Kaan 3 - Module 1 - Su Yönetimi Genel Müdürlüğü

MODÜL 1
Yeraltı Suları Yönetim
Planlaması: Yönetişim ve
Karakterizasyon
Yeraltı Suyu Yönetim Planlaması
 Yönetişim
 RBMP’ları – Yapı, bütün olma, yasal statü
 Toplumsal danışma, paydaşların dahil edilmesi
 Nehir Havzası Bölgelerinin Karakterizasyonu – GD 26
 Yeraltı su kütlelerinin belirlenmesi
 Ciddi baskı ve ektilerin belirlenmesi
 Korunan alanlar
 İzleme– GD 15
 Yeraltı suyu izlemesi
 Korunan alanların izlenmesi
 Yeraltı Su Statüsü ve Eğilim Değerlendirmesi – GD 18
 RB’lerin Belirlenmesinde Zamansal ve Mekansal Ölçek
 Referans ve faydalı linkler
Avrupa Su Çerçeve Direktifi’nin Kilit
Unsurları
 Tüm su, yüzey suyu ve yeraltı sularının bütüncül biçimde korunması
 2015’e kadar iyi kalitenin (“iyi statüsü”) elde edilmesi
 Nehir havzalarına dayalı entegre su yönetimi
 Emisyon kontrolleri ve su kalitesi standartları için birleşik yaklaşım,
bununla birlikte özellikle tehlikeli maddelerin ortadan kaldırılması
 Ekonomik araçları: ekonomik analiz ve dikkatli su kullanımını teşvik
amacıyla fiyatların doğru belirlenmesi
 Vatandaş ve paydaşların konuya dahil edilmesi: toplumsal katılım
Çevresel hedef ve istisnalar
Direktif’in çevresel hedefleri çok çeşitli olmakla birlikte aşağıda yer alan
unsurları kapsamaktadır (detaylar için 4.maddenin 1.paragrafına bakınız,
(a) yüzey suları, (b) yeraltı suları ve (c) korunan alanlar):
 Hiçbir yüzey ve yeraltı su kütlesi statüsünde ve koruma, iyileşme ve
restorasyonda kötüleşme olmaması
 2015’e kadar iyi statüsünün elde edilmesi, örneğin yüzey suları için iyi
ekolojik statü (veya pontasiyel) ve iyi kimyasal statü ve yeraltı suları için
iyi kimyasal ve iyi sayısal statü
 Yüzey suları için öncelikli madde kirlenmesinde progresif azalma ve
öncelikli tehlikeli maddelerin ortadan kalkması ve yeraltı sularına kirletici
girdisinin engellenmesi ve sınırlanması
 Yeraltı sularında kirleticilerin artma eğilminin geri çevrilmesi
 Topluluk mevzuatında yer alan korunan alan standart ve hedeflerinin
elde edilmesi
Fact Sheets/Media
Demos/Workshops
Scientific Papers
RBMP
Issues/opportunities
5
“A process that promotes the coordinated development and
management of water, land and related resources in order to
maximize the resultant economic and social welfare in an
equitable manner without compromising the sustainability of
vital ecosystems.”
Global Water Partnership
Concepts
Products/Processes
Demos/Workshops
RBMP
6
 “Hayati ekosistemlerin sürdürülebilirliğini tehlikeye atmadan, sonuçta elde edilecek
ekonomik ve sosyal faydanın maksimize edilmesini sağlayacak biçimde su, toprak ve
bağlantılı kaynakların koordineli gelişim ve yönetimini teşvik eden bir süreç”
(GWP TEC Paper 4, 2000)
- Temiz su, yaşamın sürdürülebilmesi, kalkınma ve çevre için hayati olan
ancak, sonlu ve hassas bir kaynaktır.
- Su geliştirme ve yönetimi, her düzeyden kullanıcı, planlayıcı ve politika
yapıcıları dahil eden, katılımcı bir yaklaşıma dayalı olmalıdır.
- Su konusunda önlemler, yönetim ve koruma bağlamında kadınlar merkezi
bir rol üstlenirler.
- Su, her türlü kullanım biçiminde ekonomik bir değer taşır, dolayısıyla da
ekonomik bir değer olarak algılanmalıdır.
- Sonuç olarak RBMP, su kaynakları yönetimine disiplinler arası bir
yaklaşımla bütün sosyal, ekonomik ve çevresel unsurları dahil etmektedir.
Gelecekteki planlama dönemlerinde
dikkate alınabilecek kilit unsurlar
Yeraltı su yönetişimi: farklı düzey ve
sektörlerle ilişki
Yönetişim
 Güçlendirilmiş yeraltı suyu miktar ve kalite izleme, modelleme ve veri
paylaşım mekanizmaları aracılığıyla bilimsel tabanlı politika oluşturma –
araştırma grupları ve uluslararası kuruluşlarca desteklenmekte;
 Varolan kaynaklar dikkate alınarak, yasal düzenlemelerin yürürlüğe
alınması ve uygulanmasıyla, destekleyici bir ortamın yaratılması,
 Özellikle uygun teşvik (her zaman mali anlamda değil) ve katılım
düzenlemelerine ihtiyaç duyan en alt uygulama düzeyinde, su kullanımı
planlama, uygulama ve yeraltı suyu yönetişim gözden geçirmesine
kullanıcı katılımının desteklenmesi.
Yönetişim
 Yeraltı su yönetişimine, su tasarrufu (talep yönetimi), ortak kullınım ve
akifer besleme yönetiminin (MAR), kaynak sürdürülebilirliği sağlamak
amacıyla dahil edilmesi;
 Özellikle yüzey suyu yönetimi, arazi kullanım planlaması, tarım ve enerji
politikaları kapsamında, ulusal düzeyde ilgili sektörler arasında politika
koordinasyonunun sağlanması.
Nehir Havzası Bölgelerinin Karakterizasyonu – GD 26
WFD, Madde 5
1. “…her nehir havzası bölgesi için…:
 Karakterizasyon analizi
 .... Ek II uyarınca... yeraltı suyu statüsü üzerinde insan faaliyetleri etkisinin
gözden geçirilmesi”
2. “… gözden geçirme/güncelleme 2013… ve sonra her 6 yılda bir.”
WFD – Karakterizasyon Gerekleri
Ek II – Ön-Karakterizasyon
 Bütün yeraltı su kütleleri
 … analiz… belirleyecektir
 Yeraltı su kütleleri konum ve sınırlarını
 baskılar
 Yaygın + noktasal kaynak - kirlenme
 Çekim + suni besleme
 Üst stratanın genel karakteri
 Doğrudan bağımlı yüzey suyu – veya karasal ekosistemler
 Risk Değerlendirmesinin Temeli
Annex
– Further Characterisation
WFD
–IIKarakterizasyon
Gerekleri
 Yeraltı Su Kütleleri – risk altına olanlar – (Ek II, 2.2, 2.3)
 Sınır aşan Yeraltı Su Kütleleri– (Ek II, 2.3)
 2.2: …gerekli olan hallerde, bilgi:
 örn: Jeolojik karakterizasyon, birimler…..
 Hidrojeolojik karakterizasyon, iletkenlik, ….
 …
 2.3: … gerekli olan hallerde
 Su çekim noktaları
 Su çekim oranı, …
Kavramsal Modeller
Kavramsal modeller, incelenmekte olan hirdojeolojik sistemlerin basitleştirilmiş birer temsili
veya çalışma tanımlarıdır
Kavramsal model geliştirmede temel noktalar
Temel özellikler
 Kapsam ve cevaplanması gereken sorular – detayların belirlenmesi amacıyla
 İlgili alanın belirlenmesi
 Yatay ve dikey yapı birimlerinin belirlenmesi (hidrojeolojik birimler)
 Arazi kullanım dağılımı
Parametreler/sayısallaştırma
 Hidrolik, jeo-kimyasal ve hidrokimyasal parametrelerin tanımlanma ve sayısallaştırılması
 Düşük kinetikli süreçlerin dikkate alınması (çözülme süreci, sature olmamış bölge akışı,
yüzey şartlarında değişim, iklim değişiklikleri)
 En önemli iklim ve sature olmamış bölge parametrelerinin tanımlanması.
Belirsizlik yönetimi
 Verilerin temsili olduğu yerlerde olası belirsizlik ve değişkenlik değerlendirilmesi.
Kavramsal modelin değerlendirilmesi
 Basit bir modelle başlama ve performansı analiz etme
 Basit model yeterli olmadığı durumlarda daha karmaşık modeller geliştirilmesi.
Yeraltı Su Kütlelerinin Belirlenmesi
Direktif ilgili hedeflerinin elde edilmesi sağlanmalı.
Aşağıda yer alanlar açısından homojen olunması gerekmemektedir:
- Doğal karakter,
- Kirletici yoğunlukları,
- Kendi içinde seviye değişimleri.
Sayısal ve kimyasal statünün uygun biçimde tanımlanması sağlanmalı.
Yeraltı Su Kütlelerinin Belirlenmesi (GD 2)
Akiferlerin
belirlenmesi
Geçici olarak, yeraltı suyu akışının
olduğu jeolojik sınırların
belirlenmesi
Bu düzeyde yeraltı su
kütlesi statüsü uygun
biçimde belirlenebilir mi?
Ek II.2 karakterizasyon
ve Madde 8 izleme
kullanılarak tekrar
eden güncelleme
Hayır
Aşağıda yer alanlarla alt
bölümlere ayrılma
1. Jeolojik sınırlar
2. Yeraltı suyu
yükseklikleri
3. Akışkanlık
Evet
Yeraltı su kütlesi
olarak teyid edilmesi
Korunan alan gereklerinin karşılanması
 Kimyasal ve Sayısal Statü, ilişkili ekosistem risklerinin değerlendirilme
gerekleri aracılığıyla korunan alan uygulaması.
 Madde 7.3’ün yerine getirilmesi (İçme Suyu Koruma Alanı hedefi), iyi
yeraltı suyu kimyasal statüsü elde etmek için gerekli unsurlardan
birisidir.
 İçme suyu çekim alanlarına ilişkin risk değerlendirmesi – su toplama
alanında bütün girdi, yeraltı su karakterizasyonuna (jeohidroloji ve
kimya) ilişkin verilerin analiz edilmesi.
GW – GD 15 için İzleme Rehberi
5 SAYISAL İZLEME
5.1.1 Parametrelerin izlenmesi
5.1.2
İzleme yoğunluğunun
4 CHEMICAL
STATUS ANDbelirlenmesi
TREND MONITORING
5.1.3
İzleme
sıklığı
3 GENERAL PRINCIPLES
4.1 DESIGN OF THE SURVEILLANCE MONITORING PROGRAMME
4.1.1 Selection of surveillance monitoring determinands
6.1
İÇME
SUYUofKORUMA
ALANI İZLEMESİ
4.1.2
Selection
3.2
AQUIFER
TYPESrepresentative surveillance monitoring sites
4.1.3 Monitoring frequency
7 ÖNLEME VE İZLEMENİN SINIRLANMASI
3.3 GROUPING OF GROUNDWATER BODIES
3.1
CONCEPTUAL
MODELS
AS BASIS FOR MONITORING
6 KORUNAN
ALAN
İZLEMESİ
4.2 DESIGN OF THE OPERATIONAL MONITORING PROGRAMME
8
İZLEME
VERİLERİ
KALİTESİNİN
SAĞLANMASI
3.4
INTEGRATED
MONITORING
4.2.1
Selection
of
operational
monitoring
determinands
8.1
KALİTE
GEREKLERİ
4.2.2
Selection
of representative operational monitoring sites
3.5
NETWORK
REVIEW AND UPDATE
8.2
KALİTE
KONTROL
4.2.3 Monitoring frequency
9 ÖRNEKLEME VE ANALİZ YÖNTEMLERİ
10 RAPORLAMA
İzleme hedeflerinin gözden geçirilmesi
1)
2)
Results will support characterisation in future RBMP cycles
Assumes new Groundwater Directive will require DWPA objectives to he met for good status
İzleme Programı Tasarımı
 Madde 5, yeraltı suyu karakterizasyon ve risk değerlendirme prosedürü ve kavramsal
model/anlama




Yeraltı suyu için temsili olacak izleme ağının oluşturulması
Yeraltı su kütlesinin genel durumunu etkileyen olaylara odaklanılması
Yerel ölçekli kirlenme süreci: yetkili kurumların farklı izleme çalışmalarının hedefleri
T ve x evrimi çevresel hedefleri etkilemediği sürece, yerel etkilerin göz ardı edilmesi
 İzleme sahalarının belirlenmesi ve uygun alan yoğunluğunun seçilmesi için yeraltı su
sisteminin üç boyutlu yapısı ve mekan ve zamansal değişimlerin dikkate alınması




Varolan sayısal ve/veya kalite verileri (uzunluk, frekans, parametre dağılımı)
Varolan saha ve su çekim rejimlerinin yapı karakteri
Yeraltı su kütlesi ölçeğine kıyasla varolan sahaların mekansal dağılımı
Uzun dönemli erişim, güvenlik ve sağlık gibi unsurlarla ilişkili pratik uygulamalar
 Uygun izleme sahası türleri: izleme hedeflerinin anlaşılması ve yeraltı suyu akış
süresi ve/veya yaşının anlaşılması
 Entegre izleme: varolan izleme ağlarına ait uygun bileşenlerin kullanılmasıyla maliyet
etkin izleme yapma ve entegre yeraltı ve yüzey su ağları kullanma
İzlemenin temeli olarak kavramsal modeller
 Bölgesel kavramsal model – bir izleme ağı/noktası oluşturma ihtiyacını
ve verilerin nasıl kullanılacağını belirleyen faktörlerin yeraltı su kütlesi
ölçeğinde anlaşılması;
 Yerel kavramsal model – bireysel izleme noktalarında, hem kimyasal
hem de sayısal anlamda, davranışları etkileyen yerel faktörlerin
anlaşılması.
Kavramsal Model – İzlemenin Temeli
Soru
Aşağıdakilerden hangisi Kavramsal Modellemenin temel unsurlarından
birisi değildir?
a.
b.
c.
d.
Parametreler / sayısallaştırma
Hidrolik, jeokimyasal ve hidrokimyasal parametrelerin tanımlanması
Belirsizliklerin yönetimi
Yeraltı suyu değişkenlerinin tanımlanması
MODÜL 1
Yeraltı suyu yönetim
planlaması: Statü ve Eğilim
Değerlendirmesi
Yeraltı Su Statüleri ve Eğilim Değerlendirmesi –
GD 18
Arka Plan
WG C Yeraltı Suyu halihazırdakı faaliyetleri – Alt Gruplar « Statü uygunluğu ve
eğilimler »
 Görev: TV
 Yeraltı Su Direktifi (GWD), Madde 3 (« yeraltı suyu kimyasal statüsü değerlendirme kriterleri »)
 BRIDGE sonuçlarına dayalı olarak
 GWD çevresel hedefleri / koruma reseptörleri
 Madde 3 ve4 (statü değerlendirmesi)
 Yüzey suyu
 Yeraltı Suyuna Bağlımlı Karasal Ekosistemler (GWDTE)
 İnsan kullanıcılar
 Madde 5 (eğilimler)
 Yeraltı suyu « kendisi »
 (Yuzey suyu, GWDTE, insan kullanıcılar)
 Madde 6 (önle veya kısıtla)
 Yeraltı suyu « kendisi »
 (Yuzey suyu, GWDTE, insan kullanıcılar)
 Yeraltı suları için tam koruma
Yasal Çerçeve: GWD (2006/118/EC)
Temel hedef ve gerekler
Yeraltı Suları Kaleti Standartları (GW-QS)
– Eşik değerler (TV):
• 2015 hedeflerine ulaşılmasını engelleyecek risk parametreleri
• NO3 ve/veya ilgiliyse pestisitler dahil
• Minimum listenin dikkate alınması
Madde 3 ve 6 arasındaki bağlantılar
Madde 3
Madde 6
Büyük ölçek (Yeraltı Su Kütlesi - GWB)
Yerel ölçek (Yeraltı Suyu)
Tüm Yeraltı Su Kütlesine Uygulama
Farklı “Uyum Noktalarına (POC)”
uygulama
(‘eşik değerler’)
(‘sınır değerler’)
Kriter:
Kriter:
Yüzey suları, GWDTE, insan kullanıcılar,
tuzlu veya diğer ihlaller
Yüzey suları, GWDTE, insan kullanıcılar
(gelecek kullanımlar dahil), tuzlu veya
diğer ihlaller, materyal mülk, imkanlar
Source: A. Blum; WG C meeting Berlin 07
Arka Plan
Eşik değerler için gerekli ölçek
 3 olası seviye (madde 3.2)
Ulusal, Nehir bölgesi, GWB
 Sonuç: GWB = eşik değerler için yönetim planında raporlanacak izin verilen
en düşük ölçek
 GWB heterojenliği ara değerler (kriter değerleri) ve uygun inceleme aracılığıyla
dikkate alınma durumunda
Program ve revizyon
 Kilit tarihler (madde 3.5)
 22 Aralık 2008’e kadar erişilecek eşik değerler
 22 Aralık 2009’a kadar RBMP’de yayınlanacak eşik değerler
 Revizyon (madde 3.6)
RBMP’de raporlanacak bilgi
Sınır aşan GWB
Source: A. Blum; WG C meeting Berlin 07
Reseptörlerin Belirlenmesi
 Yüzey sularıyla ilişkili yeraltı suları
 Nehirler, Göller
 Geçiş, Kıyı Suları
 Karasal ekosistem ve sulak alanlara bağımlı Yeraltı Suları / bataklıklar /
yeraltı suyuyla beslenen turbalık
 İnsan kullanımı (içme suyu, sulama, sanayi kullanımı, tarım, …)
Doğal Seviye
Yeraltı Suyu Direktif uyarınca bütün yeraltı su kütleleri (sığ ve
derin) için doğal seviyelerin belirlenmesi (Madde 2.5),
“doğal seviye”, bir yeraltı su kültesinde yer alan, el değmemiş
şartlara kıyasla hiç veya çok az antropojenik değişime denk gelen,
madde konsantrasyonu ve gösterge değeri anlamına gelmektedir.
Bazı parametre ve bazı yeraltı su kütleleri için doğal seviyeler çok
yüksek olabildiğinden, statü ve eğilim değerlendirmelerinin ilk
adımı olarak söz konusu doğal seviyelerin belirlenmesi büyük
önem taşımaktadır.
Eşik Değer Belirleme Yöntemi
İlk Adımlar
Statü değerlendirmesi için geçerli kriterler nelerdir?
- Yeraltı suları ve ilgili sucul ve bağımlı karasal ekosistemler
arasındaki ilişki boyutu ne kadardır
- Varolan ve potansiyel yasal kullanım arasındaki çakışma
Bir su kütlesinin kimyasal statüsünü belirleyen
parametreler nelerdir?
Yeraltı su kütlelerinin WFD çevresel hedeflerine
erişimini risk altına alan bütün kirteticiler
Geçerli bütün parametreler için, doğal seviye
bilgileri dahil, bütün hidrojeolojik karakterlerin
değerlendirilmesi
Source: A. Blum; WG C meeting
Berlin 07
Eşik Değer Belirleme Yöntemi
EQS = Çevresel Kalite Standardı
İlgili kriter seçimi
AF= Azaltma Faktörü
DF= Seyreltme Faktörü
AF ve DF, Üye Ülke tarafından belirlenir.
Verilerin yetersiz olması durumunda, AF=DF=1
Çevresel kriterler
Koruma amacı
Tuzlu müdahele
Yüzey suları
GWDTE
Dikkate alınacak 2 kriter
Kullanım kriterleri
Yeraltı suyu tüm yüzeyine kıyasla yüzeyi önemli olan
yasal kullanımların seçimi
İçme suyu
Sanayi
Tarım
Diğer…
CV5
CV6
CVİ…
İlgili bütün reseptörler için bir Kriter Değeri (CV) belirlenmesi
CV1= BL
CV2= EQS*AF2/DF
CV3
CV4= DWS
Eşik değerlerin,
ulusal strateji ve risk
değerlendirmesi
ışığında
belirlenmesi
CVi doğal seviye (BL) kıyaslaması
Eğer CVi ≤ BL, o zaman TVi = BL
TV1
TV2
TV3
Eğer CVi > BL, o zaman BL < TVi ≤ CVi
TV4
En sert eşik değerlerlerin belirlenmesi
TV5
TV6
Raporlama
Gerekli Bilgi
Raporlama Ölçeği
Risk altındaki yeraltı su kütlesi miktarı
Belirlenen riskle ilişkili ve göstergesi olabilecek parametreler listesi
Genel Bilgi
National
Her parametre için konsantrasyon alanı
Büyüklük
Yüzey suları ve GWDTE ile ilişki
Bir riskten sorumlu bütün parametreler için eşik değerler
Risk altında olan her yeraltı
su kütlesine ilişkin bilgi
NBL (doğal parametre durumunda)
Yeraltı su kütlesi
veya kütleler grubu
Çevresel kalite hedefleri ve diğer standartlar
Toksikoloji, eko-toksikoloji, kalıcılık, biyo-akümülasyon ve kirletici
dağılımı hakkında bilgi
•Kullanım kriterleri içme suyu standartları ve suluma standartları gibi ilgili kullanım tabanlı standartlardır.
Eşik değer karşılığında bir izleme noktası uygunluğu değerlendirilecekse, değerlendirme çekim noktası
olmayacaktır. Eşik değer belirlemede seyrelme ve azalmanın dikkate alınması uygun olacaktır..
Yeraltı suyu
kimyasal
statü
belirlemesi
İyi bir Sayısal Statü Tanımı
 Varolan yeraltı su kaynağı uzun dönemli, ortalama çekim oranını
geçmemeli
 Antropojenik su seviyesi değişimleri
 Hiçbir ilişkili yüzey su kütlesinde, 4.madde hedeflerine ulaşılmasını
engelleyecek, ciddi bir kimyasal ve/veya ekolojik azalma olmaması
 Yeraltı sularına bağımlı karasal ekosistemlerde ciddi bir zarar olmaması
 Tuzla veya diğer bir müdahelenin olmaması
Bir bütün olarak
Yeraltı Su Kütlesi
kimyasal statü
genel
değerlendirmesi
•Ağırlıklı bir yaklaşım, hem yeraltı su kütlesi hem
de izleme ağı tasarımında kavramsal modelin
dikkate alınmasına yardımcı olabilir (örneğin,
baskı, hassasiyet, etki durumu).
** Yeraltı Su Direktifi, Madde 4 (5) uyarınca
devam
Okuma Kaynakları – Teknik Raporlar
Yeraltı Suları konusundaki CIS Çalışma Grubu tarafından oluşturulan
Teknik Raporlar (TR) :
 Yeraltı Su Eğilimleri (TR No 1)
 Yeraltı Su Karakterizasyonu (TR No 2)
 Yeraltı Su İzlemesi (TR No 3)
 Yeraltı Suyu Risk Değerlendirmesi (TR No 4)
 Akdeniz’de Yeraltı Suyu Yönetimi (TR No 5)
 Yeraltı Suyuna Bağımlı Karasal Ekosistemler (TR No 6)
 Yeraltı Suyu Direktifi (2006/118/EC), EK I – II’ye ilişkin Önerileri (TR No
7)
Destekleyici Araştırmalar
 BRIDGE projesi (Yeraltı Suları Eşik Değerleri Belirlenmesi için Doğal
Kriteler) – ortak bir yöntem geliştirilmesi için tasarlandı
 UNESCO’nun Uluslararası Hidroloji Programı’yla (IHP) işbirliğinde ve
WFD CIS altında Yeraltı Su Çalışma Grubu
 Uluslararası Hidrojeoloji Derneği (IAH), Eurogeosurveys, Avrupa Su
Derneği (EWA), Uluslararası Yeraltı Su Kaynakları Araştırma Merkezi
(IGRAC)
BRIDGE projesi
FOCUS yeraltı su senaryoları
http://focus.jrc.ec.europa.eu/gw/index_with_doc.html
Tier 1 AB düzeyi sızdırma potansiyeli değerlendirmesi amacıyla,
bir arada AB’deki tarımı temsil eden, iklim, toprak ve ürün
düzeyindeki dokuz standardın kombinasyonu.
Soru
Doğal Seviyeyi tanımlayın
a. Yüzey sistemine hiçbir akış bağlantısı olmayan kritik yeraltı su
seviyesi
b. Akiferde maksimum depolamayla yüzey suyu eşik değeri
c. bir yeraltı su kültesinde yer alan, el değmemiş şartlara kıyasla hiç
veya çok az antropojenik değişime denk gelen konsantrasyon
d. Değişimi olmayan yüzey su sistemleri konsantrasyonu
soru
Eşik Değer belirlenmesi için kullanılan kriteri seçiniz
a. Çevre ve kullanım
b. Çevre ve su
c. Çevre ve kirlilik
d. Çevre ve atık