polis eğitici eğitimcisi - Aile İçi Şiddetle Mücadele Projesi

Transkript

POLİS
EĞİTİCİ EĞİTİMCİSİ
KILAVUZU
Bu Eğitici Eğitimcisi Kılavuzu, Aile İçi Şiddetle Mücadele Projesi kapsamında
aşağıdaki ekip tarafından hazırlanmıştır:
Kolaylaştırıcı Temel Eğitimi
Erçin KİMMET
Düzenleme
Yakut TEMÜROĞLU SUNDUR
Tasarım
Kurtuluş Karaşın
POLİS
EĞİTİCİ EĞİTİMCİSİ
KILAVUZU
ANKARA, 2015
İÇİNDEKİLER
4 / Kısaltmalar
5 / Önsöz
7 / BÖLÜM 1: Giriş
17 / BÖLÜM 2: Eğitici Eğitimin Kapsamı
23 / BÖLÜM 3: Temel Eğitici Eğitimi Programı
26 / Eğitim Yöntem Ve Teknikleri
40 / Eğitimi Kolaylaştıran Teknikler
66 / Oturum 1: Tanışma
82 / Oturum 2: Öğrenme Süreçleri
96 / Oturum 3: Yetişkin Eğitimi
108 / Oturum 4: Yaşam Pozisyonları ve Kabul İletileri
120 / Oturum 5: Öğretim Yöntem ve Teknikleri
130 / Oturum 6: Grup Gelişiminin Süreci ve Grup Rolleri
144 / Oturum 7: Soru Sorma, Yönerge Verme, Örnek Kullanma
155 / Ek Oturum: TCE Eğitiminde Direnci Yönetmek
159 / BÖLÜM 4: Değerlendirme Modülü
175 / BÖLÜM 5: Raporlama
176 / Aile İçi Şiddetle Mücadele Projesi Polis Eğitim Raporu
179 / Sözlük
SÖZLÜK
3
KISALTMALAR
ASM
ASPB
BM
Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı
Birleşmiş Milletler
CEDAW
Convention on the Elimination of Discrimination against Women/
Kadına Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesi
GIZ
Deutsche Gesellschaft für Internationale Zusammenarbeit GmbH/
Alman Uluslararası İşbirliği
HÜKSAM
Hacettepe Üniversitesi Kadın Sorunları Uygulama ve Araştırma
Merkezi
KSGM
KYŞ
SB
STK
ŞÖNİM
TCE
TCDŞ
TSM
UNFPA
WAVE
WHO
4
Aile Sağlık Merkezi
Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü
Kadına Yönelik Şiddet
Sağlık Bakanlığı
Sivil Toplum Kuruluşu /Örgütü
Şiddet Önleme ve İzleme Merkezi
Toplumsal Cinsiyet Eşitliği
Toplumsal Cinsiyete Dayalı Şiddet
Toplum Sağlığı Merkezi
United Nations Population Fund / Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu
Women Against Violence Europe / Avrupa Şiddete Karşı Kadınlar Ağı
World Health Organization/ Dünya Sağlık Örgütü
AİLE İÇİ ŞİDDETLE MÜCADELE PROJESİ
Kadınlara Yönelik Şiddet ve Aile İçi Şiddetin Önlenmesi ve
Bunlarla Mücadeleye İlişkin Avrupa Konseyi Sözleşmesi (İstanbul Sözleşmesi) kadına yönelik şiddeti bir insan hakları ihlali ve
ayrımcılık olarak kabul etmektedir. Sözleşmede kadına karşı/
yönelik şiddet “ister kamu ister özel yaşamda meydana gelsin,
kadınlara fiziksel, cinsel, psikolojik veya ekonomik zarar veya
ıstırap veren veya verebilecek olan toplumsal cinsiyete dayalı her
türlü eylem ve bu eylemlerle tehdit etme, zorlama veya keyfi olarak özgürlükten yoksun bırakma” olarak tanımlanır. Sözleşme
çerçevesinde, “kadın” terimi 18 yaşın altındaki kız çocuklarını
da kapsamaktadır.
ÖNSÖZ
Buna ek olarak, Sözleşme kadına yönelik şiddetin en yaygın türü
olan aile içi şiddeti de tanımlamıştır: “Aile içi şiddet”, aile içerisinde veya hanede veya mağdur faille aynı evi paylaşsa da
paylaşmasa da eski veya şimdiki eşler veya partnerler arasında
meydana gelen her türlü fiziksel, cinsel, psikolojik veya ekonomik şiddet eylemi anlamına gelir.”
Kadınlara ve kız çocuklarına yönelik şiddet yeni bir olgu değildir.
Dünya Sağlık Örgütünün de vurguladığı gibi “Yeni olan, kadına
yönelik şiddetin münferit olaylar olmasından çok, kadınların ve
kız çocuklarının topluma katılım haklarını ihlal eden ve onların
sağlıklarına ve refahlarına zarar veren bir davranış örüntüsü olmasına yönelik anlayışın giderek daha çok kabul edilmesidir.”
Diğer bir deyişle, kadınlara ve kız çocuklarına yönelik şiddet, bir
insan hakları ihlali, kadına yönelik ayrımcılığın bir biçimi ve halk
sağlığı sorunu olarak kabul edilmektedir.
Türkiye’de ise 1980’li yıllarda başlayan kadın hareketleri, BM
Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesi’nin (CEDAW) Türkiye’de 1986 yılında yürürlüğe girmesi ve
1990 yılında Başbakanlığa bağlı olarak “Kadının Statüsü ve Sorunları Başkanlığı”nın kurulmasıyla hız kazanmıştır.
Bunu, BM Kadına Yönelik Şiddetin Önlenmesi Bildirgesinin
(1993) 1998 yılında yürürlüğe giren 4320 Sayılı “Ailenin Korunmasına Dair Kanun”a hukuki dayanak teşkil etmesi takip etmiş
ve bu kanunla kadına yönelik şiddetle mücadele bir devlet politikası haline gelmiştir. Bu gelişmeyi, 2002 yılında Türk Medeni
Kanunu’nda yapılan değişiklikler, 2003 yılında aile mahkemelerinin kurulması ve 2005 yılında Türk Ceza Kanunu’nda yapılan
POLİS EĞİTİCİ EĞİTİMCİSİ KILAVUZU
5
önemli değişiklikler izlemiştir. Bu yolla kadın erkek arasındaki eşitsiz güç
ilişkisi yasal düzlemde giderilmeye çalışılmıştır.
2007 yılında 4320 sayılı Ailenin Korunması Kanunu yeniden düzenlenmiştir. 2010 yılında Anayasa’nın 10. maddesi, “Kadınlar ve erkekler eşit
haklara sahiptir. Devlet, bu eşitliğin yaşama geçmesini sağlamakla yükümlüdür. Bu maksatla alınacak tedbirler eşitlik ilkesine aykırı olarak
yorumlanamaz.” şeklinde değiştirilmiştir.
Öte yandan Anayasa’nın 90. maddesine göre usulüne uygun yürürlüğe
konulmuş, temel hak ve özgürlüklere ilişkin uluslararası sözleşmeler iç
hukukun bir parçasıdır.
2011 yılı bir yandan Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığının kurulması
ve diğer yandan da İstanbul’da “Kadınlara Yönelik Şiddet ve Aile İçi
Şiddetin Önlenmesi ve Bunlarla Mücadeleye İlişkin Avrupa Konseyi Sözleşmesi’nin (İstanbul Sözleşmesi)” imzalanması gibi iki büyük gelişmeye
sahne olmuştur.
Son olarak 2012 yılında 6284 sayılı “Ailenin Korunması ve Kadına Karşı
Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun” çıkarılmış ve bu kanuna bağlı olarak
14 ilde Şiddet Önleme ve İzleme Merkezleri kurulmuştur. Ağustos 2015
itibariyle 36 ilde ŞÖNİM, diğer illerde ise Aile ve Sosyal Politikalar Müdürlükleri tarafından psikolojik danışmanlık, rehberlik ve sosyal destek
hizmetleri sunulmaktadır. ŞÖNİM’lerin ülke geneline yaygınlaştırılmasına yönelik çalışmalar devam etmekte olup, 2016 yılı sonuna kadar 81
ilde hizmet vermeye başlaması planlanmaktadır.
Yakın zamana kadar kadına yönelik şiddet bir aile içi mesele olarak görülmekte ve yaşananlar şiddetin bir sorun olarak görülmemesine neden
olmaktaydı. Hala bu tür görüşler olduğu görülse de sivil toplum örgütlerinin çabaları, aile içi şiddetle mücadelenin bir devlet politikası haline
gelmesi ve son olarak medyanın bu konudaki duyarlılığının artması gibi
pek çok gelişme yavaş da olsa bu algının değişmesine neden olmuştur.
Nitekim son zamanlarda yapılan araştırmaların bulguları, şiddetin sadece fiziksel şiddetten ibaret olduğu algısının değişmeye başladığını göstermektedir. Tüm bu gelişmelere rağmen, aile içinde yaşanan şiddetin
rapor edilmemesi ve şiddete maruz kalan kadınlara hizmet sunanların
çoğunun toplumsal cinsiyet eşitliğine ilişkin algı ve tutumlarının değişmemiş ya da yavaş değişiyor olması nedeniyle aile içinde özellikle kadına
yönelik şiddet, hâlâ kapalı kapılar ardında yaşanan bir olgu olmaya
devam etmektedir.
6
GİRİŞ
POLİS EĞİTİMİ KATILIMCI KİTABI
1
7
AİLE İÇİ
ŞİDDETLE
MÜCADELE
PROJESİ
Aile İçi Şiddetle Mücadele İçin Kadın Sığınmaevleri
Projesi, kısa adıyla Aile İçi Şiddetle Mücadele Projesi 27 Aralık 2013 tarihinde başlamıştır ve 27 Aralık
2016 tarihinde tamamlanacaktır. Projenin paydaşları
arasında Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı -Kadının
Statüsü Genel Müdürlüğü (Ana Yararlanıcı), İçişleri Bakanlığı -Mahalli İdareler Genel Müdürlüğü (eş
yararlanıcı) ve Emniyet Genel Müdürlüğü)-, Adalet
Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, belediyeler ve STK’lar
bulunmaktadır.
Projenin danışmanlığını, Deutsche Gesellschaft für Internationale Zusammenarbeit GmbH (GIZ) liderliğinde, EDUSER Eğitim Danışmanlık ve Uzmanlık Hizmetleri; Hacettepe Üniversitesi Kadın Sorunları Uygulama
ve Araştırma Merkezi (HÜKSAM) ve Internationaler
Bund’un yer aldığı bir Konsorsiyum yapmaktadır.
Projenin genel amacı, Türk Hükümeti’nin
Türkiye’de kadınların insan haklarının korunması konusunda ortaya koyduğu çabalara katkıda bulunmaktır.
Projenin hedefi ise, şiddete/aile içi şiddete
maruz kalan kadınlar için destek hizmetlerinin
kurulması ve/veya sağlanması yoluyla 26 ilde
kadınların şiddete karşı yeterli korunmalarını
sağlamaktır.
Bu genel amaç ve hedeften hareketle proje için iki
sonuç belirlenmiştir:
Aile İçi Şiddetle Mücadele
İçin Kadın Sığınmaevleri
Projesi, kısa adıyla Aile
İçi Şiddetle Mücadele
Projesi 27 Aralık 2013
tarihinde başlamıştır ve
27 Aralık 2016 tarihinde
tamamlanacaktır.
8
Sonuç 1: Şiddete/aile içi şiddete maruz kalan kadınlar için destek hizmetlerinin kurulması ve/veya
sağlanması yoluyla 26 ilde şiddete karşı korumanın
artırılması.
Sonuç 2: 26 ilde kadınlara yönelik şiddetle mücadele mekanizmalarının iyileştirilmesi için merkezi ve
yerel yönetim organları ile yerel STK’lar arasında işbirliğinin güçlendirilmesi.
Aile İçi Şiddetle Mücadele Projesi, bir anlamda “Aile
içi Şiddete Maruz Kalan Kadınlar için Sığınma Evleri
Bölüm 1
Bölüm 3
Bölüm 2
Kurulması Projesi’nin (2006)” devamı niteliğindedir ve proje ile 8 ilde
uygulanan önceki projenin çıktılarının 18 ile daha yaygınlaştırılması öngörülmüştür. Projenin uygulanacağı iller, Adana, Afyonkarahisar, Ankara, Antalya, Bursa, Çanakkale, Denizli, Diyarbakır, Düzce, Erzurum,
Eskişehir, Gaziantep, Isparta, İstanbul, İzmir, Kırşehir, Kocaeli, Konya,
Manisa, Mersin, Nevşehir, Sakarya, Samsun, Şanlıurfa, Trabzon ve Van
olarak belirlenmiştir. Bu illerin sekizi (Ankara, Antalya, Bursa, Eskişehir,
Gaziantep, İstanbul, İzmir ve Samsun) önceki 2006 Projesi’nin illeridir
ve bu projede de merkez il görevini üstlenmektedir.
Bölüm 4
Proje teknik destek ve hibe olmak üzere iki bileşenden oluşmaktadır.
Teknik destek bölümünde yer alan faaliyetler dört bileşen altında toplanabilir: a) Kadına yönelik şiddet konusunda hizmet sunanların kapasitelerinin geliştirilmesi, b) Koordinasyon ve işbirliğinin geliştirilmesi, c)
Hizmet kalitesinin iyileştirilmesi ve d) Sürdürülebilirliğin sağlanması.
Kapasitenin
Geliştirilmesi
Hizmet Kalitesinin
İyileştirilmesi
Sürdürülebilirliğin
Sağlanması
Koordinasyon ve İşbirliğinin
Güçlendirilmesi
Bölüm 5
Şekil 1: Aile İçi Şiddetle Mücadele Projesinin Bileşenleri
Projede yer alan tüm faaliyetlere sağlam bir temel oluşturulması amacıyla bir Mevcut Durum ve Eğitim İhtiyaç Analizi gerçekleştirilmiştir. Söz
konusu analizden çıkan sonuçlar göz önünde bulundurularak Projenin
Şartnamesinde yer alan faaliyetler gözden geçirilmiş ve gerekli değişiklikler yapılmıştır.
Birbirini tamamlayan bileşenlerden ilki hizmet sunanların var olan kapasitelerini geliştirmektir. Kapasite gelişimi iki yolla gerçekleştirilecektir.
Bir yandan eğitici eğitimleri/eğitimler yoluyla hizmet sunanların kadına
yönelik şiddet konusunda daha donanımlı olmaları sağlanırken, diğer
yandan çalışma ziyaretleri yoluyla yurt içi ve yurt dışında belirlenen en iyi
örnekler incelenecektir.
Eğitimler ve çalışma gezileri sadece kapasitenin geliştirilmesini sağlamayacak, aynı zamanda hizmet kalitesinin iyileştirilmesi bileşenine de katkıda bulunacaktır. Buna ek olarak geliştirilecek bir izleme ve süpervizyon
mekanizmasıyla hizmetlerin daha kaliteli olması sağlanacaktır. Ayrıca
var olan formların ve iş akışlarının gözden geçirilerek geliştirilmeleri de
hizmet kalitesini artıracaktır.
9
Kadına yönelik şiddet konusunda hizmet sunanlar arasındaki işbirliği ve
koordinasyonun güçlendirilmesi projenin önemli bileşenlerinden birisidir. Diyalog toplantıları yoluyla il eylem planları ve tüm tarafların dâhil
edileceği bir koordinasyon mekanizması geliştirilecektir.
Eğitimler ve Süpervizyon
Proje kapsamında kadına yönelik şiddet konusunda hizmet veren paydaşlara eğitici eğitimleri/eğitimler verilecektir (Tablo 1).
Tablo 1: Verilecek eğitimlerin türü, gün ve katılımcı sayısı
Eğitimin Türü/ Katılımcı Sayısı
Kurum/Kuruluş
Eğitim
Eğitici Eğitimi
Süpervizyon Eğitimi
125 (5 gün)
125 (5x5 gün)
125
İç İşleri Bakanlığı (Polis)
500 (5 gün)
26 (2 gün)
200 (5 gün)
26 (2 gün)
ASPB
Adalet Bakanlığı
Aile Mahkemesi
Uzmanları
150 (3 gün)
Yazı İşleri Müdürleri
125 (5 gün)
Adli Tıp Uzmanları
50 (3 gün)
Adalet Akademisi
Öğretim Görevlileri
Belediyenin Danışma
Merkezi Çalışanları
26 (2 gün)
25 (5 gün)
100 (3 gün)
Tablo1’de de görüldüğü üzere 500 polise eğitici eğitimi ve daha sonra
aralarından seçilecek 26 kişiye süpervizyon eğitimi verilecektir.
Süpervizyon, meslekte daha deneyimli birisinin daha az deneyime sahip
olan birisi için gözlem yapma, bilgi ve destek verme ve izleme yoluyla
gerçekleştirdiği öğrenme ve gelişim süreci olarak tanımlanabilir. Süpervizyon yoluyla, verilen eğitimlerin ve hizmetlerin kalitesinin arttırılması,
aynı zamanda çalışanların hizmet sunarken karşılaştıkları sorunlarla etkili bir biçimde baş etmeleri amaçlanmaktadır.
10
Bölüm 1
Bölüm 2
Eğitici Eğitimlerinin Çıktıları
Eğitici eğitimlerinin hedefleri;
Bölüm 3
• Kadına yönelik şiddet konusunda verilen hizmetlerin kalitesinin iyileştirilmesi amacıyla hizmet sunanların bilgi, beceri ve davranışlar geliştirmelerini,
• Katılımcıların belirlenen eğitimci (formatör) düzeyine erişebilmeleri ve
illerde meslektaşlarını eğitebilir hale gelebilmelerini sağlamaktır.
Bölüm 4
Eğitim programı sonunda katılımcılar;
• Toplumsal cinsiyet eşitliği ve kadına yönelik şiddet konularında farkındalık kazanır.
Bölüm 5
• Kadına yönelik şiddet konusunda hizmet veren tüm kurum/kuruluşlara, kurumlar arası ve kurum içi iş akışlarına ilişkin bilgi düzeyini
arttırır.
• Kadına yönelik şiddetle ilgili uluslararası sözleşmeler ve vaka çalışmaları yoluyla ulusal yasal düzenlemelere ilişkin bilgi düzeylerini arttırır.
• Şiddete maruz kalan kadınla ve şiddet uygulayanla görüşme teknikleri konusunda bilgi ve beceri kazanır.
• Meslektaş süpervizyonunu öğrenir ve süpervizyon verebilir.
• Kendi illerinde meslektaşlarını eğitecek becerileri kazanır.
Polis Eğitim Seti
Polis için hazırlanan eğitim seti üç materyalden oluşmaktadır:
1.Eğitici Eğitimi Kılavuzu: Eğitici eğitimi verecek olan uzmanlar için
hazırlanmıştır. Beş günlük eğitici eğiminin son 1 ½ gününü kapsamaktadır.
2.Eğitici El Kitabı: Beş günlük eğitici eğitimi alarak eğitimci olacak katılımcılar için hazırlanmıştır. Eğitimciler kendi illerinde eğitim programlarına bağlı olarak 3 günlük eğitimler verecektir.
3.Katılımcı Kitabı: İllerde verilecek eğitimlerde katılımcılara dağıtılacak
bir başvuru kitabıdır.
11
Eğitim Setinin Hazırlık Süreci
Eğitim seti geliştirme süreci aşağıdaki aşamalardan oluşmaktadır:
1
Mevcut Durum ve Eğitim İhtiyaç Analizi
Paydaşların eğitim konusundaki ihtiyaçları, Mevcut Durum ve Eğitim İhtiyaç Analizi kapsamında kurumların doldurdukları formlar ve kilit kişilerle
yürütülen derinlemesine ve odak grup görüşmeleri yoluyla belirlenmiştir.
2
Eğitim Materyali Geliştirme Ana Ekibinin Oluşturulması
Öncelikle paydaşların hizmet sundukları alanlara göre hukuk, sağlık,
polis, sosyal hizmetler, psikososyal ve süpervizyon konularında ekipler
oluşturulmuş ve bu ekiplere izleme ve etki analizi konusunda bir uzman
da dâhil edilmiştir.
3
Var Olan Materyallerin Gözden Geçirilmesi
Oluşturulan ekipler tarafından, Mevcut Durum ve Eğitim İhtiyaç Analiz
Raporu da dâhil olmak üzere kadına yönelik şiddetle mücadele kapsamında önceki proje ya da programlarda geliştirilen materyaller incelenerek eğitim ihtiyaçlarında eksik kalan konular olup olmadığı saptanmıştır.
4 Sektörel Toplantılar
Her ekip, sorumlu olduğu paydaşlarla sektör toplantıları gerçekleştirerek, geçmişte verilen eğitimler, eğitim ihtiyaçları ve materyallerin kapsamı konularında görüş alış verişinde bulunmuştur.
5
Eğitim materyallerinin ana hatlarının belirlenmesi
Yukarıda söz edilen tüm veriler ışığında ekipler her sektörün ihtiyacını karşılayacak eğitim materyallerinin kapsayacağı konulara ilişkin ana
hatları, diğer bir deyişle materyallerin içeriklerini belirlemişlerdir. Bu ana
hatlar ilgili paydaşlarla paylaşılarak geribildirimleri alınmış ve gerekli
düzeltmeler yapılmıştır.
6 Eğitim Materyallerinin Hazırlanması
Materyallerin hazırlanması aşamasında da ekipler sektörel toplantılar
yoluyla ilgili paydaşlarla görüş alış verişinde bulunmaya devam etmişlerdir.
12
Bölüm 1
Bölüm 2
Hazırlanan eğitim materyalleri öncelikle ana yararlanıcı olan Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığının
görüşlerine sunulmuştur. Alınan geribildirimler ve
görüşler eğitim materyallerine yansıtıldıktan sonra ilgili paydaşlarla paylaşılmıştır. Son olarak diğer paydaşlardan gelen geribildirimler doğrultusunda eğitim
materyalleri yeniden gözden geçirilmiştir.
Eğitici eğitimlerini
tamamlayan
eğitimciler illerine
döndüklerinde
meslektaşlarına
eğitimler
vereceklerdir.
Bölüm 3
7 Eğitim Materyallerinin Teslim Edilmesi
Bölüm 4
8 Eğitim Materyallerinin Tasarımı ve Basımı
Bölüm 5
Eğitim materyalleri test eğitiminden alınan geribildirimler doğrultusunda gözden geçirilerek son halini
almış, tasarımı yapılarak basılmıştır.
Yukarıdaki aşamalarda da belirtildiği üzere, proje
kapsamında geliştirilen tüm eğitim materyalleri katılımcı yöntemle hazırlanmıştır. Her aşamada paydaşların görüş ve önerileri göz önünde bulundurulmuş,
eğitim materyallerinin paydaşların ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde hazırlanmasına azami dikkat gösterilmiştir.
Eğitici Eğitimlerinin Düzenlenmesi
26 ilden gelen 500 polis için verilecek eğitici eğitimlerinin, 25 kişilik gruplarda Aralık 2015 – Mart 2016
tarihleri arasında yapılması planlanmıştır. Bu eğitimler kapsamında ve eğitimlerden üç ay sonrasında eğitici eğitimi alan katılımcıların dâhil olacağı bir etki
analizi yürütülecektir. Bu yolla eğitimlerin katılımcılar
ve sundukları hizmetler üzerindeki etkileri değerlendirilmeye çalışılacaktır.
İl Eğitimlerinin Düzenlenmesi
Eğitici eğitimlerini tamamlayan eğitimciler illerine
döndüklerinde meslektaşlarına eğitimler vereceklerdir. İllerde verilecek eğitimlerin, aşağıdaki nedenlerden dolayı eğitim alan iki eğitimci tarafından verilmesi önemlidir:
13
• Eğitimciler, iki kişi eğitim verdiklerinde birbirlerini
gözlemleyebilecekler ve performanslarına ilişkin
birbirlerine geribildirim verebileceklerdir.
• İl eğitimleri bir kişinin veremeyeceği kadar uzun ve
kapsamlı eğitimlerdir. Böylelikle eğitimlerin yükü
tek bir eğitimcinin üzerine yüklenmeyecektir.
• Özellikle beceri kazandırmada eğitimcilerin uygulamaları, önce kendilerinin yapması katılımcıların
görerek öğrenmelerini sağlayacaktır.
• Bir eğitimci tıkandığında, bir konuyu unuttuğunda
ya da yorulduğunda diğeri devreye girecek ve eğitimin sekteye uğramasını engelleyecektir.
• Grup çalışmaları yapılırken her iki eğitimci de
grupları ziyaret edebilecek ve gruplara yeterli desteği sağlayabileceklerdir.
Eğitimlerden arzu edilen etkililiğin sağlanabilmesi için
en fazla 20 -25 katılımcının katılması önerilmektedir.
Bu sayının üzerindeki katılımcı sayısı etkinliklerin yapılmasını zorlaştıracak ve bu nedenle eğitimin istenen
etkisi sağlanamayacaktır.
Polis için illerde verilecek eğitimlerin üç gün sürmesi önerilmektedir. Bu eğitimin tamamı birbirini takip
eden üç günde verilebileceği gibi, haftada bir gün
olmak üzere üç haftada da tamamlanabilir. Önemli
olan burada verilen eğitim programına uyulmasıdır.
Ancak eğitimin bütünlüğünün korunması ve arzu edilen etkinin yaratılabilmesi açısından eğitim günlerinin
arasının bir haftadan fazla olmaması önerilmektedir.
Polis için illerde verilecek
eğitimlerin üç gün
sürmesi önerilmektedir.
Bu eğitimin tamamı
birbirini takip eden üç
günde verilebileceği gibi,
haftada bir gün olmak
üzere üç haftada da tamamlanabilir.
14
Eğitimde yer alan oturumlar belli bir mantık sırası ve
konu bütünlüğü gözetilerek hazırlanmıştır. Dolayısıyla
illerde verilecek eğitimlerde oturumların verildiği sırada ve şekilde uygulanması önemlidir. Bu aynı zamanda verilecek tüm eğitimlerde belli bir standardın
yakalanması konusunda da önem arz etmektedir.
İllerde verilecek eğitimin programı sizleri bilgilendirmek üzere aşağıda verilmiştir.
Bölüm 1
Bölüm 2
Polis İçin İl Eğitimleri Programı
İllerde verilmesi önerilen 3 günlük eğitim programı aşağıda verilmiştir.
OTURUM
10.15 / 10.30
ARA
2
12.15 / 13.15
13.15 / 14.15
ARA
3
14.15 / 14.30
14.30 / 15.30
ARA
4
OTURUM
09.00 / 10.15
5
10.15 / 10.30
10.30 / 12.15
13. / 14.
15
6
Kadına Yönelik Şiddet (tanımı, türleri ve nedenleri, etkileri)
Kadına Yönelik Şiddet (şiddet maruz kalan kadınla çalışma etiği ve ilkeleri)
ARA
7
14.15 / 14.30
14.30 / 15.30
GÜN 2
ARA
12.15 / 13.15
15
Şiddet Mağduru İle Görüşme
ARA
8
Şiddet Mağduru ve Şiddet Uygulayanla Görüşme
OTURUM
09. / 10.
00
15
9
10.15 / 10.30
10.30 / 12.15
10
15.30 / 16.15
Kadına Yönelik Şiddet Konusunda Sunulan Hizmetler
Kadına Yönelik Şiddetle Mücadeleye İlişkin Mevzuatta Polisin Rolü ve Sorumlulukları
ARA
11
14.15 / 14.30
14.30 / 15.30
GÜN 3
ARA
12.15 / 13.15
13.15 / 14.15
Bölüm 4
10.30 / 12.15
Tanışma, Beklentilerin Alınması, Grup Kurallarının Belirlenmesi, Ön-testin Uygulanması
Bölüm 3
1
Bölüm 5
09.00 / 10.15
GÜN 1
İş Akışı ve KYŞ Konusunda Doldurulması Gereken Formlar
ARA
12
Vaka Çalışması
Son-testin Uygulanması ve Kapanış
POLİS EĞİTİCİ
SAĞLIK
ÇALIŞANLARI
EĞİTİMCİSİ
EĞİTİCİ
KILAVUZU
EĞİTİMCİSİ KILAVUZU
15
Eğitimlerin Değerlendirilmesi
Eğitici eğitimleri ve illerde verilecek eğitimlerde katılımcılara tanışma, beklentilerin alınması ve grup
kurallarının belirlenmesini takiben ön test ve eğitimin
kapanışından önce son-test uygulanacaktır. Birbirinin
aynısı olan bu testlerin uygulanmasındaki amaç katılımcıların hangi bilgi ve beceri düzeyi ile geldiklerini
ve eğitim sonunda bilgi ve beceri düzeylerini hangi
düzeye taşıdıklarını değerlendirmektir. Diğer bir deyişle eğitimin katılımcıların bilgi ve beceri düzeylerinde bir değişikliğe yol açıp açmadığını öğrenebilmektir. Etkili bir eğitimin katılımcıların bilgi ve beceri
düzeylerini arttırdıkları bir eğitim olması beklenir. Uygulanacak testler, testlerin veri girişinin ve analizinin
nasıl yapılacağı kılavuzun Değerlendirme Bölümünde
yer almaktadır. Öntest ve son test olarak kullanılacak
testler sırasıyla Ek 1-Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Tutum
Ölçeği, Ek 2 - Kadına Yönelik Şiddet ve Sunulan Hizmet Bilgisi Anketi, Ek 3 - Şiddete Maruz Kalmış Kadınlarla Psikolojik Değerlendirme Görüşmesi Anketi, Ek
4 - Kadına Yönelik Şiddetle Mücadeleye İlişkin Mevzuat Bilgisi Anketi’dir.
Eğitimlerin Raporlanması
Eğitimcilerin illerde
yaptıkları eğitimi
raporlamaları
beklenmektedir. Rapor
formatı el kitabının
5. Bölüm Raporlama
kısmında yer almaktadır.
16
Hem eğitici eğitimlerinin hem de illerde yapılacak
eğitimlerin, eğitimciler tarafından raporlanması beklenmektedir. Her iki eğitim için de rapor formatı aynı
olup, format Raporlama Bölümünde yer almaktadır.
Bu formatta yer alan başlıkların eksiksiz olarak doldurulması, ön ve son-testlerin analizleri ile katılımcı
listelerinin de rapora eklenmesi önemlidir.
EĞİTİCİ
EĞİTİMİNİN KAPSAMI
2
17
EĞİTİCİ
EĞİTİMİ
Eğitici eğitimi, aile mahkemesi uzmanlarının eğitici eğitimleri hariç, iki günlük Temel Eğitici Eğitimi Programı
ve üç günlük İl Eğitim Programından oluşmaktadır. Aile
mahkemesi uzmanlarının eğitici eğitimi ise bir günlük
Temel Eğitici Eğitimi ve iki günlük İl Eğitim Programı
olarak tasarlanmıştır. Böylelikle bir yandan katılımcıların, eğitimci becerileri kazanırken diğer yandan illerdeki eğitimlerin nasıl verileceğini öğreneceklerdir. Eğitici
eğitiminin ilk iki gününde Eğitici Eğitimi Kılavuzu, geriye
kalan üç günlük eğitimde ise her sektör için hazırlanan
Eğitici El Kitabı kullanılacaktır.
1.GÜN
2.GÜN
Sağlık Çalışanları
Polis
4.GÜN
5.GÜN
Sağlık Çalışanları Eğitimi
Temel Eğitici Eğitimi
Aile Mahkemesi Uzmanları
3.GÜN
Polis Eğitimi
Yazı İşleri Müdürleri Eğitimi
Aile Mah. Uzmanları Eğitimi
Eğitici Eğitimine Genel Bakış
Eğitici eğitimleri polis, sağlık çalışanları, aile mahkemesi uzmanları, yazı işleri müdürleri, Adalet Akademisi öğretim görevlileri ile Aile ve Sosyal Politikalar
Bakanlığı çalışanları için beşer günlük, aile mahkemesi uzmanları için üçer günlük eğitimler olarak hazırlanmıştır.
Her gün 90-120 dakikadan oluşan ve özellikli
konuların ele alındığı
dört oturumdan ve 3 aradan oluşmaktadır.
18
Her gün 90-120 dakikadan oluşan ve özellikli konuların ele alındığı dört oturumdan ve 3 aradan oluşmaktadır. 15’er dakikalık iki çay/kahve arası ve 60
dakikalık yemek arası bulunmaktadır. Eğitim her gün
09.00’da başlayıp 17.00’de bitecek şekilde planlanmıştır.
Eğitimin her günü ve öğleden sonraki oturumlar bir
ısınma ya da enerji veren bir etkinlikle başlayacaktır.
Bu etkinlikler, ısınma etkinliklerini takip eden oturumları yürütecek olan uzmanlar tarafından yaptırılacaktır.
Bölüm 1
Bölüm 3
Bölüm 2
Her günün sonunda bir etkinlik yoluyla Gün Sonu Değerlendirilmesi yapılacaktır. Gün sonu değerlendirilmeleri günün son oturumunu yürüten
uzman tarafından yapılacak ve yine aynı uzman tarafından eğitim raporunun ilgili bölümünde raporlanacaktır. Bu bölümde yer alan farklı
ısınma ve gün sonu değerlendirme etkinliklerinden yararlanabilirsiniz.
Eğitici Eğitimi Kılavuzunun İçeriği
Eğitici eğitimi kılavuzu aşağıdaki bölümleri içermektedir:
Bölüm 4
1.Bölüm Giriş:Bu bölüm sizlerin proje ve proje kapsamında verilecek
eğitimler konusunda bilgilenmeniz için hazırlanmıştır. Dolayısıyla projeyi tanıtacağınız ilk oturum olan Tanışma Oturumundan önce Giriş
kısmını okumanız önerilmektedir.
Bölüm 5
2.Bölüm Eğitici Eğitimi:Bu bölüm eğitici eğitiminin ve kılavuzun tasarımına ilişkin bilgiyi ve iki günlük eğitici eğitimi programını kapsamaktadır.
3.Bölüm Temel Eğitici Eğitimi Programı:Katılımcıların eğitimci becerilerini geliştirmek üzere hazırlanmış ilk iki günü kapsayacak program
yer almaktadır.
4.Bölüm Değerlendirme:Değerlendirme Bölümü, eğitimin kısa dönemli etkisini değerlendirmek üzere hazırlanan testlerin, bu testlerle
toplanan verinin nasıl girileceğini ve analiz edileceğini açıklamaktadır.
5.Bölüm Raporlama:Sizlerin eğitimlerin kendi bölümünüzü nasıl raporlayacağınızı açıklayan bölümdür. Değerlendirme kapsamında
gerçekleştirilen ön-test ve son testlerin de analizini içerecek olan raporun her eğitim bitiminden sonra beş gün içinde teslim edilmesi
beklenmektedir.
6.Sözlük:Eğitim materyallerinde kullanılan tüm kavram ve terimler sözlük bölümünde tanımlanmıştır.
19
5 Günlük Eğitici Eğitimi Programı
OTURUM
09.00 / 10.30
1
10.30 / 10.45
10.45 / 12.15
2
ARA
3
14.45 / 15.00
15.00 / 16.30
Tanışma, Beklentilerin Alınması, Grup Kurallarının Belirlenmesi,
Ön-testin Uygulanması
ARA
12.15 / 13.15
13.15 / 14.45
GÜN 1
ARA
4
16.30 / 16.45
Günün Değerlendirmesi
OTURUM
09.00 / 10.30
5
10.30 / 10.45
10.45 / 12.15
6
Kadına Yönelik Şiddetin Kadınlar ve Çocuklar Üzerindeki Etkileri
ARA
7
14.45 / 15.00
15.00 / 16.30
Isınma/ Kadına Yönelik Şiddet (tanımı, türleri ve nedenleri)
ARA
12.30/ 13.30
13.30 / 14.45
GÜN 2
Şiddet Mağduru İle Görüşme
ARA
8
16.30 / 16.45
Şiddet Mağduru ve Şiddet Uygulayanla Görüşme
OTURUM
09.00 / 10.30
9
10.30 / 10.45
10.45 / 12.15
10
16.45 / 17.00
20
Kadına Yönelik Şiddet (şiddete maruz kalan kadınla çalışma etiği ve ilkeleri)
ARA
11
15.00 / 15.15
15.15 / 16.45
Isınma/Kadına Yönelik Şiddet Konusunda Sunulan Hizmetler
ARA
12.30 / 13.30
13.30 / 15.00
GÜN 3
ARA
12
OTURUM
09.00 / 10.30
13
10.30 / 10.45
10.45 / 12.15
14
Veri Girişi, Veri Analizi, Raporlama
ARA
15
14.45 / 15.00
15.00 / 16.30
İş Akışı ve KYŞ Konusunda Doldurulması Gereken Formlar /Vaka Çalışması
ARA
12.15 / 13.15
13.15 / 14.45
GÜN 4
Öğrenme Süreçleri
ARA
16
16.30 / 16.45
Yaşam Pozisyonları ve Kabul İletileri
OTURUM
09.00 / 10.30
17
10.30 / 10.45
10.30 / 12.15
18
Öğretim Yöntem ve Teknikleri
ARA
19
14.45 / 15.00
15.00 / 16.30
Isınma/ Yetişkin Eğitimi
ARA
12.15 / 13.15
13.15 / 14.45
GÜN 5
Grup Süreci ve Grup Rolleri
ARA
20
Soru Sorma, Yönerge Verme, Örnek Kullanımı
16.30 / 16.45
Son Testin Uygulanması/ Veri Girişi ve Raporlama
16.45 / 17.30
Eğitimin Değerlendirilmesi ve Kapanış
21
Eğitici El Kitabının Tasarımı
Oturumlar: Her oturum, o oturumun sonunda katılımcıların kazanmalarını
beklediğimiz hedeflerle başlamaktadır. Bunu oturumun süresi ve Önemli Not
izlemektedir. Önemli Not kısmı o oturumun genel amacını ve varsa dikkat edilmesi gereken noktaları vurgulamak için hazırlanmıştır.
Temel Mesajlar: Çoğu oturumun başında temel mesajlar yer almaktadır. Bu
mesajlar oturumun hedefleriyle örtüşmektedir. Dolayısıyla oturum sürecinde bu
mesajların vurgulanması hedeflere ulaşılmasında yardımcı olacaktır.
Etkinlikler: Oturumlarda yer alan etkinlikler belli bir mantık sırası gözetilerek
oluşturulmuş ve sıralanmıştır. Dolayısıyla etkinliklerin verilen sırada ve şekilde
uygulanması önemlidir.
Her bir etkinliğin akışı kolayca izleyebilmeniz için numaralandırılmış ve etkinliği nasıl yürüteceğiniz, soracağınız sorular, sunumunuzda yapacağınız açıklamalar ve etkinliği nasıl toparlayacağınıza ilişkin ifadeler dâhil olmak üzere
adım adım tarif edilmiştir. Eğitici Eğitimi Kılavuzu ve Eğitici El Kitabında bu
tarzın benimsenmesinin iki önemli nedeni vardır. Bunlar, tüm eğitimlerin aynı
standartlarda verilmesini sağlamak ve eğitimcilerin tıkanması ya da unutması
durumunda eğitimcilere destek olmaktır.
Çalışma Sayfaları: Çoğu oturumun sonunda etkinliklerle ilgili çalışma sayfaları bulunmaktadır. Diğer hazırlıklarla birlikte, katılımcılara dağıtacağınız çalışma sayfalarını eğitimden önce çoğaltarak hazır etmeniz önemlidir. Ayrıca
eğitimin ilk oturumunda ve son oturumunda uygulanacak testlerin de çoğaltılıp
hazırlanması gerekmektedir.
Değerlendirme Soruları: Hemen her etkinliğin sonunda katılımcıların o oturumdan aldıkları kazanımların değerlendirilmesi ve konuyu kısaca özetlemek
amacıyla birkaç sorunun tartışılması istenmektedir. Kendinizi ve oturumu değerlendirmeniz için bu soruları tartışmanız ve sizin için önemli gördüğünüz yorumları dilerseniz raporunuza alıntı olarak eklemeniz önerilmektedir.
22
TEMEL EĞİTİCİ
EĞİTİMİ PROGRAMI
3
“Eğitmenlik düşünmek, bir şeyler
yapmak ve hissetmekle ilgilidir.”
Ne Biliyor?
Ne Bilmek İstiyor?
Nasıl Öğrenecek?
24
Bölüm 1
Bölüm 2
Eğitimin başlama saatinden önce gelin, eğitim odası ve kaynakların tam
olarak hazırlanmasını sağlayın.
Katılımcıları sıcak bir şekilde karşılayın, rahat ve huzurlu bir ortam oluşturun.
Oturumu zamanında başlatın.
Katılımcıların ihtiyaçlarına önem verin
ve oturumu buna göre düzenleyin.
Bölüm 3
Bölüm 4
Son dakikada ortaya çıkan sorunların
önlenmesi için oturuma iyi bir şekilde
hazırlanın, oturum planınızı oluşturun
ve kullanacağınız bütün materyalleri
kontrol edin.
Katılımcıların eğitim ve kültürel düzeylerine uygun olarak eğitim programını yürütün.
Grup çalışma ilkelerini (grup kuralları) katılımcılarla birlikte kararlaştırın,
uygulayın ve kişisel olarak bunlara
her zaman uyun.
Bölüm 5
Eğitimcilerin her zaman katılımcılara örnek olacak, takdir ve saygılarını kazanacak şekilde davranmaları beklenmektedir. Eğitimcilerin
şunlara uymasında yarar vardır;
Katılımcıların kendilerine güvenmelerini ve öğrendiklerinden memnun
olmalarını sağlamak için sık sık teşvik
edici ifadeler kullanın.
Yetişkin eğitim ilke ve yöntemlerine
uyun, eşitlikçi ve paylaşımcı bir program yürütün.
Herhangi bir anlaşmazlık durumunda
sakin ve kararlı bir şekilde müdahale
edin, anlaşmazlık ilk ortaya çıktığında sakin ve nazik davranarak bunu
azaltmaya ve çözmeye çalışın.
Oturum süresine uyun ve belirttiğiniz
saatte bitirin.
Grubun bütün üyelerinin eğitim sürecine katılmalarını sağlayın ve herkese
eşit davranarak önem verdiğinizi hissettirin.
25
1
Büyük Grup Tartışması
Eğitimcinin yönlendirmesiyle gruptaki tüm katılımcıları ilgilendiren sorunlar/
konular üzerinde ve belirli bir amaca yönelik karşılıklı görüşmelerdir. Bu
yöntemi geleneksel soru-cevap yönteminden ayırmak gerekir. Geleneksel
soru-cevap yönteminde etkileşim daha çok eğitimciyle katılımcılar arasında
ve çok sınırlı bir konu üzerinde olmaktadır. Tartışma yönteminde ise hem
katılımcılar ve eğitimci, hem de katılımcılar arasında dinamik bir etkileşim
ve alışveriş vardır.
26
 Katılımcıların anlayışlarını, kavrama, eleştirel düşünme yetilerini geliştirir.
 Önyargılarını azaltır.
 Başkalarının düşüncelerine saygı duymayı sağlar.
 Katılımcıların birbirlerinden öğrenmelerini sağlar.
 Kendi kendine değerlendirme becerisinin gelişmesine katkısı olur.
 Katılımcıların başkalarını dikkatle dinlemesini ve
kendilerini anlatmasını kolaylaştırır.
Bölüm 2
Bölüm 1
 Katılımcıların ilgilerini uyandırır.
 Eğitimci de katılımcılarla
aynı haklara sahiptir.
Herkesi tartışmaya
özendirir, katılımı artırmaya
çalışır.
 Eğitimci zaman zaman
tartışmayı özetleyerek
ya da bir katılımcıya
özetleterek tartışmanın
geçirdiği aşamaları grubun
görmesine ve karar
vermesine zemin hazırlar.
 Eğitimci tartışmanın konu
dışına çıkmamasına özen
gösterir.
UYGULAMA
 Hoş ve samimi bir havanın doğması için konuya
uygun bir giriş yapılır.
 Herkesin katılması sağlanır. Tartışmayı tekeline almak isteyenler engellenir.
 Tartışma özetlenir.
27
Bölüm 3
YARARLARI
 Tartışma bir sohbet değil,
amaçlı bir konuşmadır.
Bölüm 4

Yeni bir bilgi verileceğinde, katılımcıların önyargılarını öğrenmenin önemli olduğu durumlarda ya
da fazlaca önyargının olduğu konular için kullanılabilir.
ÖNEMLİ NOT
Bölüm 5
KULLANIMI
2
Küçük Grup Tartışması
Katılımcıların küçük gruplar halinde deneyim ve fikirlerini paylaşmaları ya
da birlikte problem çözmeleri küçük grup tartışması olarak tanımlanır.
28
 Problem çözümü becerisi kazandırır. Katılımcıların
birbirlerinden öğrenmelerini sağlar. Öğrenme sürecinde katılımcılara önemli bir sorumluluk duygusu verir.
 Sorular tartışmanın
yönetimine yardımcı
olur. Herkes katılım için
özendirilmelidir.
 Ekip çalışmasını destekler. Kişisel değerleri açığa
çıkarır. Katılımcıların öğrenmelerini kontrol etme
becerilerini geliştirir.
 Paylaşmayı ve işbirliğini destekler. Tartışma ile alınan bilgilerin netleşmesini ve güçlenmesini sağlar.
UYGULAMA
 Gruplar dört-yedi kişiden oluşur. Ne tartışılacağı
anlatılarak grup görevlendirilir.
 Grup içinden tartışma yöneticisi, kayıt görevlisi ve
bulguları büyük gruba aktaracak sözcü belirlemeleri söylenir. Her grubun görevini anladığından
emin olmak gerekir.
 Gruplara tartışma için zaman verilir. Bu sürede
eğitimcinin gruplardan soru gelmedikçe tartışmaya katılması gerekli değildir.
 Grubun bulguları sözcü tarafından büyük gruba
sunulur (problem çözümü, sorulara cevap ya da
bir derleme olabilir).
 Eğitimci grubun sunusundan çıkan temel noktaları
belirler. Bu alıştırmadan ne öğrendikleri sorulur.
Öğrendiklerini nasıl uygulayabilecekleri öğrenilir.
 Katılımcıların soru sorması desteklenmelidir.
Bölüm 3
 Katılımcılar aynı fikirde
olmasalar da birbirlerini
dinlemeleri sağlanmalıdır.
Grup tartışmasının yalnızca
bir ya da iki kişi tarafından
yönlendirilmemesine dikkat
edilmelidir.
Bölüm 2
Bölüm 1
YARARLARI
 Gruptan istenen iş çok açık/
net belirtilmelidir. Zaman
sınırı verilmelidir.
Bölüm 4

Özellikle zaman sınırlı olduğu durumlarda, katılımcıların görüşlerini ifade etmelerinin önemli olduğunu düşündüğünüzde, katılımcıların birbirlerinden öğrenmelerinin uygun olduğu durumlarda,
çekingen ve çok konuşmayan katılımcıları tartışmaya dâhil ederek görüşlerini rahatça ifade etmelerini sağlamak istediğinizde kullanılabilir.
ÖNEMLİ NOT
Bölüm 5
KULLANIMI
29
3
Sunum / Anlatım
Uzman bir kaynak kişinin bilgi, kural ve ilkelerden oluşan bir eylemi aktarmasıdır. Bir bilginin, hedef kitleye belirli kurallar çerçevesinde aktarılmasıdır.
Sunum yalnızca konferans şeklinde doğrudan yapılabileceği gibi katılımcıların soru ve tartışmaları gibi katılımlarıyla da yapılabilir. Sunuş yoluyla
öğretim düz anlatım yöntemi ile karışmaktadır. Anlamlı öğrenmeyi sağlayabilmek için Uygulama bölümünde yazılanları sürekli dikkate almak gerekir.
30
 Kısa zamanda fazla bilgi/materyal aktarılabilir.
 Kalabalık gruba ulaşılır.
 Her türlü katılımcı için uygundur.
 Eğitimcinin kontrolünün en fazla olduğu yöntemdir.
 Özellikle yeni olan kavram ve ilkelerin öğretiminde etkili bir biçimde kullanılabilir.
UYGULAMA
 Eğitimci ile katılımcılar arasındaki etkileşim çok
önemlidir. İlk sunuşu eğitimci yapar. Bunu izleyerek katılımcılar düşünce ve tepkilerini dile getirirler. Katılımcılar düşünce ve tepkilerini söylemek
için cesaretlendirilmelidir.
 Eğitimci konusunda
uzman olmalı ve bilgisini
güncelleştirmelidir.
 Eğitimcinin etkili bir
sunu yapma becerisi
olmalıdır. Uygun ve herkes
tarafından anlaşılan bir dil
kullanmalıdır.
 Eğitimci konusuna
hâkim olmalı ve kendine
güvenmelidir.
 Beceri kazanma ya da
davranış değiştirme için
uygun değildir.
 Daha sonra
uygulamalı yöntemlerle
desteklenmediği takdirde,
katılımcının unutması söz
konusu olabilir.
 Sunuş yoluyla öğrenme için katılımcıların soyut
düşünebilmesi gerekir. Sunuş tümdengelim yöntemine dayandığı için, en genel kavramın öncelikle
öğretilmesi gerekir. Sonra bu yöntemin altındaki
özel kavramlarla, örneklerine yer verilmelidir.
 Söylenmek istenenler görsel yardımcı araçlar kullanılarak anlatılmalıdır.
 Önemli noktalar özetlenmelidir.
 Katılımcıların soru sorması desteklenmelidir.
Bölüm 2
Bölüm 1
YARARLARI
 Tek yönlü iletişimdir.
Deneyime dayalı bir
yaklaşım değildir. Katılımcı
pasif roldedir.
Bölüm 3

Katılımcılara yeni bir konu tanıtılırken, bir görüş ya
da sentez aktarılırken, durum, istatistikler anlatılırken, büyük gruplara ulaşmak gerektiğinde kullanılabilir.
ÖNEMLİ NOT
Bölüm 4
KULLANIMI
Bölüm 5

31
4
Demonstrasyon
(Göstererek Uygulama)
Demonstrasyon bir şeyi yaparak göstermedir. Eğitimcinin bir konuyu katılımcılara bir takım araçları göstererek ve kullanarak açıklamasıdır. Gerçek
araç-gereçler, modeller, resimler, fotoğraflar, filmler vb. kullanılabilir.
32
 Katılımcının dikkati kolayca toplanır.
 Kolay uygulanır.
 Yöntemi katılımcılar da deneyebilir.
 Beceri kazanmada etkilidir.
UYGULAMA
Bölüm 2
Bölüm 1
YARARLARI
 Planlama ve daha önce
uygulama gerekir. Konu
hakkında bilgi ve beceri
sahibi olunmalıdır.
 Katılımcıların denemesi için
yeterli malzeme gerekir.
 Büyük gruplarda yararlı
değildir.
 Katılımcıların tepkileri
alınmazsa etkisiz kalabilir.
Katılımcılar denediğinde
mutlaka geri bildirim
yapılmalıdır.
 Demonstrasyonun amacı söylenir.
 Hangi demontrasyonun yapılacağı söylenir.
 Uygulama yapılır.
 Her adım açıklanarak tekrar yapılır.
 Katılımcıların soru sorması teşvik edilir.
 Katılımcılardan uygulamaları istenir.
 Uygulamanın ne kadar kolay/zor olduğu tartışılır.
 Öğrenilenler özetlenir.
Bölüm 3

Özel bir beceri ya da tekniği öğretirken adım adım
yaklaşım modeli olarak kullanılabilir.
ÖNEMLİ NOT
Bölüm 4
KULLANIMI
Bölüm 5

33
5
Rol Oynama
Rol oynama iki ya da daha fazla kişinin eğitim konusu ile ilgili bir senaryoyu
oynamalarıdır.
34
 Uyarıcı ve eğlendiricidir.
 Grubun dikkatini toplar.
 Gerçek yaşama benzer.
Bölüm 2
Bölüm 1
YARARLARI
 İyi sergilenmezse yanlış
sonuçlar çıkar.
 Rol oynamada yazılı bir
metin izlenmez.
Bölüm 3
 Tutum değiştirmek, kişilerin eylemlerinin başkaları
üzerindeki etkilerini görmelerini sağlamak, katılımcıların başkalarının verilen durumda neler hissedip
nasıl davranabildiklerini göstermek, katılımcılara
gerçek yaşamda tartışırken kendilerini rahat hissetmedikleri problemleri tartışmak için güvenilir bir çevre oluşturmak, katılımcılara problem çözmede değişik yaklaşımlar kazandırmak amacıyla kullanılabilir.
ÖNEMLİ NOT
 Başarı için katılımcının
rolünü iyice anlaması
gerekir.
 Katılımcılar kendilerini
rollerine kaptırmamalıdırlar.
Katılımcının rol oynama
bittiğinde hala o rolü
sürdürmemesi için özen
gösterilmelidir.
 Kalıcıdır.
 Eğitim sürecinin her aşamasında kullanılabilir.
 İstenilen mesaj etkin verilir.
UYGULAMA
 Katılımcılar rollerini ve durumu anlamaları için hazırlanır.
 Ortamı oluşturan gözlemcilerin seyredeceklerine
uyumları sağlanır.
 Rol oynama izlenir.
 Katılımcılara teşekkür edilir ve yerlerine dönüp rollerini bıraktıkları zaman oyunda neler hissettikleri
sorulur.
 Gözlemcilerin gözlem ve tepkileri paylaşılır.
 Farklı olan tepkiler tartışılır.
 Tüm katılımcılara etkinlikten ne öğrendikleri sorulur, öğrenilenler genelleştirilir.
 Durumun kendi yaşantılarıyla ne kadar ilgili olduğu sorulur.
 Öğrenilenler özetlenir.
35
Bölüm 4
KULLANIMI
Bölüm 5

6
Soru-Cevap
Soru sorma, soruyu yanıtlama ve soru sormayı cesaretlendirmeye dayanan
bir yöntemdir.
36
 Eğitimciye katılımcıların bilgi ve uygulamalarını kolayca değerlendirme olanağı verir.
 İlgiyi uyandırır, düşünme sürecini harekete geçirir.
 Kendini açıklama fırsatı sağlar.
 Doğru verilmiş yanıtlar katılımcıların aklındaki şüpheleri uzaklaştırır.
 Yanıtlama için düşüncelerin yorumlanması ve şekillenmesine olanak sağlar.
UYGULAMA
 Sorular önceden hazırlanmalıdır. Sorunun amacı
belli olmalıdır. Hangi sorunun, ne zaman ve nasıl
sorulacağı belirlenmelidir. Sorular bilgiyi nedensel
ve akılcı bir şekilde kullanmayı, düşünmeyi sağlayıcı özellikte olmalıdır.
 Gereken cevapları
veremeyen katılımcılarda
kendine güveni azaltabilir.
 Soru eğitimci tarafından
sorulduğunda cevap
bulmaya çalışmak serbest
düşünmeyi engelleyebilir.
 Teknik, eğitimcinin aşağıdaki
becerilerine bağlıdır:
- Hızlı, net düşünme yeteneği
ve kullandığı dile hâkim
olma.
- Anlaşılmayan soruları yeni
sözcüklerle tekrarlayabilme.
- Katılımcıların soru ve
cevaplarını göreceli olarak
değerlendirebilme.
- İlgiyi canlı tutmak ve
tekrardan kaçınmak için
farklı soru sorma tekniklerini
kullanabilme.
 Her soruda bir durum sorulmalıdır.
 Eğitimci tüm sınıfa yönelmiş olarak katılımcılardan
birine soru sormalı, cevap için yeterli zaman bırakmalıdır.
 Cevabın doğru ve anlamlı olduğundan emin olunmalıdır.
 Katılımcının verdiği yanıt doğruysa desteklenmeli
/ ödüllendirilmeli, kısmen doğruysa doğru bölüm
onaylanmalı, yanlış bölüm düzeltilmeli, tamamen
hatalı ise eleştirel bir tavır almadan diğer katkılarla doğru yanıta ulaşma sağlanmalıdır.
Bölüm 2
Bölüm 1
YARARLARI
 Sürekli kullanılması ve cevap
istenmesi sıkıcı olabilir.
Bölüm 3
 Katılımcıların bildiklerini tazelemek, daha önceden
öğrenilenleri gözden geçirmek, katılımcıların olayları hatırlama ve birbiri ile ilişkilendirerek analiz
edebilme yeteneklerini değerlendirmek, katılımcıların bilgi/tecrübelerini öğrenmek, öğrenilenleri kontrol etmek amacıyla kullanılabilir.
ÖNEMLİ NOT
37
Bölüm 4
KULLANIMI
Bölüm 5

7
Vaka Çalışması
Vaka çalışması, gerçek bir durumun ya da bir dizi olayın katılımcılara sunularak onlardan, belirlenen sorunlara ilişkin olası çözüm yollarını ya da
atılacak adımların analiz edilmesi istenen bir tekniktir. Etkinliğin sonunda
katılımcıların çözüm önerileri ya da konuya ilişkin verdikleri kararlar gerçek
vaka ile karşılaştırılabilir.
38
 Katılımcılar için tartışacakları somut örnekler sunar.
 Öğrenilenlerin günlük yaşamla ilgisinin kurulmasını
sağlar.
 Katılımcıların aktif katılımına olanak sağlar.
 Katılımcıların yaratıcılık ve farklı düşünce ortaya
koyma becerilerini geliştirir.
 Atılacak adımların öğrenilmesine olanak verir.
UYGULAMA
 Doğru yönerge verilmediği
takdirde konunun dağılma
olasılığı vardır.
 Farklı düşüncelerin ortaya
çıkması çatışmalara neden
olabilir.
 İyi yapılandırılmadığında
zaman kaybına neden olabilir.
 Seçilen örnek olay bazı
katılımcıların kendilerini
kötü hissetmelerine neden
olabilir.
 Vakayı verin.
 Katılımcıların vakanın bilmeleri gereken ve varsayım yapmalarını kolaylaştıracak yönlerini açıklayın.
 Katılımcıların dikkatlerini, özellikle göz önünde
bulundurmalarını istediğiniz yönlere odaklanmalarınısağlayın.
 Gerekiyorsa vakayı destekleyecek ilave materyalleri temin edin.
 Sunum yapmalarını sağlayın.
 Hatalar varsa uygun bir dille düzeltin.
39
Bölüm 2
Bölüm 1
YARARLARI
 Üzerinde çalışılabilecek bir
vaka bulmak ya da hazırlamak uzun zaman alabilir.
Bölüm 3
 Katılımcıların problem çözme, karar verme ve analiz becerilerini geliştirmek için, değişkenleri belirleyebilmek için, tutumları değiştirmek için, ekip çalışmasını geliştirmek için kullanılabilir.
ÖNEMLİ NOT
Bölüm 4
KULLANIMI
Bölüm 5

40
Eğitimi
Kolaylaştıran
Teknikler
1
Tanışma etkinlikleri
2
Isınma / canlandırma / kaynaştırma /
enerji verme etkinlikleri
3
Öğrenmeyi kolaylaştıran etkinlikler
ya da stratejiler
4
Hatırlatma etkinlikleri ya da stratejileri
5
Değerlendirme soruları
6
Özetleme etkinlikleri
7
Kapanış etkinlikleri
Bölüm 1
Bölüm 2

TÜRLERİ
2
Isınma / canlandırma / kaynaştırma / enerji verme etkinlikleri
Katılımcıların birbirleriyle kaynaşmalarını, eğitim sırasında enerjilerini
geri kazanmalarını ve yeni bir konuya ya da oturuma psikolojik olarak hazırlık yapmalarını sağlayan etkinliklerdir. Genellikle eğlendirici
olmaları beklenir.
3
Öğrenmeyi kolaylaştıran etkinlikler ya da stratejiler
Katılımcıların kolay ve hızlı bir biçimde öğrenmelerini sağlayan kısa
etkinliklerdir.
4
Hatırlatma etkinlikleri ya da stratejileri
Katılımcıların öğrendikleri bir konuyu hatırlayarak pekiştirmelerini
sağlamayı amaçlayan etkinlik ya da stratejilerdir.
5
Değerlendirme soruları
Etkinlik ya da oturum sonlarında yer alan, eğitimciye etkinliğin ya da
oturumun katılımcılar üzerinde etkisini anlamak üzere gerçekleştirebileceği kısa ve kolay değerlendirme yöntemleridir.
6
Özetleme etkinlikleri
Etkinlik ya da oturum sonlarında yer alan öğrenilen konuyu özetlemeye ve pekiştirmeye yarayan etkinliklerdir.
7
Kapanış etkinlikleri
Bir eğitimin sonunda yapılan etkinliklerdir. Bu etkinliklerin amacı, katılımcıları yeni öğrendikleri bilgi ve becerileri kullanmaları için motive
ederek veda etmektir.
Bölüm 4
Tanışma etkinlikleri
Herhangi bir toplantı, eğitim ya da çalıştayın başında, katılımcıların
birbirlerini tanımalarını sağlamak amacıyla yapılan etkinliklerdir.
Bölüm 5
1
Bölüm 3
Eğitimi kolaylaştıran etkinlikler, eğitimin akışını kolaylaştıran etkinliklerdir. Farklı başlıklar altında toplanabilirler:
41
KRİTERLERİ
Bu tür etkinliklerin sahip olması gereken kriterler aşağıdaki gibi olmalıdır.
 Kısa: En az 5, en fazla 20 dakika olmalıdır.
 Uygulanabilirlik: Çok fazla bilgi ve en az 5 materyal gerektirmeyen
her katılımcının uygulayabileceği etkinlikler olmalıdır.
 Katılım: Bu etkinlikler tüm katılımcıların aktif katılımını gerektirir.
 Yaratıcı: Etkinliklerin, katılımcıların bir problem çözmelerini, bir soruya cevap vermelerini, zihinlerini ve/veya bedenlerini çalıştırmalarını
sağlayan etkinlikler olmalıdır.
KULLANIMI
Bu tür etkinlikler hemen her zaman kullanılabilse de özellikle aşağıdaki
zamanlarda daha uygun olabilir:
 İlk karşılaşmada: Katılımcıların ve eğitimcinin birbirlerini tanımaları ve kaynaşmaları istendiğinde,
 Sabahları: Özellikle yoğun geçecek bir günün başında katılımcıları güne hazırlamak amacıyla,
 Öğle yemeklerinden sonra: Katılımcılara yemekten sonra enerji
vermek ve tekrar eğitime odaklamak amacıyla,
 Eğitime ilgi kaybolduğunda: Katılımcılar yorulduğunda ya da
eğitimden sıkıldıklarında,
 Bir gerginlik olduğunda: İstenmedik bir tartışmanın ardından
katılımcılar arasında bir gerginlik yaşandığında
YARARLARI
 Katılımcıların birbirleriyle tanışmalarını,
 Olumlu bir grup atmosferi yaratılmasını,
 Katılımcıların yoğun ve yorucu bir düşünsel etkinlikten sonra rahatlamalarını,
 Sosyal bariyerlerin ortadan kaldırılarak katılımcıların kaynaşmasını,
 Katılımcıları canlandırmayı ve motive etmeyi,
 Katılımcıların öğrenmelerini kolaylaştırmayı,
 Katılımcıların öğrendiklerini hatırlamalarını,
 Katılımcıların farklı bir bakış açısıyla düşünmelerini sağlarlar.
42
Bölüm 1
(Katılımcılardan ayağa kalkmalarını ve bir
halka oluşturmalarını isteyin).
1 Ben şimdi sizlerden birisine top atacağım. O
kişi topu tutarken ismini söyleyecek.

Materyal
3 tane bezden
yapılmış ya da
hafif top
Tanışma
Etkinlikleri
(Top belli bir süre dolaştıktan sonra ikinci bir
topu, bir süre sonra da üçüncü topu devreye
sokun)
Bölüm 4

Bölüm 5
Not:Eğitimin ilerleyen zamanlarında isimler
söylenmeden ısınma oyunu olarak oynanabilir.
SIRAYA GİRME
AKIŞ

(Katılımcılardan ayağa kalkmalarını isteyin)
Materyal
Yok
1 Şimdi sizlerden hiç konuşmadan isminizin baş
harfine göre sıraya girmenizi istiyorum. İşaret
dili kullanabilirsiniz.

(Katılımcıların sıraya girmelerini bekleyin.
Herkese sırayla ismini sorun ve yanlış yerde
duran katılımcıların doğru yerde sıraya girmelerini sağlayın)

(Aşağıdaki yönergeleri vererek birkaç tur
daha oynayın. Ancak katılımcıların bu turlarda da konuşmadan anlaşmalarını sağlayın):
• Boy sırasına girmek,
• Doğduğu aya göre sıraya girmek,
• Yaşa göre sıraya girmek,
• Çalıştığı yıla göre sıraya girmek.
Bölüm 2
AKIŞ
Bölüm 3
TOP ATMA
43
MAKRO MİKRO
AKIŞ
Isınma
Canlandırma

Kaynaştırma
Enerji Verme
Etkinlikleri
daire oluşturmalarını isteyin. Siz de bu dairede yerinizi alın)
1 Şimdi ben bir mikro (küçük kasları çalıştıran)
hareket yapacağım. Tüm grup bunu tekrarlayacak. Benden sonraki katılımcı bir makro (büyük
kasları çalıştıran) hareket yapacak ve yine tüm
grup bu hareketi tekrarlayacak. Küçük kasları
ve büyük kasları çalıştıran hareket nelerdir?

(Katılımcılardan birkaç örnek alın ya da siz
birkaç örnek gösterin. Örneğin parmakları
kıvırma, birleştirme ya da bir şeyi tutar gibi
yapma mikro harketlerken bacağı sallama,
çömelme, kolunu savurma gibi hareketler
makro hareketlerdir)
2 Hazır mısınız? Hadi başlayalım. Ben başlıyorum.

(Grupta yer alan herkes makro ya da mikro
hareketini yaptıktan sonra oyun sona erer)
Not: Bu etkinlik sırasında, katılımcılar bazen
makro ve mikro hareketi karıştırabilirler. Bu durumda eğitimcinin makro ya da mikro hareketin
ne olduğunu hatırlatmasında yarar vardır.
44
Materyal
Yok
Bölüm 1
Bölüm 2
YAPTIĞIMI YAP
AKIŞ
Materyal
Yok
Bölüm 3

Bölüm 4
1 Şimdi ben bir hareket yapacağım. Yanımdaki
arkadaşım önce benim hareketimi sonra kendi
hareketini yapacak. Ondan sonraki arkadaşım önce benim, sonra benden sonraki arkadaşımın ve en sonunda kendisinin hareketini
yapacak. Yani herkes kendisinden önce gelen
kişilerin hareketini yapıp sonra kendi hareketini
yapacak. Anlaştık mı?

Bölüm 5
2 Ben başlıyorum.
(Dairenin sonuna gelindiğinde oyun biter)
Not: Hareketleri unutan katılımcılara yardım edebilirsiniz.
ALIŞVERİŞ LİSTESİ
AKIŞ

Materyal
Yok
1 Şimdi hep birlikte bir markete gideceğiz. Çok
fazla alacak şeyimiz var. O yüzden her birimiz
bir şey almak durumundayız. Ben başlayacağım ve diyeceğim ki “Ben bugün markete gideceğim ve et alacağım”. Daha sonra yanımdaki arkadaşım diyecek ki, “Ben bugün markete
gideceğim et ve yumurta alacağım”. Üçüncü
arkadaşım hem benim, hem ondan önceki arkadaşının hem de kendisinin alacağı şeyi söyleyecek. Anlaştık mı?
2 Ben başlıyorum.
 (Dairenin sonuna gelindiğinde oyun biter)
45
YAP YAPMA
AKIŞ

(Katılımcıların sizi görebileceği bir yerde durun ve bir oyun oynayacağınızı söyleyin.)

(Yönergeyi verin)
Materyal
Yok
1 “Ben bazı hareketler yapacağım. Siz ‘Yap’ dediğimi yapacaksanız, ‘Yapma’ dediğimi yapmayacaksınız. ‘Yapma’ dediğimi yapan yanar
ve oyundan çıkar. Önce bir deneme yapalım”

(3 kere ellerinizi çırparak ‘Yap’ deyin. Dördüncü çırpışınızda ‘Yapma’ deyin.)

(Oyun anlaşıldıktan sonra farklı hareketler
yapın. Katılımcıların önceden kendilerini hazırlamamaları için ‘yap’ ya da ‘yapma’ların
sayısını değiştirin. Örneğin 3 kez ‘yap’ ardından 2 kez ‘yapma’ ya da 5 kez ‘yap’ 1 kez
‘yapma’ gibi.)
LİDERİ BUL
AKIŞ

(Ayakta bir halka oluşturun. Katılımcılara şu
yönergeyi verin)
1 “Önce aramızdan bir ebe seçeceğiz. Ebe olan
kişiyi dışarı çıkaracağız. Sonra aramızdan bir
lider seçeceğiz. Lider, ebe içeri geldiğinde bir
hareket yapacak. Biz de o hareketi tekrarlayacağız. Sonra başka bir hareket yapacak biz
yine tekrarlayacağız. Ebe olan hareketi kimin
başlattığını bulmak zorunda. Bunun için 3 tahmin hakkı olacak. Kim ebe olmak ister?”
46
Materyal
Yok
Bölüm 1
(Ebeyi dışarı çıkartın ve bir lider seçin. Lidere
şu açıklamayı yapın)
Bölüm 2

Bölüm 4
(Ebeyi içeri alın ve oyuna başlayın. Ebeye lideri bulması için 3 tahmin hakkı olduğunu
hatırlatın. Ebe lideri bulursa lider olan kişi
ebe olur. Oyunu zorlaştırmak için hem yürüyüp hem de hareketleri yapabilirsiniz.)
Bölüm 5

Bölüm 3
2 “Hareketleri ebe fark etmeden değiştirmek zorundasın. O başka bir tarafa baktığında bunu
yapabilirsin. (Gruba) Bizim de lidere fark ettirmeden bakmamız lazım ki ebe, çabucak liderimizi bulmasın.”
KELİME EKLE
AKIŞ

daire oluşturmalarını isteyin)
Materyal
Yok
1 Bu ısınma oyununda ben bir kelime söyleyeceğim yanımdaki arkadaşım hem benim kelimemi hem de kendi kelimesini söyleyecek, sonra
onun yanındaki arkadaşım hem benim, hem
onun kelimelerini söyleyip kendi kelimesini söyleyecek. Bakalım ne olacak? Belki bir cümle
kurabiliriz oyunun sonunda.

(Dairenin sonuna geldiğinde oyun biter. İsterseniz bir iki tur daha dönebilirsiniz).
47
21’E KADAR SAY
AKIŞ

(Katılımcılardan ayağa kalkmalarını isteyin)
1 Ayağa kalkalım ve bir halka oluşturalım. Şimdi
herkes halkaya sırtını dönsün. Farklı yerlerde
de durabilirsiniz, yeter ki birbirinizi görmeyin.
Bu oyunun amacı 21’e kadar saymak; herhangi biriniz 1 diye saymaya başlayacak, diğeri 2,
bir diğeri 3 diyecek ve böylece devam edeceğiz. Ama bazı kurallarımız var:
• Eğer iki kişi aynı sayıyı söylerse,
• Bir kişi iki sayıyı peş peşe söylerse,
• Eğer sırayla giderseniz ve
• Kendi aranızda konuşursanız en başa, yani
1’e geri döneceğiz.

(Bu oyun dikkatli bir biçimde dinlemeyi, vermeyi ve güçlü bir ekip ruhuna sahip olmayı
gerektirir. Çoğu grup 21’e kadar gelemez.
Grup oyunu birkaç kez denedikten ve en
azından bir ilerleme kaydettikten sonra oyunu durdurabilirsiniz.)

(Oyunu bitirdikten sonra şu soruları tartışın):
•
•
•
•

Oyunu beğendiniz mi?
Zor muydu? Neden bu kadar zor oldu sizce?
Ne yapsanız oyun kolaylaşırdı?
Bu uygulama iletişime ilişkin bize ne tür bir mesaj veriyor?
(Bu oyun bize insanlar arasındaki iletişimin,
özellikle problem çözerken ne kadar önemli
olduğunu göstermektedir. Eğer konuşabilseydiniz bu oyunu oynamak çok kolay olurdu)
Not: Kalabalık sınıflarda grubu ikiye bölerek oyunu
her grupla ayrı ayrı oynayabilirsiniz.
48
Materyal
Yok
Bölüm 1
Bölüm 2
NE DEĞİŞTİ?
AKIŞ
(Katılımcılardan ayağa kalkmalarını ve yüzyüze eşit iki sıra halinde durmalarını isteyin).
Materyal
Yok
Bölüm 3


Bölüm 4
1 Benim önümde birbirinizin yüzüne bakacak şekilde iki sıra oluşturur musunuz? İki sırada da
eşit sayıda kişi var değil mi?
(Eşit değilse siz ya da diğer eğitimci tek kalan
katılımcıya eş olabilirsiniz)
Bölüm 5
2 Şimdi benim sağımdaki gruba 1. Grup, solumdaki gruba 2. Grup diyorum.
3 Oyun şu: 2. Grup 1.Gruba sırtını dönecek. Bu
sırada 1. Grup’taki katılımcılar kendilerinde
beş değişiklik yapacak. Örneğin saçını değiştirmek, saatini diğer kola takmak, yüzüğünü
çıkarmak gibi. Bunu 30 saniyede yapacak. Ben
“dönebilirsiniz” dediğimde 2. Grup dönecek
ve 30 saniyede karşıdaki katılımcı hangi değişiklikleri yaptığını bulacak. Sonra sıra diğer
gruba gelecek.
49
1
Öğrenmeyi
Kolaylaştıran
Stratejiler
Ana Noktalara Nokta Koyma
 Her masaya küçük nokta çıkartmalı birer sayfa dağıtın. On, on beş
dakika kadar ders anlattıktan sonra ara verip katılımcılardan notlarını gözden geçirmelerini ve ana noktalara birer nokta çıkartma
yapıştırmalarını isteyin. Sonra da yanlarında oturan bir arkadaşlarına dönüp çalışmalarını paylaşsınlar. Bunu ayrıca nokta çıkartmalar yerine fosforlu kalem dağıtarak da yapabilirsiniz.
2
Atlıkarınca Beyin Fırtınası
 Bu strateji çalışmaya fiziksel bir enerji aşılar. Her masaya veya küçük gruba, her birinin üstünde konuya ilişkin farklı bir soru veya
konu başlığı yazan büyük, pano kağıdı dağıtın. Her küçük gruba
ayrıca farklı renklerde keçeli kalem verin. Her grubun bir yazıcı
seçmesini sağlayın. Ardından kağıtlarda yazan soru veya konu
başlığı hakkında beyin fırtınası yaparak fikir üretmelerini isteyin,
yazıcı konuşulanları kaydetsin. Dört, beş dakika sonra ekipler kağıtlarını yan masaya geçirsin. Kağıtlar her yan masaya geçtiğinde
gruplar daha önce önerilen fikirleri okuyup kendi fikirlerini eklerler. Kağıtları yana masaya geçirme işini ya her grup her kağıda
katkıda bulunana dek sürdürebilir, ya da bunu üç, dört rotasyonla sınırlandırabilirsiniz. Sonra da ekiplere gözden geçirmeleri için
başlattıkları kağıt geri verilir. Kağıtları asın ve bir galeri yürüyüşü
yapın; böylece herkes iyi fikirleri görüp, isterse not alabilir.
3
Bir Soru Yaz
 “Sorusu olan var mı?” diye sormak yerine her katılımcının ders
konusuna dair bir veya iki soru yazmasını isteyin. Sonra da sorularını sormak isteyen gönüllülerin sorularını ya siz yanıtlayın, ya
da grup üyelerinin yanıtlamasını sağlayın. Bunun bir varyasyonu
da katılımcıların dört kişilik gruplara ayrılıp yazdıkları soruların
olası yanıtlarını kendi aralarında tartışmaları olabilir. Grupları
dolaşarak ortaya çıkabilecek yanlış kanıları düzeltin, sonra da
daha zor konuları ele almak için büyük grupta yapılacak bir soru-cevap bölümü için yeterli zaman ayırın.
4
Buzz Grupları
 Üç ila beş kişilik küçük gruplar sözlü veya yazılı şekilde sunulan
soruları, konuları veya sorunları tartışmak, karar almak veya ya50
Bölüm 1
Bölüm 3
5
Bölüm 2
nıtlamak için bir araya gelir. Buzz gruplarına cümle tamamlama,
liste üretme veya önem sırasına koyma, kısa sınav tamamlama,
bir sorunu çözme, bir örnek olaya yanıt verme, vs. görevler verilebilir. Sonra da rapor vermek, sonuçları karşılaştırmak ve alıştırmadan neler öğrenildiğini dile getirmek üzere büyük grupla
yeniden bir araya gelinebilir.
Çiftli Akıcı Konuşma
Bölüm 4
 Bu strateji bir konu üstünde düşünmeyi harekete geçirmek için
veya sunumun herhangi bir noktasında konuyu gözden geçirmeye yönelik bir fırsat olarak kullanılabilir. Adımlar şöyle:
Bölüm 5
1) Çiftleri oluşturun. Her ikilinin kimin 1., kimin 2. olacağına karar
vermelerini isteyin.
2) İkilideki her kişinin sırayla tartışacağı konuyu belirleyin. İkili birbirini dikkatle dinleyecektir. Sıra onlardayken, diğer kişinin söylediği şeyleri tekrar etmemeye çalışırlar.
3) Siz “Başla” dediğinizde 1. kişi konuşmaya başlar. Belirlediğiniz
zaman sona erdiğinde “değişin” dersiniz ve 2. kişi konuşmaya
başlar. Genelde üç veya dört tur yeterli olur. Her bir konuşan kişi
için süre bir dakikayı geçmemelidir. Her turda süreyi biraz kısaltmak enerjiyi yüksek tutar.
6
Dakikalık Metinler
 Belli bir konuyu işledikten sonra katılımcılardan iki veya üç dakika boyunca istediklerini yazmalarını isteyin. “Atölye çalışmamızın bu kısmındaki en önemli noktalar nelerdi?” veya “İşlediğimiz konu hakkında aklınıza takılan başka soru var mı?” gibi
sorular katılımcıların öğrenmelerine dair size önemli geribildirim sağlar.
7
Dolaşarak Anket Yapma
 Birkaç gün süren atölye çalışmaları için etkili bir aktivitedir.
Daha önce öğrenilenlere köprü oluşturması için günün başında
yapılması en iyisidir. Katılımcılardan bir kağıdı altı eşit parçaya
bölmelerini isteyin. Her altı bölümde bir isim ve bir fikir için yer
bulunmalı. Katılımcılardan kalkıp odayı dolaşmalarını, altı farklı kişiden fikir, öngörü veya anımsadıkları bilgileri toplamalarını
51
isteyin. Bunu yaparken her kişi kayıt formundaki bölümlere adını
ve fikrini yazmalı. Belirlenen sürenin sonunda herkes ana grubuna dönüp notlarını paylaşsın.
8
Geriye Doğru Beyin Fırtınası
 Bir sorunu ayrıntılarıyla ortaya koyan ve sorunun çözüme ulaştığını ima eden bir mini-senaryo tasarlayın. Senaryoyu gruba okuduktan sonra her bir katılımcı sorunun çözümlenmesi için neler
olmuş olabileceğini kağıda döker. Dört dakika yazdıktan sonra
sırayla yazdıklarını söylesinler, siz de dediklerini panoya kaydedin. Bu da gruba enerji aşılamak ve belli bir konu hakkında neler
bildiklerini öğrenmek için iyi bir yoldur. Örneğin, Ayşe Hanım
36 yaşında eşinden fiziksel ve psikolojik şiddet gören, biri 10,
diğeri 12 yaşında iki kızı olan bir kadındır. Bir gün yine eşinden
şiddet gördüğünde artık dayanamaz, polise başvurur. En sonunda çocuklarıyla birlikte bir sığınmaevine yerleştirilir. Geriye doğru
giderek Ayşe hanımın sığınmaevine gelmesine kadar neler olmuş
olabileceğini düşünüp yazmanızı istiyorum.
9
Öğrenmek için Yaz
 Katılımcılara uyarıcı bir tema/soru/sorun veya görev verilir ve konuyla ilgili düşüncelerini yazmaları istenir. Veya varyasyon olarak
katılımcılar ikili gruplara ayrılıp alıştırma boyunca konuyu aralarında tartışabilir. İkili gruplarda bir kağıt boydan ikiye ayrılır. Bir
kişi sayfanın bir yarısına tartışma konusu hakkında bir şey yazar.
Diğer kişi de sayfanın diğer kısmında yanıt verir. Yazılı tartışma
alıştırma boyunca devam eder.
10
Öykü Anlatımı
 Eğitim konusuyla ilintili somut deneyimler paylaşılır. Bu öyküler
işlenen konuyla kişisel bir bağ oluşmasına, bir yandan da katılımcıların konuya ilişkin deneyimlerini, ilgilerini ve çıkarlarını
açığa kavuşturmalarına yardımcı olur. Öyküler ilham verebilir,
eğitici olabilir, eğlendirici olabilir. Öyküler eğitimci ve/veya katılımcılar tarafından anlatabileceği gibi yazılı materyallerden de
okunabilir.
52
Bölüm 1
Bölüm 2
11
Panoyu Doldurma
Bölüm 4
12
Bölüm 3
 Bu yöntem gruba enerji katmanın eğlenceli bir yoludur. Her masaya bir tahta kağıdı (flipchart kağıdı) ile keçeli kalemler dağıtılır. Gruplardan tahta kağıdını belirlenen konuya dair sözcükler
ve/veya resimlerle doldurmaları istenir. Bazı öneriler: bir grup
özgeçmişi hazırlamak; ana kavramlardan veya teorilerden birini
yansıtan bir resim çizmek; bir tanım oluşturmak; bir poster çizmek; bir şiir yazmak; bir grafiti duvarı yaratmak; vb.
Sohbet Yürüyüşü
13
Bölüm 5
 Katılımcılara çözecekleri bir problem veya üstünde düşünecekleri
bir soru verin. İkili gruplara ayırıp 15-20 dakika boyunca yürüyüş yaparak konuyu tartışmalarını isteyin. Geri döndüklerinde
sohbetlerinin ana noktalarını günlük veya defterlerine yazmaları
için birkaç dakika zaman tanıyın. Sonra da bütün gruptan paylaştıkları ana fikirlerden bazılarını paylaşmalarını isteyebilirsiniz.
Örneğin seminere katılmaları sonucunda neler yapacaklarını;
öğrendikleri bilgi ve becerilerini nasıl kullanacakları vs. tartışma
konusu olarak verebilirsiniz.
Üç Adımlı Mülakat
 Katılımcılar eğitimcinin verdiği bir konuya dair birbirlerinin görüş ve fikirlerini öğrenir. İkili gruplar halinde birbirleriyle mülakat
yaparlar. Sonra da her kişi, konuştuğu kişiden öğrendiği şeyleri
küçük grupta anlatır.
14
Yanındakine dön ve…
 Eğitimci bu talimatla başlayıp, şunlardan biriyle devam eder:
“son birkaç dakika içinde konuştuğumuz konunun ana noktalarını belirleyin,” veya “az önce dediğim şeyi tartışın,” veya “az önce
anlattığım soruna ilişkin pratik örnekler üretin,” veya “bu gibi
fikirlerin örnekleriyle karşılaştığınız bir durumu paylaşın,” veya
“listelediğim seçeneklerin hangisinin, neden en iyi olduğuna karar verin.”
53
15
Yap-Boz
 Takımdaki her bir katılımcıya üstünde uzmanlaşacağı bir konu
verilir. Katılımcılar diğer takımlardan aynı konu verilmiş kişilerle
bir araya gelip konuyu kendi ekiplerine en etkili nasıl öğretebilecekleri hakkında konuşurlar. Sonra da kendi ekiplerine geri
dönüp konularını ekip arkadaşlarına öğretirler. Bu yöntem aracılığıyla her katılımcı her bir bölümü öğrenmekle yükümlüdür.
16
Yuvarlak Masada Beyin Fırtınası
 Katılımcıları 6 ila 8 kişilik küçük gruplara ayırın. Her katılımcıya
üst kısmında tamamlanması istenen bir cümlenin yazılı olduğu
bir zarf verin. Tamamlanması istenen cümle konusu eğitimle ilintili olmalıdır. Örneğin “Eğitim verirken yaşadığım sorunlardan
biri...” gibi. Katılımcılar yaşadıkları sorulardan birinin açıklamasıyla cümleyi tamamlar. Sonra da zarfı sola geçirirler. Her kişi
şimdi de elindeki soruyu okuyup dağıtılan kağıtlara olası bir yanıt
yazar. Kağıdı zarfın içine koyup, zarfı yine sola geçirir. Zarflar
soruyu yazan kişiye geri dönene dek zarfları sola geçirmeye ve
yeni çözümler üretmeye devam edin. Artık herkes onlara sunulan
çözümleri okuyabilir. Her katılımcının kendi küçük grubu dahilinde deneyeceği çözümü/çözümleri paylaşmasını sağlayarak alıştırmayı sonlandırın.
17
Zıplayarak Kalk
 Yeni bir bölümü tanıtmak ve katılımcıların konuya ilişkin neler bildiklerini öğrenmek için teker teker sandalyelerinden “zıplayarak
kalkmalarını” ve konu hakkında bildikleri veya doğru olduğunu
düşündükleri bir noktayı dile getirmelerini isteyin. Örneğin yetişkin katılımcılar hakkında ne bildiklerini veya bu konudaki düşüncelerini sorun. Yanıtları almaya başlamadan önce bir dakikalık
bekleme zamanı ayırma iyi bir fikir olabilir.
18
Zihin Haritaları
 Bu ayrıca ağ yapmak olarak da bilinir ve eski bilgileri harekete geçirmek ve/veya içerik gözden geçirmek için kullanılır. Katılımcıların
temiz bir kağıdın ortasına ana kelimelerden birini yazmalarını isteyin. Sonra da bu ana kelimenin çevresine ilişkili başka kelimeler
yazmalarını söyleyin. Ağlarını geliştirirken düzenlemelerini isteyin.
54
Stratejileri
(Oturumun hemen başında katılımcılara ne
yapmaları gerektiğini anlatın)
Bölüm 5

3-4 tahta
kağıdı, tahta
kalemi
Hatırlatma
1 Gördüğünüz gibi duvarlarda üzerinde resimler ya da kelimeler olan kağıtlar var. Sizlerden
ricam tüm kağıtların yanına giderek dünkü
oturumumuzdan aklınızda kalan bir cümle yazmanız. Örneğin EMPATİ yazan kağıda, empatinin ne olduğu ya da nasıl yapıldığına ilişkin
bir cümle yazacaksınız. Kulak resminin olduğu
kağıt aktif dinlemeye ilişkin cümlelerinizi yazacağınız kağıt.
(Tüm katılımcılar tüm kağıtlara konuya ilişkin
cümlelerini yazdıktan sonra etkinliği bitirin)
Bölüm 2
Bölüm 1
(Sabah oturumuna başlamadan önce katılımcı sayısına göre 3-4 tahta kağıdını sınıfın
farklı yerlerine asın. Kağıtların ortasına bir
gün önce işlenen konulara ilişkin hatırlatıcı
bir kelime yazın ya da bir resim çizin. Örneğin önceki gün aktif dinleme konusu işlenmişse kağıtlardan birisinin ortasına bir kulak
resmi çizilebilir ve diğer kağıdın ortasına EMPATİ kelimesi yazılabilir)
Materyal
Bölüm 4
AKIŞ
Bölüm 3
HATIRLADIĞINI YAZ
55
ÇIKIŞ BİLETİ
AKIŞ
(Oturumdan önce A4 kağıtlarını dörde bölerek katılımcı sayısı kadar küçük parça kağıtlar elde edin. Bunlar sizin çıkış biletleriniz
olacak).
(Son oturumun bitiminden beş dakika önce
katılımcılara çıkış kartlarını dağıtın).
1 Birazdan oturumu bitireceğiz. Ama bitirebilmek
için sizlerin bana çıkış kartlarınızı vermeniz gerekiyor. Çıkış kartlarınızı biraz önce sizlere dağıttım. Şimdi sizlerden şu soruya cevap yazmanızı istiyorum.

(Aşağıda yer alan sorulardan ya da soru
gruplarından sadece birisini sorun):
• Bugünkü eğitimden öğrendiğiniz 3 bilgiyi
yazın.
• Bugünkü eğitimde öğrenmekten en çok keyif aldığınız konu neydi? Neden? En az keyif
aldığınız konu neydi? Neden?
• Bugün sormak isteyip de soramadığınız ve
hala cevabını bilmediğiniz soru/lar var mı?
Lütfen yazın.
• Bugün oturumlara olan katılımınızı değerlendirin. Neyi iyi yaptınız? Yarın neyi farklı
yapmak istersiniz?
2 Yazmasını bitiren çıkış kartını bana teslim edip
gidebilir.
(Ertesi sabah oturuma başlamadan önce
sorduğunuz soruya göre kısa bir değerlendirme yapın. Eğer çıkış kartına katılımcıların
sorularını yazmalarını istediyseniz bu sorulara cevap vererek oturuma başlayın. Burada
amaç onların yazdıklarını okuduğunuzu belli
etmektir).
56
Materyal
A4 kağıdı,
kalem
3-2-1
Oturumun bitimine 10 dakika kala duvara 3
tane kağıt yapıştırıp, her bir kağıdın başına
3, 2 ve 1 yazın. Katılımcılara 3 farklı renkte
post-it dağıtın)
Materyal
Tahta kağıdı,
3 renk post it
Özetleme
Etkinlikleri
Bölüm 5
AKIŞ
1 Oturumumuzu bitirmeden önce kısa bir özetleme etkinliği yapacağız. Gördüğünüz gibi sizlere farklı renkte 3 tane post-it dağıttım. Şimdi
bunların sarı olanına bugünkü eğitimden (ya da
oturumdan) aldığınız 3 fikri yazacaksınız. Mavi
olanına yine bugünkü eğitimle (ya da oturumla) ilgili 2 tane üzerinde düşüneceğiniz nokta,
pembe olanına da eğitimde aldığınız bilgi ya
da becerilerle ilgili hemen gerçekleştireceğiniz
1 eylem yazacaksınız.
(Katılımcıların akıllarında kalması için tahtaya 3-2-1 şeklinde yazmalarını istediğiniz
noktaları yazın)
2 Bitirenler duvarda asılı olan ilgili kağıtlara post
itlerini yapıştırabilirler.
(Herkes yazdıktan sonra yazılanları hızlıca
okuyun ve katılımcılara teşekkür edin. Katılımcıların yazdıkları post-itleri raporunuzda
kullanmak üzere duvardan toplayın).
Bölüm 2
Bölüm 1
Soruları
Bölüm 3
Değerlendirme
Bölüm 4
Değerlendirme soruları, bir etkinlik ya da oturumun sonunda yer alan ve
katılımcıların eğitimden ne aldıklarını çabuk bir biçimde değerlendirmeyi
hedefleyen sorulardır. Değerlendirme sorularının örneklerini, bu el kitabında pek çok etkinliğin ya da oturumun sonunda bulabilirsiniz.
57
SAYILARLA KAFA KAFAYA VERME
AKIŞ

(Katılımcıları üçer kişilik gruplara ayırarak
her grup için birer sözcü seçin.)
1 Şimdi bir özetleme etkinliği yapacağız. Sizlere
bazı sorular soracağım. Sizler de aranızda kısa
bir tartışma yaparak cevabı bir kağıda yazacaksınız. Ben “Cevaplar” dediğimde her grubun sözcüsü yazdığı cevabı okuyacak. Hangi
grup doğru bilirse o bir puan alacak.

58
(Etkinliğin sonunda hangi grup birinci olmuşsa o gruba küçük bir paket çikolata hediye edebilirsiniz)
Materyal
Kağıt, kalem
1 Eğitimimizi bitirmeden önce bir kapanış etkinliği yapacağız. Birbirimiz için olumlu geribildirimler vereceğiz. Herkes istediği kişinin arkasına o kişinin beğendiği bir özelliğini yazacak.
Ama unutmayın yazdığınız şeyde samimi olmanız ve olumlu bir özellik yazmanız çok önemli.
Olumsuz bir özellik yazmayacaksınız.
3-4 tahta
kağıdı, tahta
kalemi
Kapanış
Etkinlikleri
Bölüm 5
(Katılımcılara 5 dakika verin)
2 Süremiz bitti. Herkes sırtındaki kağıdı alsın ve
içinden yazılanları okusun.
(Katılımcılara okumaları için 1-2 dakika verin)
3 Yazılanlara ilişkin duygularını paylaşmak isteyen var mı?
(Yanıtları alın)

(Bir kapanış konuşması yaparak oturumu ve
eğitimi bitirin)
4 Artık eğitimimizin sonuna geldik. Ben hepinize
katılımınız ve çalışmalarınız için teşekkür ediyorum. Sizlerle çalışmak benim için bir zevkti.
Hepinize bundan sonraki çalışmalarınız için
başarılar diliyorum.
Bölüm 2
Bölüm 1
(Herkesin sırtına bir A4 kağıdı yapıştırın)
Materyal
Bölüm 4
AKIŞ
Bölüm 3
EN BEĞENDİĞİM ÖZELLİĞİN
59
ÇOK TEŞEKKÜR EDERİM
AKIŞ

(Katılımcıların daire şeklinde oturmasını isteyin)
1 Eğitimimizi bitirmeden bir kapanış etkinliği yapacağız. Herkes önce:
a. Adını,
b. Sonra kendinde beğendiği bir özelliği,
c. Son olarak da sağ tarafında oturan kişiye ilişkin
olumlu bir özellik söyleyecek. Unutmayın olumsuz bir şey söylemek yok.
2 Yanıda oturan kişi önce kendisi için söylenenler
için teşekkür edecek. Sonra adını, kendisinde
beğendiği bir özelliği, son olarak yanında oturan kişiye ilişkin olumlu bir özelliği söyleyecek.
Böylece tüm grup tamamlanana kadar gideceğiz.

(Bir kapanış konuşması yaparak oturumu ve
eğitimi bitirin)
3 Artık eğitimimizin sonuna geldik. Ben hepinize
katılımınız ve çalışmalarınız için teşekkür ediyorum. Sizlerle çalışmak benim için bir zevkti.
Hepinize bundan sonraki çalışmalarınız için
başarılar diliyorum.
60
Materyal
Yok
Bölüm 1
Yetişkinler eğitim deneyimini idare edebildiğinde veya etkileyebildiğinde, öğrenme pekişir.
3
Öğrenme geçmişteki ve şimdiki deneyimlere
bağlıdır.
4
Öğrenme, öğrenen kişinin etkin katılımına
bağlıdır.
5
Öğrenme, rahat ve saygılı bir ortama bağlıdır.
6
Yetişkinler kendilerini yönetme yetisini kazandıklarında, öğrenme pekişir.
7
Bağlantılar kurulduğunda, yetişkinlerin öğrenmesi pekişir.
8
Yetişkinler başarılı olduklarında, öğrenmeleri
pekişir.
Bu prensiplere bağlı olarak yetişkin eğitimi tasarımı yapılırken yapılabileceklerle ilgili beyin fırtınası sonuçları yan sayfadaki tablo da sunulmaktadır1,2.
1
Moore, J.R. (1988). Yetişkin eğitiminin ana hatları (Guidelines concerning adult
learning), Journal of Staff Development, 9 (3)
2
Wolfe, B. (1993). Çalışma ortamında en iyi uygulamalar: neyin işe yaradığı, neyin
yaramadığına dair araştırmalar (In-service best practices: research on what works and
what does not). Minneapolis, MN: yazar.
Bölüm 2
2
Bölüm 3
Öğrenilen şey gerçek yaşam ortamlarında hemen uygulanabildiğinde, öğrenme pekişir.
Bölüm 4
1
Yetişkin
Eğitiminde
Temel
Prensipler
Bölüm 5
Bir yaklaşıma göre yetişkinlerin öğrenmesini belirleyen 8 temel prensipten bahsedilebilir. Bu prensipler:
61
PRENSİP
PRENSİBİN UYGULANMASI
1
Katılımcılara uygulamalı eğitim sağlamak için neler yapabilirsiniz?
Öğrenilen şey
gerçek yaşam
ortamlarında hemen
uygulanabildiğinde,
öğrenme pekişir.
2
Yetişkinler eğitim
deneyimini idare
edebildiğinde veya
etkileyebildiğinde,
öğrenme pekişir.
3
Öğrenme geçmişteki
ve şimdiki
deneyimlere bağlıdır.
4
Öğrenme, öğrenen
kişinin etkin
katılımına bağlıdır.
62








Atölye çalışmaları
Canlandırma
Ev ödevi
Küçük grup çalışması
Materyal sağlama
Paylaşımlar
Uygulama ortamlarını desteklemek
Vaka çalışması
Katılımcıların öğrenme süreçlerini idare edebilmelerini
sağlamak için neler yapabilirsiniz?






Beklenti çalışması
Geri bildirim
Soru-cevap
Sorumluluk verme
Sürece ve kurallara katılım
Tartışma
Katılımcıların deneyimlerini öğrenmelerinde bir kaynak
olarak kullanmak için neler yapabilirsiniz?





Anket
Hayalinde canlandırma
Örnek olay
Soru sorma
Tanışma
Katılımcıları teşvik edip konuya ilgilerini kaybetmemeleri
için neler yapabilirsiniz?




Görsel, işitsel malzemeler
Olumlu geri bildirim
Soru-cevap
Yetişkinler
kendilerini
yönetme yetisini
kazandıklarında,
öğrenme pekişir.
7
Bağlantılar
kurulduğunda,
yetişkinlerin
öğrenmesi pekişir.
8
Yetişkinler başarılı
olduklarında,
öğrenmeleri pekişir.
Bölüm 2
Bölüm 1
6
Eğitimcinin tutarlılığı
Fiziksel ortamın düzenlenmesi
Kontrat yapma
Eğitimcinin de bilmediğini ifade etmesi
Yargılamama
Bölüm 3





Bölüm 4
Öğrenme, rahat ve
saygılı bir ortama
bağlıdır.
Güvenli, saygılı, rahat bir öğrenme ortamı yaratmak için
neler yapabilirsiniz?
Katılımcıların daha fazla kendilerini yönetmelerini teşvik
etmek ve iş sırasında öğrenmeye devam etmek için neler
yapabilirsiniz?





Asistanlık
Gözlem-takip
Kendini değerlendirme becerisi
Eğitimci rolü verme
Bölüm 5
5
Katılımcılar ile iş ortamı arasında nasıl bağlantılar yaratabilirsiniz?





Değerlendirme
Genelleme
Örnek olay
Vaka çalışması
Videoya alma
Katılımcıların başarılı olmasını garantilemeye yardımcı olmaya yönelik neler yapabilirsiniz?





Gözlem-destek
Küçük örnek uygulamalar
Olumlu yapılan olayın sorumluluğunu alma
Ödüllendirme, takdir, teşvik
Öz değerlendirme
63
Zor
Katılımcılarla
Başa
Çıkma
 Tereddütlü:
Bir türlü konuşmaz, çekingen durur, katılmaz.
• Küçük gruplarda konuşmasını sağlayın
• Molalarda cesaret verin.
• “Neden konuşmuyorsun?” diye sormayın.
• Zor roller yaptırmayın.
 Merkez:
Her şeyin merkezi odur. Bırakırsanız hep konuşur.
• Sözünü kesmeden konuşmasını bitirmesine izin verin.
• “Bunu isterseniz molada tartışalım”,“ İsterseniz bir
de Ayhan’ın görüşünü alalım” gibi şeyler söyleyin.
• Beden dilinizi kullanın.
 Muhalefet:
Her şeye itiraz eder. Negatiftir.
• Grubun cevap vermesini sağlayın.
• Her itirazına cevap vermeye çalışmayın.
• “Anlıyorum”, “Demek böyle düşünüyorsunuz” gibi
sözcüklerle başkasına ya da başka konuya geçin.
• Rol yaptırın.
 Söz kesici:
Kimseyi dinlemez, atılır söz keser.
• “Söyleyecekleriniz var ama henüz Aşe Hanım’ı
dinleyemedik “ deyin.
 Dinlemeyen:
Yanındaki ile dosttur onunla konuşur. Konu ile ilgilenmez.
• Ona söz verin ve konuşturun
• Susun ve onu dinlemeye başlayın.
64
Bölüm 1
Bölüm 2
 Daldan Dala:
Konu ile ilgili başlayıp alakasız konulara dalar.
• Nazikçe esas konuya devam edin.
Bölüm 3
• Diğer konulara daha sonra sıra geleceğini söyleyin.
 Karamsar:
Tipik cümlesi şudur:“Teoride güzel ama bize uymaz, pratikte
yürümez, biz bunu denedik fayda etmedi” vb.
Bölüm 4
• Pratikten örnekler verin.
• Başka insanlara söz verin.
Bölüm 5
• Kendi fikrini sorun.
 Doğrucu:
Hep doğruyu o bilir, her şeyi bilir.
• Gruptaki farklı görüşlerin çıkmasını sağlayın.
 Saldırgan:
Sizi aşağılamaya, bilginizi küçümsemeye çalışır.
• Onunla çatışmayın aksine onu övün.
• Rol yaptırın.
 Esprili:
Sürekli gırgır geçmeye çalışır, konuya hiç girmemek ister. Fıkra
anlatır.
• “Çok güzel anlatıyorsunuz, ama konu hakkındaki düşüncenizi
tam anlayamadım” vb. deyin.
• Esprilerine gülmeyin ve teşvik etmeyin. 1
1
UNHCR.. Gender Training Kit on Refugee Protection and Resource
Handbook .(2002)
65
OTURUM
ETKİNLİK
66
1
2
3
4
5
6
7
1
Tanışma
2
Projenin ve Eğitimin Tanıtılması
3
Beklentilerin Alınması
4
Çalışma İlkelerinin (Grup Kurallarının) Belirlenmesi
5
Ön-Testin Uygulanması
Bölüm 1
Bölüm 2
OTURUM
1
Bölüm 3
Tanışma
SÜRE
Bölüm 5
Bölüm 4
90 dk.
OTURUMUN HEDEFLERİ
Oturumun sonunda katılımcılar:
 Birbirlerinin isimlerini öğrenmiş,
 Eğitime ilişkin endişe ve beklentilerini ifade etmiş,
 Çalışma ilkelerini (grup kurallarını) belirlemiş, mutabık kalmış ve
 Projeye ilişkin bilgilenmiş olacaklardır.
POLİS EĞİTİCİ
EĞİTİMCİSİ
KILAVUZU
SAĞLIK
ÇALIŞANLARI
EĞİTİCİ
EL KİTABI
67
Amaç
MODÜL PLANI
1.1
Tanışma
1.2
Projenin ve
Eğitimin Tanıtılması
1.3
Beklentilerin
Alınması*
1.4
Çalışma İlkelerinin
(Grup Kurallarının)
Belirlenmesi
1.5
Ön-Testin
Uygulanması
Katılımcıların birbirleriyle tanışıp
kaynaşarak olumlu bir öğrenme
ortamı oluşturulması
20
dk.
Katılımcıların proje ve eğitim
hakkında bilgilendirilmesi
15
dk.
Katılımcıların varsa eğitimin
kapsamı dışındakini
beklentilerinin erken bir
zamanda fark edilmesi ve
düzeltilmesi
Eğitim sonunda katılımcılarının
beklentilerinin karşılanıp
karşılanmadığına bakılarak
eğitimin değerlendirilmesi
30
dk.
Eğitimin verimli bir biçimde
sürdürülmesinin sağlanması
Çok konuşan ya da hiç
konuşmayan katılımcılara
kendilerini ifade etmeleri için eşit
fırsat tanınması
Eğitimin değerlendirilmesi
* (Seçilen etkinliğe bağlı olarak süre 40 dk. olabilir.)
68
Süre
15
dk.
10
dk.
Tanışma oturumu eğitimin gidişatını belirleyen
bir oturumdur. Tanışma etkinlikleri, eğitimde katılımcıların ve eğitimcilerin birbirlerinin isimlerini
öğrenmelerinden çok daha önemli bir rol oynarlar. İlk andan itibaren katılımcıların birbirleriyle ve
eğitimcilerle kaynaşmaları ve olumlu bir öğrenme
atmosferi oluşturulmasına yardım eder. Yetişkinler kafalarında farklı kaygı ve sorularla eğitime
gelebilirler. Tanışma etkinliğini takip eden beklentilerin ve endişelerin alınması katılımcıların rahatlamasını sağlayarak eğitime ilişkin kaygıların
büyük bir kısmının giderilmesine yol açar. Grup
çalışma ilkeleri (ya da grup kuralları), her hangi bir grubun ve dolayısıyla da etkin bir eğitimin
olmazsa olmazlarıdır. Grup çalışma ilkeleri katılımcıların birbirleriyle nasıl iletişim kuracaklarını,
nasıl çalışacaklarını, anlaşmazlıklara nasıl çözüm
bulacaklarını ve eğitim sürecinin nasıl olacağını
tanımlarlar. Ayrıca grup çalışma ilkeleri katılımcılar için eşit bir çalışma ortamı yaratarak çok konuşarak diğer katılımcıları baskılama ya da eğitimi sabote etme eğilimi olan katılımcıların kontrol
edilmesine ve çok sessiz katılımcıların varlıklarını
ortaya koymasına yardım eder. Tüm bu nedenlerden dolayı tanışma oturumunun atlamadan burada verildiği şekliyle uygulanması çok önemlidir.
ÖNEMLİ NOT
Materyal
Yaka kartları,
renkli post-itler
ya da renkli
A4 kâğıtlar,
büyük beyaz
kâğıtlar, beyaz
tahta kalemleri
(marker,
katılımcı sayısı
kadar ön-test,
Değerlendirme
Modülünde
yer alan Ek
1, Ek 2, Ek
3, Ek 4’ün
birer çıktısı her
katılımcı için
alınacak ve
uygulatılacaktır.
69
20 dk.
ETKİNLİK 1.1: TANIŞMA
AKIŞ

(Katılımcıları selamlayarak ve kendinizi tanıtarak oturuma başlayın)
Materyal
Yok
1 Hoşgeldiniz! Benim ismim ………. .

(Çalıştığınız kurumu ve görevinizi söyleyin)
2 ……..’da çalışıyorum ve görevim………..
Önümüzdeki üç gün beraber olacağız. Bu üç
günlük eğitim Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Kadının Statüsü Genel Müdürlüğünün Ana
Yararlanıcı, İçişleri Bakanlığı Mahalli İdareler
Genel Müdürlüğünün eş yararlanıcı olduğu
Aile İçi Şiddetle Mücadelesi Projesi kapsamında verilen bir eğitim. Biraz sonra proje hakkında biraz daha fazla bilgi vereceğim ama öncelikle tanışalım. Ben önce eğitimi birlikte vereceğim arkadaşımın kendisini tanıtmasını rica
ediyorum.
(Etkinlik 1.1 slaydını açın)
3 Şimdi sizlerden kendinizi tanıtmanızı rica edeceğim ama bunu bir etkinlikle yapacağız

20 dk.
(Aşağıdaki tanışma etkinliklerinden birisini
kullanarak katılımcıların kendilerini tanıtmalarını sağlayın).
Alternatif Etkinlik 1: GRUBUNU BUL
AKIŞ
1 Şimdi sizlerle bir tanışma etkinliği yapacağız.
Ama bunun için hepimizin ayağa kalkması gerekiyor.

70
(Katılımcıların eğitim verdiğiniz mekânın boş
kısmında toplanmalarını sağlayın)
Materyal
Yok
Bölüm 1
(Şu yönergeyi verin):
Bölüm 2

2 “Şimdi ben sizlere sırayla bazı yönergeler vereceğim. Siz o yönergeleri yerine getirdikten sonra yanınızdakilerle ya da grubunuzdakilerle tanışacaksınız. Başlayalım mı?”
(Her bir yönergeden sonra katılımcılara farklı kişilerle tanışmak
için yeterli zaman vermeye özen gösterin).
Bölüm 3

Bölüm 5
Bölüm 4
3 İsminize göre alfabetik sıraya geçin ve yanınızdakilerle tanışın.
Sevdiğiniz yemeğe göre gruplara ayrılın ve gruptakilerle tanışın.
Sevdiğiniz televizyon programına göre gruplara ayrılın ve gruptakilerle tanışın.
4 Son olarak hiç konuşmadan doğduğunuz aya göre sıraya geçin.
 (Katılımcıların birbirlerine konuşmalarına izin vermeyin. Katılımcılar sıraya dizildikten sonra her birisinden doğum günlerini söylemelerini isteyin. Yanlış yerde duranın doğum gününe göre yer
değiştirmesini sağlayın).
5 Şimdi aynı anda doğanlar bir grup oluşturun ve gruptakilerle tanışın.

(Yönergelere yenilerini ekleyebilirsiniz)

(Herkesin birbiriyle tanıştığına emin olana kadar devam edin)

(Aşağıdaki değerlendirme sorularını sorarak etkinliği bitirin).
Herkesle tanışma şansınız oldu mu?
Birbirinize ilişkin neler öğrendiniz?
Kendinizi nasıl hissediyorsunuz?
71
20 dk.
Alternatif Etkinlik 2: GÖRÜŞME
AKIŞ
1 Bir tanışma etkinliği ile başlayacağız. Sizlerden
ayağa kalkmanızı tanımadığınız birisi ile eşleşmenizi rica ediyorum. Eğer herkesi tanıyorsanız
en az tanıdığınız birisi ile eşleşin. Toplam 6 dakikanız var. Bu zaman içinde eşiniz hakkında 3
tane ilginç özellik bulmak zorundasınız. Daha
sonra da büyük grupta birbirinizi tanıtacaksınız.
Başlayabilirsiniz.
(Katılımcılara birbirlerini tanımaları için 6
dakika verin)
2 Süremiz bitti. Şimdi birbirimizi şu şekilde tanıştıracağız. Eşinizin ismini söyleyerek “Ben nokta
nokta ile tanıştım. Kendisinde ilginç bulduğum
3 özellik şunlardır:” Kimler başlamak ister?

72
(Tüm çiftlerin birbirini tanıtmasına izin verin.
Tanışmanın sonunda katılımcılara teşekkür
edin)
Materyal
Yok
Bölüm 1
1 Bir tanışma etkinliği ile başlayacağız. Dört kişilik gruplara ayrılalım.

20 dk.
Materyal
Kağıt, kalem
Bölüm 3
AKIŞ
Bölüm 2
Alternatif Etkinlik 3: BENZERLİKLERİMİZ FARKLILIKLARIMIZ
(Katılımcı sayısına göre 3 ya da beş kişilik
gruplar da olabilir)

Bölüm 5
Bölüm 4
2 Gruplarınızda önce kısaca birbirinizle tanışın.
Sonra içinizden birisini sözcü seçmeniz gerekiyor. Daha sonra grup üyelerinin ortak özelliklerini bulup yazacaksınız. Ama bunlar “Hepimizin
saçı var, hepimizin giysisi var” gibi basit özellikler olmayacak. Daha sonra grup üyelerinin
farklı yönlerini yazacaksınız. Hangi grup verilen
süre içinde daha fazla ortak ve farklı özellik bulursa o grup kazanacak. Bunun için 10 dakikanız var.
(Grupların çalışmalarına izin verin)
3 Evet, süremiz bitti. Hangi grup başlamak ister?

(Grupları dinleyin. En fazla ortak ve farklı
özellik bulan grubu 1. ilan edin ve alkışlayın)
73
15 dk.
ETKİNLİK 1.2: PROJENİN TANITIMI
AKIŞ
(Temel Eğitici Eğitimi Sunumundan Aile İçi Şiddetle Mücadele Projesi slaydından başlayarak
projeyi tanıtın. Proje ve eğitimlerin tanıtımı için
Giriş bölümünden yararlanabilirsiniz)

(Projeyi tanıttıktan sonra eğitim hakkında bilgi
verin)
1 Aile İçi Şiddetle Mücadele kapsamında gerçekleştireceğimiz bu eğitimimiz beş gün sürecek.
Eğitimin ilk iki günü eğitimcilik becerileri kazanmanız için Temel Eğitici Eğitimine ayrıldı. Bu
iki günde yetişkin eğitiminin ilkeleri, öğrenme
süreçleri, grup oluşumu ve grup oluşumunda
eğitimcinin yapacakları, iletişim becerileri gibi
konuları ele alacağız. Geriye kalan üç günde
de sizlerin illerde vereceğiniz eğitimin aynısını
vereceğiz. Böylelikle beş gün sonunda eğitimci
becerilerini kazanmış ve eğitimi nasıl vereceğinizi görmüş olacaksınız.
Eğitimimiz her gün saat 09.00’da başlayıp
saat 17.00-17.30’da bitecek. Her gün, her biri
yaklaşık 90-120 dakika olan dört oturumdan
oluşacak. Sabah bir öğleden sonra bir olmak
üzere oturumlar arasında 15 dakikalık aralar
olacak. Elbette bir saatlik öğle aramız da olacak.
2 Eğitimimizin interaktif yani katılımcı bir eğitim
olmasına özen göstereceğiz. Çünkü sizlerin
eğitime aktif katılımı bizler için çok önemli.

(Programın üzerinden geçerek konuları anlatın)
3 Eğitimde hangi konulara değineceğimize gelince… Öncelikle ilk oturumumuzda tanışmanın dışında sizlerin eğitimden beklentilerinizi
74
Materyal
Temel Eğitici
Eğitimi
Sunumu
Bölüm 1
4. gün şiddet olgusuna nasıl yaklaşacağımız, şiddete maruz kalan
kadınla ve şiddet uygulayanla nasıl iletişim kuracağımızı ve risk
değerlendirmesinin nasıl yapılacağını ele alacağız.
Son gün KYŞ konusunda hizmet veren kurumların görev ve sorumluluklarını, son olarak da KYŞ›nin önlenmesinde sağlık personelinin rolünü ele alacağız. Sormak istediğiniz bir soru var mı?

Bölüm 3
Bölüm 4
3. günün sabah oturumlarında toplumsal cinsiyet eşitliği, öğleden
sonraki oturumlarda kadına yönelik şiddeti, kadına yönelik şiddetin kadın sağlığı ve çocuklar üzerindeki etkilerini, kadına yönelik
şiddette sağlık çalışanlarının rolünü çalışacağız.
Bölüm 5
Bölüm 2
alacağız ve hep birlikte grup çalışma ilkelerimizi, yani grup kurallarımızı belirleyeceğiz. Bugün ve yarınki oturumlarda yetişkin
eğitiminin ilkeleri, öğrenme süreçleri, grup oluşumu ve grup oluşumunda eğitimcinin yapacakları, iletişim becerileri gibi konuları
ele alacağız.
(Katılımcıların sorularını alın ve kısaca cevaplayın).
75
ETKİNLİK 1.3: BEKLENTİLERİN ALINMASI
Yetişkinler eğitimlere eğitimin içeriği, yöntemi, eğitimci ve diğer katılımcılara ilişkin beklentilerle gelirler.
Katılımcıların beklentilerinin öğrenilerek eğitimde bu
beklentilerin hangilerinin ve nasıl karşılanacaklarının
ifade edilmesi katılımcıları fiziksel ve zihinsel olarak
öğrenmeye hazırlar. Ayrıca eğitimin içeriği ve kapsamıyla ilgili olmayan beklentilerin de belirtilmesi katılımcıların gereksiz yere hayal kırıklığı yaşamalarını da
önler. Beklentileri almak için aşağıdaki etkinliklerden
birisini uygulayabilirsiniz.
40 dk.
Materyal
Kağıt, kalem
Alternatif Etkinlik 1: BEKLENTİLER VE ENDİŞELER
AKIŞ
(Duvara üzerinde “Beklentiler” ve “Endişeler”
yazan iki büyük beyaz kâğıt asın. Her katılımcıya
farklı renkte 3 tane post it dağıtın ve henüz bunların üzerine bir şey yazmamalarını hatırlatın)
1 Bu etkinliğimizde eğitimden beklentilerinizi ve
varsa endişelerinizi tartışacağız. Sizlere dağıttığım bu yapışkanlı kâğıtlara henüz bir şey yazmamanızı rica ediyorum.
2 Bizler bir eğitime giderken o eğitime ilişkin bazı
beklentiler oluştururuz. Konuya bağlı olarak
kendi öğrenme ihtiyacımızı gözden geçirir ve
bu ihtiyacımızın karşılanıp karşılanmayacağını merak ederiz. Şimdi sizlerden elinizdeki sarı
kâğıtlara bu eğitime ilişkin bir tane beklentinizi
yazmanızı rica ediyorum. Bu beklenti eğitimcilere, öğrenmenize ya da kendinize ilişkin bir
beklenti olabilir. Hangi beklentinizi yazmak istiyorsanız onu yazabilirsiniz.
(Katılımcılara beklentilerini yazmaları için bir beş
dakika verin.)
3 Bitirenler, beklentilerini “Beklentiler” kâğıdına
yapıştırabilir.
76
Materyal
3 farklı renkte (sarı, yeşil,
mavi olabilir)
post-it (arkası
yapışkanlı
küçük not
kağıtları, bulunmaması
halinde 3
farklı renkte
A4 kağıdı
Bölüm 1
Bölüm 2
Bölüm 3
4 Biz aynı zamanda kafamızda bazı endişelerle de eğitime geliriz.
“Ne kadar sürecek?”, “Sıkıcı olacak mı?” “Anlayacak mıyım?”
gibi. Şimdi lütfen elinizdeki yeşil kâğıtlara bir tane endişenizi yazar
mısınız?
(Katılımcılara endişelerini yazmak için beş dakika verin.)
5 Bitirenler, endişelerini “Endişeler” kâğıdına yapıştırabilir.
Bölüm 5
Bölüm 4
6 Şimdi lütfen sırayla endişelerimizi yapıştırdığımız kâğıdın önüne
gelir misiniz? Buradan herkesin başka birinin yazdığı endişe kâğıdını
almasını istiyorum. Lütfen kendi yazdığınız kâğıdı almamaya özen
gösterin. Şimdi lütfen elinizdeki kâğıtta ne yazdığını okuyun ve
orada yazan endişeyi giderecek bir çözüm önerisini mavi kağıtlara
yazın.
(Katılımcılara çözüm önerilerini yazmaları için kısa bir süre verin.)
7 Şimdi herkesten sırayla kâğıtta yazan endişeyi ve çözüm önerisini
okumanızı istiyorum.

(Herkesin endişe ve çözüm önerilerini okumasını sağlayın)

(Aşağıdaki soruları tartıştıktan sonra etkinliği bitirin):
• Herkes bu çözüm önerilerinden memnun mu?
• Eklemek ya da değiştirmek istediğiniz bir şey var mı?
• Şimdi kendinizi nasıl hissediyorsunuz?
• Hala endişesi olan var mı?

(Varsa, “Bu endişe için neler yapabilir?” sorusunu sorun ve diğer
katılımcıların çözüm üretmelerini sağlayın)
Not: Post it (arkası yapışkanlı küçük not kağıtları) yerine, 3 farklı
renkte A4 kâğıtları eşit büyüklükte kesilerek her bir renkten katılımcı sayısı kadar küçük not kağıtları elde edilebilir.
77
30 dk.
Alternatif Etkinlik 2: BEKLENTİLERİMİZ
AKIŞ
(Katılımcıları sayılarına göre 4 – 5 gruba ayırın.
Her birisine birer tane beyaz tahta kâğıdı ve kalemi verin)
1 Şimdi sizlerden grup çalışması yaparak bu eğitimden neler beklediğinizi, neler istediğinizi bu büyük
kâğıtlara yazmanızı istiyoruz. Bunu sizlerden istiyoruz çünkü beklentilerinizi duymak istiyoruz, çünkü
bizim için değerliler. İkinci olarak da eğitimin sonunda yeniden beklentilerinize dönerek bu beklentileri karşılayıp karşılamadığımıza bakacağız. Yani
bir anlamda eğitimi değerlendireceğiz. Beklenti ve
istekleriniz eğitimin içeriği, kazanmak istediğiniz
beceriler, bilgiler, eğitimci olarak bizlerin davranışları ve diğer katılımcıların davranışlarına ilişkin istek
ve beklentiler olabilir. Çalışmak için 15 dakikanız
olacak. Önce isterseniz grubunuza bir isim vererek
ve yazdıklarınızı sunmak üzere bir sözcü seçerek
başlayabilirsiniz.
(Her beş dakikada bir zamanı hatırlatarak grupların çalışmasına izin verin).
2 15 dakikamız doldu. Şimdi bitirenler kâğıtlarını
duvara assınlar. Bitirmeyenler son cümlelerini tamamlayabilir.
(Her grup kâğıdını duvara astıktan sonra sunumlara geçin)
3 Şimdi her grubun sözcüsü gelerek bize sunum yapacak.
(15 dakika içinde tüm grupların eğitime ilişkin
beklenti ve isteklerini sunmalarını sağlayın. Eğer
eğitimin içeriğine uygun olmayan bir istek veya
beklenti varsa nazikçe bunları ele alamayacağınızı;
çünkü eğitim kapsamı dışında olduğunu ifade edin)
4 Evet, bunlar sizlerin istek ve beklentileri. Biraz önce
de söylediğim gibi eğitim sonunda yeniden bunlara döneceğiz. Bu arada kâğıtlarınız eğitim boyunca duvarda kalacaklar. O yüzden dilediğinizde
eklemek istediklerinizi listenize ekleyebilirsiniz.
78
Materyal
4-5 tane
beyaz tahta
kağıdı (flipchart kağıdı),
4 – 5 tane
beyaz tahta
kalemi
Bölüm 1
Bölüm 3
Bölüm 4
ETKİNLİK 1.4: ÇALIŞMA İLKELERİ BELİRLEME
AKIŞ
1 Biraz önce eğitime ilişkin beklentileri ve istekleri
dile getirdiniz. Tüm bunları yapabilmek için etkin
bir biçimde çalışmaya, etkin bir biçimde çalışmak
için de bazı çalışma ilkelerini ya da kurallarını belirlemeye ihtiyacımız var. Örneğin, eğitim zamanı
telefonlarımız kapatmak ya da sesini kısmak gibi.
Başka ne tür kurallarımız olsun istersiniz?
Bölüm 2
Çalışma
İlkelerinin
Belirlenmesi
Bölüm 5
Eğitim sürecinin sorumluluğu sadece eğitimcilerin değildir. Katılımcılar da eğitimin etkili olmasında bazı sorumluluklara sahiptirler. Nasıl
ki katılımcıların beklentilerinin alınması eğitimcilerin sorumluluklarını belirlemede önemli ise
eğitimcilerin beklentilerinin de ifade edilmesi
önemlidir. Grup çalışma ilkelerinin (grup kurallarının) bir işlevi de eğitimcilerin beklentilerini
ifade etmelerine yardımcı olmalarıdır. Çalışma
ilkelerinin belirlenmesi katılımcıların sorumluluklarını farkına varmalarına yol açar. Çalışma
ilklerinin diğer işlevi ise eğitimin etkin bir biçimde planlandığı gibi sürmesini ve zamanında
bitmesini sağlamaktır.
15 dk.
Materyal
Büyük kağıt
(flipchart
kağıdı),
beyaz tahta
kalemi
(Katılımcıların önerdikleri kuralları büyük kâğıdınıza maddeler halinde yazın. Aşağıdaki kuralların
söylendiğinden emin olun):
Gizlilik:
Bazen eğitimlerde kendimize ilişkin özel konular ya da duygular paylaşabiliriz. Paylaştığımız
bu özel konu ya da duygular bu eğitimde kalmalı, dışarıya taşınmamalıdır.
Dakiklik:
79
Oturumları zamanında başlatmak ve bitirmek önemlidir. Aksi takdirde programın gerisinde kalırız.
Birbirimizin görüşlerine saygı:
Bir konuda her birimiz farklı düşüncelere sahip olabiliriz ve bunu
karşımızdakine söyleyebiliriz. Ancak bunu kavga etmeden, birbirimizi incitmeden yapmamız gerekiyor. Çünkü her birimiz o şekilde
düşünmekte özgürüz.
Birbirimizi dinleme:
Eğer aynı anda konuşursak birbirimizi duyamayız. Birbirimizi duyamazsak birbirimizi anlayamayız. O yüzden birer birer konuşmamız önemli.
Katılım:
Bu eğitim interaktif bir eğitim, yani her birimizin katkıda bulunacağı, karşılıklı olarak birbirimizden öğreneceğimiz bir eğitim olacak.
O yüzden sizlerin aktif katılımları çok önemli ve değerli.
Elektronik cihazların kullanımı:
Oturum sırasında cep telefonlarını kapatmak ya da sesini kısmak,
dizüstü bilgisayar ve notebook gibi cihazları kullanmamak da dikkatimizi oturumlara vermek açısından çok önemli.
(Kuralları yazdıktan sonra kağıdı bir duvara yapıştırın)
2 Bu kurallar eğitim boyunca burada asılı duracak. Böylece hem
her zaman hatırlayabileceğiz hem de ihtiyacımız olduğunda yeni
kurallar ekleyebileceğiz.
80
Bölüm 1
1 Eğitimimize başlamadan önce sizlerin dağıttığım testleri doldurmanız gerekiyor. Bu testler
sizlerin toplumsal cinsiyet, kadına yönelik şiddet, kadına yönelik şiddet konusunda mevzuat
ve şiddete maruz kalan kadınla görüşme tekniklerine ilişkin bilgi ve tutumlarınızı ölçmeyi
amaçlıyor. Bu önemli, çünkü eğitimin etkisini
görebilmek için şimdiki bilgi ve tutum düzeyinizi bilmemiz gerekiyor ki, eğitimin sonunda elimizde karşılaştırabileceğimiz veriler olsun. Bu
yüzden testleri son derece samimi bir biçimde
doldurmanız çok önemli.
Katılımcı
sayısı kadar
ön-test. Her
bir katılımcı
için Değerlendirme Bölümünde yer
alan Ek 1, Ek
2, Ek 3, Ek
4’ün çıktısı
alınacak ve
uygulatılacaktır.
Bölüm 3
(Katılımcılara ön-testleri dağıtın ve ne amaçla bu testleri yaptığınızı açıklayın.)
Bölüm 4

Materyal
Bölüm 5
AKIŞ
Bölüm 2
15 dk.
ETKİNLİK 1.5: ÖN TESTİN UYGULANMASI
2 Lütfen hiçbir testin üzerine adınızı yazmayın
ama tüm testlerin üzerine bir rumuz yazmanızı
istiyorum. Bu rumuzu unutmayın, son testte yine
bu rumuzu kullanacaksınız.

(Katılımcılara verilerin kesinlikle gizli kalacağını, ham verilerin araştırma ekibinin dışında kimselerle paylaşılmayacağını, araştırma
ekibinin bakanlık veya herhangi bir devlet
kurumunda bağımsız olduklarını belirtin.)
81
OTURUM
ETKİNLİK
82
1
1
2
3
4
5
6
7
Bölüm 1
Bölüm 2
OTURUM
2
Bölüm 3
SÜRE
Bölüm 5
Bölüm 4
90 dk.
OTURUMUN HEDEFLERİ
 Öğrenme sürecininin aşamalarını fark edebilecektir.
 Her aşamada diğerlerini nasıl destekleyeceğini öğrenecek ve bunu uygulayabilecektir.
 Duyusal baskınlık kavramı ile tanışacaklardır.
 Kendi öğrenme stili ile ilgili farkındalık geliştirecektir.
83
Amaç
OTURUM PLANI
Etkinlik 2.1
ÖNEMLİ NOT
Öğrenme sürecini etkileyen faktörlerin anlaşılması
Farklı öğrenme stilleri olduğunun
farkına varılması
Süre
90
dk.
Öğrenme; birçok değişkenin etkili olduğu bir süreçtir. Yetişkin eğitiminde kolaylaştırıcının bu değişkenlerin farkında olması önemlidir. Eğitim
hedeflerini, kazanımlarını, yöntemlerini belirlerken ve uygularken öğrenme sürecini göz önünde bulundurmak yararlı olacaktır. Bunun yanı sıra
grup dinamiklerini gözlemleyebilmek ve bu dinamiğe uygun müdahalelerde bulunabilmek için de öğrenme sürecinin farkında olmak yararlı
olacaktır.
Öğrenme süreci modülünde; katılımcıların bu süreci etkileyen faktörlerden ihtiyaç, duyusal baskınlık ve öğrenme stilleri konularında farkındalık
sahibi olmaları öngörülmektedir.
84
Bölüm 1

(Birden fazla katılımcıdan cevap alın.Cevaplar tıkandığında açıcı bir soru ile soruyu tekrar sorun. )
3 Mesela sokakta yürürken çevremizde birçok bilgi
mevcut, yolda yürüyen kişi sayısı, saç renkleri, kıyafetleri, dükkân isimleri v.s. Nasıl oluyor da bu
bilgileri biz öğreniyoruz veya öğrenmiyoruz?

(Mümkün olduğu kadar çok cevap almaya çalışın.)
(Öğrenme Süreçlerini Etkilyen Faktörler slaydını
açın ve açıklayın.)
Öğrenme
süreçleri
sunumu,
katılımcı
sayısı kadar
Ek 1Öğrenme
Stilleri
envanteri,
Ek- 2 Puanlama Tablosu, Ek-3
Öğrenme
Biçimlerine
İlişkin
İpuçları
Bölüm 3
2 Sizce bir bilgi nasıl öğreniliyor?
Materyal
Bölüm 4
1 Bu oturumumuzda öğrenme süreçlerini ve nasıl
öğrendiğimizi ele alacağız.
90 dk.
Bölüm 5
AKIŞ
Bölüm 2
ETKİNLİK 2.1:ÖĞRENME SÜREÇLERİ
4 Öğrenme sürecini bilgiden öğrenmeye giden bir
yolculuk olarak tanımlamak mümkündür. Şekilden de gördüğünüz gibi bizim bir bilgiyi öğrenmemize etki eden pek çok faktör vardır. Gelin
hep birlikte bu faktörlerin neler olduğuna kısaca
bakalım.
5 Bizim bir bilgiyi öğrenmemize etki eden en önemli
faktörlerden birisi bizim ihtiyaçlarımızdır. Örneğin
eğer 0-2 yaşında bir bebeğimiz varsa mama fiyatlarını ya da çocuk bezi fiyatlarını biliriz. Bu, bu
yaşta çocukları olmayanların ihtiyaç duymadıkları
bir bilgidir. Hatırlarsanız ilk oturumda eğitimden
beklentilerinizi yazdınız. Bunların bir kısmı kadına
yönelik şiddet konusunda ihtiyacınız olan bilginin
ya da becerinin verilmesini içeriyordu. Bunlar sizlerin bilgi ihtiyaçlarınızdır ve o konular geldiğinde
özellikle dikkatle dinlediğinizi ve öğrenmeye çalıştığınızı fark edeceksiniz.
85
6 Duyusal baskınlığı açıklamadan önce kısa bir etkinlik yapalım.
 (Duyusal baskınlık bölümüne geldiğinizde katılımcılardan arkalarına
yaslanmalarını ve mümkünse gözlerini kapatmalarını isteyin.)
7 Şimdi lütfen şimdi arkanıza yaslanın ve sandalyenizde mümkün olduğu kadar rahat oturun. Gözlerinizi kapatın. Şimdi size bir metin
okuyacağım lütfen metin tamamlanana kadar dinleyin. Bu aşamada
sessizliği koruyalım.

(Metni okuyun)
• “Bir deniz kenarındasınız, masmavi bir deniz. Rengarenk şemsiyeler
altında yatan insanlar. Sapsarı uçsuz bucaksız bir kumsal.
• Siz deniz kenarında uzanmış yatıyorsunuz. Kumların vücudunuza
değdiğini hissediyorsunuz. Güneş tüm sıcaklığı ile üzerinizde parlıyor.
• Martıların sesleri, rüzgarın sesine karışıp kulağınızda uğulduyor. Kumsalda koşuşan çocukların neşeli çığlıkları duyuluyor.
• Zaman zaman vuran dalgalardan ulaşan tanecikler ağzınızda tuzlu
bir tat bırakıyor.
• Yosunların kokusu tüm sahili kaplıyor”.
8 Şimdi gözlerinizi açmanızı ve okuduğum metinden aklınıza gelen ilk
iki üç kelimeyi önünüzdeki kağıtlara not almanızı istiyorum.
(Katılımcıların not almasını bekleyin)
(Duyusal baskınlık slaydını açarak 1. maddeyi yeniden okuyun)
9 Bu paragrafta yer alan cümlelerden birini veya birkaçını yazan var
mı?
(Birkaç yanıt alın)
10 Tahminen sizler görsel öğreniyorsunuz veya başka bir deyişle öğrenme sürecinde görsel araçlar olduğunda daha kolay öğreniyorsunuz.

(Her madde için aynı soruyu sorup sırasıyla dokunma, işitme, tat ve
koku için benzer açıklamaları yapın.)
11 Tabi ki hepimiz bu duyusal baskınlıkların hepsinden yararlanıyoruz.
Sadece bazı duyu organlarımız diğerine göre daha baskın ve bu baskınlıkla öğrenmemiz kolaylaşıyor.
86
Bölüm 1
Bölüm 2
(Yeniden “Öğrenme Süreçlerini Etkileyen Faktörler” slaydına dönün.)
Bölüm 3
12 Öğrenme süreçlerini etkileyen bir diğer faktör de öğrenme biçimlerimizdir. Bizler her birimiz farklı yollarla öğreniriz. Bu yollar bize özgüdür. Bu yolların biri diğerinden üstün değildir. Herkesin öğrenme tarzı
ya da biçimleri değerlidir.
(Öğrenme Biçimleri slaydını açın ve sunun)
Bölüm 5
Bölüm 4
13 Kolb, biraz sonra sizlere de dağıtacağım Öğrenme Biçimleri Envanterini geliştirmiştir. Kolb’a göre insanlar bilgiyi ya somut yaşantılarla,
yani hissederek ya da soyut kavramlar yardımıyla, yani düşünerek öğrenirler. Aldığımız bir bilgiyi de ya yansıtıcı gözlemle, yani izleyerek ya
da aktif yaşantıyla yani yaparak işleriz. Her grup bir öğrenme biçimini
temsil eder ve her grubun farklı öğrenme ve kişilik özellikleri vardır.
Bu dört grubun arasında kalanlar da vardır. Onlar da her iki grubun
özelliklerini taşırlar.
14 Şimdi size bir envanter dağıtacağım. Bu envanteri doldurmanızı istiyorum.
(Envanteri dağıtın. Yönergesini okuyarak doldurmalarını sağlayın.
Envanter doldurulduktan sonra puan tablosunu, tanım sayfalarını
dağıtın)
15 Öğrenme stillerinizi öğrendiniz. Peki, her bir öğrenme stili için eğitimci
olarak nelere dikkat etmemiz gerekiyor? Hadi gelin, Kırmızılarla, yani
Aktivistlerle başlayalım. Kimler Kırmızı çıktı?
(Yanıtları alın)
16 Sizlerin öğrenebilmesi için eğitim ve eğitimci nasıl olmalı?
(Yanıtları alın. Kırmızı-Aktivist slaytını sunun)
17 Kırmızılar kendileri keşfederek ve eğitim sürecine aktif bir biçimde
dahil olarak öğrenmekten hoşlanırlar. Pasif bir biçimde öğrenmek
onlara göre değildir. Yeni ve zor etkinlikleri denemekten hoşlanırlar.
Çünkü somut yaşantılar yoluyla öğrenirler. Rekabetçi etkinliklerden
hoşlanırlar.
(Eğitimciler İçin Öneriler 1 slaydını sunun)
18 Böyle katılımcılar için izin verici olmak önemlidir. Keşfederek, kendilerinin öğrenmelerine izin verin. Bu tür katılımcılar için eğitimde küçük
87
grup tartışmaları, rol oynama, oyunlar gibi eğitim teknikleri kullanmak
uygun olacaktır.
(Yeşil – Yansıtıcı Gözlem slaydını sunun)
19 Yeşillere bakacak olursak en iyi diğerlerini gözlemleyerek ve dinleyerek öğrenirler. Konuşmadan ya da harekete geçmeden önce düşünmeyi isterler. Öğrendiklerini gözden geçirmekten hoşlanırlar.
20 Böyle katılımcıların düşünmek, özümsemek ve etkinliğe hazırlanmak
için zamana ihtiyaçları vardır. Bu nedenle bu tür katılımcılara yeterli
zamanı verdiğinizden emin olun. Üzerlerinde baskı olmadan karara
varmak isterler. Baskı yapmamaya özen gösterin. Bu tür katılımcılar
için beyin fırtınası, tartışma grupları, münazara, gibi eğitim etkinlikleri
uygundur.
(Sarı –Kuramcı slaydını sunun)
21 En iyi kuramlarla ve kavramsallaştırarak öğrenirler. Kavramlar arasındaki ilişkileri keşfetmekten hoşlanırlar. Öznel yargıları değil, kanıta
dayalı bilgileri dikkate alırlar. Öğrendiklerini nasıl uygulayacakları ya
da nasıl uygulanacağı konusunda endişe duyabilirler. Belli amaçları
olan yapılandırılmış ortamlarda çalışmaktan hoşlanırlar.
22 Bilgiyi oturtacakları kavramlara, kuramlara, sistemlere ya da modellere ihtiyaç duyarlar. Bu nedenle bu tür katılımcılar için bir bilginin
arkasında yatan kuramı ve istatistikleri verdiğinizden emin olun. Amacı belli, yapılandırılmış ortamlarda çalışmaktan hoşlandıkları için oturumlara zamanında başlayıp bitirmek, oturumda nelerin ele alınacağı
konusunda bilgilendirme yapmak önemlidir. Varsayımları sorgulayacağı ve keşfedeceği, kıyaslama ve analiz yapacağı etkinlikler bu
katılımcılar için uygundur.
(Mavi – Pragmatist slaydını sunun)
23 Bu tür katılımcılar öğrendikleriyle günlük yaşam arasında bağ kurmak
isterler. Yani öğrendiklerini nasıl uygulayacakları ile ilgilidirler. Yeni
fikirleri demeye açık ve heveslidirler. Tek istedikleri önerilerin ya da
çözümlerin denenebilir ve gerçekçi olmalarıdır.
88
Bölüm 1
Bölüm 2
Bölüm 3
24 Bu tür katılımcılar için bilgi ve uygulama arasındaki bağı kurmamız
çok önemlidir. Günlük hayatta kullanabilecekleri pratik ve gerçekçi
öneriler vermemizden hoşlanırlar. Yeni fikirler denemeye açıktırlar,
ancak deneme yaptıktan sonra onlara yapıcı geribildirimler vermeyi
unutmamamız gerekir.
25 Başka öğrenme stilleri modelleri de vardır. Bunlardan en iyi bilineni
görsel, işitsel ve kinestetik öğrenme stilleridir.
Bölüm 4
(Görsel Öğrenenler slaydını sunun)
Bölüm 5
26 En iyi görerek ve izleyerek öğrenirler. Renklere karşı duyarlı oldukları
için renkli, resimli sunumlar, şemalar ve grafikler öğrenmelerini kolaylaştırır. Sözel yönergeleri anlamakta ve uzun konuşmaları dinlemekte
zorlanırlar. O yüzden etkinlikleri yaptırırken yazılı materyaller kullanmak önemlidir.
(İşitsel Öğrenenler slaydını sunun)
27 En iyi dinleyerek öğrenirler. Yazılı yönergeleri anlamakta zorluk çekerler. O yüzden etkinlikleri yaptırırken yönergeleri sözel olarak vermek
önemlidir. Açık ve net bir ses tonu ile konuşulduğunda, grup tartışmalarına katıldıklarında, konuya ilişkin hikaye ve anekdotlar dinlediklerinde kolay öğrenirler.
(Kinestetik Öğrenenler slaydını açın)
28 En iyi deneyerek öğrenirler. Çok fazla hareketsiz kalamazlar. Bu
nedenle içinde fiziksel hareket barındıran etkinliklerle daha kolay
öğrenirler. Rol oynama, ısınma ve canlandırma etkinlikleri onlara
uygundur.
29 Peki, son olarak öğrenme biçimleri neden önemli?
(Yanıtları alın)
30 Tıpkı sizler de olduğu gibi sizin eğitiminizde de farklı duyusal baskınlıklara sahip katılımcılarınız olacak. Öğrenme biçimleri bizim katılımcıların bireysel öğrenme biçimlerine ve bireysel farklılıklarına saygımızı
gösterir. Eğitimimizi farklı öğrenme biçimlerine göre düzenleme şansımız olur. Bu eğitimde de farklı düzeyde etkinlikler ve görevlere yer verilerek her türlü öğrenme biçimine sahip katılımcılara hitap edilmeye
çalışılmıştır.
89
EK-1
Öğrenme
Biçimleri
Envantari
90
Elinizdeki anketin amacı, öğrenme biçimlerinden hangisine daha yatkın olduğunuzu belirlemektir. Yaklaşık 15 dakikanızı alacak bu ankette
doğru sonuçların alınabilmesi için her ifadeyi dikkatle okuduktan sonra içtenlikle yanıtlayınız. Yanıtlarınızın doğru ya da yanlış olarak değerlendirilmesi söz konusu değildir. Önemli olan sizin her ifadeye katılıp
katılmadığınızdır. Verilen ifadeye katılmamaktan daha çok katıldığınızı
düşünüyorsanız ifadenin yanında yer alan kutunun içine bir (X) koyunuz.
Katılmıyorsanız kutuyu boş bırakınız. Soru ve puan formları geri alınacağı için üzerlerine isminizi yazmayınız.

1 Doğru ile yanlış ya da iyi ile kötü arasında kesin olarak bir ayırım yapabilirim.

2 Çoğu zaman sonuçların ne olacağını düşünmeden hareket ederim.

3 Sorunları adım adım ilerleme metodu kullanarak çözme eğilimindeyimdir.

4 Kuralların ve yönetmeliklerin insanları kısıtladığını düşünürüm.

5 İnsanlar beni, düşündüklerimi doğrudan ve yalın olarak söylememle tanırlar.

6

7 Tam bir hazırlık ve uygulama için yeterli zamanımın olduğu işleri severim.

8 İnsanları temel varsayımları konusunda düzenli olarak sorgularım.

9 Planlanan bir şeyin uygulamada yürüyüp yürümediği her şeyden önemlidir.
Temelinde duyguların ağır bastığı eylemlerin, dikkatli düşünce ve analize dayalı
eylemler kadar sağlam olduğu görüşündeyim.

10 Yeni deneyimlerin peşinden faal olarak koşarım.

11
Yeni bir fikir ya da yaklaşım duyduğumda bunu nasıl uygulayabileceğimi araştırmak üzere hemen harekete geçerim.

12
Disiplinli yaşamayı severim. Örneğin, sağlıklı ve dengeli yiyecekleri yerim, düzenli
spor yaparım, işlerin yapılması hakkında sabit alışkanlıklarım vardır.

13 Üzerime aldığım işleri tam yapmakla gurur duyarım.

14

15 Elimdeki verilerin yorumuna dikkat eder, hemen sonuçlar çıkartmaktan kaçınırım.

16 Birçok seçeneği gözden geçirdikten sonra bir sonuca varmak hoşuma gider.

17

18 Karmaşık işleri sevmem. Olayları uygun bir şablona oturtmayı severim.
İçimden geldiği gibi hareket eden, akılcı olmayan insanlardan çok, mantıklı,
olaylara çözümleyici bakan insanlarla daha iyi geçinirim.
Pratik uygulanabilir düşüncelerden çok, alışılmamış, yepyeni fikirler beni daha
fazla cezbeder.
Bölüm 1
Bölüm 2
19

20 Eylemlerimi genel ilkelerle bağdaştırmak hoşuma gider.

21 Tartışmalarda doğrudan konuların can alıcı noktasına gitmeyi severim.

22 İşteki insanlarla mesafeli, resmi ilişkiyi tercih ederim.

23 Başarılı olmamın sırrı yeni ve değişik işlere “hodri meydan” diyerek girişmemdir.

24

25 Bir sonuca varmadan önce herşeyi detaylı olarak düşünürüm.

26 Aniden istendiğinde fikir üretmekte zorlanırım.

27 Hemen konunun özüne inilmesi gerektiğine inanırım.

28 Çok çabuk sonuçlar çıkarmamaya dikkat ederim.

29

30 Olayları yeterince ciddiye almayan insanlar sinirime dokunur.

31 Kendi fikrimi öne sürmeden önce diğer insanların fikirlerini dinlerim.

32 Duygularım, düşüncelerim ne ise o yönde davranırım. Duygularımı saklamam.

33 Tartışmalarda insanların zor durumda kaldıklarını görmekten zevk alırım.

34
Olaylara önceden planlı bir şekilde yaklaşmaktansa içimden o anda geldiği gibi ve
esnek yaklaşmaktan hoşlanırım.

35
Akım şeması, plan bütünlüğü, iş ağı analizi, beklenmeyen olayların programlanması gibi yeni işletme teknikleri beni hep cezbetmiştir.

36 Bir işi belirli bir tarihe yetiştirme durumunda olmak beni kaygılandırır.

37 İnsanların fikirlerini pratik yararlılıklarına göre değerlendiririm.

38 Sakin, düşüncelere dalan insanlarla kendimi pek rahat hissetmem.

39 İşleri aceleye getiren insanlar genellikle sinirime dokunur.

40
Geçmişi ya da geleceği düşünmektense, yaşanan andan zevk almak daha önemlidir.

41
Bütün bilgilerin tamamıyla değerlendirilmesi sonucunda alınan kararların, sezgilere
dayanarak alınan kararlardan daha doğru olduğunu düşünürüm.
Bölüm 3
Üst kademelerden gelen yöntem ve yönetmelikleri, işlerin yapılması için etkin birer
yol olarak düşündüğüm sürece kabul eder ve sahip çıkarım.

Bölüm 5
Bölüm 4
Eğlenceyi seven, içinden geleni hemen dışına vuran insanlarla birlikte olmaktan
zevk alırım.
Mümkün olduğunca çok bilgi kaynağına sahip olmak isterim. Üzerinde düşünülecek
ne kadar çok veri elde edilirse, kararların doğruluğu açısından bu o kadar iyidir.
91
92

42 Mükemmelci olma eğilimindeyimdir.

43 Tartışmalarda anında birçok yeni fikir üretebilirim.

44 Toplantılarda pratik, gerçekçi fikirler öne sürerim.

45 Nadiren de olsa kurallar çiğnenebilir.

46
Bir durum ortaya çıktığında geriye çekilip olaya dışarıdan değişik açılarıyla bakmayı tercih ederim.

47
İnsanların savundukları konulardaki tutarsızlıklarını ve zayıf yanlarını genellikle
farkedebilirim.

48 Genelde dinlediğimden çok, konuşurum.

49 Bir işin daha iyi, daha pratik yapılabileceği yolları çoğunlukla bulurum.

50 Yazılı raporların kısa ve özlü tutulması gerektiğini savunurum.

51 Akıllı, mantıklı düşünceninin mücadeleyi kazanması gerektiğine inanırım.

52 İnsanlarla sohbet etmektense, belirli konularda tartışmayı tercih ederim.

53 Olaylara teorik yaklaşanlardan çok , gerçekçi yaklaşanları tercih ederim.

54 Karşılıklı konuşmalarda konu dışı ve gereksiz sözler sabrımı taşırır.

55
Eğer bir rapor yazmam gerekiyorsa, son haline getirene kadar pek çok taslak
hazırlarım.

56
Yeni yaklaşımlar deneyip uygulamaya ve işleyip işlemediklerini görmeye meraklıyımdır.

57 Çözümlere mantıklı bir yaklaşımla ulaşmayı severim.

58 Çok konuşmaktan zevk alırım.

59

60 Kararımı vermeden önce pek çok olasılığı gözden geçirmeyi severim.

61 Tartışmalarda en gerçekçi ve serinkanlı olarak kendimi görüyorum.

62
Tartışmalarda liderliği ele alıp çok laf etmektense, geri planda kalmayı tercih
ediyorum.

63
Güncel eylemleri uzun döneme yayılan genel bir çerçeve içinde ele almak hoşuma
gider.

64
İşler düşündüğüm gibi gitmezse, rahatlıkla omuz silker, deneyim kazandığımı
düşünürüm.
Tartışmalarda kendimi gerçekçi, diğerlerinin konuyu dağıtmalarına, farklı yorumlar
yapmalarına izin vermeyen biri olarak görüyorum.
Bölüm 1
Bölüm 2
66 Harekete geçmeden önce iyice düşünmek gerekir.

67 Genelde konuşan taraftan çok, dinleyen taraf olurum.

68 Mantıklı bir yaklaşıma uyum göstermeyen kişilere karşı sert olabiliyorum.

69 Çoğu zaman sonuca giden her yolun doğru olduğuna inanırım.

70 İş yürüdüğü sürece insanların duygularının incinmesini pek dert etmem.

71 Hedefler belirlenmesini ve planlar yapılmasını sıkıcı ve boğucu bulurum.

72 Genellikle hayatı eğlenceye çevirenlerden biriyimdir.

73 Bir işin yapılması için en kısa yol ne ise onu seçerim.

74 Yöntem ve detaylarla ilgili çalışmalardan çabuk sıkılırım.

75

76 Diğerlerinin ne düşündüklerini anlayabilmek her zaman ilgimi çeker.

77

78 Başı sonu belirsiz konulardan uzak dururum.

79 Kriz anlarının canlı ve telaşlı halinden zevk alırım.

80 İnsanlar beni genellikle duygularına karşı duyarsız bulurlar.
Bölüm 4

Bölüm 5
65
Bölüm 3
Anlık olarak ortaya atılan çılgın fikirleri uygulanamaz oldukları için genellikle
dışlarım.

Olayların altında yatan temel varsayımları, ilkeleri ve kuramları bulup çıkarmaya
çok meraklıyımdır.
Toplantıların düzenli bir şekilde ve kararlaştırılan gündeme uygun olarak yapılmasını isterim.
93
Öğrenme biçimlerinden hangisine daha yatkın olduğunuzu bulmak için
anketimizde işaretlediğiniz her soruyu daire içine alarak her sütunda kaç
soru işaretlediğinizi sayınız.
EK-2
2
7
1
5
Öğrenme
4
13
3
9
6
15
8
11
10
16
12
19
17
25
14
21
23
28
18
27
24
29
20
35
32
31
22
37
34
33
26
44
38
36
30
49
40
39
42
50
43
41
47
53
45
46
51
54
48
52
57
56
58
55
61
59
64
60
63
65
71
62
68
69
72
66
75
70
74
67
77
73
79
76
78
80
Biçimleri
Puan
Tablosu
Toplam
(
)
Kırmızı
94
(
)
Yeşil
(
)
Sarı
(
)
Mavi
Bölüm 1
Bölüm 2
Biçimlerine
İlişkin
İpuçları
Sarı (Kuramcı): Sarı, gözlemlerini karmaşık ancak mantıklı kurallara dayar. Sorunları mantıklı bir yaklaşımla, adım adım ele alır. Farklı kaynaklı verileri bir kuram çerçevesinde, bütün olarak değerlendirir.
Mükemmelci olma eğilimindedir. Herşeyin akılcı bir kalıba uymasını ister. Analiz ve sentez yapmaktan hoşlanır. Herkes tarafından kabul gören varsayımlara, ilkelere, kuramlara, modellere ve sistem düşüncesine önem verir. “Mantıklı açıklaması olan herşey doğrudur.” Felsefesine
göre davranır. Her zaman akılcı ve mantıklı olmaktan yanadır. Sorunlara
yaklaşımı tutarlı bir biçimde mantıksaldır. Düşünme biçimi bu yaklaşıma
uymayan hiçbir şeyi kabul etmez.
Mavi (Pragmatist): Mavi, ilişkiye önem verir. Duygusal temas onun
için çok önemlidir. Fikir, kuram ve tekniklerin, uygulamada işleyip işlemediğini görmek ister. Yeni fikirler peşindedir. Önlerine çıkan ilk fırsatta
uygulama denemelerine girişir. Lafı uzatmaktan hoşlanmaz, başı sonu
belirsiz uzatmalardan kaçınır. Doğası gereği pratik ve gerçekçidir. Sorun
çözmekten ve uygulanabilir kararlar almaktan kaçınmaz. Bunları mücadeleye davet olarak nitelendirir. “Bundan daha iyi bir yol yok mu?”
mavinin sık sık kendisine sorduğu bir sorudur.
Bölüm 3
Öğrenme
Bölüm 4
Yeşil (Yansıtıcı gözlemci): Yeşil, geri planda kalıp olayları farklı bakış
açılarından gözlemek ister. Hem kendisi yaşayarak hem de başkalarının
deneyimlerinden faydalanarak veri toplar. Bir sonuca varmadan önce
bütün verileri gözden geçirir. Ciddi bir veri toplama ve analiz süreci onun
için çok önemlidir. Bu nedenle olaylar hakkında kesin sonuçlara varmayı
olabildiğince erteler. Felsefesi dikkatli olmak, her detayı araştırmaktadır.
Sürekli durum değerlendirmesi yapar sakin bir yapıya sahiptir. Toplantı
ve tartışmalarda sessiz kalmayı tercih eder. Diğer insanları gözlemlemekten hoşlanır. Kendi görüşlerini açıklamadan önce diğer görüşleri de
dinler, tartışmanın özünü yakalamaya çalışır.
EK-3
Bölüm 5
Kırmızı (Aktivist): Kırmızı, kendisini yeni deneyimlere tamamen, önyargısızca açar. Anlık yaşantıların etkisinde hareket etmekten zevk alır. Açık
görüşlüdür, olaylara ve insanlara şüpheci yaklaşmaz. Bu özellikleri onların yeni olan herşeye hevesle sarılmalarına neden olur. “Herşeyi bir kez
denerim” felsefesiyle hareket eder. Önlem almaktan ya da tedbirli davranmaktan hoşlanmaz. Günleri çok hareketli yaşar. Giriştiği bir uğraşıdan aldığı heyecan geçer geçmez kendisine yeni uğraşı aramaya başlar.
Yeni yaşantıların sunduğu mücadele etme fırsatı onu heyecanlandırır.
Ancak, sıra uygulamaya ve uzun vadeli düşünmeye gelince sıkılıverir.
95
OTURUM
ETKİNLİK
96
1
Yetişkin Eğitimi
2
Yetişkin Eğitiminin İlkeleri
1
2
3
4
5
6
7
Bölüm 1
Bölüm 2
OTURUM
3
Bölüm 3
Yetişkin Eğitimi
SÜRE
Bölüm 5
Bölüm 4
90 dk.
OTURUMUN HEDEFLERİ
 Yetişkin eğitimi ile çocuk eğitimi arasındaki farkları kavrayacaklar ve
bunları sayabileceklerdir.
 Yetişkin eğitiminin ilkelerini öğrenecekler ve bunları açıklayabileceklerdir.
POLİS EĞİTİCİ
EĞİTİMCİSİ
KILAVUZU
PEĞİTİCİ
EĞİTİMCİSİ
KILAVUZU
97
OTURUM PLANI
Etkinlik 3.1
Yetişkin Eğitimi
Etkinlik 3.2
Yetişkin
Eğitiminin İlkeleri
ÖNEMLİ NOT
98
Amaç
Süre
Yetişkin eğitimi ile çocuk eğitiminin temel farklarını öğrenmelerinin sağlanması
30
dk.
Yetişkin eğitiminin ilkelerinin
öğrenilmesinin sağlanması
60
dk.
Yetişkinlerle çocukların öğrenmeleri arasında farklılıklar vardır. İyi bir
eğitimci olmanın koşullarından birisi de yetişkinlerin nasıl öğrendiklerini
anlayabilmektir. Bu modül eğitimcilerin yetişkin eğitiminin ilkelerini kavramalarına yardımcı olmak amacıyla hazırlanmıştır.
Bölüm 1
(Tahtayı ikiye bölün ve bir bölümüne “Çocuk”
bir bölümüne “Yetişkin” yazın.)
2 Sizce çocuklar ve yetişkinler aynı şekilde mi öğrenir?
Materyal
Tahta kağıdı, tahta
kalemi,
Yetişkin Eğitimi İlkeleri
sunumu
Bölüm 3
1 Bu oturumumuzda yetişkin ve çocuk öğrenmesi
arasındaki farkları ele alacağız.
30 dk.
Bölüm 4
AKIŞ
Bölüm 2
ETKİNLİK 3.1: YETİŞKİN EĞİTİMİ
(Yanıtları alın)
Bölüm 5
3 Farklı öğreniyor iseler sizce öğrenmelerindeki
en temel farklar nelerdir?
(Yanıtları alın ve tahtaya maddeler halinde yazın. Yetişkin Eğitimi İlkeleri sunumundan Çocuk
ve Yetişkin Öğrenme Farkları slaydını açın ve
sunun)
4 Çocuklarla yetişkinlerin öğrenmeleri arasındaki
en büyük fark çocuğun bağımlı olması, yetişkinin ise kendi kendisini yönetmesidir. Biraz daha
açacak olursak çocuğun öğrenmesinde karar
verici öğretmendir. Hangi konuların, nasıl ve
ne zaman öğretileceğine öğretmen karar verir. Diğer yandan yetişkin neyi, ne zaman ve ne
şekilde öğreneceğine kendisi karar verir. Deneyimler çocuk ve yetişkin öğrenmelerinde rol
oynarlar. Çocuğun deneyimi azdır. Dolayısıyla
bir konuyu öğrenirken bu konuya ilişkin deneyimlerini konuya dahil etme şansı yoktur. Diğer
yandan deneyimler yetişkinin öğrenmesinin bir
parçasıdır. Yeni öğrendiklerini geçmişte yaşadığı deneyimlerine bağlama ihtiyacı duyar. Dolayısıyla bu kimi zaman eğitim ortamına yetişkinin
önyargılarını getirmesi anlamına gelir. Çocuk
yaşla öğrenmeye hazır hale gelirken yetişkinin
öğrenmesi kendi ihtiyaçlarına bağlıdır. Çocuk
99
genellikle öğretmenin ve müfredatın belirlediği
konuları öğrenirken, yetişkin kendi yaşamında
kullanabileceği ya da problem çözmesine yarayacak konuları öğrenmeyi tercih eder. Çocuğun öğrenme için dışsal motivasyona ihtiyacı
vardır. Diğer yandan yetişkin öğrenme için kendi kendini motive edebilir. Çocuk somut düşünme biçiminden soyuta geçer. Yetişkinin düşünme biçimi ise duruma bağlı olarak soyut ya da
somut olabilir. Bir problemin çözümü için farklı
açılardan bakabilir.
5 İşte tüm bu farklılıklardan dolayı yetişkinlerle
çocuklar farklı öğrenirler. Bu da bizi yetişkin
eğitiminin ilkelerine götürür.
30 dk.
ETKİNLİK 3.2:YETİŞKİN EĞİTİMİNİN İLKELERİ
AKIŞ
(Oturumdan önce bu oturumun ekinde bulunan Yetişkin Eğitimi İlke Kartları sayfasından bir
çıktı alın ve işaretli yerlerden dörde ayırın. Bunlar sizin çalışma kartlarınız olacaktır)
1 Bir önceki etkinliğimize bağlı olarak bu oturumda yetişkin eğitiminin ilkelerini ele alacağız.
2 Yetişkinlerin öğrenmesine baktığımızda 8 temel
prensipten bahsedebiliriz.
(Yetişkin Eğitimi İlkeleri slaydını açın ve yer alan
8 ilkeyi katılımcılara tanıtın.)
(Yetişkin Eğitimi İlkeleri 1 slaydını açın ve sunun)
3 Yetişkinler neyi öğrenecekleri konusunda kontrol sahibi olmak ve öğrenme sürecine dahil
olmak isterler. Eğitimcinin ve kendisinin sorumluluklarını birbirinden ayırabilir ve üzerine
düşeni yerine getirebilirler. Bazı konularda karar verebilmeyi ve bir dereceye kadar bağımsız
olabilmeyi isterler.
100
Materyal
Tahta kağıdı,
tahta kalemi,
sunum, Ek-8
Yetişkin Eğitimi İlkeleri
kartları
Bölüm 1
Bölüm 2
Bölüm 3
4 Yetişkinler çok zengin bir deneyim ve bilgi dağarcığıyla eğitime gelirler. Yaşamları boyunca biriktirdikleri bilgi ve deneyimlerini eğitimci
ve diğer katılımcılarla paylaşmak isterler. Ancak bu aynı zamanda
bazı önyargılarını ve düşünce kalıplarını da eğitime taşıyacakları
anlamına gelir, özellikle önceki eğitim deneyimleri olumsuzsa.
Bölüm 4
5 Yetişkinler o eğitimden kendileri için ne alacaklarıyla ilgilidirler.
Eğitim konularının kişisel ve mesleki açıdan gelişmelerini sağlamalarını beklerler.
Bölüm 5
6 Yetişkinler aynı zamanda problem odaklıdırlar. Yeni öğrendikleri bilgilerin kişisel ve mesleki yaşamda karşılaştıkları problemleri
çözmelerine yardımcı olmasını isterler.
7 Yetişkinler eğitime aktif bir biçimde katılımda bulunmak isterler.
Onlar öğretilen değil, öğrenen olmak isterler. Yeni becerileri deneyerek öğrenmeye ve hemen uygulamaya açıktırlar.
8 Yetişkinler herhangi bir fikrin, görüşün ya da eylemin kendilerine
dayatılmasından hoşlanmazlar. Yetişkin bir birey olduklarının farkına varılmasını ve bu şekilde davranılmasını beklerler. Eğitimci
ile eşit düzeyde olduğunun hissettirilmesi gerekir. Çünkü öğrenme
tek taraflı değil, çift yönlüdür. Kendisi öğrendiği gibi eğitimci de
ondan öğrenmektedir. Bu nedenle bazen öğrenme sürecinde hem
eğitimci hem de öğrenen rollerini alabilirler. Ayrıca gereksiz otoriteden de hoşlanmazlar.
9 Kaygı ve beklentileri aldığımız ilk oturumumuzdan da hatırlayacağınız gibi yetişkinlerin eğitime ve kendilerine ilişkin kaygıları vardır. Konunun aşırı zor olacağından, öğrenip öğrenmeyeceğinden,
101
diğerlerinin onu kabul edip etmeyeceklerinden kaygı duyarlar. Bu
nedenle sıcak karşılanmaya ve kabul görmeye ihtiyaç duyarlar.
Olumsuz tepkilerden çekinmeden yeni şeyler denemek, bu konuda cesaretlendirilmek ve övgü duymak isterler.
10 Bir önceki ilkeyle bağlantılı olarak yetişkinler eğitim ortamlarının
rahat ve güvenli olmasını isterler. Fiziki rahatlık kadar psikolojik
rahatlık da önemlidir. Yetişkinler için karşılıklı güven, saygı ve oldukları gibi kabul edilmeleri önemlidir.
11 Şimdi bir grup çalışması yapacağız. Bu grup çalışmasında sizler
eğitimci olarak, gruplarınızda bu ilkeleri yerine getirmek için neler
yapabileceğinizi tartışacaksınız.
12 Ben şimdi hepinize bir sayı vereceğim. Lütfen sayılarınızı aklınızda
tutun.

(1 den dörde kadar sayarak her kişiye bir sayı verin.)
13 Şimdi birler şuraya gelsin, ikiler …….

(Dört grubu da oluşturduktan sonra)
14 Birazdan her gruba bu 8 ilkeden ikisinin olduğu kartlar dağıtacağım. Kartlarda yer alan yönergeye göre bu ilkeyi tartışmanızı ve
çıkarımlarınızı bizimle paylaşmanızı istiyoruz. Kolay gelsin.
(Çalışma sürelerinin 15 dakika olduğunu ve ne kadar uzun bir
yapılabilecekler listesi çıkartırlarsa o kadar iyi olacağını açıklayın.)
15 Grup çalışmalarını tamamladık. Birinci grupla başlayalım. Önce
ilkeleri okuyalım sonra da eğitimcinin yapması gerekenleri paylaşalım.

(Grup sunumu tamamladığında)
16 Diğer arkadaşlardan ekleme yapmak isteyen var mı?
(Yanıtları alın.)
(1. Grup sunumundan sonra Eğitimciler İçin Öneriler 1’i sunun)
102
Bölüm 1
Bölüm 2
Bölüm 4
Bölüm 3
17 Birinci ilkemiz, yetişkinin kendisini yönetebileceği, yani sorumluluk alabileceği ile ilgili. Yetişkinler aynı zamanda kendi öğrenme
süreçlerini de yönetmek isterler. Bu onların öğrenme süreçlerine
aktif katılımları demektir. Bilgileri tek taraflı vermek yerine beyin
fırtınası, küçük grup çalışmaları ve sunumlar yoluyla onların aktif
katılımlarını teşvik edin. Bu aynı zamanda birbirlerinden öğrenmelerini de sağlayacaktır. Buna ek olarak kendi kendilerine öğrenmelerini sağlamak için internet gibi bilgi kaynaklarını kullanmaları
için de teşvik edebilirsiniz.
Bölüm 5
18 Uygun olduğunda kararlara onları da ortak edin. Örneğin, “Araya
şimdi mi yoksa bir sonraki etkinliğimizi yaptıktan sonra mı çıkalım?” ya da “Yarın sabah 09.30’da başlayabiliriz ama bu öğle yemeğini daha kısa tutmamız anlamına gelir. Ne yapmak istersiniz?”
19 Yetişkinler kendi bilgi ve deneyimlerini eğitime getiriler. Bu deneyimler çalışma hayatından, özel hayattan ve daha önceki eğitimlerden elde edinilmiş deneyimlerdir. Bu nedenle eğitimin var olan
bilgi ve deneyimlere temellenmesi yeni öğrenmeyi kolaylaştıracaktır. Onların eğitimde bilgi ve deneyimlerinden yararlanın, bu
özellikle iş akışları ve formlar gibi deneyim gerektiren konularda
ya da uygulamadan kaynaklanan sorunların çözümünde diğer katılımcılara yardımcı olacaktır.

(İkinci grubun sunumunu dinleyin.)
20 Önce ilkeleri okuyalım sonra da eğitimcinin yapması gerekenleri
paylaşalım.

(Yanıtları alın).
(2. Grup sunumundan sonra Eğitimciler İçin Öneriler 3’ü sunun)
22 Katılımcılara eğitime belli öğrenme hedeflerini gerçekleştirmek
umuduyla gelirler. Bu nedenele onların eğitimden beklentilerini
103
almak çok önemlidir. Beklentilerin alınması ve eğitimin içeriği hakkında bilgi verilmesi onların öğrenme hedeflerine ne kadar ulaşacaklarını anlamalarını sağlar. Buna ek olarak eğitimin hedefleri ve
çıktılarına ilişkin bilgilendirilmenin de yapılması önerilir.
23 Katılımcılar, eğitimde öğrendikleri bilgileri iş yaşamındaki sorunları çözmelerini isterler. Bu nedenle sorun çözmeyi içeren ve beceri
kazandıran etkinliklerin uygulanması çok önemlidir. Yine deneyimli katılımcılardan yararlanmak ve katılımcıların birbirlerinden
öğrenmelerini sağlamak da önemlidir.

(3. Grubun sunumunu dinleyin.)
paylaşalım.

(3. grubun sunumundan sonra Eğitimciler İçin Öneriler 5 slaydını
sunun).
26 Bu ilke bir önceki ilkeyle yakından ilişkilidir. Kuramla uygulama
arasında bağ kurun. Yani öğrendiklerini nasıl uygulayacaklarını açıklayın. Özellikle beceri kazandıran etkinliklerde mümkün
olduğu kadar çok katılımcının deneyerek yaşayarak öğrenmesine
olanak sağlayın.
27 Katılımcılar kendilerine, bilgilerine ve deneyimlerine saygı gösterilmesini beklerler. Her fırsatta onların görüş ve düşüncelerini
ifade etmeleri için teşvik edin. İfade ettikleri görüşlerine saygı
duyduğunuzu gösterin.
28 İhtiyaçlarına saygı duyun. Bu ihtiyaçlar kısa bir mola, anlatım hızı
ya da oturuş düzeni gibi konularla ilgili olabilir.
29 Kıdem olarak onlardan üstün olsanız da eşit düzeyde bir ilişki geliştirmeye özen gösterin. Otoriter tavırlar yetişkin katılımcıların eğitimden kopmalarına neden olur.
104
Bölüm 1
Bölüm 2

(4. Grubun sunumunu dinleyin.)

Bölüm 3
paylaşalım.
Bölüm 4
Bölüm 5
32 Yetişkin katılımcıların eğitime bazı kaygılarla geldiğinden daha
önce bahsetmiştik. Bu nedenle eğitime başlamadan önce tıpkı
bizim yaptığımız gibi beklentileriyle birlikte kaygılarını da almak
önemlidir.
33 Eğitimci ve diğer katılımcılar atrafından kabul görmeleri onlar için
çok önemlidir. Tüm katılımcılarınızı sıcak bir biçimde karşılayın.
Eğitim boyunca açık, sıcak ve kabul edici tavrınızı sürdürmeye
gayret edin.
34 Görüşlerinin ve deneyimlerinin çok değerli olduğunu vurgulayın.
Bu onların kendilerini ifade etmeleri için yüreklendirecektir. Aynı
zamanda katkıları ve başarıları için yapıcı geribildirimlerde bulunun. Bu tür geri bildirimler hem katılımcıların motivasyonunu artırır hem de iyi yaptıkları bir şeyi daha fazla yapmalarına yol açar.
35 Katılımcıların sadece fiziksel değil, psikolojik olarak da kendilerini
rahat ve iyi hissetmeleri eğitimin verimliliği açısından önemlidir. Bu
nedenle sadece rahat bir oturuş düzeni değil, gizlilik, katılımcıların
birbirine saygılı olmaları gibi grup kurallarıyla onların psikolojik
olarak da kendilerini güvende hissetmelerini sağlayın. Son olarak
tanışma ve kaynaştırma etkinlikleri yaptırmak onların kendilerini
daha rahat hissetmelerini sağlayacaktır.
105
YETİŞKİN EĞİTİMİ İLKELERİ
EK-8
Yetişkin
Eğitimi
İlkeleri
Kartları
1 Yetişkin kendi kendisini yönetebilir.
2 Kendi bilgi ve deneyimlerini eğitime getirir.
SORU
Etkili bir eğitim verebilmek için eğitim sürecinde bu ilkelere yönelik olarak neler yapabilirsiniz?
3 Hedef ve yarar yönelimlidir.
4 Problem odaklıdır
SORU
5 Uygulama odaklıdır.
6 Saygı bekler.
SORU
7 Kaygıları vardır.
8 Rahat bir ortamda öğrenmek ister.
SORU
106
Kendi bilgi ve deneyimlerini
eğitime getirir.
3
Hedef ve yarar yönelimlidir.
4
Problem odaklıdır
5
Uygulama odaklıdır.
6
Saygı bekler.
7
Kaygıları vardır
8
Rahat bir ortamda öğrenmek
ister.
• Özellikle problem çözme konusunda deneyimlerini ve
bilgilerini paylaşmalarını sağlayın
• Öğrenmeyi eski bilgilerinin üzerine inşa edin.
• Deneyimlerini ve görüşlerini önemseyin.
• Beklentilerini alın.
• Eğitimin hedef ve amaçlarını açıklayın.
• Eğitimin kişisel ve mesleki kazanımlarını açıklayın.
• İş yaşamında problemlerini çözecek beceriler
kazandırmalarına yarımcı olun.
• Birbirlerinin deneyimlerinden öğrenmelerini sağlayın.
• Kuramla uygulama arasında bağlantı kurun.
• Uygulama yapmalarını, deneyerek ve yaşayarak
öğrenmelerini sağlayın.
• Görüşlerine ve deneyimlerine saygı duymak
• İhtiyaçlarını göz ardı etmemek
• Görüş ve eylemleri dayatmayın, dayatılmasına izin
vermeyin.
• Eşit düzeyde bir ilişki geliştirin.
• Otoriter tavırlardan kaçının.
• Sıcak bir biçimde karşılayın
• Açık, sıcak ve kabul edici olun.
• Görüşlerinin ve aktif katılımlarının önemli olduğunu
vurgulayın.
• Eğitimin başında beklenti ve endişelerini alın.
• Yapıcı geribildirimler verin
• Tanışma ve kaynaştırma etkinlikleri yapın.
• Rahat bir oturma düzeni ayarlayın.
• Grup kuralları belirleyin.
Bölüm 2
Bölüm 1
2
Bölüm 4
Yetişkin kendi kendisini
yönetebilir.
Beklentilerini ifade etmelerine izin verin.
Kendi kendilerine öğrenmeyi teşvik edin.
Aktif katılımlarını teşvik edin.
Fırsat ya da ortam olduğunda kararları alırken onları da
ortak edin.
Bölüm 5
1
•
•
•
•
YETİŞKİN
EĞİTİMİ
İLKELERİ
KARTLARI
CEVAPLARI
Bölüm 3
YETİŞKİN EĞİTİMİ İLKELERİ EĞİTİMCİ İÇİN ÖNERİLER
107
OTURUM
ETKİNLİK
108
1
Yaşam Pozisyonları Sergisi
1
2
3
4
5
6
7
Bölüm 1
Bölüm 2
OTURUM
4
Bölüm 4
Bölüm 3
Yaşam Pozisyonları
ve Kabul İletileri
SÜRE
Bölüm 5
90 dk.
OTURUMUN HEDEFLERİ
 Yaşam pozisyonlarının hangileri olduğunu öğrenebileceklerdir.
 Yaşam pozisyonları ile eğitimci özellikleri arasındaki ilişkiyi kurabileceklerdir.
 Kabul iletisinin önemini farkedeceklerdir.
 Kabul iletisi vermeyi öğreneceklerdir.
POLİS EĞİTİCİ
EĞİTİMCİSİ
KILAVUZU
SAĞLIK
ÇALIŞANLARI
EĞİTİCİ
EĞİTİMCİSİ KILAVUZU
109
Amaç
OTURUM PLANI
Etkinlik 4.1
Yaşam
Pozisyonları
Sergisi
ÖNEMLİ NOT
Eğitimcilik becerisinde algının
önemine ilişkin farkındalık kazanılması
Kabul iletileri konusunda farkındalık kazanılması
Süre
90
dk.
Transaksiyonel Analiz, 1950’li yılların sonunda bir psikiyatrist olan Eric
Berne tarafından geliştirilen*, özellikle insanlar arasındaki etkileşime ve
iletişime odaklanan çok kapsamlı bir iletişim, kişilik ve gelişim kuramıdır.
Yetişkin eğitimine katkıda bulunacağı düşüncesiyle yaşam pozisyonları
ve kabul iletileri olmak üzere sadece iki kavram bu oturumda kısaca
ele alınmıştır. Böylelikle eğitimcilerin eğitimlerini daha etkin bir biçimde
yürütmelerine yardımcı olmak amaçlanmıştır.
* Steward,I., Joines V. TA Today A New Introduction to Transactional Analysis, 2000.
110
Bölüm 1
1 Bir önceki oturumumuzda yetişkin eğitiminin ilkelerinden bahsetmiştik. Bunların bir kısmı da
diğerleri tarafından sıcak karşılanma, onlardan
kabul görme, rahat ve saygı dolu bir ortamda
eğitim alma ve yetişkin gibi davranılma gibi istek ve ihtiyaçlarla ilgiliydi. Tüm bu istek ve ihtiyaçlara cevap verecek bir iletişim, gelişim ve
kişilik kuramından bahsetmek istiyorum. Çok
kapsamlı bir kuram ama biz sadece bizlere
daha iyi bir eğitimci olmak için yardımcı olacak
küçük bir kısmını ele alacağız.
Materyal
Bölüm 3
Yaşam
pozisyonu
ifade kartları, nokta
yapışkanlığı
kağıtlar, 4
renk şeker,
1 adet Ek9, 4 adet
Ek- 10,
katılımcı
sayısı
kadar A4
Kağıt
Bölüm 4
(Oturumdan önce salonun farklı yerlerine Ek9’da yer alan Yaşam Pozisyonu ifadelerini her
bir kağıtta bir tane olmak üzere A4 kağıtlarına yazın ve duvara asın. Oturum başladığında
katılımcılara 3 renkten birer nokta yapışkanlı
kağıt dağıtın)
90 dk.
Bölüm 5
AKIŞ
Bölüm 2
ETKİNLİK 4.1: YAŞAM POZİSYONLARI SERGİSİ
2 Oturumumuza kısa bir etkinlikle başlayalım.
Gördüğünüz gibi duvarlarda bazı ifadeler var.
Bu ifadelerden size en yakın gelene kırmızı,
daha az yakın gelene mavi, daha az yakın gelene ise sarı yapışkanlı noktanızı yapıştırmanızı
istiyoruz. Her üç yapışkanlı noktanızı kullanmanız gerekiyor.
(Katılımcıların salonu dolaşmasını ve yönergeyi
yerine getirmesini takip edin.)
3 Bir psikiyatrist olan Eric Berne, bizlerin çocukken kendimize ve diğerlerine ilişkin bazı kararlar aldığımızı ve bu kararların yaşamımız boyunca davranışlarımızı, düşüncelerimizi, nasıl
hissettiğimizi ve diğer kararlarımızı etkilediğini
ileri sürer. Bu kararlara yaşam pozisyonu adını
vermiştir.
111
(Yaşam Pozisyonları slaydını açın ve sunun).
4 Buradaki “iyi” olma ifadesi “Ben insan olarak değerli ve iyiyim.
Saygılı davranılmaya, kabul edilmeye ve ihtiyaçlarımın karşılanmasına hakkım var.” anlamına gelmektedir. Bu + ve – işaretleri
de olumlu ve olumsuz yaşam pozisyonunu gösteriyor. Gördüğünüz gibi dört temel yaşam pozisyonu var ve bunlardan birisi bizim
asıl yaşam pozisyonumuz. Ancak bazen duruma ve ortama göre
diğer yaşam pozisyonlarına da girip çıkabiliyoruz. Örneğin hem
kendim hem diğerleri için olumlu bir bakış açısına sahip olan “Ben
İyiyim, Sen İyisin” yaşam pozisyonuna sahip olabilirim. Ama örneğin kötü bir gün yaşıyorsam, herşey ters gitmişse “ben İyi değilim”
pozisyonuna geçebilirim.
5 Gelin şimdi bu yaşam pozisyonlarına biraz daha yakından bakalım
(Ben İyiyim; Sen İyisin” slaydını açın ve sunun).
6 Bu olması arzu edilen en sağlıklı pozisyondur. Ben elbette eksiklikleri olan bir insanım. Ama ne bunlar için kendimi acımasızca eleştiririm ne de bunları yok sayarım. Aynı şekilde sen de eksikliklerinle
iyisin. Ama bu eksiklikler ne seni ikinci sınıf ne de güvenilmez bir
insan yapar.
(Ben İyiyim; Sen İyi Değilsin slaydını açın ve sunun).
7 Bu tutumda ben senden daha iyiyim havası vardır. Bu tip yaşam
pozisyonuna sahip bir kişi kendisini diğerinden daha üstün görme
ve ona güvenmeme eğilimindedir. Kendi hatalarından ya da sıkıntılarından diğerlerini sorumlu tutar.
(Ben İyi Değilim; Sen İyisin Slaydını açın ve sunun.)
8 Kendini değersiz ve güçsüz görme eğilimi vardır. Bu tip yaşam
pozisyonuna sahip kişilerin aşırı alçak gönüllü olma, olumlu geribildirimleri almakta zorlanma, buna karşı olumsuz geribildirimleri
ya da eleştirileri kolayca kabullenme eğilimleri vardır.
(Ben iyi değilim; Sen İyi Değilsin slaydını açın ve sunun)
112
Bölüm 1
Bölüm 2
9 Yaşam pozisyonlarının en umutsuzu olarak görülür. Kişinin ne
kendine, ne diğerlerine, ne de geleceğe ilişkin bir umudu yoktur.
Bölüm 3
10 Yaşam pozisyonlarını fonksiyonel (sosyal) düzeyde ve psikolojik
düzeyde ele almak mümkündür. Sosyal düzey gözlemlenebilir
davranışlarımızla ortaya çıkarken, psikolojik düzey bizim kendi
hissettiklerimizdir. Örneğin bir üstünüz size parmağını sallayarak
bağırıyorsa burada görülen yaşam pozisyonu nedir?
Bölüm 4
11 Burada gördüğümüz yaşam pozisyonu +,-‘dir. Ama psikolojik düzeyde kişinin düşünce ve duygusu “otoriter olmazsam beni kabul
etmezler” şeklinde (-,+) olabilir.
Bölüm 5
12 Peki, şimdi gelin oturumun başında duvarlara astığım ifadelere
yeniden bakalım.
(Yaşam Pozisyonu İfadeleri slaydını açın ve katılımcılarla tartışın).

(Önceden katılımcı sayısı kadar ve eşit sayıda hazırladığını dört
renk şekeri dağıtın.)
13 Şimdi size şeker dağıtacağım. Ama bir süre yemeden beklemenizi
istiyorum.

(Dağıtım tamamlandığında)
14 Şimdi aynı renk şekeri olanlar bir araya gelsin. Her gruba bir tablo
dağıtacağım. Bu tabloyu grubunuzla doldurmanızı istiyorum.

(Her gruba boş Yaşam Pozisyonu Tablosunu dağıtın)

(Doldurmaları tamamlandığında her bir başlığı okuyarak görüşlerini alın. Eksik kalan noktaları dolu olan Yaşam Pozisyonu Tablosundan tamamlayın. En sonunda konuyu toparlayın)
15 Sizin de gördüğünüz gibi bir bakıştan veya sözden yaşam pozisyonu hakkında fikir edinmek mümkün. Etkili bir eğitimci psikolojik
düzeyde artı artı pozisyonunun koruyabildiği sürece öğrenme sürecini etkili yönetebilir.
113
(Kabul İletisi slaydını açın ve sunun)
16 Eric Berne’nün bahsettiği kavramlardan birisi de kabul iletileridir.
Kabul iletisi bizim karşımızdaki kişinin varlığını kabul ettiğimize ilişkin tüm eylemlerdir. Sabah gördüğümde sizi “Günaydın” demem,
birisine gülümsemem, kaşımı çatmam, hatta orada olmasına rağmen görmezlikten gelmem benim o kişiyi kabulüme ilişkin kabul
iletileridir. Kabul iletisi, bir söz, bir bakış, bir mimik, bir el hareketi,
bir tavır olabilir.
(Kabul İletisi Türleri slaydını açın ve sunun)
17 Kabul iletileri içsel olabilir. Bu tür kabul iletilerine kendimizi takdir
etme, kendimiz için güzel bir hediye alma, yemek yapma, kendimizi eleştirme, hayallerimiz, rüyalarımız girer. Bizim kendi kendimize verdiğimiz kabul iletileridir. Diğerlerinden gelen kabul iletileri
dışsal kabul iletileridir.
Sözel ya da sözel olmayan bir biçimde verilebilir.
Kabul iletileri olumlu ya da olumsuz olabilir. Olumlu kabul iletileri
bizi mutlu ederken, olumsuz kabul iletileri bize acı verir ve kendimizi iyi hissettirmez.
Koşullu ve koşulsuz kabul iletileri vardır.
(Koşullu/Koşulsuz Kabul İletileri slaydını sunun).
18 Koşullu kabul iletileri bizim yaptığımız işe, koşulsuz kabul iletileri
bizim ne olduğumuza, yani kişiliğimize yöneliktir. Örneğin “Çok
iyi bir iş çıkarmışsın” olumlu koşullu kabul iletisidir. “Seni seviyorum” olumlu koşulsuz kabul iletidir. Olumsuz olanlar da vardır. Örneğin “Eteğinin rengini beğenmedim” olumsuz koşullu bir
kabul iletisidir. Olumsuz koşulsuz kabul iletisi ise “Senden nefret
ediyorum”dur. Hiç kimseye olumsuz koşulsuz kabul iletisi vermememiz gerekiyor.
19 Artı artı pozisyonunda kalabilmenin en önemli araçlardan biri
olumlu koşullu ve koşulsuz kabul iletileri vermek ve bize verilenleri
almaktır.
20 Şimdi hepinizin ayağa kalkmasını istiyorum. Şöyle bir çevrenize
bakın ve en az iki kişiye bir kabul iletisi verin. Bu tokalaşmak olur,
iltifat etmek olur nasıl isterseniz.
114
Bölüm 1
Bölüm 2
21 Şimdi kısa bir değerlendirme çalışması yapıp bu günü bitirelim.
Bölüm 3
(Her katılımcıya bir A4 kağıt dağıtın)
22 Şimdi herkesten bu kağıtlarla bir uçak yapmasını istiyorum. Uçakları yaptıktan sonra uçağın bir kanadına bugünle ilgili görüşlerinizi, diğer kanadına bugünle ilgili duygunuzu, son olarak da iç kısmına yarına yönelik önerinizi var ise, önerinizi yazmanızı istiyorum.
(Uçakların yapılmasını va yazıların yazılmasını bekleyin. Uçaklar
hazırlanınca...)
Bölüm 4


Bölüm 5
23 Şimdi herkes ayağa kalkıyor. Ben üçe kadar saydığımda hep birlikte uçakları istediğimiz bir yere uçuruyoruz. Sonra en az üç uçağın üstünde yazanları okuyup tekrar uçuruyoruz. 1,2,3
(Uçakların uçurulmasını bekleyin. Uçakları birkaç kez uçurduktan
sonra toplayın. Oturumdan sonra yazılanları değerlendirin. Önerilerden yapabileceklerinizi işaretleyin. Ertesi gün ilk oturumda geribildirimleri ve önerileri okuduğunuzu ifade edin. Geribildirimler
için teşekkür edin. Önerilerden hangisini yapabiliyorsanız açıklayın).
115
Öğrenme ortamında bir öğrenen bir de öğreten vardır.
EK-9
Yaşam
Pozisyonu
İfadeleri
Eğitimci katılımcıların seviyesine inebilmelidir.
Eğitim karşılıklı öğrenme sürecidir.
Eğitimci ağzı ile kuş tutsa öğrenmek istemeyen öğrenmez.
Etkili hazırlanmış bir sunumda herkes aktif katılım sağlayabilir.
Eğitim için doğru kişi ben değilim galiba.
Bir eğitimde katılımcılar hep sorun çıkartır.
Öğrenmek isteyen öğrenir.
Öğreten kişi güçlü olmalı hata yapmamalıdır.
İyi bir eğitmen olmadan öğrenme olmaz.
Eğitimli kimseler daha kolay öğrenir.
Herkes öğrenebilir.
116
Beden dili /
Ses tonu
Bölüm 2
Bölüm 1
Ben öğretirim de
katılımcılar
öğrenemez.
(+,-)
Giyim
Cümleler
EK-10
Yaşam
Pozisyonu
Tablosu
Bölüm 4
Ben öğretemem
katılımcılar
öğrenebilir.
(+,+)
Bölüm 5
Ben öğretemem,
katılımcılar da
öğrenemez.
(+,-)
Ben öğretebilirim,
katılımcılar da
öğrenebilir.
( +,+)
Bölüm 3
Düşünce
117
Yaşam
pozisyonu
Kullanılan dil
İçerik Sunuş biçimi
Giyim
+,-
Karmaşık
Yabancı dil ağırlıklı
Teorik
Yoğun
Bilgi
düzeyinde
Sorun odaklı
Uzun cümleler
Detay bilgi
(Abartılı aksesuar
veya kıyafet)
-,+
Anlam
kaymaları
içeren
Kısa
Birbirinden
kopuk
Tamamlanmayan
cümleler
Önemsiz konularda
çok detay
-,-
Karmaşık
Birbirini
olumsuzlayan
Gündelik hayata
dokunmayan
Sorun odaklı teorik
Kendi sorusuna kendi
cevap vererek
Özensiz
Mevsime uygun
olmayan
Sade
Katılımcıya uygun
Anlaşılır
Zamanla uyumlu
Konu arası ilişkilerin
açık olduğu
Soru ve anlatım
dengesi kurulmuş
Katılımcının tepkisine
duyarlı
Katılımcıya
saygılı ve abartılı
olmayan
+,+
118
Özensiz
Bölüm 1
Bölüm 2
Birden çok soruyu
aynı anda sorma
Cevabı beklememe
Katılımcıya yabancı
Uzun
Kendi başardıklarını
gösteren
Beden dili/ ses
tonu
Yüksek ses tonu
Masa veya bir
nesneden destek
alma
Yaşam
pozisyonu
+,-
Bilmiyorum ama ile
başlayan cümleler
Cevabı da kendi
veren
Kendine yönelik
olumsuz
Otoriteye karşı
mükemmel olduğu
düşünülen
Evet ama ile başlayan
sözcükler
Soru ile cevabın
karıştığı
Çözümsüzlük içeren
örnekler
Kararsız
İçe kapalı oturma
biçimi
-,-
Biz kavramından
hareket eden ifadeler
Bir seferde tek soru
sorma
Gündelik hayattan
ve herkesin
yaşayabileceği
Güvenli duruş
Açık beden
Kararlı ses tonu
+,+
Bölüm 3
Örnekler
Bölüm 4
Bunu not alın
Haklısınız
Doğrusu bu
Sorular
Bölüm 5
Kullanılan
Sözcükler
Kısık veya abartılı
yüksek ses tonu
-,+
119
OTURUM
ETKİNLİK
120
1
Isınma / Güne Başlama
2
Eğitim Yöntem ve Teknikleri
1
2
3
4
5
6
7
Bölüm 1
Bölüm 2
OTURUM
5
Bölüm 4
Bölüm 3
Öğretim Yöntem
ve Teknikleri
SÜRE
Bölüm 5
90 dk.
OTURUMUN HEDEFLERİ
 Öğretim yöntem ve tekniklerini sayabilir
 Kazanım ve yöntem teknik ilişkisini açıklayabilir.
 Öğretim yöntem ve tekniklerinin güçlü ve zayıf noktalarını söyleyebilir.
POLİSI EĞİTİCİ EĞİTİMCİSİ KILAVUZU
121
Amaç
OTURUM PLANI
Etkinlik 5.1
Isınma / Güne
Başlama
Etkinlik 5.2
Eğitim Yöntem
ve Teknikleri
ÖNEMLİ NOT
122
Güne etkin bir biçimde başlanmasının sağlanması
Eğitim yöntem ve tekniklerinin
öğrenilmesi
Eğitim yöntem ve tekniklerinin
güçlü ve zayıf yönlerinin fark
edilmesi
Süre
15
dk.
75
dk.
Bir eğitim programının tasarımının gücü kazanım ile yöntem ve tekniklerin ilişkisine bağlıdır. Bu nedenle kolaylaştırıcının hangi yöntemi,
hangi amaçla kullandığının farkında olması önemlidir. Çorba kaşıkla
yenirken, taze fasulye çatalla yenir. Çorbayı çatalla yemeğe kalkarsanız belki çorbayı zorda olsa bitirebilirsiniz ama sıkıntılı olur. Aynı şekilde
taze fasulyeyi de kaşıkla yerseniz belki çabuk biter ama keyfi nasıl olur
bilinmez. Bu metaforda olduğu gibi öğrenme hedefi veya kazanımını
da doğru araçla yani yöntem ve teknikle verdiğinizde öğrenme sürecini
güçlendirmiş olursunuz.
Bölüm 1
(Katılımcıları selamladıktan sonra bir önceki gün yaptığınız değerlendirme etkinliğinden
bahsedin)
1 Dün son uygulamamızda uçak yapmıştınız. Akşam uçakları okuduk. Birçok olumlu şey yazmışsınız. Mesela …..

Materyal
Katılımcı
sayısının
yarısı kadar
göz bandı
Bölüm 3

15 dk.
Bölüm 4
AKIŞ
Bölüm 2
ETKİNLİK 5.1: ISINMA/GÜNE BAŞLAMA
(Okuduğunuz uçaklardan birkaç olumlu ifadeyi okuyun.)

Bölüm 5
2 Teşekkürler. Birkaç öneriniz ve düzeltilmesini istedikleriniz olmuş
(Varsa okuyun. Bu konularda yaptığınız bir düzenleme varsa grupla paylaşın. Anlaşılmayan
noktalar varsa açıklamaları için fırsat verin)
3 Şimdi sizlerden ayağa kalkmanızı istiyorum.
Kendinize mümkün olduğu kadar az tanıdığınız
bir eş seçmenizi istiyoruz. Herkes ikili oldu mu?
Eşi olmayan var mı?

(Eşleşmeler tamamlandığında her gruba bir
göz bandı verin.)
4 Şimdi eşlerden biri göz bandını takıyor.

(Bantları takmalarını bekleyin)
5 Gözü açık olanlar göz bandı takan arkadaşlarını
bu salonda gezdiriyorlar. Buyurun.
(2 dakika gezdirmelerini sağlayın.)
6 Şimdi göz bantlarını değiştirin. Bu sefer diğer
kişi gezdiriyor. Buyurun
(2 dakika gezdirmesini sağlayın.)
123
7 Şimdi durun gözü bantlı olanlar olduğu yerde kalsın. Diğerleri eş
değiştirsin.

(Eşlerini değiştirmelerini sağlayın)
8 Şimdi yeni eşinizi dolaştırıyorsunuz.
(1 dakika dolaştırmalarını sağlayın.)
9 Şimdi eşlerinizi ilk başladığınız noktaya geri getirin.

(Herkes yerine geldiğinde)
10 Göz bantlarınızı çıkarabilirsiniz. Yerlerimize oturalım.

(Aşağıdaki soruları sorarak cevapları dinleyin)
• Gözleriniz bağlıyken ne hissettiniz?
• Birini dolaştırırken ne hissettiniz?
• Sizi zorlayan ne oldu?
• Sizi rahatlatan ne oldu?
• Kolaylaştırıcılıkla bu süreç arasında bağ kursanız, nasıl bir bağ
kurarsınız?
11 Kolaylaştırıcılık bir bakıma yardım ilişkisidir. Bu süreçte zorlayıcı olmak veya aşırı serbest bırakmak sürece zarar verebilir. Bu nedenle
planlı ve sistemli yaklaşım önemlidir. Kişiyi nasıl dolaştırdığınız gideceğiniz yolu en güvenli şekilde gidebilmenizi sağlar. Bu yürüyüş
de öncelikle yapacağınız ön hazırlığın ne kadar etkili ve verimli
olduğuna bağlıdır.
124
Bölüm 1
1 Bu oturumumuzda öğretim yöntem ve tekniklerini
ele alacağız.
2 Şimdi sizden 7 gruba ayrılmanızı istiyorum. Her
gruba bir yöntem vereceğim. Konunuz “Kadına
yönelik şiddet”. Bu konuda önce bir amaç yazacaksınız. Daha sonra size verdiğim yöntemi kullanarak 5 en fazla 7 dakikalık bir eğitim hazırlamanızı istiyorum
Materyal
Bölüm 3
Bir adet Ek11 Eğitim
Yöntem ve
Teknikleri
Kartları çıktısı, Eğitim
Yöntem ve
Teknikleri
Sunumu
Bölüm 4
(Oturumdan önce bu etkinliğin arkasında yer
alan Eğitim Yöntem ve Teknikleri Kartları ekinden
bir çıktı alın ve çizgili yerlerden kesin. Bunlar sizin
Eğitim Yöntem ve Teknikleri Kartlarınız olacak.)
75 dk.
Bölüm 5
AKIŞ
Bölüm 2
ETKİNLİK 5.2:EĞİTİM YÖNTEM VE TEKNİKLERİ
(Eğitim Yöntem ve Teknikleri Kartlarını dağıtın.)
3 Hazırlık için süreniz 15 dakika.
 (Gruplar çalışırken aralarında dolaşın. Özellikle
vaka çalışması ve rol oynama tekniklerini uygulayacak gruplara destek vermeniz gerekebilir).

(Gruplar çalışmalarını tamamladığında sırayla
sunumlarını yapmalarını sağlayın. Her sunum
tamamlandığında aşağıdaki soruların yardımı ile
grubun görüşlerini alın.)
a. Sizce amacınızla yöntem uyumlu mu?
b. Bu yöntemin avantajları ne olabilir?
c. Bu yöntemin dezavantajları ne olabilir?
d. Bu yöntemi uygularken nelere dikkat etmek
gerekir?
(Sunumlar tamamlandıktan sonra Eğitim Yöntem
ve Teknikleri Sunumunu açın ve yöntemlerin üzerinden geçin).
125
BÜYÜK GRUP TARTIŞMASI
EK-11
Eğitim
Yöntem ve
Teknikleri
Kartları
Eğiticinin yönlendirmesiyle gruptaki tüm katılımcıları ilgilendiren
sorunlar/konular üzerinde ve belirli bir amaca yönelik karşılıklı
görüşmelerdir. Bu yöntemi geleneksel soru-cevap yönteminden
ayırmak gerekir. Geleneksel soru-cevap yönteminde etkileşim
daha çok eğiticiyle katılımcılar arasında ve çok sınırlı bir konu
üzerinde olmaktadır. Tartışma yönteminde ise hem katılımcılar ve
eğitici, hem de katılımcılar arasında dinamik bir etkileşim ve alışveriş vardır.
UYGULAMA
• Hoş ve samimi bir havanın doğması için konuya uygun bir
giriş yapılır.
• Herkesin katılması sağlanır. Tartışmayı tekeline almak isteyenler engellenir.
• Tartışma özetlenir.
KÜÇÜK GRUP TARTIŞMASI
Katılımcıların küçük gruplar halinde deneyim ve fikirlerini paylaşmaları ya da birlikte problem çözmeleri küçük grup tartışması
olarak tanımlanır.
UYGULAMA
• Gruplar dört ila yedi kişiden oluşur.
• Ne tartışılacağı anlatılarak grup görevlendirilir.
• Grup içinden tartışma yöneticisi, kayıt görevlisi ve bulguları
büyük gruba aktaracak sözcü belirlemeleri söylenir.
• Her grubun görevini anladığından emin olmak gerekir.
• Gruplara tartışma için zaman verilir. Bu sürede eğiticinin gruplardan soru gelmedikçe tartışmaya katılması gerekli değildir.
• Grubun bulguları sözcü tarafından büyük gruba sunulur
(problem çözümü, sorulara cevap ya da bir derleme olabilir).
• Eğitici grubun sunusundan çıkan temel noktaları belirler.
• Bu alıştırmadan ne öğrendikleri sorulur.
• Öğrendiklerini nasıl uygulayabilecekleri öğrenilir.
126
Bölüm 1
Bölüm 2
ROL OYNAMA
Bölüm 3
Rol oynama iki ya da daha fazla kişinin eğitim konusu ile ilgili bir
senaryoyu oynamalarıdır.
UYGULAMA
• Oyuncular rollerini ve durumu anlamaları için hazırlanır.
Bölüm 4
• Ortamı oluşturan gözlemcilerin seyredeceklerine uyumları
sağlanır.
• Rol oynama izlenir.
• Oyunculara teşekkür edilir ve yerlerine dönüp rollerini bıraktıkları zaman oyunda neler hissettikleri sorulur.
• Gözlemcilerin gözlem ve tepkileri paylaşılır.
Bölüm 5
• Farklı olan tepkiler tartışılır.
• Öğrenicilere olanlardan ne öğrendikleri sorulur, öğrenilenler
genelleştirilir.
• Durumun kendi yaşantılarıyla ne kadar ilgili olduğu sorulur.
• Özetlenir.
127
VAKA ÇALIŞMASI*
Vaka çalışması, katılımcılara gerçek bir durumun ya da bir dizi
olayın sunularak onlardan belirlenen sorunlara ilişkin olası çözüm yollarını ya da atılacak adımları analiz etmeleri istenen bir
tekniktir.
UYGULAMA
• Vaka verilir.
• Katılımcılara vakanın bilmeleri gereken ve varsayım yapmalarını kolaylaştıracak yönlerini açıklanır.
• Katılımcıların dikkatleri, özellikle göz önünde bulundurmalarını istediğiniz yönlere odaklaştırmaları sağlanır.
• Gerekiyorsa vakayı destekleyecek ilave materyaller temin edilir.
• Sunum yapmaları sağlanır.
• Hatalar varsa uygun bir dille düzeltilir.
*Karşılaştığınız bir vakayı katılımcılara uygulamak için hazırlayabilirsiniz.
128
Bölüm 1
Bölüm 2
SORU CEVAP
Bölüm 3
Soru sorma, soruyu yanıtlama ve soru sormayı cesaretlendirmeye
dayanan bir yöntemdir.
UYGULAMA
• Sorular önceden hazırlanmalıdır.
• Sorunun amacı belli olmalıdır.
Bölüm 4
• Hangi sorunun, ne zaman ve nasıl sorulacağı belirlenmelidir.
Sorular bilgiyi nedensel ve akılcı bir şekilde kullanmayı, düşünmeyi sağlayıcı özellikte olmalıdır.
• Her soruda bir durum sorulmalıdır.
Bölüm 5
• Eğitimci tüm sınıfa yönelmiş olarak katılımcılardan birine soru
sormalı, cevap için yeterli zaman bırakmalıdır.
• Cevabın doğru ve anlamlı olduğundan emin olunmalıdır.
• Katılımcının verdiği yanıt doğruysa desteklenmeli / ödüllendirilmeli, kısmen doğruysa doğru bölüm onaylanmalı, yanlış bölüm düzeltilmeli, tamamen hatalı ise eleştirel bir tavır almadan
diğer katkılarla doğru yanıta ulaşma sağlanmalıdır.
129
OTURUM
ETKİNLİK
130
1
Grup Süreçleri
1
2
3
4
5
6
7
Bölüm 1
Bölüm 2
OTURUM
6
Bölüm 4
Bölüm 3
Grup Gelişiminin
Süreci ve Grup Rolleri
SÜRE
Bölüm 5
90 dk.
OTURUMUN HEDEFLERİ
 Grup süreçlerini fark eder.
 Grupta bulunan rolleri ve müdahale yöntemlerini sayabilir.
131
Amaç
OTURUM PLANI
Etkinlik 6.1
Grup Süreçleri
ÖNEMLİ NOT
Eğitimde grup süreçlerinin etkisinin öğrenilmesi
Grup rollerine ilişkin farkındalık
kazanılması
Süre
90
dk.
Tuckman’a göre, belli bir amaç için bir araya gelmiş her grup belli aşamalardan geçer.* Bu aşamalar; oluşum, karmaşa, kurallara uyma ve
çalışma aşamalarıdır. Tuckman’ın bu sınıflamasına daha sonra ayrılma
aşaması da eklenmiştir. Eğitimcilerin her bir aşamanın özelliklerini bilmesi, anlaması ve uygun davranışlar sergilemesi etkin bir eğitim için
önemlidir. Bu bölüm, eğitimcilerin grup sürecine ilişkin farkındalık kazanmaları için hazırlanmıştır.
* Tuckman, Bruce .Developmental sequence in small groups. W.Psychological Bulletin,
Vol 63(6), Jun 1965, 384-399. http://dx.doi.org/10.1037/h0022100
132
Bölüm 1
3 Bu insanlar henüz bir ekip olmaktan çok uzaktadırlar. Çünkü birbirlerini tanımıyorlardır ve neyle
karşılaşaklarını tam olarak bilmiyorlardır. Sizce
neler hissederler? Akıllarından neler geçer?
Tahta, tahta kalemi,
Grup Süreçleri ve
Grup Rolleri
Sunumu, Ek
12, Ek-13,
Ek-14, Ek15 ve Ek16’nın birer
çıktısı
Bölüm 3
2 Birbirini tanımayan bir grup insanın bir amaçla
bir araya geldiğini düşünelim. Bu kişiler sizce
hemen grup ya da ekip olurlar mı?
Materyal
Bölüm 4
1 İster çalışmak için isterse bir eğitim için bir araya gelsin, her grup beş aşamadan geçer. Ekip
olma da aynı aşamaları izler. İşte bu etkinliğimizde bu aşamaları ele alacağız.
90 dk.
Bölüm 5
AKIŞ
Bölüm 2
ETKİNLİK 6.1:GRUP SÜREÇLERİ
(Yanıtları alın ve Grup Süreçleri slaydını sunun)
4 Belli bir amaçla bir araya gelen insanların grup
olabilmesi için geçmeleri gereken aşamalar
vardır. Bunlar Oluşum, Karmaşa, Kurallara
Uyma, Çalışma ve Ayrılma aşamalarıdır.
(Oluşum/Oryantasyon Aşaması slaydını sunun).
5 Sizlerin de ifade ettiğiniz gibi insanlar bu ilk aşamada tedirginlik, çekinme, kaygı, heyecan, merak gibi duygular hissederler. Henüz birbirlerini
tanımadıkları ve diğerleri tarafından söylediklerinin nasıl karşılanacağını bilmedikleri için kaygılanırlar. Kendilerine ilişkin çok fazla bilgi vermekten
çekinirler. Aynı zamanda gruba ters düşmekten ya
da çatışmadan kaçınırlar. Bir yandan gruba ait
olmak isterlerken, diğer yandan orada ne işleri
olduğunu düşünebilirler. Neden orada olduklarını, kendilerinden ne beklenildiğini, neyi nasıl
yapacaklarını anlamaya çalışırlar. Bir belirsizlik
hâkimdir. Bu nedenle liderin kendilerini yönlendirmesini isterler. Sizler de benzer yaşantılardan
geçtiniz mi? Örneğin bir çalışma grubuna ya da
eğitime katılıp böyle hissettiğiniz oldu mu?
133
6 Peki, biraz daha ilerleyelim. Diyelim ki, insanlar birbirlerini tanıdılar. Grubun hedeflerini ve kendilerinden ne beklenildiğini öğrendiler. Şimdi grup ya da ekip olurlar mı?
(Yanıtları alın ve Karışma/Karmaşa Aşaması slaydını sunun).
7 Bu aşama ortalığın karıştığı aşamadır. Bir yandan belirsizlik ve kafa
karışıklığı devam etmektedir. Güç ve kontrol kazanma bu aşamada önemli olduğu için lidere karşı bir direnç oluşmaya başlar.
Katılımcılar rekabet duygusu içine girebilir ve bu nedenle üyeler
arasında ve üyelerle lider arasında çatışmalar yaşanabilir. Kişiler,
liderin ve diğer üyelerin kendi ihtiyaçlarını karşılayıp karşılamayacaklarına ilişkin kuşkularından dolayı hem lideri, hem diğer grup
üyelerini ve sistemi sınayabilirler. Grubun bu aşamada olduğunu
nasıl anlayabiliriz?
(Yanıtları alın ve Karışma/Karmaşa Katılımcı Duygu ve Davranışları slaydını sunun.)
8 Verilen görevlere direnç gösterme, diğerlerinin görüşlerine karşı
çıkma, tartışma, rekabet, devam ve geç kalma sorunları, sözel
saldırılar, suçlama, gruplaşmalar, bazen grubu terk etme, liderin
bilgisini ve deneyimini sınama vb.
9 Peki, sizce bu karışıklık böyle sürüp gider mi?
(Yanıtları alın ve Kurallara Uyma slaydını sunun).
10 Neyse ki bu karışıklık böylece sürüp gitmez. Güç ve kontrole ilişkin
çatışmalar uygun bir biçimde çözümlenirse üyeler birbirlerini anlamaya, gevşemeye ve beraber çalışmaya başlarlar. Ekip ruhu ve
“biz” bilinci oluşmaya başlar. Üyeler birbirlerine güvenmeye, sorumluluk almaya ve yapıcı eleştirleri kabul etmeye başlarlar. Birbirlerine ve lidere güvenirler. Zaman zaman Karışma Aşamasına geri
dönseler de artık daha fazla hedefe odaklanmaya başlamışlardır.
(Çalışma Aşaması slaydını sunun).
11 Bu aşamayı üretkenliğin ve motivasyonun yükseldiği Çalışma Aşaması izler. Grup üyeleri birbirlerine destek olmaya, yeni sorumluluklar ve görevler için gönüllü olmaya başlarlar. Birbirlerinin zayıf
ve güçlü yönlerini artık öğrenmişlerdir ve diğer üyeleri bu yönleriyle kabul etmeye başlarlar. Kendi içlerinde özerkleşmeye ve insiyatif
134
Bölüm 1
Bölüm 2
almaya başlarlar. Sorunlar çıksa da bunları yapıcı bir biçimde çözerler. Bu aşamada çok nadir Karışma Aşamasına geri dönülebilir.
(Ayrılma Aşaması slaydını sunun).
Bölüm 4
Bölüm 3
12 Artık grup, planlanan görevin sonuna geldiklerinin bilincindedir.
Hüzünle karışık gurur, kayıp hissi, üzüntü gibi duygular yaşanır.
Grup sürecin hiç bitmemesini isteyebilir. Buna karşılık süreçte
olumsuz ve zorlu yaşantılar varsa grup üyeleri görevin bittiğine
ilişkin sevinç ve ferahlama da yaşabilirler. Grup üyeleri birbirlerine
veda etmeye hazırdır. Grup dağılsa da bu süreçten uzun süren
dostluklar çıkabilir.
13 Şimdi beş gruba ayrılmanızı istiyorum. Gruplarınızla her aşama
için uygun lider davranışlarının neler olabileceğini tartışacaksınız.
Bölüm 5
(Gruplara Grup Gelişim Aşamaları Çalışma Sayfası 1, 2, 3, 4 ve
5’i dağıtın).
14 Aranızdan bir sunucu seçmeyi unutmayın. Süreniz 10 dakika.
15 Süremiz doldu. Oluşum Aşamasının sunumu ile başlayalım.
(Sunumu dinleyin ve Oluşum Aşaması slaydını sunun)
16 Oluşum Aşaması eğitimlerde açılış ve ilk oturumu kapsar. Bu yüzden ilk oturumumuz olan Tanışma Oturumunu çok önemsememiz
gerekir. Bu aşamada liderin açık ve net bir biçimde katılımcıları
yönlendirmesi önemlidir. Bunu da öncelikle katılımcılar için rahat bir ortam sağlayarak yapabilirsiniz. Eğitim ortamında nasıl bir
oturma düzeni sağlarsanız eğitimciler kendilerini daha rahat hissederler?
(Yanıtları alın ve Oturma Düzeni slaydını sunun).
17 Mümkünse slaytta görülen oturma düzenini sağlamak uygun olacaktır. Böyle bir oturma düzeni +,+’ya uygun bir oturma düzenidir. Biz orada bir otorite değil, süreci yöneten bir lider konumunda
oluruz. Küçük gruplarda katılımcılar arasında ilişki ve işbirliğini
sağlamak daha kolay olur. Sadece bizimle değil, diğer katılımcılarla da iletişim kolaylıkla sağlanır.
(Oluşum Aşaması slaydına geri dönün).
18 Liderin ikinci görevi katılımcıların sıcak bir biçimde birbirleriyle tanışmalarını sağlamaktır. İşte bu yüzden tanışma etkinliğinin önePOLİS EĞİTİCİ EĞİTİMCİSİ KILAVUZU
135
mi büyüktür. Mümkünse katılımcılara isimlik ya da yaka kartları
sağlayın. Bunu A4 kağıdını belli büyüklükte parçalara ayırarak,
katılımcıların isimlerini tahta kalemiyle yazmalarını ve isimlerini
bir iğne ile yakalarına iliştimelerini sağlayarak bile yapabilirsiniz.
Katılımcıları güleryüzle, kapıda karşılamak sıcak ve içten bir ilişki
kurabilmenizin ilk yoludur. “Süreci yapılandırmak ve kontrolü sağlamak” maddesi deyince aklınıza ne geliyor?
19 Burada önemli olan belirsizlikleri gidermektir. Ne kadar çok belirsizlikleri giderirseniz süreci yapılandırır ve kontrolü elinizde tutarsınız. İşte bu yüzden katılımcıların beklenti ve endişelerini ifade etmelerini sağlamak çok önemlidir. Neden orada olduklarını,
yani eğitimin hedeflerini açıklamak da belirsizliğin giderilmesinde
önemli bir rol oynar. Kontrolü sağlamanın en iyi yollarından birisi katılımcılarla birlikte grup kurallarını ya da çalışma ilkelerini
belirlemektir. Grup kurallarının katılımcılarla beraber geliştirilmesi
onların bu kurallara uymasını kolaylaştırır. Yine +,+’ya uygun bir
eylemdir; çünkü bunlar sizin değil, tüm grubun kuralları olur. Bu
aynı zamanda katılımcıların kendilerini değerli ve gruba ait hissetmelerine yardımcı olur.
(Karışma/Karmaşa Aşaması grubunun sunumundan sonra Karışma/Karmaşa Aşaması slaylarını sunun).
20 +,+ yaşam pozisyununu benimsemenin belki de en önemli olduğu aşamadır. Bu aşamada, liderin en önemli görevi, direnci yönetebilmektir. Direnci yönetebilmek ancak, katılımcıların beklentilerini, kaygılarını ve düşüncelerini etkin bir biçimde dinleyerek, uygun
tepkiler vermekle olur. Bunları yok saymak, geçiştirmek, otoriter
bir tavır takınmak direnci arttırır ve etkili çalışmayı olanaksız kılar.
Kabullenici olmak, diğer kişinin tüm görüşlerini kabul etmek değildir. Kabullenici olmak, karşınızdaki kişinin düşünme ve ifade etme
hakkına saygı duymaktır. Eğer lider katılımcıların dile getirdiği
beklenti, kaygı ve düşüncelerini ifade etmelerinin doğal olduğunu
kabul eder, savunuya geçmez ve ifade edilenleri kişiselleştirmezse
bu direnci olumlu bir biçimde yönetmiş olur. Direnci yönetmenin
bir diğer yolu da soru ya da görüş hakkında diğer katılımcıların
görüşlerini almaktır. Böylece sorun her ne ise katılımcılar arasında
tartışılır ve bir sonuca bağlanır.
(Kurallara Uyma Aşaması grup sunumunun ardından Kurallara
Uyma Aşaması slaytlarını sunun)
21 Bu aşamada gerginliklerin çoğu hallolur ve katılımcılar etkin bir
biçimde çalışmaya başlarlar. Bu yüzden lider katılımcıları yönlendirmekten çok onları destekler ve motive eder. Katılımcıların ken136
Bölüm 1
Bölüm 2
disinden ve hedeften uzaklaşmalarına izin verir. Ancak bir şekilde
uygun bir dille katılımcıların dikkatlerini yeniden hedefe toplamak
zorundadır. Ayrıca katılımcıların daha fazla insiyatif ve sorumluluk
almalarını da anlayışla karşılar.
Bölüm 3
(Çalışma Aşaması grubunun sunumunun ardından Grup Aşaması
slaytlarını sunun).
Bölüm 4
22 Grubun en üretken olduğu aşamadır. Liderden bağımsız çalışabilir; sorumluluklarını yerine getirebilirler. İlave sorumluluk ve görev
üstlenebilirler. Grup üyeleri birbirlerine güvenir ve birlik içinde çalışırlar. Birbirlerini zayıf ve güçlü yönleriyle kabul ederler. Sorunları
yapıcı bir biçimde çözme eğilimi vardır.
(Ayrılma Aşaması grubunun sunumunun ardından Ayrılma Aşaması slaytlarını sunun)
Bölüm 5
23 Artık veda etme aşamasına gelinmiştir. Lider yapılması gereken
tüm görevlerin bitirildiğinden emin olur. Katılımcılarla beraber sürecin değerlendirilmesini sağlar. Herkesi başarı ve çabalarından
dolayı kutlar ve etkili bir kapanış etkinliği ile süreci tamamlar.
24 Şimdi biraz da gruptaki rollerden bahsedelim.
(Grup Rolleri slaytlarını sunun)
25 Gruplarda iki tür rol dağılımı olur; bunlardan biri grubun görevine ilişkin, yani işlev rolleri, diğeri ise grubun duygusal yaşantısını
belirleyen, yani destek rolleri kategorisidir. İyi çalışan bir grupta
her iki kategorinin de temsil edilmesi söz konusudur. Bu rollerin
birkaçı bazen bir kişide toplanabilir, bazen de her bir rol ayrı kişilere dağılabilir. Bunların yanı sıra bir de grubu olumsuz etkileyen
roller vardır, bunlar genelde grubun ilerlemesini yavaşlatan, engelleyen davranışlardır. Eğitimcinin bilmesi gereken önemli nokta,
kişiler bir eğitim ortamına olumlu rollerle gelirler. Bu roller işlev
ve destek rolleridir. Bu roller kolaylaştırıcı tarafından yeteri kadar
desteklenmediğinde olumsuz roller devreye girer. Grup sürecini
yönetmeyi belirleyen en temel etki budur. Örneğin soru soran, bildiği bir bilgiyi sizinle paylaşan bir katılımcı işlev rollerinden bilgi
veren ve bilgi isteyen rolünü üstleniyordur. Bu kişiyi böbürlenen
veya farklılık güden bir rol olarak algılar ve buna yönelik müdahalede bulunursak, doğal olarak bu katılımcı bir süre sonra
öngörülen böbürlenen veya üstünlük taslayan rolüne geçecektir.
Kısaca katılımcılar grup sürecine olumlu rolle başlarlar, kolaylaştırıcının yaptığı müdahaleler sonucunda olumlu rollerin devamı
veya olumsuz rollerin ortaya çıkması sağlanır. Olumsuz katılımcı
yoktur, kolaylaştırıcının etkisi ile ortaya çıkan olumsuz roller vardır.
137
OLUŞUM / ORYANTASYON AŞAMASI
OLUŞUM AŞAMASI ÖZELLİKLERİ
KATILIMCI DUYGU VE DAVRANIŞLARI
•
Yabancılık hissi
•
Belirsizlik
•
Lidere bağımlılık
•
Kaygı
•
Gerginlik
•
Merak
•
Tedirginlik
•
Kafa karışıklığı
•
Zıt duygu ve düşünceler
•
Lider tarafından yönlendirme ihtiyacı
•
Kişisel bilgi vermekten kaçınma
EK-12
Grup
Gelişim
Süreci
Çalışma
Sayfası
1
SORULAR
Oluşum/Oryantasyon Aşamasında
1. Liderin (eğitimcinin) en önemli görevleri nelerdir?
2. Lider (eğitimci) nasıl davranmalıdır?
3. Lider (eğitimci) ne tür etkinlikler uygularsa bu aşama
daha rahat atlatılabilir?
138
Bölüm 1
Bölüm 2
•
Karmaşa
•
Güç ve kontrol savaşları
•
Gerginlik
•
Belirsizlik
•
Rekabet
•
Kafa karışıklığı
•
Lidere karşı direnç
•Verilen görevlere ve lidere direnç
gösterme
•Diğer grup üyeleri ile rekabet
•Tartışma (bazen sözlü saldırı)
•Diğer grup üyeleriyle zıtlaşma
•Devamsızlık
•Geç gelme
•Ortamı terk etme
•Gruplaşmalar
•Liderin becerilerini, diğer grup üyelerinin bilgisini ve sistemin uygunluğunu sınama
EK-13
Grup
Gelişim
Süreci
Çalışma
Sayfası
2
SORULAR
Karışma/Kargaşa Aşamasında
3. Lider (eğitimci) ne tür etkinlikler uygularsa bu aşama
daha rahat atlatılabilir?
Bölüm 3
Bölüm 5
KARIŞMA/KARGAŞA AŞAMASI
ÖZELLİKLERİ
Bölüm 4
KARIŞMA / KARGAŞA AŞAMASI
139
KURALLARA UYMA / DÜZEN AŞAMASI
EK-14
Grup
Gelişim
Süreci
Çalışma
Sayfası
3
KURALLARA UYMA AŞAMASI
ÖZELLİKLERİ
•Sakinlik
• Lidere ve diğer grup üyelerine güven
duyma
• «Biz» bilincinin gelişmesi
• Sorumluluk alma
•İşbirliği
• Birbirlerine destek olma
• Gevşeme ve rahatlık
•Güven
•Paylaşım
• Sorumluluk alma
• Yapıcı eleştirileri kabul etme
SORULAR
Kurallar Uyma/ Düzen Aşamasında
3. Lider (eğitimci) süreci kolaylaştırmak için neler yapabilir?
140
Bölüm 1
Bölüm 2
•Yüksek motivasyon ve üretkenlik
•Liderden bağımsız hareket edebilme- özerklik
•Karşılıklı güven ve işbirliği
•Birlik ve beraberlik
•Birbirlerini zayıf ve güçlü yönleriyle
kabul etme
•İlave sorumluluklar ve görevler
üstlenme
•Sorunları yapıcı bir biçimde çözme
•Liderden bağımsız çalışabilme
EK-15
Grup
Gelişim
Süreci
Çalışma
Sayfası
2
SORULAR
Çalışma Aşamasında
Bölüm 5
3. Lider (eğitimci) süreci kolaylaştırmak için neler yapabilir?
Bölüm 3
ÇALIŞMA AŞAMASI ÖZELLİKLERİ
Bölüm 4
ÇALIŞMA AŞAMASI
141
AYRILMA AŞAMASI
AYRILMA AŞAMASI ÖZELLİKLERİ
EK-16
Grup
Gelişim
Süreci
Çalışma
Sayfası
3
•Üzüntü
• Görevi tamamlama
• Boşluk hissi
•Değerlendirme
• Hüzünle karışık gurur
•Veda
• Grubun sonlanmaması isteği
• Sevinç ve ferahlama
SORULAR
Ayrılma Aşamasında
3. Lider (eğitimci) süreci daha rahat atlabilmek için ne tür
etkinlikler uygulayabilir?
142
Bölüm 1
Karışma/
Karmaşa
Aşaması
Kurallara
Uyma
Aşaması
Katılımcıları
açık ve net
bir biçimde
yönlendirmek
• Olumlu ve rahat bir ortam sağlamak,
• Katılımcıların tanışmalarını sağlamak,
• Üyelerle içten ve sıcak bir ilişki kurmak,
• Süreci yapılandırarak kontrolü sağlamak,
• Grup kurallarını belirlemek,
• Güven ve ekip ruhunu geliştirmek
• Katılımcılara kendilerine değer verildiğini
hissettirmek.
Direnci
yönetebilmek
Katılımcıları
desteklemek ve
motive etmek
• +,+ yaşam pozisyonunda kalmak,
• Kabullenici olmak,
• Savunuya geçmemek,
•Kişiselleştirmemek
• Direnci yok saymamak, geçiştirmemek
• Katılımcıların sorunu çözmeleri için teşvik
etmek.
• Tanışma etkinliği
• Beklenti ve Endişelerin
Alınması
• Çalışma İlklerinin (Grup
Kurallarının) belirlenmesi
• Isınma, kaynaştırma,
canlandırma ve/veya enerji
veren etkinlikler
• Proje ve eğitimi tanıtmak
• Isınma, kaynaştırma,
canlandırma ve/veya enerji
veren etkinlikler
• Sorunları diğer katılımcıları
da dâhil ederek çözmek
• Direnç gösteren
katılımcılarla aralarda yüz
yüze konuşmak
• Bireyselleşmelerine ve insiyatif almalarına izin
vermek,
• Küçük grup çalışmaları
• Destekleyici olmak,
• Katılımcıların insiyatif
• Aktif katılımı sağlamak
almaları için teşvik etmek
• Yapıcı eleştirilere ya da geribildirimlere izin
vermek,
• Grubun amaçlarını hatırlatmak
Çalışma
Aşaması
Katılımcıları
takdir etmektir.
• Katılımcıların daha fazla yaratıcı olmaları için
cesaretlendirmek,
• Katılımcıları başarılarından ve çabalarından
dolayı takdir etmek
Ayrılma
Aşaması
İşlerin
zamanında
tamamlanmasını
sağlamak ve
değerlendirme
yapmak
• İşlerin zamanında tamamlanmasını sağlamak
• Katılımcıları bireysel ve grup olarak takdir
etmek,
• Sürece ilişkin değerlendirme yapmak ve
katılımcıların geri bildirimlerini almak
• Etkili bir kapanış etkinliği uygulamak
ETKİNLİK ÖRNEKLERİ/
YAPILABİLECEKLER
• Beyin fırtınası (daha fazla
yaratıcı görüşler için)
• Olumlu ve koşullu kabul
iletileri vermek (Örneğin,
bugün gruplarda çok
verimli çalıştınız. Bunun
için teşekkür ederim).
• Değerlendirme Etkinliği
• Kapanış Etkinliği
143
Bölüm 3
LİDERİN DAVRANIŞLARI
Bölüm 4
Oluşum
Aşaması
LİDERİN ROLÜ
Bölüm 5
AŞAMA
Bölüm 2
Grup Gelişim Süreci Çalışma Sayfası Cevapları
OTURUM
ETKİNLİK
144
1
Soru Sorma
2
Örnek Kullanma
3
Yönerge Kullanımı
1
2
3
4
5
6
7
Bölüm 1
Bölüm 2
OTURUM
7
Bölüm 4
Bölüm 3
Soru Sorma, Yönerge Verme
ve Örnek Kullanma
SÜRE
Bölüm 5
90 dk.
OTURUMUN HEDEFLERİ
 Soru sorma becerilerini geliştirir.
 Örnek verme becerileri gelieşecektir.
 Yönerge verme becerileri gelişecektir.
145
Amaç
OTURUM PLANI
Etkinlik 7.1
Soru Sorma
Etkinlik 7.2
Örnek Kullanma
Etkinlik 7.3
Yönerge Kullanımı
ÖNEMLİ NOT
146
Soru sorma becerilerinin geliştirilmesi
Örnek kullanmada dikkat
edilecek noktaların fark edilmesi
Süre
45
dk.
Örnek verme ve uygun örnek
seçmenin öneminin anlaşılması
30
dk.
Yönerge verirken dikkat edilecek
noktaların fark edilmesi
30
dk.
İyi bir eğitimcinin etkili iletişim becerilerine sahip olması beklenir. Etkili
iletişim kurmanın en önemli adımlarından birisi, iletişim engellerini fark
etmek ve mümkün olduğunca bu engelleri kullanmaktan kaçınmaktır.
Uygun zaman da uygun soruları sormak bir eğitimcinin sahip olması
gereken becerilerden birisidir. Bu oturum, iletişim engellerine ilişkin farkındalık kazandırmak ve soru sorma becerilerini geliştirmek amacıyla
hazırlanmıştır.
Bölüm 1
2 Uygun sorular sormak neden önemli? Yani biz
iyi bir soru sorduğumuzda ne elde ederiz?
(Yanıtları alın ve Soru Sormanın İşlevleri slaydını sunun)
3 Soru sorarak biz katılımcıların bilgi düzeylerini
öğrenebilir böylece hangi konulara biraz daha
fazla ağırlık vereceğimizi belirleyebiliriz. Soru
sorarak katılımıcıların aktif katılımlarını sağlayabiliriz. Verilen cevaplar sayesinde katılımcılar
birbirlerinden öğrenebilirler. Soru sormak katılımcıların yanlış bilgilerini düzeltebilir. Katılımcıların soru sorması onların öğrenmelerini kolaylaştırır ve pekiştirir. Özellikle oturumların veya
etkinliklerin sonunda sorulan değerlendirme
sorularıyla katılımcıların neler öğrendiklerini
anlayabiliriz.
Materyal
Bölüm 3
Soru Sorma
Sunumu,
katılımcı
sayısının en
az üç katı
renkli post
it kağıtlar,
bir torba,
beş farklı
renkte eşit
sayıda
yapışkanlı
nokta etiketi.
Bölüm 4
1 Bu oturumumuzda uygun soru sorma becerisini ele alacağız. Doğru zamanda doğru soruyu
sormak etkili iletişimin en önemli bileşenlerinden
birisidir. Buna ek olarak bir eğitimcinin sahip olması gereken en kritik becerilerden birisidir.
30 dk.
Bölüm 5
AKIŞ
Bölüm 2
ETKİNLİK 7.1: SORU SORMA
4 Peki, bu söylediklerimizi elde etmek için ne tip
sorular sorabiliriz?
(Soru Çeşitleri slaydını sunun)
5 Kapalı uçlu sorular, “evet”, “hayır”, “var”,
“yok”, “Ankara” gibi tek kelimelik cevaplar alabileceğimiz sorulardır. Örneğin, “Acıktın mı?”
ya da “Hangi ilden geldiniz?” gibi. Çok fazla
bilgi sağlamadığı için genellikle eğitimlerde
çok fazla tercih edilmeyen bir soru tipidir. Ama
buna karşılık bu soru tipine araştırmalarda sık
karşılaşılır. Açık uçlu sorular genellikle ne, nasıl
ve neden gibi soru kelimeleriyle başlayan soruPOLİS EĞİTİCİ EĞİTİMCİSİ KILAVUZU
147
lardır. Düşünmeye yönlendirir. Katılımcıların bilgi, düşünce ve duygularını öğrenmemizi sağlar. Bunun yanında yönlendirici sorular
vardır.
(Yönlendirici Sorular slaytını sunun)
6 Yönlendirici sorular, istenen cevabı ima eden sorulardır. Örneğin
“Bu kadar çok çalışmaya devam ederseniz ne olur?” gibi. Bu
soruyla ben karşımdaki kişinin fazla çalıştığını ve bunun onun
üzerinde olumsuz etkileri olacağı varsayımıyla hareket ediyorum.
Bazen de karşımızdaki kişiye seçenek sunmak için bu tip sorular
sorarız. “Kalan oturumumuzu şimdi mi yapalım yoksa yemekten
sonra mı? gibi.
7 Bunun dışında, eğitimde gerek eğitimcilerin gerekse katılımcıların
farklı amaçlarla sordukları sorular da vardır.
(Amaçlarına Göre Soru Çeşitleri slaydını açın ve sunun)
8 Bu soruların çoğu bir konuyu öğrenme amacıyla sorulan sorulardır. Bazısı bildiğini onaylatmak için sorulur. Bazısı da bildiğini
göstermek amacıyla sorulan sorulardır. Bu sorular genellikle uzun
ve diğer katılımcılar için yabancı kavramlar içeren sorulardır.
9 Şimdi bunu bir etkinlikle görelim.
(Her katılımcıya üç tane post-it dağıtın. Herkese birden fazla yetecek kadar post it hazırladığınızdan emin olun)
10 Şimdi sizden her kağıda bir soru gelecek şekilde, kadına yönelik
şiddet ve toplumsal cinsiyetle ilgili sorular yazmanızı istiyorum.

(Ne sorusu gibi sorular gelecektir.)
11 Aklınıza gelen soruları yazmanızı istiyorum. Ne kadar isterseniz o
kadar soru yazabilirsiniz. Ama her kağıda tek bir soru yazacaksınız. Bu arada yazdığınız kağıtlarda isimleriniz olmasın.
(Katılımcılar sorularını yazarken siz de duvara bir tahta kağıdı yapıştırın. Sorular yazıldıktan sonra, bu kağıdın üzerine yapıştırmalarını isteyin)
12 Bitirenler, sorularını duvara yapıştırdığım kağıda yapıştırabilirsiniz.
(Herkesin sorularını yazıp duvara yapıştırmalarını bekleyin)
13 Şimdi bu soruları çalışmak üzere gruplara ayrılacağız ama bunu da
özel bir yöntemle yapalım. Sizlerden ayağa kalkmanızı istiyorum.
148
Bölüm 1
(Herkes ayağa kalktığında rengini göstermeden herkesin sırtına bir
yapışkanlı nokta yapıştırın. Renklerin eşit sayıda olmasına dikkat
edin.)
Bölüm 2


Bölüm 3
14 Hepinizin sırtına renkli bir nokta yapıştırıyorum. Aynı renkte olanlar
bir grup oluşturacaklar.
(Herkes aynı renkte olan arkadaşlarını bulduğunda çıkan soruları eşit şekilde bölerek gruplara dağıtın. Grupları ayrı ayrı yerlere
oturtun.)

Bölüm 4
15 Sarı grup bu sorular sizin, yeşil grup bu sorular sizin ……..
(Her gruba eşit miktarda soru dağıtın)
Bölüm 5
16 Şimdi elinizde bulunan soruları üçe ayırmanızı istiyorum.
Öğrenmek için sorulan sorular, bildiğini onaylatmak için sorulan
sorular, bildiğini göstermek için sorulan sorular.
(Soruları ayırmaları için zaman verin.)
17 Şimdi elinizde sadece öğrenmek için sorulan sorular kalsın diğerlerini ayrı bir yere diğerlerini ayrı bir yere koyun. Eğitimde bu üç
soru türüyle de karşılaşırsınız. Katılımcıların bilmek için mi soru
sorduklarını fark etmek önemlidir. Bu grup dinamiğini doğru
yönetmenize yardımcı olur.
(Öğrenmek Amacıyla Sorulan Sorular slaydını açın ve kısaca sunun)
18 Yapılandırmaya yönelik sorular; katılımcıların zihinlerinde yeni
bilgiyi yapılandırmak amacıyla sorulan sorulardır. Bu sorular zihinlerinde daha önce var olan bilgi ile yeni bilgi arasında ilişki
kurulması amacıyla sorulur. Örneğin, “Grup gelişimi sürecinde
farklı aşamalardan geçtiğimizden daha önce bahsetmiştik. Sizce
bu aşamaların her birine uygun eğitimci davranışları nedir?” gibi.
Analize yönelik sorular; birden fazla bilgi, düşünce ya da çeşitli
aşamalardan oluşan bütünü kapsayan bilgileri çözümlemek amacıyla sorulan sorulardır. Örneğin “Sizce kadına yönelik şiddetin
nedenleri nedir?” gibi. Senteze yönelik sorular; katılımcıların parçalar halindeki düşünce ve sonuçları birleştirmelerini sağlayan sorulardır. Örneğin;
• Birinci durumda neler hissettiniz?
• İkinci durumda neler yaptınız?
• Üçüncü durum sizi nasıl etkiledi?
149
19 Son olarak tartışma soruları; çeşitli etkinlikler veya çalışmalar sonucunda kazandıkları bilgileri tartışma tarzında hatırlatarak daha
iyi öğrenilmesini sağlamak amacıyla sorulan sorulardır.
20 Şimdi biraz önce ayırdığınız öğrenmek için sorulan soruları yeniden
açık ve kapalı uçlu sorular olmak üzere yeniden tasnif etmenizi
istiyorum.
(Soruları ayırmaları için zaman verin.)
21 Eğitimde bu iki soru ile de karşılaşırız, etkin kolaylaştırıcılık açık
uçlu ve kapalı uçlu soruları doğru yerde sorabilme becerisidir.
Özellikle yetişkin eğitiminde açık uçlu soruları çoğu zaman tercih
ediyoruz. Şimdi kapalı uçlu sorularınızı bir tarafa ayırın elinizde
sadece öğrenmek için sorulan ve açık uçlu sorular kalsın.
(Sorun Odaklı Sorular ve Çözüm Odaklı Sorular slaytlarını açın ve
kısaca açıklayın)
22 Sorun odaklı sorular isminden de anlaşılacağı üzere, sorun, sorunun nasıl ortaya çıktığı ve geçmişle ilgilenir. Çözüm odaklı sorular
ise çözüme, kişinin geçmişteki benzer durumları atlatmadaki
başarılarına, olumlu özelliklerine, şimdi ve geleceğe odaklanır.
Ortada bir sorun vardır. Ancak bunu geçmişi irdeleyerek değil,
şimdi ve gelecekte neler yapabileceğimizi tartışarak çözebiliriz.
Çözüm odaklı konuşma ve soru sorma değişimi kolaylaştırmamıza
olanak sağlar. Geçmişi incelemek yerine şimdi ve gelecekteki
durumlar üzerinde odaklanır. Sorunlar yerine çözümlere öncelik
verir. Buradaki amaç, sorunları doğrudan ele almak yerine işleri
daha iyi hale getirecek değişikliklerin araştırılmasına ve kişilere bu
değişikliklerin gerçekleştirilmesinde yardımcı olmaktır.
23 Son olarak elinizde kalan öğrenmek için sorulan ve açık uçlu soruları, sorun odaklı ve çözüm odaklı sorular diye ayırmanızı istiyorum.
24 Elinizde soru kaldı mı? Okumak ister misiniz?

(Okumalarını sağlayın)
25 O halde bizler eğitim sırasında öğrenmek için sorulan, açık uçlu,
şimdi ve geleceğe yönelik çözüm odaklı sorulara odaklanacağız.
150
Bölüm 1
1 Bu eğitimleri yaparken kullanmak istediğiniz bir
örnek, bir anektot, veya öyküyü birlikte belirlemenizi istiyorum. Birden fazla da olabilir. Süreniz 10 dakika
(Her grup örneklerini belirlediğinde)

Kim önce gelmek ister.
(Kişinin örneğini paylaşmasını bekleyin.)
Bölüm 5

2
Örnek
Kullanma
Sunumu
Bölüm 3
(Soru sorma bölümünde oluşmuş olan gruplara)

Materyal
Bölüm 4
AKIŞ
Bölüm 2
30 dk.
ETKİNLİK 7.2: ÖRNEK KULLANMA
3 Şimdi bu örnekle ilgili sizinle bir filitreleme testi
uygulayacağız. Filitreleme testinden geçemeyen örnekleri eğitimlerimizde kullanmamamız
gerekiyor.

(Aşağıdaki soruları tek tek sorarak örneği değerlendirin.)
a. Bu örnekte fazla bilgi var mı? Anlatılmasa da
olacak bir bölüm var mı?
b. Bu örnekte kadın haklarına aykırı bir yön var mı?*
c. Bu örnekte insan haklarına aykırı bir yön var mı?
d. Bu örnekte ayrımcılık içeren bir mesaj var mı?**
(*) Kadın Haklarına Örnekler:
Ekonomik: Mülk edinme ve satma hakkı,
mirastan yararlanma, kontrol etme ve miras bırakma hakkı, maaş ve gelirine sahip
olma hakkı, iş imkanlarına ulaşma hakkı,
işte eşit muamele görme hakkı, eşit işe eşit
ücret alma hakkı, doğum iznine çıktığında
işinin korunması hakkı vb.
151
Medeni Haklar: Eşit vatandaşlık hakkı, kanun önünde eşit
olma hakkı, evlilik, boşanma ve ebeveyn olma hakkı, çocuklarının velayetini alma hakkı, evlilikte eşit haklara ve sorumluluklara sahip olma hakkı vb.
Sosyal ve kültürel haklar: Eğitim ve eğitime erişim hakkı, istediği mesleği seçme hakkı, her tülü şiddetten korunma
hakkı vb.
Pollitik Haklar: Seçme ve seçilme hakkı
Kadın haklarına aykırılık: Kadınların medeni durumlarına
bakılmaksızın ve kadın ile erkek eşitliğine dayalı olarak politik, ekonomik, sosyal, kültürel, medeni ve diğer alanlardaki
insan hakları ve temel özgürlüklerinin tanınmasını, kullanılmasını ve bunlardan yararlanılmasını engelleyen veya ortadan kaldıran veya bunu amaçlayan ve cinsivete bağlı olarak
yapılan herhangi bir ayrım, mahrumiyet veya kısıtlama (Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesi,
Madde 1)
**(Katılımcılara pek çok fıkranın cinsiyet ayrımcılığı, ırkçılık
ve eşitsizlik mesajları verdiğini açıklayın. Her türlü cinsiyetçi ifade ve söylemlerden, örneğin “kadın olmasına rağmen
bu kadar mert davrandı”, “kadınlığını bilsin” gibi ifadelerden
kaçınılmasının önemini vurgulayın).
(Filtreleme bittikten sonra tüm grubu alkışlatın. Her örnek ve grup
için aynı süreçi baştan işletin. Örnek Kullanma slaytlarını sunun
ve eğitimde örneklerin ve vaka çalışmalarının özenli seçilmesinin
önemini vurgulayın.)
4 Etkili bir eğitim uygun örnekleri de içinde barındırır. Eğitim için
örnekler neden önemlidir sizce?
(Yanıtları alın)
5 Örnekler herşeyden önce bizim anlatımımızı zenginleştirir ve güçlendirir. Anlatılan konuyla günlük yaşam arasında bağ kurmamızı
sağlar. Bilgiyi somutlaştırarak anlamamızı kolaylaştırır. Son olarak
da neden-sonuç ilişkisini kurmamızı sağlar. Vereceğimiz örnekler
kendimizden, deneyimlerimizden, medyadan olabilir. Ancak iste-
152
Bölüm 1
Bölüm 2
nen yararı sağlamaları ve katılımcıları rahatsız etmemeleri açısından örneklerin çok özenli bir biçimde seçilmesi gerekir.
Bölüm 3
(Örnek Kullanırken Dikkat Edilecek Noktalar slaydını sunun)
AKIŞ
1 Şimdi sizden bir gönüllü istiyorum.

(Gönüllünün gelmesini bekleyin)
2 Şimdi herkese ikişer A4 kağıt dağıtacağım. Bir
şekil çizeceğiz. İlk iki çizim için tek bir kağıt,
üçüncü çizim için farklı kağıt kullanacaksınız
30 dk.
Bölüm 5
ETKİNLİK 7.3: YÖNERGE KULLANIMI
Bölüm 4
6 Örnek seçerken dikkat edeceğimiz noktalardan birisi, örneğin konuyla doğrudan ilişkili olmasıdır. Herkes tarafından anlaşılabilmesi önemlidir. Varsayıma dayalı bir örnek olsa da yaşanması muhtemel bir örnek olması gerekir. Herşeyden önemlisi insan hakları,
kadın hakları gibi kavramlar ile eşitlik gibi değerlere uygun olmaları beklenir.
Materyal
Katılımcı
başına iki
tane A4
kağıdı,
kalem
(Kağıtları dağıtın)
3 Şimdi gönüllü arkadaşımız ….

(ismini söyleyin)
4 size bir şekil anlatacak sizde bu anlatımdan anladığınızı kadarı ile şekli kağıdınıza çizeceksiniz

(Gönüllüyü tahta arkası veya kapı arkası gibi
katılımcıların onu göremeyeceği ama sesini
duyabileceği bir yere alın. Gönüllüye elinden
geldiği kadar şekli anlatmasını söyleyin)
5 Bu aşamada soru sormuyorsunuz anladığınız
kadarı ile çiziyorsunuz.
(İlk çizim tamamlandığında)
153
6 Kağıtlarınızın arkasını çevirebilirsiniz. Şimdi bir kere daha anlatacak, yine soru sormak yok.
(Bu sefer gönüllüyü katılımcıların görebileceği
ve duyabileceği bir yere alın. Şekli göstermemesi konusunda uyarın, beden dilini kullanabileceğini hatırlatın. Tekrar çizmesini rica edin.)
(İkinci çizim tamamlandıktan sonra)
7 Tekrar çiziyoruz bu sefer her şey serbest soru sorabilirsiniz. Karşılıklı diyalog kurabilirsiniz.
(Gönüllüden tekrar çizdirmesini isteyin.)

(Çizimler tamamlandığında gönüllüye teşekkür edip. Gruba alkışlatın. Şekli sunudan tüm gruba gösterin. Aşağıdaki soruların
yardımı ile görüşlerini alın. )
• Hangi çizim orijinal çizime en yakın?
• Sizce çiziminizi kolaylaştıran neler oldu?
• Sizce çiziminizi zorlaştıran neler oldu?
• Kolaylaştırıcılık sürecini düşündüğünüzde bu yaşantı size neler
söylüyor?
8 Kolaylaştırıcılık sürecinin en önemli noktaları etkili soru sorma, etkili örnek kullanma ve etkili yönerge verebilmekten geçer.
(Yönerge Nasıl Olmalı Slaydını açın ve yönergenin nasıl olması
gerektiği bilgisini örnekler kullanarak açıklayın)
9 Eğitim açısından yönerge, bizim katılımcıdan yapmasını istediğimiz bir şeyi nasıl yapması gerektiğine ilişkin verdiğimiz direktiflerdir. Yönergeler kısa, anlaşılır olmalı ve “ben” diliyle verilmelidir.
Örneğin, “Üç gruba ayrılmanızı istiyorum”. Bir yönergede her seferinde birden fazla iş aynı anda istenmemelidir. Örneğin “Şimdi
sizlerden ayağa kalkmanızı, ikili gruplar oluşturmanızı ve kadına
yönelik şiddet türlerini tartışmanızı ve bunları yazmanızı istiyorum”
şeklinde yönerge verilmesi uygun değildir. Onun yerine uzun bir
yönergeyi alt yönergelere ayırmanız ve alt yönergeler yerine getirilirken bir süre beklemeniz gerekir. Son olarak yönergelerin de
amaca yönelik ve uygulanabilir olması önemlidir.
154
Bölüm 1
Bölüm 2
EK OTURUM
Bölüm 3
Bu etkinlik, toplumsal cinsiyet eşitliği eğitimcileri tarafından Toplumsal Cinsiyet Eşitliği oturumlarından sonra
uygulanacaktır.
(Oturumdan önce aşağıdaki ifadeleri küçük
kağıt parçalarına yazın. Bunlar sizin direnç ifadeleriniz olacaktır):
a. “Bizim toplumca böyle bir sorunumuz olduğuna inanmıyorum. Abartılıyor”. (İpucu: Toplumsal
Bölüm 5
90 dk.
ETKİNLİK 1: DİRENCİ YÖNETMEK
AKIŞ
Bölüm 4
TCE Eğitiminde
Direnci Yönetmek
Materyal
TCE Eğitiminde
Direnci
Yönetmek
Sunumu
cinsiyet eşitsizliği sorununun farkında olmayanlar.
Türkiye’den örnekler vererek ikna etmeye çalışabilirsiniz).
b. “Elbette kadınlara önem veriyoruz. Kadınlar
bizim başımızın tacı. Onlar çiçektir”. (İpucu: Kadınlara önem veriyor gibi gözüküp uygulamada eski
alışkanlıklarını devam ettirenler. İş yerinde kadınla
erkeğe eşit fırsatlar ve haklar verilip verilmediğini
uygun bir biçimde sorabilirsiniz).
c. “Kadın erkek eşit değildir. Her ikisinin özellikleri ve sorumlulukları farklıdır”. (İpucu: Toplumsal
cinsiyet eşitliğini kadınla erkeği aynılaştırmak olarak
ele alanlar. Ya da kendi statü, güç ve ayrıcalıklarının diğer grup tarafından ellerinden alınacağından
korkanlar. Toplumsal cinsiyet oturumlarında ikna etmeye çalışabilirsiniz).
d. “Bu tür konular aile birliğini bozuyor”. (İpucu:
Böyle düşünmenize neden olan nedir? Kadınların
çalışınca evi ihmal edeceklerini mi düşünüyorsunuz?
155
Evin sorumluluğu sadece kadında mı olmalı? gibi sorularla konuyu açarak ve ikna cümleleri kullanarak bu katılımcıyı ikna etmeye çalışabilirsiniz).
e. “Bizim kültürümüz böyle şeyleri kaldırmaz. Bunlar hep yabancıların bize dayatması”. (İpucu: Değişmekten neden korktuğunu anlamaya
ve ona göre bir karşıt söylem geliştirmeye çalışın).
1 Eğitimlerde bazı konular katılımcılarda direnç oluşturabilir. Toplumsal cinsiyet eşitliği böyle bir konudur. Bu oturumda eğitimde
direncin ne olduğunu, direncin nedenlerini ve özellikle toplumsal
cinsiyet eşitliği eğitimlerinde ortaya çıkan direnci nasıl yönetebileceğimizi ele alacağız.
(Direnç slaydını açın ve açıklayın)
2 Türk Dil Kurumu Sözlüğüne göre direnç, dayanma, karşı koyma
gücü, mukavemet olarak tanımlanmaktadır. Eğitimlerde karşılaşılan direnç ise belli konuları öğrenmeye karşı koymak olarak tanımlanabilir. Özellikle sosyal değişim gerektiren konuların direnç
yarattığı bilinmektedir. Toplumsal cinsiyet eşitliği bu konulardan
birisidir.
3 Sizce neden katılımcılar toplumsal cinsiyet konusundaki değişime
direnç gösterirler?
(Yanıtları alın ve Değişime Karşı Direncin Nedenleri slaydını sunun)
4 Değişime karşı geliştirilen direnci dört başlık altında toplayabiliriz:
a. Sosyal standart ve normlardan sapmaya karşı direnç: Bazen
kişiler isteseler bile, soyutlanacakları ve olumsuz tepkiler görebilecekleri korkusuyla toplumun baskın kültürüne karşı gelmeyebilirler.
b. Güç ilişkisine temellenen direnç: Bu tür direnç, şimdiye kadar
ellerinde tuttukları statü, güç, nüfuz ve diğer ayrıcalıkların diğer
grup tarafından ellerinden alınacağı korkusuyla ilişkilidir.
c. Uygulamaya ilişkin direnç: Toplumların yapısı değişime kolayca tepki vermeye ya da bu değişime uyum sağlamaya uygun değildir. Örneğin katı bir hiyerarşik yapıya sahip bir organizasyonun
birden bire katılımcı bir yapıya geçmesi kolay değildir.
d. Psikolojik direnç: Güvenliği kaybetme korkusu, suçluluk duygusu, kişinin kendi kapasitesine ilişkin şüpheleri, düşük benlik algısı,
toplumsal cinsiyetin “kadınların işi” olduğu inancı.
156
Bölüm 1
Bölüm 2
5 Daha önce bu konularda eğitim veren var mı?
(Yanıtları alın)
Bölüm 3
6 Hiç bu tür dirençlerle karşılaştınız mı?
(Yanıtları alın)
Bölüm 4
7 Nasıl baş ettiniz?
(Yanıtları alın)
Bölüm 5
(Dirençle Başa Çıkmak slaydını açın ve sunun)
8 Eğitiminizde özellikle toplumsal cinsiyet eşitliği eğitiminde dirençlerle karşılaşabilirsiniz. Böyle dirençlerle karşılaştığınızda her
şeyden önce aşırı tepki göstermemek ve sakin kalmak önemlidir.
Fikrinizi söylerken tartışma tonuna girmeyin, nötr bir biçimde fikrinizi söyleyin. Eğer çok zorlanıyorsanız diğer katılımcılara dönüp
onların ne düşündüğünü sorun. Gösterdiği dirence göre gerekirse
istatistiki bilgileri kullanın. İkna olmakta direniyorsa zamanınızın
kısıtlı olduğunu ve eğer isterse bu konuyu oturum bitince tartışabileceğinizi söyleyin.
9 Şimdi sizlerden beş gruba ayrılmanızı istiyorum. Sizlere bazı ifadeler dağıtacağım. Bu ifadelere karşı ne tür ifadeler geliştirebileceğinizi tartışacaksınız. İfadelerinizi diğer gruplara göstermeyin.
Tartışmalarınızı da sessiz yapın ki diğer gruplar duymasın. Sonra
da bunları rol oynama yöntemi ile canlandıracağız. Bunun için
20 dakikanız var. Her grup kendi içinde bu ifadeleri savunacak
birisini seçecek.

(Katılımcıların çalışmasına izin verin)
10 Süremiz bitti. Şimdi her grubun sözcüsünü ya da savunucusunu
buraya çağıracağım. Her grup için bir de gönüllü lazım.
(Karşılıklı iki sandalye koyun. Gönüllü kişilere sırasıyla üzerinde
aşağıdaki rollerin yazılı olduğu kağıtları verin):
i. Toplumsal cinsiyetin ne olduğunu sorun. Biraz konuyu anlatmasına izin verdikten sonra eşitliğin iyi bir şey olduğunu söyleyin. Biraz
157
daha dinledikten sonra “Bizim toplumca böyle bir sorunumuz olduğuna inanmıyorum. Abartılıyor” deyin.
ii. Karşınızdaki anlatırken sürekli kadınların çiçek, baş tacı olduklarını,
korunmaları gerektiğini ve kadın haklarına önem verdiğinizi söyleyin.
iii.Karşınızdaki size toplumsal cinsiyet konusunu anlatırken biraz dinleyin. Sonra lafını kesin ve kadınla erkeğin eşit olmadığını ve olamayacağını söyleyin. Neden böyle düşündüğünüzü açıklayın.
iv.Karşınızdaki size toplumsal cinsiyet konusunu anlatırken biraz dinleyin. Kadın hakları meselesinin ailenin birliğini bozduğunu söyleyin. Neden böyle düşündüğünüzü açıklayın.
v. Karşınızdaki toplumsal cinsiyet konusunu anlatırken bunun bizim
kültürümüze uymadığını nedenleriyle açıklayın.
11 Gönüllülere biraz düşünmeleri ve rollerine hazırlanmaları için zaman verelim.
(Bir iki dakika bekleyin).
12 Şimdi ilk grubun sözcüsünü ve ilk gönüllümüzü buraya alabiliriz.

(Sözcü ve gönüllüden karşılıklı oturmalarını ve toplumsal cinsiyete
ilişkin sohbet etmelerini isteyin)
13 Karşılıklı oturun ve toplumsal cinsiyete ilişkin sohbet etmeye başlayın. Bu sohbetin konusu örneğin bu eğitimde öğrendikleriniz olabilir. 5 dakikanız var.

(Rol oynamayı izleyin. Her rol oynamadan sonra aşağıdaki soruları tartışın):
• (Sözcüye) Neler hissediyorsunuz? İkna etmek zor muydu?
• (Gönüllüye) Siz ikna oldunuz mu? (Olduysa) En çok hangi kısmı
sizin ikna olmanıza yardımcı oldu? (İkna olmadıysa) Sizi ne dese
ikna edebilirdi?
• (Büyük gruba) İkna etmek için başka hangi argümanlar kullanılabilirdi?
(Sunumlardan sonra herkese teşekkür edin. “Ne Yapılabilir?”slaytlarını sunun)
158
DEĞERLENDİRME
4
Giriş
Bu el kitabı Aile İçi Şiddetle Mücadele İçin Kadın Sığınmaevleri Teknik
Destek Projesi, kısa adıyla Aile İçi Şiddetle Mücadele Projesi kapsamında verilecek eğitimlerin sonuçlarının değerlendirilmesi ve izlenmesi için
hazırlanmıştır.
Eğitimler ve Süpervizyon
Proje kapsamında kadına yönelik şiddet konusunda hizmet veren paydaşlara eğitici eğitimleri/eğitimler verilecektir (Tablo 1).
Tablo 1: Proje kapsamında verilecek eğitimler
Eğitimin Türü/ Katılımcı Sayısı
Kurum/Kuruluş
Eğitim
Eğitici Eğitimi
Süpervizyon Eğitimi
125 (5 gün)
125 (5x5 gün)
125
İç İşleri Bakanlığı (Polis)
500 (5 gün)
26 (2 gün)
200 (5 gün)
26 (2 gün)
ASPB
Adalet Bakanlığı
Aile Mahkemesi
Uzmanları
150 (3 gün)
125 (5 gün)
Adli Tıp Uzmanları
50 (3 gün)
Adalet Akademisi
Öğretim Görevlileri
Belediyenin Danışma
Merkezi Çalışanları
26 (2 gün)
25 (5 gün)
100 (3 gün)
Tablo1’de de görüldüğü üzere eğitici eğitimcilerinden daha sonra aralarından seçilecek kişilere süpervizyon eğitimi verilecektir. Süpervizyon,
meslekte daha deneyimli birisinin daha az deneyime sahip olan birisi
için gözlem yapma, bilgi ve destek verme ve izleme yoluyla gerçekleştirdiği öğrenme ve gelişim süreci olarak tanımlanabilir. Süpervizyon yoluyla, verilen eğitimlerin ve hizmetlerin kalitesinin arttırılması, aynı zamanda
çalışanların hizmet sunarken karşılaştıkları sorunlarla etkili bir biçimde
baş etmeleri amaçlanmaktadır.
160
Bölüm 1
Bölüm 2
Eğitici Eğitimlerinin Çıktıları
Eğitici eğitimlerinin hedefleri;
Bölüm 3
• Kadına yönelik şiddet konusunda verilen hizmetlerin kalitesinin iyileştirilmesi konusunda hizmet sunanların bilgi, beceri ve davranışlarının
geliştirmelerini,
• Katılımcıların belirlenen eğitimci (formatör) düzeyine erişebilmeleri ve
illerde meslektaşlarını eğitebilir hale gelebilmelerini sağlamaktır.
Bölüm 4
Eğitim programı sonunda katılımcılar;
• Toplumsal cinsiyet eşitliği ve kadına yönelik şiddet konularında farkındalık kazanır.
Bölüm 5
• Kadına yönelik şiddet konusunda hizmet veren tüm kurum/kuruluşlara, kurumlar arası ve kurum için iş akışlarına ilişkin bilgi düzeyini
arttırır.
• Kadına yönelik şiddetle ilgili uluslararası sözleşmeler ve vaka çalışmaları yoluyla ulusal yasal düzenlemelere ilişkin bilgi düzeylerini arttırır.
• Şiddete maruz kalan kadınla ve şiddet uygulayanla görüşme teknikleri konusunda bilgi ve beceri kazanır.
• Meslektaş süpervizyonunu öğrenir ve süpervizyon verebilir.
• Kendi illerinde meslektaşlarını eğitecek becerileri kazanır.
Eğitimlerin Değerlendirilmesi
Eğitimlerde katılımcılara tanışma, beklentilerin alınması ve grup kurallarının belirlenmesini takiben ön-test ve eğitimin sonunda son-test uygulanacaktır. Birbirinin aynısı olan bu testlerin uygulanmasındaki amaç
katılımcıların hangi tutum, bilgi ve beceri düzeyi ile geldiklerini ve eğitim
sonunda tutum, bilgi ve beceri düzeylerini hangi düzeye taşıdıklarını değerlendirmektir. Diğer bir deyişle eğitimin katılımcıların tutum, bilgi ve
beceri düzeylerinde bir değişikliğe yol açıp açmadığını öğrenebilmektedir. Etkili bir eğitimin katılımcıların bilgi ve beceri düzeylerini arttırdıkları
bir eğitim olması beklenir. Uygulanacak testler, testlerin veri girişinin ve
analizinin nasıl yapılacağı bu el kitabının ilerleyen kısımlarında yer almaktadır.
161
Eğitimlerin Raporlanması
Rapor formatı bu el kitabının son bölümünde yer almaktadır (BKZ. Sayfa
133). Bu formatta yer alan başlıkların eksiksiz olarak doldurulması, ön
ve son-testlerin analizleri ile katılımcı listelerinin de rapora eklenmesi
önemlidir.
Eğitimlerde ön-test ve son-test olarak kullanılmak üzere 1’i tutum ölçeği,
7’si başarı testi geliştirilmiştir. Söz konusu testlere ilişkin ayrıntılar Tablo
2’de sunulmuştur.
Veri Toplama Araçları [Ön ve Son Testler]
Tablo 2: Ön ve son testler
Testin Adı
162
Amacı
Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Tutum
Ölçeği
Kadına yönelik şiddet konusunda hizmet veren kurum ve kuruluşlarda çalışanların
Toplumsal Cinsiyet Eşitliğine İlişkin Tutumlarının belirlemek amacıyla geliştirilmiştir.
Eğitim alan bütün gruplara uygulanacaktır.
Kadına Yönelik Şiddet ve Sunulan
Hizmet Bilgisi Başarı Testi
kadına yönelik şiddet ve sunulan hizmetlere ilişkin başarılarını belirlemek amacıyla
geliştirilmiştir. Eğitim alan bütün gruplara uygulanacaktır.
Şiddete Maruz Kalmış Kadınlarla
Psikolojik Değerlendirme
Görüşmesi Başarı Testi
şiddete maruz kalmış kadınlarla yaptıkları görüşmelerindeki başarılarını belirlemek
amacıyla geliştirilmiştir. Eğitim alan bütün gruplara uygulanacaktır.
Kadına Yönelik Şiddetle
Mücadeleye İlişkin Mevzuat Bilgisi
Başarı Testi [Sağlık Bakanlığı]
Sağlık Bakanlığı’na bağlı olarak görev yapan çalışanların kadına yönelik şiddetle mücadeleye ilişkin mevzuat konularındaki bilgi düzeylerini ortaya koymak için geliştirilmiştir. Sadece sağlık bakanlığı eğitimlerinde uygulanacaktır.
Başarı Testi [İçişleri Bakanlığı]
İçişleri Bakanlığı’na bağlı olarak görev yapan polislerin kadına yönelik şiddetle mücadeleye ilişkin mevzuat konularındaki bilgi düzeylerini ortaya koymak için geliştirmektir.
Sadece polis eğitimlerinde uygulanacaktır.
Başarı Testi [Adalet Bakanlığı /
Hâkim ve Savcı]
Adalet Bakanlığı’na bağlı olarak görev yapan hâkim ve savcıların kadına yönelik şiddetle mücadeleye ilişkin mevzuat konularındaki bilgi düzeylerini ortaya koymak için
geliştirilmiştir. Sadece hâkim ve savcı eğitimlerinde uygulanacaktır.
Aile Mahkemesi Uzmanları]
Adalet Bakanlığı’na bağlı olarak görev yapan aile mahkemesi uzmanlarının kadına
yönelik şiddetle mücadeleye ilişkin mevzuat konularındaki bilgi düzeylerini ortaya
koymak için geliştirilmiştir. Sadece aile mahkemesi uzmanlarının eğitimlerinde uygulanacaktır.
Zabıt Kâtibi]
Adalet Bakanlığı’na bağlı olarak görev yapan yazı işleri müdürleri kadına yönelik şiddetle mücadeleye ilişkin mevzuat konularındaki bilgi düzeylerini ortaya koymak için
geliştirilmiştir. Sadece yazı işleri müdürleri eğitimlerinde uygulanacaktır.
Bölüm 1
Bölüm 2
Ön Test ve Son Testleri Kullanırken Dikkat Edilecek Noktalar
 Testleri katılımcılara vermeden önce sayfalarda kayma olup olmadığını, sayfaların tam olup olmadığını vb. kontrol ediniz.
Bölüm 3
 Katılımcılara testleri vermeden önce kısaca tanıtınız.
 Katılımacılara araştırmanın amacını ve önemini kısa bir şekilde özellikle belirtiniz.
 Katılımcılara verilerin kesinlikle gizli kalacağını, ham verilerin araştırma
Bölüm 4
ekibinin dışında kimselerle paylaşılmayacağını, araştırma ekibinin bakanlık
veya herhangi bir devlet kurumunda bağımsız olduklarını ve veriler analiz
edildikten sonra genel sonuçların paylaşılacağını belirtiniz.
Bölüm 5
Veri Giriş Süreci
Veri Girişi Adımları: Veri girişleri Bölge Koordinatörleri tarafından yapılacaktır. Veri giriş sürecinde takip etmeniz gereken bazı adımlar vardır:
Adım
1
Öncelikle tüm kılavuzu dikkatlice okuyun.
Adım
2
Öncelikle katılımcıların ön-test veya son-testlerini 1’den başlayarak
numaralandırın. Her bir grup için yeniden 1’den başlayın. Örneğin
12 tane ön-testin olduğunu farz edelim. Bu formları 1’den 12’ye
kadar numaralandırmanız gerekmektedir.
Adım
Her bir ön-test ve son-test size ulaştırılan Excel’de tanımlanmıştır.
Öncelikle ilgili testin ait Excel dosyasını açın. 1 numara verdiğiniz
formu 2. satırdaki yerine girin. Bu şekilde eğitimindeki ön-testler ve
son-testler bitene kadar gireceksiniz.
Adım
3
4
Excel’deki test girişi yapılacak hücreler yeşile boyanmıştır. Yeşile
boyalı alana girdiğiniz bilgiler formülasyon aracılığıyla bir sonraki
Excel sayfasında analiz sonuçlarına ve tablolarına dönüştürülecek-
163
tir. Yeşil bölgelerin dışına yazılan bilgiler formülasyonda tarafından
dikkate alınmayacaktır. Ayrıca Excel’de yer alan formlara satır ve
sütun eklememeniz gerekmektedir. Veri girişleri yaparken;
“Demografik bilgiler” için
 “Yaş” sorusu için direk yaşını yazınız
 “Cinsiyet” sorusu için “Erkek” seçeneği için “1”; “Kadın” seçeneğini işaretleyenler için “2”
 “Kıdem” sorusu için direk kıdemini yazınız
 “Öğrenim düzeyi” sorusu için “Lisans” seçeneği için “1”; “Lisansüstü” seçeneğini işaretleyenler için “2” olarak veri girişi yapın.
 Birden fazla işaretlemelerde ve boş bırakılan maddelerde Excel
hücresini boş bırakın.
“Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Tutum Ölçeği” için
 “Kesinlikle Katılıyorum” seçeneği için 1
 “Katılıyorum” seçeneği için 2
 “Kısmen Katılıyorum” seçeneği için 3
 “Katılmıyorum” seçeneği için 4
 “Hiç Katılmıyorum” seçeneği için 5 olarak veri girişi yapın.
 Birden fazla işaretlemelerde ve boş bırakılan maddelerde Excel
hücresini boş bırakınız.
Diğer testler için;
 Doğru cevaplar için 1
 Yanlış ve boş seçenekler için 0 olarak giriş yapınır. Cevap anahtarlarına modülden ulaşabilirsiniz.
Adım
164
5
Testlere ilişkin veri girişini tamamladıktan sonra analizler Excel tarafından otomatik olarak yapılacak olup sizden istenen el kitabının
izleyen aşamasında yer alan “Raporlama” kısmına uygun şekilde
raporunuzu hazırlamanızdır. Ayrıca dosyayı yedeklemeyi unutmayınız. Excel dosyalarını bir CD’ye ya da flash belleğe kaydettikten
sonra formların orijinalleriyle birlikte eğitim görevlisine teslim ediniz.
Bölüm 1
Ek 3 - Şiddete Maruz
Kalmış Kadınlarla
Psikolojik Değerlendirme
Görüşmesi Başarı Testi
Soruları
Ek 4 - Kadına Yönelik
Şiddetle Mücadeleye İlişkin
Mevzuat Bilgisi Başarı Testi
[Sağlık Bakanlığı] Soruları
Bölüm 3
Ek 2 - Kadına Yönelik
Şiddet ve Sunulan Hizmet
Bilgisi Başarı Testi [Aile
ve Sosyal Politikalar
Bakanlığı, Adalet Bakanlığı,
İçişleri Bakanlığı ve Sağlık
Bakanlığı] Soruları
Bölüm 2
Teslerin Cevap Anahtarları
d
b
a
2
a
a
c
3
b
d
d
4
b
a
b
5
d
d
b
6
a
c
a
7
b
a
b
8
a
b
c
9
c
b
d
10
c
c
b
Bölüm 5
1
Bölüm 4
Cevap
Anahtarı
Raporlama
Aşağıda örnek bir rapor örneği sunulmuştur. Testlerin veri girişini tamamladıktan sonra Excel tarafından otomatik olarak oluşturulan bulgular sayfasından aşağıdaki rapora ilgili bulguları …. ve sarı vurgu ile
işaretli yerleri girmeniz yeterlidir.
KYŞ Hizmet-İçi Eğitim Kursu Etki Raporu
Katılımcılar
…………. ilinde düzenlenen “Kadına Yönelik Aile-içi Şiddete Yönelik
Hizmet-İçi Eğitim” ölçme araçları toplamda 71 Sağlık Bakanlığı çalışanına uygulanmıştır. Eğitime katılan Sağlık Bakanlığı çalışanlarının demografik özelliklerine ilişkin özellikler Tablo 1’de sunulmuştur. Tablo 1’de
görüldüğü üzere eğitime 67 erkek, 4 kadın çalışan katılmıştır. Eğitime
katılınların 51’i lisans, 20’si ise lisansüstü öğrenime sahiptirler. Ayrıca
eğitim katılan çalışanların yaş ortalamaları 44.9, kıdem ortalamaları ise
20.9’dur.
165
Tablo 3: Katılımcı grubunun demografik özelliklerine ilişkin dağılımlar
Seçenekler
1
2
Toplam
Erkek
Kadın
n
67
4
71
%
94.4
5.6
100
Lisans
Lisansüstü
n
51
20
71
%
71.4
28.6
100
X
44.9
SS
6.9
X
20.9
SS
7.0
Cinsiyet
Öğrenim
Yaş
Kıdem
Bulgular
Sağlık Bakanlığı çalışanlarına yönelik verilen hizmet-içi eğitimin değerlendirilmesi amacıyla ön-test ve son-test uygulaması yöntemi benimsenmiştir.
Nicel ölçümlerde veriler;
(i) Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Tutum Ölçeği,
(ii) Kadına Yönelik Şiddet ve Sunulan Hizmet Bilgisi Başarı Testi,
(iii) Şiddete Maruz Kalmış Kadınlarla Psikolojik Değerlendirme Görüşmesi Başarı Testi ve
(iv) Kadına Yönelik Şiddetle Mücadeleye İlişkin Mevzuat Bilgisi Başarı
Testi yardımıyla elde edilmiştir.
Eğitime katılan Sağlık Bakanlığı çalışanlarının Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Tutumları, Kadına Yönelik Şiddet ve Sunulan Hizmet Bilgisi, Şiddete
Maruz Kalmış Kadınlarla Psikolojik Değerlendirme Görüşmesi Bilgisi ve
Kadına Yönelik Şiddetle Mücadeleye İlişkin Mevzuat Bilgisi ön-test ve
son-testlerine ilişkin ortalama ve standart sapma değerleri Tablo 2’de
sunulmuştur.
Tablo 2’de görüleceği üzere Sağlık Bakanlığı çalışanlarının Toplumsal
Cinsiyet Eşitliği Tutumları’nın ön-test ortalaması 7.71 iken son-test or-
166
Bölüm 1
Bölüm 2
talaması 12.56’dır. Bu sonuça göre eğitim sonrasında Sağlık Bakanlığı
çalışanlarının Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Tutumları’nda %50’den daha
fazla (4.85) yükselme sağlanmıştır.
Bölüm 3
Sağlık Bakanlığı çalışanlarının Kadına Yönelik Şiddet ve Sunulan Hizmet
Bilgisi’nin ön-test ortalaması 3.23 iken son-test ortalaması 8.55’dir. Bu
sonuça göre eğitim sonrasında Sağlık Bakanlığı çalışanlarının Kadına
Yönelik Şiddet ve Sunulan Hizmet Bilgisi düzeylerinde %100’ün üzerinde
(5.32) yükselme sağlanmıştır.
Bölüm 5
Bölüm 4
Sağlık Bakanlığı çalışanlarının Şiddete Maruz Kalmış Kadınlarla Psikolojik Değerlendirme Görüşmesi Bilgisi’nin ön-test ortalaması 3.32 iken
son-test ortalaması 8.51’dir. Bu sonuça göre eğitim sonrasında Sağlık
Bakanlığı çalışanlarının Şiddete Maruz Kalmış Kadınlarla Psikolojik Değerlendirme Görüşmesi Bilgisi düzeylerinde %100’ün üzerinde (5.19)
yükselme sağlanmıştır.
Sağlık Bakanlığı çalışanlarının Kadına Yönelik Şiddetle Mücadeleye İlişkin Mevzuat Bilgisi’nin ön-test ortalaması 2.34 iken son-test ortalaması
8.16’dir. Bu sonuça göre eğitim sonrasında Sağlık Bakanlığı çalışanlarının Kadına Yönelik Şiddetle Mücadeleye İlişkin Mevzuat Bilgisi düzeylerinde %100’ün üzerinde (5.82) yükselme sağlanmıştır.
Tablo 4: Ön-test ve son-test X, SS değerleri
Ön-Test
Ölçekler
Son-Test
X
SS
X
SS
1. Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Tutum Ölçeği
7.71
3.85
12.56
1.54
2. Kadına Yönelik Şiddet ve Sunulan Hizmet
Bilgisi Başarı Testi
3.23
0.77
8.55
1.58
3. Şiddete Maruz Kalmış Kadınlarla Psikolojik
Değerlendirme Görüşmesi Başarı Testi
3.32
0.86
8.51
1.44
4. Kadına Yönelik Şiddetle Mücadeleye İlişkin
Mevzuat Bilgisi Başarı Testi
2.34
0.67
8.16
1.41
167
Hiç Katılmıyorum
Katılmıyorum
Kısmen Katılıyorum
Katılıyorum
Kesinlikle Katılıyorum
EK-1
Toplumsal
Maddeler
Cinsiyet
Erkekler statüsü yüksek mesleklerde çalışmalıdır.
    
Erkekler kadınlara göre daha mantıklıdır.
    
Evlilikte çocuk sahibi olma kararını eşler birlikte vermelidir.
    
Yuvayı dişi kuş yapar.
    
Kadının en önemli rolü evine özen göstermek ve ailesi için yemek
yapmaktır
    
Kız ve erkek çocuklarının eğitim alma hakkı eşit olmalıdır.
    
Bir genç kız evlenene kadar babasının sözünü dinlemelidir.
    
Erkeklerin ev işlerini yapmasını önemserim.
    
Erkekler ağlamaz.
    
Kadınların en önemli görevi anneliktir.
    
Kadının şiddeti hak ettiği zamanlar vardır.
    
Aile geçimini sağlayan erkek olduğu için kadının çalışmasına gerek
yoktur.
    
Üniversite eğitimi erkekler için daha önemlidir.
    
Aileler erkek çocuklarına kız çocuklarından daha fazla harçlık vermelidir.
    
Miras paylaşımında erkeklere kadınlardan daha çok pay verilmelidir.
    
Eşitliği
Tutum
Ölçeği
168
Bölüm 1
d) Yukarıdakilerin hepsini
2 Kadına yönelik şiddetle ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?
a) Kadınlar yalnızca özel alanda şiddet görür.
b) Kadına yönelik şiddet, kadın erkek eşitsizliğinden kaynaklanır.
c) Şiddet, kadınları erkekler karşısında ikincil konuma sokmak için kullanılır.
d) Kadına yönelik cinsiyet temelli şiddet kadınlara karşı ayrımcılıktır.
3 Aşağıdaki kişilerden hangilerinin uyguladığı şiddet, yakın ilişki şiddeti olarak kabul
edilebilir?
a) İşverenin kadın işçiyi taciz etmesi
b) Eski eşin boşandığı eşini gelip dövmesi
c) Sokakta tanımadığı bir erkeğin bir kadına tecavüz etmesi
d) Hastanede doktorun hastayı odasından kovması
4 Aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
EK-2
Kadına
Yönelik
Şiddet ve
Sunulan
Hizmet Bilgisi
Başarı Testi
Soruları
[Aile ve Sosyal
Politikalar
Bakanlığı,
Adalet
Bakanlığı,
İçişleri
Bakanlığı ve
Sağlık Bakanlığı]
a) Devlet Yalnızca resmi nikâhı olanlarla ilgili aile içi şiddetti önlemekle sorumludur.
b) Kadına yönelik şiddetin önlenmesi uluslararası sözleşmelerle de düzenlenmiştir.
c) Aile içinde kadına yönelik şiddet aile mahremiyetidir, devleti ilgilendirmez.
d) Devlet aileyi korumak için aile içi şiddeti cezalandırmamalıdır.
5 Kadına yönelik şiddetle ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
a) Kadına yönelik şiddet insan hakları ihlalidir.
b) Kadına yönelik cinsiyetten dolayı şiddet ayrımcılık biçimidir.
c) Kadına yönelik şiddet kadınları zorla ikincil konuma sokar.
d) Aile mahremiyetine girdiği için devlet müdahale etmemelidir.
6 CEDAW komitesinin 19. Tavsiye kararıyla ilgili aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
a) Taraf devletler hak ihlallerini önlemede gerekli özeni göstermez ve şiddet eylemini soruşturup cezalandırmazlarsa, özel şahıslar tarafından işlenen eylemlerden ve bunlarla
ilgili gerekli tazmini sağlamaktan da sorumludurlar.
b) Taraf devletlerin aile mahremiyeti nedeniyle aile bireylerinden gelen şiddetle ilgili tazminat sorumluluğu yoktur.
169
Bölüm 3
c) Beden bütünlüğüyle ilgili haklarını
Bölüm 4
b) Yaşama hakkını
Bölüm 5
a) Sağlık hakkını
Bölüm 2
1 Kadına yönelik şiddet kadının hangi haklarını ihlal eder?
c) Kadına karşı şiddet özel alanda gerçekleşirse herhangi bir kamu görevlisi tarafından
gerçekleştirilmediğinden devletin sorumluluğu yoktur.
d) Taraf devletler hak ihlallerini önlemede gerekli özeni göstermez ve şiddet eylemini
soruşturup cezalandırmazlarsa sorumlu değillerdir. Taraf devletlerin hiçbir biçimde
tazminat yükümlülüğü bulunmamaktadır.
7 Kadınların insan haklarıyla ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
a) Kadınların insan hakları, kadınların cinsiyetleri dolayısıyla uğradıkları insan hakları ihlalleridir.
b) Kadınların insan haklarının, insan haklarıyla ilgisi yoktur.
c) Kadınların insan haklarının görülmemesinde kamusal alan özel alan ayrımı etkili olmuştur.
d) Kadınların insan haklarıyla ilgili CEDAW önem taşımaktadır.
8 Aşağıdakilerden hangisi Birleşmiş Milletler’in kadınların maruz kaldığı şiddeti tanımlama üzere geliştirdiği tanımda vurgulanan bir husus değildir?
a) Ailenin kutsallığının vurgulanması
b) Şiddetin cinsiyet temelli oluşu
c) Özel alan kamusal alan ayırımı yapmaması
d) Olumsuz sağlık sonuçlarına vurgu
9 Kadına yönelik şiddetin nedenini açıklamak üzere geliştirilen yaklaşımlar arasında
bulunmayan hangisidir?
a) Ekolojik model
b) Güç ve kontrol kurma yaklaşımı
c) Sosyal psikiyatrik yaklaşım
d) Şiddet döngüsü
10 Türkiye’de kadına yönelik şiddete dair durum için aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?
a) Kadınlar yaşadıkları şiddeti en çok sağlık çalışanlarına ifade etmektedir.
b) Kadının gelirinin erkekten fazla olduğu durumlarda şiddet daha az görülmektedir.
c) Ülkeyi temsil eden araştırmalara göre her üç evlenmiş kadından biri fiziksel şiddet
görmektedir.
d) Kadınların maruz kaldığı kadına yönelik şiddetin görülme sıklığı yıllar içinde azalmaktadır.
170
Bölüm 1
c. kendini rahat hissedeceği ortam yaratmaktır.
EK-3
d. terapötik işbirliği kurmaktır.
Şiddete
Maruz
Kalmış
Kadınlarla
Psikolojik
Değerlendirme
Görüşmesi
Başarı
Testi
Soruları
2 Danışanla güven ilişkisinin kurulumunda hangi değişken önem arz eder?
a. Mekan özellikleri
b. Zaman sınırı
c. Doğru bilgi ulaşma stratejileri
d. Hepsi
3 Aşağıdaki seçeneklerden hangisi görüşme öncesi lojistik hazırlık ögesi değildir?
a. Mekan
b. Oturma pozisyonu
c. Zaman
d. Görüşme taslağı I. Kim olduğunuz bilgisi
II. Görüşmenin amacı
III. Görüşmenin süresi
IV. Görüşmenin sonunda ne yapılacağı
4 Görüşmenin tanışma ve giriş kısmında yukarıdaki konulardan hangisi hakkında bilgi
verilir?
a. I, II, III ve IV
b. I, III ve IV
c. II, III ve IV
d. I, II ve III
5 Aşağıdaki seçeneklerden hangisi Etkin Dinleme’nin özelliği değildir?
a. Dinleyici, tutumlarını konuşmaya taşımaz.
b. Sözler kadar sözel olmayan ifadeler de önemlidir.
c. Konuşmacı sözel ve sözel olmayan mesajlarla desteklenir.
d. Dinleyici de en az konuşmacı kadar sürece aktif katılır.
6 Şiddete maruz kalmış kadınla yapılacak görüşme süresince izlenecek yol haritasında
(görüşme formatında) hangi başlık diğerlerinden daha çok önem arz eder?
a. Önemli yaşam olayları
b. Genel sağlık durumu
c. Temel yakınma ve şikayetleri
d. Beklentileri
171
Bölüm 4
b. durumu hakkında doğru bilgiye ulaşmaktır.
Bölüm 5
a. güven ilişkisi kurmaktır.
Bölüm 3
Bölüm 2
1 Şiddete maruz kalmış kadınla görüşme yapmanın amacı ________________ .
7 Yaşadığı şiddeti anlatmak durumunda kalan kadın en çok hangi duygusuyla ilgili zorluk yaşar?
a. Korku ve endişe
b. Utanç
c.Öfke
d.Suçluluk
8 Şiddet yaşantısını anlatırken ziyadesiyle tedirgin olan bir danışana yönelik en uygun
müdahale hangisidir?
a. Görüşme sonlandırılmalı
b. Tamamen güvende olduğu söylenmeli ve ikna edici bir ses tonuyla devam etmesi
yönünde cesaretlendirilmeli
c. Kendini güvende hissedebileceği zamana kadar görüşmeye ara verilmeli
d. Her şeye rağmen devam edilmeli
9 Aşağıdaki seçeneklerden hangisi görüşme sırasında bireyi tehdit eden konulardan
değildir?
a. Cinsellikle ilgili konular
b. Ergenlik dönemiyle ilgili konular
c. Madde kullanımıyla ilgili konular
d. Yaşadığı travmanın detaylarıyla ilgili konular
10 Hangi özellikteki kişi ‘zor danışan’ olarak kabul edilir?
a. Konuşma isteksizliği olan kişi
b. Konuşurken tedirgin olan kişi
c. Öfkeli kişi
d. Aralıklarla konuşan kişi
172
Bölüm 1
b) Şiddet gören kadının yakınları ile ayrıntılı olarak görüşmek
c) Acil servisin güvenliği açısından başhekime haber vermek
EK-4
d) Aile içindeki bu sorun için kadının evine dönmesini sağlamak
Kadına
Yönelik
Şiddetle
Mücadeleye
İlişkin
Mevzuat
Bilgisi
Başarısı
Testi
Soruları
2 Aşağıdakilerden hangisi kadına yönelik şiddetin kadının cinsel sağlığı/üreme sağlığı
üzerindeki olumsuz etkilerinden birisidir?
a) İstenmeyen gebelikler
b) Ölü doğumlar
c) Rahim içi aracın etkililiğinin azalması
d) Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar
3 Aşağıdakilerden hangisi kadına yönelik şiddete maruz kalan kadınlarla ilgili bilgilerin
kayıt altına alınmasında uyulması gereken prensiplerden biri değildir?
a) Kadına ait kayıtlar tutulurken yazılacaklar kadınla birlikte belirlenmelidir.
b) Kayıtlar doğru, eksiksiz olmalıdır.
[Sağlık
Bakanlığı]
c) Kadına yönelik şiddeti ICD-10 kodlama sisteminde Y06, Y07 ve T74 başlıklarını kullanarak kaydedebiliriz.
d) Sağlık kuruluşlarında şiddete maruz kalan kadınların bilgisi herkesin görebileceği şekilde kaydedilmelidir.
4 Aşağıdakilerden hangisi cinsel şiddetin üreme sağlığı ile ilgili sonuçlarından değildir?
a) Cinsel isteğin azalması, yok olması
b) Cinsel ilişkide genital irritasyon
c) İstenmeyen gebelikler ve düşükler
d) Somatik yakınmalarda artış
5 Akut cinsel saldırıda örnek alma ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?
a) Akut cinsel saldırı sonrası delillerin kaybolmaması için muayene ve örnek alımı en kısa
zamanda yapılmalıdır.
b) Cinsel saldırı sonrası alınacak örnekler delil niteliği taşıdığından saldırıya uğrayan kadın örnek vermek istemese de kadının hak kaybını önlemek için örneklerin alınması
sağlanmalıdır.
c) Alınan örnekler hızla ve soğuk zincirde ilgili laboratuara gönderilmelidir.
d) Muayene sadece genital bölgeyi değil, tüm vücudu kapsar şekilde yapılmalıdır.
6 Şiddet gören kadınla ilgili sağlık personeli tarafından risk değerlendirmesi yapılmasının yararları aşağıdakilerden hangisidir?
a) Durumu tehlike taşıyan kadın ve çocuklarını hayati tehlikelerden korumak için acil
önlemler alınabilir.
b) Şiddete maruz kalan kadına evlilik hayatlarını düzenlemeleri için gerekli eğitim verilerek aile bütünlüğünün sağlanabilir.
173
Bölüm 4
a) Şiddet gören kadınla ayrı bir odada yalnız konuşmak
Bölüm 5
şiddet gören bir kadın ile karşılaştığında ilk yapacağı işlerden biridir?
Bölüm 3
Bölüm 2
1 Aşağıdakilerden hangisi hastanelerin acil servislerinde çalışan sağlık personelinin
c) Şiddetle ilgili durumu tehlikeli olmayan kadınların erken dönemde sağlık sorunlarına
tanı konarak tedavisi sağlanabilir.
d) Şiddet uygulayan kişinin erken dönemde öfke kontrolü konusunda eğitimi sağlanarak
olası riskler önlenebilir.
7 Şiddete maruz kalan bir kadın aile hekimliği birimlerine başvurduğunda risk değerlendirmede riski yüksek bulunmuşsa, ancak evine dönmek istiyorsa neler yapılabilir?
a) Evlilik içindeki bu sorunlarını eşiyle konuşarak çözmeleri söylenebilir.
b) Evden ayrılmak zorunda kaldığında nereye gideceğini belirlemesi söylenir.
c) Kadının eşiyle de görüşerek öfke kontrolü programına katılması önerilir.
d) Çatışma çözümü konusunda eşlerin birlikte katılacağı bir eğitim planlanır.
8 Aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
a) Kadın yönelik şiddet olguları adli olgulardır.
b) Adli olgu bildirimi yasal bir zorunluluk olup bu husus TCK 280. Maddede düzenlenmiştir.
c) Kişinin talep etmesi durumunda adli rapor düzenlenir ve bu şekilde olgunun bildirimi
yapılır.
d) Adli raporlar “Türk Ceza Kanunu’nda Tanımlanan Yaralama Suçlarının Adli Tıp Açısından Değerlendirilmesi ve Adli Rapor Tanzimi İçin Rehber” kullanılarak düzenlenir.
9 Aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?
a) Adli raporlar yaralanmanın ağırlığını ve şiddetini gösterir.
b) Yaralanmada silah kullanılması durumunda şikâyet aranmaksızın verilecek ceza yarı
oranında artırılır.
c) Adli raporlar düzenlenirken fiziksel bulguların yanı sıra ruhsal bulgular da dikkate alınmalı, hastanın psikiyatrik değerlendirilmesi yapılmalıdır.
d) Acil serviste bilinci kapalı halde müşahede altında tutulan kadının adli olgu bildirimi
hasta kendine geldikten ve onamı alındıktan sonra yapılmalıdır.
10 Aşağıdakilerden hangisi kadına yönelik şiddeti önlemede üçüncül koruma kapsamındadır?
a) Şiddetin kadın ve çocuklar üzerinde yarattığı sonuçların azaltılması
b) Şiddete maruz kalan kadının travma tedavisinden yararlanması
c) Şiddet ile ilgili toplumda farkındalığın artırılması için eğitim verilmesi
d) Şiddet ortaya çıktığında hemen fark edilerek etkilerinin en aza indirilmesi.
174
RAPORLAMA
5
Her eğitimciden verdiği eğitime ilişkin bir rapor beklenmektedir.
Rapor formatında;
1. Tüm bölümlerin eksiksiz bir biçimde doldurulması,
2. Görüşlerin anlaşılır ve somut ifadelerle yazılması önemlidir. Örneğin “Verimli bir eğitimdi” yerine, “Oturumun hedeflerine ulaştığı katılılımcıların aşağıda verdikleri geri bildirimlerden anlaşılmıştır” gibi bir ifadenin kullanılarak
bu geribildirimlerin neler olduklarının yazılması,
3. Alınan her sözlü ya da yazılı geribildirimin raporlara dahil edilmesi,
4. Eğitiminizde iyi eğitimci olacaklarını düşündüğünüz katılımcıların isimleriyle
birlikte belirtilmesi beklenmektedir.
Ayrıca raporlarınıza aşağıdaki belgelerin dahil edilmesi önemlidir:
1. Katılımcı imza listesi
2. Ön-test ve son-testlerinin analiz raporları da ekleyeceklerdir. (Bir önceki bölümde verilmiştir.
3. Eğer farklı bir doküman dağıtılmışsa dokümanın kopyası
Aile İçi Şiddetle Mücadele Projesi Polis Eğitimi Raporu
Eğitimcinin Adı Soyadı:
Eğitimin verildiği tarih:
Eğitimin verildiği yer (il ve mekan olarak)
Eğitimcinin verdiği oturumların isimleri:
İyi işleyen etkinlikler:
(Süre, kullanılan materyal ve yöntemlerin uygunluğu, katılımcıların ilgisi...gibi)
176
Bölüm 1
Bölüm 2
Bölüm 4
Bölüm 3
İyi işlemeyen etkinlikler
(Süre, kullanılan materyal ve yöntemlerin uygunluğu, katılımcıların ilgisi...gibi nedenleri ve çözüm
önerileriyle beraber)
Bölüm 5
Eğitim ortamına ilişkin görüşler
(Katılımcıların ve sizin eğitim ortamına ilişkin görüşleriniz)
Katılımcılara ilişkin genel görüşler
(katılımcıların doğru seçilip seçilmediği, ilgili olup olmadıkları, aktif katılımda bulunup
bulunmadıkları ve motivasyon düzeyi)
İyi eğitimci olacaklarını düşündüğünüz katılımcıların isimleri
177
Eğitime ilişkin genel görüşler
(oturumun hedeflerine ulaşıp ulaşmadığı, katılımcılardan alınan geri bildirimler, yaşanan sorunlar –
ne yaşandığı ve nasıl çözüme kavuşturulduğu, oturumların belirtildiği gibi uygulanıp uygulanmadığı
– uygulanmadıysa nedenleri)
178
Bölüm 1
Bölüm 2
Bölüm 3
Bölüm 4
Bölüm 5
SÖZLÜK
Bu sözlük, UNFPA and WAVE’in geliştirdiği Strengthening Health System
Responses to Genderbased Violence in Eastern Europe and Central
Asia - A Resource Package, 2014 materyalinden alınmıştır.
179
180
Aile/Ev içi
şiddet
Aile içi şiddet, aile içerisinde veya hanede veya mağdur faille aynı evi
paylaşsa da paylaşmasa da eski veya şimdiki eşler veya partnerler
arasında meydana gelen her türlü fiziksel, cinsel, psikolojik veya ekonomik şiddet eylemi anlamına gelir (İstanbul Sözleşmesi madde 3). Eş
ya da partnerin şiddet uygulaması ya da şiddet uygulama tehdidinde
bulunmasıdır. Ev içi şiddet fiziksel, cinsel, ekonomik, duygusal, sözel
ya da psikolojik istismarı içerebilir. Ev içi şiddet diğer kişinin sürekli
olarak kendini mutsuz ve aşağılanmış hissetmesine yol açan herhangi
bir eylemdir. Bu eylemler taciz (cinsel tacizi de içeren) aşağılama gibi
diğer kişiye zarar verme olasılığı bulunan ya da veren herhangi bir
uygulama biçiminde olabilir. Bu eylemler sonucunda kişinin güvenliği,
sağlığı ve iyilik hali tehlikeye girer ya da zarar görür. Birey olarak kişinin özel hayatı, özerkliği ya da güvenliği göz ardı edilirken itibarı da
zedelenir.
Baskı
Gücün ve otoritenin bireyler ya da gruplar üzerinde haksız va zalimce
kullanımıdır.
Birlikte
olunan kişiden
kaynaklanan şiddet
Birlikte olunan kişinin fiziksel, cinsel ya da psikolojik zarara yol açan
fiziksel saldırganlık, cinsel baskı, psikolojik istismar ve kontrol etme
şeklindeki herhangi bir davranışta bulunmasıdır. Bu şu anda birlikte
olan kişileri olduğu gibi ayrılmış olan çiftleri ve eskiden birliktelikleri
olan kişileri de kapsar (WHO 2013).
Cinsel
saldırı
Cinsel şiddetin bir alt kategorisi olan cinsel saldırı sıklıkla fiziksel ya da
diğer güç biçimlerini kullanarak cinsel penetrasyonu ya da teşebbüsünü içerir. Cinsel saldırı fiziksel zor kullanarak ya da baskı yaparak vulva
ya da anüse penisin ya da diğer vücut parçalarının ya da bir nesnenin
penetrasyonu olarak tanımlanan tecavüzü içerir. Yasal tecavüz tanımları farklılık gösterebilirse de oral penetrasyon da tecavüz kapsamında
ele alınabilir (WHO 2002, cited in WHO 2013).
Cinsel
şiddet
Cinsel şiddet (sexual violence), bir saldırganın şiddete maruz kalana
yakınlığına bakılmaksızın ev ya da işyeri dahil herhangi bir ortamda
cinsel içerikli eylemde bulunması ya da buna kalkışması, istenmeyen
cinsel ifadeler kullanması ya da önerilerde bulunması, para karşılığı
seksle ilgili herhangi bir girişimde bulunması ya da baskı yoluyla karşıdaki kişinin cinselliği üzerinde baskı kurmasıdır work (WHO 2002, ve
WHO 2013).
Cinsel
taciz
Göz korkutucu, düşmanca, aşağılayıcı ve saldırgan bir ortam yaratarak bireyin haysiyetini ihlal eden ya da etmeyi amaçlayan cinsel içerikli
istenmeyen sözel, sözel olmayan ya da fiziksel eylemlerdir (Article 2
Directive 2006/54/EC). İşyerinde cinsel taciz sıklıkla iki şekilde ortaya çıkar: 1) Tacizci işle ilgili bir fayda vaadeder-örneğin ücret artışı,
terfi, iş güvencesi-bazı cinsel davranışlara yönelik talepleri yerine getirmesi halinde- ya da tacizci gözüne kesitdiği kişiye karşı düşmanca ve aşağılayıcı çalışma ortamı oluşturur (ILO’dan uyarlanmıştır).
Cinsiyet
Kadın ve erkek arasındaki biyolojik farklılıktır.
Çocuğun
cinsel istismarı
Temas içeren ya da içermeyecek şekilde çocuğa yönelik cinsel içerikli
herhangi bir davranıştır.
Çocuk
5395 sayılı Çocuk Koruma Kanununa göre ergin olsa bile, 18 yaşın
altındaki her birey çocuktur.
Duygusal
istismar/şiddet
Duygusal zarar vererek bireyi kontrol altına almayı hedefleyen tehdit,
aşağılama, sindirme, küçük düşürme, baskı vb. şeklindeki davranışlar
olup ev içi ve cinsel şiddet gibi diğer şiddet biçimlerinin öncülü şeklinde ya onlarla birlikte bulunabilir.
Ekonomik
şiddet
Ekonomik şiddet kadının zaman, ulaşım, barınak, güvence, gıda ve
giysi gibi kaynaklara erişimden alıkoymak ya da bu kaynaklara erişimini kontrol altına almak için kullanılır. Ekonomik şiddet eylemleri
şunları içerir:
Kadının çalışmasını yasaklamak
Kadını ailede ekonomik konularda alınan kararların dışında bırakmak
Paraya ya da mali bilgiyi kadından gizli tutmak
Kadın ve çocuklarının yaşamlarını sürdürmeleri için gereken harcamaları yapmayı ya da faturaları ödemeyi red etmek
Ortak olarak alınmış olan eşyaları tahrip etmek (Warshaw/Ganley’den
adapta edilmiştir).
SÖZLÜK
Erken evlilik/
zorla evlilik
Çocuk Hakları Sözleşmesine göre 18 yaşından önce ve Türk Medeni
Kanunu’na göre 17 yaşının tamamlanmasından önce fiziksel, fizyolojik
ve psikolojik açılardan evlilik ve çocuk doğurma sorumluluğu taşımaya
hazır olmadan gerçekleşen evliliklerdir (Türkiye’de Kadına Yönelik Aile
İçi Şiddet Araştırması, 2015).
Ev içi şiddet
Aile içinde ya da ev olarak tanımlanan birimde ya da eski ya da şimdiki
eşler ya da partnerler arasında saldırgan kurbanla aynı evi paylaşsın
ya da paylaşmasın meydana gelen fiziksel, cinsel, psikolojik ya da
ekonomik şiddet eylemleridir (İstanbul Sözleşmesi Madde 3). Ev içi
şiddetin iki temel şekli şimdiki ya da eski eşler ya da partnerler arasında meydana gelen eş ya da partnerden kaynaklı şiddet ve tipik olarak
ebeveynlerle çocuklar arasında meydana gelen nesiller arası şiddettir.
181
Ev içi şiddeti
takiben intihar
Şiddet ve baskıdan kaçmak için kadınların intihara teşebbüs etmesidir. Bazan de aile üyelerinden gelen uygun ve namuslu davranma
için yapılan Baskılardan dolayı meydana gelir. Bazı olgularda meydana
gelen ölüm intihar süsü verilmiş intiharlardır (Birleşmiş Millet KYŞ Özel
Raportörü VAW 2007).
Fiziksel
şiddet
Fiziksel yaralanma, ağrı ve bedende çeşitli türde bozulmalara yol açacak şekilde fiziksel güç kullanılmasıdır. Yaralanmaların ciddiyeti minimal doku hasarından, kemik kırıklarına ve kalıcı hasarlara ve ölüme
kadar gidebilir. Fiziksel şiddet edimleri, tokatlama, itip kakma, itekleme, çimdikleme, dövme, tırmalama, boğazını sıkma, ısırma, kapma,
sarsma, tükürme, belirli bir vücut bölgesini kıvırma, istenmeyen bir
maddeyi yemeye zorlama, kadının tıbbi tedaviye veya diğer hizmetlere
erişimini engelleme ve evdeki eşyaları kadına fırlatma ya da onlarla
kadına vurma, bıçak ya da tabanca kullanma (Warshaw/Ganley’den
uyarlanmıştır 1996).
Güçlendirme
Dutton’ın güçlendirme teorisine göre kadının kendi yaşamı üzerinde
daha fazla kontrolu olduğunu hissetmesine yardım etmeyi ve geleceği hakkında kararlar alabilmesini sağlamayı hedefleyen süreçtir.
Dutton dövülen kadınların “hasta” olamadığını ancak “hasta durum”
içinde olduklarını ve tanımlamak ve anlamak için yanıt ihtiyacı, farklı
destek gereksinimi, savunuculuk ve şifa verici yaklaşım ihtiyacı içinde
olduklarını söyler. Savunucuk müdahalalerinin ve bazı psikolojik (kısa
danışmanlık) müdahalelerin anahtar gerçeği savunuculuktur (Dutton
1992, WHO 2013).
182
İnançlar
Bireyin hayatında önem taşıyan din, kültürel uygulamalar ve diğer
önemli alanlarla ilgili sıkı sıkıya bağlı olduğu tutumlardır.
İnsan
Hakları
Bireylerin ve grupların temel haklarına ve onuruna yönelik müdahalelere karşı korunmasını sağlayan evrensel güvencelerdir.
İstismar
Adil olmayan kazanç sağlamak üzere bireyi zarar verici ya da yasal
olmayan şekilde kullanmak.
Kadın
sünneti
Bazı toplumlarda yasa dışı ve gizli olarak yapılan dış genital organların
bir kısmının ya da tamamının çıkarılmasına yönelik uygulamadır.
Kadın
ticareti
Sömürü amaçlı olarak bir kadın üzerinde kontrol sağlayacak kabul için
tehdit ya da güç kullanılarak ya da baskı, alıkoyma, hile, aldatma, nüfuzun, pozisyonun ya da kişinin kırılganlığının kötüye kullanılmasıyla,
para ya da diğer bir takım faydaları sağlayarak ya da bunları karşıdan
alıp onay sağlayıp bir kadının işe alınması, bir yerden bir yere götürülmesi, bir yerden bir başka yere aktarılması, para ile alınıp satılmasıdır.
Bu tür sömürü, fahişeliği ya da diğer cinsel sömürü biçimlerini, zorla
çalıştırmayı, kölelik ya da kölelik benzeri durumları, esaret ya da organların alınması sömürüsünü içerir.
Kadına
yönelik şiddet
Kadına yönelik şiddet, cinsiyete dayanan, kadını inciten, ona zarar
veren, fiziksel, cinsel, ruhsal hasarla sonuçlanma olasılığı bulunan,
toplum içerisinde ya da özel yaşamında ona baskı uygulanması ve
özgürlüklerinin keyfi olarak kısıtlanmasına neden olan her türlü davranıştır (Kadınlara Karşı Her Türlü Şiddetin Ortadan Kaldırılması Bildirgesi – DEVAW madde 1). Kadına yönelik şiddet diğerleri yanında şunlara
da vurgu yapar:
a) Aile içinde ortaya çıkan dayak, ev halkından olan kız çocuklarının
cinsel istismarı, drahoma nedenli şiddet, evlilik içi tecavüz, kadın sünneti, kadına zarar veren geleneksel uygulamalar, eş harici diğer kişilerden kaynaklı şiddet gibi fiziksel, cinsel ve psikolojik şiddet,
b) Tecavüz dahil cinsel istismar, iş ortamında, eğitim kurumlarında ve
diğer yerlerdeki cinsel taciz ve aşağılama, kadın ticareti, fahişeliğe
zorlama gibi genel toplumda ortaya çıkan fiziksel, cinsel ve psikolojik
şiddet,
c) Nerede olursa olsun devlet tarafından göz yumulan fiziksel, cinsel
ve psikolojik şiddet (DEVAW madde 2). Bu rehberde Toplumsal cinsiyet temelli şiddet ile kadına yönelik şiddet aynı anlamda kullanılmıştır.
SÖZLÜK
Kız/gelin
kaçırma
Bir kadını ya da kızı isteği dışında kandırarak, güç kullanarak ya da
psikolojik baskı yaparak onu kaçıranlarla evlenmeye zorlamadır.
Namus
cinayetleri
Olumsuz davranışları nedeniyle ailesinin namusunu lekelediğinden
şüphelenilen kadın ve kızlar ailenin namusunu temizlemek üzere erkek kardeşleri, babaları, amcaları ya da diğer akrabaları tarafından
öldürülebilirler. Namus cinayetleri, tecavüz, sadakatsizlik, flört etmek
ya da ailenin namusunu alçalttığı düşünülen herhangi bir davranışa
bağlı olarak işlenebilir ve kadın, erkek akrabası tarafından ailenin toplumdaki adını temizlemek için öldürülür. Suistimal iddiası bile aile namusunu temize çıkartmak için harekete geçmeye yeterlidir ve kadını
öldürmeye gerekçe oluşturabilir. Cinayet işleme girişiminde bulunan
erkekler genellikle cezasız kalır ya da hafifletilmiş cezalara çarptırılırlar
(UN Women Virtual Knowledge Centre).
183
Normlar
Patriarka/ataerki
Erkeğin baskın kadının ikincil konumda olduğu sosyal yapıdır.
Psikoloijk
şiddet
Doğrudan kadının pskoloijk bütünlüğünde bozulmaya yol açan eylem
ya da eylemler dizisidir. Psikolojik şiddet eylemleri şunları içerir: kadına ya da yakını olan bir kişiye yönelik tehditler ya da zarar verici
eylemlerin sözler ya da edimler biçiminde (ör. Silah kullanarak ya da
silah gösterek), sarkıntılık ve işyerinde yıldırma şeklinde, aşağılayıcı ve
hakaret içerikli yorumlarla, yalnızlaştırma ve iletişim kısıtlamayala, (ör.
Kadını eve kilitleyerek, işini bırakmaya zorlayarak, hekime görünmesini yasaklayarak), saldırgan eşin kadını kontrol etmek ya da incitmek
için çocuklarını kullanmasıyla (ör. çocuğa saldırarak, annesine yaptığı
saldırıları izlettirerek, çocukları alıp gitmekle tehdit ederek ya da çocukları kaçırarak) ortaya çıkmasıdır. Bu eylemler hem kadına hem çocuğa şiddet biçiminde de olabilir (Warshaw/Ganley’den uyarlanmıştır
1996).
Saldırgan
Bir kişi ya da bir gruba şiddet uygulayan bir kişi, grup ya da kurumdur.
Uygulanan şiddet doğrudan olabildiği gibi şiddeti destekleyerek ya da
şiddete göz yumarak da olabilir.
Sömürü
Dürüst olmayan bir şekilde kendi yararı için başkası üzerinden avantaj
sağlamaya yönelik eylemdir.
Statü/Durum
Bireyin bir toplumda diğer insanlarla ilişkilerinde sosyal ve ekonomik
konumudur.
Şiddet
Şiddete maruz kalan kadın/
mağdur
184
Bireylerin ya da bir grubun toplum içerisinde sergiledikleri davranışlardır ve bu davranışlar normal davranışları tanımlamak üzere kullanılır.
Zor veya güç kullanarak diğer bir kişiye zarar vermek.
Kadına yönelik şiddetin herhangi bir şekline marzu kalmış kadınlar ve
kız çocuklarını ifade eder. Uluslararası yasa “mağdur”u ev içi şiddete
ya da kadına yönelik şiddete maruz kalmış herhangi bir kimse olarak
tarif eder (İstanbul Sözleşmesi Madde 1). Her iki terimde birbirinin
yerine kullanılabilmektedir. Şiddet gören kadınlar ve kız çocukları “pasif” mağdurlar olmadıkları gibi aktif olarak şiddeti durdurmaya çalışır
koruma ve destek ararlar (WAVE 2008). Ancak WAVE şiddet görmüş
kadın ifadesini tercih etmekte olup sadece uluslararası insan hakları
yasaları ve standartlarında ya da kavrama özel terminoloji kullanıldığında yasalarda diğer ifadeleri kullanmaktadır (cinayetle ilgili fadelerde olduğu gibi).
Tecavüz
Fiziksel zor kullanarak ya da baskı yaparak vulva ya da anüse penisin
ya da diğer vücut parçalarının ya da bir nesnenin penetresyonudur.
Yasal tecavüz tanımları farklılık gösterebilirse de oral penetrasyon da
tecavüz olarak içerilebilir(WHO 2002, cited in WHO 2013).
Toplumsal cinsiyet
Belirli bir toplumda kadın ve erkekler için uygun olduğu varsayılan
sosyal olarak yapılandırılmış roller, davranışlar, eylemler, niteliklerdir.
Cinsiyet ve cinsiyetle ilişkili biyolojik işlevler genetik olarak programlanmıştır, toplumsal cinsiyet rolleri ve güç ilişkileri ise toplumsal
olarak inşa edilirler-kültürden kültüre ve zaman içinde farklılaşır ve
bu nedenle değiştirilebilme özelliği taşırlar. Toplumsal cinsiyet rolleri
ve özellikleri tek başına var olmadıkları gibi birbirleriyle ve kadınlarla
erkekler, kızlarla oğlanlar arasındaki ilişkiler üzerinden tanımlanırlar
(MWIA 2002, WHO tarihsiz dökümanından uyarlanmıştır).
Toplumsal cinsiyete
dayalı şiddet (TCDŞ)
Rızası olmamasına karşın bireye karşı girişilen zarar verici eylemler
için kullanılan şemsiye bir kavramdır ve kadınlar ve erkekler arasında
sosyal olarak tarif edilen farklılıklardan köken alır. TCTŞ, kadınlara ya
da kız çocuklarına yönelik şiddetle aynı anlama gelmemekle birlikte,
yetişkin erkekler ve oğlan çocukları tarafından kadınlar ve kız çocuklarını hedef alır. TCTŞ kadınların toplumdaki ikincil durumları nedeniyle
erkeklere göre daha sık olarak bu sebeple şiddet gördüklerine dair
bilgiyi de içermesi nedeniyle daha açıklayıcı bir ifadedir. TCTŞ’in çok
farklı tipleri vardır ve bunlar sıklıkla cinsel şiddet, cinsel sömürü ve
istismar, ev içi şiddet, ekonomik şiddet ve duygusal şiddeti içerir.
Sırf kadın olduğu için ve orantısız şekilde kadına yönelen şiddettir (CEDAW GR 19, Madde 3 Istanbul Sözleşmesi). Bu rehberde toplumsal
cinsiyet temelli şiddet ve kadına yönelik şiddet birbirinin yerine kullanılabilmiştir.
Toplumsal cinsiyete dayalı
cinsiyet tayini
SÖZLÜK
Erkek çocuk tercihini içeren toplumsal cinsiyete dayalı cinsiyet tayini
gebelik oluşmadan önce olabileceği gibi, gebelik sırasında cinsiyet
tayini ve cinsiyete bağlı düşük ya da doğum sonrası bebek öldürme
(infantisid) ve çocuk ihmali şeklinde olabilir (OHCHR/UNFPA/UNICEF/
UN Women/WHO 2011). Gebelik sırasında cinsiyet tayini doğacak
çocuğun cinsiyetini belirlemeye yönelik tıbbi teknikler kullanılmasını
ifade eder. Cinsiyet tayini, transfer ve in vitro fertilizasyonu takiben
implantasyonda embriyo seçiminden, spermlerin ayrıştırılmasına ve
gebeliğin seçici olarak sonlandırılmasına kadar çok sayıdaki uygulamayı içerir.
185
Travma sonrası stres
bozukluğu
Tutum
186
Travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) cinsel saldırı, ağır yaralanma
ya da ölüm tehditi gibi bir ya da birden fazla travmatik olaya maruz kalan kişide olay sonrası gelişebilir. Travmatik olaydan sonra en az bir ay
süreyle devam eden ve tekrarlayan rahatsızlık verici geriye dönüşler,
olayın hatıralarını hatırlamaktan kaçınma ya da genel tepki düzeyinde
azalma ve aşırı uyarılmışlık halinin varlığı tanı koydurur (APA 2013).
Bireyin herhangi bir konudaki görüş, fikir ve duygularıdır.
Zararlı uygulamalar
Erkekler tarafından diğer insanların bedenlerine ya da psikolojilerine
yönelik olarak uygulanan ve tedavi amaçlı olmaktan çok kültürel, sosyal ve geleneksel motivasyonlara dayalı olup kurbanların sağıkları ve
hakları üzerinde zararlı sonuçları olan uygulamalardır. Zararlı uygulamalara örnek olarak erken yaşta/zorla evlendirmeler, kadın genital
sünneti, toplumsal cinsiyete dayalı cinsiyet tayini ve dul kadınlara yas
tutturma uygulamaları verilebilir.
Zorunlu bildirim
Bazı ülke ve eyaletler kişileri ya da sağlık personeli gibi belirli çalışanları var olan ya da olduğundan şüphelenilen ev içi şiddet ya da birlikte
olunan kişiden kaynaklanan şiddeti bildirmekle yükümlü kılmıştır. Birçok ülkede, zorunlu bildirim esas olarak çocuk istismarı ve küçüklere
kötü muamele olgularında uygulanırken, diğer bazılarında ise birlikte
olunan kişiden kaynaklı şiddete kadar genişletilmiştir.
..........................................................
Yüklenici(KonsorsiyumLideri)
..........................................................
DeutscheGesellschaftfürInternationaleZusammenarbeit(GIZ)
GmbH,InternationalServices
..........................................................
KonsorsiyumOrtakları
..........................................................
EDUSEREğitimDanışmanlıkveUzmanlıkHizmetleri,Türkiye
HacettepeÜniversitesi,KadınSorunlarıUygulamave
AraştırmaMerkezi(HÜKSAM),Ankara,Türkiye
InternationalBund,FrankfurtamMain,Almanya
And Sok. No: 8/8 Çankaya, 06680 Ankara T (312) 466 77 91 - 94 F (312) 466 08 88
[email protected] - www.siddetlemucadele.net

polis eğitici eğitimcisi - Aile İçi Şiddetle Mücadele Projesi

Transkript

Benzer belgeler

6 Haziran 2009 tarihli Nahide OPUZ/Türkiye (33401/02) ve 13

Ev içi şiddet bir suçtur... Bahanesi yoktur

Tract VC version Juin2014-Turc

pdf - Turkish Journal of Public Health

Aile içi ilişkiler - İstanbul Bilgi Üniversitesi İnsan Hakları Hukuku

Aile içi şiddet kabul edilemez ve cezaya tabidir!

Kadın Burada Tabloid - Türk Tıp Öğrencileri Birliği

Ses Dalgalarının Fiziksel Özellikleri

Velilere Mektup Aile içi şiddet hakkında

Hedef 2