DOĞAL GIDALAR VE TARĠFLER NATURAL FOODS AND RECIPES

Sözlü Bildiriler
DOĞAL GIDALAR VE TARĠFLER
Mevlüde BAġ1; Fatih GÜLTEKĠN2
1
: Konya Eğitim ve AraĢtırma Hastanesi, Klinik Nutrisyon Ünietesi, Konya;
: Süleyman Demirel Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Tıbbi Biyokimya Anabilim Dalı, Isparta
E-posta: [email protected]
2
Özet
Teknolojinin geliĢmesi, kentleĢme, kadının iĢ hayatına atılması, yoğun iĢ temposu,
çocukların okulda daha uzun zaman geçirmeleri, seyahat etme, yalnız yaĢama gibi
etkenler nedeniyle insanlar hazır ve hızlı yemeklere rağbet göstermeye baĢlamıĢlardır.
Bu yazıda temel doğal besin öğeleri ve bunların saklama Ģekillerinden kısaca
bahsedildikten sonra katkı maddeleri kullanmadan evde uygulanabilecek bazı tarifler
verilecektir.
Anahtar kelimeler: Doğal besinler, doğal tarifler.
NATURAL FOODS AND RECIPES
Mevlüde BAġ1; Fatih GÜLTEKĠN2
1
: Konya Eğitim ve AraĢtırma Hastanesi, Klinik Nutrisyon Ünietesi, Konya;
: Süleyman Demirel Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Tıbbi Biyokimya Anabilim Dalı, Isparta
E-posta: [email protected]
2
Abstract
Development in technology urbanization, women‘s taking place actively in work life,
density on work hours, extension on children‘s school time, travelling and living lonely
such factors make people demand to fast food and ready –made meals. In this article
home practicable recipes without additive substances will be given after explaining
briefly basic natural nourishments and their storing conditions.
Keywords: Natural foods, Natural recipes.
GĠRĠġ
Gıda sektörünün çeĢitli aĢamalarında giderek artan yoğunlaĢma söz konusudur. Bu
yoğunlaĢma artıĢında sektörde yaĢanan birleĢme ve satın almaların oldukça önemli
bir payı vardır.
GeliĢmiĢ ve birçok geliĢmekte olan ülkelerde son yıllarda gıda sağlık ve GIDA
güvenliği ile ilgili yasal ve gönüllü standartlarda radikal değiĢlikler yapılmıĢtır. Bu
radikal değiĢikliği talep tarafında etkileyen faktörlerin baĢında kiĢi baĢına gelir artıĢı,
eğitim düzeyinin yükselmesi, demografik yapıda değiĢim (çekirdek aile), kadının iĢ
piyasasına katılımı, teknoloji (derin donduruculu buzdolapları ve mikro dalga fırın vb)
ve kentleĢme sayılabilir. Kadınların çalıĢma hayatına giderek artan bir Ģekilde
katılması gıda tüketim yapısında görülen değiĢimin en önemli nedenlerinden birisidir.
ÇalıĢma hayatına katılan kadın, zamandan tasarruf sağlamak için daha pratik
davranmakta ve kolay hazırlanabilen ürünleri tercih etmektedir.
384
Oral Sessions
Gelir ve eğitim düzeyinin yükselmesinin yanında AB ülkelerinde yaĢlanan nüfustan
dolayı tüketicinin gıda alırken ve tüketirken ürün kalitesi, hijyen ve sağlık riski ve çevre
konusunda duyarlılığın artması talep tarafındaki diğer önemli bir faktördür. Arz
tarafında ise iç pazarı dıĢ rekabete karĢı korumada kalite ve sağlık standartlarının bir
koruma aracı olarak kullanılması (teknik engeller), doğrudan yabancı yatırımların (FDI)
artmasını teĢvik eden yasalar ve politikalar (tahkim ve finansal serbestleĢme),
perakende sektördeki yoğunlaĢma ve perakende sektörde ürün farklılaĢtırma çabaları
(BRC-Tesco‘s Nature Choice) ve teknolojideki ilerleme sayılabilir. Sayılan bütün bu
faktörlerin etkisiyle artan yeni üretim tarzıyla (iĢlenmiĢ gıda, dondurulmuĢ gıda,
kullanıma veya tüketime hazır gıda, fast-food vb) birlikte sağlık riskleri de ortaya
çıkmıĢ ve gıda güvenliğinin sağlanması amacıyla gıda kontrol hizmetleri önem
kazanan bir konu olmuĢtur (Dölekoğlu, 2003:1-2).
Genel bir kanı olarak, bekar, yeni evli ve kalabalık olmayan genç bireylerden oluĢan
aileler zamandan tasarruf yaparak pratik gıdalarla, dengeli beslenmeyi tercih ederken
kalabalık ve orta yaĢ üzeri ailelerde ise, dengeli ve yeterli beslenmenin yanı sıra ucuza
mal etmek ön planda yer almaktadır.Örneğin annenin eğitim seviyesi arttıkça
dondurulmuĢ gıda tüketiminin de arttığı görülmektedir.(Külekçi ve ark.)
Sağlık endiĢesine ek olarak tüketiciler, tükettikleri gıdaların kalitesine de odaklanmaya
baĢlamıĢlardır. Artık tüketiciler üreticilerden, gıda firmalarından ve perakendecilerden
mümkün olan en yüksek kaliteyi talep etmektedirler (Alpay, 2001, 14).
Gıda güvenliği konusunda tüketicilerin sahip olduğu haklar ise sürekli olarak yeterli
gıdaya eriĢme, güvenli gıda, gıda ürünlerine iliĢkin bilgilenme, beslenme konusunda
tüketici eğitimi, gıda kaynakları ve beslenme için sağlıklı bir çevrede yaĢama ve gıda
ürünlerine iliĢkin sorunları duyurma hakkı olarak sıralanabilir. Gıda kalitesinin tesisi
için uygulanan kanun, tüzük ve yönetmelikler gıda mevzuatı olarak tanımlanmaktadır.
Gıdaların ürün güvenliğini sağlayan kalite özellikleri; sağlıklı olma, besleyici olma,
fonksiyonel özellikler ve uzun raf ömrü olarak sıralanmaktadır (Halaç, 2002:115).
Bir gıda ürününün ya da gıda teknolojisinin geliĢmesinde en önemli faktörlerden birisi
kuĢkusuz tüketici kabulüdür. Günümüz gıda üreticileri sayıları giderek artan bilinçli
tüketicileri tatmin etme durumundadır. Tüketicilerin bu konudaki beklentileri ise:
kullanım kolaylığı, kalite ve tazelik, damak tadı, emniyet, uygun fiyat, ürün ile ilgili tam
ve doğru bilgiler ve son olarak ürün ve çevre uyumlu bir ambalajdır.
Hazır gıdalara yönelme nedenleri Ģöyle sıralanabilir:
Zaman Tasarrufu
Hazırlama Kolaylığı
Lezzeti
Besin Ġçeriği
AlıĢkanlık
Tavsiye
Reklam
Mevsimsel Farklılık Hijyenlik
ÇeĢitlilik
385
Sözlü Bildiriler
HAZIR ÜRÜNLERĠN ZARARLARI
Gıda katkı maddeleri sürekli ve fazla miktarda tüketilmedikleri müddetçe güvenli gibi
görünmektedir. Ancak katkı maddelerinin bir kısmı alerji, migren, bazı iltihabi bağırsak
hastalıkları, gut ve hiperaktivite gibi hastalıkların alevlenmesini tetikleyebilmektedir
(Gültekin, 2011: 157-158 ). Bu yüzden gıda katkı maddelerinin yaygın olarak
kullanıldığı hazır ürünler yerine katkı maddesi içermeyen veya muadilleri arasında
daha az katkı maddesi içeren ürünler tercih edilmelidir.
DOĞAL BESĠNLER
Yenebilen ve yenildiğinde yaĢam için gerekli besin öğelerini sağlayan bitki ve hayvan
dokuları besin olarak tanımlanır. Türkçede kullanılan yiyecek, gıda gibi kelimeler
besine eĢ anlamlıdır. Besinler genel olarak beĢ grupta toplanmaktadır.
Besin grupları:
1-Süt grubu doğal gıdalar: yoğurt, kefir, peynir, süt, peynir suyu, ayran.
2- Et – yumurta- kuru baklagiller grubu: et- tavuk- balık- yumurta- kuru fasülyenohut- mercimek- sucuk.
3-Yağlı tohumlar:
Ceviz, fındık, fıstık, zeytin yağı, soya,
4- Ekmek ve Tahıl Grubu:
Buğday, pirinç, mısır, çavdar ve yulaf gibi tahıl taneleri ve bunlardan yapılan un,
bulgur, yarma vb.
5-Sebze ve Meyve Grubu:
Bitkilerin her türlü yenebilen kısmı sebze ve meyve grubu altında toplanır.
DOĞAL GIDALARI SAKLAMA KOġULLARI
Gıdaların saklama koĢullarına dikkat edilmelidir. Genelde nemsiz ve serin ortamda
saklanmalıdır. Yağlı tohumların kabuklu ve kabuğu ayrılmıĢ olanlar bir arada
tutulmamalıdır. Uygun koĢullarda saklanarak muhafaza edilmeyen gıdalar besleyici
özelliklerini kaybedebilmekte ve zararlı hale gelebilmektedir. Gıdaların yetiĢtiği
mevsimden veya hazırlandığı andan uzun süre kullanılabilmesi amacıyla 3 tane
saklama koĢulu kullanılmaktadır.
1-Dondurmak
2-Kurutmak
3-Konservelemek
1-DONDURMAK
DondurulmuĢ gıdanın uzun süre depolanabilmesi, kolay iĢlenebilir olması, mevsim
kısıtlamasının ortadan kalkması, pratikliği, besin değerinden neredeyse hiç
kaybetmemesi, dondurma, çözündürme, piĢirme iĢlemlerinde ev araçlarına uyumu ve
kullanım kolaylığı gibi nitelikleri bu ürünlerin önemini artıran özelliklerdir.
Dondurma iĢlemi sırasında dikkat edilmesi gerekenler:
-Saklanacak gıda kesinlikle hava almamalıdır.
386
Oral Sessions
-Ġçerisine yiyeceklerin konulacak plastik kapların kaliteli, kapaklarının hava almaması
gerekir.
-Mümkün oldukça alüminyum folyo kağıdı kullanılmamalıdır.
-Sebzeleri dondurmadan önce buhardayada az miktar suda haĢlayıp sularını süzdürüp
biraz soğutun
-DondurulmuĢ gıdaların çözülmesinde buzdolabının alt rafında veya soğuk su altında
çözdürülmelidir.
2-KURUTMAK
Sebze ve meyveleri kurutmak için en uygun aylar yaz aylarıdır. Kurutma iĢlemi
yaparken havadaki neminde en az olduğu dönemleri seçmeye dikkat etmelidir.
Meyveler sebzelere göre daha kolay kuru çünkü sıvı buharlaĢması çok daha kolaydır.
Kuruturken güneĢ görmeyen kapalı bir ortamda kurutunuz. Fırında kurutma iĢlemi
yaparken dıĢ yüzeyinin çabuk sertleĢmesine izin vermemeye çalıĢın çünkü dıĢ kısım
çabuk sertleĢirse iç kısımdaki su kaybını engelleyecektir.
KurutulmuĢ meyve ve sebzelerin haĢlamıĢ olduğunuz sularını besin değeri yüksek
olduğu için çorba sos vs yaparken değerlendirebilirsiniz.
Serin ve kuru yerde muhafaza ediniz.
3- KONSERVELEMEK
Taze meyveleri ayıklayıp, temizleyip, iyice yıkadıktan sonra, vakumlu hava almayan
cam kavanozlara doldurunuz. Kaynatıp, basit Ģekilde pastörize edip
cam
kavanozlarda serin kuru yerde muhafaza ediniz.
Kullanırken bir kez kapağını açtığınızda konserveyi buzdolabında muhafaza ediniz.
BAZI DOĞAL YEMEK VE ĠÇECEK TARĠFLERĠ
ĠÇECEKLER
Muzlu süt
Malzemeler: 1 adet muz, 200 ml süt, Ģeker
HazırlanıĢı: 1adet muz blenderdan geçirilir, 200 ml süt ilave edilir. Ġsteğe bağlı olarak
bardak baĢına 1çay kaĢığı Ģeker ilave edilir.
Ayran
Malzemeler:1 sb yoğurt,2 sb su,tuz.
HazırlanıĢı: Yoğurdu mikserde kıvamlı hale getirdikten sonra su ve tuzu ilave ediniz.
Limonata
Malzemeler:5 adet limon,1 litre su,3 yemek kaĢığı Ģeker
HazırlanıĢı: Limonları sıkıp suyunu çıkardıktan sonra,üzerine Ģeker ve suyu ilave
ediniz.
387
Sözlü Bildiriler
Kara erik Ģerbeti
Malzemeler:1 kg kara erik, 1 kg toz Ģeker
HazırlanıĢı:Erikleri seçip yıkadıktan sonra,az mitarda su ile birlikte yumuĢayıncaya
kadar kaynatın. Ġnce delikli bir süzgeçten geçirin, erik suyunun içine Ģeker ilave edip
eriyene kadar karıĢtırın, soğuduğunda ĢiĢelere alıp kapaklarını kapatıp buzdolabında
saklayın.servis sırasında yoğunluğuna göre 2 yemek kaĢığı koyup su ilave edip
karıĢtırın.
Not: Diğer meyvelerin Ģerbetinin hazırlanıĢı da bu Ģekilde olmaktadır.
ÇORBALAR
Tarhana çorbası
Malzemeler: 2 kg süzme yoğurt, 2 kg domates, yarım kg sivri biber, 2 kg taze kırmızı
biber, 1 demet nane, 1 demet dere otu, 1 kg kuru soğan, 1 paket yaĢ maya, un.
HazırlanıĢı: Domateslerin kabuklarını soyup rendeleyin, kırmızı biberleri haĢlayıp
kabuklarını soyun, kırmızı biberi, yeĢil biberi, soğanı, naney ve dere otunu robottan
geçirin.robottan geçirdiğiniz malzemeyi, rendelenmiĢ domatesi, yoğurdu bir kaba
koyup ağzını sıkıca kapatıp oda sıcaklığında 2 gün bekletin, 2 gün sonra bu karıĢıma
yaĢ maya, tuz ve unu ilave edip yoğurup katı bir hamur elde ediniz.13-15 gün
bekleyecek bu hamuru her gün un ekleyerek yoğurunuz. Kurumasını önlemek için
üzerine nemli bir bez örtün.
Bu sürenin sonunda ceviz büyüklüğünde parçalara ayırarak, bie bezin üzerine dizin ve
kurumaya bırakın, kurutma iĢlemini gölgede yaparak besin öğesi kaybını önlemiĢ
oluruz.
Kurumaya baĢlayınca parçaları elinizde ufalayıp, robottan geçirin,ve bir bezin üzerinde
iyice kurumasını bekleyin.ki küflenme riski ortadan kalksın.tam olarak kuruduğuna
emin olduktan sonra bez torbalara veya cam kavanoza koyarak saklayabilirsiniz.
ET VE ET ÜRÜNLERĠ
Ev tipi sucuk
Malzemeler: 1 kg sucuk için: 20 g tatlı toz biler, 20 g kimyon, 5-10 g acı biber, 5-10 g
karabiber, 5-10 g yenibahar, 5-10 g sarımsak.
Kaç kg et kullanılacaksa yukarıdaki miktarlara göre baharat ve sarımsak hazırlanarak
etle karıĢtırılır. Uygun miktarda tuz eklenir. Bağırsaklara doldurulan sucuklar önce
birkaç gün buz dolabında bekletilir. Böylelikle hafif kurumuĢ ve baharatların tadı
sucuğa geçmiĢ olur. Daha sonra derin dondurucuya atılır. Ġhtiyaç oldukça derin
dondurucudan çıkartılıp tüketilir.
Sucuklu köfte
Malzemeler: 1 kg sucuk için: 20 g tatlı toz biler, 20 g kimyon, 5-10 g acı biber, 5-10 g
karabiber, 5-10 g yenibahar.
Baharat karıĢımı yukarıdaki oranlara dikkat edilerek arzu edilen miktarda hazırlanır.
Öncelikle deneme amaçlı olarak 1 veya 2 kg köfte için hazırlayabilirsiniz. Hazırlanan
karıĢım evin serin bir yerinde saklanır. Köfte yapılacağı zaman uygun miktar kıyma ile
uygun miktar baharat karıĢımı karıĢtırılarak köfte hazırlanır. Baharatın hangi oranda
388
Oral Sessions
etle karıĢtırılacağını belirlemek için yukarıdaki oran kullanılabilir. Örneğin 200 g köfte
hazırlayacaksınız 1 kg köfte için hazırlanmıĢ baharat karıĢımının beĢte birini
kullanabilirsiniz. Daha sonra kıyma ve baharatla karıĢtırılarak hazırlanmıĢ köfteler
ızgara veya tavada piĢirilir..
REÇELLER
Ayva reçeli
Malzeme:1 kg ayva, 1 kg toz Ģeker, 1 adet limon
HazırlanıĢı: ayvaları ayvaları yıkayın, kabuklarını soyup rendeleyin. Ayvaları bir
tencelere az su ile 5 dakika haĢlayın. Toz Ģekeri ilave edip reçel kıvamına gelene
kadar orta ateĢte kaynatın. Altını kapatmadan 1-2 dakika önce limon suyunu ilave
edin. Reçelinizi sıcakken kavanoza aktarıp tam olarak soğuduğunda ağzını kapatın.
Serin yerde muhafaza edin.
LEZZET VERĠCĠLER
Baharatlı zeytinyağı
Malzemeler: Sızma zeytinyağı, sarımsak, taze kekik, taze biberiye, taze fesleğen, taze
defne, taze karabiber.
HazırlanıĢı: sızma zeytinyağının içerisine malzemeler listesinde yer alan
baharatlardan birini veya bir kaçını koyarak ĢiĢenin ağzını kapatın.10-15 gü sonra
salatalarınıza değiĢik tatlar katacak zeytinyağınız kullanılmaya hazır olacak.
Elma sirkesi
Malzemeler: Elma kabukları, su, tuz
HazırlanıĢı:Yıkadığınız elma kabuklarını bir kavanoza doldurun. Üzerine biraz tuz ve
su koyarak kavanozun kapağını çok sıkı olmayacak Ģekilde kapatıp serin bir yere
alın.sirke kokusu oluĢunca süzüp ĢiĢeye alın.
Üzüm sirkesi
Malzemeler:1 salkım kırmızı üzüm, 1 atlı kaĢığı tuz, 1 su bardağı su, 1 yemek kaĢığı
Ģeker
HazırlanıĢı: suyu kaynatıp ılıtın içerisine tuzu ve Ģekeri ilave edin
üzümü
salkımından ayırmadan yıkayın ince uçlu bir bıçak yardımıyla tanelerin üstüne çizikler
atın. Tuz ve Ģekeri karıĢtırdığınız suyu bir kavanoza boĢalttıktan sonra üzümüde
salkımı ile birlikte kavanoza yerleĢtirin. Kapağını çok sıkıĢtırmadan kapatıp serin bir
yerde kaldırdığınız üzüm sirkesini muhafaza edin.
Domates sosu
Malzemeler: Domates, tuz
HazırlanıĢı: Domatesleri robottan geçirip, içerisine tuz ekleyip 30 dakika biraz
koyulaĢıncaya kadar kaynat, sıcakken cam kavonazlara doldur, serin yerde muhafaza
edin.
Yemeklik Domates Sosu
Malzemeler:10 kg domates, 3 kg patlıcan, 2 kg kırmızı biber, 2 kg havuç, 2 baĢ
sarımsak zeytinyağı
389
Sözlü Bildiriler
HazırlanıĢı: bütün sebzeleri yıkayıp soyup robottan geçir. Biraz su ilave edip kaynatın,
zeytin yağ ve sarımsağı ilave edip biraz daha kaynattıktan sonra cam kavanozlara alıp
serin yerde muhafaza edin.
Nar ekĢisi
Malzemeler: 1 kg nar, su
HazırlanıĢı: 1 kg narı tanelerine ayırın. Bir süzgecin içerisine koyarak ezip suyunu
biriktirin. Nar suyunuzun içerisine 1 çay bardağı su ekleyerek kaynatın. Biraz kıvamlı
hale geldiğinde altını kapatın. Nar ekĢiniz soğuduğunda cam ĢiĢelere doldurarak
ağzını sıkıca kapayıp buzdolabında saklayın.
Ketçap
Malzemeler: 3 kg domates, 2 tane orta boy soğan, 4 tane acı kırmızı biber, 3 tane
dolmalık kırmızı biber, yarım tatlı kaĢığı çay Ģekeri, 1 tatlı kaĢığı tuz, 1 yemek kaĢığı
sirke, 1 diĢ dövülmüĢ sarımsak, 1.5 tatlı kaĢığı kırılmıĢ tarçın, 1 tatlı kaĢığı tane
karanfil
HazırlanıĢı: Domatesleri ve biberleri yıkayıp küçük küçük doğrayın, soğanları
temizleyip ince bir Ģekilde kıyarak domates ve biberlere ilave edin, bu malzemeleri
ateĢe koyup ara sıra karıĢtırarak ezilme kıvamına gelene kadar kaynatın. Mutfak
robotu yardımıyla piĢmiĢ karıĢımınızı iyice inceltin. Tarçın karanfil sarımsağı küçük bir
tülbentin içine koyarak domatesli karıĢımızın içerisine alın. ġeker, sirke ve tuzu da
ilave ederek istediğiniz kıvama gelene kadar yüksek ateĢte tekrar kaynatın. Henüz
sıcakken kavanoza doldurun. Soğuduğunda ağzını kapatın.
KOMPOSTO VE HOġAFLAR
Pekmezli KarıĢık HoĢaf
Malzemeler: Kuru erik 8 adet, kuru elma 18 dilim, kuru armut 18 dilim, kuru üzüm ¼ sb
Su 7 sb, Pekmez 2/5 sb
HazırlanıĢı: Malzemeleri yıkayıp suya koyun, yarım gün ıslatın. Islatma suyu ile
meyveler yumuĢayıncaya kadar 30 dakika piĢir. Pekmez katıp 5 dakika daha piĢir.
Soğuyunca ikram et.
KONSERVE VE TURġULAR
Erik konservesi
Erikler ayıklanıp temizlendikten sonra 30 dakika kadar piĢirilir, cam kavanozlara
doldurulur. Ters çevrilerek 30 dakika kadar daha kaynatılır.
Salatalık turĢusu
Malzemeler:3 kg korniĢon salatalık, 2 litre su, 1 çay bardağı tuz, 1 çay bardağı toz
Ģeker, 1 litre sirke, 1 yemek kaĢığı tepeleme limon tuzu
HazırlanıĢı: salatalıkları yıkayıp kavazoza doldurun, bir tencerede suyu kaynatın ve
beĢ dakika dinlendirin, 1 litre suyun içerisinde limon tucunu ve kaya tuzunu koyup
karıĢtırın. Bu suyu salatalıkların üzerine boĢaltın Ģeker tuz sirkeyi ilave edip üzerine
ağırlık koyup ağzını iyice kapatın. YaklaĢı 1.5 ay sonra turĢunuz hazır olu.
390
Oral Sessions
SONUÇ
Günümüzde kadınların iĢ hayatına girmeleri, teknolojinin hızlı geliĢimi ve sonucunda
artan arz ve talebin değiĢimi gibi nedenlerle, farklı üretim ve teknikler ortaya
çıkmaktadır. Beslenme ürünleri çeĢitlenmekte, üretim çeĢitliliği oluĢmakta, zaman
tasarrufu ve damak tadı gibi nedenlerle hazır, hızlı, pratik ürünler tercih edilmektedir.
Gıda katkı maddeleri sürekli ve fazla miktarda tüketilmedikleri müddetçe güvenli gibi
görünmektedir. Yasal düzenlemelerde gıda firmalarını bu standartların gereklerini
yerine getirmek zorunda bırakmaktadır. Kolay ve hızlı ürünlerin tercihi artmıĢ olsa da
geleneksel besin tüketiminide teĢvik etmeliyiz.
KAYNAKLAR
1- Akman M, Mete M. Türk ve Dünya Mutfakları, Konya 1998.
2- ALPAY S., (2001), Avrupa Birliği Kalite ve Sağlık Standartlarının Türk Gıda Sanayi
Sektörü
Rekabet
Gücü
Üzerine
Etkisi,
Proje
Raporu
2001-10,
www.aeri.org.tr/pdf/59%%20-%20PRABRekabet.pdf, eriĢim tarihi 29/5/2007 ).
3- Baysal A. Beslenme Kitabı. 2002. Ankara. Hatipoğlu Yayınevi. syf: 19-24
4- Baysal A. YaĢam Kalitesi ve Beslenme.sf:1-38 www.beslenme.gov.tr/ ulaşım tarihi
11.06.2013
5- DÖLEKOĞLU C.Ö., (2003), ―Gıdalarda Kalite Güvenlik Sistemleri‖, Tarımsal
Ekonomi AraĢtırmalar Enstitüsü, Sayı 3, Nüsha 2, (www.aeri.org.tr/pdf.32.pdf, eriĢim
tarihi 25/6/07).
6- Efe M. Helal gıdada gıda katkı maddeleri ve tüketici yaklaĢımları. Yenidünya
Dergisi:238:2013.20-22.
7- Gıdalardaki
Katkı
Maddelerinin
http://www.karsiyakadh.gov.tr 14.09.2013
Çocuklarımıza
Verdikleri
Zararlar.
8- Gültekin F. Gıda Katkı Maddeleri ve Hastaklıklar. 1.Ulusal Helal Gıda Kongresi,
2011, Ankara, Sözel Bildiriler. Syf 157-158.
9- HALAÇ E., (2002), ―Gıdaların Kalitesi ve Gıda Mevzuatı Ġle Ġlgili TemelKavramlar
IĢığında Türk Gıda ve AB Gıda MevzuatınınKarĢılaĢtırılması‖, Akdeniz Üniversitesi
İİBF Dergisi, Cilt 2, Sayı 4, pp.107-131.
10- KOÇ A, BÖLÜK G, AġÇI S. Gıda Güvenliği ve Kalite Standartlarının Gıda Ġmalat
Sanayinde YoğunlaĢmaya Etkisi. Akdeniz Ġ.Ġ.B.F. Dergisi (16) 2008, 83-115
11- Özer K. ġeytan Ye Diyor.Hayykitap.3. Baskı.Ġstanbul. 2012.
12- Sert Z.Erzak Dolabı. AytaĢı Yayıncılık. Ankara:2006.
13- TÜRK MUTFAĞINDAN ÖRNEKLER. Kültür Bakanlığı,Ankara 1993.
14- Türkiye‘ye Özgü Beslenme Rehberi. Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri.
Mayıs 2004.
15- Ünver B. Deneysel Yiyecek Hazırlama. Ankara:1987
391