0 - BUSİAD
Transkript
0 - BUSİAD
MESLEK HASTALIKLARI TARİHÇE ve EPİDEMİYOLOJİ Prof.Dr.Kayıhan Pala Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı [email protected] MESLEK HASTALIKLARININ TARİHSEL GELİŞİMİ Plıny (23 –79, Roma) tehlikeli tozlara sunuk kalanların kendilerini korumaları için maske önermiştir. Galen (II.yy) madencilerin hastalıkları hakkında bilgi vermiştir. Paracelsus (1493-1541) iş hekimliği alanındaki ilk monografi sayılan “De Marbis Metallicis”i yazmıştır. Bu kitapta madenciler ve dökümcülerde görülen hastalıkların klinik bulguları hastalık adı verilmeden yazılmıştır. Bu bulgular pnömokonyozları tanımlamaktadır. Agricola-Gearge Bauer (1494-1555) “De re Metallica” adlı eserinde maden ocaklarındaki tozun zararlı etkilerini ve korunma yöntemlerini anlatmıştır. Yer altında havalandırma yapmayı ve işçilerin maske kullanmasını önermiştir. «MESLEK HASTALIKLARININ Bernardino Ramazzini (16331714) “De Morbis Artificium Diatriba” adını verdiği meslek hastalıkları kitabını yazmıştır. Bu kitabın en önemli özelliklerinden biri, hastalıklar ile iş arasında bir bağlantı kurarak etiyolojik etmenleri belirlemiş olmasıdır. BABASI» Ne iş yapıyorsun ? “Hayret ve tereddüt ediyorum. Acaba, ilaç ve sinameki kokan muayenehane ve eczanelerde oturan bu azametli ve şık görüntülü doktorların burnuna işyerlerindeki pis kokulu şeyleri mi soksam, yoksa onları bu çukurları görmeye mi davet etsem?” Bernardino Ramazzini (1633-1714) De Morbis Artificum Diatriba “Hekim, Hipokrat devrinden beri hastalarına sorduğu klasik sorularına , şu soruyu da eklemelidir : “Ne iş yapıyorsun ?” Böylece bir çok insanın hastalığına doğru bir biçimde tanı konabilir ve acıları hızlı bir biçimde giderilebilir.” TÜRKİYE’DEKİ TARİHSEL GELİŞME Dilaver Paşa Nizamnamesi (1865): Ereğli kömür havzasında çalışan işçilere yönelik bazı haklar tanınmıştır : 13 yaşından küçüklerin madende çalıştırılması yasaklanmıştır. Mesai saatleri 10 saat ile sınırlandırılmıştır. İşyerinde doktor bulundurulması zorunlu tutulmuştur. Maaddin Nizamnamesi (1869): İş kazalarında tazminata ilişkin hükümler getirilmiştir TÜRKİYE’DEKİ TARİHSEL GELİŞME 114 Sayılı Kanun (1921) : Zonguldak ve Ereğli kömür havzasında kömür tozlarının işçilerin yararına kullanılmak üzere değerlendirilmesini içermektedir. 151 Sayılı Kanun (1921) : Ereğli maden işçilerine yönelik sosyal sigorta kurulmuştur. Bu yasaya göre işçi ve işverenden kesilen primlerle işçi sandıkları kurulmuştur. Prim ödeme zorunlu tutularak, Türkiye’de sosyal güvenlikle ilgili ilk uygulama yaşama geçirilmiştir. TÜRKİYE’DEKİ TARİHSEL GELİŞME Umumi Hıfzıssıhha Kanunu (1930) : 173-180. Maddeleri iş sağlığı ile ilgilidir. İş Kanunu (1936) : 3008 Sayılı yasa SSK Yasası (1964) : 506 Sayılı Yasa İş Kanunu (1971) : 1475 Sayılı Yasa İş Kanunu (2003) : 4857 Sayılı Yasa Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu(2006): 5510 Sayılı Yasa MESLEK HASTALIĞI MADDE 14- Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir. SOSYAL SĠGORTALAR VE GENEL SAĞLIK SĠGORTASI KANUNU MESLEK HASTALIKLARI SINIFLAMA A. Kimyasal maddeler nedeniyle meydana gelen meslek hastalıkları, B. Mesleki deri hastalıkları, C. Pnömokonyozlar ve diğer mesleki solunum sistemi hastalıkları, D. Mesleki bulaşıcı hastalıklar, E. Fiziki etkenlerle olan meslek hastalıkları. İŞLE İLGİLİ HASTALIK Bilinen ve kabul edilen meslek hastalıkları dışında ortaya çıkışlarında ve gelişmelerinde Çalışma ortamı, Çalışma biçimi, ve Diğer etkenlerin neden olduğu hastalıklardır. Neden/sonuç ilişkisi yoktur. Tanımlar (ILO) Meslek hastalığı Meslekle spesifik veya güçlü ilişki var. Genellikle tek nedensel etmen var. İşle ilgili hastalık İşyerinde birçok nedensel etmen var ve başka risk etmenleriyle birlikte rol oynuyorlar. Etiyoloji karmaşık. Meslek grubunu etkileyen hastalık İşle nedensel ilişki yok, ancak mesleki zararlılarla alevleniyor. ANKARA MESLEK HASTALIKLARI HASTANESİ 2008 YILI İSTATİSTİKLERİ!... UZMANLIK GRUBU SAYI ORA TANI N GRUBU Mesleki Mesleki Mesleki ġüphesi Değil TOPLAM 614 Pnömokon yozlar KOAH GÖĞÜS HASTALIKLA RI VE TBC Astım Diğer akciğer hastalıkları 100 47 1 5 4 2 17 24 13 4 5 5 228 37% TBC http://www.ankarameslekhastanesi.gov.tr/meslek_hastaliklari/meslek_hastaliklari_mis_.xls 1 Örnek: Aşırı sıcakta çalışma • Kalp hastalıkları • KOAH, Astım • Kronik cild hastalıkları • Ciddi böbrek yetmezliği • Romatizma • Varis ALEVLENDİRİR İş Gerilimi Düzeyine Göre Kardiyovasküler Ölümler Kardiyovasküler 2,5 ölümler 2 1,5 1 0,5 1 2 İş gerilimi 3 1 2 3 Çaba-ödül dengesizliği Kivimaki, M., et al; Work stress and risk of cardiovcascular mortality: Prospective cohort study of industrial employees, British medical Journal, 325 (2002) 857-860 Kalp üzerine mesleki etkiler Göğüs ağrısı Damar yapısının bozulması Ritm bozukluğu Kalp kası rahatsızlıkları Yüksek tansiyon Göğüs ağrısı – Karbon monoksit Karbon monoksit süreğen etkilenimi kalp/damar sistemi ölümlerinden artışa yol açıyor: NYC köprü ve tünel çalışanları İş stresi/yüklenme ve kalp/damar hastalıkları Sosyal sınıf ve kalp/damar hastalıkları STANDARDİZE ÖLÜM HIZI 190 Vasıfsız işçiler (V), profesyonellere (I) göre artmış riske sahiptir... 170 150 130 110 90 70 50 I II III IV V Meslek hastalıkları tesbiti Ġş kazaları İşçi sağlığında gelişmişlik Türkiye’de yılda kaç meslek hastalığı olgusu beklenmelidir? Ülkeler arasında değişmekle birlikte, genel olarak, meslek hastalıkları görülme sıklığının yılda binde 4-12 arasında değişmesi beklenmektedir. İşle ilgili hastalık: %2-10 Türkiye’de beklenen yıllık meslek hastalığı olgu sayıları TÜRKİYE'DE BEKLENEN MESLEK HASTALIĞI SAYILARI (YILDA) 99.044 TR (Binde 4) 297.132 TR (Binde 12) 36.655 SGK (Binde 4) 109.964 SGK (Binde 12) 0 50000 100000 150000 200000 Hesaplama 2008 yılı verilerine dayanılarak yapılmıştır. 250000 300000 SGK Verilerine Göre Türkiye’de Yıllara Göre Meslek Hastalıkları Sayısı Meslek hastalıkları (2005) Finlandiya AB Türkiye Kaynak: Brigitte Froneberg, ILO 07/2005 MH Sıklığı Beklenen yüz binde Türkiye’de yüz binde Türkiye’de beklenen Türkiye’de saptanan 400-1200 10 – 35 arasında 36.000 (%0,4) - 108.000 (%1,2) 500 – 1300 vaka Prof. Dr. Muzaffer Aksoy Türkiye'de kunduracılarda kan kanserine yakalananların çokluğu, Aksoy'un dikkatlerini yapıştırıcılarda bulunan benzene çekti. Terlik ve ayakkabıcılar üzerinde yaptığı istatistiki çalışmaları, 1974'te ABD'deki Blood dergisinde yayımlandı. Bu makaleden üç yıl sonra da ABD Çalışma Bakanlığı bilimsel bir dava açtı. Prof. Dr. Muzaffer Aksoy da mahkemeye birinci tanık olarak çağrıldı. Dava sonucunda 'iş güvenliği ve sağlığı yönetmeliği'nde sekiz saatlik çalışma süresince maruz kalınacak benzen oranı 10'dan 1 ppm'e düşürüldü. 1 ÖLÜM 100 HASTALIK TÜRKİYE’NİN DÜNYADAN FARKI NE? %1 DÜNYA %44 TÜRKİYE %56 %99 MESLEK HASTALIKLARI İŞ KAZALARI MESLEK HASTALIKLARININ TESBĠTĠ (TÜRKĠYE’DE DURUM) Üniversite Hastanelerine de Meslek hastalığı koyma yetkisi verildi: ÇALIġMA GÜCÜ VE MESLEKTE KAZANMA GÜCÜ KAYBI ORANI TESPĠT ĠġLEMLERĠ YÖNETMELĠĞĠ (11 Ekim 2008, Resmî Gazete Sayı : 27021) Meslek hastalığı raporu düzenlemeye yetkili sağlık hizmet sunucuları GEÇĠCĠ MADDE 2 – (1) Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (b) bentleri kapsamındaki sigortalıların meslek hastalığı sonucu meslekte kazanma gücü kaybı oranları tespitinde esas alınacak sağlık kurulu raporlarını düzenlemeye yeniden yetkilendirme yapılıncaya kadar Ankara, Ġstanbul veya Zonguldak’ta bulunan Sağlık Bakanlığı Meslek Hastalıkları Hastaneleri ile devlet üniversitesi hastaneleri yetkilidir. TÜRKİYE’DE MESLEK HASTALIKLARI, 2007 ĠLLER SĠGORTALI SAYISI ANKARA 722.401 BĠLECĠK 32.059 BURSA 448.115 ĠSTANBUL 2.599.269 ĠZMĠR 588.223 KOCAELĠ 291.917 MANĠSA 142.551 ZONGULDAK 70.837 TOPLAM 8.505.390 Kaynak: www.sgk.gov.tr Ġġ KAZASI 3.569 1.602 8.394 10.197 9.832 7.532 5.073 3.794 80.602 MESLEK MH/SS ĠK/SS MH/ĠK HASTALIĞI (100 BĠNDE) (BĠNDE) (%) 17 1 1 23 107 16 15 996 1.208 2,4 3,1 0,2 0,9 18,2 5,5 10,5 1406,0 14,2 4,9 0,5 50,0 0,1 18,7 0,0 3,9 0,2 16,7 1,1 25,8 0,2 35,6 0,3 53,6 26,3 9,5 1,5 ĠL KODU İş kazaları ve meslek hastalıkları (2008) ĠLLER Provinces Ġġ KAZASI SAYISI N'of Em ploym ent Injuries KADIN Fem ale 01 06 07 09 10 11 16 18 20 34 35 41 54 67 ADANA ANKARA ANTALYA AYDIN BALIKESĠR BĠLECĠK BURSA ÇANKIRI DENĠZLĠ ĠSTANBUL ĠZMĠR KOCAELĠ SAKARYA ZONGULDAK TOPLAM-Total Kaynak: www.sgk.gov.tr 22 133 218 96 100 42 530 2 225 459 547 112 21 38 3.594 ERKEK Male TOP. Total 920 942 3.339 3.472 1.541 1.759 1.461 1.557 987 1.087 1.043 1.085 6.620 7.150 56 58 2.173 2.398 8.030 8.489 9.548 10.095 3.489 3.601 718 739 3.643 3.681 69.369 72.963 MESLEK HASTALIĞI SAYISI N'of Occupational Dis eas es KADIN ERKEK Fem ale Male 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 9 0 2 0 14 0 12 0 2 1 1 2 3 1 23 78 1 28 353 525 TOP. Total 0 12 0 2 1 1 2 3 1 25 87 1 30 353 539 İş kazaları ve meslek hastalıkları (2009) ĠL KODU Ġġ KAZASI SAYISI N'of Em ploym ent Injuries ĠLLER Provinces ERKEK Male 01 ADANA 02 ADIYAMAN 03 AFYON 04 AĞRI 05 AMASYA 06 ANKARA 07 ANTALYA 08 ARTVĠN 09 AYDIN 10 BALIKESĠR 11 BĠLECĠK 12 BĠNGÖL 13 BĠTLĠS 14 BOLU 15 BURDUR 16 BURSA 728 99 131 10 437 2.137 1.272 53 1.080 1.047 853 17 9 444 100 5.360 KADIN Fem ale 25 9 2 0 4 97 209 0 92 130 41 0 0 55 3 TOP. Total MESLEK HASTALIĞI SAYISI N'of Occupational Dis eas es ERKEK KADIN Male Fem ale TOP. Total 753 108 133 10 441 2.234 1.481 53 1.172 1.177 894 17 9 499 103 0 0 0 0 2 74 0 0 3 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 3 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 77 0 0 3 0 0 0 0 0 0 524 5.884 9 0 9 İş kazaları ve meslek hastalıkları (2010) ĠL KODU Ġġ KAZASI SAYISI N'of Em ploym ent Injuries ĠLLER Provinces ERKEK Male 01 ADANA 02 ADIYAMAN 03 AFYON 04 AĞRI 05 AMASYA 06 ANKARA 07 ANTALYA 08 ARTVĠN 09 AYDIN 10 BALIKESĠR 11 BĠLECĠK 12 BĠNGÖL 13 BĠTLĠS 14 BOLU 15 BURDUR 16 BURSA 680 67 149 7 260 2.620 1.323 73 1.102 928 1.020 20 21 496 109 6.828 KADIN Fem ale 21 29 1 1 1 95 257 0 83 121 50 0 0 43 2 752 TOP. Total 701 96 150 8 261 2.715 1.580 73 1.185 1.049 1.070 20 21 539 111 7.580 MESLEK HASTALIĞI SAYISI N'of Occupational Dis eas es ERKEK KADIN Male Fem ale 0 0 0 0 0 185 0 0 2 1 1 0 0 0 0 4 0 0 0 0 0 7 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 TOP. Total 0 0 0 0 0 192 0 0 2 1 1 0 0 0 0 4 İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI VAKALARININ SİGORTALININ SON İŞVEREN NEZDİNDEKİ ÇALIŞMA SÜRESİNE GÖRE DAĞILIMI 2007 1 AYDAN FAZLA - 3 AY ĠĢ Kazası Kadın Erkek 71 1.609 44 1.117 180 3.998 443 8.530 Toplam 1.680 1.161 4.178 8.973 3AYDAN FAZLA - 1YIL 1.222 20.283 21.505 2 34 36 SĠGORTALININ ÇALIġMA SÜRESĠ 1 GÜN 2-7 GÜN 8-30 GÜN Meslek Hastalığı Kadın Erkek Toplam 0 18 18 0 3 3 0 0 0 1 6 7 1YILDAN FAZLA- 2YIL 671 11.386 12.057 2 38 40 2YILDAN FAZLA- 5YIL 876 15.175 16.051 4 55 59 5YILDAN FAZLA- 10YIL 10+YIL TOPLAM 460 8.624 9.084 1 34 35 154 5.759 4.121 76.481 5.913 80.602 1 11 1.009 1.197 1.010 1.208 Kaynak: www.sgk.gov.tr Tablo 1.3.6- 5510 SAYILI KANUNUN 4-1/a MADDESĠ KAPSAMINDAKĠ AKTĠF SĠGORTALILARIN MESLEK HASTALIKLARI VAKALARININ YAġ GRUPLARINA VE CĠNSĠYETE GÖRE DAĞILIMI YaĢ Grupları Age Groups 2009 2010 Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam Male Female Total Male Female Total -14 0 0 0 2 0 2 15-17 18-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 50-54 55-59 60-64 65+ 0 12 33 46 52 48 40 18 44 37 91 0 0 3 1 0 1 3 0 0 0 0 0 12 36 47 52 49 43 18 44 37 91 0 22 55 87 104 87 78 27 20 12 20 0 5 1 4 2 2 4 1 0 0 0 0 27 56 91 106 89 82 28 20 12 20 Toplam - Total 421 8 429 514 19 533 AĞIRLIKLI ORT.YAġ Weighted average age 48 37 48 40 35 40 Tablo 1.3.19- 5510 SAYILI KANUNUN 4-1/a MADDESĠ KAPSAMINDAKĠ AKTĠF SĠGORTALILARIN SÜREKLĠ Ġġ GÖREMEZLĠK SEBEBĠNĠN Ġġ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞINA GÖRE DAĞILIMI SÜREKLĠ Ġġ GÖREMEZLĠK SEBEBĠ The causes of permanent incapacity Ġġ KAZASI Employment injuries MESLEK HASTALIĞI Occupational diseases TOPLAM Total 2006 2007 2008 2009 2010 1.953 1.550 1.452 1.668 1.976 314 406 242 217 109 2.267 1.956 1.694 1.885 2.085 Tablo 1.3.20- 5510 SAYILI KANUNUN 4-1/a MADDESĠ KAPSAMINDAKĠ AKTĠF SĠGORTALILARIN Ġġ KAZASI VEYA MESLEK HASTALIĞI SONUCU ÖLÜMLERĠNĠN ÖLÜM SEBEBĠNE GÖRE DAĞILIMI ÖLÜM SEBEBĠ-Cause of death Ġġ KAZASI-Employment Injuries MESLEK HASTALIĞI-Occupational disease TOPLAM-Total 2006 2007 2008 2009 2010 1.592 1.043 865 1.171 1.444 9 1 1 0 10 1.601 1.044 866 1.171 1.454 MESLEK HASTALIĞI GÖRÜLME SIKLIĞI BİNDE 0,1 Araştırmalar meslek hastalıklarının gerek işyeri hekimleri gerekse genel hastanelerde çalışan hekimler tarafından atlandığını göstermektedir ... MESLEK HASTALIKLARININ ÖZELLİKLERİ 1. 2. 3. 4. 5. Meslek hastalığı tanısı koymak için bu alanda uzmanlaşmış kuruluşlara gereksinim duyulmaktadır. Meslek hastalıkları 1 hafta ile 30 yıl arasında değişen zamanlarda oluşabilir. Meslek hastalıklarının oluşmasında , çok kez yakınmalar ortaya çıkmadan önce, hastalık başlamış hatta maluliyet meydana gelmiş olabilir. Meslek hastalığına yol açan etkenle işçinin ilişkisi kesilirse, meslek hastalığı çoğu zaman o evrede durur. Meslek hastalığının diğer benzer hastalıklarla kliniği aynı/benzer olabilir. Ne yapmalı? “Meslek hastalığı” kavramı ile birlikte, “İşle ilgili hastalık” kavramı benimsenmeli, Meslek hastalıkları uzmanlığı teşvik edilmeli Meslek hastalıkları hastaneleri desteklenmeli, İvedi olarak yeni meslek hastalıkları hastaneleri/klinikleri açılmalı Meslek hastalığı tanısı koymaya yönelik etkin bir altyapı oluşturulmalı, İşyeri hekimlerinin meslek hastalığı ön tanısı ile sevk ettiği her olgunun konunun uzmanları tarafından değerlendirilmesi sağlanmalı, Meslek hastalıkları ile ilgili olarak «farkındalık» ve «yetkinlik» arttırılmalıdır. teşekkürler