverenlere ve topluma yardým saðlama, ? Baðlantýlar ve ve ortaklýklar oluþturma. ? Ýþyeri beklentilerini karþýlayacak sýnýf etkinliklerini planlama, ? Öðretimde “gerçek dünya” örneklerini kullanma. ? Mevcut öðrencileri iþ yerleþtirme ve deðerlendirme, ? Programlarýn mezunlarýnýizleme. 1. Öðrencileri örgütlü iþyeri deneyimlerine katmak, 2. Öðrencilerin iþyerlerini anlamalarýnýsaðlamak, 5. Okuldaki eðitimde iþyerlerine yönelmeye de (workplace focus) yer vermek, 8. Ýþyerleri, okul çevresi ile baðlantýsaðlama ve bunu sürdürmek, 9. Sýnýf deneyimlerini iþyeri beklentileri etrafýnda düzenlemek, 10. Mevcut ve eski öðrencileri izlemek 36 Schmidt ve arkadaþlarýnýn araþtýrmalarýnýn bulgularý arasýnda, okuldan iþe geçiþ sürecinde düzenlenen çalýþmalarýn ve programlarýn baþarýlý olmasý için öðretmenlerin gereksinim duyacaðý davranýþ ve özellikler de yeralmýþtýr. Görüþme yoluyla elde edilen bu konudaki özellikler 12 temel baþlýk ve altbaþlýklarý þu þekilde sýralanmaktadýr (1997, s. 4-5). 1. Öðrencilerin gereksinimlerini anlamak ve karþýlamak, ? Öðrencileri kabul etmek, ? Öðrencilere deðer vermek, ? Birey olarak öðrencileri geliþtirmek, ? Öðrencilerle çalýþma konusunda iliþkiler kurmak. 2. Ýþyerleriyle iliþki kurar ve sürdürür. 3. Ýþyerini bilir. ? Ýþyerini anlamak, ? Ýþyeri hakkýnda birincil kaynaktan bilgi almak. 4. Okuldan iþe geçiþ programlarýyla, konusunda etkili bir þekilde baðlantý kurar. 5. Uyumludur ve deðiþmeye açýktýr. 6. Ýþe karþýolumlu (pozitif) tutum gösterir. 7. Görünümü ve davranýþlarýnda profesyoneldir. 8. Okuldaki öðrenmeyi iþyerlerine uygular. 9. Okullarýve okul sisteminin çalýþmasýnýbilir. 10. Öðretim konusu alanýnda bilgili ve uzmandýr. 11. Öðretim konusunda yaratýcýve yenilikçidir. 12. Öðretmeye adanmýþtýr. Öðretmenler dýþýnda okul yöneticilerinin de, öðrencilerin iþ yaþamýna hazýrlanmasý ve mezun olduktan sonra baþarýlý bir istihdam saðlanmasýnda önemli rolleri bulunmaktadýr. Asýl olarak öðretmenlerinmevcut ve olmasý gereken yeterliklerinin yönlendirilmesi, okuldan iþe geçiþ süreci için kullanýlmasýnýn desteklenmesi gerekmektedir. Bu nedenle okul yöneticileri, okul dýþýndaki iþyeri çevresi ile iliþkiler kurulmasý konusunda sorumluluk üstlenmelidir. Ayrýca iliþkilerin kurulmasý ve sürdürülmesi konusunda öðretmenlerin gerçek iþ ortamlarýnda profesyonel takýmlarýn üyeleri olarak çalýþmalarýna fýrsat saðlanmasý, özellikle iþyerleri temsilcilerinin bulunduðu takýmlarda yer almalarýnýn saðlanmasý yararlý olacaktýr. Ülkemizde kamu çalýþanlarýnýn bu yöndeki etkinliklere katýlabilmesi yönünde yasal engeller bulunmaktadýr. Bununla birlikte iþyerleri ile çeþitli iþbirliði olanaklarý yaratýlmasý ve ortak çalýþmalarýn yapýlmasý, eðitim kesiminin gereksinimlerini de dikkate alan projeler oluþturulmasý mevcut yasal çerçeve içinde saðlanabilir. Özellikle, 3308 Sayýlý Çýraklýk ve Mesleki Eðitim Yasasý kapsamýnda 37 bulunan mesleki ortaöðretim kurumlarýaçýsýndan bu iþbirliði ve deneyim daha kolay saðlanabilir bir özellik taþýmaktadýr. Ancak herþeye karþýn, okul ve iþyerleri arasýndaki iþbirliði deneyiminin zenginleþmesi ve gerek mevcut öðrenciler, gerekse mezunlar açýsýndan olumlu sonuç vermesi, okul müdürlerinin liderlik ve yöneticilik yeteneði kullanmalarýnýgerektirebilecektir Okullarýn, öðrencilerinin ve mezunlarýnýn saðlýklý bir þekilde çalýþma yaþamýna geçmeleri ve istihdam edilmeleri konusunda saðlayabilecekleri katkýsadece kendilerinden gelmeyecektir. Okullarýn iþyerlerine gidip, onlarla iþbirliði yapmasý, yeni bilgi ve iþ dünyasýnda oluþan deðiþmeleri öðrenmeleri, iletiþim olanaklarýný artýrmalarý öðrencilere çalýþma deneyimi sunmalarý açýsýndan yararlýdýr. Bunun yanýsýra, iþ dünyasýndan bireylerin de okul sistemi içinde yer almalarýna olanak saðlanmasý iki yönlü katký saðlayacaktýr. Öðrenciler, iþ yaþamý ve belirli sektörlerle ilgili bilgi alýrken, sektör temsilcileri ya da iþverenler de eðitim programlarýna iliþkin görüþlerini paylaþma ve bunlarýn sistemde deðerlendirilmesini saðlama olanaklarý bulabileceklerdir. Okuldan Ýþe Geçiþ Modeli Eðitim kurumlarýnýn ilköðretimden üniversite aþamasýna deðin sunduklarý kapasite ve mezunlarýn eðitimin çeþitli tür ve aþamalarýndan sonra piyasada elde edecekleri istihdam ve gelir düzeyi olasýlýklarý, bireylerin eðitim ve istihdam yönündeki kararlarýný etkilemektedir. Öðrencilerin önünde okuldan sonra ortaya çýkan olanaklar geliþmiþ ülkelerde daha yüksek azgeliþmiþ ya da geliþmekte olan ülkelerde ise daha sýnýrlý olacaktýr. Okuldan iþe geçiþ her ülkede farklý mekanizmalarla desteklenmekte ise de genel olarak ortak bir model çerçevesinde de gösterilebilir. Bu basit model etrafýnda her ülke daha farklý destekleme kurumlarý ve seçme, istihdam etme süreçlerine sahiptir. Basit modelden sonra okuldan iþe ya da yeniden eðitime geçiþ sürecine etki eden faktörlerin de yer aldýðý daha ayrýntýlý bir model ile okuldan iþe geçiþ sürecinde yer alan faktörler gözden geçirilmiþtir. (Aksoy June 1999, s.184). Okuldan geçiþin basit modelinde öðrenciler okul eðitiminden, atýlma ya da isteðiyle eðitimi yarýda keserek ayrýlma, bir üst ya da benzer düzeyde baþka bir eðitim kurumuna devam etme; bir iþe girerek ya da bir mesleði icra ederek gelir amacýyla çalýþma; kýsmi bir zaman kullanarak ya da niteliklerine göre daha düþük özellikteki bir 38 iþte çalýþma veya iþsiz kalma olasýlýklarý ile karþý karþýyadýrlar. Kuþkusuz, bu seçeneklerden iþsiz kalma, düþük nitelikli bir iþte çalýþma ya da kýsmi zamanlýbir iþte çalýþma en az tercih edilebilecek olanlardýr. Öðrencilerin niteliklerine en uygun ve olasý en yüksek avantajlarý saðlayan iþlere geçebilmelerini saðlayacak mekanizmalar da bazý durumlarda bulunmamakta ya da yeterince etkili çalýþmayabilmektedir. Hepsinden daha önemlisi, piyasanýn tüm okuldan ayrýlanlarý tatmin edecek ölçüde geliþmiþ olmamasýdýr. Bu nedenle uygun iþlere geçme konusunda saðlanabilecek desteklere ulaþabilme göreli olarak avantaj yaratmaktadýr. Bunlar arasýnda mesleki rehberlik, istihdam desteði veren kurumlara ulaþabilme olanaðý, tamamlanan okulun istihdam olanaklarý konusunda öðrenci ve mezunlarýna verdiði informasyon ve að desteði; piyasanýn, eðitim alýnan mesleðe mevcut gereksinim düzeyi bulunmaktadýr. OKUL OKUL ÝÞ MESLEK ÇALIÞMA ÝÞSÝZLER VEYA DÜÞÜK ÝSTÝHDAMDAKÝLER TOPLULUÐ U ATILMA VEYA AYRILMA Þekil 1. Okuldan Geçiþ Modeli Kaynak: Albert J. Pautler. (1997). “Improving the School-to-Employment Transition for the Forgotten Half”. High School to Employment Transition: Contemporary Issues. Second Printing. Edited by Albert J. Pautler., Prakken Publications, Inc, Ann Arbor, S. 202. Kýsmi ZamanlýÖðrenci Ýstihdamý Öðrencilere okul ortamýnda iken iþ yaþamýna iliþkin bilgi, beceri ve tutum kazandýrma yollarýndan biri eðitimleri ile birlikte çeþitli þekillerde iþ deneyimi kazanmalarýný saðlamaktýr. Bir çok ülkede çeþitli programlar yoluyla, yasal koþullar altýnda ve yasal 39 desteklerle özellikle meslek öðretimi saðlayan eðitim kurumlarýnda bu yapýlmaktadýr. Ancak bu denli örgütlü programlarýn bulunmadýðý eðitim kurumlarýnda öðrencilerin, gerek eðitimlerini finanse etmelerine katkýda bulunma, gerekse saklý bir program olarak iþe ve çalýþmaya iliþkin olumlu tutum geliþtirme amaçlarýyla kýsmi zamanlý çalýþma koþullarýnýn yaratýlmasý olanaklý görülmektedir. Özellikle yükseköðretim kurumlarýnda kampus içi iþlerde öðrencilerin istihdamý çok yaygýn olarak bilinen bir uygulamadýr. Ancak bazý ülkelerde, örneðin ABD’de bu çok yaygýn ve örgütlü bir uygulama olarak gözlenirken, ülkemizde bu konudaki uygulamalarýn yeterince geliþmediði ve kýsmi zamanlýöðrenci istihdamýuygulamasýnýn kampus içi iþlerde dahi yeterince geliþmediði gözlenmektedir. Öðrenci istihdamýnýn çok yaygýn olduðu ABD’de yapýlan bazý araþtýrmalarýn sonuçlarý, öðrencilik yaþamlarý sýrasýnda istihdam edilen öðrencilerin toplam öðrenciler içindeki oranlarýnýn yüksekliðini ortaya koymaktadýr. ABD’de 1980- 1985 yýllarý arasýndaki dönemde lise düzeyindeki öðrencilerle ilgili olarak yapýlan çeþitli yeralmýþtýr. araþtýrmalarýn sonuçlarý Çizelge 2’de Yine bu konuda yapýlan araþtýrmalarýn sonuçlarýna göre, 16-17 yaþlarýndaki öðrencilerin çalýþma oranlarý yýllar içinde giderek artýþ göstermiþtir. Cinsiyetler açýsýndan ise önemli bir geliþme yaþandýðý görülmektedir. Ýlk yýllardaki araþtýrmalarda erkek öðrencilerin kýzlara oranla daha yüksek düzeyde istihdam edildikleri gözlenmiþtir. Daha sonraki yýllarda her iki cinsiyet grubunda da artýþ gözlenmesine karþýn, göreli olarak çalýþma oranlarý kýzlar lehine deðiþmeye baþlamýþtýr. (Kablaoui ve Pautler, 1997, s. 86-87). Yukarda sözü edilen araþtýrmalarda lise öðrencilerinin hangi iþlerde çalýþtýklarýna iliþkin bilgiler de elde edilmiþtir. Araþtýrma sonuçlarýna göre, öðrencilerin büyük bir kýsmýyiyecek ve perakende satýþ sektöründe çalýþmakta, diðer çalýþýlan iþler arasýnda büro iþleri, çiftlikler, vasýfsýz iþçilik, becerili iþçilik, süpermarketler ve çocuklara eþlik etme bulunmaktadýr. Öðrencilerin yarýsýndan fazlasý yiyecek ve perakende satýþ sektöründe istihdam edilmektedir. Diðer taraftan çalýþýlan yere iliþkin öðrencilerin eðilimleri cinsiyetler açýsýndan farklýlaþmaktadýr. Kýz öðrenciler daha çok, satýþ, büro ve saðlýkla ilgili iþlerde yer alýrken, erkeklerin daha çok yiyecek servisi, vasýfsýz emek gerektiren fabrika iþleri, tamir ve koruyuculuk iþlerine yönelimleri görülmektedir. (Kablaoui ve Pautler, 1997, s. 88). Çizelge 2 Çalýþan Öðrenci Oranlarý(%) ________________________________________________________________ Araþtýrma Yýl Yer Düzey Örneklem Çalýþan (Sýnýf) Büyüklüðü Oraný(%) _______________________________________________________________ Greenberger 1980 California 10-11 531 40 Lewin-Epstein 1981 Ulusal 10-12 58270 26.5 Berryman 1982 Georgia 9-12 1277 34.3 Lewis 1983 Ulusal 10-12 2857 52 Gottfredson 1984 17 Þehir 9-12 2000 70 Green ve Jacquess 1984 Oklahoma 11 477 58 McNeil 1984 Wisconsin 11-12 1577 60 Meyer 1985 Wash. St. 10-12 2787 33.3 Gordan 1985 Ulusal 12 2800 75 ____________________________________________________________________ Kablaoui ve Pautler.”The Effects of Part-Time Work Experience on High School Students”. High School to Employment Transition: Contemporary Issues. Second Printing. Edited by Albert J. Pautler., Prakken Publications, Inc. 1997, s. 86’dan çevrilmiþtir. Kýsmi zamanlý öðrenci istihdamýnýn daha önce belirtilen yararlarý olmakla birlikte, uygulamasýnda dikkat edilmesi gereken bazý yönleri bulunmakta ve bazý dezavantajlarýnýn da farkýna varýlmasý gerekmektedir. Bir çok araþtýrma sonucuna göre, öðrenci istihdamýnýn olumsuz ve olumlu etkilerine iliþkin bir deðerlendirme Çizelge 3’de verilmiþtir. 41 Çizelge 3 Öðrenci Ýstihdamýnýn Olumsuz ve Olumlu Etkileri Olumsuz Etkileri Düþük notlar Ev ödevleri ve okuldaki program dýþý etkinliklere daha az zaman ayrýlmasý Okuldan ayrýlma oranlarýnda artýþ Kötü alýþkanlýklarda artýþ (sigara içme, içki içme, hýrsýzlýk yapma gibi). Olumlu Etkileri Dakiklik, istikrar ve kiþisel sorumlulukta artýþ Para kazanma gücünde artýþ Ýþ dünyasýkonusunda yararlýbilgiler kazanma Sosyal becerilerin geliþmesi Aile ve arkadaþlarýyla baðlarýn Notlarda, okula devamda ve okulla ilgili zayýflamasý etkinliklere katýlýmda artýþ Ýþe karþýtoplumsal deðerleri hor gören Mezuniyetten sonra düþük iþsizlik tutumlar geliþtirme oranlarý Öðretmenlerle akademik çatýþmalar Mezuniyetten sonra daha iyi iþler yaratmasý bulunmasý Kaynak: Kablaoui ve Pautler. Ön. Ver. 1997, s.91’den düzenlenmiþtir. BÖLÜM VI Okuldan Ýþe Geçiþte Ailenin Yeri Aileler gençlerin istihdamý konusunun baþ aktörlerinden biridir. Belki de en önemlisi olarak kabul edilebilir. Ýlk öðrenme yeri olarak aile pek çok konuya iliþkin olduðu gibi, iþe ve çalýþmaya karþý tutum, bilgi ve becerilerin kazanýldýðý, kazandýrýldýðýortamýoluþturmaktadýr. Bu ortamýn etkisi okulda kazandýrýlmak istenen ve çalýþma yaþamýnda beklenen, geçerli deðerlerle uyuþtuðunda daha baþarýlý bir iþe geçiþ süreci yaþanabilecektir. Aileler, üyelerinin iþyerlerine hazýrbulunuþluðunda önemli rol oynarlar. Eðitim liderleri ve siyasa belirleyicilerinin ailelerin iþe hazýrlanmada nasýl katkýda bulunduklarýný anlamalarý ve ailelerin katýlýmýný artýracak, geliþtirecek yollarý keþfetmeleri gereklidir. “Yaþamýn ilk öðretmenleri” olarak tanýmlanan aileler eðitsel baþarýnýn gerçekleþtirilmesinde de büyük paya sahiptir., Ailelerin daha iyi öðrenme sistemleri olmalarýsaðlanmadýkça ve ailelere, yeniden yapýlandýrýlmýþ okullarýn içsel parçalarýolarak yer verilmedikçe, okullarýn yeniden yapýlandýrýlmasýnýn ülkede çok az iyileþme saðlayabileceði ileri sürülmektedir., Hem iþ öncesi hem de iþ bulma sonrasý okullarýn çabalarýný etkilemeye çalýþan bir durumda olmalarý nedeniyle, ailelerin rollerine iliþkin bilginin artýrýlmasýyararlýgörülmektedir (Way, 1996, 1-2). Ailelerin okuldan iþe geçiþ sürecine örgütlü bir þekilde katýlmalarýnýn geliþmiþ ülkelerde de yeterince saðlanamadýðý görülmektedir. ABD’de 1994 tarihli Okuldan Ýþe Geçiþ Fýrsatlarý Yasasý [1994 School to Work Opportunities Act]’ýn ailelere sadece iki rol verdiði ve bunun yetersiz olduðu belirtilmektedir. Bu roller, mesleðin keþfedilmesi ve seçilmesi ile eðitim programlarýdüzenlenmesi ve yönetilmesidir (Way, 1996). Ülkemizde ise ailelere eðitimin gerçekleþtirilmesi ve etkilenmesi konusunda kurumsal ve yasal düzeyde verilen rolün çok daha düþük düzeyde olduðu ve eðitsel lider özelliði gösteren bazýokul yöneticilerinin bireysel etkinlikleri dýþýnda aileyi okul duvarlarý dýþýnda tutma çabasýnýn daha baskýn olduðu görülmektedir. Sadece kaynak saðlama ve okulun yaþamda kalmasýna yardým etme rolü oynamasý beklenen Okul Koruma Dernekleri ve Okul Aile Birlikleri bu çerçevede ailenin okula entegre edilmesi iþlevini yerine getirmeye yeterli deðildir. 43 Ailelerdeki Deðiþim Aile yaþamýnýn okuldan uzak tutulmasýna benzer bir durum, iþ yaþamý için de gerçekleþtirilmiþ gözükmektedir. Ailenin okuldan uzak tutulmasý ailenin okula saðlayabileceði katkýdan, iþ yaþamýndan uzak tutulmasýise ailenin iþ yaþamýna iliþkin olarak ortaya çýkabilecek yararlýrolünden vazgeçilmesi anlamýna gelmektedir. Bir çok azgeliþmiþ ve geliþmekte olan ülkede günümüzde olduðu gibi, 1950’ler ABD’sinin tipik ailesi de erkeðin ekmek parasý kazanan olduðu, anne ve eþin çocuklarla evde oturduðu bir aile tipidir. Günümüzde ABD’deki aileler arasýnda bu tür bir aile tipinin ailelerin sadece %7’si civarýnda olduðu belirtilmektedir. Günümüzde tüm kadýnlarýn üçte ikisi ev dýþýnda çalýþmaktatýr ve bunlarýn üçte ikisinin çocuklarý bulunmakta ve tüm annelerin yaklaþýk yarýsýnýn çocuklarý bir yaþýnýn altýndadýr. Böylesine bir deðiþimin sözkonusu olduðu durumda iþgücü eðitim siyasalarý ve politikalarý, aile ve iþi geçmiþte varolan aile modellerine göre ayýrmaya devam etmesinin mümkün olamayacaðýdüþünülmektedir. (Way 1996). Toplumda cinsiyete iliþkin olarak belirlenen roller güçlü bir etkiye sahiptir. Erkeðin rolü ve deneyimleri standard olarak kabul edilmekte ve bundan dolayý siyasalar asýl olarak erkek bakýþ açýsýna göre oluþturulmaktadýr. Örneðin hala erkeðin mesleðe ait iþlerini aile içindeki iþlerinin önüne koymasý ve geç saatlere kadar iþyerinde kalmasý ya da iþ seyahatlerine gitmesi; kadýnýn ev iþlerini mesleki iþlerin önüne koymasý ve hasta çocuðuyla evde kalmasý toplumca daha çok kabul edilebilir durumdadýr. Bu tür bir cinsiyetçi standard, iþle ilgili eðitsel politikalarýn geliþtirilmesine de uygulanmaktadýr. Bunun dýþýnda, bazý kontrol edilmemiþ sayýltýlarýn da ailenin rolünü sýnýrladýðýbelirtilmektedir. Bunlar arasýnda ? Ailenin iþ için hazýrlanmaya katkýsýnýn asýl olarak yetiþkinlik öncesinde olduðu; ? aile iþlevinin tek boyutunun okuldan iþe geçiþ konusuna yönelen akademik çalýþma veya belirli mesleki geliþim etkinliklerine anne-babanýn katýlmasýnýn planlanmasýolduðu; ? mesleki çalýþma rolleri ve aile gibi diðer yaþam rolleri arasýnda çok az anlamlýetkileþim olduðu sayýltýlarýbulunmaktadýr. Belirtilen sayýltýlarýn heryerde ayný ölçüde geçerliðinin bulunmadýðýda araþtýrmalarda ortaya konmuþtur (Way 1996, s. 2; Rossmann 1996). 44 KAYNAKÇA Aksoy, Hasan Hüseyin. " Ýþsizlik Eðitim Ýliþkilerine Genel Bir Bakýþ ve gelecekte Uygulanacak Politikalara Ýliþkin Görüþler". A.Ü. Eðitim Bilimleri Fakültesi Dergisi. Cilt 32, sayý1-2; 129-138. Erol Eren. (1979). Ýþletmelerde Stratejik Planlama. Ýstanbul Üniversitesi Ýþletme Fakültesi. Yönetim ve Organizasyon Enstitüsü. Ýstanbul. Nihat Erdoðmuþ. "Üniversitelerdeki Kariyer Merkezlerinin Faaliyetleri Hakkýnda Bir Araþtýrma" Kuram ve Uygulamada Eðitim Bilimleri Dergisi Sayý1/1, Haziran 2001, 131-142 Albert J. Pautler. (1997) “Improving the School-to-Employment Transition for the Forgotten Half”. High School to Employment Transition: Contemporary Issues. Second Printing. Edited by Albert J. Pautler., Prakken Publications, Inc. Ss. 201-205. Schmidt, B. June; Curtis R. Finch; Margaret Moore. (1997). Facilitating School-toWork Transition: Teacher Involvement and Contributions. MDS-938. National Center for Research in Vocational Education, Graduate School of Education, University of California at Berkeley, Berkeley, CA. Kablaoui, Bassem N. ve Albert J. Pautler.”The Effects of Part-Time Work Experience on High School Students”. High School to Employment Transition: Contemporary Issues. Second Printing. Edited by Albert J. Pautler., Prakken Publications, Inc. 1997, ss. 85-95. Littrell, JJ.; James H. Lorenz ve Harry T Smith. (1996). From School to Work. The Goodheart-Willcox Company, Inc. Tinley Park, Illinois. Employment News -Exploring Opportunities, Tri-State Edition, Vol. 6, August 30, 1998-September 5, 1998. Issue 35. ____________. ” Online Resume Tips”. Vol. 7: Issue 7: 14 Feb 1999- 20 Feb 1999, p.4) “Get out of Home” Employment News 1998, Issue 35, s. 1, 4). 45 ÇERÇEVELER ÇERÇEVE 1 Ýngilizce Eleman Ýlanlarýnda Kullanýlan Kýsaltmalar Kýsaltma Sözcük Anlamý appt appointment randevu ass't assistant yardýmcý avail available hazýr, ulaþýlabilir ben veya bene benefits yararlar, ek kazançlar co company þirket EOE Equal Opportunity Employer Eþit Fýrsat Ýþvereni exc excellent mükemmel exp experience deneyim hrs hours saatler hs grad high school graduate lise mezunu med medical týbbi mfg manufacturing fabrika/imalat morn/aft/eve nego morning/afternoon/ evening negotiable sabah/ öðleden sonra/ akþam pazarlýk edilebilir ofc office büro/ofis pt/veya PT part-time kýsmi zamanlý pos position pozisyon/görev pref preferred tercih edilir ref references referanslar req required gerekli/zorunlu sal salary ücret/maaþ temp temporary geçici w/ with ile/lý-li eki wpm words per minute dakika baþýsözcük Kaynak: J. J Littrell, James H. Lorenz ve Harry T Smith. (1996). From School to Work. The Goodheart-Willcox Company, Inc. Tinley Park, Illinois, s. 219. 46 ÇERÇEVE 2 Ýþverenle Telefon Yoluyla Ýlk Ýletiþimi Saðlama Elimizde sadece temsilci adýve telefon numarasývar. Ýþ olasýlýðýný, açýk iþ ilan edilmiþse ilanda yazýlýolandan daha fazla bilgi edinmek için telefon etmek gerekiyor. ? Telefon etmeden önce planlayýn ve telefona hazýrlanmýþ olun. ? Sessiz bir oda ya da mekan seçin. Arka plandaki gürültülü müzik ya da konuþan kiþiler rahatsýz edici olabilir. ? Telefon etmeden önce iþverene veya temsilciye soracaðýnýz sorularýn bir listesini yapýn. kurallarýnýkullanýn. En iyi ses tonuyla (açýk, anlaþýlýr ve güvenli) kendinizi tanýtýn ve arama amacýnýzýbelirtin. ? Açýk iþ varsa ve baþvurmak için ilginizi çekmiþse kiþisel bir görüþme için istekte bulunun. Gün, saat ve yeri belirlediðinizden emin ? Aradýðýnýz iþle ilgili birikiminiz ve özelliklerinizi listelemeyi unutmayýn. Gerektiðinde bunlarýaktarýn. ? Yanýnýzda not defteri ve kalem bulundurun. Gerektiðinde not alabilmelisiniz. ? Telefon ettiðinizde iyi bir telefon görüþmesi olun. Ayrýca gerek duyuyorsanýz yer tarifi isteyin. ÇERÇEVE 3 El YazýsýHatalarý El yazýsýhatalarýnedeniyle New York þehri milyonlarca dolar zarara uðramaktadýr. Polislerin kötü el yazýlarýnedeniyle yýlda 3 milyondan fazla park cezasýokunamaz olduðu için iptal ediliyor. Yani okunamayan cezalar 30 milyon dolar civarýnda kayba yol açmaktadýr. Bu durum, gelecek sefer el yazýsýyla yazýlan bir teþekkür notu veya iþ baþvurusu için önemli bir hatýrlatma saðlamaktadýr. : (Employment News-EN, June 28, - July 4, 1998, Issue 26, s. 4). 47 EKLER Türkiye Ýþ Kurumunun Görevleri Türkiye Ýþ Kurumu'nuýn kuruluþ yasasýnýn 3. Maddesinde görevleri yer almaktadýr. Buna göre Kurumun görevleri þunlardýr: a) Genel istihdam politikalarýnýn oluþturulmasýna katkýda bulunmak, b) Ýþgücü piyasasýndaki ve mesleklerdeki durum ve geliþmeleri izlemek, bunlarla ilgili araþtýrmalar yapmak, yaptýrmak, derlenen iþgücü piyasasý bilgileri ile ilgili istatistikleri yayýnlamak, iþ ve meslek analizleri yapmak, yaptýrmak, meslekleri tanýmlamak, Türk Meslekler Sözlüðünü hazýrlamak, c) Ýþgücü arz ve talebinin dengeli bir biçimde oluþmasýný saðlamak amacýyla plan, proje ve programlar yapmak, iþçi isteme ve iþ aramanýn düzene baðlanmasý yolunda gerekli çalýþmalarý yapmak, iþgücünün yurt içinde ve yurt dýþýnda uygun olduklarý iþlere yerleþtirilmelerine ve çeþitli iþler için uygun iþgücü bulunmasýna ve yurt dýþýhizmet akitlerinin yapýlmasýna aracýlýk etmek, d) Özürlülerin, eski hükümlülerin, terörden etkilenenlerin ve korunmaya muhtaç olanlarýn istihdamlarýna yardýmcýolmak, özel istihdam projeleri uygulamak, özürlüler mesleki rehabilitasyon merkezleri kurmak, mesleki eðitim ve mesleki rehabilitasyon hizmetleri vermek, verdirmek, e) Ýþgücü piyasasýnýn nitelikli eleman ihtiyacýnýkarþýlamak üzere kayýtlýiþsizlere ve iþini kaybetme tehlikesi ile karþý karþýya bulunan iþgücüne mesleðe hazýrlýk, meslek edindirme, meslek deðiþtirme ve meslek geliþtirme eðitimi vermek, verdirmek, kendi iþini kuracak iþsizlere yönelik mesleki bilgi ve beceri kazandýrma kurslarýdüzenlemek, giriþimcilik eðitimi ve iþ kurma danýþmanlýk hizmeti verilmesini saðlamak ve benzeri aktif iþgücü programlarýuygulamak, f) Ýþgücü hareketliliðini ve buna baðlý olarak istihdamý teþvik amacýyla ikamet edilen belediyenin mücavir alaný dýþýnda iþe yerleþtirilme imkaný bulunan Kuruma kayýtlý iþsizlerin, iþ görüþmeleri ile ilgili günlük zaruri giderleri dahil seyahat masraflarýnýbir defaya mahsus olmak üzere karþýlamak, g) Yangýn, yer sarsýntýsýve su basmasýgibi doðal afetlerin meydana geldiði yerler ile iþsizliðin yoðun olduðu yerlerde toplumsal denge, huzur ve dayanýþmanýn devamýný saðlamak amacýyla aylýk asgari ücretin neti tutarýnda ödeme yapýlmak ve sosyal sigorta himayesi saðlanmak suretiyle afetzedeler ile iki yýldan fazla iþsiz olup, takip eden bir yýl boyunca da ikamet edilen belediyenin mücavir alanýnda iþ bulma imkaný bulunmayan Kuruma kayýtlý iþsizler için finansmaný öncelikle dýþ kaynaklý projelerden karþýlanmak üzere en fazla altý ay süre ile toplum yararýna çalýþma programlarýuygulamak, h) Gerektiðinde ihalelere katýlmak suretiyle, bedel karþýlýðýnda ya da bedelsiz olarak yurt içinde veya uluslararasý düzeydekurum ve kuruluþlara eðitim ve danýþmanlýk hizmeti vermek, i) Meslek danýþma merkezleri aracýlýðý ile mesleðe yöneltme faaliyetlerinde bulunmak, iþ ve meslek danýþmanlýðý hizmeti sunmak, iþ arama becerilerinin geliþtirilmesine yönelik eðitim programlarý uygulamak, psikolojik danýþmanlýk hizmeti vermek, j) Ýstihdamdaki iþgücü ile ilk ve orta kademe yöneticileri için iþyerlerinde eðitim seminerleri düzenlemek, iþyerlerinin, iþgücüne mesleki nitelik kazandýrýlmasý ve 48 geliþtirilmesine yönelik politikalar oluþturmalarýna yardýmcý olmak ve iþyeri mesleki eðitim programlarýuygulamalarýna gerektiðinde eðitici ve materyal desteði saðlamak suretiyle katkýda bulunmak. Kurum hizmetlerinin tanýtýmýnýyapmak, k) Özel istihdam bürolarýile ilgili olarak Kuruma verilen görevler ile Türkiye’de yabancýuyruklularýn istihdamýkonusunda Kuruma verilen görevleri yerine getirmek, l) Uluslararasý kuruluþlarýn çalýþma hayatýna iliþkin olarak aldýklarý kararlarý izlemek, Türkiye Cumhuriyeti Hükümetinin taraf olduðu Kurumun görev alanýna giren ikili ve çok taraflýanlaþma, sözleþme ve tavsiye kararlarýnýuygulamak, m) 1475 sayýlý Ýþ Kanunu ile Kuruma verilen görevler ile diðer kanun, tüzük ve yönetmeliklerle verilen görevleri yerinegetirmek. TÜRKÝYE ÝÞ KURUMUNUN ÝÞ ÝSTEYENLERE YÖNELÝK HÝZMETLERÝ49 Ýþe Yerleþtirme Hizmetleri: ? Mesleðinize uygun iþ bulmak istiyorsanýz, öncelikle Kuruma kayýt yaptýrmanýz gerekmektedir. Bu kayýtlar Terörl Mücadele Kanunu kapsamýndakilerde 2 yýl, özürlü ve eski hükümlülerde 2 yýl diðer kiþilr için 1 yýl süreyle iþlemde kalmaktadýr. ? Kuruma kayýtlýolup açýk iþe nitelikleri uygun olanlar ile günlük müracaatçýlardan durumu uyanlar iþyerine görüþme yapmak üzere gönderilir. ? Kurumca iþyerine gönderilenlerden nitelikleri iþverence uygun bulunanlar iþe yerleþtirilirler. Ýþ ve Meslek DanýþmanlýðýHizmetleri: ? Çalýþma yaþamýile meslekler ve mesleki eðitim yerleri hakkýnda bilgi almanýza, ? Meslek seçimi konusunda karar vermenize, ? Gerektiðinde iþ arama, iþe baþvurma ? Ýþ görüþmesinde kendinizi tanýtabilmenize ve etkili özgeçmiþ yazabilmenize, Yardýmcýolmak ? Uygun iþ olanaklarýnýtanýtmak, varsa iþe uyumsuzluk problemlerinin giderilmesine katkýsaðlamak, Amacýyla verilmektedir. (Bu hizmet 2002 yýlýitibariyle Adana, Erzincan, Kocaeli, Ankara, Erzurum, Samsun, Bursa, Gaziantep, Konya, Ýstanbul, Ýçel, Tokat, Ýzmir, Osmaniye, Nevþehir, Aðrý, Kastamonu, Van, Amasya, Pendik/Ýstanbul illerinde Ýþ Kurumu Þube Müdürlüklerinde verilmektedir.) Ýþgücü Yetiþtirme Kurslarý: Kurum iþgücü piyasasýnýn gereksinim duyduðu ve istihdam olanaðýolan bazý mesleklerde kýsa süreli kurslar düzenlemektedir. Bu kurslara katýlmak için ? 15 yaþýndan gün almýþolmak, ? en az ilkokul mezunu olmak, ? yetiþtirilecek mesleðe uygun özelliklere sahip olmak gerekmektedir. Bu özelliklere sahip olan ve bu olanaklardan yararlanmak isteyenler için üç alanda yardýmcýolunmaktadýr. Bunlar; ? Kýsa sürede iþ bulmak istiyorsanýz, istihdam garantili kurslar ? Kendi iþinizi kurmak istiyorsanýz, kendi iþini kuracaklara yönelik kurslar, ? Mesleki niteliklerini geliþtirmek isteyenler için meslek geliþtirme kurslarý. Bu kurslara katýlým ücretsizdir. Özürlü ve Eski Hükümlüler ile Terörle Mücadele Kanunu Kapsamýnda Ýþ Arayanlara Yönelik Hizmetler: Yasanýn öngördüðü koþullarýtaþýyanlarý, ilgili yasalar gereði, taþýdýklarý koþullar ve çalýþtýrdýklarýpersonel sayýsýna baðlýolarak istihdam etmesi gereken özel iþyerlerinde çalýþmalarýamacýyla göndermek, diðer iþ bulma ve meslek danýþmanlýðýhizmetlerini sunmak. 180 Ýþ Danýþma Servisi: Ýþ arayanlarýn mesleklerine ve niteliklerine uygun iþ olup olmadýðý"180 Ýþ Danýþma Servisini" aradýklarýnda kendilerine anýnda bildirilmekte ve uygun iþ olmasýhalinde kuruma davet edilmektedirler.
