TRAGEDYA ve KOMEDYA`YA

DIONYSOS RITUETTERINDEN
TRAGEDYA ve KOMEDYA'YA*
okan YticEL
Bugiin, oldltqr E$iye riyatronun golisinindeki ilk atnenli ulrak
noktalinolan t gedya v. kohedyanrn Ctkt9 kaynaktrnn. dogru gid.crs/ DolayFvl'D.ry$nruellcn' bu arupllr'11.O V ta,f'd8n!',e
o.J'n rld'er or, r'l"n re l O. \ yx. ) ldr.pde1 Ji 1 b crl )rp' dnm.,yd
(ineldigini ss'klanaya qil'sacarlr Dih. sonra lrasedyan,n toplun$.l
4lcvi ni tarhia ct tsz. An5 lo rel6 l.a I edya konu5! nda bize old uksa d eBe rli
bi!taynakbmknlsxr I'odiki- Bu kirap, g6el ol.6kenar olala inccle
mdi.h yarF,ra, tBgedya n neoldug! v.ne oln'.n Serekhgini celapla
$aya Cal$.n il* girisindir. Ansbnin 6nce Phtdn da snnla iliqkin blzr
gdriitler ileri siimiistijr, incakbu 8ijnisb. ArGto nunes.nndeki Sibibi!
hlrijnlii*azdmediBi iqin,dasnnijrlcr.ndtikkurah,nda ilkol@ sfrtnr
Poolika, LO. (362'360) yrllanM, yrz dr vcgnniinnzedeEinsiiran
bn b*rsmanrn baglanSrnr oluSturdu Tn.k liyarrosu leoriLarlamd. bu
unrtmya k l'lnEkl, $k biituL gxqliikler qekli \ e bu {anrimatun dqndi
Lrldr. Ulke i2de.Dionfsos re rri8.dya konrnrna, P@f Dr Ozdcmir
Nulku, genig knpsamh bn riyat.o snzliiAii olrrak krlem€ ald,$ Diinya Ti
lnlrosuTarihi ldh6ennd.deiinnrLift Nutku nrn da!jr.b,ndNiizijnde
belinligi Bibi sonllanbilgibirozet re Jrrl€he nittli$ndedir 3uitzellifin€
EBmen bir rnttrmao isin dne.rli ipuqlann, di 4inde sllrnaktrd,r.
OylcFebizbu kihbndr s ndugu natoryali gtj,nrd, etnedcn ve onu bjruz
d.lra geniglel{.k, nlkdizdcki bu ilk Sir\ini biri2 daha dcrinlegti€etiz
Ar!th'm.n'n bilgr yetsuizligindcn dDru cevaplnunay.n bilgot soru
od.ya gkacalx. Cevaps'zsotularinenr lanabrzederamr daha da bdteli
?,1l
qrldEmsdtr Bu rnlanda bu yazr h€d.fini bilaoktr.
Hm bdz'.orul.nev,plaJr,( hd de vpn, >orulrr nrlaya c'tjracku'.
Tiyalrcyd ilirkin her i.ni $ru, liyrtrN nu n iinunq bn n.hnn arErhr €nsorulann hic ortaya
telleyenk Jdlargibidililir. Yd r?iFrr. yr dr t'),royolluluS!n omdi bl.
tcr rl8'nq oL n rudur yolcu luSd d.6m .d'yomur Blbi de tdpdhliBin. Delti bi(ok i@tu \'yntnoyum diy. kandtrabiliBin ve bu vennsizlEi d€s,
tekley€o or8anize ed6 birCok alin dn bulabiliFia !ru ad* *n Crotowe
ki nin deyidiyle ya$mBr biryal.nrn iistiin. kumut ksrbinsindtr.
l
LO. v.ynzy'la kndir, kiiyliile. arashd. raran bulan, 9a.abm,
coskunlufun v€ bcrekelir tanns Dionysos.drna dnzcnlenen jkj dinsel
tttmlc kar9,l.nyotuz: T.nn.,n yeralhnq gidiTine yrkdin agrt ve lannnh
yenid.n dolltunun tollHerlc kutlanmas'.
Trhnn,n yp'JIr'ni Fidiri, bitimind. bfrsr cti, ev'Rr doguaml btr
r)nlrk ol.tul al8rlin". Urunl(r'.pl.,nF\ v! brd.l.dk' b,gbozurund
degin l.nn teralt'n. Celilmislii Bo$linbi8lrnn veyrklapn uzu ll5
diinen\inin kdylnhrdeki ingesi tannlafl nh iilnmiidnr.
di b'l'ldczrneolrmdenite.o(Oajtmzb.lmdcb,npi6 Jyin,nen,hnnFr
Ir'onv\Gr uldihFn' vdHtJ'. Bu dnddn
16rc; \;t ra,kl, birnlts
'hbrrM
lir'r burtjrur. Art'L.DdJ s.'idrn iasdnta,
vok.ur. D;nysostJr vardr.
ki iylul.r rnnhntu yrUed ll, ri bu ru n iNni nilehklm d dnBcn,ltrlo,.
Y'l",mrnorlrE (Dd'a'i r k p,tinfl zort.rtrr fiiFnJnb,, arim,rndn,
Bullur v,Fndd L6hnhn yoru ae6a (\Jr btonyso,;
'!n^hunln
d,+l
rgm' % HFn D'my$ mundi idn Sxnrril yr$ d.ti . htrt,; c8c
nrn'ravhr>nomhnnm- tirmi ) oL.Jr lnsrlrr dik.liktrriyto Bcvrrkirr,
Fn'rn'6i ya$r otdn mprjnrdb SrFr t4. vd h$ en pomo8bi,ye dr'8jn h.J n,1 giintr r ydr rdi n l6qu tnui. h nct.nmir ,o;hnniscdi*.
r
Diontsos adrna diiantrncn ikirci tiircnde i* tinnnrn v.rilhndrn
r0nti,t(rte. !unbdrrrrre tu ,.r B:Bbozuhuh.hen iin.tsrnr rusllryrn ririielhrdu buntar olen unn-, y€nid.n
"h rtdr_Bekl.y'} birn \. rri dogdnh vdd,g! rihpr,. udnu r;prJm}
.1.,{m
\i Fplm4r' au rbren. u $.n'j. c n,Jsr,q . b;.sr.r. or dua n,ieriB,nt
r.'>tr. Kncruh i,l.u l buvur L'iE Dhr u, {.r er onlct or8in,I rarmq
;Ln
,,t\r v. ypn'dcndc*$u
l.l' l.'o r('k srqik -zAitc- .ii)te)prcr rFn" LIrt''-ntrnn lrnnn r
\rur. Lr'rnD{nr hedeflcr A610, phrtr6 v.yr ilm.
(Jd)t'|
l"r r"'
ot.'tur rdlrnd,d,gr \e l.,t"t, .r,n e; .5iqrrr$;or;mr(
\r(,*un'nun y,'hhg'
')
*,\rJuAx bu dqrr sar
uLihn to'r0oyinh lJrrog,.rJrdt
Ritiielrleki t€nrel iigclerden biri, mirsd inan'5a giire dod. gncbritri
simgelsyo ve Dionysosun dostlan oh..k kabul edilen slirbn (ke!i)
(aEr'5hran hiyvan poslhrm bn.nn riir birkoroydu. au koro,dans ve
mnzi(€sliiindcDionys6urnlitan hijziinliisiiden ohrdu. Ansto, Poeti!, da Dylhnhbosl dl'bu9in 6rnnii, tragcdyarrn kayniF olarak giiste
6oru,. Torcndr.
t','l\<ol.Lt}!tb ph.'ttu-trv\ct i.th.na.tat,\r\,pqezd-irir
vcbiry.rnl,n
n\L,il
BurdJr
r-,rmpa
)
rdororunll
(,L1ph;.tc
yahnzto hr+
'
r.r'lnnxdpmv rvnr am dr phj u.tr,lJd6iniburrnroy gx( vc tt \l J.r Bu.,priradr s.nrud,r i. bu,.1r.,n !.nFdvr;i t.nrul h,gk
onysoringesiyle$neLrl'l.n Dionysor hnridiacryr yagamrya calgn,acryr
ruhel anlahda yas.drgr .n tuflylr iyn, obo yapmktad'r vo ash.da k*
!iir I'un,, Anr. h'r'lr"r riiirr ,rtJvJ I trrun .;i \'nin v. hu bnntun rodunyti.
'nblr
tl q'..:h.ryirt ihF,-'dn
Cutdrru bu nrhirnzcdi.i Lpptc5l,r.t J,,;unii bu
rLr'r ld.1 davnrtnxllr r{ ndr1.drh.vr,n!diAi"in,.e krpr d6rn dtr
rir.5'dcnd€lndt€miolJhI LnnDnnysunk rinlrrlr' ulr6'Had6e
Al.l.rivc(! lr.arr.'l! 'rl, ni KrFnun;! dnhyF'J r DyrhE nh.q rkr.,n
itl€viayine kal an Donysniiridtrin, ganbndr yardrrnyL! k6di!!6
g<itine ve lann Donysosa uhgm qibieni yard'ho olmatrr. airdtger
d€yi9ie bilir\in zyrnrhlrnas,, pasif ize LtilDesinr ve bityl(€ yr!.mh dayalmrlinnh geSi.i bi. snn' iqin unrlllh.srnr yrrdrmr olur A( Cek4 Di
I
sionrsd'
(ya da
8*hor. "" b{ir
do0o'd,. (oumoi yo^ihi ydran eormaEilianc). &ek aii'a' eibi, Dionysada
D6yb. Dionyer .li li.r 60 . sbn m
''ni
drlh.'ftbd
n
r.r6hi
iazaid'
soirsdai oiun (i' ko'o ib sdybn.r s4ir€'. dd
e€r€i
dyrhrrmbo! ddn d, (D ny.lyatrosu ra'hi c r 1,3 23.o:dsf, I N4k! Romzi
L
(\r o/.lheini$vl,,tcb'liriz.lrrdJnn.SutunardyJrhnm:,sr.
('tue t;,n SrmrlJ.r btr rrl.r llndintortiro
.t vtl"{u
. l'nJ\l>,ir. r'Jtn.z.d
siirln' nlmJe a0rol, bu rrirtcrd( la,tdinJhyd Jrrnfrls, iizton;.
{rn V! ou !
de r.pl-r''n rt! riqet, nhlind,:. olnrsr n,utrLc,,r,,r.
h\rn
\ drd,' rJrirt.tuqu qibi .,r.rl,tr nn; v.ratrt\h
(fr. l' ^ri\tohunr.dik
,1,,n rriF!dv,'n i y'n.1J,, !nr,., u .,rq/ cvt. mrilft,;l
$,44 rr' d, b{eseb. b i ru\ rqudo\i b, rdLnJ od4ortld q@ erd or
d\o\n\oi.d,h,'lo\br .o{. u0, d d, F,.o&0,Fr{htr
o!n; -rdo ndftof
od/oidu /o,,'o, ou rdrdflr'i rtryi'cii
L dtohdi orM bund!4 ydrn!,( x
l.rbt brgddo&,rqFrJ o,mrotr-buffl/.j.doot.1orf rddnrcrrcrmo
R ii ell.r
ii
zennc !u
ka
nda svltn enkn I ir
ara
y' eeftdi
*i mizde
bir
r
oi';c. ilt r'"r det 1 o/el r'"rr b'-rdr /dr
i,,",."'""Jr'-. e,. -.t.1.' ,pr,i.-t 'L''o'ul' Amrd'n
i.i ',,.i1^.-r'-, r. . r.,'. .'o,' 1 '1rp
'mir"\r'^Lad1'ror
;ajsi' in Dionl<os rhrenl.rir e rJrban' ne'ri'
.,"": Jr -,a.,..
bul
rndpn dogur rJr.r'rn rdr Po ld:r6J t'b' 'o\'ulPr'rJ' rl"r
'
n"n" r'
,.."rt"r,a"o,r.."tr'"t""'f ari do!ru t Jnd'ou/
i"'r , F"' r"rit" u iu ^." ;tr.{ '\ n"arDonv' - nv""dir"n r"r
tni
mdd m
i",. e, r""'1"
-"-' p u t 4i no'r' rlnlir'JJn'_dJbi
'1"_ lonu
'n
"t
i,I.re^a-!'.4".t'
-i' r'oLJb'L P
2 Binnci tiir.ndq nyAar llirn devdnr isif ba*rfllmN gdeken a h
,r.s" itif iir .la n bulrtrla rr ilc kurum! nu r€dd'dcr
-'
dryo1'{
"v "
,ir^-"","i,i,
1.r"Jr''r' B-Jnr'o'rtulF
'
'
Jrtr,..!,,aydl,'r'
'.i
]'"i,i:.i.:";..e,a,.,--.,,
ir
i,;'- *.'"a,"i,' l,itu' bl!'/ ^'',i rl IIlo/'dr'e'd:
e'
brli
ii,, " r--.i,' ',nrt lortu b ' 'i'' I1I o ed Do \Jr 'I
a vgu , rii\'lJrlJIi5'
'odn"
t.,"-.'rO'"-t"
':nnn
-",.
d
P,
\
/i
rF
r'.".J.yd'"ili il" ,l- o" -,,,'. "'-t.,
ld
d
rrai'
r
/
Pi
\
rui
PIJn_
'
i,'r''Ji:*, r.ia.'ir,e'. ,,.8 '
r- r,, -'-.-t--*-' d'',q;" ri "o""l"n've.i^ n'ed*ri
rq Lddu Bu d'Pr_
; iL \ban'rv' L' r'rlrArdJ dyJ)' ''iPrd anbtr;r b'o'n
ri sn\'red
\, n.itn*\.
i",a.a" l-"' * *."i,'ri.;
"
,
o r'r.
.r',p\n.ri
i*i_i,,,-r';J*.."', {rrLi,sJ
'rr
ropJrtlr'(
p-nur
n-lJ'
irrn
.,'., n,^-.-u.-'t"srl
'dc
b"i'l \'I ru-il't'tr
r''Jn
oud;'-1^I
".i'-a',1'-."r,'
i","i..i'r"l,rr.'0,."'.r''/ .i , 'i:r'rorou'u"'1r ' I nl'br
niitnn ol;Ekaklamt cat€s1 ee bunubelli bn iilqiivlevapmas)biliNiav!
crn'lJ' y-." 1eN' '"ndrD_n!_
r:ut."^'^,<-.nl
n'
irt 'r'tr"'cJ trsu;b or'"nn"'dPd b
..,"",".
a,i-"-"
"""
oldugrndan daha lazla
lin.i izbu zMan,isrekldek;r9r
siinl.ikvalarda
jl
adJ\ zdr ?u "
\ad.r
i,.'."ti.'.. r .'ra'- no'i,3 r
"ae
iuli '"".a,,r"" t","- " u ps.,r'L r'dr'rJo'\dnPdr'zr^Pr
qrui, a, ! ir,;,u'd .'rh n nr' \"hPra
;,i;;'.:;,*ig-J:: ,ii"".,t.,:,.. r 'L '\; dJ dr; h s"lru' doprrni
r"r.u"r
a
.;;'1.;.;""
a
L,ir
,",". d'
B'
Ya1
Lada , 1
.,.h'oo'
sor'rr-
d
Sonuqta bu tijienin gn.n va toplunda doEu6og' nlralszlk,
dogaldrLi rii/ala.nu nkindcn qo*daha tazlayd, qijnkij bu tdren yit'l
trkcn Atina kenti onun varhErfr gijniyorvetehdidini yas,yordu. Tikuhhr
ilnrci alarushdaki inc€$t iliqkiler doErudan Atrna topluhunm tcnol blr l-
mi ola.ak argntlenilmcsine qaifl lan ail€ kurunru.a eldhrlnr. Soylul.r nr
olustuhayr (ilr9h,1r ahlaki davEn$lan, diizeni vd 6lenlnln*n sivuNn
dijrya gn ij t Gnni redd ed€rler.
3 (ijyliilei
larenin sonunda, yask isteklerinin doyurul.\anMin
iiLiirndiir Li giindelik yalnn. armnnqbirlElde kaxltrlar. YaFnnn gcrckllr
digi dayatmilara tij.cn iinc.snrc oranla daha kolry boyun €!erl0r. IlSlrq
ohr qudur ki, bnanlamryh toplunu bi. reddedig dlan bu t6ren bndllor
yinrnyh bplufrrn dcvannna hizmer €d€r K6yhlar kdndi.ral.ilndrll
iliikilerde bu amtuJnln yan nft yaEarten, kdl{i toplumun efendilcd dr
r' . .,ru1I d,.,lon, n iL v" j IA. p\lpJ.Lrbll"nur6rt("1,.
'Lil e d. ou.,nrr-n.ayd. na'".'lp l rpr e"d'yu u'r,h'nqhl,tr.
yinretnrl dahi l.laydtr.
1(,
(i
4 Kitylnler Dionysos l. ldl(i lopluna temelinden sdld,dasht bl
kiileci topluh icindcki konumlan\lanna birbatkildnyr,dlhs.lbh bl
de kendiniortrya koyan bii t.41 koyuiu yaqlrla. DiNcl ve kiilitlrul
frrl(nl,E,derinlestniilei.adijzclliEihcrikitijrendedegitzlemluysblll z.
lriri.cisindebu azcllik gdrccc Sizlibir haldeyken, iki..i tairendr Snc n vf
ikridrn. alayn almisryln kcndini Sok daha aqkbi.lrizdr ditrya koyir
Iru ririj.ldeki oluglmda sanrl,n varl'!,ndansiiz edilehcz. Si il1tr
h.r7' ijUele.i dans, nnziLsiir riliiel iqinde b!lunsa bile bu iiBcl.{ rililollh
l( ndilcri.eyiiklediEi gijrori ydnnegclirdiklcri iqirayn5,k Lrhar dge dcBrl
(lrlcr,ancikdrijclleb.rabcrvrrohbili!lct,lerdil.riniitiiellctrnnnlillii.
trhM hdti,rdrbrlhln, b, srnatsliltlJ,ninstah t"lov tth qt.
tl^itinl&
llr)lukln iilCiidr Vni ltieinlnt i'r.Iilorur l,,flrr4,trt r. Rililollcnr
Ll',lhni siirmi.c aimcsiylcdir ki, bu d8elerayr5m\ ve ilk koro'nl,rrr
(hr drhi big nsz ycni biqitnleroh$umullii.nr. Tiyrk. aizrlnldr b!
lLi l)iqnn krgddyn ve komcdyidtr.
DToNYSOS ve ILK CIKI9INDA
siYAsAL IKTIDARIN ONA YAKLA$IMI
l)nnrysos, nrdolL,.lin ilhil rdil.n trirlifryd'5 YuNnishn.h lll
,irrti qrkig ilitri yh ilrrr !, ltlL, r irrNn n,yl| ke5nn rr s tl,
I
olo.v.o..
Mlrdbli
s
[/0d
I ,{l'rdll,
u xrr)ovi
somtrti alsi'rd lophmun r5rdrsnnnrnnda,ijhllikl.kenrin ebrn.
tu yerlelD$ buln.an hiilliiler aft srnda ririflar buldr. Dionysos ontnia
Sabb, ve'{i,.nla.da Dionysos. kendi Srl$nhklannL ratialsrzhktanlr v.F
diler Kdylnl.in tannsr Dnrnysot Alitu ktrlannda S.mJtinnryapark n,
soylul,tr'n rannn zeus,.n!, k.nttu nrlinndan ku!k!)lr i2liyordr
Ki!,lLrl.r I)i. ysos t0NrnTi) l€, onun d n[el An.iiyl. rriL{i t!rplundiri
tonun,lJnM v. onun dhlikDi bir bJ5krl(1tr\' vit.rrp, krn.li l!Lliirlcrini
l"nt ,,yrq,rlutrla or, n)r-l! iktidi.Z.'s r.Atolk,n tulnr dii2rnlolikL.
ri ta,mkrl. !r bu lLi l,rIrtr!d k.k rsr]\ nnrsel ginrjn. rlr!.n.nrk
dii.vJ r(!H,,mN,r, yrftr,ir!r vr l(rnrin .1ij/rlir l,$trLr ijr.rnnnri
s.gl.'n 'nl i!in pntili iLll.lt,] L.r hutuI nir, il]l.rk, tohtiLi !lu/enrirtrt.
Ectndiknr'di!ir :1.,'1.,l)i..r li.ntr.lill frii'rr\r{it\tr1rt,rd! lkli
dtrrrridL nn\il.jin,i r,,vif.irt m rr rrlrr ,visa kfyr.'r\i,Diortsos
giiNhli, vdrie-ln,.Lr,itr KFir.n lfnJ rr I LI:,rt.trrtrrt,i )tiidpreDt,i,
hiilLiir(rt$nisrsoz lonLLsufrl Dnyin(lr y, prL Iirsi]ytr rtuDmr rir
aEbel
i\ir hiql)ira,)r ikmrr.i.,n,iy.cikELi'irlrrcnbirnruhrt!,rr,oteydidl
r ' . , , r i . , i t " ,. l,'.r
r' ,.1 ,,t,.,1,., i r.b,r
1.!i,1. 1itri\.'",,'1,',i
!." ,t !i'..L r'\,i,/. '\',....,,,.
'rr
L.iir,i'.'nd.'.lr'\p Ar.ni.l r'',,..'.rt-h. -.r'L \i.o,.\". .
Jt,p.
'rri .,r.r. l.,li Lr d r. n'.,'Ji.,..."',1thr . .in Lt,,,r,i f,rr
/utd,,.
!.
daErldiv.lO 5.)i,zy'(lr y.riblrbiqi'n(.[n'srmi2okr
1...r't.r',.,,,n.
\d!a' in L \dpd'p. i., tb.,Ax.r
'..rd,'.d , r'
I'q\un.' {\,,."1r.,, l..lrl.
,lJ.r' \J\n.ropu!
',rn,\
eh\nonrrr ikiirlinn, ,.ry1a.rln,ik i!nr [(i],ll
k$inle \htrli,tirc sitite,
.r\,",, | ,.,1,.,1r,,. .1.'.r'', qi\tu .r'.\,-i!t,.J. .,)r.
bo'!l
'
kdlh,lcrhr.rrhnnyrn
\l,rr".rrlJ'lrr Inn0r! nqD,rn.idirtaylntc
,
.
a
,
rcbiiynklf praksrhinldi
irr
l.pirkl.nNnfii.tFnhr,bo'(1,trNsit.tLrnc
vLizLiNlen liiilrrlr:( rlirsnnlh t.L(r (t'nannr v.',rLolriL.r. ar jti
ilrLr,rkr hrrrl,i,
t,it. rabil,i \)yLdrr gdilivnrt,rir ldrol\.iil
li r.bor,
kslnrnr
diizfu rlc $r Z$s
r. )\t$ili)I
.U|''''l'll".l'!'.ln'i'tr'1'D'l'''
L(lli
lr
h.'1r)n|(j.d Firt,ltrr.r
Jrt0j il,
i.\,ll,.l ,, J.r.,rd..,t,rr,L
,r,{,tr i.,..,,r{t,.\.t, II
'1.,
.,\s ', 'r\n'D ! ru.. .I { ,)J.L.r'.J
,' , 1 iJ o,'t i. .,t.r, .i.' s..
nun hihi'ri liD ola n k li',L$iyoninr m,r bu ikikcsinraristrtrl,rti.rLjcidLlcnrnbirs.nucDol.r.kljoloklctliiilidiiri'rLivotunr l() 5 yiizyrNrts.
in..a. k.yli' tlikl i\lnlin rlc g{ndi, bo, s.yluhnn iklnt,trJrn uTiklrgnnr inlrnrnJ gclnrifordu cijqt$i ziyLfLrhr.r ve !vJ\i ,trdi i
ln.crrlrn, dr !er aqnr* z.nn i lil,)frlIdr. Koytiit(I tsr tLor.nrik
daztonrd. lcli bir rcf.rltrr trvrrnn'5. ry!!l,n(t,
Ilu y-"niiliid.r olltltrnuilki5ola'rleylulinn Zcusv€ApoltorddF
.liizcnloditleri lnrcrlerle ellernrd. bulu.durdu)din din.et g!cii zry!
fl.itn y. qal\h. lkidnr ple Eeqirisleri dcvl€t avg'trrr rl. *.qiraikkri jn.
hnrna gelmcdiBi.. gincveso!l(lar.ti b.llibi. giicii rNhat za erriktcnrd.nittiirn, tnc.ar k6nn, Zeus vc polkr knenhrifindnz.nlenn6initn.
!r!|.'ynn,a?d,. 3u F,nrn, halk! qol.lilri yrhn bn i.nnolan Dionyaos
idnr I O.534 y,l,ndi iiqnncij birrdnlil dnzenl€n.yr bi5trdrtar: Yuninhhnrr dijlt bi. yan'.din Belen ozinhnn korolanytr k.l'ldgr lrrg.dtr
yinnnrL r Bnyuk bn olrsrhkta, orrodoks Di.nysosqrtirbu rOrenc tcpki
drrnniglidtr vc ke..ti Sdntikteri.i birsiircdrhr devim ctiinni:te.dn, t; h
bu.trnllernalrlin. kilhr Uqnn.u gdliklckJrtnnrza (1kin uslannrs vo
denetinnr [tr rir bir Didlr$sru. Dion$os ririicltc.nrir tri,
'lrnlinn
!Li:,fn!.siolan v. Lordyi jr krJrnikl,k rimF.rbjt roro ire sij.ii ihy,r
\'hl'
fi
L ,..
)r^.rn! l'\'l 'nr,1r. ;u'.i?Jq,t.'....d.I,r lli
-..1 .i"\r'',l..,"..'.
,'Jl1D t1'J'i.,
...1.i.\ ,.),,\.F
'
,\.,t.',''1.1t,'1t,'r.'.
n.iri.,
rt.rL,
1,.rrt,1 .urd,,t.,r.
",
/,, ,,1,' a L.',,\l\.," !i-\mJJ.'Jt,',i
,.' tJn,,1,',r,!.1.nnt.,y
rinr,\r,r oddncndosonr liln lonrsutninn' izinvrrit'ncsi,snsiniin
,.'t -,,i,,' 1 . -11, .f Lt luc'u1.r 1.'r.,\ r L Ur r.,',i,Il,Ai e\iy,nrr
',r' 1,.r,al,rirr..i,r',J I'n' r,.r,r.'t.n.,.i'\-.tJ/r.rrJi:b(,;,rnl
),.+tql,rr, rvdeli onriLrsini ycrelincc si[hnnrtrrinrayrr biLr vb,
'.rrl, l-uti"J.l'.D, ,J ,. .i'pt.. .'r,t,-rl. i]ir! ,) ,it,r
r,'i. .'pr'f,1l, r, Fn!, .r., Lir't.,\.,r .\1.f ,, -r.1i r.rnrvr.t.,
rf i,..1t.r' ,{a t.,- / .i,ti. J.r,t: ,tJ,'i,.r.'t.d,.,.,,,t,),f
r",r' \lLr.l '"1 ),'rf/.r,,, r. ,r,iii.i,t ,, \,riti,it.,,.1,v.ti
'
L ll' 1,'
II.TRACEDYA
VC
MiTLER
ItiLi'rhnrv.nn,,rhirprrcrsr.lin(ljlh nnrst$n)sr.(tik.nrtli-
!n\!a yr\r.l' .lir)lr \.r.rhtrs,r rtt,rs nrtr!k.n, ltuFrdyJdi ]\d!
' \i,i 'nr
,{ .i ' I iL t,
,' ,.
/,t r..r ,.,r.t,r\.r:,.r.
'.rr.
',,\
o.
, y1t.i., 1..,,,,,...t.,.rr,,,v.1,'rv, . i,...r
.n..llrl kullrnrv.nrr |nAcdyi,(ty(hri rbossin \jrn fuNfisiNurr
'iy
rrn vol(1,, itrrnil)irul:'il trnttJ{ot.'n thnn.tusIJns trLr DriUrnn!n[t
\'ll)lrIji(n rlrmhkrrt'trlili'rr1.7'il.r!rL.ru,\'rtrtr Innnrr.shrrit
li, h'l,rye.rnn,h'"i ih Ml, ldr, th [[tfi ti.rtir i\f nrir{it LrhnnM r
'l (irn,,li]n(
Ln vrlJnli' ryr([ vr ( rtnn't'ili'hr
Mir,rydh'/!,evrenian,'M.nAeliDnpF/! b r'g'\oh bmi\pr'..p
oLrrlur'ry l, d'."yn'/.1d'dJdllJl:dl, .tut iyioldnrnn.'lolmr<'
ge.ekliBi sorusunu da cevaplanraya qalryyorlard, Miuenn Beqmig 3iiylenceleden devrihnin nrnd$, ikridJr r ideologlannca zenginleqtiriliyor v€
bi.eylerin Silnlnk yaFmdaki divron$ tarzlarnrn beljrlenrhcsino
qal$l,yordu. S.ylulrr cinsellif i belli birdnze.e ve teknige baElamak isti,
yorhrvebu 8breviagktrnnqar Aplrroditeyill<liitorlard', Trnfl qa N.h€
sis, baganlan ve sijrekli zenSirniklcri yijziindcn gunnlanm. gnnahlnr
irl'ter._t'dnr,
Lr'utJ'i'.'rhr.n Lr .
n...n,
\..p
"r1"nd.".,
grr L. o \p'.. "i.r yi L r L'hrL npvia ii', n n, -r,
i, r 5oJ."
"yrb'ln^^
bn ijmek v.relnnr bir cenraalir varhBnn $Blamlagrr.n en itucmli ol$,.e
maati oluituan bn€ylerde.eDiir rnliy$unn iqsellesti.ihrig olnrsdtr.
Bireyler b.snn kaanrrlarke. aynr znDMnda enrali. fiiicii.ij. deaithBnn
diisiiniirler. V!litl,tzn,Jdx rrrl'ntnla strcki ki natnr utu! bncy lek
hflia hntLrlt .d1yo, olfl biL bn Siiq adrt ,\.ci k qok s, Lqa yi 9. ntr ve bilinir ki
birey ahhki ve diiSnns.l aqdin ay,Isa biSirEnn abanabiln, bala.mn ona
veditiikonu u sinekli oliral ve i,slelika.li-6tpiikbir tirzda rc$llata
bilir. Bu drvnnE,yln dr cenrirre nrensup dige. insanlann onr verdiEi
yaqansil Siicij horgnrijr, kontrolden !,k!r ve cem!atnr varl,Ernr tcldit
eder. Budavmn$ razN yeilcy.n Atina bireyi Tinrya Nenesis h h'9mma
ugrayicakhr Ceniat yeine Atnra siyasal el i, bi. ailenin qoruklan,sporcular, ikidost vb. de ronulibilir crekinsannnn bulundugu hertede(her
yerde.lir qijnlij Tannqtr Nenr6isiNinnnhu.daki kontrol eden, deNtle
yer yijniir nNanzihnindcki biryinsnmsdtr) herzanrrnbu zrDrhe8ilinri
b.isli!a., onunli savas!n fiij\- li,nr(tr N.'nesislir Ahbk'. bn iizel alanmda
giln.hkrrolrnkisi,suqun{nverdiEiaoy, r0rqaNenresiseballir Grck
\\
l..r!/Fu|rl..r.-l
-..'
. rnh'd,nr i/urmc
^',i.c.nl.. lredi,i'"a.zd' Oa. l.,, g I L,r'..{!' I'oldn
\:nd,+ii.rJ'.B
hitleri af latan lraEedya yazirliin,. ne dcnli onemLi ahl.ki son.liE dik
kt
qekL'bil€eEini ginebilnrelti. Trigcdyi l,i21nrn, iitldrin lordiiii k.nu
z.ngi iSiylc,.layl.n xlg ay$ ve seti'.i1ere rrr.,nl hrzhn)'h ideolojik
dnzlonrdc iif onni tir ko.nna ehip oldtrlar, Crek toplunrnnun ahlaksil se
tunhrD.dikkaLqekliler,qazijDle.bulnDyr qah5hla. Diyebili zki:Di
.nysosu tc odenler, ussuz bucaks,z bnsorunlarde.izine yelkm aqan ilk
tiyalrokrhrma.laiyd,lar Sorunlxrki$,5nrdrkikahr.mnhklarda ait
oldnurn qagrn n jtclilknlh beli,lendi l.ouis Althusser, Antik Yx.!n qaR,
riytrrrosnnun aqnrzn! 9ayl. dil. gcltir: Ozclcatjrid.n yol'sur riir Sadrn ti-
kosu da ele$irel bir bignn ala maz O ineanla r kiileterin omlztannda, insiM nas iyi olabil4egini tart$hlan lelsod siltehler lurdular, eet yapta.ve o alttaki manzrnya h€p silikleElirdller taihlma lonusu bite yip
ya
III-TRAG€DYA'NIN TOPLUMSAL i$LEVI
A',1d.C'e\dur),irrr.or buvrr ''dgpdta )d//r' cu pdcsr'\
iilurunden \ nL r'L )"nn, d.tr.on . l o lb? .o0, ydzo A. eqerk turannnrn olu9turulmas,nda ilk ijnrml gnigh olarak labul editen Poetiki
adlGdinde lyibir tragdyaNn nas yazrlmrs SerekriBini .evaptaha yr
\,i irr v0 ride rlJ{n i L /l-rr- ocv,m.noJ L I n', ei eerehn r;lu bct;.
'd' a" rcnun.'r.d \ "' /.d .indrd \ ,o/.o..h.r'oy4d ir birb.t8r$r
.u ruJL nuG.lefr L dedIdyr. /Jr..J d -a.rt\J
/d/n pp .6.n. hnlrol
i
rjrol.r Bo\-dd.dJl '6'1, .d nu otrJ.oetJr od e-r, hrtr).,
' felseae ve sn.r itilisinin itt!zun toplrnrsr paetik! ile b.9ladr.
g.le.
Arjslo oski tiagedyalan iN.teyoft k, rngedyamf lopluhurdevrnn
isin iistl.nr.si gereken rolii qdylc t.nnnlyodu: Tr.gedya\nn iidEvt,
uyrndrrd,F acnna ve korku duysularyla ruhu lrrkulirdan renrizlr$ck,
lir." (kaLha6is)* Anslo d.trlbir rrig.dyanD ijdevinibdli.ti.ken poclik.rt
I li. -, d c' tuLt l, ' od.{1r."r -.r.'olr 'r'.. o.rt'rr d" etpv.ri)ord
lr',u'lir I' An-c
t,l\iL pru'nundp\1r -.' ll dt.t
'n.u,.rrunund /, du /ra v,r, - atr(tdrinnrv',pt n .r/JrtiulTJs..\'nI
.n.liyelini kabul odiyo,du. Nedi;bu h'tknlir? lireud dan hirekeltegunu
siiyl.yebilirizdldnmiohtrsraileijrgiirldnh6nrirehdilcdcnincestilj5kitsklleri vc bunhrla elele yiiriiyen:ktidarnrsr. Soyirci, trigedyayr iztcrkcn
bu h,tkulann varrrirn klhranrarda sdrii.. Ki humn r bu hlakidrn i'lih
Lrj'na olrDd&belrlan. BeldiUinigdnn\ceona actr/ ancik krhrdmanD su1," ihlaLelanlamdritl.rmitbirs!<tLtrbu bua.ryrBatgpdijtiirijr llu.t/' 7,rt t.rt.. 1,,,, J!,.irlt,,!i.dndcdrb,r
.:.1-'! v.IL',;. or[r'\inI rLL.,rp'l .c i.{l
r.
'vEU.,,td,,tE,,t,
rl.r yrsarve luttuhnn $hip dldugu e.erjiyibndkiide|arc.r
tu srre!,
nyir.iyc bilnrnr denotinindcyigrhIr ]eErrnda bnoby v.!dtr, btr(op-
lrnu.lasviriyapr1tr,bcilibirdiisnnceyevrrmiris(enn;biroliyijrr
i(
!.'.1' \l \.;.nd.\r,',,rl, r' \ l'..",)t, ..' \!rr rJ" .t.. L(L.tin
,r,,,!,I r\r l1 Ain,,rt,"),.'. i'c r,., 1.,t.,,j,..,n ,2.tdr4.y.,
iil rrsiylf $m c jrilir sryi'.ri suslur vel)itkndi. Krhnnr rijtililit,
'rl'odkl 0 3u0ft? Piiu,ir,
quiuya !edol,vFrvla poldnq\er.u\tL orns.y
ciye devtelin r6mj.hr,! on rraged% ite .l ere vd,et wd,cu b.f brlit'. tdyte tortrddit
eu.i 8e\eu6m'j olur \ p s€yjn btr l-n v. ,nrm\ b hab. ;yatrc)tu
r*ke
dPr.
topim$l
yai.mrna diiner.
)utMalh'\izmi
eEra, \d- (drnr\
rtth
\ iddtbi'
r€Brc)dr.1)pn-
nd C"h'ebir"..Cr b r oo4di! la.nt
antahn d?{,. ?tad 1in dt
aft6,t,tnL, b, od4nttrep d,ry|,d{ Otdy.oL/iir8u..uib,r.tru,n,lrrrru"rcman I
bu dde\.1en iy. lplitd" bJ:rntmr<,..ir va dr.
nirlil
riaro !. 8rnd.r' d6m\J Jdar.r. n" oL\,e! n i..,n
iu ogr dii vc
r ".. r- ycn
eJ.err.b' birb.nedkJbld..t.;b' u!ih,JE.r
Jord
'
rdi-olutuN
, neSir r, d$ t
"J,lr,.. oJLt b.n d) | d nne ogulu vdoJ oBLr
'
an$v,odurru ur bu nNR
bF,
v"oJ br\6r."1b.rcyy. pdFd. ,rle
q
'
bu eylemler. trigedyarh JGn ar gerelen.ytemterdn.
ib
Khr. r. Ari, o
dtu{rda gecmn.ir
!Lt.nrl,, d! Jt otr).n d\ n,. itoye nen\up l.ritcr
r,}, red;n..iL .-.,:Oiy,d r.ii r..
loplunuod'B'r..r,'.Gm,r,d'r
ndev". !e.i!i.deorAdrhr,+indp e.netb,. (onunu r8cl rnar.d.norr Br anrtedo(rudJrr, burug.nekkud/dtr
@, I u aa-ro nul o,Frd.6, b s, fir a...csiirr".
:li
!! q,F
:iI rzdarine
" "f l"
ntrnd'
\,r.rErg ;i.md
Sdrp (ur dcl.r du,!t
r
edc!. 4rs' oL5dyd'
drhbd oL
n
Arror.d veyda,jrrd.r "oa-rdnr
\prereyhr,e;birb",,teriyte
kirle' adhd.n lean vrp"ru, 8Fe! m 6du,
drve bgijr
;-
CFI in\h'.turr du in"dn,,r 8on di)ldr!$JJd qot dd\d f"/b
\d\fdr "AtulOid pu Jdl'l?gE, dJ
.t.ri rnr;.,.Jur.o..- *G.
b !.1 lim.""r -ir)"r"rdr.n1dc,jyte\ r.lt,rr,SorougLrj..ma ,
ruviD,,-btrr4'oLtr.d'4'n.byl,JereL.oru:run.1 duro,mdtbr{. -rEtrr'\or m!n.odo cad^ b. -" @n/-, -dp,f LrJ,I b. rgn bn
bI(.rd" bulurduAu -nyJ.r' 8".uyo,,,. 1un, ,,,i,.rrrn -01
,z
rrlAt rvrr I rdb"l, , Jsr d,r (tr,.e. r.irr,. \ur rn .,,nrni "y.Jr
d"rn,j,,r,
' 3u sorun.,ol tun .dt itirL,tpnlp ouyiil
b?ldlardr. brn)di.
)rd d.tuLja
npdproluyordu Flbeltelibu'Nnicrbe bn.ibpl.hiakd;)mdyvec,l
\el'qAtdul"nn..p, L-ntahrtr, r.ymry.buld,dbit.yorldrdl B; alrrtd
.n"da.rll,l","'dBd,d.hr bdt. i "a..xgUUnir/.r-,-ndSo,e\ot
tut" ge-i dirrpvde\o t^r lile invn. ..ar krrd.u co^ rtJhr bp;'ir- oi!
dup.de. bilin( rlu/
eas.a
e nindp LdrdorB..drn
111 Bdr!m 3. Pr&E
tP"r,m
ec,r s Fre;d.s ,4
"orunu
\"i
e.i.8,11,i,
;,.
dd
siizniishi: lncst e karrr en giddetli yas(]an kormuilar vc yet disel bir
soylde - toFmin emiie.ine eklemlmiglerdi. Yumn ineN ise inc€et sfrnrnu ilk€l inena gijie daha ortiik bir tazda yasryordu, Yunan loptumlnda nukukal sdyl€m diGdl ldyledden uaklagip bagms'zlrBhr k%ndrgma gijre tuan hukukr bu sotunla ilgilennez. Bu ahiaki bir sorundu ve o toplumda ahlalel satylm dinsel silylen iqinde €rtildigin%dr€ v€
tragedy. da o dbnemin dinsel dnnyd gorijgn olan mirlenn *endini olraya
koyutu ise, bu ahlaki sotunu Adstenek ve bu yolla seyirci.in ruhunu bu
zararh htlulardan lemizlcm.k tnged)'a yaama d,iltd bir 8tirrydi, A!i!.
loda onlan bu ydnc kanalizoatnE eqabnllyordr. Ubetteki kagedya y..
arlan falkl ahlab sorunlan da ijliyorbrdr, .ma bu sotun kendini digerle.
rire gdre dat€ giiqln bir tarzda gdstenyordu. au nedobdn ki A.isto, ka,
godya yazrlanmn .cr ver€n eylemleii yakn akrabalar aDsmdar selnele