Fuchs giriş gamze

Dijital Emek
ve
Karl Marx
«Giriş Bölümü»
Dr. Gamze Aktuna
21 Mart 2016
Ankara Üniversitesi Kadın Çalışmaları
Tezli Yüksek Lisans Programı
«Yeni İletişim Teknolojileri ve Feminist Dijital
Aktivizm»
Sömürünün Yeni ve Sevimli Yüzü
Dijital Emek
• Yeni Dünya
• Enformasyon(Bilgi) Toplumu
• Maddi Güç = Enformasyon Üretimi
• Gerçek?
♀ Farklı sömürü biçimlerini bünyesine ekleyen
kapitalist sömürü egemenliği
• Gelir düzeyine bakmaksızın neredeyse her insana
ulaşan ‘akıllı’ cihazlar ve internet
♀ Bu alanların eleştirel politik hatlarını çizmenin
anlamlılığı
Yeni Emek Biçimleri
• 1970’lardan bu yana
• Kapitalist üretim ilişkileri yeni alanlara sıçradı;
• Doğa, sağlık , eğitim sayısız yeni metalaşma
alanı
• Yeni tüketim alanları da yaratıldı;
• Bilgisayar teknolojisindeki hızlı ilerleyiş
♀ Bu yeni alanlarda hangi emek ve sömürü biçimlerinin
nesneleştiğini analiz etmek önemli görevi oluştu
Özgürlük ya da Sömürü
• 1990’lerden bu yana
• İnterneti kullanan 3 milyar kişi
• Tim O’Reilly Web2.0 Kullanıcı üretimleri dolaşımda
• Yükselen Yıldızlar - Facebook, Twitter, Youtube
♀ Demokratikleşme olanakları ve özgürlüğü
destekleyici mekanizma
ya da
♀ İnternet kullanıcılarının ürettikleri içerikler ve
çevrimiçi varoluşları nedeniyle sömürüldükleri
düşüncesi
Dallas Smythe; İzleyici Emeği
• TV izleyicileri gibi internet kullanıcıları da zamanlarını bu
platformda geçirmekte
• Kullanıcıların izleyicilerden farklılıkları
• İçerik Üretimi
TV: Katkı Sunmaz
İnternet: İçerik Üretimi Var
• Zaman Kısıtı
TV: Serbest Zaman
İnternet: Her zaman
• Mekan Bağımlılık
TV: Sabit mekanda
İnternet: Her yerde
İnternete Bağlanabilmek Emek İster
• Maden Çıkarma
• Donanım İmalatı
• Yazılım Mühendisliği
• Hizmet İşi
• Kullanıcıların Üretken Tüketimi…
♀Tüm bu emek biçimleri Enformasyon ve İletişim
Teknolojileri(EİT) cihazında nesneleşmiştir ki bu da
EİT’lerinin karmaşık zamansal ve mekânsal bir üretim
geçmişi olduğunu göstermektedir
• Demokratik Kongo Cumhuriyeti
«Küçücük
delikte
sürünürken,
ellerinizi
ve
parmaklarınızı kullanarak kazıyorsunuz, doğru dürüst
kazmak için yeterince boşluk yok ve her tarafınız kötü bir
şekilde sıyrıklarla doluyor. Ve sonra elinizde kalay taşıyla
birlikte nihayet dışarı çıktığınızda, onu sizden silah zoruyla
almak için bekleyen askerlerle karşılaşıyorsunuz. Bunun
anlamı ekmek alabileceğiniz hiçbir şeyinizin olmamasıdır.
Dolayısıyla biz her zaman açız.»
Muhanga Kawaya
Dijital Dünya Gerisi ve Berisi
• Amazon- Almanya 5000 göçmen işçi ambarında istihdam ve
neo-nazi yöntemlere sahip güvenlik görevlileri
• Foxconn Çinli bir mühendis «sadece 13 günde bir
istirahatimiz vardı»
• Google’da çalışan bir mühendis « iyi bir iş yaşam dengesini
gerçekleştirmek zor oluyor»…………
♀ Örneklerin hepsinin ortak özelliği insan emek
gücünün parasal çıkarlar için sömürülmesi ve işçilerin
zihinlerinde, bedenlerinde ve yaşamlarında olumsuz
etkilere sahip olmasıdır
Dijital Emek
• Dijital medyanın varlığı kullanılması ve uygulanması için
gereken kolektif emek gücünün bir parçasıdır.
• Buluşma noktası ortak türde bir meslekten ziyade katkı
yaptıkları ve onları sömüren ortak bir sanayidir.
• Çağdaş medya ve iletişim çalışmaları, yaratıcı ve kültürel
ekonominin sermaye kısmına odaklanmış olup hep emek
kısmını geri planda bırakmıştır.
• Bu kitabın görevi ise EİT sanayisinde gerçekleştirilen
emeğin bir kısmı için eleştirel kuramsallaşmayı
geliştirmektir.
♀ Dijital emek nedir ve onun çalışma koşulları en iyi
nasıl anlaşılır? sorusu ile başlar
Emek
• Emek ve ekonomik değer bağlantılıdır
• Emek belirli mekanlarda gerçekleşir ve belirli zamanlarda
harcanır.
• Yani zaman ve mekan emeğin can alıcı boyutlarıdır.
• Belirli bir metanın üretimi için gereken emek tek bir
mekanda sınırlanmamış ve yer kürenin etrafına yayılmıştır.
• Emeğin zaman boyutu ise karşımıza çalışma zamanı, boş
zaman, üretimin hızlandırılması … gibi kavramlarla ilişkili
olarak çıkar.
Marksist Yaklaşım
• Emeğin her bir saniyesi paraya malolduğu için emek zaman
kapitalizm için oldukça önemlidir.
• Bu da sermayenin, emeği en yüksek karlılığı sağlayacak
kadar yoğunlaştırmasının nedenidir.
En yüksek karlılık: Karşılığı ödenmemiş emek
zamanın çıktısıdır.
• Değer: belirli bir metayı üretmek için harcanmış emek
zamanın miktarıdır.
• Her bir metanın üretimi için tekil bir emek zaman vardır.
• Ekonomik açıdan önemli olan bunun belirli bir zamandaki
ortalamasıdır.
♀ Marksist kuram dijital emeği eleştirel bir şekilde
anlamak için uygulanabilecek zengin bir kategori
sistemi sağlamaktadır.
EİT, Emek Zaman’ın önemi
• Köle maden işçileri
• Silikon vadisi kadın göçmen işçiler
• Foxconn işçileri fazla mesai ücreti alamadan uzun saatler
çalışmaları
• Hindistan yazılım sanayisinde mühendislerin aşırı
çalışmaları
• Can korkusu, açlık, işlerini kaybetme korkusu, geçici sınırlı
sözleşmeler… yani daha uzun süreler düşük ücretle çalışma
iknası
♀ Amaç, maliyetleri düşürmek yani aynı emek zamana
daha az ödemek
Work.Shop.Play
Çalışma zamanı mı? Serbest Zaman mı?
• Sonuçları meta olarak satılan anketler
• Internet kullanıcılarının bu anketlerde yer alması
• Karşılığında biletler, kuponlar, özel teklifler şeklinde
hediyeler
• Herkese değil, çoğunluğun çalışmasının hakkı yok
• Kullanıcıların serbest zamanda çalışmaları
• Çok anket çok kupon çok kupon çok internette zaman
♀ Çalışma zamanı ile serbest zaman arasındaki sınırlar
akışkan bir hale gelmiştir
Marx’ın Kayboluşu
• Yükselen neoliberal sınıf mücadelesi
• Kamusal mülkiyet ve kamu üniversiteleri de dahil olmak
üzere her şeyin metalaşması
• Postmodernizmin yükselişi
• Alternatiflere duyulan güven eksikliği
• Mücadelelerin varlığının ve yoğunluğunun zayıflığı
• Akademinin muhafazakar geriye dönüşü ve metalaşma
ikliminde, Marksist çalışmalar yapmanın akademik itibar ve
akademik kariyer için elverişli ve yol açıcı olmaması
Makale sayıları, Marx
• 1968-1977
• İlgi yüksek
[yayınlanan makale
sayısının arttığı da
düşünülürse]
• 1988-1997 ve 1998-2007
• Marx’a odaklanan
makalelerde daralma
• Neoliberalizmin
yoğunlaşması
• Metalaşma
• Postmodernizm ve
kültürcülüğe dönüş
Marx Geri Döndü
• «Çatırdama Marx’ı diriltti»
• «Marx mezardan çıktı, kapitalizm gömüldü»
• «Marx başından beri haklı mıydı?»
• «Onun eserlerinin raflardan kapışıldığını söyleyen
kitapçıların kanaati»
♀ Bu gazete haberleri yeni bir Marksist döneme
girdiğimizin belirtisidir.
♀ 2008’de başlayan yeni dünya krizi Marx’ a dönüşün
en açık nedenidir.
Makalelerde Yıllık Ortalama, Marx
• 2008-2012
• Yayınlanmış ortalama
makale sayısında artış
• Krizin bir etkisi olarak
Marksizm’e karşı
yenilenen ilgi
Marx’ın Dönüşünün Diğer Boyutları
• Kriz kavramına artan ilgi
• Yaşamın prekaryalaşması en iyi şekilde sınıf, sömürü ve
metalaşma görüngüsüyle çözümlenir
• Yeni toplumsal hareketler sınıf sorunlarıyla ilgilidir
• Savaşlar ve emperyalizme ilgi
• Prekarya olarak çalışan tüm bir üniversite bilim insanları ve
öğrenciler
• Çağdaş kapitalizmde medyalaşma, EİT ve bilgi işinin rolü
Marx’ın genel zekaya verdiği dikkatle öngörülmüştü.
• Güncel devrimlerin özgürlüğe dikkat çekmesi
Marx’a Önyargılar ve Karşı Savlar
Marx’ı Yanlış Anlamak ve Yorumlamak
1. Marksist Demodelik:
Eski modadır ve sanayi sonrası topluma uygun değildi
Marksist Güncellik:
İletişimi layıkıyla ve eleştirel kavramamız için Marx’a
ihtiyacımız var
2. Marksist Baskı:
Pratikte sadece terör, kitle katliamları ve zorbalık ile
sonuçlanır
Kapitalist Baskı:
yıkım
Geniş çaplı eşitsizlik, küresel savaşlar ve çevresel
Marx’a Önyargılar ve Karşı Savlar
3. Marksizm = Belirlenimcilik
Kapitalizmin kendisinden sona ermesine inanırdı
Marksizm = Diyalektik ve Karmaşıklık
Medyanın tarihini yapısal koşullanmalar gibi
biçimlendirilmiş olarak görmemizi sağlıyor
4. Marksist Saflık
İnsanın iyiye dair saf bir bakış açısına sahipti bencil,
açgözlü olanı görmezden geldi
Kapitalist Kötülük
Rekabet mantığı medyanın görünümünü de
dönüştüren ve daha eşitsiz kılan kapitalizmin etkisi denenmiş
ve görülmüştür
Marx’a Önyargılar ve Karşı Savlar
5. Marksist İndirgemecilik
Tüm kültürel olayları ekonomiye indirgemektedir
Marksist Karmaşıklık
Kapitalizmde ekonominin belirleyici olmadığı ancak
sınıf boyutu olan özel bir sistem olduğu
6. Marksist Anti-Hümanizm
Din ve ahlaka ilgi göstermemiş, medya etiğine
dayanak oluşturamaz
Marksist Hümanizm
Komünizm hümanizmin icrası idi, sınıf mücadelesi de
uygulamalı etikti, onun kuramı köklü bir şekilde etikti.
Marx’a Önyargılar ve Karşı Savlar
7. Sınıfın Çağdışılığı
kaldırır
Sınıf saplantısı çağ dışıdır, bilgi işi sınıf sınırlarını
Sınıfın Önemi
Bilgi işi içsel sınıf ilişkilerini içeren sınıf yapılı heterojen
bir alandır
8. Marksist Demokrasi Karşıtlığı
Zorla devrimden yanadır ve barışçıl reformlara ve
demokrasiye karşı çıkarlar
Sosyalizm = Demokrasi
Marksizm barış, demokrasi ve demokratik bir medya
için bir taleptir.
Marx’a Önyargılar ve Karşı Savlar
9. Marksist Diktatörlük
Denetleyen, medyayı sansürleyen devasa bir parti
kurulması mantığıdır
Kapitalist Diktatörlük
Kapitalizm medya denetleyen, sansürleyen devasa bir
ekonomik diktatörlüktür
10. Sınıf Dışı Yönelimli Yeni Toplumsal Hareketler
Yeni toplumsal hareketler sınıfı geride bıraktı
Sınıf Yönelimli Yeni Toplumsal Hareketler
Yeni toplumsal hareketler sınıfa dair derin endişelerin
kaçınılmaz olarak birbirine bağlanmasıdır.
Marksist Bir İletişim Kuramı
Marksist Bir İletişim Kuramı;
• İletişim ve kültürün nasıl maddi süreçler olduğunu
• Emek ve dilin karşılıklı olarak nasıl oluşturulduğunu
• İletişim ve enformasyonun nasıl aynı toplumsal etkinliğin,
anlamın toplumsal inşasının diyalektik örnekleri olduğunu
açıklamalıdır.
• İletişimi kapitalizmle ilişkili olarak görür ve kapitalizm
çözümlemesini ön planda tutar.
♀ Bu kuramsal çalışmaları kurumsal dönüşümlere
aktarabilecek miyiz?
İnterneti Karl Marx İcat Etti
• «Herkes kendini diğerleri hakkında bilgilendirmeye çalışır»
• «Bağlantılar başladı»
dediği Küresel Enformasyon Ağı Tanımı
♀ Her ne kadar teknoloji olarak İnternet soğuk savaş ve
Kaliforniyalı karşı kültürün ürünü de olsa Marx
tarafından 19. Yüzyılda halihazırda öngörüldüğü
görülmektedir.
On Kavram
«Marx’ın çalışmalarını İnternet ve sosyal medyayı
anlamak için can alıcı kılan 10 kavram»
C. Fuchs & N. Dyer-Witheford
• Bu kavramlar eleştirel İnternet çalışmaları için bir
araştırma gündemini sorularla formülleştirmeye olanak
sağlar.
On Kavram
1. Diyalektik
İnternetin yaratımı, gelişimi ve çelişkileri diyalektik
perspektife sahip bir bakış açısıyla nasıl anlaşılabilir?
2. Kapitalizm
İnternet’in kapitalizmdeki rolü tam olarak nedir? Bu rol
nasıl kuramsallaştırılabilir ve deneysel olarak ölçülebilir?
Hangi tür İnternet tabanlı sermaye birikim şekilleri vardır?
3. Meta/Metalaşma
İnternet üzerinde hangi metalaşma biçimleriyle
karşılaşıyoruz ve bu biçimler nasıl çalışıyorlar?
On Kavram
4. Artı Değer, Sömürü, Yabancılaşma, Sınıf
İnternet üzerinden artı değer yaratımının hangi farklı
türleri mevcut? Nasıl çalışıyorlar? Onlar hakkında kullanıcılar
ne düşünüyor?
5. Küreselleşme
İnternet küreselleşme süreçleriyle nasıl etkileşimde
bulunuyor?
6. İdeoloji / İdeoloji Eleştirisi
İnternet hakkında hangi mitler ve ideolojiler var?
Bunlar nasıl açığa çıkabilir, çözümlenebilir ve eleştirilebilir?
On Kavram
7. Sınıf Mücadelesi
Sınıf mücadelesinde İnternet’in rolü nedir? Alternatif
bir İnternet mücadelesi için potansiyeller, gerçeklikler ve
sınırlar nelerdir?
8. Ortak Mülkiyet
İnternet ortak mülkiyeti nedir? Internet ortak
mülkiyetinin metalaşması nasıl çalışır? İnternet ortak
mülkiyetini güçlendirmek için hangi modeller vardır?
On Kavram
9. Kamusal Alan
İnternet için kamusal alana taşımanın potansiyelleri
ve sınırları nelerdir?
10. Komünizm
Ortak mülkiyete dayalı bir toplumda ortak mülkiyete
dayalı İnternet nedir? Ortak mülkiyete dayalı İnternet için
hangi nüveler ve modeller vardır? Ortak mülkiyete dayalı
İnternet’in kuruluşu ve ilgili mücadeleler nasıl güçlendirilebilir?
Emek Kör Noktasını Aşmaya Yönelik
• İş Örgütlenme Emek ve Küreselleşme
Bilgi, EİT ve medya bağlamında emek üzerine
eleştirel çalışmaların yayınlanması için bir platform
• Dijital Emek: İşçiler, Yazarlar, Yurttaşlar
Dijital Emek üzerine Konferanslar
• Triple C Dergisi
dijital medya ve Marksist çalışmalar
Yeni Çalışmalara Davet
Tüm geçmiş çalışmalar yaratıcı ve kültürel ekonomiyi,
• Sanayide küresel işbölümü
• Uluslarararası dijital işbölümünde çalışma koşulları
• Prekarya kültürel emek
• Özgür dijital emek ve dijital emeğin değer yaratımını
kuramsallaştırma zorlukları
• Üretketim [Üreten Tüketim]
• Bilgi çalışması için oyunemek zorlukları
• Sanal çalışma üzerine politik perspektifler
• Bilgi işindeki mesleki kimlikler
konularda çalışmaya davet ediyor
Son Olarak…
«Her ne kadar ana akım hala yönetimsel
araştırmaların boyunduruğu altında olsa da Marx,
kapitalizm, emek ve dijital emek; medya ve iletişim
çalışmalarında daha önemli bir konuma geldi. Görev, bu
çalışmaları daha da kuramsallaştırmak ve böylece yeni
nesil Marksist medya ve iletişim araştırmacılarının ortaya
çıkması, canlanması ve yeni ana akım olarak büyümesi
sağlayabilmektir.»
Teşekkür Ederim