LIZCOOK ve BRIANROTHWELL - Turkcell Akademi Kurumsal
Transkript
LIZCOOK ve BRIANROTHWELL - Turkcell Akademi Kurumsal
L I Z C O O K ve B R I A N Yaratıcı Danışman R O T H W E L L çalışma arkadaşları ve dostlarıyla konuşarak halletme yoluna gider. Yazarları ayıran ve birleştiren farklar Yazarları biyolojik yapıları ayırıyor. Birisinin babasından aldığı 23. kromozom X biçimindeydi. Diğeri bir Y kromozomu devraldı. Başka farklılıkları da var tabii. Brian Rothwell dört ayrı risk alma işinde, kendi işinin patronu olarak çalışıyor. Liz Cook ise 12 yıldan beri aynı kuruluşta değişik sorumluluklarla yönetim danışmanı olarak görev yapıyor. Birlikte konferans verirken, birbirlerinin başlama bitirme anlarını dikkatle izlemeleri gereken o stresli ortamda bile, Liz aklından başka şeyler geçirebiliyor. Brian herhangi bir şeye öylesine kendini veriyor ve odaklanıyor ki, karısı onun tüm dikkatini kendi üzerinde toplamak istediği zaman, mutlaka televizyon veya radyoyu kapatması ve elindeki kitabı alması gerektiğini biliyor. “Takım” sözcüğünün kendisinde ilk çağrıştırdığı imajın ne olduğu sorusuna Liz, “birbirlerini çalışmalarında destekleyip yüreklendiren bir grup insan” yanıtını verirken, Brian’ın aklına gelen ilk imaj, elinde kupayla şampiyonluk turu atan bir futbol takımı oldu. Brian problemlerini, üzerlerinde mantıklı bir şekilde düşünerek kendi başına çözer. Liz problemlerini, “içinden gelen” bir duyguya dayanarak ve bir çözüm yolu bulunana kadar Elektronik görüntüleme sonuçları beyinlerinin çok farklı olduğunu gösteriyor: biri tipik bir erkek beyni, öbürüyse ortalama bir kadın beyni. Dolayısıyla aynı liderlik durumlarıyla karşılaştıkları zaman farklı düşünüp, farklı davranıyorlar. Yine de, iki yıldır çok farklı beceri ve niteliklerini ortak işlerine taşıyarak başarıyla bir arada çalıştılar ve aynı zamanda birbirlerinden birçok şey öğrendiler. brnc bölüm Sahne Düzen Bu kitap liderlikle ilgili. Amacı erkeklerle kadınların iş sırasındaki ilişkilerini iyileştirmek. Kadınlarla erkeklerin liderlik etmek ve başkalarını izlemeye karar vermek için seçtiği farklı yolları anlama düzeyimizi yükseltmek ve her iki cinsin de bu farklılıklara değer vermesini teşvik etmek istiyoruz. Erkeklerle kadınların farklı cinsiyet kategorilerine ayrılmasının kimilerine saldırganca, kimilerine de yanıltıcı gelebileceğini kabul ediyoruz. Ancak bu riske katlanmaya hazırız, çünkü bize göre farklılıkları yadsımak ya da görmezden gelmek, bunları yaftalamaktan daha tehlikelidir. Cinsiyetlerin beyinleri arasındaki—gerçek ve bilimsel olarak kanıtlanmış—farklılıkları, dolayısıyla da düşünce ve davra1 LIZ COOK VE BRIAN ROTHWELL nış biçimlerindeki farklılıkları görmezden gelirsek, iş dünyasında erkekler ve kadınlar arasındaki ilişkilerin sürekli değişmekte olduğu çağımızda var olan karmaşıklığı daha da artırmak gibi bir riske gireriz. Benzer uyaranlar karşısında farklı düşünüp davranırlarsa, bundan mantıken başkalarını yönetirken de farklı düşünüp davranacakları sonucu çıkar. Günümüzde lderlğn önem Liderlik kavramına ve onun toplumumuzun geleceğinin biçimlendirilmesinde oynayacağı role son derece inanıyoruz. Bugün bilgi ve enformasyona her zamankinden daha çok sahibiz, ama yine de bu olgular ve rakamlar kümesini idare edebilmek için savaş veriyoruz. İnsanlar daha yüksek bir yaşam düzeyi talep ediyor, ama stres daha önce hiç görülmedik boyutlarda. Devlet refah sağlayıcı desteklerini yavaş yavaş çekiyor. Bireyler olarak bizlerden kendi hareketlerimizin sonuçlarına katlanmamız ve yaşamlarımızın sorumluluğunu üstlenmemiz bekleniyor. Aynı zamanda bireyler, işverenler ve gönüllü kuruluşlar devletin bıraktığı boşluğu doldurmaya çabalarken, bizler daha geniş bir toplum halinde daha sorumlu duruma geliyoruz. Tüm bunlar liderlik meseleleridir. Yönetim ile liderlik arasında temelden bir ayrım yapıyoruz. Liderlik yönetimin insan yanıdır. Yönetim, temelinde insan dışı kaynaklar ya da nesnelere ilişkindir. Biri işleri idare eder, öbürü insanları yönetir. Eştlk konusundak tutumumuz Elinizdeki kitap, işyerinde cinsiyete dayalı bir eşitliğin ya da eşitsizliğin olup olmamasıyla değil, liderlikle ilgilidir. Bize göre cinsiyetler farklıdır ve ortalama erkek ve kadın liderlik etme ve lideri izlemeyi farklı yollardan seçerler. Bu hususun eşitlikle ilgisi yoktur. Eşitlik hepimizin gönülden desteklediği bir ahlaki, politik ve toplumsal kavramdır. Tersine, kitapta daha sonra ele alacağımız cinsiyetler arasındaki biyolojik ve istatistiksel farklılıklar bilimsel olgulardır. Biz cinsiyetlerin farklılıklarına karşın lider olarak eşit olabileceklerine inanıyoruz. Farklılık eşitliğin zıddı değildir. Eşitlik, lider olarak yapmak istediğimiz şeyleri ve istediğimiz davranış biçimlerini seçme konusunda özgür olmak demektir. Tersine farklılık, erkek ya da kadın olarak başkalarına liderlik ederken doğal olarak aynı şeyleri yapma ve aynı şekilde davranma eğilimini göstermeyeceğimiz anlamına gelir. KADINLAR ERKEKLER VE LİDERLİK knc bölüm Aldığımız Yol Başlangıç noktamız Biz, bu kitabın yazarları ilk kez 1997 yılında bir liderlik konferansında karşılaştık. Bu konferansta konuşmacılardan biri bilimin şimdi erkeklerle kadınların farklı düşünme ve davranma yolları olduğunu kanıtlayabildiğini ima etme cesaretinde bulundu. Onun söylemeye niyetlendiği şey, toplumsal ilişki ortamında erkeklerin kadınlara oranla daha çok fiziksel yer—barda ya da banliyö treninde—kaplamaya eğilim gösterdiği ve bunun salt ortalama fiziksel çerçevenin daha büyük olmasının bir işlevi olarak düşünülemeyeceğiydi. Dünyaya erkek ya da kadın gözlüğünden bakmaya öylesine alışmışızdır ki, bu gözlüklerin kendisine bakma alışkanlığımız hiç yoktur. Biz bu noktada dikkatimizi kendi erkekliğimiz ve kadınlığımızın gözlüklerine çevirdik. “Kadın olan biri, bir kadın beyniyle yalnızca hep kadınca bir tarzda düşündüyse, başka bir düşünme tarzının varolduğunu nasıl bilebilir?” Ve bunun doğal karşıtı: “Erkek olan biri, bir erkek beyniyle yalnızca hep erkekçe bir tarzda düşündüyse, başka bir düşünme tarzının varolduğunu nasıl bilebilir?” Ve buradan şuna varıldı: “Bir erkek bu düşünme şeklinin eril olduğunu nasıl bilebilir?” ve “Bir kadın düşünme şeklinin dişil olduğunu nasıl bilebilir?” Daha da ileri götürdük: “Erkekçe düşünme erkek genlerinin mi, yoksa toplumsal yetişme tarzının mı ürünüdür?” ve “Kadınca düşünme kadın genlerinin mi, yoksa toplumsal yetişme tarzının mı ürünüdür?’ Lderlk tanımımız 20. yüzyılda insanların nasıl lider olduğu konusu üzerinde birçok tartışma ve görüş alışverişi yapıldı. Bugün liderlerden beklenen zaten varolan şeyleri üretmek değildir, gerçekleşmesi kaçınılmaz olanları üretmek de değil. Onlardan beklenen, eksik olanı algılamak ve ardından belirlenen boşluğu dolduracak olan ürünü, hizmeti ya da her ikisinin bir bileşimini yaratmaktır. Bugünün rekabetçi ortamında, bulunduğu örgütte işgal ettiği yerden bağımsız olarak, herkesin lider olmasına ihtiyacımız var. Genel müdüründen resepsiyon görevlisine, kamyonet sürücüsünden idare amirine, muhase2 LIZ COOK VE BRIAN ROTHWELL be yardımcısından direktörüne kadar herkesin, cinsiyeti ne olursa olsun, inisiyatif göstermesine ihtiyacımız var. Bizim liderlik tanımımız iki modelin bir bileşimidir. Birincisi, daha dişil ve ilişkilere dayalı bir modeldir: “liderlik yapmayı seçenler ile izlemeye karar verenler arasındaki karşılıklı bir ilişki” (Kouzes ve Posner). İkincisi, sonuçlara vurgu yapan daha eril bir modeldir: “Liderlik başkaları aracılığıyla sonuçlara ulaşmaktır” (Garnett). Bu ikisini bir araya getirince, bizim modelimiz şöyle oluyor: “Üzerinde anlaşmaya varılmış ortak bir amaç uğruna, liderlik yapmayı seçenler ile onları izlemeye karar verenler arasında karşılıklı bir ilişki inşa etmek.” üçüncü bölüm Bölünmüş mü, Brleşmş m? Algılama ve cnsyetn rolü Tarih boyunca erkekler zamanın büyük bir bölümünde ortalıkta görünmeyen babalar ya da eşler olmuşlardı. Ama şimdi artık erkek, avlayacak hayvan peşinde değişik yerlerde ya da saban sürmek için tarlada dolaşmıyor, bir sanayi merkezindeki işine gitmek için her gün evden ayrılıyordu. İşyerleri sabit bir yerde olduğu ve bir araya toplandıkları için, erkekler toplumun karar alma merkezine el koyup kendilerinin haline getirdiler. Kadınlar bu sanayileşmiş yeni işyerlerinde erkeklere katılamadılar. Kentteki evlerinde, kararların alındığı toplumsal merkezden uzakta çocuk yetiştirerek, dağınık ve bireysel olarak yalıtlanmış bir halde kaldılar. Yeni bir erkek egemenliği kolektif paradigması ortaya çıktı. Bu egemenlik bütün önemli ekonomik, hukuki, devlete ve topluma ilişkin karar alma süreçlerinin kontrolüne dayanıyordu. Ve bunun nedeni sadece kent toplumunun karar alma merkezinde erkeklerin bulunuyor olmasıydı. Çocuk bakmak ve yetiştirmekte yoğunlaşarak türün geleceğini güvence altına alan kadınlar ise orada yoktular. Tarih öncesi çağda geçerli olan “farklı ama eşit” paradigmasının yerini tarım ekonomilerinde ortaya çıkan ve sanayi toplumları tarafından perçinlenen “farklı ve eşitsiz” modeli aldı. KADINLAR ERKEKLER VE LİDERLİK 20. yüzyılın son otuz yılında eşitlik yasaları ve politik doğruluk, henüz gerçekleşmiş olmasa da en azından hedef olarak kalması gereken yeni bir paradigma üretti: “eşitlik ve aynılık”. Lderlk ve cnsyet farkı Hem liderlik hem de cinsiyet farkı konularını kucaklayan istatistiksel olarak kanıtlanmış iki görüşü bulmak iki yılımızı aldı. Bu konuda kaleme alınmış epeyce materyal var, kitap ve makalelerin çoğu da karşıt görüşe ait koca bir yığın oluşturuyor. Kadınlarla erkeklerin liderlik etme ve başkalarını izleme yollarından birini seçerken farklı davrandıklarını kuşkuya yer bırakmayacak şekilde gösteren araştırmalar aradık. Başka araştırmalar da olabilir; çalışmamızda hepsine ulaşabildiğimizi varsaymıyoruz. Myers Brggs Tp Gösterges Myers Briggs Tip Göstergesi (MBTG) dünyada en yaygın kullanılan psikolojik envanterlerden biridir. İsviçreli psikiyatr C.G. Jung’un çalışmalarından çıkan MBTG, dünya üzerinde milyonlarca insanla kişilik tercihleri alanında yapılan görüşmelere dayanmaktadır. Japonca, Fransızca, Almanca, İspanyolca ve başka birçok dile çevrilmiş olan MBTG seçme, yükseltme, ekip kurma, kendini tanıma ve benzer amaçlarla kullanılmaktadır. MBTG dört çift kişilik tercihine işaret eder: • Dışadönüklük ve İçedönüklük—enerjimizin kaynağının nerede, dışımızda mı, yoksa içimizde mi olduğu. • Duyu ve Sezgi—enformasyonu nasıl topladığımız. • Düşünme ve Hissetme—nasıl karar aldığımız. • Yargılama ve Algılama—yaşamımızı nasıl yönlendirdiğimiz. MBTG, insanın bu kişilik tercihi çiftlerinden hangisine daha yatkın olduğunu gösterir. Ardından bu dört gösterge 16 farklı kişilik tipinden birini ortaya çıkaracak şekilde eşleştirilir. Bu çiftlerden yalnızca birinde bir cinsiyet unsuru var gibi. Toplanan milyonlarca göstergede, erkeklerin yaklaşık üçte ikisi kararlarını düşünme tercihiyle alırken, kadınların üçte ikisi karar alırken hissetmeye dayalı bir tercih yapıyor. Karar alma liderliğin temel bir parçası olduğu için, erkeklerle ka3 LIZ COOK VE BRIAN ROTHWELL dınların benimsedikleri liderlik tarzları arasındaki farklılıklar bakımından bu çok şey ifade etmektedir. Şunun altını çizmek istiyoruz: Karar alma sürecindeki tercihler, tercih olmanın ötesine geçmezler. “Düşünme”yi seçen tipler de hissedebilirler ve hissederler, “Hissetmeyi” tercih eden tipler de düşünebilirler ve düşünürler. Her kişilik tipi hem duygusal hem de akılcı olabilir. Düşünen tipler karar alırken mantıklı olmayı, parçalara ayırmayı, analitik yaklaşmayı ve nesnel değerleri esas almayı tercih ederler. Bu kişiler bir karara duygularıyla yaklaşmamayı amaçlar ve kararın getireceği sonuçların mümkün olduğu kadar kendileri için bir itici kuvvet olmasını tercih ederler. Düşünmeyi tercih edenler daha çok şu eğilimleri taşırlar: • sakin, soğukkanlı ve nesnel kalabilmek • incelik göstermekten çok, nesnel bakımdan doğru olanı temel alarak kişisellikten uzak yargılara varmak • netlik uğruna bir konuyu tartışarak kanıtlamaktan hoşlanmak • yumuşak kalpli olmaktansa fikrinde kararlı olmak • başkalarının kendisini toplum dışı ve dostluktan uzak bulmasına aldırmadan, nesnel olmaktan gurur duymak • karar alırken duygusal yaklaşımlardan kaçınmak ve zor kararlar almaktan çekinmemek • hoşlanılmaktan çok haklı olmayı önemsemek • mantığa uygun, açık ve kesin olan şeylerden etkilenmek ve bunlara değer vermek. Hisseden tiplerin karar alma tercihlerini çok başka bir değerler kümesinden gelen kişiler arası kaygılar yönlendirir. Kararın başka insanlar üzerindeki etkisi son derece önemlidir. Hislerine kulak verenler daha çok şu eğilimleri sergilerler: • başkalarının duygularını dikkate alan kararları iyi karar saymak • başka insanları ve onların başarılarını doğal olarak takdir etmek • başkalarının bakış açısını anlamak için kendilerini onların yerine koyarak, ilişkiye geçmek KADINLAR ERKEKLER VE LİDERLİK yardımlaşmacı olmak • hoşlanılmayı haklı olmaktan daha önemli bulmak • soyut kavramlarla uğraşmaktansa, umursadıkları mesele ve davaları kişiselleştirmek. Özgürleştrc Lderlk Bulduğumuz ikinci araştırmayı İngiltere’deki The Industrial Society adlı kuruluş yapmıştı. Bu araştırmada ortaya onu tasarlayanların beklediğinden bambaşka sonuçlar çıkmıştı. 1996 yılında gerçekleştirilen bu araştırmada liderlerden çok izleyenlerin görüşleri alınmıştı. İzleyenlerden yaşamlarının herhangi bir evresinde karşılarına çıkan iyi liderlerin özelliklerini belirlemeleri ve bunları örnekleriyle açıklamaları istenmişti. Bu araştırmanın sonucu The Industrial Society’nin 1998’de yeni “Özgürleştirici Liderlik” modelini ortaya atmasını getirdi. The Industrial Society tanımlanan 38 liderlik davranışını altı kategoriye ayırıyor. Bu altı davranış ve özellik grubu sırasıyla Özgürleştirici, Cesaretlendirici, Sonuç Alıcı, Geliştirici, Örnek Oluşturucu ve Güven Verici olarak adlandırılıyor. Farklı ve eşt Cinsiyetler arasındaki ilişkiler açısından biz bir başka paradigma önermek niyetindeyiz: “farklı ve eşit”. Her iki cinsiyet de liderlik sürecine farklı yaklaşımlar, düşünce kalıpları, özellikler ve davranışlar getirebilir. Bize göre, bu katkılarından ötürü cinsiyetlerin her ikisi de takdir görmelidir. Her birinin liderliğe katabileceği çok yönlülüğü ve birbirlerinden öğrenme istekliliğini övgüyle karşılamalıyız. dördüncü bölüm Erkeklerle Kadınlar Farklı mı? • doğruluktan önce duyarlılığı tercih etmek Şeyler kutulara yerleştrmek yararlıdır • açık ve mantıklı olmanın yerine uyumlu olmayı tercih etmek Bugün hepimizin benzersiz bireyler olduğu sözü çok moda. Biz yazarlar birbirimizden ve gezegenimizdeki herhangi bir başka insandan farklı olmaktan gurur duyuyoruz. Bununla • ilişkilerde rekabetçilik yerine, doğal olarak dostça ve 4 LIZ COOK VE BRIAN ROTHWELL birlikte, bizce insan hayvan diğer insan hayvanları grupların temsilcileri olarak görmek ister. Biz bunun doğal bir eğilim olduğunu düşünüyoruz, çünkü insanlar olarak ona bir anlam verebilmek için dünyayı bir kalıplar dizisi olarak görmek zorundayız. 19. yüzyılda yürütülen hangi cinsiyetin daha akıllı olduğu yolundaki tartışmalar yalnızca akademik düzeyle sınırlı kalmamıştı. Erkek beyninin daha büyük ve güçlü olduğunu kanıtlama çabaları, önceleri doğal açıdan gerçek durumun nasıl olduğunu keşfetmekten çok, toplumda erkeğin egemen konumunu aklama gayretine dönüktü. 1970’lerin başlarından itibaren de feminist hareket kadın formunun ve beyninin üstünlüğünü kanıtlamaya uğraştı. Erkek embriyo formu gerçekten de kadın formundan veya daha doğal formdan türemiştir. Ne var ki, feministler bilimi biyoloji anlayışımızı ilerletmekten çok, kadının toplumdaki tabi konumuna ilişkin sosyal ve politik sonuçlar çıkarmak amacıyla kullanmaya yönelmişlerdi. Her kategorileştirme çabasında mutlaka istisnalar olacağını kabul ediyoruz. Ne var ki, benzerlik kalıpları ilerlemenin araştırılmasına yardımcı olabilir. Her kültür kadınlarla erkekler arasında ayrım yapar Biriyle ilk karşılaştığımızda onun hakkında ilk fark ettiğimiz şey, erkek mi yoksa kadın mı olduğudur. Onunla doğru düzgün bir ilişki kurabilmemiz için bu enformasyon şarttır. Çoğumuz diğer insanların bizi bir erkek ya da kadın olarak saptayabilecek durumda olmasını bekleriz. Cinsel kimliğimizin başkalarıyla ilişkilerimizde taşıdığı önem, dünyadaki bütün kültürlerin kadınlarla erkekler arasında ayrım yaptığı gerçeğinin bir yansımasıdır. Fiziksel cinsiyetimiz pasaportlarımıza yazılıp onaylanır ve bu belgeler bizim yurtdışına çıkarak başka kültürleri ziyaret etmemize olanak sağlar. Byolojk farklar Hemen her insan 46 kromozomdan oluşan bir yapıdan gelir. Annenin yumurtasındaki 23 kromozom babanın sperminden gelen 23 kromozomla birleşerek, 23 çift kromozom orta- KADINLAR ERKEKLER VE LİDERLİK ya çıkarır. Bu kromozomlardan bir çifti cinsiyet kromozomu olarak bilinir. Dişi cinsiyet hormonu çifti XX, erkek çift ise XY’dir. Anne yumurtası tek bir X taşır ve başarılı olan sperm yumurtadaki X’i ya bir X’le ya da bir Y ile çiftleştirir. Y kromozomu erkekliğin anahtarıdır; erkek hormonu olan androjenin ceninde yüksek düzeylerde üretilmesini o sağlar. Bu erkek hormonlar erkeklerle kadınların paylaştığı öteki 22 çift kromozomun yönünü belirler. Kadınla erkeği birbirinden ayıran en az beş farklı biyolojik kategori vardır. Yumurtalıkları ve cinsiyet kromozomları farklıdır; aynı hormonlar ikisinde farklı miktarlarda mevcuttur; genital yapıları farklıdır ve iç aksesuar organları da değişiktir. Farklılık biyolojik bir olgudur; eşitlik ise ahlaki ve sosyal bir kavram. Bu iki terim birbirine dünyalar kadar uzaktır, hem akademik çalışmalar düzeyinde, hem de insanoğlunun genel anlayışı bakımından. Fzksel farklar Fiziksel cinsiyet farkları pek çok şekilde ölçülebilir. Doğumla başlar ve yaşam boyu sürer: Ortalama erkek bebek ortalama kız bebeğe göre daha uzun ve kiloludur. Yetişkin erkek vücudu ortalamada kadından yüzde 10 daha ağır ve yüzde 7 daha uzun olur. Patologlar uzun süre önce ölmüş insanların kemik yapısına ve DNA’sına bakarak cinsiyetlerini belirleyebiliyorlar. Yetişkinlikte erkeğin vücudu kadınınkine oranla ortalamada yüzde 30 daha güçlüdür, kas yapısı ağırlığı ise yaklaşık iki katı kadardır. Kadınlara kıyasla kas-yağ oranları daha yüksektir. Erkeklerde kas ağırlığı 26 kiloyken, ortalama kadının 15 kilo kadar kası olur. Amerikan silahlı kuvvetleri 1976’da kadınları savaş birliklerine dahil etmeye başladıktan sonra, kadınların üst gövdelerinin erkeklerin üçte biri, bacaklarının ise üçte ikisi kadar güçlü olduğu saptandı. Ortalama bir kadının vücudunun tamamını kullanarak ağır fiziksel egzersizler yaparken ortalama bir erkeğe göre daha çok zorlanmasının nedeni budur. Erkeklerde, bu büyük kas kütlesini desteklemek için kalp ve ciğerler de daha büyüktür. Ortalama erkeğin kanında daha çok hemoglobin vardır. Erkeklerin kanındaki alyuvarlar yüzde 20 kadar fazladır, bu nedenle kanları kadınlara oran5 LIZ COOK VE BRIAN ROTHWELL la daha koyu ve kırmızıdır. Bu demektir ki, erkekler daha çok oksijen alırlar ve daha çok enerjiye sahiptirler. Erkekler kadınlardan daha derin nefes alırlar, buna karşılık kadınlar daha sık nefes alıp verirler. Popüler pskoloj John Gray’in Erkekler Mars’tan Kadınlar Venüs’ten ve Deborah Tannen’in You Just Don’t Understand, Men and Women in Conversation gibi akademik psikolojiyle tam bir karşıtlık içinde bulunan popüler psikoloji kitapları pek çok kitapçının ve kütüphanenin ön raşarını kaplamış bulunuyor. Gray, erkekler problemleri tek başına çözmek için mağaralarına çekilirken, kadınların başkalarıyla konuşarak duygularını paylaşmaktan hoşlandıklarını belirtiyor. Erkekler ister kendilerinin isterse başkalarının sorunları olsun, çözüm için balıklama atlarken, kadınlar harekete geçmeyi gerektiren çözümlere ulaşmadan önce duygu paylaşımına girmekten hoşlanır. Erkekler kendilerine alan ister, kadınlar ise anlayış beklerler. KADINLAR ERKEKLER VE LİDERLİK yönelimi körükleyerek doğa ile yetişme tarzının aynı yönde etkide bulunmasını sağlıyor. Yaşamımızın ileriki dönemlerinde, eğitimde de yine hep bize doğal gelen konuları seçeriz; kızlar genelde erkeklerden farklı konuları seçerler. Üniversitede kadınlar lisan öğrenimine daha eğilimlidir. Lisan eğitimi alanların yüzde 70’i kadın, yüzde 30’u erkektir, mühendislikte ve teknik derslerde öğrencilerin yüzde 87’si erkek, yüzde 13’ü kadındır. Dahası, eğitimi tamamladıktan sonra da bize doğal gelen işleri seçeriz. Biz, her iki cinsiyetten insanların da, ne isterlerse olmayı ve seçtikleri her şeye ulaşmayı başarabileceğine inanıyoruz. Biz aynı zamanda cinsiyetlerin farklı yollarda yürümeyi seçeceklerini ve değişik işlere yöneleceklerini de savunuyoruz. Sosyal katkıların önemini yadsımıyoruz, ama aynı zamanda beyinlerin farklı işleyişinin verilen kariyer kararlarını etkilediğini söylüyoruz. Beynsel farklar Tannen, kadınlar bağlantı ve mahremiyet diliyle konuşurken (ve böyle bir dile kulak verirken), erkeklerin statü ve bağımsızlık diliyle konuştuğunu (ve böyle bir dile kulak verdiğini) savunuyor. Cinsiyetler arası diyalogu, konuşma tarzları çatışmasına kurban giden kültürler arası iletişime benzetiyor. Erkeklerle kadınlar arasında genetik bir farklılık olduğunu dile getirmek, sanki hemen kadınlara karşı olan önyargıları aklamaya çalışmak gibi algılanabiliyor. Ne de olsa, topu topu yüzyıl kadar önce, erkeklerle kadınlar arasında son derece büyük farklar olduğu inancıyla, toplumda kadınlara hiçbir söz hakkı tanınmıyor ve oy hakları kabul edilmiyordu. Tannen daha da ileri gidiyor. Erkeklerin kadınlara kıyasla, kalabalık bir ortamda, bilgisizliklerini ortaya çıkaracağı kaygısıyla soru sormaktan çekindiklerini belirtiyor. Erkekler çoğu kez müzakere sürecine, “Benim istediklerim şunlar” diye başlarken, kadınlar ‘Sizin istekleriniz neler?” diye girer. Yaklaşım ve dildeki bu temel farklılık müzakere sürecini yanlış anlamalara boğar. Ne yazık ki kadınların erkeklere bağımlı oldukları tarım ve kent toplumları dönemlerini yaşadık. Kadınlar bu anlayışı değiştirmek için kampanya açarak mücadele etmek zorunda kaldılar. Birinci Dünya Savaşı’ndan önce başlatılan ilk “kadınlara oy hakkı” mücadelesi meyvesini ancak 1928’de oy hakkı konusunda eşitlik kazanılmasıyla verdi. Yetşme tarzı le doğa brlkte çalışıyor Bizim akademik olmayan görüşümüz, doğa ile yetişme tarzının birlikte aynı yönde çalıştıkları şeklindedir. Yetişme tarzı doğayı perçinlemekte ve ortalama erkek ile ortalama kadın beyninden kaynaklanan biyolojik farklılıkları artırmaktadır. Bizce, ortalama erkek çocuk doğal olarak traktöre, ortalama kız çocuk da oyuncak bebeğe uzanıyor; ve bu farklı beyin kimyalarının doğal sonucudur. Birçok ebeveyn bu doğal Ardından gelen ikinci feminist kampanya dalgası henüz amaçlarının gerçekleşmemiş olduğu iddiasını ileri sürdü. Kadınlar genelde erkeklere oranla hâlâ iktidar kademelerinde daha az temsil ediliyorlar ve daha az kazanıp daha az bir servete sahip oluyorlardı. Ortalama erkekle ortalama kadın beyinleri arasında farklılıklar olduğunu söylemek, bundan cinsiyetlerden birinin genel üstünlüğü gibi bir sonuç çıkarılabileceği anlamına gelmez. Cinsiyetin üstünlüğü iddialarının çoğu genellikle yanıltıcı bir çıkış noktasına dayanır. Örneğin profesyonel 6 LIZ COOK VE BRIAN ROTHWELL KADINLAR ERKEKLER VE LİDERLİK Formula 1 yarışçılarının yüzde 100’ünün bugün için erkek olduğu doğru ve gerçektir. Ancak, buradan bütün erkeklerin kadınlardan daha iyi ve güvenli sürücüler olduğu sonucu çıkmaz. İstatistikler böyle bir erkek cinsiyet üstünlüğü savını kanıtlamıyor. Beyn donanım, akıl yazılım Beyin ile aklın ayrı kavramlar olarak ele alınması 17. Yüzyıl Fransız filozofu René Descartes’a kadar uzanır. Descartes aklın maddi evrenden ayrı bir alanda var olduğunu öne sürüyordu ve bu yaklaşım bugün de geçerlidir. Bugün beynin insanın gülmek ya da neşelenmek gibi işlevlerine kaynaklık eden bölümlerini teşhis edebiliyorsak da, henüz kimsenin aklını okuyamıyoruz. Düşünceler akıldan çıkıyor ve bu düşünceler için tek iletim yolu konuşmak. Descartes’ın tezi ancak maddenin bilim tarafından incelenebileceği ve akıl da bir madde olmadığı için, bilimcilerin ilgi alanına giremeyeceği yönündeydi. Onların ilgileri ancak beyni hedef alabilirdi. Biz Carter’ın beyin donanım ise, akıl da içindeki yazılımdır şeklindeki görüşünü benimsiyoruz. Erkeklerle kadınların ortalama beyinleri farklıysa, mantıken buradan çıkan sonucun şu olacağına inanıyoruz: Akılları da farklı olacaktır ve aynı problemler, hareket biçimleri ya da koşullarla karşılaştıklarında farklı şekillerde düşünüp hareket edeceklerdir. Bugün beyin taraması ve onun ürünü olan görüntüleme, insan beyninin en incelikli ve karmaşık işlevlerini bile teşhis etme ve yerini belirlemenin kesinlikle mümkün olduğunu yeni yeni gösteriyor. Beyindeki özgül faaliyetlerin yerlerinin belirlenebilmesi beyinsel farklılıkların davranışlarla olan bağlantılarını anlamayı kolaylaştırıyor. Beynn sol tarafı Beynn sağ tarafı • Vücudun sağ tarafı • Vücudun sol tarafı • Ayrıntılar • Yaratıcılık • Analz • Görselleştrme • Sstem ve mantık • Sezg • Kısa erml bellek • Fkrler • Olgular • Hayaller • Kelme dağarcığı ve gramer • Uzun erml bellek • Değerlendrme ve eleştrme • Resmn bütünü • Sağduyu • Vücut dl beşnc bölüm Lderlk ve Kadın/Erkek Beyn Beyin farklılıklarını analiz eden bilimi yadsımak mümkün değil. Tartışmaya açık olan yan bu farklılıkların davranış kalıplarına nasıl tercüme edileceği. Davranışın belirlenmesinde sosyal katkıların önemini yadsımadığımızı bir kez daha vurgulamak isteriz. Bazı zihinsel işler var ki, kadınların çoğu daha uygundur, ama bazı zihinsel işler de var ki, erkeklerin çoğu bunları yapmaya daha elverişli. Bu farklılıkların nedenleri bugün beyin görüntüleme teknikleri sayesinde ortaya çıkarılabilir. Cinsiyet farklılıklarını ima etmeyi bile cinsiyetçi ilan eden “politik bakımdan doğru” bir paradigma yüzünden bu görüntüleri görmezden gelmek, her iki cinsiyetin de zararına olur. Bu bölümde erkek ve kadın derken, bir istatistiksel eğilimden söz etmekte olduğumuzu hatırlatmak isterim. Erkeklerin yaklaşık yüzde 80-85’i erilleşmiş bir beyne sahipken, kadınların yüzde 90’ı dişilleşmiş bir beyne sahiptir. Sözü geçen beyindeki yapısal, işlevsel ve kimyasal farklılıklar içinde bu yelpaze daha da geniş olacaktır. Bütün erkeklerin belirli bir beyin tipine sahip olduklarını ve hep belirli bir tarzda hareket edeceklerini, kadınların da yine belirli bir beyin tipine sahip olarak, farklı bir biçimde karşılık vereceklerini göstermeye çalışmıyoruz. Beyndek yapısal farklılıklar Kadın Erkek • Boyutları braz daha büyüktür. • Boyutları braz daha küçüktür. • Sap kısmı daha rdr. • Konk kısımlar daha fazladır. • Beyn dokusunu ytrmeye • Beyn dokularını daha daha geç başlar. bellek erken ytrr; düşünme ve mekânsal yetenek ve hssetme yeteneğn ytrr, ytrr. • Beyn büyük brleşğ daha kalındır. • Beyn büyük brleşğ daha ncedr. • Hpotalamus çekrdeğ daha büyüktür. • Hpotalamus çekrdeğ daha küçüktür. 7 LIZ COOK VE BRIAN ROTHWELL KADINLAR ERKEKLER VE LİDERLİK Beyndek şleyş farklılıkları Bu beynsel farklılıklar lderlk tarzımızı nasıl etkleyeblr? Kadın • Dikkatini yoğunlaştırdığında beynin iki tarafı da açılır. • Görsel ve işitsel bağlantılar her iki yanda da vardır. • Mekânsal bağlantılar her iki yanda da vardır, ama ölçülebilir bir alanda değil. Erkek • Dikkatini yoğunlaştırdığında beynin bir tarafını kapatır. • Görsel ve işitsel bağlantılar yalnızca sol yandadır. • Mekânsal yetenekler yalnızca ön sağ loptadır. Beyndek kmyasal farklılıklar Kadın Erkek • Yüksek serotonn • Düşük serotonn • Düşük dopamn • Yüksek dopamn • Düşük testosteron • Yüksek testosteron • Testosteron “yüksek/ düşük” yok. • Testosteron “yüksek/ düşük”. • Yüksek okstosn • Düşük okstosn. Ortalama erkek ile ortalama kadının beyinlerindeki dopamin ve serotonin düzeyleri değişiktir. Beyinde hızlandırıcı ya da kalk borusu etkisi yapan dopamin erkeklerde yüksek miktarlarda bulunur. Bir fren ya da uyarı sinyali etkisi yapan serotonin ise kadınlarda daha düşük miktarlarda bulunur. Erkeklerin beyninde testosteron kadınlarınkine oranla daha yüksek düzeylerde bulunur, bu da erkekleri daha saldırgan ve rekabetçi kılarken, kadınlar başkalarının duygularını öne alırlar. Erkekler tartışmayı kestirip atmayı tercih ederken, kadınlar tartışma ve diyalogdan yanadır. İlşk m, eylem yönelm m? Kadınlarda normal testosteron düzeyinin düşüklüğü, yarışma öncesi ve sonrası düşük düzeyde testosteron, artı yüksek düzeyde oksitosin, kadınların kendilerini erkeklere kıyasla daha çok ilişkiler yoluyla tanımlaması anlamına geliyor. Erkeğin beyni iş yapmak için organize durumdadır. Brian baskı ya da stres altında kaldığı olağandışı durumlarda gerilimi azaltmak için bir şeyler yapmaya eğilim gösterir. Brian’ın annesi, büyükannesinin ölümünü öğrendiğinde oğlunun gösterdiği ilk tepkinin çim biçmek olduğuna hâlâ inanamıyor. Kendisi kayıpla ilgili duyguları hakkında konuşmaya ihtiyaç duyarken, Brian pratik bir şeyler yaparak sıkıntılı duygularını dağıtmayı seçiyordu. Erkek beyni eylem için yaratılmıştır; kadın beyni dinlemek ve konuşmak suretiyle ilişki kurmak için yaratılmıştır. Erkek yapar, kadın iletişim kurar. Bu, cinsiyetler arasındaki “rapor verme” tarzı konuşmalardaki farklılıklarda görülür. Tannen erkeklerin yaptıkları şeyler, yerine getirdikleri işler hakkında konuşmaya, rapor vermeye” eğilimli olduğunu belirtiyor. Oysa bu kadınlara böbürlenmekmiş gibi geliyor. Tannen, bunun tersine çoğu kadının konuşmayı öncelikle bir “yakınlaşma” diliyle, yani başkalarıyla ilişki kurma ve karşılıklı anlayışa dayalı bağlantılar oluşturma yoluyla yürüttüğünü söylüyor. Konuşmada benzerliklerin sergilenmesine ve deneyimlerin karşılaştırılmasına vurgu yapılıyor. Kadınlar karşılıklı konuşmalarda erkeklere göre daha anlayışlı ve esnek oluyorlar. Kadınlar meseleleri konuşmak, dinlemek, tartışmak ve diğerlerini de buna katmaktan hoşlanırlar. Düşünce ve duygu paylaşımıyla belli yanıtlara ulaşırlar. Paylaşmak kadınlar için önemlidir. Odaklanma ve hedef yönelm Erkekte beyin büyük bileşiğinin daha ince olması onun konsantre olması için beyninin yarısını kapattığı anlamına geliyor; bunu beyin görüntüleme resimlerinde açıkça görmek mümkün. Erkek beyni kompartımanlara ayrılmış haldedir. 8 LIZ COOK VE BRIAN ROTHWELL O anda elindeki işe gerekli olan kısmını devreye sokar—örneğin, mekânla ilgili problemler için beynin sağ yarısını, dil için sol yarısını. Erkeklerin beyinleri bir seferinde bir şey yapmak üzere düzenlenmiştir. Birçok şeyi aynı anda yapmak onlara zor gelir. Erkekler kadınlara kıyasla daha çok tek bir konuya eğilir, üzerinde odaklaşır ve hedefe yönelir. KADINLAR ERKEKLER VE LİDERLİK Sosyal farkındalık Yüksek düzeyde oksitosin ile düşük düzeyde testosteron, kadınların daha açık ve daha sosyal oldukları anlamına gelir. Daha az didişmeye, daha çok işbirliğine yatkınlar. Sonuçta insanın önemli olduğu ve ilişkilerin teşvik edildiği işlerde kadınlar ağırlıktadır. Onlar sosyal kaynaşma ve kişiler arası ilişkiler bakımından üstünler. Çok ş aynı anda yapablme Görüntülemeler, konsantrasyon sırasında bile kadınların beyinlerinin her iki yarısını açtığını gösteriyor. Kadınlarda karmaşık işlere girerken beyinlerinin iki yanını da aynı anda devreye sokma eğilimi gözleniyor. Kadınlar aynı anda çok iş yapma ve birçok farklı şey düşünme bakımından erkeklerden üstündür. Beyninin iki yarısını da aynı anda kullanan kadınlar kendi duygularının da, başkalarının duygularının da daha fazla farkındadır. Duygusal açıdan daha hassas olan beynin sağ yarısı, analitik ve konuşma yetenekleri bakımından daha ileri olan soldaki yarıya daha fazla bilgi aktarabilir. Bu, duyguların konuşma ve düşünce süreçlerine daha kolay dahil edilmesine olanak sağlar. Rekabetçlk Kşler arası bağlantılar Erkeğin daha saldırgan cinsiyet olduğunu çoğumuz kabul ederiz. Erkekler şiddete, suça, cinayete, kazaya ve yaralamaya daha yatkındır ve şiddetli rekabete dayanan sporlara yönelmeye kadınlardan daha isteklidir. Bu saldırganlık ve yarışçılık beyindeki kimyasallardan kaynaklanır. Kadınlar insanların söyledikleri ile gerçek düşünceleri arasındaki farkı sezmekte de daha ustadır. Onlar vücut dilinin kişinin gerçek niyetini açığa vuran işaretlerini daha iyi algılarlar. İnsanlara daha çok gülümser ve onları daha dikkatli süzerler. Başkasının konuşmasını daha az keser ve şakalara hemen hemen her zaman gülerler. Brian, liderlik eğitimiyle ilgilendiği 20 yıl içinde şunu gördü: Bir erkeğe rekabete dayalı bir görev verirsen, buna teşvik unsuru içermeyen bir göreve oranla çok daha fazla bir hevesle sarıldığına tanık oluyorsun. Dahası, eğitmen bir yarışma havası yaratmazsa, erkekler kendiliklerinden kazananı ve kaybedeni belirleyecek kurallar icat ediyorlar. Bu hem bireysel, hem ekip halindeki işler için geçerli. Erkekler işbirliği yapıyorlar, ama diğer ekiplerle yarışmak için. Her seferinde beyinlerinin yalnızca bir tarafını kullanan erkekler her iki cinsiyetin sergilediği sosyal ve vücut dili sinyallerini okumaya yatkın değildir. Erkekler için duygu termometresini okumak zordur. Özel olarak kadınların yüzündeki üzüntüyü okumak onlara zor gelir. Erkekler kadınların başkalarının acıları karşısında duyduğu yakınlık duygusunu hissetmezler. Erkeklerden yoğun bakım hemşiresi pek çıkmaz. Onların beyinleri bu işe göre değildir. Buluşçuluk Buluş yapmak erkeklere özgüdür. İcatlarla ilgili patentlerin yüzde doksan dokuzu erkekler tarafından alınmıştır. Buluş yeteneği değişiklikler yapmayı tasavvur etmek demektir. İnsanlar değil, nesneler üzerine yeni yaklaşım tarzları getirmektir. İlk olarak, gözünde canlandırma aşaması tamamen bir sağ beyin faaliyetidir. Ardından mantık yürütme, model çıkarma ve inşa etme süreci ise tamamen bir sol beyin faaliyeti olarak yürür. Beynin iki yarısı tek başlarına ve birbiri ardına çalışır. Beyinlerinin iki yarısı da aynı anda açık olan kadınlara bu iş erkeklerden daha zor gelir. Ayrımları yakalamak Bir kadının görsel yeteneği projektöre benzer. Bu işlev için beyninin her iki tarafını birden kullanması nedeniyle, bir uçtan öbürüne ve yukarıdan aşağıya geniş bir çevre görüşüne sahiptir. Beyninin her iki yanında da görsel ve işitsel bağlantılar ve sağ yarıdaki algıları sol yarıdaki konuşma bölümüne aktaracak daha üstün bir beyin büyük birleşiği vardır. Bir odadaki nesneleri bir erkeğe göre daha iyi belleğine yerleştirir ve insanların ne giydiğini hatırlar. Annelerin sık sık 9 LIZ COOK VE BRIAN ROTHWELL “kafasının arkasında gözü olmak”la suçlanmasının nedeni budur. Kadınlar odadaki değişiklikleri, içerdekilerin konumlarındaki değişiklikleri ve arkalarını döndüklerinde yüz ifadelerindeki değişiklikleri gözden kaçırmazlar. Kadınlar duyguları ve duygulardaki değişiklikleri algılamaya daha yatkındır. Vzyon yeteneğ Erkeğin görüntü oluşturma yeteneği spot lambasına benzer, kadınınkine kıyasla daha çok bir noktada odaklanır. Arabasının anahtarlarını ya da çoraplarını hiçbir—zaman lazım— olduğunda bulamaması bu yüzdendir. Ve buzdolabının kapısını açıp, “Sütümüz kaldı mı?” diye bağırmasının nedeni de budur. Erkek, ister maddi isterse kavramsal bir uzaklık söz konusu olsun, uzaktaki görüntüler üzerinde dikkatini yoğunlaştırabilir. Elinde bir telefoto merceği vardır, buna karşılık kadındaki geniş açılı bir mercektir. Bu odaklanma yeteneği erkeğin kadına göre daha başarılı bir gelecek öngörüsü yapmasını sağlar. Liderlik, her şeyden önce, insanlara hem çalıştıkları kuruluş hem de bunun içindeki kendi rolleri konusunda umut veren gelecek vizyonları tasarlamaktır. Bu yaşamsal bir liderlik özelliğidir ve erkekler bu konuda öndedir. Bunun nedeni, geleceğe ilişkin bir vizyonun ancak beynin sağ yanını kullanarak kurgulanabilecek olmasıdır. Erkeklerin beynin sağ yarısını kapatarak, bugünü hiç karıştırmadan gelecek üzerinde yoğunlaşma yeteneği vardır. Doğru yanıtın mantıkla kanıtlanması Beyinlerinin sol yanını kullanan erkekler yapıyı ve formu severler. Bir mühendis ya da fizik bilimcisi gibi şeyleri parçalarına ayırmayı tercih ederler. Her şeyin mantıklı olmasından hoşlanırlar ve kendilerini “doğru yanıtı” bulmak zorunda hissederler. Araba imalatçıları, işi yalnızca rakiplerinin ürettiği yeni modelleri “parçalamak” olan elemanlar çalıştırırlar. Bunlar araçları tamamen parçalara ayırır ve sonra bu parçaları yeniden birleştirirler. Buradan daha ucuz imalat yolları ve daha iyi yapım teknikleri türetirler Bu “parçalarına ayırma” atölyelerinde çalışanların hepsi erkektir. KADINLAR ERKEKLER VE LİDERLİK Paradoksları benmseme Beyninin her iki tarafını da aynı anda kullanan kadınlar “Doğru yanıtı” bulmaya ya da “doğru” olmaya o kadar ihtiyaç hissetmezler. Onlar analitik sol yarımküreyle, duygusal sol yarımküreyi aynı zamanda kullandıkları için, belki de bir sonuca varmayacak olan plansız bir tartışmayı kolaylıkla kabul edebilirler. Bir paradoks, görünüşte saçma ya da çelişkili, ama aslında gerçeğin içinde bulunabilecek bir ifade olarak tanımlanıyor. Buna bir örnek olarak, ışığın hem parçacık hem de dalga olmasını gösterebiliriz. Erkek bilimciler aynı anda her ikisinin de doğru olabileceğini genelde kabul edinceye kadar bunu yüzlerce yıl tartıştılar. Çoğu kadın için bir çözüm duygularına doğru gelmiyorsa, mantıklı görünse de, doğru değildir. Onlar belirli bir problemin birden çok doğru yanıtı olabileceğini kabule daha hazırdırlar. Kadın beyni paradoksları benimsemeye daha yatkındır. Doğru gibi görünene de, mantıken doğru olana da aynı gözle bakarlar; çoğu zaman bu ikisi farklı şeyler olabilir. Dyalog ve dnleme Kadınlar, beyinlerinin iki yarımküresinde de bulunan üstün dinleme bağlantıları sayesinde insanların daha önce söylediklerini iyi hatırlamakla kalmazlar, iki ayrı sohbeti aynı anda dinleyebilirler. Hem televizyonu dinleyip, hem de sohbeti sürdürebilirler. Bir lokantada kendi masalarındaki konuşmayı takip ederken, bir yandan komşu masadaki konuşmayı da dinleyebilirler. Düşük düzeyde testosteron varlığı, sohbet ederken rekabete kalkışma isteklerinin zayıf olmasını getirir. Kadınların övünmeleri ve böbürlenmeleri azdır. Erkeklerden daha iyi dinleyicilerdir ve dinlemek, çocukları ve yetişkinleri tanımamızın başlıca yollarından biridir. Grup çalışması Erkek her seferinde beyninin yarısını kullandığı için, ayrıntılar ve duygularla bombardımana tutulduğunda erkek beyni daha çabuk işas eder. Bu yüzden bir problemin üzerinde çalışmak ya da “toparlanmak” için yalnız kalmaya ihtiyaç duyar ve sessiz bir şekilde çalışmasını yürütür. Kadın ise problemleri grup halinde ele alıp konuşmayı sever. 10 LIZ COOK VE BRIAN ROTHWELL Erkekler topluluk önünde konuşmakta başarılı olabilir, ama kadınlar tartışma ve diyalogda daha iyidir. Sayıları mantıken eşit olması gerektiği halde, boşanmış erkek gruplarına oranla daha çok sayıda boşanmış kadın grubunun var olması bu söylediğimize kanıt olarak gösterilebilir. Doğruyu bulma ihtiyacını daha az duyması, kadını grup çalışmasında erkeğe göre daha başarılı kılar. Erkekler kendi bağımsızlıkları konusuna, kadınlarsa başkalarıyla yakınlaşma konusuna daha çok odaklanmışlardır. Her iki tercih de beyindeki genetik farklılıklardan kaynaklanan bencilliklerdir. Ancak mevcut toplumsal düşünce kalıpları, erkeklerin davranışının kadınların yakınlaşmaya duyduğu ilgiye kıyasla daha bencilce algılanmasına yol açıyor. Rsk alma Beyindeki kimyasal farklılıklar erkeklerin risk almaktan daha çok hoşlandıkları anlamına geliyor. Çok daha kolay sıkılıyor ve sabırlarını yitiriyorlar, yenilikler ve yeni deneyimler için can atıyorlar. Hızlı araba kullanmak, uçaktan atlamak gibi sansasyonların peşinde oldukları söylenebilir. Erkekler özellikle yeni bir deneyim yaşadıktan sonra, hemen başka bir şeyin peşine düşerler. Bir sonraki terfie ya da yeni bir işe göz dikerler. Erkekler kadınlara göre daha acelecidir. Yaşamları süresince erkeklerin feci bir kazada ölme olasılığı kadınlara göre çok daha yüksektir. Kimi ülkelerde erkeklerin 30 yaşına gelmeden kazalarda ölüm oranı kadınların 15 katıdır. Yüksek risk grubundaki meslekler hep erkekler tarafından doldurulur. Kimyevi madde türevlerini erkekler satar. Kumar kulüpleri üyeleri arasında erkekler çoğunluktadır. Koçluk Erkeklerin yarışmalardan önce ve sonra testosteronlarındaki iniş çıkışlar onların bir konuya “ölümüne” dalmasına, “işe” kadınlardan daha saldırganca yaklaşmasına yol açar. Erkekler kahramanlara ve kahraman olmaya kadınlardan çok daha fazla ihtiyaç duyarlar. Kadınlar erkeklerden daha az rekabetçi ve yakınlaşmaya daha açık oldukları için başkalarının hedef ve gayelerini daha iyi anlayabilirler. Beynin her iki yanında da bulunan işitsel ve görsel bağlantılarla birlikte bu özellik onları yön- KADINLAR ERKEKLER VE LİDERLİK lendirici olmayan koçluk konusunda erkeklerden daha etkili kılmaktadır. İnsanlara kendi problemlerine kendilerinin çözüm bulmasına yardımcı olmayı esas alan danışma meslekleri ve psikoloji alanında kadınların egemenliğinin artması bunun bir göstergesidir. Statükoya meydan okuma Statükoya meydan okuma arzusu yüksek düzeyde testosterondan kaynaklanır. Erkekler daha uygar bir toplumu güvence altına alacak kurallar icat ederek testosteronlarının yarattığı yarışçılık ve saldırganlığı dizginlemeye çalışırlar; örneğin, futbolda ofsayt ve faul, savaş kuralları ve Cenevre Konvansiyonu gibi. Bu kurallar olmasaydı oyun, spor ve savaş tamamen bir barbarlık ve kıyama dönüşüverirdi. Çoğu erkek bu kuralları uygarlığın temeli diye tanımlıyor. Daha fazla testosterona sahip başka erkekler de bu kuralları çiğnemeye uğraşıyor. Statükoya baş kaldırmak testosteronun bir fonksiyonudur. Genel olarak benimsenmiş işleyişleri bozmaya kalkışmak risklidir, erkekler düşük serotonin ve yüksek dopamin düzeyleri nedeniyle hep yüksek risk alırlar ve bu yüzden de statükoya meydan okurlar. En y olma arzusu Testosteronları yüzünden iş ve statü kuralları erkekler için çok şey ifade eder. O nedenle, bu biyolojik gereksinimi karşılamak için hiyerarşiler, lig puan tabloları ve başarı ölçümleme cetvelleri düzenlerler. Başka bir deyişle kendilerini diğer erkeklerin performanslarıyla karşılaştırma ihtiyacı duyarlar. Erkekler biyolojik olarak bir tarafın kazanıp öbürünün kaybettiği takım oyunları için yaratılmışlardır. Erkeklerde, birey ya da takım halinde bir numara, en iyi olma dürtüsü vardır. Siyasi entrikaları, meydan okumayı ve fethetmeyi severler. Erkekler hep kazanmaya oynarlar ve bu doğal özellik otomatik olarak bir başkasının kaybetmesi demektir. Erkekler doğal olarak kazan/kaybet paradigmasından yola çıkarlar. İki kazan/kaybet erkeği yan yana gelirse, kaybet/kaybet durumu ortaya çıkabilir. Her ikisi de öbürünün kazanmasını önlemeye öylesine koşullanmıştır ki, bunun gerçekleşmesindense yenilmeye razı olurlar. Bunun tersine kadınlar en iyi olmaktan çok kendi en iyilerine ulaşmayı isterler. 11 LIZ COOK VE BRIAN ROTHWELL KADINLAR ERKEKLER VE LİDERLİK Farklı lderlk yeteneklermz Liderlik ölçümlerinde kullanılacak cinsiyet klişeleri oluşturmak gibi bir niyetimiz olmadığını bir kez daha vurgulayalım. Bizim çabamız her iki cinsiyetten de en iyi unsurları alarak en iyi liderlik eğitim paketini ortaya çıkarmaktır; bu her iki cinsiyetten liderlerin yararına olacaktır. Bizim yorumumuza göre ortalama kadın ile erkeğin liderliğe katacağı doğal ve genetik yetenekler şöyledir: bir işlevidir. Bunlar bizim beyinlerimiz, istersek değiştirebiliriz. Yeni bağlantılar oluşturmasını öğrenebiliriz. Başkaları gibi düşünebilen; kendisini başkalarının yerine koyabilen; başkalarının gözlüğüyle bakabilen; başkalarının durduğu yerde durabilen liderlere ihtiyacımız olduğuna inanıyoruz. Dişil tarzda düşünüp hareket edebilen erkek liderler, eril tarzda düşünen ve hareket eden kadın liderler lazım bize. Buna giden öyle bir yol bulmalıyız ki: Dşl Erl İlşk yönelm Eylem yönelm Dyalog Rekabetçlk Dnleme Vzyon Koçluk Buluşçuluk Paradoksları benmseme Rsk alma Kşler arası bağlantılar Hedef yönelm Sosyal farkındalık Statükoya meydan okuma • kadınlarla erkeklerin eğilimleri arasındaki farklılıklara ilişkin olgulara dayanan bir doğruluk taşısın ve • bu olguları tehdit edici bir biçimde ortaya koymasın. Daha önce gördüğümüz gibi, ortalama erkeğin beyninde ortalama kadına oranla daha fazla testosteron var. Bu onu birçok durumda ortalama kadına göre daha rekabetçi kılıyor, ama bu bütün erkeklerin bütün kadınlardan daha rekabetçi oldukları anlamına gelmez. Partnerlk değerlendrmes Kişinin liderliğini iyileştirmek için bu cinsiyet özelliklerinden azami ölçüde yararlanmasını dört adımda ele alabiliriz: Grup çalışması En y olma arzusu Brçok ş br arada yapablme Odaklanma 1. Genellikle kendimiz olma ve eril ya da dişil güçlerimizi sergileme hakkımız ve olanağımız vardır. Ayrımları yakalama Yapı ve form 2. Karşı cinsiyetin nasıl düşündüğü ve hareket ettiğini algılayabilmeliyiz. Bizim dünyaya bakışımız, var olan tek açı değildir. altıncı bölüm Partnerlk Nye böyle olduğumuzu anlamak Biz, liderlerin insanların niye böyle olduğunu anlamaları gerektiğine inanıyoruz. Bunun ilk adımı liderlerin kendileri hakkında böyle bir anlayışa ulaşmaları. Kendini tanımak en can alıcı noktadır. Beynimizde aralarında bağlantı bulunmayan binlerce nöron var. Uygun bir şekilde belirlenip yerleşmiş ve kimsenin el süremeyeceği kendimize özgü yanlarımız olarak algıladığımız karakterlerimiz aslında beyinlerimizin 3. Herhangi bir durumda gerektiği zaman karşı cinsiyetin yeteneklerini kullanabilmeliyiz. 4. Yirmi doğal cinsiyet özelliği arasından kendi eksiklerimizi bulup çıkarmalı ve bu noktalarda kendimizi geliştirmeliyiz. Gerçek insan başkalarının aklıyla temas halindedir. Erkek kadının beyninin nasıl çalıştığını anlamak ister, kadın da erkeğin. Biz liderlerin beynimizde bu 20 bağlantıdan hangilerinin yerleşik olduğunu öğrenmeye ve bunları geliştirmeye ihtiyacımız var. Zayıf olduğumuz alanlarda ilerlemek için liderlik yeteneklerinin tek tek ne anlama geldiğini iyi anlamamız gerek. Ayrıca bu yetenekleri uygulamamıza olanak veren bir sürece de 12 LIZ COOK VE BRIAN ROTHWELL ihtiyacımız olacak. Biz, her bir süreci şu dört özelliğe sahip olacak şekilde kurmaya çalıştık: KADINLAR ERKEKLER VE LİDERLİK Uygulama • Kısa ve uzun vadeli amaçlarınızı sıralayın. • İvedi eylemi yüreklendirici. • Mevcut bir uygulamayı değiştirici. • Sizin için anlam ifade eden bir amaç seçin. • Gözde canlandırılabilir. • Girişmeniz gereken eylemleri analiz edin ve gruplandırın. • İlk görüşte ya da duyuşta anlaşılabilir. • Bütün gerekli eylemler için bir kontrol listesi düzenleyin. • Ulaşabileceğinizi bildiğiniz kilometre taşları belirleyin. Başlangıç Karşı cinsiyetten istekli bir partnerlik koçu bulacağım diye harekete geçmeden önce dikkate almanız gereken bir iki nokta var. Birini buldunuz diyelim, onun doğal bir koç olduğunu nereden bileceksiniz? Öyle birini bulmalısınız ki: • sizinkinden farkı “yetenekleri” olmalı • Nasıl hissettiğiniz konusunda endişelenmeyin, giriştiğiniz eylemlerin iyileştirici etkileri üzerinde odaklanın. • Giriştiğiniz ilk eylemleri mutlaka sonuca ulaştırın. • İlk adımı atın, bir şeyler yapın. • Tamamlamayı başardığınızda hissettiklerinizi kâğıda dökün ve onu yapılacaklar listenizden çıkarın. • kendini tanımalı • size güven vermeli Hızlandırılmış teknk • iyi bir dinleyici olmalı ve sizi düşünmeye yönelten sorular sorabilmeli • Bu konularda başarılı olan başkalarının hedeşerini ve listelerini inceleyerek onların yaklaşımlarını kopya edin. • kendisiyle destekleyici bir ilişkiniz olmalı • En yakın işi tamamladığınız zaman kendinize özel bir ödül vaat edin. • birlikte öğrenmekten keyif almalısınız! Koçun rolü bir başkasının bir şeyler öğrenmesine yardımcı olmaktır; kişinin kendi kendine yardım etme yeteneğini artırmaktır. Bir deneye girişme parametrelerini tanımlamaktır. Koçluk her şeyden önce gelecekteki olanaklar üzerinde yoğunlaşır—geçmişteki hatalar üzerinde değil. Koçunuzu belirledikten sonra, ilerleme kaydetmek için kendisiyle düzenli olarak buluşmanız gerekir. Aşağıdaki model basit ama etkin bir çerçeve sağlar: 2. Rekabetçlk Tanım Kendi seçtiğiniz bir yarışa girmek, başkalarının sizi yenmeye çalışacağını bilerek bu meydan okumayı kabul etmek. İçinizdeki en iyi olma arzusunu tatmin edeceği düşüncesiyle, rekabet için rekabete atılmak. Uygulama Erl lderlk yetenekler 1. Eylem yönelm Tanım Hemen ya da en kısa zamanda işe girişme tutkusu. Sizi tatmin eden, işi yaparken hissettikleriniz değil, sonradan gelen, başarmış olmanın verdiği duygudur. • Spor, iş hayatı, çevre, akademi, sanat, toplumsal yaşam gibi bir alanda seçtiğiniz bir yarışa katılın. • Atacağınız hazırlık adımlarını sıraya koyun ve bunlara mutlaka yeterince zaman ayırın. • Yarışa iyi hazırlanın. • Tüm yeteneklerinizi kullanarak fazla çaba harcamadan yarışa katıldığınızı gözünüzde canlandırarak alıştırma yapın. • Kendinize sürekli “yeterince iyiyim” deyin. • Dikkatinizi kendi performansınız üstünde toplayın; 13 LIZ COOK VE BRIAN ROTHWELL başkalarının ne hissettiği, ne yaptığı ya da ne taşıdığını dert etmeyin. Rakibinizin performansına odaklanmayın. KADINLAR ERKEKLER VE LİDERLİK • Diğerlerine bunu hep hatırlatın ve sık sık tekrar edin. Hızlandırılmış Teknk Hızlandırılmış teknk • Rekabet çoğu alanda müşteriler, iş arkadaşları dostlar vb. ile mükemmel ilişkiler geliştirilmesiyle ikame edilebilir. Bu sizi rekabet etmek zorunda kalmaktan kurtarır. • Ancak, sizinle rekabete girmek isteyen birileriyle er geç karşılaşırsınız. O zaman ya bu daveti kabul edip yukarıda belirtilen uygulamaları deneyeceksiniz ya da bırakıp gideceksiniz. Seçim yapmak ve seçiminizin sonuçlarını kabullenmek size kalmıştır. • Bu işlerde pek iyi değilseniz, bu dediklerimizi kendi başınıza yapmaya kalkmayın. Yıpratıcı olur, canınızı yakar. • Daha çok eril olan bu özellikle güçlü biçimde bağlantılı olan bir başkasıyla birlikte çalışın. 4. Buluşçuluk Tanım 3. Vzyon Tanım Vizyon, potansiyelinizi kendiniz, ekibiniz ya da kuruluşunuz için yaşama geçirdiğinizi hayal etmektir. Kısa, özlü, kolay anımsanabilir ve hem sizin için hem de diğer katılımcılar için esinlendirici bir sözcükler dizisidir. Görebileceğiniz bir şeydir vizyon. Fiil içermez. Uygulama • Büyük düşünün: uğrunda çabalamaya değecek bir gelecek yaratın. • Vizyon olanaksız gibi görünmeli, ama boş bir hayal de olmamalı, yürekten arzulanan bir özlem olmalıdır. • Geleceği geçmişsiz düşleyin. • Onu sözcüklere başvurmadan görüntüleyin, çizin. • Potansiyelinizi yaşama geçirmenize engel olan bütün etmenleri sıralayın. • Her olumsuz düşünceyi olumlu bir ifade şeklinde yeni baştan formüle ederek, listeyi bütün bu engelleyici parazitlerden temizleyin. • Yalnızca olumlu ifadeleri bırakarak, engeller listesini fırlatıp atın. • Bu sözleri incelikle ve özenle değerlendirirken, yenilerini de ekleyin, her seferinde yarattığınız resmin anlamını kontrol edin. • Sonunda üzerinde anlaşmaya varılınca, herkesin görebileceği bir yere yazın. Bu, özgün bir şeyle ortaya çıkmak demektir. Bağlantılar kurup, sonra da bir yaşam alanından daha önce diğerine fikir aktarmak ve uygulamaktan öte bir şeydir. Hem bağlantılar oluşturur, hem de başka hiç kimsenin aklına gelmeyen bir şeyi kavramsallaştırır. Uygulama • Şimdiki durumu güçlü bir şekilde tanımlayın: örneğin, bir kurşun kalemin özelliklerini sıralayarak. • Ayırt edici bir özellikle başlayın: örneğin, düzgünlük özelliği. • Şimdi onun yerine “sıra dışı” bir özellik koyun: örneğin, kurşun kalemin yana doğru kıvrık olması. • Bu yeni özelliğe pratik yararlar icat edin: örneğin, kıvrık kalemlerin masadan düşmemesi ve ele daha iyi oturması gibi. • Yeni yararlar düşünerek, yeni ürünler ya da tasarımlar kurgulayın. • Bu ürünleri yapın. Hızlandırılmış teknk • Olağan dışı yerlerde bağlantılar arayın ve bunları kendi durumunuza uygulayın. Bir butikte modayla ilgili fikir aramaya kalkmayın; tankları kamuşe etmeye yarayacak bir fikir yakalamak için kübik ressamların eserlerine bakın. 14 LIZ COOK VE BRIAN ROTHWELL 5. Rsk alma Tanım Geleceğin kesin olarak tanımlanamadığı bir durumda bir eylem hattı tutturma isteği. En azından potansiyel sonuçlardan biri sizin için son derece yararlı olmalıdır; ama potansiyel sonuçlardan en azından biri de sizin için korkutucu olacaktır. KADINLAR ERKEKLER VE LİDERLİK • Bunları kâğıda dökerek ve karşınızdaki duvarda ya da ajandanızda sürekli gözünüzün önünde tutarak gerçekleştirmeye gayret edin. • Kendinize hedeşer belirlediğinizi başkalarına da söyleyerek, bunları başarmak için destek talep edin. Hızlandırılmış teknk Uygulama • Ajandanıza bir hedef yazın ve ulaşıncaya kadar onu her gün bir sonraki güne aktarın. • Çok yapmak istediğiniz—işte, evde ya da tatilde—ama denemeye korktuğunuz üç şeyi belirtin. • Söz verdiğiniz eylemi hayata geçirmenizi size sürekli anımsatacak birisini bulun. • Bu listede yapmaktan çok hoşlanacağınız bir şeye evet deyin. • Bundan sonra, aynı şeyi yeni bir hedef seçerek sürdürün. • Olabilecek bütün en iyi ve bütün en kötü sonuçları sıralayın. 7. Statükoya meydan okuma • Artılarla eksileri hesaplarken, artılar üzerinde yoğunlaşın. Tanım • Seçtiğiniz amaç için gerekli olan eylemleri sıralayın. • Bu eylemlerden birini seçin. Bir süreci, ürünü ya da hizmeti sürekli iyileştirmeye hazır olmak. Bu, kişinin kendi alışkanlıkları, ilişkileri ve davranışları için de geçerli olabilir. • Haydi, yapın gitsin. Uygulama Hızlandırılmış teknk • Bu düşünme sürecine alışabilmek için korkutucu olmayan durumlarda bir başkasıyla birlikte prova yapın. • Japonların beş ‘Niçin’ tekniğini kullanın. Her süreç, ürün ve hizmet için beş kez niçin diye sorun. Ancak ondan sonra sürecin gerçekten niçin var olduğunu anlayabilirsiniz. 6. Hedef yönelm • Mevcut sürecin devamından yana kanıtları belirleyin. • Devam için bir kanıt yoksa, yeni bir statüko oluşturun. Tanım Ulaşabileceğinizi bildiğiniz uzun vadeli bir hedefi saptama ve bu yolda erişebileceğinizi bildiğiniz kilometre taşlarını belirleme yeteneği. • Başkalarını da bu yeni statükoya uymaya ikna edin. Hızlandırılmış Teknk • Başkalarını mevcut uygulamalara karşı çıkmaya teşvik edin. Uygulama 8. En y olma arzusu • Kendinize yakışan hedeşer bulun: – Somut – Ölçülebilir – Eyleme dönük – Gerçekçi – Süresi belli olan. Tanım Mükemmelliği yakalamayı amaçladığınız bir alanda en iyi olmak ve öyle kalmayı tutkuyla istemek. Bu, başkalarıyla yarışa girmeyi ve kendinizi başkalarının sürekli yükselen standartlarıyla ölçmeye hazır olmayı gerektirir. 15 LIZ COOK VE BRIAN ROTHWELL Uygulama • Olumsuz oyalanmalara kapılmadan potansiyel başarılar düşleyin. • “Ben en iyisi olmayı hak ediyorum” diye kendinizi teyit edin. • Kendinizi kupayı, ödülü ya da sektör plaketini kazanmış olarak hayal edin. KADINLAR ERKEKLER VE LİDERLİK • Sizi tatmin edecek bir şey yapana ya da yazana kadar yerinizden kıpırdamayın. Hızlandırılmış teknk • Dikkatinizi dağıtabilecek bütün fiziksel unsurları uzaklaştırın, işleri sırasıyla ve yeterince zaman ayırarak yapın. • Gurur ve başarı duygusunu tasavvur edin. 10. Yapı ve form • Yakınlarınızın sizin başarınız karşısında neler hissedeceklerini gözünüzde canlandırın. Tanım • En iyi olmak için yapmanız ya da bilmeniz gereken şeylerin bir listesini çıkarın. • Bunları hedeşer ve kilometre taşlarına dönüştürün. • Seçtiğiniz yola koyulun. Hızlandırılmış teknk • Alanınızda en iyi olanı tanımlayın ve kendinizi hayalinizde bu “sınıfın en iyisi” konumuna oturtun. İşleri, sonuçta ortaya çıkacak olan belge, model ya da kavrama eleştirel bir bakışla yaklaşacak olanların titiz incelemelerinden başarıyla geçecek bir mantıksal düzene oturtma eğilimi. Uygulama • Yapılacak işi parçalara ve kısımlara ayırın. • Parçaları önem sırasına göre numaralayın. • Bir girişi, bir başlangıcı, ortası, sonu ve bir özeti olsun. 9. Odaklanma • Yazdıklarınızı gözden geçirip “mantıklı mı” diye kendinize sorun. Tanım • Ortaya sürmeden önce bir başkasına eleştirel bir gözle incelettirin. Odaklanma bir işe ya da hedefe “lazer gibi” yakıcı bir dikkatle eğilmektir. Kısa vadeli hedeşere de uyarlanabilir, uzun vadeli olanlara da: Hızlandırılmış teknk • Kısa vadede, “anı yaşamak”la ilgilidir, sanki var olan tek şey topmuş gibi “atışa kilitlenmek”tir. Başka hiçbir şeyin önemi yoktur, tüm dikkatler topun üzerinde toplanmıştır. • Uzun vadede ise, sizi geceler boyunca uykusuz bırakan, her zaman aklınızın bir köşesini işgal eden ve bilinçaltınızla devamlı temas kuran bir şey olarak tanımlanabilir. Uygulama • Telefonu fişten çekin, ya da telesekretere bağlayın. • Bir ödev ya da düşünce üzerinde önce 5 dakika, sonra 10 dakika, en sonunda da 15 dakika odaklanın. • Dikkatinizi dağıtacak düşünceler kafanıza üşüşürse, bunları aklınızda kâğıt parçaları gibi görerek, buruşturup hayali bir çöp kutusuna atın. • Bir şeyi kâğıda dökerek, bu konuda iyi olan bir arkadaşınızdan iyileştirmesini isteyin. Dşl lderlk yetenekler 1. İlşk yönelm Tanım İlişki, iki ya da daha çok kişi arasındaki bağlantıdır. Dile getirilmiş olsun ya da olmasın, duygu ve hislerden ibarettir. Bir ilişkiyi kurmak, geliştirmek ya da onarmak için elimizdeki tek araç konuşmak ve dinlemektir. Bir ilişki kurmak için önce onu var etmemiz gerekir: bulup çıkarmak, yapılandırmak, biçimlendirmek. Bu dünyada ilişkisiz çok az şey mümkündür. 16 LIZ COOK VE BRIAN ROTHWELL Uygulama • İlişkinin zaman alacağını aklınızda bulundurun. Çarçabuk gerçekleşecek bir şey değildir. • Siz orada olmak istediğinizde değil, insanlar sizin orada olmanıza ihtiyaç duyduğunda orada bulunmanızla ilgilidir. • Her zaman sözünüze sadık olmanızı gerektirir. Bu güvenilirlik kavramıdır. Bir trapezci iş arkadaşıyla çok hassas bir zaman noktasında havada bir yerde buluşmak için sözleşir. Eğer bu sözünü yerine getiremezse, bahanesi ne olursa olsun, hiçbir güvenilirliği kalmaz. KADINLAR ERKEKLER VE LİDERLİK • Söyleşi sırasında beklenmedik şeylerin olmasına izin verin. • Diğer kişinin söyledikleri üzerine inşa etmeye çalışın. “Evet ama …” yerine, “Evet ve…” demeye alışın. • Diğer kişinin fikirlerini kendi sözlerinizle tekrarlayın, bakalım anlamış mısınız? Hızlandırılmış teknk • Haklı çıkmaya çalışmaktan vazgeçin. • Dikkatiniz ilişkiye sizin ne kattığınızda olmalıdır. • Bir söyleşide başkalarıyla rekabete girişmeye ve onların hatalarını ortaya çıkarmaya çalıştığınızı fark ettiğiniz anda, gülümseyin. • İlişkinin her iki taraf için de nasıl yürüdüğünü ve ilerlediğini sorgulayın. 3. Dnleme Hızlandırılmış teknik Yoktur. İlişkinin gelişmesi zaman ve çaba ister. Tanım 2. Dyalog Tanım Diyalog iki ya da daha fazla insan arasındaki söyleşiyi içerir. Ama yalnızca “konuşmak” değildir. Diyalog, konuşmak için bir amaç varsa olur. Diyalog, durumun parçaları arasından bütünü görmek ve parçalar arasındaki bağlantıları yakalamak istemek demektir. Kişisel varsayımları araştırmakla ve açılmalardan bir şeyler öğrenmeye istekli olmakla ilgilidir. Katılımcılar arasında paylaşılan anlamlar yaratmak demektir. Dinlemek, işitmenin bir hayli ötesindedir. Çoğumuz bulunduğumuz yerden—kendi görüşümüzle—yalnızca karşımızdakinin sözlerinin bizi nasıl etkileyeceğini düşünerek, dinleriz. Kabul etmek ya da etmemek üzere dinleriz; sözünü kesmeyi ya da konuşma sırasının bize gelmesini bekleyerek ve kusur bulmak ya da kendimize bir reçete çıkarmak için dinleriz . Oysa nereden geldiğini anlamak, bağlantılar kurmak amacıyla karşımızdakinin dinlememiz gerekiyor. Onların durduğu noktada durmasını ve olaylara onların gözüyle bakmasını öğrenmek zorundayız. Uygulama • Kendiniz için olanak alanları arayın. Diyalog yargıları erteleyerek, somut sonuçlara olan ihtiyacı ortaya çıkarmayı içerir. Sessizliği tehdit edici bulmayarak, samimi bir dinleyici olmayı ve alışıla gelmiş olandan daha ağır yol almayı gerektirir. Uygulama • Yalnızca konuşmaya değil, dinlemeye de hazır olun. • Kendinizi diğer kişinin yerine koyarak şunu sorun: “Aslında söylemek istediği ne ve ben bundan neler öğrenebilirim?” • Söylenenlerin içindeki olanakları saptayın. • Konuşmanın biçimini değil, içeriğini değerlendirin. • Dilinizi tutun, ateşinizi tutun. • Karşınızdakinin neden söz ettiğini gösteren konulara kulak verin. • Karşınızdakinin söylediklerini not edin. • Aktif vücut dili kullanın. • Dikkatinizi dağıtacak şeylerden kaçın. • Çevik düşünün. • Başka fikirlere açık olun. • Satır aralarını okuyun. 17 LIZ COOK VE BRIAN ROTHWELL KADINLAR ERKEKLER VE LİDERLİK Hızlandırılmış teknk • Sizin görüş/fikir/çözümünüzün tek olduğunu düşünmeyin. Buradan ileri bir yol bulun. • Çok kişili karışlıklı konuşmalardan uzak durarak, tek kişilik sohbetler üzerinde dikkatinizi yoğunlaştırmayı deneyebilirsiniz. • Beyninizin sağ yanını kullanmayı deneyin: örneğin, duygularınızı açıklamaya çalışın. • Beyin fırtınası gibi sağ beyin teknikleri kullanın • Dışa dönük roketlerinizi ateşleme tüpünüzün içinde tutun. 4. Koçluk Tanım • Düşünceler arasında rekabete onay verin—kişiler arasında değil. Koçluk, birinin istediği yere ulaşmasına rehberlik etmektir! Kendini düşünmeden yapılan bir iştir bu. Denklemden “koç olan kişiyi” çıkarmak demektir. Kişisel olarak kazanma isteği değil, başkasına kazandırma isteğidir. Hızlandırılmış teknk Uygulama 6. Kşler arası bağlantılar • İnsanlara zaman tanıyın, sabırlı olun. Tanım • İnsanlara gelecekte neler olabileceklerini gösteren resimler çizin. • İşe karşınızdakinin bulunduğu noktadan başlayın ve bunu ayrıntılı olarak gözden geçirin. • İnsanlara ne düşündüklerini sorun ve söyleyeceklerini gerçekten dinleyin. İnsanlarla yüz yüze geldiğimizde kurduğumuz bağlantılarla ilgilidir. Sözlü ya da sözlü olmayan mesajlarımızı içerir. Uygulama • Karşınızdaki kişiye insan olarak ilgi gösterin. • İçtenlikle dinleyin. • Hem onu hem de kendinizi tanıyın. • Dikkat dağıtıcı düşüncelerden uzak durun. • İnsanları harekete geçmeye özendirin. Hızlandırılmış teknk • Sayılarla koçluk edin. Sizi gerekli aşamalardan geçirecek şekilde bir sorular listesi hazırlayın. Deneyiminiz arttıkça, sorular daha doğal bir seyir izleyecektir. 5. Paradoksları benmseme • Basit bir soru sorun: “Ne hissediyorsunuz?” • Alacağınız yanıtı sözünü kesmeden dinleyin. • Hislerini anladığınızı gösterin. • Kendi hissettiklerinizi açıklamaya hazırlanın. • Duygular ve ihtiyaçlar hakkında konuşmaya hazırlanarak, yakınlaşmayı ilerletin. • Karşınızdaki kişinin bulunduğu noktada duygusal bir bağlantı yakalamaya çalışın. • Kendi yanıtınızı ve bunun özel olarak öteki kişi üzerindeki etkisini anlamaya ve duruma uyarlamaya çalışın. • Önemsediğinizi gösterin. • Kendisini özel hissetmelerini sağlayın. Tanım Her problemin her durumda birden çok doğru yanıtı olabileceği anlayışı. Son derece insanca (ve bir ölçüde eril) doğru olma hakkının ertelenmesi anlamına geliyor. • Üzerinizde iyi bir izlenim yaratması için ona ikinci bir şans tanımaya hazır olun. Hızlandırılmış teknk Uygulama • İnsanlarla iletişim tarzınızı daha iyi tanımaya gayret edin. • İnsanlar arasındaki farklılıklara değer verin. • Susun ve dinleyin! 18 LIZ COOK VE BRIAN ROTHWELL 7. Sosyal farkındalık Tanım Bütün sosyal durumlarda, işte ya da dışarıda insanlarla ilgilenmek. Çevrenizde olup bitenler konusunda bilinçli olmakla ilgilidir: insanların verdikleri işaretleri okumak. Sosyal bakımdan toparlayıcı bir insan olmak. KADINLAR ERKEKLER VE LİDERLİK Hızlandırılmış teknk • Dinleyin ve gözleyin. • İnsanlara sık sık her vesileyle, özellikle de sonradan kişisel bir yazılı notla teşekkür etmeyi hiçbir zaman unutmayın. 9. Brçok ş br arada yapablme Uygulama Tanım • Beyninizdeki kamerayı geniş açıya ayarlayın. • Başkalarının sergilediği yetenekleri fark edin. Birden çok karmaşık işi aynı zamanda yapabilmek ve de iyi yapabilmek! Çeşitli faaliyetlerin doğal akışına kendini bırakıp gitmeyi içerir. • Dikkatinizi insanların yüzlerine ve vücut diliyle size anlatmak istediklerine yoğunlaştırın. Uygulama • Çevrenizde olan biteni gözleyin. • Aldığınız sinyallere dikkat edin ve onlara göre davranın. • Diğerlerinin bunu nasıl başardığını iyice izleyin. Hızlandırılmış teknk • Acil değil ama önemli olan birden çok işi aynı zamanda yapmaya başlayın. • Gülümseyin! • On dakikalık aralarla birinden diğerine geçin. • İnsanların isimlerini unutmayın: bu onlar için önemlidir. • Bunun zorluğunu bilince çıkararak, hızlı bir ilerleme beklemeyin. 8. Grup çalışması • Küçük bir başarı kazandığınızda kendinizi ödüllendirin. Tanım Hızlandırılmış teknk Ekip çalışması değil. Ekip çalışması bir grup insanın ortak bir amaç için birlikte çalışmasıdır. Grup çalışması ise ortak amacı bulunmayan insanların bir araya toplanmasıdır. Ekibin bir gündemi vardır; grupta ise şahısların kendi gündemleri vardır. Grupta insanlar birbirine hoşgörü gösterir; ekipler ise çoğunlukla rekabet duygusu temelinde oluşturulmuş bir ivedilik duygusu içerir. • Hemen bu işe girişin. Birden çok şey yapmaya zorlayarak beyninizi yeni bağlantılara yönlendirin: bunları mükemmel yapma endişesine kapılmanıza gerek yok! 10. Ayrımları yakalama Tanım Uygulama • Bunun için bir neden görmeseniz de, gruptakilere cesaret ve destek sunun. • Eylem ve sonuçlarından çok ilişki kurma üzerinde odaklaşın. • Herhangi bir sonuç ya da ürün vermese de, kendinizi söyleşinin akışına bırakmayı deneyin. • Ötekilere kendinizden bir şeyler verin. Gördüğünüz ve duyduğunuz şeyleri bir düzene koyma yeteneği. Ayırt etme, görüp duyduklarımızı düzenleme yoludur ve dille yaratılır. Ne kadar çok ayrım yapabilirsek, gücümüz ve olanakları yakalama şansımız o kadar çok olur. Uygulama • Bildiğim şeyler var, bilmediğimi bildiğim şeyler var. Ayrıca, bilmediğimi bilmediğim şeyler var. Üçüncü 19 LIZ COOK VE BRIAN ROTHWELL kategorideki şeylerin varlığını kabul edin: “Ne bilmediğimi bilmiyorum.” • Kısa ve kesin bir dille ifade ederek bu “Bilmediğim” şeyleri olanaklara dönüştürün. • “A demekle kastettiğim şudur…” diye başlayan özetleme ve sonuçlardan yararlanın. • Ayrımı bildikten sonra, bununla ilgili başkalarının tepkilerini görme, duyma ve hissetmeye açık olun, çünkü bunlar ayırt etmeyi daha da iyileştirebilir. Hızlandırılmış teknk • Çevrenizde olan bitene gözünüzü kulağınızı açık tutun. • Sizin normal kalıplarınıza uymayan şeyleri saptayın. yednc bölüm Lderlk – Dün, Bugün, Yarın Liderlik her zaman başkalarının becerilerini ve niteliklerini takdir etmekle ilgili olmuştur. Her birey başkalarına liderlik etme tarzına kendi güçlü ve zayıf yanlarını da katar. Bizim görüşümüze göre, dünkü liderlik modelleri eril bir paradigmaya dayanıyordu, oysa bugünün liderlik modelleri daha çok dişillikle bağlantılı hale gelmektedir. Bugün ş dünyasındak durum 1990’lar yeni bir politik ve sosyal iklim getirdi. İşyerinde cinsiyetlerin rolünün yer alımının değişmesinin yanı sıra başka etmenler de etkide bulunmaya başlamıştı. 1978 ile 1994 arasında yarı zamanlı çalışma yüzde 25 kadar arttı. Ekonomik bakımdan aktif nüfusun yüzde 11’ini bulan serbest çalışan bir kesim oluştu. Bugün bu oranlar daha da artmış bulunuyor. İşyeri daha dişilleşiyordu. Daha çok sayıda kadın çalışmak için evden çıkıyor ve daha uzun süre işte kalıyordu. Bu kadınlar daha sonraları evlenip çocuk sahibi oldular. Boşanma oranı da hatırı sayılı ölçüde yükseldi; bu kadınların giderek ekonomik bakımdan daha bağımsızlıklaştıkları anlamına geliyordu. İş yaşamındaki kadın sayısı çoğaldıkça, kadınların ekonomik gücü ve bağımsızlığı da artıyor; bu da onlara tüketiciler olarak daha etkili bir söz hakkı sağlıyor. Tirajı sürekli düşme KADINLAR ERKEKLER VE LİDERLİK halinde olan gazeteler ve televizyon kadın okur ve izleyicilere yönelik satışlarını aktif biçimde artırıyorlar. Eğitim sistemi yeni bir eğitim metodolojisi benimsedi: artık daha yüksek düzeyde iletişim kurma becerisi gerekiyordu; böylece kızlar okullarda erkek çocukları geride bırakmaya başladılar. Spice Girls’ün artık kadınların eski tabi rolünün sona ermekte olduğunu söyleyen şarkıları liste başı oluyordu. 1980’lerde üniversitelerden mezun olan kadınların sayısı ciddi bir artış gösterdi. 1991 yılında üniversiteye başvuran kadınların sayısı ilk kez erkekleri geçti. Kadınlar işe girerken liderlik rolleri talep etmeye başladılar, alamadıkları zamanlarda ise en azından sorumlu ve yüksek ücretli işlere alınacak kişiler konusunda söz sahibi olmak istiyorlardı. Aynı zamanda yine Amerika’da doğmuş karmaşıklık ve bağlantılılık terimleri İngiltere’de ilk kez duyulmaya ve kullanılmaya başlandı. Bugünün sorunlarının düne ait bir düşünme tarzıyla çözülemeyeceği kavranmaktaydı: dünya büyük bir hızla yol alıyordu. Dünya daha az karmaşıkken, Newtoncu ya da doğrusal düşünme işe yaramıştı. fiimdi yeni tipte düşüncelere, oyunda önde kalmamıza ve yaratıcılık sergilememize olanak verecek bir düşünme tarzına gerek vardı. 1990’larda liderlerin karşılaştıkları en ciddi sorun, içinde yaşadıkları iş dünyası hakkında nasıl farklı bir düşünce üretecekleri meselesiydi. Bilimciler herkesin yaşamını yeniden şekillendiren yığınsal teknolojik değişiklikler getiren atılımları gerçekleştirdikçe, iş dünyasının liderleri de bu yeni düşünme tarzını liderlik modellerine aktarmaya çalışıyorlardı. Gelecek dş m olacak? İş yaşamında birçok kadın liderliğe layık görüldükçe, eski erkek liderlik uygulamalarının doğal olarak kendilerine uygun düşmediğini fark etti. Bunun üzerine, “süper kadın” gibi davranmaya kalkıp, devamlı başka biri gibi hareket etme gayretine girmektense, farklı olmayı seçme haklarını kullandılar. Artık işte erkekler gibi davranmak istemiyorlardı. Daha çok sayıda kadın liderlik rolünü elde ettikçe, geçmişin erkek yönelimli rol modellerinin yerini almanın ne denli önemli olduğunu kavramaya başladılar. Liz çalışan bir kadın olarak hep erkek arkadaşlarına şöyle demeyi geçirirmiş aklından: “Bakın, benim de büyük liderlik yeteneklerim var, ama ben ne sizin gibi olabiliyorum, ne de sizin gibi yapabiliyorum. Ben bu işi kendi bildiğim gibi yapacağım!” 20 LIZ COOK VE BRIAN ROTHWELL KADINLAR ERKEKLER VE LİDERLİK Dşl yönelml lderlk Liderlik gereği, birisinden bir adım atmasını bekliyorsak, anlamlı bir konuşma yapmamız gerekecektir. Bu adım bir değişikliği içeriyorsa, konuşma daha da anlamlı hale gelmek zorundadır. Böylece, 1990’ların liderliği kadın yönelimli olmaya doğru ilerliyordu. Eğitim ve öğrenim metodolojisinde bütünüyle yeni bir vurgu gözleniyordu; işin içine artık yüksek ölçüde duygu paylaşımı dahil ediliyordu. 1990’ların liderlik modelleri ilişki düzeyinde iyi liderliğe vurgu yapıyordu. Kaos teorisinden ve karmaşık uyarlanır sistemler dünyasından alınma diyalog, araştırma ve insan varlığının doğası fikirleri liderlik düşüncesinde öne çıkmaya başladı. Mesele lider “olmak”tı. Liderlik, öğrenilmiş becerilerden oluşan bir alet kutusundan çok, içsel değerler duygusundan türeyen bir şey olarak görülüyordu. Bu dönemin liderlik düşüncesi sekiz temel etmen çevresinde toplanıyordu. 1. Ayırt etmeye dayalı öğrenme Ayırt etme, gördüklerimizi düzenleme şeklidir. Dilde yaratılır ve olanaklı olan şeylerin geniş bir yelpazesini görmemizi mümkün kılar. Ne kadar çok ayrımlar yapabilirsek, o kadar fazla olanak yaratabiliriz. Dille ilgili, işitsel ve görsel yeteneklere daha fazla sahip olan kadınlar ayrımları erkeklere göre daha güçlü bir şekilde yakalayabilirler. 2. İlşk kurma Evrendeki her şey bir ilişkiyle başlar. İnsanların çoğu tek başına var olamaz. Yaşamımızı paylaşacak başkalarını ararız. İlişkilere ihtiyacımız vardır ve bu ilişkiler konuşma olmadan gerçekleşemez. Eski eril liderlik modelleri ortamında çalışanlar, işyerinde arkadaşlarıyla, hatta müşterilerle konuşmaya daldıkları için eleştirilirdi; bu dedikodu sayılır ve amaçsız gevezelik diye nitelenirdi. 1990’ların yeni liderlik modelleri sohbet konuşmalarını, başka insanları dinlemek ve onlara bir şeyler anlatmak için zaman ayırmayı teşvik ediyordu. Bununla birlikte, konuşma sözcük alış verişinden ibaret görülmemelidir. Çiçek vermek de bir konuşma biçimidir. Özen göstermek bir konuşma biçimidir. Gerçek konuşmalar inandığınız şeyi cesaretle savunmak ve sizin için önem taşıyan insanları açık bir şekilde dinlemek demektir. 3. Daha az kontrol, daha çok açıklık Liderler, kendilerini gösterebilmeleri için başkalarına yer açmaya özendiriliyorlardı; yani, kendisi oyun sahasına girmeden, başarılı olmaları ve tüm potansiyellerini ortaya koymaları için başkalarına tavsiyede bulunan, danışmanlık yapan ve teşvik eden bir koç gibi davranmaları bekleniyordu. Geriden liderlik etmeye özendiriliyorlardı. Ekip halinde öğrenim teşvik ediliyordu; bu sayede ekip üyeleri öğrenim sırasında aralarında ilişki kuruyorlardı. Bu, sorunları enine boyuna konuşmak anlamına geliyordu. Konuşma ve diyaloga daha alışkın olan, sorunlarını bütün yönleriyle konuşan ve bağımsızlıktan çok mahremliğe eğilim gösteren kadın, bu liderlik uygulamalarını kendisine uygun buldu. 4. Sahc dnleme Sahici dinleme, anlatılan şeyin ne olduğunu anlamak maksadıyla dinlemenizi gerektirir. Ortaya atmanız beklenen soru şu: “Acaba benim görmediğim neyi görüyor?” Biz liderler dinlememizin kalitesine pek değer vermiyoruz. Bu bizim başkalarından enformasyon alma yeteneğimizi zayışatır. Covey’in pek güzel tanımıyla, “Önce anlamaya çalış, ancak ondan sonra anlaşılmayı bekle.” Bir kadının beyninin iletişimle ilgili bölümü daha büyüktür. Dinleme bağlantıları daha düzenlidir ve beynin her iki yanında faaliyet gösteren hücreler daha aktif ve fazladır. Bu bakımdan kadınlar için yalnızca kelimeleri dinlemek değil, vücut dilini ve sözsüz konuşmayı okumak da daha kolaydır. Bu, onların yakınlık kurmasını kolaylaştırır. Sahici dinleme konusunda doğal olarak daha başarılıdırlar. 5. Değer güdümlü Artık başarının ölçüsü olarak büyüme, sonuçlar ve zaman yerine kuruluşları yönlendiren ve motive eden şeyler olarak ahlak, ilkeler ve değerler önem kazanıyordu. İnsanın bir bütün olarak işe gelmesine ihtiyaç olduğu fark edildiği için, örgütler kişisel ve örgütsel değerleri dengelemek durumundaydılar. 21 LIZ COOK VE BRIAN ROTHWELL 6. Lder “olmak” Şimdiye kadar, lider olarak ne yaptığınıza vurgu yapılıyordu. Çok şey yapmak çok şey kazanmak demekti. Yeni yazarlar ve bilimler bunun yerine vurguyu lider “olmak” konusuna, kendini gerçekleştirmenin önemine kaydırdılar. Bu, nesnelerin asıl doğası ve özüyle ve evrenle olan ilişkileri konusuyla ilgilenen bir metafizik dalı olan ontolojiden alınmaydı. Daha fazla dinleme ve konuşma yeteneğine sahip bulunan, konuları gruplarda tartışmaya yatkınlık duyan kadınlar kim olduklarını keşfetmeye ve bunu başkalarıyla paylaşmaya daha açıktırlar—kendi “oluşlarını” keşfetmekte erkeklerden daha fazla mutluluk bulurlar. 7. Paradoks Daha önceki liderlik eğitimleri her soruya bir yanıt bulmak gerektiğine vurgu yapıyordu, çünkü liderler hep doğru olmak zorundaydılar. KADINLAR ERKEKLER VE LİDERLİK İçgüdüsel sezgisiyle doğru hisseder, o kadar. Doğrusal-olmayan bu düşünce tarzı ne olmak istediğinizi tercih etmeyi, ne yapmak istediğinize ve ne öğrenmek istediğinize karar vermeyi içerir. Paradoksları daha büyük ölçüde değerlendirebilen ve aynı anda birçok şeyi birden düşünme yeteneğine sahip olan kadınlar bu tercih kavramının anlamını yakalamayı daha kolay başarırlar. Bunun tersine, daha çok mantığa dayalı kararlar alma kavramını anlamak erkeklerin daha kolayına gelir. Yarınk lderlğn meydan okumaları Daha önce de belirttiğimiz gibi, yarının liderlerinin karşı karşıya kalacağı en büyük meydan okuma zaten var olan bir şeyi ya da zaten yapılacak bir şeyi üretmek olmayacaktır. Asıl meydan okuma eksik olanı bulmak ve bu belirlenen boşluğu dolduracak ürün ya da hizmeti veya bunların bileşimini yaratmak olacaktır. Yeni yaklaşım, pek çok olası yanıtın bulunabileceği gerekçesiyle, “soruyu gündemde tutmayı” öğütlüyordu. Bu, açık olmayı ve her problemin birden çok doğru yanıtının olduğunu kabul etmeyi gerektiriyor. Yarının rekabetçi atmosferinde herkesin bir örgütte işgal ettiği düzeyde lider olmasına ihtiyaç olacaktır. Müdürden resepsiyoncuya, kamyonet sürücüsünden idare amirine, muhasebe elemanından direktöre kadar herkesin inisiyatif göstermesine ihtiyaç olacak. Daha çok bağlantıları olduğu için ve birçok düşünceyi kafalarında bir arada tutma yetenekleri sayesinde paradoks kavramıyla birlikte yaşamak kadınların daha kolayına gelir. Hız 8. Terch Karar almak, bir nedenle ya da birçok nedenle belli bir yönde harekete geçmeyi belirlemek demektir. Her karar büyük bir “çünkü” içerir, ya da bir dizi küçük küçük “çünküler”. Buna karşılık tercih içgüdüseldir; nedensizdir. Bir miktar kafa yorduktan sonra bunun doğru eylem hattı olduğunu ancak içgüdüsel olarak bilebilirim. Bunun doğru olduğunu hissederim, ama istenen sonucu vereceğini garanti edemem. Bir Eskimo ne zaman kar ayakkabısı değil de kayak giyeceğini içgüdüsel olarak hisseder. Yetenekli sporcu “atış anında” topu ne zaman fırlatacağını ve ne kadar kuvvet harcayacağını içgüdüsüyle seçer. Bu bir karar değildir; bir tercihtir. Tercihler koşulsuz olur. Bir kişi tercih ettiği yaşamı sürdürmeyi koşulsuz olarak seçebilir. Bir nedene bağlı bir karar değildir bu. İşimizin ve yaşantımızın bütün yönleri artık gerçek zamanda yer alıyor ve değişime uğruyor. Haberler hep hızlı ulaşırdı. Ama şimdi anında ulaşıyor. Televizyondaki bütün haber programlarının haberlerin cereyan ettiği yerde hemen bitiveren habercileri var. Gazete sahipleri geleceğin tüketicisi olan onlu yaşlardaki gençlerin gazeteyi haber okumak için almadıklarını bilirler. Bu yaşlardaki gençler haber için televizyona ya da internete bakarlar. Bugün, haber için yarını beklemek pek olacak bir şey değildir. Dolayısıyla, gazeteler giderek daha çok makale ve yorum organı haline geliyorlar. Hız, ürünlerin ömür çevrimlerini yıllardan aylara, hatta kimi durumlarda haftalara düşürüyor. Dünya çapındaki elektronik şebeke bir finans kurumundan diğerine dakikada 40 milyar dolarlık bir hızla para aktarıyor. Birey için işten bir gün ayrı kalmak, okunup yanıtlanacak bir sürü e-posta birikmesi demek oluyor. 22 LIZ COOK VE BRIAN ROTHWELL Bu hız tutkusu insanların beklentilerini değiştiriyor. Müşteriler artık yılın her günü, günde 24 saat tam hizmet bekliyor. Şimdi iş hayatında hıza gerçek bir prim söz konusudur. Bağlantılılık Mobil telefonlar, çağrı cihazları, kişisel bilgisayarlar, çubuklu kod okuyucular, uzay uyduları, e-posta, internet ve bunun gibi bizi birbirimize bağlayan bütün o becerikli aletler bağlantılılık öyküsünün yalnızca görünen kısmı. Bütün bu sistemler birbiriyle bağlantıya geçtiklerinde, bunların eylemleri öngörülemez bir noktaya gelecek ve ekonomilerin, iş dünyasının ve bireylerin davranış biçimlerini değiştirecektir. Fizik biliminin diliyle bu bağlantılılık, karmaşık uyarlanır bir sistem üretecektir. İnsan vücudu böyle bir sistemdir. İnsan vücudundaki her hücre özel bir işlev taşır. Örneğin vücut bir ayda tamamen yeni bir cilt üretebiliyor. Ortalama bir evde biriken tozun büyük bir kısmı insan cildinin döküntülerinden oluşur. Vücuttaki her hücre ne yapacağını bilir ve öteki hücrelerin her biriyle mükemmel bir ilişki içindedir. Her hücre hem bağımsız bir sistemdir, hem de tüm vücudun yararına olacak şekilde uyaranlara tepki verir. İlk kez tek bir kişiye ya da kuruluşa ait olmayan enformasyon akışına tanık oluyoruz. İnternetin işleyişinden sorumlu ya da yetkili yöneticiler yok. Kendi mantığına göre gelişiyor ve yol aldıkça kendi kurallarını oturtuyor. Bütün bu karşılıklı bağlantılılığın etkilerini öngörmemiz mümkün değil. Bu sistemin nasıl tepki vereceğini ve gelişeceğini anlamak için şöyle bir havayı koklamak bile, kuvantum fiziğinde, mantıkta ve yeni biyolojideki en yeni düşüncelere vakıf olmayı gerektiriyor. Özetle, önümüzdeki beş yıl boyunca hız ve bağlantılar yaşamlarımıza ve iş hayatımıza giderek daha çok hâkim olacak ve bu etmenler her iki cinsiyetin genetik güçlerinden de yararlanmayı zorunlu kılacaktır. Hız ve eyleme yönelik eğilim esas olarak eril, bağlantılılık ve ilişkilere yönelik tercih ise esas olarak dişildir. Bizim inancımız odur ki, hem kadınlar hem de erkekler, ancak her birinin liderlik dünyasına farklı güçler taşıdığının bilincine varmaları koşuluyla, birinci sınıf liderler olabilirler. Doğa bize kendini değişime uyarlayabilenlerin yaşamlarını sürdürebildiğini gösteriyor. Eski inançlarında çok katı olan meşe ağaçları, bir değişim kasırgasında devrilip gider. Oysa KADINLAR ERKEKLER VE LİDERLİK rüzgârın altında eğilip esneyebilen söğütler yaşar, büyür ve gelişir. Uyum göstererek esneyebilen erkek ve kadın liderler gelişip serpilecektir. Kadınların, liderlik için yarışma isteğinin erkekler için doğal olduğunu anlamaları gerekir. Bu onların beyin kimyasında vardır. Erkekler doğal olarak yarışacaklar, kadınların bunun bir genetik tepki olduğunu kavramaları gerekiyor. Erkekler en iyi olmak için rekabet etmek isteyecekler. Eşitliğin egemen olduğu İskandinavya’da bile üst kademelerin yüzde 90’ı erkeklerin elindedir. Testosteron yüksekliği ortalamada erkeklerin rekabete açık her durumda hemen ileri atılmasına neden oluyor. Erkeklerin de geleceğin örgütlerinin geçmişe oranla daha çok kadına özgü özellikler taşıyacağını bilmeleri gerekiyor. Bu örgütler değer merkezli olacak ve topluma hem yerel hem de küresel düzeyde özen göstereceklerdir. Deney yapma yoluyla öğrenecekler ve rakipten çok partner edinecekler. Yalnızca büyüme dürtüsüyle yaşamayacak, şimdiki ve gelecekteki yaşam bağlamında iş hayatına çok daha bütüncül bir yaklaşım getirecekler. sekznc bölüm İk Aklın Evllğ Karşısındakilere kadın ya da erkek diye değil, insan diye yaklaşan liderlere ihtiyacımız var. Başkası gibi düşünebilen ve başkasının aklıyla bağlantı kurabilen liderlere ihtiyacımız var. Biz burada, her iki cinsiyetin bilimsel olarak kanıtlanmış genetik güçlerine değer veren yeni bir liderlik anlayışı öneriyoruz. Görev yönelimi şu erkek yeteneklerini gerektirir: • hedef yönelimi • odaklanma • yapı ve form • eylem yönelimi. Ve kadınlara özgü şu yeteneği: • çok görevi aynı anda yapabilme. 23 LIZ COOK VE BRIAN ROTHWELL İlşk yönelm İlişkiler üzerinde yoğunlaşmak tümüyle farklı bir yaklaşımdır. Kuvantum fiziğinin bütüncül yaklaşımından ve biyolojinin karmaşık uyarlanan sistemler teorisinden gerçekliğin esas olarak ilişkilerle tanımlandığını öğreniyoruz. KADINLAR ERKEKLER VE LİDERLİK • grup çalışması • ayrımları yakalama. Ve erkeğe özgü şu yetenekleri: • vizyon • buluşçuluk İlişki yönelimi şu kadınca yetenekleri gerektirir: • ilişki yönelimi • diyalog • dinleme • kişiler arası bağlantılar • sosyal farkındalık. Parçalarına ayırma • risk alma. Eylem Ortalama erkek beyni eyleme dönüktür. Lider, yaparak var olur. Eylem şu erkek yeteneklerini gerektirir: • eylem yönelimi • odaklanma Bize daha çok küçük yaşlarda sorunları parçalarına ayırmayı, dünyayı dilimlemeyi öğrettiler. Bir şey çalışmıyorsa, önce problemin nerede olduğunu analiz etmeyi, nedenini bulmayı ve sonra da onarmayı öğrettiler. Çocukluğumuzda bir oyuncağın bozulan parçasını değiştirdiğimiz gibi, problem çıkaran elemanı değiştirebilir, görevlendirmede değişikliğe gidebilir ya da şirketin yapısını bölüp yenileyebilirdik. Parçalarına ayırma şu erkek yeteneklerini gerektirir: • eylem yönelimi • risk alma. Bağlantılılık Bağlantılılık her eylem için birden çok tepki olabileceğini ve bunların çoğunun eylemcinin önünde hemen boy göstermeyeceğini kabul eder. Bu yaklaşım evrendeki her şeyin karmaşık uyarlanan bir sistem olduğunu kabul eder: Brezilya semalarında kanat çırpan bir kelebek Teksas’ta bir kasırgayı tetikleyebilir. • hedef yönelimi Bağlantılılık şu kadın yeteneklerini gerektirir: • odaklanma • ilişki yönelimi • yapı ve form • diyalog Bütüncül bakma İşyerinde önümüze çıkan ufak tefek sorunların çoğunda parçalarına ayırma ve mantık başvurulacak en iyi yaklaşımdır. Ancak, daha karmaşık sorunlar için bu parçalı görüşe bel bağlayacak olursak beklenmedik büyük bir bedel ödemek zorunda kalabiliriz. Bütüncül yaklaşım şu kadınca yetenekleri gerektirir: • ilişki yönelimi • dinleme • paradoksları benimseme • sosyal farkındalık • dinleme • paradoks • ayrımları yakalama. Ve şu erkek yeteneğini: • vizyon. Rekabet Bu liderlik özelliği “Ben kazanıyorum, sen kaybediyorsun” paradigmasından geliyor. Eğitimimiz boyunca bize öğretilen hep bu oldu. Sınav kurulları ancak sabit oranda kişiye A notu verir. Bu yüzden A alan kazanır, B alan kaybeder. B alan biri bir diğerini C’ye, C alan biri de bir başkasını D’ye indirir. 24 LIZ COOK VE BRIAN ROTHWELL Akademik başarının temeli işte budur. Rekabet erkeğe özgü şu yetenekleri bağrında taşır: • rekabetçilik • eylem yönelimi • risk alma • statükoya meydan okuma • en iyi olma arzusu. Partnerlk Bu rekabetçi kazan/kaybet paradigmasını kullanmak zorunda olduğumuz belli durumlar vardır. Sporda bunu hepimiz kullanabiliriz. Aksi takdirde bu faaliyetin anlamı kalmaz. İş hayatında hepimizin rekabete zorlandığı durumlar olur. Bununla birlikte ilişki geliştirmek için konuşuyorsak, “Ben de kazanayım, sen de kazan” tarzını tercih etmemiz gerekir. Ve bu tarz karşılıklı “kazan/kazan” konuşmaları partnerlik kavramına dayanır. Partnerlik kavramı bağrında şu kadınca yetenekleri barındırır: • ilişki • diyalog • dinleme • koçluk • kişiler arası bağlantılar • aynı anda birçok iş yapabilme • ayrımları yakalama. Rsk alma KADINLAR ERKEKLER VE LİDERLİK • statükoya meydan okuma • odaklanma. Paradoks Her yaptığımız işte mutlaka güvenliği gözetiriz. Bu sayede kendi rahatlık bölgemizde kalırız. Mevcut ilişkilerimiz korunur ve risklerden uzak dururuz. Ve bu tamamen doğal bir özelliktir. İş hayatında çoğu zaman işleri hep yapa geldiğimiz tarz en etkili sonuçları alır. Bununla birlikte, liderlerin işi sürekli hayal etmektir: işlerin nasıl daha farklı yürütülebileceğini düşünmek. Paradoks, kadınlara özgü şu yeteneklerle ilişkilidir: • paradoksu benimsemek • dinlemek • diyalog • ayrımları yakalamak. Kaptan Lider çoğu kez kendini sahadaki kaptan gibi hisseder, bu liderliğin can alıcı bir noktasıdır. İşte gösterdiği gayretle örnek oluşturmak onun görevidir. Harekete geçmeden önce takım arkadaşlarını toplayıp motive edici bir konuşma yapmak onun sorumluluğundadır. Ancak burada şöyle bir tehlike vardır: Kaptan işle ilgili her durumda lider gömleğini sırtına giyebilir; sözgelimi bütün toplantılara başkanlık etmeye, bütün projeleri ve satış sunuşlarını yönlendirmeye kalkışabilir. Böyle davranmakla, örgütünün tümü için toplam liderliği üstlenmiş olur. Kaptanlık şu erkek yeteneklerini gerektirir: Risk kavramı ilerlemenin gerçekleşmesi için gereklidir. Bu, geçmişin kısıtlarından kendini sıyırarak köklü inançlara meydan okumakla ilgidir. Geçmişten farklı olan bir gelecek yaratma sürecine adım atmaktır. Gelecekte olabilecekleri tanımlama ve alternatişer arasından birini seçme yeteneği çağdaş toplumun merkezinde yer alır. • vizyon Risk almak şu erkek yeteneklerini gerektirir: Koç • risk alma Alternatif bir paradigma da, liderin koç olarak görevini, insanları gerçek potansiyellerini ortaya çıkarmaya teşvik etmesi olarak gören yaklaşımdır. Liderin görevi yaşamaya değer • buluşçuluk • en iyi olma arzusu • risk alma • hedefe yönelme • en iyi olma arzusu • odaklanma. 25 LIZ COOK VE BRIAN ROTHWELL bir gelecek yaratmaktır. İnsanlardan büyük taleplerde bulunarak büyük taahhütlere girmek ve insanların sözlerini yerine getirebilmesi için gereken desteği vermektir. Koçluk şu kadınca yetenekleri gerektirir: KADINLAR ERKEKLER VE LİDERLİK dınların paylaşma arzusundan tamamen farklı olarak, kendi bağımsızlıkları ve eylemleri üzerinde odaklanırlar. Erkekler bir takıma kaptanlık yaparken de, işyerindeki bir ekibe liderlik yaparken de iletişimden önce eylemi düşünürler. Çoğuna göre, eylem iletişimdir. • koçluk • ilişki onuncu bölüm • dinleme • ayrımları yakalama Tam Lderlk • paradoksu benimseme. Ve şu erkek yeteneklerini: • vizyon • buluşçuluk • odaklanma. dokuzuncu bölüm Lderlk Dl Erkek de olsak kadın da, sık sık başımıza gelen bir şey vardır: birisine bir şey söyleriz, ama o bunu bambaşka bir şekilde anlar ve sonuç bizim aleyhimize de olabilir, lehimize de. Bu yüzden bir şey söylerken açık konuşmalı ve kadınlarla erkekler arasındaki yorumlama farklılıklarını dikkate almalıyız. Liz için ilişki ve diyalog paylaşım olmadan olanaksızdır. Bu, başkalarının durum hakkındaki duygularını öğrenmek ve sohbet sırasında kendi duygularını dile getirmek için fırsat bulmak anlamına geliyor. Paylaşımda amaç paylaşmaktan ibarettir. Liz, paylaşmanın kendisinin yeterince değerli bir şey olduğunu, ilişkilerde birlikteliğe hatırı sayılır bir katkıda bulunacağını düşünüyor. Birbirlerinin düşüncelerini paylaşmaya istekli iki insanı alın; bunlar uyum içinde ve bağımsız hareket edecek olsalar elde edeceklerinden daha fazlasını edeceklerdir. Brian’a göre erkekler kendi bilgilerine dayanarak çözümler üretmeyi, yanıtlar getirmeyi, ne yapmak gerektiğini bildiklerini göstermeyi ve sonra da bunu yapmayı severler. Onlar ka- Ortalama erkek beyninin mekânsal becerisi harita çizme ve okuma işini görece kolaylaştırır. Bu harita bizi kuşatan üç boyutlu dünyanın güzelliğini iki fiziksel boyuta indirgeyerek parçalar. Ama bu harita değişik türde bir güzellik de sergiler. Erkekler bu haritayı kafalarında çevirerek, hatta tersten bile okuyabilirler. Haritayı üretme başarısı ya da haritayı okuma eylemi kadınların kolay kolay anlayamayacağı bir tatmin duygusu verir. Erkekler bir yapma dünyasında var olurlar. Daha çok iletişime yatkın olan ortalama kadın beyni dünyayı böyle iki boyutlu görmez; üç boyutlu bir hologram şeklinde görür. Bu görüntü, fiziksel bakımdan olmasa da, söyleşi ve ilişkilerin bütün büyüleyici boyutlarında farklı bir güzelliğe sahiptir. Bu ilişkiler ve söyleşiler kendileri için vardır ve üç boyutlu güzelliğin kaynağı yalnızca bunların varlığıdır. Kadınlar bir olma dünyasında var olurlar. Ortalama kadın beyni için eylem konuşmaktan daha az önemlidir. Bunun tersi de erkek için geçerlidir. Konuşma ortalama erkek beyni için eylemden daha az önemlidir ve ilişkiler bir görevi başarıyla yerine getirmekten daha az kayda değerdir. Bu kitabı ikimiz de tek başımıza ortaya çıkaramazdık. Bu sonuç, rekabet etmek için inşa edilmiş bir beyinle partnerlik için tasarlanmış bir beynin birlikte çabalarının ürünüdür. Liz Cook: The Industrial Society’de yönetim danışmanıdır. Brian Rothwell: Bağımsız danışmandır. Kadınlar Erkekler ve Liderlik, 2009, Optimist Yayınları. 26