kuraklık yönetimi - Su Yönetimi Genel Müdürlüğü

T.C. ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI
SU YÖNETİMİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
KURAKLIK YÖNETİMİ
Kuraklık Yönetimi Şube Müdürlüğü
Kuraklık Yönetimi, İklim Değişikliğine Uyum, Taşkın Yönetim
Planlarının Hazırlanması Hizmet İçi Eğitimi
10 Aralık 2013 - AFYONKARAHİSAR
SUNUM PLANI
1- KURAKLIK NEDİR VE NE DEĞİLDİR?
2- ÜLKEMİZDE KURAKLIK
3- KURAKLIK TESPİTİ,
İZLENMESİ VE YÖNETİMİ
4- ÜLKEMİZDE KURAKLIK
YÖNETİMİ
5- ULUSLARARASI
ÇALIŞMALAR
KURAKLIK NEDİR?
Tanım: Yağışların kaydedilen normal seviyelerinin önemli
ölçüde altına düşmesi sonucunda
– Arazi ve su kaynaklarını olumsuz etkileyen,
– Hidrolojik dengede bozulmalara sebep olan DOĞA
OLAYIDIR. (BM Çölleşme ile Mücadele Sözleşmesi)
Birleşmiş Milletler Çölleşmeyle Mücadele Sözleşmesi. Haziran 1992 tarihinde Rio de
Jenerio'da düzenlenen BM Çevre ve Kalkınma Konferansı'nda alınan kararlar
çerçevesinde kurulan Hükümetler arası Müzakere Komitesince “Çölleşme ile
Mücadele Sözleşmesi” hazırlanmış ve 17 Haziran 1994 tarihinde kabul edilmiştir.
Türkiye 1998 yılında resmen taraf olmuştur.
KURAKLIK TÜRLERİ
Meteorolojik Kuraklık:
• Yağışların belirli bir zaman periyoduna ait normallerden
sapmasıdır.
• Genellikle bölgeseldir.
• Ana göstergesi meteorolojik ölçümlerdir.
Devam eden bir meteorolojik kuraklık olayı hızlı bir şekilde
kuvvetlenebilir veya aniden sona erebilir.
Kuraklık periyotları: Belirlenen eşik değerlerinin altında yağışlı
olan günlerin sayısı olarak tanımlanmıştır.
KURAKLIK TÜRLERİ
Hidrolojik kuraklık:
Uzun süre devam eden yağış eksikliği neticesinde ortaya çıkan
yeryüzü ve yer altı sularındaki azalma ve eksiklikleridir.
Nehir akım ölçümleri ve göl, rezervuar, yer altı su seviyesi
ölçümleri ile takip edilebilir.
Yağmur eksikliği ile akarsu, dere ve rezervuarlardaki su
eksikliği arasında bir zaman aralığı olduğundan dolayı
hidrolojik ölçümler kuraklığın ilk göstergelerinden değildir.
Meteorolojik kuraklık sona erdikten uzun süre sonra dahi
hidrolojik kuraklık varlığını sürdürebilir.
KURAKLIK TÜRLERİ
Tarımsal Kuraklık:
Bitkinin kök bölgesinde, büyüyüp gelişmesi için yeterli nem
bulunmaması durumudur.
Büyüme periyodu boyunca, belirli bir bitkinin suya ihtiyaç
duyduğu belirli bir kritik döneminde yeterli toprak nemi
olmadığı zaman tarımsal kuraklık meydana gelir.
Tarımsal kuraklık, toprağın derinlikleri doymuş halde olsa bile
ürün verimlerini ciddi oranda düşürebilir
Yüksek sıcaklıklar, düşük nispi nem ve kurutucu rüzgarlar yağış
azlığının etkilerinin katlanmasına sebep olur.
KURAKLIK TÜRLERİ
Doğa Olaylarının (Ör. Yağış) Öneminin Azalması
Su ve doğal kaynakların yönetiminin önem kazanması
Etkilerin tespitinin ve anlaşmazlıkların çözümünün zorlaşması
Meteorolojik
Tarımsal
Hidrolojik
Sosyo-ekonomik
Kaynak: Wilhite 2006
Süre
KURAKLIK NE DEĞİLDİR?
Kuraklık geçici bir olgudur ve doğal
(iklimsel) süreçlerde oluşan sapmalar
sonucu ortaya çıkmaktadır.
Su kıtlığı ise kalıcı bir durumdur; ancak
insan faaliyetleri ve insanların su
taleplerinin sonucu olarak ortaya
çıkmaktadır.
Çölleşme kurak, yarı-kurak ve az
yağışlı alanlarda, iklim değişiklikleri ve
insan faaliyetleri de dahil olmak üzere
çeşitli faktörlerden kaynaklanan toprak
bozulmasını ifade etmektedir.
ÜLKEMİZDE KURAKLIK
ÜLKEMİZDE KURAKLIK
Ülkemizin
büyük
bölümü,
mevsimsel
yağışların ciddi farklılıklar göstermekte olduğu
Akdeniz İklim Kuşağında bulunmaktadır.
Yağışların dönemsel olarak gösterdiği
farklılıklar kuraklık olaylarının oluşmasına yol
açmaktadır.
Sonuç olarak kuraklık ülkemizin sıklıkla
karşılaştığı sorunlardandır.
ÜLKEMİZDE KURAKLIK
1874-1877
döneminde
meydana
gelen
kuraklığın, kıtlıklara ve hastalıklara yol açmak
suretiyle yaklaşık 200.000 vatandaşın ölümüne
neden olduğu tahmin edilmektedir.
2008 yılında Ankara’da meydana gelen kuraklık
barajlardaki su seviyesini %3.8’e kadar
düşürmüş ve ciddi bir susuzluk sorununa yol
açmıştır.
ÜLKEMİZDE KURAKLIK
1927/28, 1956/57, 1959, 1970, 1972/73, 1977,
1982, 1984, 1989/90, 1994, 2000/01 ve 2006/08
Türkiye’de kuraklık olaylarının şiddetli olarak
yaşandığı yıllar olarak kaydedilmiştir.
ÜLKEMİZDE KURAKLIK
KURAKLIĞIN TESPİTİ
Kuraklık Tespitinde Kullanılan Bazı Yöntemler:
• Normalin Yüzdesi İndeksi (Percent of Normal Index)
• Standart Yağış İndeksi (Standardized Precipitation Index SPI)
• PALMER Kuraklık Şiddet İndeksi (PALMER Drought Severity
Index - PDSI)
• Bitki Nem İndeksi (Crop Moisture Index - CMI)
• Yüzey Suyu Temini İndeksi (Surface Water Supply Index –
swazee)
• Kuraklık Islah İndeksi (Reclamation Drought Index)
• Onda Birler Metodu (Deciles Method)
• Keetch-byram Kuraklık İndeksi (Keetch-Byram Drought Index)
• Vejetasyon Durum indeksi (Vegetation Condition Index)
• Aydeniz Kuraklık İndeksi
KURAKLIĞIN TESPİTİ
Kuraklık Tespitinde MGM tarafından Kullanılan Yöntemler:
• Standart Yağış İndeksi (Standardized Precipitation Index
- SPI)
• PALMER Kuraklık Şiddet İndeksi (PALMER Drought
Severity Index - PDSI)
• Normalin Yüzdesi İndeksi (Percent of Normal Index PNI)
• Aydeniz Metodu
KURAKLIK HARİTALARI
• SPI (Mart 2012 – Ağustos 2012 Dönemi)
KURAKLIK ANALİZLERİ
KURAKLIK ANALİZLERİ
KURAKLIĞIN GERÇEK ZAMANLI
OLARAK İZLENMESİ
• Eyaletlerin Kuraklık
Yönetim Planlarının
uygulanması
aşamasında sıklıkla
kullanılmaktadır.
• Her yıl yaklaşık 2
milyon ziyaretçi siteyi
ziyaret etmektedir.
• Medya konuyla ilgili
bilgi vermek için
sistemi sıklıkla
kullanmaktadır.
•Kongre ve Başkanlık
Brifinglerinde sıklıkla
kullanılmaktadır.
KURAKLIĞIN GERÇEK ZAMANLI
OLARAK İZLENMESİ
ABD’deki kuraklık izleme sistemi kullanılarak alınan karar örnekleri:
• 2002-03 Tarım Bakanlığı Süttozu Programı
• Tarım Bakanlığı Rezerv Koruma Programı
• Tüm eyaletlerde kuraklık ile ilgili Vali bildirimleri
• 2006-07 Tarım Bakanlığı hayvancılık yardımları
• 2006-07 Hayvancılık kayıplarının vergi ertelemeleri
• Ulusal Meteoroloji Servisinin kuraklık duyuruları
KURAKLIĞIN TESPİTİNDE KULLANILABİLEN
BAZI PARAMETRELER
•
•
•
•
•
•
•
•
Yağış
Sıcaklık
Yer Altı ve Yer Üstü Su Seviyeleri
Yüzey Akışı
Kar Miktarları
Toprağın Nem Muhtevası
Kısa, Orta ve Uzun vadeli Projeksiyonlar
Bitki Örtüsü vb.
Türkiye Yıllık Yağış Verileri
Türkiye Yıllık Yağış Verileri
TÜRKİYE’DE VE DÜNYA’DA SICAKLIK
•
•
•
•
Dünya Yüzeyi Sıcaklık Ortalaması ≈ 15 °C
Dünyada kaydedilen en düşük sıcaklık ≈ -89 °C
Dünyada kaydedilen en yüksek sıcaklık ≈ 58 °C
Türkiye’de 1970 – 2000 yılları arası sıcaklık ortalaması = 12,82 °C
Yıl
2010
2001
1999
1998
2007
2009
2005
2006
2008
Sıcaklık
(°C)
15,2
14,22
14,1
13,8
13,75
13,7
13,68
13,59
13,54
Normalde
n Fark (°C)
2,39
1,41
1,29
0,99
0,94
0,89
0,87
0,78
0,73
YER ALTI SU SEVİYELERİ
Konya Havzası’nda Eylül 2008 itibari ile
27.140 adet ruhsatlı ve 67.000 adet ruhsatsız
kuyu bulunduğu tahmin edilmektedir.
33 yıllık dönem içerisinde Konya havzası yer
altı su seviyesinde azalma: 14,3 m’dir
Bu azalmanın %80’i son 10 yıl içerisinde
gerçekleşmiştir.
Türkiye’deki OSB’lerde sanayi için temin
edilen suyun; Yer altı sularından çekilen kısmı
yaklaşık %47dir.
GÖLLERİMİZDE SU SEVİYESİ
2008 yılı için Konya havzasından örnek
vermek gerekirse;
• Beyşehir Gölü: Derinliği 25 yıl içerisinde
20m’ den 5m’ ye kadar düşmüştür.
• Tuz Gölü: Büyüklüğü 260bin hektardan
130bin hektara kadar düşmüştür.
• Ereğli Sazlıkları: Büyüklüğü 21500
hektardan 3000 hektara kadar düşmüştür.
BARAJLARDA SU SEVİYELERİ
İstanbul Barajları Doluluk Oranları (%)
100
80
60
40
20
0
2003
2004
2005
2006
2007
2008
YILLAR
2009
2010
2011
2012
Ankara İçme Suyu Barajlarına Gelen Su Miktarı (milyon m³)
800
600
400
200
0
2003
2004
2005
2006
2007
2008
YILLAR
2009
2010
2011
2012
KURAKLIK YÖNETİMİ
Kuraklık yönetimi:
• Kuraklığın etkilerini azaltmak.
• Kuraklık sırasında oluşabilecek anlaşmazlıkları ortadan
kaldırmak amacıyla,
Kuraklık öncesinde, esnasında ve sonrasında şahıslar,
işletmeler, hükümet ve diğer herkes
tarafından
uygulanacak eylemeri tanımlar.
KURAKLIK YÖNETİMİ
Kuraklık yönetim planı:
• Muhtemel
kuraklık
riskleriyle
karşılaşıldığında
yaşanacak olan olumsuz etkilerin azaltılması ve
önlenmesi
• Su kıtlığının minimum düzeyde tutulması için
Mümkün olan en kısa sürede kuraklık sorununun
çözümüne yönelik olarak,
• Kuraklık öncesinde
• Kuraklık esnasında
• Kuraklık sonrasında
alınacak tedbirler belirlenir.
KURAKLIK YÖNETİMİ
Soru: Bir bölgede kuraklık oluşmasını engelleyebilir miyiz?
Cevap:
Kuraklık, deprem, gibi doğal afetlerin oluşumu engellenemez!
Bu sebeple, kuraklık yönetimi asla kısa süreli bir kriz
yönetimi olarak düşünülmemelidir.
Kuraklık yönetimi, uzun dönem su kaynakları yönetimi
çerçevesi içerisinde, ortaya çıkan baskı durumunu izleme ve
yönetme ile odaklanılan bölgedeki iklim değişkenliği ile ilişkili
diğer afetlere de vurgu yapan bir risk yönetimi süreci olarak
görülmelidir.
KURAKLIK YÖNETİMİ
Kuraklığa
Hazırlık
Etki azaltımı
Tahmin ve
Erken Uyarı
Risk
Yönetimi
Yeniden
Yapılandırma
Kuraklık
Afeti
Kriz
Yönetimi
İyileştirme
Etki Analizi
Acil
Müdahale
KURAKLIK YÖNETİMİ
Normal
Kuraklık
Normal
Uzun Vadeli
Önlemler
Kısa Vadeli
Önlemler
Acil Müdahale
KURAKLIK YÖNETİM PLANI
KURAKLIK YÖNETİMİ
10 Adımda Kuraklık Yönetimi
1. Kuraklık koordinasyon kurulu ve komisyonun atanması
2. Kuraklık planının amacının ve hedeflerinin belirtilmesi
3. Paydaş katılımının sağlanması ve anlaşmazlıkların
çözümü
4. Kaynakların ve risk altındaki grupların belirlenmesi
5. Organizasyon şemasının geliştirilip kuraklık planının
hazırlanması
6. Gerekli araştırmaların yapılması ve yasal boşlukların
doldurulması
KURAKLIK YÖNETİMİ
10 Adımda Kuraklık Yönetimi
7. Bilimsel çalışmaların mevzuata aktarılması
8. Kuraklık planının tanıtılması ve halkın katılımı
9. Eğitim programlarının geliştirilmesi
10. Kuraklık planının sürekli olarak geliştirilmesi, test
edilmesi ve gerekli değişikliklerin yapılması
ÜLKEMİZDE
KURAKLIK YÖNETİMİ
Kuraklık Yönetimi Konusunda Çalışan Başlıca
Kurumlar:
 T.C. ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI

SU YÖNETİMİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

ÇÖLLEŞME VE EROZYONLA MÜCADELE GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

METEOROLOJİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

DEVLET SU İŞLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
 T.C. GIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI

TARIM REFORMU GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
ÜLKEMİZDE
KURAKLIK YÖNETİMİ
Su Yönetimi Genel Müdürlüğü’nün Kuraklık
Yönetimi Konusunda Görevleri (1):
Kuraklık yönetimi ile ilgili ilke, strateji ve politikaları
belirlemek, gerekli mevzuatı hazırlamak,
Havza esaslı Kuraklık Yönetim Planlarını hazırlamak
veya hazırlatmak, planların uygulamalarını izlemek veya
izletmek, neticeleri raporlamak,
ÜLKEMİZDE
KURAKLIK YÖNETİMİ
Su Yönetimi Genel Müdürlüğü’nün Kuraklık
Yönetimi Konusunda Görevleri (2):
Kuraklık yönetimi ile ilgili olarak kurumlararası
koordinasyonu sağlamak, kuraklıkları ilgili kurumlarla
koordinasyon sağlayarak izlemek ve tespit sonuçlarını
raporlamak.
Kuraklık yönetimi ile alakalı uluslararası faaliyetler
açısından ülkemizin odak noktası olma görevini
yürütmek, neticeleri raporlamak,
ÜLKEMİZDE
KURAKLIK YÖNETİMİ
Su Yönetimi Genel Müdürlüğü’nün Kuraklık
Yönetimi Konusunda Görevleri (3):
Kuraklık analizi ve kurak dönem su yönetimi ile ilgili
araştırma ve geliştirme çalışmaları yapmak veya
yaptırmak.
Türkiye’nin geçmişteki kurak dönemlerine ait verileri
analiz etmek ve bunları değerlendirerek raporlamak,
Türkiye’nin havza esaslı kuraklık kayıtlarını tutmak ve
bu kayıtları değerlendirerek raporlamak.
ÜLKEMİZDE
KURAKLIK YÖNETİMİ
T.C. GIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI
TARIMSAL KURAKLIKLA MÜCADELE STRATEJİSİ EYLEM PLANI:
2012/3191 sayılı Tarımsal Kuraklıkla Mücadele ve Kuraklık Yönetimi
Çalışmaları Hakkında Karar,
Tarımsal Kuraklık Yönetiminin Görevleri, Çalışma Usul ve Esaslarına Dair
Yönetmelik 18 Ağustos 2012 tarih ve 28388 sayılı Resmi Gazetede
yayımlanmıştır.
Eylem Planının Gayesi:

Yeterli kapasiteye ulaşmış kurumsal bir yapıyı geliştirmek,

Mücadeleyi bütüncül ve kapsamlı bir plan dahilinde yapmak,

Tarım sektörünü kuraklıktan en az etkilendiği bir yapıya ulaştırmaktır.
ÜLKEMİZDE
KURAKLIK YÖNETİMİ
TARIMSAL
KURAKLIK
YÖNETİMİ
KOORDİNASYON
KURULU
(TKYKK)
İZLEME ERKEN
UYARI ve TAHMİN
KOMİTESİ
(İEUTK)
VERİ AKIŞ
BİRİMLERİ
(VAB)
RİSK
DEĞERLENDİR
ME KOMİTESİ
(RDK)
TARIMSAL
KURAKLIK İL
KRİZ MERKEZİ
ÇALIŞMA
GRUPLARI
(ÇG)
KURAKLIK YÖNETİMİ
Soru: Kuraklıktan tek etkilenen sektör tarım sektörü müdür?
(Lulian Florin Vladu, UNFCCC, 2006)
ULUSLARARASI ÇALIŞMALAR
Ulusal Kuraklık Politikası Konusunda Yüksek Seviyeli Toplantı:
Toplantının Gayesi: Kuraklık
konularında yararlı, bilimsel
temelli faaliyetlere dayanan
pratik bir anlayış ve çeşitli
kuraklıklarla mücadele
stratejileri sunmak ve tüm
ülkelerde proaktif ulusal
kuraklık politikası
uygulamasını geliştirmek ve
desteklemek.
ULUSLARARASI ÇALIŞMALAR
Ulusal Kuraklık Yönetimi Politikalarının Desteklenmesi için
Kapasitenin Geliştirilmesi Bölgesel Çalıştayları:
Organizatörler:
Dünya Meteoroloji Örgütü (WMO)
Birleşmiş Milletler Çölleşme ile Mücadele Sözleşmesi (UNCCD)
Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO)
Temmuz 2013 – Bükreş Romanya
Kasım 2013 – İzmir Türkiye
DOĞU AVRUPA ÜLKELERİ
ORTA ASYA ÜLKELERİ
ULUSLARARASI ÇALIŞMALAR
ULUSLARARASI ÇALIŞMALAR
Bölgesel İklim Tahmini Forumları (RCOFs)
ULUSLARARASI ÇALIŞMALAR
Kuraklık Yönetimi ve Kuraklık Yönetim Planları Konulu TAIEX
Çalıştayı
Avrupa’da Su Kanunu, Kuraklık mevzuatı ve politikaları
İngiltere’de Kuraklık Yönetimi ile ilgili kurumlar, bu
kurumların sorumlulukları ve koordinasyonu
İngiltere’de Kuraklık Yönetim Önlemleri ve Uygulamaları
İngiltere’de Kuraklık Haritalarının Hazırlanması
Kuraklık Tahmini Erken Uyarı ve İzleme Sistemleri
ULUSLARARASI ÇALIŞMALAR
AB’nin Kuraklık Yönetimi Konusundaki
Çalışmaları
Kuraklık
konusunda
bağlayıcı
bir
direktif
henüz
bulunmamaktadır.
Konuyla ilgili ciddi çalışmalar yapılmakta, bu çalışmalar
komisyona tebliğ düzeyinde sunulmaktadır.
Çalışmalar yasal dayanağını Su Çerçeve Direktifi 4.
Bölüm (Çevresel Hedefler) 6. Maddeden almaktadır.
T.C. ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI
SU YÖNETİMİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
TAŞKIN VE KURAKLIK YÖNETİMİ DAİRESİ BAŞKANLIĞI
KURAKLIK YÖNETİMİ ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ
Mustafa Berk DUYGU (Uzman Yardımcısı)
[email protected]