Egzoz (Genleşme) Yanma Sıkıştırma Emme - Rolls

Bir jet motoru nasıl çalışır?
Emme
Sıkıştırma
Yanma
Egzoz (Genleşme)
Motorun ön tarafında belirgin bir şekilde görünen kanatlı
çark, yani fan, büyük miktarda hava emer ve bu havaya ivme
kazandırır. En büyük Rolls-Royce motorlarının fan çapı yaklaşık
3 metre olup saniyede 1,2 ton hava akışı sağlarlar. Bu havanın
sadece az bir miktarı kompresör, yanma odası ve türbinden
oluşan çekirdek motora yönlendirilir. Yaklaşık yüzde 75‘i çekirdek
motorun dış tarafından aktarılır ve „dış akım“ olarak doğrudan
egzoz lülesine ulaşır. Bu dışta kalan hava akımı motorun toplam
tahrikinin yaklaşık dörtte üçünü oluşturur.
Çekirdek motor içerisine yönlendirilen hava, hızlı dönen birçok
kanatlı çark tarafından sürekli preslenir (sıkıştırılır), bu sırada hava
ısınır ve aynı zamanda yavaşlar.
Kompresör aşamaları tarafından aşırı derecede sıkıştırılan ve ısıtılan
hava yanma odasına yönlendirilir, burada kerosen ile karıştırılır
ve yakılır. Ortaya çıkan yanıcı gazlar aniden türbin yönünde
genleşmeye başlar. En büyük motorların yanma odalarında
2.300ºC‘ye kadar sıcaklıklar ortaya çıkar, bu sıcaklıklar neredeyse
güneş yüzeyindeki sıcaklıkların yarısına eşdeğerdir. Yanma
odası çeperi sürekli olarak akıllı bir tasarımın ürünü olan lazerle
delinmiş soğutma delikleri ile kompresörden geçirilen havayla
soğutulmasaydı, erirdi.
Bunların korunmasına yönelik olarak ayrıca seramikten üretilmiş,
sadece iki kağıt yaprağı kalınlığında olan yalıtım katmanları
bulunmaktadır. Bu sayede ısı yüklenmeleri 300ºC‘ye kadar
düşürülebilmektedir.
Yanma odasındaki sıcak gazlar bir dizi türbin kadememsinden
geçirilir. Bunların her biri yel değirmenine benzer bir şekilde sabit
gaz akışından enerji kazanır. Bu enerji, fan ve kompresör millerinin
döndürülmesi için kullanılır. Kanatların erimemesi için sürekli olarak
soğutulması gerekir. Genleşen sicak hava türbin kademelerinden
geçerken soğur, ardından motorun sonundaki egzoz lülesinden
dışarı atılır ve bu şekilde ek bir itme sağlar.
Biliyor muydunuz?
Bir jet motoru bir saniyeden daha kısa bir süre
içerisinde müstakil bir evdeki havayı tamamen
boşaltabilir. Büyük Rolls-Royce motorlarına ait
fan kanatlarının içleri boştur; bu nedenle çok
hafiftirler.
Malzemeler:
Titan alaşımı veya fiber kompozitler
Birden çok kompresör kademesinin ardından hava yeni nesil
büyük motorlarda normal hacminin 50’de biri oranında sıkıştırılır.
Hava eğer telefon kabininden bir mikrodalga fırının içerisine
preslenseydi benzer bir basınç oluşurdu.
Biliyor muydunuz?
Şekilde gösterilen 700‘ün üzerinde kanata sahip
BR725 motorunun yüksek basınçlı kompresörü
dakikada yaklaşık 15.000 kez dönmektedir.
Kompresörün sonunda hava sıcaklığı yaklaşık
700ºC‘ye ulaşmaktadır.
Malzemeler:
Titan, çelik veya nikel bazlı alaşımlar
Biliyor muydunuz?
Havanın kompresörden çok hızlı geçmesi
nedeniyle yanmayı sağlamak için özel tekniklere
başvurulmaktadır. Bunun yanında fırtınada
kibrit yakmak çok daha basittir. .
Malzemeler:
Seramik kaplı, yüksek ısıya dayanıklı nikel alaşımlar
Bu sırada hava çekirdek motordan çıkarken soğuk dış akımla karışır;
bu kombinasyon sayesinde günümüzdeki modern motorlar çok
sessiz ve verimli çalışmaktadır.
Biliyor muydunuz?
Türbin kanatları egzoz gazı akışını muazzam
bir enerjiye dönüştürür. Bu şekilde Trent 1000
motoruna ait 66 yüksek basınçlı türbin kanadının
her biri Formula 1 aracı kadar güç üretir.
Hızlandırılan hava egzoz lülesinde yaklaşık 1.500
km/saatlik bir hıza ulaşır.
Malzemeler:
Yüksek ısıya dayanımlı tek kristalli nikel alaşımlar
Motorun içerisinde sanal bir
yolculuğa çıkın!
www.rolls-royce.com/wissen
(Flash eklentisi gereklidir)
www.rolls-royce.com