Veli KÖSE "Aspendos Yüzey Araştırmaları 2011"

Veli KÖSE "Aspendos Yüzey Araştırmaları 2011"

ANMED
ANADOLU AKDENİZİ
Arkeoloji Haberleri
2012-10
News of Archaeology from
ANATOLIA’S MEDITERRANEAN AREAS
(Ayrıbasım/Offprint)
Suna - İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü
Suna & İnan Kıraç Research Institute on Mediterranean Civilizations
Aspendos Yüzey Araştırmaları 2011
Surveys in Aspendos in 2011
Veli KÖSE
Aspendos Projesi’nin Aspendos antik kentindeki dördüncü sezon araştırmaları yine her yıl olduğu gibi T.C.
Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler
Genel Müdürlüğü’nden sağlanan izinle 4-23 Eylül 2011
tarihleri arasında, Türk ve yabancı üniversitelerden
geniş ve disiplinler arası bir ekip tarafından gerçekleştirilmiştir*.
The fourth campaign of surveys in Aspendos within the
frame of the Aspendos Project was carried out 4-23
September 2011 with a permit issued by the Ministry of
Culture and Tourism General Directorate of Cultural
Heritage and Museums by a large interdisciplinary team
of Turkish and international experts*.
Exedra Structure
Exedra Yapısı
Bu sezon agoranın güneyinde yer alan agoraya güney
kapısından giden yolun üzerinde, agoraya yaklaşıldığı
bir alanda yolun hemen yanında yer alan bir exedra
yapısının total station ile ölçümü alınmıştır (Res. 1). Kış
aylarındaki ofis çalışmalarında bu alınan ölçüler ışığında
yapının AutoCad ile çizimi gerçekleştirilecektir. Kısmen
taş ve tuğladan inşa edilen yapı şimdilik göründüğü
kadarıyla iki katlı olup üst katı nişlerden ibarettir. Üzeri
sıvalı olmalıydı; özellikle alt katta bunun izleri çoğu kez
gözlenmektedir. Yapının güney kanadından uzanan bir
kemerin yola paralel olarak devam ettiği açıkca görülmektedir. Bu durum bugünkü haliyle exedranın aslında
bir yapının sadece bir bölümünü teşkil ettiğini ortaya
An exedra structure located near the agora and by the
road leading to the south gate of the agora was measured
using total station (Fig. 1). The drawings of the structure
will be rendered using AutoCad in the office during the
winter phase of our work. As inferred to date, the structure had two storeys and the upper floor comprised
niches. It was built partially with stones and bricks. It
should have been plastered over as seen from extensive
traces on the lower floor. An arch springing from the
south wing of the structure extended parallel to the road.
And this suggests that the exedra observed today was
indeed part of a larger structure. It could be a fountain,
but the absence of water channels or basins suggests that
it may have served as a performance hall.
* Bu çalışmada Dr. L. Vandeput (Ankara İngiliz Arkeoloji Ens­
titüsü), J. von Geymüller (Karlsruhe Üniversitesi, Almanya), B. Ünsal, D. Sönmez, E. Şahin, E. Saçan, F. Demir, E.
Ertan, F. Demirtaş (Hacettepe Üniversitesi) ve D. Z. Özcan
katılmışlardır. Bakanlık temsilcisi olarak F. İnci görev almıştır.
Kendilerine yardımlarından ötürü teşekkürü bir borç biliriz.
Ayrıca çalışmamız esnasında çok yardımlarını gördüğümüz
Antalya Müzesi Müdürlüğü, Antalya İl Kültür ve Turizm
Müdürlüğü, Antalya Koruma Kurulu ve Antalya İl Özel
idaresi ile Aspendos antik kenti bakanlık ve müze görevli
memurlarına özellikle çok teşekkür ederiz. Hepsinden önce
pek tabi ki Aspendos antik kentinde bizleri çalışmaya layık
gören ve de finansal destek sağlayan T.C. Kültür ve Turizm
Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğüne
ve çalışanlarına teşekkürlerimizi sunarız.
* The team members were Dr. L. Vandeput (British Institute at
Ankara), J. von Geymüller (Karlsruhe University, Germany),
B. Ünsal, D. Sönmez, E. Şahin, E. Saçan, F. Demir, E. Ertan,
F. Demirtaş (Hacettepe University) and D. Z. Özcan. The
state representative was F. İnci, whom we would like to
thank for his help. We are greatly indebted to the Antalya
Museum Directorate, the Antalya Provincial Directorate of
Culture and Tourism, the Antalya Regional Board for Protection and the Antalya Provincial Administration as well as the
staff of the ministry and Museum at Aspendos for all their
help in the course of our work. Above all, we would like to
express our gratitude to the Ministry of Culture and Tourism
General Directorate of Cultural Heritage and Museums for
finding us worthy of surveying at Aspendos and for granting
us financial support.
125
YÜZEY ARAŞTIRMA RAPORLARI
SURVEY REPORTS
Roman Basilica
Res. 1
Exedra yapısı
We entered underneath one of the arches supporting the
Roman Basilica, which we have been studying for some
years. In one of the rooms, which may have been divided at a later date, there was an inscription on the lintel
over the doorway that read “Nemesis” and it was documented. For the time being we think that the name
Nemesis may refer to the goddess or may be related with
the owner or function of the room.
Fig. 1
Exedra structure
The room walls were built with regular and irregular
stones and plaster; they were built at a later date and
different from the original basilica. In addition, the arch
before the area where these rooms are found was closed
off during the construction of these rooms. One of the
rooms was hewn round in bedrock. The room may have
been used for cult purposes or as a workshop, but its
function will only be clarified after further investigation
in the future.
Baths of Late Antiquity (Residential Building?)
koymaktadır. Çeşme olabileceği olasılığı bulunsa da su
ile ilgili kanal ya da kurnalara rastlanmaması, daha ziyade bir gösteri salonu olarak kullanılmış olabileceğini
akla getirmektetir.
Roma Bazilikası
Daha önceki senelerde de üzerinde çalışılan Roma
Bazilikasının, yapıyı tutan alt kemerlerinin birine bu
sene girilerek incelenmiştir. Olasılıkla daha sonraki
dönemde bölümlere ayrılmış olan bu odalardan birinde,
kapının hemen üstünde yer alan pervazda Nemesis yazılı bir yazıt görülerek dokümantasyonu yapılmıştır.
Yazıtta adı geçen Nemesis, tanrıça ya da bu odanın
kullanım amaç veya sahibi ile ilgili olabilir.
Oda duvarları düzenli, düzensiz taşlar ve sıva kullanılarak orjinal Bazilika yapısından farklı bir türde ve daha
geç bir dönemde inşa edilmiştir. Üstelik bu odaların
bulunduğu alan önündeki kemer, odalar yapılırken
kapatılmıştır. Odalardan biri kayaya oyulmuş yuvarlak
olarak işlenmiştir. Bir kült amacıyla, ya da atölye olarak
kullanılmış olabileceği akla gelmektedir.
Geç Antik Hamam (Konutsal Mekân?)
Tapınak yapısının kuzeyinde oldukça iyi durumda günümüze kalmış bir yapı bulunmaktadır. Daha önceki senelerde bu yapı topografik ve hali hazırdaki plana geçirilmişti. Şimdilik Geç Antik-Ortaçağ olarak tarihleyeceğimiz yapıda bu sene daha fazla inceleme fırsatı bulduk.
Yapı çok odalıdır ve odalardan birbirlerine kemerlerle
There is a well-preserved structure to the north of the
temple. It was marked on the topographic and existing
map. This year we had a further opportunity to examine
this structure, which may be tentatively dated to late
Antiquity and the Middle Ages. It is multi-roomed, and
the rooms communicate with each other usually with
arched doorways. The walls of the rooms and the
arches were built with stones and bricks. In some parts
water pipes are embedded in the walls. The south wall
of the largest room in the south was extended higher to
a second floor, and this can be observed on the wall.
This was either a bath in late antiquity or a residential
building owned by a wealthy person or dignitary.
However, even if it were a residential building, it was
one installed with heating and/or water system. Its photogrammetric drawings will be rendered in the future.
This building will be incorporated into the plaster
analysis project foreseen for the structures such as the
theatre and the fountain, so samples of plaster will be
taken. Thus, it will be possible to analyse and compare
plaster samples from different points in the city’s history. Comparison with those from buildings with a known
date will show any changes and organic content in the
composition of the plaster over time.
Cultural Heritage and Field Management Work
In the 2011 campaign we worked on the topographic
and final layout plan of the archaeological and natural
protection site in order to organize routes for visitors to
tour the site better. For this purpose, various routes were
126
YÜZEY ARAŞTIRMA RAPORLARI
SURVEY REPORTS
Plan 2 Yürüme rotalarının Magellan GPS ile alınmış noktaları ile
birlikte Aspendos topoğrafyası üzerindeki planı
Plan 2 Magellan GPS points of the routes and their location in
the topography of Aspendos
Plan 1 Yürüme rotaları
Plan 1 Walking routes
geçilmektedir. Duvarlar ve kumerler taş ve tuğlalarla
yapılmıştır. Duvarların bazı kesimlerinde duvara geçirilmiş su künkleri görülmektedir. Yapının güneyindeki
büyük odanın güney duvarı sonraki bir dönemde yukarı
uzatılarak çift kata çıkartılmıştır ve bu durum duvarda
izlenebilmektedir. Yapı bir geç dönem hamam binası, ya
da zengin ve/veya ileri gelen birinin oturduğu konutsal
mekân idi. Yapının ileriki yıllarda fotogrametrik yöntemlerle görünüş çizimleri gerçekleştirilecek, sıva analizleri
yapılarak kullanılan malzemeler ve nitelikleri hakkında
fikir sahibi olunacaktır.
Kültürel Miras ve Alan Yönetimi Çalışmaları
2011 sezonunda Aspendos kenti ve çevresinin arkeolojik
ve doğal sit alanı vaziyet planı ile birlikte tarafımızdan
oluşturulan topografik ve arkeolojik nihai hal vaziyet
planı üzerinde ziyaretçiler için kenti doğru algılayacak
güzergâhlar hazırlama çalışmasına başladık. Bugünkü
mevcut bitki örtüsü ve yapılara bağlı olarak daha önceden var olan güzergahlar dikkate alınarak belirlenen
farklı rotalarda ikişer kişilik gruplar halinde yürünmüş,
zaman tutulmuş, bir ziyaretçi gibi kalıntılar gezilerek
fotoğrafları çekilmiştir (Plan 1-2). Şimdilik Altı rota belirlenmiştir. Ziyaretçiler belirlenen altı rotayı tek tek ya da
birleştirerek kenti gezme şansı bulacaklardır.
Res. 2 İskele mevkii
Fig. 2 İskele mevkii
prepared and visited by teams of two who calculated the
tour time and took photographs, just like tourists do.
Existing routes based on present vegetation and extant
structures were taken into consideration. The route of
each path and its duration were noted. For the time
being, six routes have been established. The visitors may
take each path individually or unite a few of them. In
case we are granted a permit for excavations in the
future, we will improve these routes. Here are the routes
(Plan 1-2).
Route 1: Being the longest of the six routes, it starts in
the area of the river harbour, passes by the harbour baths
and small baths before reaching the south gate. From
there it continues northwest to the agora located at a
higher elevation. On the way to the agora, the exedra
structure is seen. After visiting the Hellenistic market
building, basilicas, fountain, and two-storey market/
shops (?) around the agora, the visitor continues northward. Then the bouleuterion/odeion is visited, and following the street one passes by the monumental east
127
YÜZEY ARAŞTIRMA RAPORLARI
SURVEY REPORTS
Plan 3
Teritoryumda gezilen
alanların Magellan GPS
ile alınmış noktaları ile
birlikte harita üzerindeki
durumu
Plan 3
Magellan GPS points of
the areas visited in the
territory and their location
on the map
Rota 1: En uzun rotadır. Nehir limanının olduğu alandan başlayıp Liman Hamamı, Küçük Hamam, Güney
Kapısı’na ve oradan kuzey batı istikametinde daha yüksekte bulunan Agora’ya yürünür. Agora’ya çıkarken
Exedra yapısı görülür. Agora çevresindeki Hellenistik
market binası, Bazilikalar, çeşme yapısı, iki katlı market/
dükkanlar (?) gezilerek kuzeye doğru ilerlenir. Çeşmenin
kuzey yanındaki Bouleuterion/Odeion yapısı ziyaret
edilir, ardından cadde istikameti ile anıtsal Doğu
Kapısı’nın altından günümüzde agoraya çıkarken kullanılan patika vasıtasıyla aşağıya tiyatroya inilir. Tiyatro
gezildikten sonar, son nokta olarak tiyatronun güneyindeki kalıntılar gezilir. Yaklaşık 1 saat 45 dakika tut­
maktadır.
Rota 2: Bu rota, Rota 1’in Bouleuterion/Odeion yapısının önündeki düzlük alanın kuzey batı köşesindeki patika yoldan başlayıp, kentin kuzey batısını kapsayan ve
büyük bir yapı kompleksini geçerek kuzey kapısına ulaşır. Oradan kuzey surların bir kısmını içine alır; antik yol
kısmen takip edilerek tekrar güney istikametine dönülür,
Geç Antik-Ortaçağ Dönemi’ne tarihlenen hamam ya da
hamamlı zengin evini takip ederek tapınağa ulaşır ve
burada da Rota 1 ile tekrar kavuşur. Toplam 1 saat 53
dakika tutmaktadır.
Rota 3: Rota 1’in Stadion’a varılan bugünkü patikasından başlayıp Stadion’un Sphendone’sine kadar olan
gezinti, dönüş ile birlikte olasılıkla toplam 30-35 dakika
sürecektir.
Rota 4: Rota 4 plan üzerinde (Plan 1) çok zik zak çizen
bir görüntü vermektetir. Bunun nedeni yürüme güzergahı olmaması ve çalılıklar yüzünden yapılara ancak bu
gate, takes the modern path used by tourists today to
climb up to the agora and reaches the theatre. After visiting the theatre, the remains to the south are visited. A
touristic visit on this route takes 1 hour and 45 minutes.
Route 2: It starts with the path in the northwest corner of
the flat area in front of the bouleuterion/odeion of Route
1, covers the northwest quarter of the city, passes by a
large complex and reaches the north gate. Then it visits
part of the fortifications in the north, follows part of the
ancient street and turns south. It follows the late antique/
medieval baths or residential building with baths, reaches the temple and then Route 1. It takes 1 hour 53 minutes; this is partly due to absence of a walking path and
the difficulty of terrain. When new paths are created the
route will take much shorter.
Route 3: It starts from the path leading to the stadium
of Route 1 and goes around it. It takes 16 minutes
to reach the sphendone. Thus a round-trip will take
30-35 minutes.
Route 4: On Plan 1 this route appears to zigzag due to a
lack of walking paths and the presence of bushes. When
a new path is created, the route will be shorter. The
route starts from north of the two-storey shops (?) and
visits the southwest quarter of the city where most of the
visible remains date to late Antiquity. It takes 1 hour 24
minutes to reach the last building.
Route 5: It starts on the asphalt road passing by the small
baths and reaches a complex to the southwest, which
was first used as a monumental tomb and then for other
purposes. It takes 25 minutes.
128
YÜZEY ARAŞTIRMA RAPORLARI
SURVEY REPORTS
Res. 3 İskele mevkii, keramik buluntuları
Res. 4 Büklüce, Korinth başlık
Fig. 3 İskele mevkii, pottery finds
Fig. 4 Büklüce, Corinthian capital
şekilde ulaşılmasındandır. Yeni patika oluşturulduğunda
bu rota çok daha kısa sürecektir. En son yapıya ulaşma
1 saat 24 dakika sürmüştür.
Route 6: The route starts from the north gate and visits the aqueducts and siphon system in Camili köy and
a structure of late Antiquity/Middle Ages. It takes
38 minutes.
Rota 5: Küçük Hamam binasının yanından geçen
modern asfalt yoldan başlayarak Küçük Hamam bina­
sının güney batısında bulunan önceleri anıtsal mezar ve
daha sonraki dönemlerde başka amaçla kullanılan bir
yapı kompleksine ulaşır ve 25 dakika sürer.
Rota 6: Kuzey kapısından başlayıp bugünkü Camili
köyde bulunan su kemerlerinin bir kısmını ve yine bu
alandaki bir Geç Antik-Ortaçağ yapısını da içine alan bir
güzergahtır. 38 dakika sürmüştür.
Aspendos Deniz Limanı (?) Araştırmaları
2009 yılındaki arkeolojik ve jeofizik araştırmalarımızda
Aspendos nehir limanının yeri bulunmuştu. Ancak
deniz kenarında olması gereken bir diğer deniz limanı
yeri hakkında henüz çalışmalara başlanmamıştı.
Aspendos teritoryum araştırmaları çerçevesinde deniz
limanı olduğu düşünülen iki alan gezilerek ön incelemeleri yapılmıştır. Bunlardan biri bugünkü Köprüçay’ın
tam denize döküldüğü alanda nehrin doğusunda kalan
düzlükte yer almaktadır (Res. 2). İskele mevkii isimli bu
alan gezilmiş ve çok sayıda keramik buluntularına, bazı
işlenmiş bloklara rastlanmıştır (Res. 3). Ancak en önemlisi burada çeşitli alanlarda kaçak kazılar yapıldığıdır.
Kazılan çukurların bazılarında yer yer taş ve sıvalı
duvarlar görülmektedir. İleriki yıllarda bu düzlükte ve
kıyıda gerçekleştirilecek jeofizik yüzey araştırmaları
daha kesin sonuçları ortaya çıkaracaktır diye ümit
etmekteyiz.
Surveys for the Sea Harbour (?) of Aspendos
Archaeological and geophysical surveys in 2009 led to
the discovery of the river harbour’s location. However,
investigation for the location of a harbour on the seaside had not started. Two areas where the sea harbour
may have been located were explored within the surveys in the territory of Aspendos (Plan 4). One of these
two areas is the flat area east of where the Köprüçay
flows into the sea (Fig. 2). This area known as İskele
Mevkii was explored, and potsherds and some worked
blocks were noted (Fig. 3). However, the most significant point here was that illicit digs were noted. In addition to potsherds, glass and bronze fragments were also
observed in the illicitly dug pits. Bronze fragments
include broken nails as well as a bronze pin or needle.
Some pits contain stone and plastered walls. Extant
remains in this area point to the Roman period and late
Antiquity, but there may be remains of earlier periods.
It may even be the case that we are encountering the
remains of a settlement of the Roman period and late
Antiquity, which may have developed around the sea
harbour. We hope that geophysical surveys to be conducted in this flat area and the coastline will yield
sharper results.
The other possible location of the sea harbour lies to the
west of Büklüce where the Köprüçay makes sharp
curves. During the exploration in this area called Ada
locate, it was seen to be necessary to explore the other
129
YÜZEY ARAŞTIRMA RAPORLARI
Deniz limanı olarak düşünülen bir başka alan Bük­
lüce’nin batısına rastlayan bir alanda ve Köprüçay’ın
kesin kavisli dönüşler gösterdiği bir kesimdir. Ada mevkii denilen bu alanda gezi esnasında suyun diğer tarafına da bakılması gerekliliği anlaşılmış, ancak zaman
azlığından bir sonraki seneye bırakılmıştır. Nehrin
gezilen doğu tarafındaki arazide yapı ihtiva eden kalıntılara rastlanmamıştır.
Büklüce
Büklüce’de 52/B kapı nolu Süleyman Çınar’ın evinde
yapı malzemesi olarak kullanılmış bazı süslü eski bloklara rastlanmıştır. Bunlar arasında Attik-İon sütun kaidesinden başka biri Roma diğeri daha geç ve olasılıkla Geç
Antik Dönem’e ait iki adet Korinth başlık görülmüştür
(Res. 4).
Bir diğer gezilen alan Büklüce’den dönüşte yol üzerinde
yer alan yan yana iki tepedir. Modern yol tepeyi aşağı
yamacından ikiye ayırmıştır. Tepelerin höyük olabileceği düşünüldüğünden gezilmeye değer görülmüştür.
Tepelerdeki yürüyüşler esnasında bazı keramik parçaları
bulunmuşsa da bu alanda erken dönemlere tarihli bir
yerleşme olabileceğini kanıtlar nitelikte değildir.
Çakış
Köprüçay’ın doğusunda bulunan Çakış köyünün kuzey
doğusunda, Gebekaya’nın güneyinde yer alan Kale Tepe
isimli kayalık tepeye çıkılmıştır (Plan 3). En tepedeki
birkaç duvar kalıntısı olasılıkla gözetleme kulesi olarak
kullanılmış bir mekâna aittir.
SURVEY REPORTS
side of the river. However, time was running short so
it was postponed to the next campaign. Exploration
on the east bank has not brought any remains to our
attention.
Büklüce
Some decorated ancient blocks were noted embedded
in the house walls of Süleyman Çınar at no. 52/B in
Büklüce. These include an Attic-Ionic column base and
two Corinthian capitals, one of the Roman period and
the other later, possibly of late Antiquity (Fig. 4).
Another area we explored was the two hills by the road
coming from Büklüce. The modern road cut the edges of
the hill into two. As these hills could be höyüks, we
decided to explore them. The small number of potsherds
noted on these hills are not sufficient to claim the presence of early settlements. Indeed some potsherds are of
modern times.
Çakış
We climbed up another hill called Kale Tepe south of
Gebekaya, which had been explored in the previous
campaign. It is northeast of Çakış village on the east
bank of the Köprüçay (Plan 3). On the very top are a few
wall remains, which may have belonged to a former
watchtower. Only a few potsherds were noted on the
way uphill.
130