Tomaz Humar "Ne Yapıyorsan, Tutkuyla Yap"

Transkript

Eren Görenoğlu tarafından yazıldı
Cuma, 09 Nisan 2010 00:00 - Son Güncelleme Cuma, 09 Nisan 2010 22:04
Tomaz Humar. (18 Şubat 1969- 10 Kasım 2009) 1500’den fazla tırmanışı olan ve Altın Kazma
ödülü de dâhil sayısız dağcılık ödülünün, birçok önemli çıkışın ve çok önemli solo tırmanışların
sahibi Sloven dağcı. Tomaz’ı son solo çıkışı olan Langtang Lirung kuzey yüzünden inerken bir
kaza sonrasında kaybettik. Eren Görenoğlu, Tomaz Humar’a, hayatına ve dağcılığına dair
hazırladığı makalesini bizlerle paylaşıyor. Keyifle okumanız dileğiyle.
Tomaz Humar. (18 Şubat
1500’den
1969- 10fazla
Kasım
tırmanışı
2009) olan ve Altın Kazma ödülü de dâhil sayısız dağcılık öd
1 / 11
[Bu makalede kullanılan
arak
fotoğrafların
her birine teker
bir kısmı
teker
Tomaz
teşekkür
Humar'ın
ediyoruz.]
partneri Stipe Božić'in kişisel arş
[
Fotoğrafların izinsiz kullanımı
]
kesinlikle yasaktır.
J
annu Ana Kamptan 2004 (Photo:Stipe Božić)
“Ne yapıyorsan, tutkuyla yap.” Humar
1969 Slovenya doğumlu Tomaz’ın inanılmaz
şanslı biri olduğu ya da paranın satın alamayacağı bağlantılara sahip olduğu düşünülürdü.
İnsanlar tanrıların Tomaz’ın yanında olduğunu düşünürken, Tomaz Himalayaların O’nun
yanında olduğuna inandı. Dünya çapında meşhur olmasını sağlayan 1999’daki Dhaulagiri
güney yüzü tırmanışını yapmasına ve pek çok sayıda ödül almasına rağmen hiçbir zaman ün ve
ödül için tırmanmadı. Tırmanıyordu çünkü yalnız 5000 m.’nin üzerinde gerçekten nefes aldığını
hissediyordu. Aşağıda O’na huzur yoktu. Kendini bildiğinden beri kalbi, aklı ve bacakları O’ nu
dağlara götürmüştü.
Hiçbir zaman kuralların adamı olmadı. Tırmanışlarının planını sadece kendisi yaptı. Bir liderin
koyduğu kuralların takibi anlamına gelen klasikleşmiş Himalaya ekspedisyonlarının mantığını
alt-üst etti.
Tomaz alpin stilde tırmanışı, “Yavaşlara ve süper kahramanlara yer olmayan yüksek irtifa
koşullarında yaşama sanatı” olarak tanımladı. Buz ve kaya O’nun doğal yaşam alanıydı.
Uzmanlardan oluşan bir takım yerine kendi “özel grup” uyla tırmandı. Grup, yakın tırmanış
arkadaşlarından oluşmaktaydı; bir doktor ve bir bio-enerji pratisyeni. Tomaz’la birlikte ve Tomaz
için nefes alan, durum çok umutsuz göründüğünde bile sertleşmeyen insanlar.
{highslide type="img" width=300 height=400 captionText="xxxx"}alpinizm_resimleri/alp_TomazH
Jannu Doğu Yüzünde 2004
(Photo:Stipe Boži
{highslide type="img" width=325 height=325 captionText="xxxx"}alpinizm_resimleri/alp_TomazHumar/alp
Tomaz Humar
(Photo: humar.com )
1994’teki Himalaya kariyerine Slovenya takımı bünyesinde Ganesh V (6989m) tırmanışıyla
başladı. Avrupa’dan sonra ilk kez 4000 m. üzerini görmüş, bu koşullarda yaşamıştı. Hırslı ve bir
ölçüde umursamazdı. Ekip lideri Srauf bu ekspedisyona Humar’ın da içinde bulunduğu grubu
kastederek “Çaylak Ekspedisyonu” ismini takmıştı. Ekipte bu tırmanışı tamamlamayı isteyen
tek kişi Humar gibi görünüyordu. Ne ekip arkadaşları ne de ekip lideri O’nu yeterince
tanımıyordu. Ders verircesine verilen tavsiyeler O’nda hep ters teperdi. Ekibi tırmanışı
2 / 11
tamamlamaya ikna etti ve Sloven takımından 3 kişi, –Grega Kresal, Stene Belak Srauf ve
Tomaz Humar–, Ganesh V güneybatı yüzündeki Japon Rotası’nın ilk tekrarını yaparak zirveye
ulaştı.
1995’te tekrar klasik bir Himalaya ekspedisyonunun içindeydi. Ancak bu kez, O’nu
küçümseyerek “Eskilerin ve çaylakların neler yapabileceğini göreceğiz” diyen, burnu havada
“eski” ler yerine, yakın arkadaşı, öğretmeni ve ip arkadaşları olacak Meksikalı Carlos Carsolio
ve Hırvat Stipe Božić vardı.
Ekip liderinin izni olmamasına rağmen 7500 m.’de –ölüm bölgesinde–, mihmandarı Arjun’la bir
gece atlattı. Kararlı davranarak son kamptan solo yola çıktı ve 6 Mayıs 1995’te Annapurna’nın
zirvesine Fransız Rotası’ndan ulaştı. Himalayalar O’nu sevmişti.
Ama Dablam (6828 m.) Humar’a Altın Kazma Ödülü’nü getiren tırmanış oldu. Ekspedisyon
üyeleri 1996’ya kadar henüz tırmanılmamış olan kuzey-batı yüzüne (70° V, A2+) gözlerini
dikmişti. Kötü hava nedeniyle ilk geri çekilişten sonra 2. denemede benimsemiş olduğu ve ilerki
tırmanışlarında da uygulayacağı Alpin stilde tırmanarak 4 Mayıs 1996’da zirveye ulaştı. O da
Himalayalar’ı sevmişti.
Slovenyalı dağcılar ve yetkililer bu başarılardan memnundular. İlkler onlar için başarı ve prestij
demekti. Bu yüzden Roman Bobas liderliğinde Bobaye (6808m, V 85°, 50-70°)
ekspedisyonunu planladılar. Ekspedisyonlarda artık sözü geçen bir üyeye dönüşmüş olan
Humar cüretkârca 2500 m.’lik duvarı solo tırmandı (2 Kasım 1996). Rotaya eşi Sergeja’ya
ithafen “Altın Kalp” ismini verdi.
1997 Kasım’ında uzun süredir hayalini kurduğu Nuptse’deydi. Tomaz’ın külahta kayarak kuyruk
sokumunu ciddi biçimde sakatlamasına rağmen Partneri Janez Jeglic ile birlikte Nuptse’nin batı
yüzünde (50-70°, V) alpin stilde yeni bir rota açarak zirveye ulaştılar. Ancak fırtına Janez’i
uçurumdan aşağıya savurunca Tomaz ana kampa yalnız dönmek zorunda kaldı. Kaybettiği
partnerinin acısı O’nu derinden etkilemişti.
Humar’ın Amerika’daki büyük granit devlerle tanışması 1998 yılında oldu. Sloven alplerinde
edindiği tecrübelere dayanarak tüm tırmanış planını kendisi yaptı. Plan yine Humarvari’ydi: El
Capitan’da bulunan Reticent Wall [1] rotasını (VI., 5.9, A5) solo tırmanmak. Tomaz planını
3 / 11
kampta duyulacak biçimde yüksek sesle söylediğinde Amerikalı yerel tırmanıcıların tepkisi şu
oldu: “Adamım ilk ip boyunda patlarsın, uçak biletini al ve evine dön”. Tomaz bu denemesinde,
üç devasa malzeme çantasını yanında yukarı çekmek zorunda kaldı. 15 günlük tırmanışın
ardından Reticent Wall’u solo tırmanan ilk Avrupalı oldu. Humar’ın bu tırmanışını konu alan film
Trento’daki dağcılık filmleri festivalinde Genziana d’Argento ödülünü aldı.
California USA'deki El Capitan
ı
Reticent Wall Rotas
'ndan
(Photo:Stipe Božić)
Tomaz Humar 1999 senesinde
(Photo: Dhaulagiri
humar.comtırmanışında
)
Humar Himalayaların çağrısını 1999 Nisan’ında tekrar yüreğinde hissetti. Uzun süredir hayalini
kurduğu Dhaulagiri’nin zamanı gelmişti artık. Himalayalar konusunda saygın bir uzman olan
Elizabeth Hawley’e Dhaulagiri tırmanış planını açıkladığında, Hawley şöyle dedi: “O bir çılgın,
ancak asla aptal değil”. Ekspedisyon bu kez Humar’ın liderliğindeki 9 kişiden oluşuyordu. Humar
aklimatizasyon için kuzey yüzündeki İsveç rotasından 7300 m’ye kadar tırmandı. İsveç
Rotası’ndan bile birçok güçlü ekip kötü hava yüzünden geri dönmek zorunda kalmıştı.
Aklimatizasyon tırmanışının ardından kendi planı olan Mobitel Rotası’nı (8000m,VII, 90, M7+)
tırmanmaya başladı. Rotada bulunduğu sürece sürekli kötüye giden hava ve çığlarla mücadele
ederek 9 berbat gün geçirmişti. 8000 m.’den devam etmenin imkânsız olduğunu anlayarak
kuzey yüzündeki İsveç Rotası’ndan geri döndü. Tomaz günlüğüne şöyle yazacaktı:
“ 2 Kasım 1999
4 / 11
Ana kampta bekleyen Stipe telsizden seslendiğinde saat sabahın 2 siydi;
- Bugüne kadar kimse bunu yapamadı Tomaz. Dönmeyi düşünmenin vakti geldi!
Cebimden oğlumun fotografını çıkarıp dikkatlice baktım. Küçük Tomaz fotografın içinden
elini bana doğru uzatıp “Eve gel Baba!” der gibiydi. Zirveye doğru baktım. Sis kalın bir
perde gibi zirveyi kapatmıştı. Birden durumu tüm gerçekliğiyle kavramıştım: “Öleceksin!
Devam edersen öleceksin!” Artık anlamıştım ve hayatımla oyun oynamanın bir anlamı
yoktu. Dhaula güney yüzünü çıkmama izin vermişti fakat zirveye değil. Bu gerçeği
kabullenmeliydim. Çocuklarımın gözlerine tekrar bakmak, eve dönmek… Kısacası
yaşamak istiyordum. Bu yüzden kuzey yüzünden aşağıya indim.”
Tomaz bu tırmanışında imkânsızı zorlamıştı. Tırmanışı konu alan Dhaulagiri Express isimli film
Graz’daki film festivalinde en iyi dağcılık filmi seçilerek Altın Kamera Ödülü’nü aldı.
Dhaulagiri dönüşünde, imkânsızı yaşadıktan sonra ev inşa ederken bir deliğin içine düşerek iki
bacağını da sakatladı. Hastanede, rehabilitasyon merkezlerinde geçen aylar. Yaşamın
kıyısındaydı ve doktorlar tekrar yürüyemeyeceği konusunda hemfikirdi. Sayısız
operasyonlardan sonra yürüyebiliyordu fakat talihsiz kazanın izlerini ömrü boyunca taşıyacaktı:
sağ bacağı 2,5 cm kısalmış ve sol ayak bileği esnekliğini kaybetmişti. Yürümek bile zorken
tırmanmak? Tırmanmamak gibi bir seçenek Tomaz için bulunmamaktaydı. “Umut varsa yol da
var” dı. O bu kez yolu bulmamış kendisi yaratmıştı.
Tomaz tekrar dağlara dönmeyi düşündüğünde Nanga Parbat’ın cevabını duydu. 2003
Haziran’ında kafasında kurduğu plan şekillenmişti: Nanga Parbat kuzey yüzünde yeni rota!
Humar’ın ekip lideri olduğu 11 kişilik ekspedisyon grubu Messner rotasından aklimatizasyon
tırmanışı için hazırlandı. 4 aklimatizasyon tırmanışı o yıl sıra dışı biçimde sıcak geçen Pakistan
yazının sebep olduğu çığlar ve ekibin tekrarlayan sağlık sorunları nedeniyle başarısız oldu.
Nanga Parbat rüyası Tomaz için başka bahara kaldı.
2005 yılında gerçekleşmeyen hayalinin peşine düşen Humar 6 kişilik güçlü bir ekiple yeniden
Nanga Parbat’ın Rupal yüzünde daha önceden çıkılan 3 rota yerine kendi planladığı rotayı
seçmişti. Humar, artık O’nun için kural haline gelen alpin stildeki solo tırmanışına ana kamptan
başlamıştı. 6000 m.’ye kadar yükselen Humar, beline kadar batan kar ve düşen çığlardan dolayı
5 / 11
tam anlamıyla kapana kısıldı. Ne aşağıya ne de yukarıya doğru hareket edebiliyordu.
Bulunduğu yerde bir kar mağarası kazarak kendini kötü havanın sonsuza kadar sürmeyeceğine
inandırıp bekledi. Bekleyiş 6 gün sürdü. Yıpratıcı, hayatının pamuk ipliğine bağlı olduğu,
Meteo’nun tüm gazabını Nanga’ya yönlendirdiği 6 gün. Uzun uğraşlardan sonra Pakistan
ordusunun olağanüstü çabasıyla helikoptere alınıp ana kampa indirildi. Hayattaydı! Tırmanmak
için!
“Tırmandığım vadiyi göremiyordum çünkü sis sadece yüzlerce metre genişliğindeki
grimsi beyazlığı görmeme izin veriyordu. Kar tekrar yağmaya başladığında görüş alanım
çok daralmıştı. Kar sonsuza dek yağacakmışçasına devam ediyordu. Sırılsıklam
giysilerimin içinde her hareketimde soğuk kemiklerimi kemiriyordu adeta. Titremek
birkaç saniyeliğine ısınmamı sağlıyordu fakat gücümü korumalıydım. Fazladan
yapacağım her hareket hayatta kalma şansımı azaltacaktı. Günlerim, gecelerim böyle
geçmişti. Ne kadar zamanım vardı? Önemli olan soru buydu. Ne kadar dayanacaktım? Bir
umut bekliyordum. Umutsuzluğun içinden bir umut. Sorulara ve iç konuşmalara cevaplar,
bir anlam, bir mesaj aradım. Bir süre sonra zamanın, acının ve düşüncenin olmadığı bir
dünyaya sığındım. Uykuya…”
Nanga Parbat güney yüzünde
(Photo:Stipe
2003 Božić)
Nanga Parbat güney yüzünde
(Photo:Stipe
2005 Božić)
Nanga Parbat’ta O’na hediye edilen yaşamı amacına uygun yaşamalıydı. Amaç tırmanmaktı
evet, ama bilindik rotaların tekrarının, ‘tırmanmak’ fiilinin gerçek anlamını vermediğini
düşünüyordu Tomaz. Gerçekten nefes alabildiği yükseklikte Annapurna buzulundaydı. Güney
yüzünde yeni bir rota peşindeydi. Kampsız, oksijensiz, solo… Yılların çelikleştirdiği iradesi ve
saf alpin stilin bileşimiyle. Humar güney yüzünde yeni bir rota açmıştı, Alpin stilde müthiş bir
hızla, 2 günde… Bu yüzü daha evvel Polonyalı efsane yüksek irtifa dağcısı Jerzy Kukuczka ile
6 / 11
beraber tırmanmış olan Arthur Hajzer, ekspedisyon dönüşünde Humar’ın rotasının fotoğraflarını
gördüğünde 1988’de kendi tırmandıkları Polonya (Hajzer-Kukuczka) rotasından tamamen farklı
olduğunu söyledi.
“24 Ekim
Arkadaşım Jagat Limbuyla tırmanışa başladık. Buzulu geçerek 5800 m.’deki ana duvarın
altına ulaştık. İlk bivağımız buradaki küçük bir buz platformunun üzerindeydi.
25 Ekim
Kuvvetli rüzgâr ve mide problemleri nedeniyle bivakta kaldık. Aklimatize olduğumu
hissetmiyordum. Buraya gelmeden önce yüksekliğe alışmak için Tharpu Chuli (5690 m.)
ye tırmanmıştım ve son uyuduğum yükseklik 5300 m.’den daha fazla değildi. 8000 m.‘lik
bir dağa alışmak için bu yükseklik yetersiz.
26 Ekim
Sabah 6’da tırmanmaya başladım. Kask, ip, emniyet kolonu olmadan. Sadece bivak
malzemesi, biraz yiyecek ve bir parça yakıt. Geri kalan her şeyi aşağıya inecek olan
Jagat’ a bıraktım. Öğleden sonra 3’te 7200 m’ de kar mağarası kazmaya başladım. Bu
benim 2. bivağımdı. Ödem riskini almak istemiyordum bu yüzden daha iyi aklimatize
olabilmek için tüm günümü mağarada geçirdim. Rüzgâr hızı 100 km/s den daha fazlaydı.
28 Ekim
Alarm sabah 6’da çaldığında gece boyunca gözümü kırpmamıştım. Harekete geçeceğim
zamanı bekliyordum. Hava açık ve rüzgâr güçlüydü. Yanıma sadece tırmanışın ilk
saatlerinde donacak olan 2 lt.’lik toz içecek karışımını almıştım. Şiddetli rüzgâra rağmen
7 / 11
Doğu Zirvesi’ne doğru devam ettim. Saat 3’ten önce 8047 m.‘lik Doğu Zirvesi’nde
duruyordum. Hava iyi olsa bile 1995’te ulaştığım ana zirveye devam etmeye
yeltenmezdim.
Annapurna 2005
(Photo:humar.com)
Annapurna 2005
(Photo:humar.com)
Derhal inişe başladım. Kar kornişinin gölgesi uzamaya başlamıştı. Geri dönüş yolunda
olduğumu haber vermek için Jagat’ı aradım. Beni duyduğuna sevinmişti. Gece
yaklaşırken Doğu Sırtı’nın başladığı yere ulaştım. Çok yorgundum, yediğim son öğünden
beri çok uzun zaman geçmişti. Hava iyice karardığından izlerimin hiçbirini bulamıyordum.
Kaybolmuştum fakat içimden bir ses Tanrı’nın benimle olduğunu söylüyordu. Kafa
lambam soğuktan dolayı çalışmıyordu. Ayın doğuşunu soğuk ve karanlığın içinde
beklemek zorundaydım. 7200 m’deki bivak yerime 8:25’te ulaştığımda yorgunluktan
tükenmiştim. Gönderdiğim kısa mesaj şöyleydi;
‘Çok şükür ki bivaktayım. 7500 m.’ye kadar yeni rota, sonrası kendime doğru yaptığım en
uzun yolculuk. Annapurna doğu yüzünde 8000+ m.’ye kadar yeni rota ve dünya saatine
göre 14 saat sonra geri dönüş. Her şey yolundaydı ama bu rüzgâr 60 km/s ise arabamı
daha yavaş sürmeliyim’ “
Tomaz’ın iç dünyasına yaptığı yolculukların sonu yok gibiydi. Bu kez yolculuğunun planını
büyük bir sır gibi sakladı çünkü Nanga Parbat’taki kurtarma operasyonunun getirdiği ‘medyatik
olma’ O’na göre değildi. Yeniden “yol” görünmüştü. Bu kez “yol” 2009 Kasım’ında Langtang
Lirung’un tırmanılmamış Güney Yüzü’nden geçiyordu. Metot yine aynıydı. Solo, hafif, hızlı bir
tırmanış… 5 Kasım’da ana kampta bekleyen Jagat’tan ayrılıp kafasında planladığı rotaya girdi.
8 / 11
Ana kampta bekleyen Jagat, O’nunla tekrar iletişime geçtiğinde Tomaz 6300 m. civarında
olduğunu ve acil yardım istediğini söyleyebildi. Jagat derhal kurtarma ekiplerine haber verdi ve
kurtarma sürecini başlattı. 10 Kasım günü Şerpalardan oluşan bir ekip Tomaz’ı karadan ve
havadan uzun süre aradı. Aynı gün Tomaz, Jagat’la çok kısa bir konuşma yaparak “Jagat, bu
sonuncuydu” dedi. Tomaz’ın yeri bütün çabalara rağmen tespit edilemedi. 12 ve 13 Kasım günü
Himalayaların kötü havası aramanın devamına izin vermedi.
Tomaz’ın cansız bedenine 14 Kasım günü beklenenden çok daha alçak bir irtifada 5600 m’de
ulaşılabildi ve pilot Robert Andenmatten ve dağ rehberi Simon Anthmatten’dan oluşan İsviçreli
bir kurtarma ekibi tarafından dağdan indirildi. Muhtemelen tırmanış sırasında metrelerce
düşerek omurgasını ve bacağını kırmıştı. 9 canlı olduğu düşünülen Tomaz son hakkını
Langtang Lirung’da kullandı.
“Her dağın bir ruhu vardır. Eğer dağ sizi kabul etmez ve siz onun iradesine boyun eğmezseniz
sizi mahveder” demişti Tomaz. Langtang Lirung O’nu mahvetmiş değil, sadece ruhunu
Tomaz’ın ruhuyla birleştirmek istedi. Hayatını adadığı, âşık olduğu dağlarda kaybetti hayatını.
Hala bir yerlerde tırmandığı düşünülen Tomaz; huzur içinde tırman!
Eren Görenoğlu
İletişim:erengorenoglu [at] gmail.com
***
9 / 11
Tomaz
Bahse
(Bu
bilgi
konu
Humar'ın
Tomaz
kitabın,
kendi
Humar'in
çok
kaleminden
[email protected]
Zoran
sınırlı
dostu
sayıdaki
Hajtnik'den
ve
tırmanış
vekili
2001alınmıştır,
yaşantısını
seneli
adresinden
ingilizce
kendisine
anlattığı
kitap
baskısı
kitabı
ücreti teşekkür
iseNihalen
ve
Nemogocih
kargo
ederiz.)
masrafları
Poti'ninkarşılığında
(No Impos
***
Tomaz
Humar
Nanga
Parbat
kurtarma
videosu;
http://www.youtube.com/watch?v=j5C6JCXe1h4
Kaynaklar
http://www.humar.com/
2http://www.russianclimb.com
3http://www.alpinist.com
4http://dhaulagiri.extremekanal.com
5http://www.planetmountain.com
6http://www.everestnews.com
7http://www.ukclimbing.com
8http://climbing.about.com
[1]1bir
boyu
gösteriliyor.
zorluğundaki
rota
Reticent
olarak
hattı.Reticent
tırmanılan
Wall
1995
klasik
rotası,
senesinde
rotalara
Wall
buElüzerindeki
rota,
Capitan’da
denk
Steve
bugün
olduğu
Gerberding,
birçok
El
bulunan
Capitan
söylenmektedir.
A2 zorluğundaki
meşhur
Lori
üzerindeki
Reddel,
Noseen
pasajın
ve
rotasının
zor
Scott
yapay
Yosemite’deki
Stowe
sağında
tırmanış
tarafından
bulunan
rotası
A5 21
direk
olarak
ip
10 / 11
11 / 11

Tomaz Humar "Ne Yapıyorsan, Tutkuyla Yap"

Transkript

Benzer belgeler

23 Nisan`da Odeon Tours`la Anadolu`da Baharı Yaşayın

NELER ÖĞRENDİK? SINIFTA HAZIRLADIĞIMIZ KÖŞELER

Bilişim Suçları Hakkında

125 Yıllık İtalyan İhtişamı: BVLGARI

Mücevherin en iyileri: 2012 Couture Design Awards

GÜNLÜK BÜLTEN

Haftalık Bülten Haftalık Ekonomi ve Finans Bülteni

“Hazır Bilgi” serisi nedir, nasıl çalışır? Bilgi, bugün internet