Milliyet Gazetesi“Biz Kimiz Anketinin

Transkript

Etnik Analiz
A L İ TA Y Y A R Ö N D E R
Milliyet Gazetesi “Biz Kimiz?”
Anketinin Değerlendirmesi
Ali Tayyar Önder
(*)
Milliyet Gazetesi için, Türkiye'nin toplumsal yapısını belirlemek amacıyla KONDA A.Ş. tarafından yapılan 14 anketten ilki, gazetede 19-26 Mart
2007 tarihleri arasında, “Biz Kimiz?” başlığıyla yayımlandı.
Anket, kamuoyuna etkin bir şekilde yansıtıldı, medya gündeminde önemli bir konu olarak yer aldı.
Bazı kesimler anketi Türkiye'nin toplumsal yapısının bir “röntgeni”
olarak değerlendirirken, bazı kesimler, anketi, gerek zamanlama olarak gerekse Türkiye'nin ulusal bütünlüğünü, ulusal kimliğini hedef alan maksatlı
bir araştırma görerek eleştirdi, ankete tepki gösterdi.
Ancak, ne anketi önemseyenler, ne de ankete tepki gösterenler tarafından, bir anketi doğru değerlendirmenin ön şartı olan, anketin geçerliliği ve
ankette verilerin ne ölçüde doğru değerlendirildiği konularında, bilimsel temelde bir tespit ortaya konulmadı.
Bu araştırma, bu amaca yönelik bir çalışma olup, kapsam olarak, örneklem geçerliliği, etnik nüfus tespitleri, ulusal kimlik değerlendirmeleriyle sınırlıdır.
I. GENEL BİLGİ
Bir anketle ilgili değerlendirmede en önemli ve ilk araştırılması gereken
husus anketin geçerli olup olmadığıdır.
Milliyet Gazetesi'nin “Biz Kimiz?” anketinin, araştırmamızın ilgili bölümündeki geçerlilik değerlendirmesinin iyi anlaşılabilmesi için aşağıdaki
hususlarda bilgi sahibi olmak gerekir.
A. Geçerlilik
Bir anketin verilerini değerlendirmeden önce mutlaka bilinmesi gereken husus, anketin gerçeği yansıtıp yansıtmadığının, doğru ifadeyle, anketin
“geçerli” olup olmadığının belirlenmesidir.
(*)
Araştırmacı, yazar
[161]
Ali Tayyar Önder
Anketin geçerliliğinin temel ölçütü, ankette, hedef kitleyi temsilen görüşülen kişilerden oluşan, (denek) “örneklemin” “temsili” niteliğe sahip olmasıdır.
Bunun yanında, anketin “alan” çalışmalarının güvenilir olması, anket sorularının doğru düzenlenmesi, soruların doğru sıralanması, yönlendirici olmaması da anket geçerliliğini etkileyen
önemli etmenlerdir.
B. Örneklem
1. Örneklem, ankette görüşülen kişilerin toplamından oluşur. Örneklemin geçerli olabilmesi için, denek grubunun, hedef kitleyi; yaş grupları,
cinsiyet, kent/kır nüfusu, eğitim düzeyi, gelir düzeyi gibi dağılımlarını doğru
oranlarla yansıtması gerekir. Bu oransal dağılımların doğruluğu örneklemin
“temsil” niteliğini sağlar. Temsil niteliği olmayan örneklem geçersizdir. Örneklemi geçerli olmayan bir anketin kendisi de geçersizdir.
Hedef kitle, anket konusu kapsamındaki topluluktur. Örneğin “seçimle” ilgili bir ankette hedef kitle “seçmenlerdir” Üniversite öğrencilerinin sorunlarıyla ilgili bir ankette ise “hedef kitle” Üniversite öğrencileridir.
2. Anketin geçerliliğini etkileyen etmenlerden biri de “örneklemi” oluşturan denek grubunun sayısıdır. Bu sayı, anketin amacına uygun optimumu yeterli bir sayı olmalıdır.
Bu husus, Türkiye'de gerek bazı etnik grupların, gerekse bazı dini inanç
gruplarının bölgesel olarak (büyük şehirlerde semtler olarak) heterojen bir
dağılım göstermesi nedeniyle önemlidir(Aleviler ve Kürt kökenlilerin dağılımı gibi).
Araştırmaların ortaya koyduğu bir gerçek olarak, etnik kimlik ve dini
inanç, kişinin siyası tercih, dindarlık, milliyetçilik, AB'ye bakış gibi birçok
konuda eğilim, tutum ve davranışlarını önemli ölçüde etkilemektedir(örneğin, Alevilerin yaklaşık %85'i sosyal demokrat, sol partilere oy vermektedirler).
Dolayısıyla, yeterli denek sayısına dayanmayan bir örneklemin Türkiye
genelini temsil etme ihtimali çok düşüktür.
[162]
21. YÜZYIL Nisan / Mayıs / Haziran 2007
Milliyet Gazetesi “Biz Kimiz?” Anketinin Değerlendirmesi
3. Bunların yanı sıra, anket sonuçlarının, varsa, anket konusundaki bilimsel tespitlerle, bilimsel nitelikli istatistikî verilerle ve bilimsellikle çelişki
derecesi de, anketin geçerliliğini saptamada önemlidir. Verileri bu nitelikte
bilgilerle ve bilimsellikle çelişen bir anketin geçerliliğinden söz edilemez.
Özellikle, Türkiye'nin toplumsal yapısıyla ilgili anketlerin geçerliliğini
tespitte belirtilen, ölçütlerin, ayrı ayrı her biri önem taşır.
Çünkü, Türkiye'nin toplumsal yapısıyla ilgili anketlerin geçerliliğini,
“seçim anketlerinde” olduğu gibi, verileri, seçim sonuçlarıyla karşılaştırarak “somut” temelde değerlendirme imkânı yoktur.
II. ETNİK GRUP NÜFUSUNU BELİRLEMEDE ÖLÇÜT
Türkiye'de etnik grupların nüfuslarını belirlemede esas olması gereken
yöntem Genel nüfus Sayımları'nda kişinin beyanına dayalı, doğrudan, dolaysız kimlik tespiti yapmaktır.
Ancak, Türkiye'de 1927 yılından 1965 yılına
kadar yapılan 7 Genel Nüfus sayımında bu te- Türkiye'nin toplumsal
melde bir tespit yapılmamış, yanlış olarak “ana- yapısıyla ilgili anketlerin
dil” ve “ikinci dil” tespitleriyle yetinilmiştir.
geçerliliğini, “seçim anTürkiye'de, 1965 yılı sonrasında, özellikle
ketlerinde” olduğu gibi,
1990'lı yıllardan günümüze yapılan çok sayıda
anket ve araştırmanın hepsi, “kişinin kendi verileri, seçim sonuçlakabulüne, duyumsamasına, kendi tanımı- rıyla karşılaştırarak “sona” dayalı etnik grup nüfuslarının “anadili” e- mut” temelde değerlensas alan grup nüfuslarının “çok altında” (yarıyı dirme imkânı yoktur.
aşan oranda) olduğunu açık olarak ortaya koymuştur.
Bu nedenle, Türkiye'deki etnik grup nüfus belirlemelerinde, etnik yapı
değerlendirmelerinde “kişinin kendi kimlik tanımına” dayalı nüfus yerine, “anadil” nüfusunun esas alınması yanlış ve bilimsel olarak geçersizdir.
Türkiye'deki etnik grup nüfus belirlemelerinde sık rastlanan bu yanlışın
mahiyetinin ve boyutunun iyi anlaşılabilmesi için, “Biz Kimiz” anketini değerlendirmeye geçmeden önce, bu konuda, özetle şu hususların bilinmesi önemlidir.
Bugün, tüm dünyada, etnik nüfus belirlemelerinde, etnik yapı değerlendirmelerinde bilimsel olarak tek geçerli ölçüt, grubun/kişinin kendine bakışın(emik), kendi kabulünü, kendi duyumsamasını esas alan, “kendi kimlik
tanımına dayalı nüfustur”.
[163]
Ali Tayyar Önder
Başka bir ifadeyle, etnik kimlik olarak, kişi kendisini, “kim”, “ne” olarak görüyorsa odur ve gerçek etnik grup nüfusu, bu tanıma dayalı grup nüfusudur. (reel)
Türkiye'de yapılmış olan hemen tüm araştırmalar, “kişinin kendi kabulüne dayalı” gerçek etnik grup nüfusunun, “anadil” ve “köken” nüfusunun “çok altında” olduğunu açık bir şekilde ortaya koymuştur.
Bu nedenle, Türkiye'de etnik grupların nüfuslarını belirlemede “anadil”
ya da “kökenin” esas alınması bilimsel olarak yanlış, dolayısıyla bu esasla
belirlenen grup nüfusları geçersizdir.
Aşağıdaki araştırma verileri bu hususu açık
Türkiye'de yapılmış olan bir tespit olarak ortaya koymaları bakımından
hemen tüm araştırmalar, önemlidir.
“kişinin kendi kabulü
1993 yılında KONDA A.Ş. (Tarhan Erne dayalı” gerçek etnik dem) tarafından İstanbul'un etnik yapısını belirgrup nüfusunun, “ana- lemeye yönelik Milliyet Gazetesi için yapılan ve
Mart ayında yayınlanan, çok geniş kapsamlı
dil” ve “köken” nüfu- (15.683
denek) ankette, önce, “köken” tespiti
sunun “çok altında”
yapılmış, bu tespitte “hem anne ve hem de baolduğunu açık bir şekilde ba tarafından” “köken olarak Kürdüm” diyen 18 yaş ve üstü grup %7,66 olarak tespit edilortaya koymuştur.
miştir. Bu gruba, aynı kökenden akrabalar da
eklendiğinde İstanbul'da Kürt “kökenli” nüfusun oranı %13 olmuştur.
Ancak, İstanbul halkına “siz kendinizi ne hissediyorsunuz?” sorusu
sorulduğunda, İstanbul'da kendisini “Kürt” olarak tanımlayanların oranı
sadece %3,9 olmuştur. Üstelik bu orana, yine büyük yanlış olarak, Kürt olmayan, Zazayım diyen grup nüfusu da eklenmiştir(Bu konuya ayrıca değinilecektir).
Bu oranlarla değerlendirildiğinde Kürt “kökenli” olduğunu bilen, söyleyen %13'lük grubun üçte ikisinden fazlası, %69'u kendisini “Türk” olarak
tanımlamış, Türküm demiştir.
Böylesine açık ve bilinçli bir kabul karşısında, “ben kendimi Türk hissediyorum, Türküm” diyen bu insanlara, “hayır sen Türk olamazsın,
senin kökenin Kürt diyerek”, onları Kürt nüfusa dahil etmek ne mantıken
ne de bilimsel olarak mümkündür.
1999 KONDA araştırmasının ortaya koyduğu bir gerçek olarak, İstanbul'da kişinin kendi kabulüne dayalı Kürt nüfus, köken nüfusunun yaklaşık
[164]
%69'un altındadır ve İstanbul nüfusu içinde gerçek Kürt nüfus %3,99'dur.
Burada, tekrar belirtilmesi gereken husus, etnik kimlik tanımında,
kökeni “inkâr” olmadığıdır. Dolayısıyla, bir kişinin “ben Kürt kökenli
Türküm”, “Zaza kökenli Türküm” ya da “Türk kökenli Almanım” ya
da “Türk, Kürt, Zaza, Arap kökenli T.C. vatandaşıyım” demesinde,
bilimsel kabulle çelişen bir durum yoktur. Belirleyici olan tek ölçüt kişinin
kendisini “kim”, “ne” olarak gördüğü ve hissettiğidir.

1999 yılında TESEV tarafından, Türkiye genelini temsilen yapılan
“Din, Siyaset, ve Toplum” konulu ankette, “Kürtçe bilenler”in oranı
%8,5 olarak tespit edilmiştir.1 Etnik kimlik seçeneklerinin (Türk, Kürt,
Arap, Çerkes vs.) yanı sıra “Müslümanlık” ve “T.C. Vatandaşı” da kimlik
seçeneği olarak sunulduğunda, Kürdüm diyenlerin oranı %1,4 olmuştur. Bu
anket de, kişinin kendi iradi kabulüne dayalı grup nüfusunun, anadil
nüfusunun çok altında olduğuna bir örnektir.

2004 yılı sonunda Diyarbakır Dicle Üniversitesi'nde öğretim üyesi
Resul Erkan tarafından, Diyarbakır, Batman, Adıyaman, Mardin, Siirt,
Şırnak, Şanlıurfa, Gaziantep, Kilis illerini kapsayan ve 2.170 aile reisiyle
yapılan ankette, anadilini “Kürtçe” olarak beyan eden grup %54,4 olarak
tespit edilmiştir.
Ancak, çeşitli seçeneklerin verildiği soruya cevaben kendisini “Kürt”
2
olarak tanımlayanların oranı sadece %4 olmuştur. (Müslüman %23,5, T.C.
1
Kürtçe bilenler içinde “ikinci dili” Kürtçe olan Araplar, Zazalar, Türkler de vardır. (Ali Tayyar
Önder)
2
Resul Erkan, "Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nin Sosyal Yapısı Değişme Eğilimleri", Kalan
[165]
Ali Tayyar Önder
vatandaşı %33,5, Türk %7, Arap, %1,6, Zaza %0,6)
Yukarıdaki 2 anket de, Türkiye'de kişinin kendi kimlik tanımında
“köken” gibi “anadilin” de belirleyici birincil bir etmen olmadığını
“kişinin kendi kabulüne” dayalı gerçek etnik grup nüfusunun(reel) “anadil” nüfusunun “çok altında”(örneklerde 2/3'ü aşan oranda) olduğunu
açık olarak ortaya koymaktadır.
Bilimsel araştırmaların tespiti olan bu “gerçek” karşısında, etnik
grupların nüfuslarının belirlenmesinde, kişinin kendi tanımına dayalı nüfus yerine, anadil nüfusunun esas alınması bilimsel olarak
mümkün değildir, dolayısıyla geçersizdir.

Aralık 2000'de SESAR(Strateji
Etnik grupların nüfusla- Geliştirme
Merkezi) tarafından yapılan Doğu ve
rının belirlenmesinde, ki- Güneydoğu Anadolu Bölgeleri dışındaki tüm
şinin kendi tanımına da- bölgeleri kapsayan (Karadeniz, İç Anadolu,
yalı nüfus yerine, anadil Marmara, Ege, Akdeniz), bu bölgelere 1990 yılı
nüfusunun esas alınması sonrası göçmüş “Kürt kökenli” nüfusu konu
alan ankette, çocukların %84.23'ünün, gençbilimsel olarak mümkün lerin %70,65'inin, annelerin %16'sının, babaladeğildir.
rın, %4'ünün, diğerlerin %23'ünün "Kürtçe
bilmedikleri” tespit edilmiştir.(Anket, bu bölgelere 1990 öncesi göçen nüfusu da kapsasaydı, bu oranlar kuşkusuz çok
daha yüksek çıkardı.)
Ayrıca, anket verileri, tüm bu bölgelerdeki Kürt “kökenli” nüfusun
%94'ünün Türkçe yayın yapan ulusal kanallar dışında(TV) başka bir kanalı
izlemediklerini, %77,2'sinin Kürtçe yayını bölge için yararlı bulmadıklarını,
%85'inin geldikleri yerlere dönmeyi düşünmediklerini ortaya koymuştur.
SESAR anketi ve diğer anketler birlikte değerlendirildiğinde, etnik nüfusla ilgili tespit edilen bir başka gerçek “kentleşme” ve “göç” sonucu,
özellikle, göçülen bölgelerde, etnik grupların Türklükle hızlı bir kaynaşma,
bütünleşme içinde olduğudur.
Günümüzde, iletişim, ulaşım, teknoloji alanlarındaki, toplumsal kaynaşmayı, kültür paylaşımını yaygınlaştırıp etkinleştiren büyük gelişmeler bu büYay. 2005, sf. 274-278. Kimlik seçeneği, olarak Müslümanlığın (dinin) verilmesi yanlıştır.
Ancak, ankette Müslüman'ım diyen %23,5'lik grubun yarısının etnik kimlik olarak Kürtlüğü
benimsediği kabul edilse dahi, bu illerde Kürdüm diyenlerin oranı %15 civarında olur. Bu
oran, anadili Kürtçe olanların oranının (%54,4) yaklaşık 3,5'ta birdir (%27,6) Bu da “anadilin”
Güneydoğu Anadolu'da dahi kişinin kendi kabulüne dayalı kimlik tanımında belirleyici
birincil etmen olmadığını ortaya koymaktadır.
[166]
tünleşmeyi daha da hızlandırmaktadır.
Bunun sonucu, Türkiye'deki etnik grupların nüfuslarında oransal olarak
ciddî bir azalma olmaktadır.
Etnik nüfus belirlemelerinde bu gerçek de göz önünde bulundurulması
gereken önemli bir husustur.
III. MİLLİYET GAZETESİ BİZ KİMİZ ANKETİ
(KONDA, EKİM 2006)
Milliyet Gazetesi için Tarhan Erdem yönetiminde KONDA A.Ş. tarafından yapılan
Türkiye'nin toplumsal yapısını belirlemeye
yönelik anketin alan çalışmaları 16 Eylül-15
Ekim 2006 tarihleri arasında yapılmış, anket,
aynı gazetede, 19-26 Mart 2007 tarihleri arasında "Biz kimiz?" başlığıyla yayımlanmıştır.
Anketle ilgili olarak, gazetede, Türkiye
genelinde 12 bölge, 79 il ve 499 ilçede, 2.685
mahalle ve köyde, 2.286'sı kent, 399'u kır kesiminde olmak üzere, 18 yaş ve üstü seçmen
nitelikli toplam 47.958 denekle görüşüldüğü
belirtilmiştir. (19 Mart, s.14)
KONDA A.Ş.'nin internet sitesindeki verilerden bu denek sayısının
toplam 14 anket için (13'ü 2010 yılında nüfusu 1 milyonu geçecek illerle ilgili
anketler) geçerli olduğu, "Biz Kimiz?" başlıklı anket için örneklemi
oluşturan denek sayısının 23.612 olduğu tespit edilmektedir. (s. 4)
Bu durumda, “Biz Kimiz?” Anketinin, her mahalde 18 kişi ile görüşme
esas alındığında, 1.312 mahalle ve köyü kapsadığı anlaşılmaktadır.
Ankette, örneklemin dağılımında, TÜİK verilerine dayalı olarak, kırsal
ve kentsel nüfusun, yerleşim birimlerinin nüfus büyüklüğünün, eğitim durumunun, 2002 genel seçimi sonuçlarının, kadınların iş yaşamına katılım oranlarının ve Maliye Bakanlığı'nın açıkladığı arsa ve arazi metrekare fiyatlarının
esas alındığı her mahalle ve köyde 18 yaşını aşmış 18 kişi ile evlerde yüzyüze
görüşme yapıldığı belirtilmiştir. (KONDA, s.3)
Ankette, TÜİK verileri olarak, 2006 yılı sonu itibariyle Türkiye'nin nüfusu 72.974.000, Türkiye'de “yetişkin” (18 yaş ve üstü) nüfus 48.709.000
kabul edilmiştir.
[167]
Ali Tayyar Önder
A. Anket örnekleminin değerlendirilmesi
Anketin örnekleminde önemli yanlışlar mevcuttur. Bu yanlışlar aşağıda
açıklanmaktadır.
1. Ankette, Türkiye genelinde hane halkı geliri aylık 1.200-YTL'nin (1
milyar 200 milyon lira) altında olan nüfus %87 olarak tespit edilmiştir.
(KONDA, s.9, gazete, 20 Mart, s.17)
Türkiye İstatistik Kurumu'nun(TÜİK) 2005 yılı hane halkı gelir dağılımına göre, aylık geliri 1.238-YTL'nin altında olan nüfus oranı %63,8 tespit
edilmektedir.3
Görüldüğü üzere, TÜİK'in tespitiyle,
Gelir düzeyi, kişinin si- anket
verileri arasında çok büyük “fark”
yasî tercihini, dindarlık mevcuttur. Bu fark puan olarak yaklaşık 23,2,
derecesini, eğitim düzeyi, oran olarak yaklaşık %36,4'dür (fazla).
Ankette verilen oranlara göre, anket
kimlik algılaması dahil
pek çok eğilim, tutum ve kapsamındaki nüfus için, aylık hane geliri 300
milyon liranın altında alanların oranı %16,4,
davranışını etkileyen en aylık
hane geliri 300 milyon ile 700 milyon
önemli etmenlerden
lira arasında alanların oranı %44, aylık hane
biridir.
geliri 700 milyon ile 1 milyar 200 milyon lira arasında alanların oranı %27'dir.
Gelir dağılımı, bir anketin “geçerliliğini” tespitte en önemli ölçütlerden
biridir. Türkiye genelini kapsayan bir ankette, grupların gelir dağılımı düzeylerinin örnekleme “doğru” yansımaması halinde, anketin, Türkiye geneli için geçerli olması mümkün değildir.
Çünkü, araştırmaların ortaya koyduğu “bilimsel” bir tespit olarak, gelir
düzeyi, anket kapsamındaki esasla ilgili birçok konuda belirleyici bir ağırlığa
sahiptir.
Örneğin, gelir düzeyi düştükçe, eğitim düzeyi düşer, dindarlık,
muhafazakârlık artar, sağ partilerin oyları artarken sol partilerin
oyları azalır. (v.s.)
Dolayısıyla, anketin, gruplar temelinde hane halkı gelir dağılım oranlarıyla, TÜİK hane halkı gelir dağılımı oranları arasındaki, başta belirtilen
boyuttaki büyük “fark” üzerinde önemle durulması gereken bir husustur.
3
TÜİK; kaynak, Hane Halkı Bütçe Araştırması Sonuçları, 2003.
[168]
Burada, öncelikle bilinmesi gereken husus, TÜİK verilerinin (oranlarının) asıl olduğudur.
Çünkü, TÜİK verileri, yıllara dayalı bir birikime, her yıl tekrarlanan
araştırmalara dayalı, üst düzeyde uzman kadroların tespitleridir.
Bu nedenle, anketteki, grup gelir dağılımı oranlarının doğruluğunu,
dolayısıyla anket örnekleminin “geçerliliğini” tespit için, anket oranlarının aynı gelir dilimleri için, “asıl” olan TÜİK oranlarıyla karşılaştırmak, bu
temelde değerlendirmek gerekir.
Gelir gruplarıyla ilgili TÜİK ve anket verileri (oran olarak) aşağıdaki
tabloda gösterilmiştir. (%)
Grupların Hane Halkı Gelir Dağılım Oranları (aylık bazda)4
TÜİK
Anket
300-YTL’den
az
8
16
300-YTL – 700YTL arası
26
44
700-YTL – 1200YTL arası
29
27
1200-YTL’den
fazla
36
13
Yukarıdaki tabloda açıkça görüldüğü üzere, anket oranları TÜİK oranlarından çok büyük ölçüde “sapma” göstermekte, asıl olan TÜİK oranları
karşısında, Türkiye gerçeğini yansıtmamaktadır.
Anketteki oranlar gruplandırıldığında, hane halkı geliri aylık 700-YTL'nin altında olan kesimin oranı %60 olmaktadır. Bu oran TÜİK verisi olarak
%34'tür.
Yine ankette, hane halkı aylık geliri 1200-YTL'nin altında olan kesimin
oranı %87, buna karşılık, bu kesimin TÜİK'teki oranı %63'tür.
Anket ve TÜİK oranları arasındaki bu büyük farklılıklar, açık olarak,
anket örnekleminde, Türkiye genelinin değil, çok büyük ağırlıkla, Türkiye'deki “yoksul” ve “dar gelirli” kesimin temsil edildiğini göstermektedir.
Bu nedenle, “Biz Kimiz?” anketi verilerini, ankette sunulduğu gibi,
“Türkiye” verileri olarak kabul etmek mümkün değildir. Anket verileri,
Türkiye'nin belirli bir kesimiyle, “yoksul” ve “dar gelirli” kesimle ilgili
tespitlerdir.
4
TÜİK, kaynak, Hane Halkı Bütçe Araştırmaları Sonuçları, 2005. Bu araştırma sonuçları
%5'lik gelir dilimleri olarak gruplandırılmıştır. Bu gruplarla ilgili veriler değerlendirildiğinde,
aylık bazda hane halkı geliri 390-YTL'nin altında olanlar %10, 390-YTL ile 738-YTL
arasında olanlar %24, 738-YTL-1200-YTL arasında olanlar %29, 1238-YTL'den yüksek
olanlar %13 olarak tespit edilmiştir. Bu oranlar, anketteki gelir dilimlerine indirgendiğinde
“tablodaki” oranlar bulunmaktadır.
[169]
Ali Tayyar Önder
Dolayısıyla, gelir dağılımı oranları itibariyle, örneklemi, dolayısıyla anketi, Türkiye geneli temelinde “geçerli” kabul etmek mümkün değildir.
Araştırmaların ortaya koyduğu bilimsel bir tespit olarak, gelir düzeyi,
kişinin eğilim, tercih, değer yargıları, tutum ve davranışlarını belirleyen en önemli etmenlerden biridir.
Örneğin, gelir düzeyi düştükçe eğitim düzeyi düşer, dindarlık, muhafazakârlık artar, sağ partilerin oyları artarken sol partilerin oyları azalır. (v.s.)
Bu nedenle, bir anketin örneklemindeki gelir düzeyi dağılımındaki
yanlışlar, yukarıda sayılanlar dahil birçok konudaki tespitlere olumsuz olarak
yansır.
Dolayısıyla, “Biz Kimiz?” anketinin örneklemindeki, gelir dağılımı
oranlarındaki yanlışların, belirtilen konulardaki tespitlere de yansımış olduğunu kabul etmek gerekir.
2. Anket örnekleminde, eğitim düzeyi dağılımı (KONDA, s.7) 2000 yılı
Nüfus Sayımı TÜİK verileriyle karşılaştırmalı olarak aşağıda verilmiştir.
TÜİK oranları, 22 Ekim 2000 yılı Genel Nüfus Sayımı verilerine
dayanmaktadır (s.152). Anket oranları, 16 Eylül-15 Ekim 2006 tarihleri
arasında gerçekleştirilen anket verileridir.
TÜİK ve anket oranlarını karşılaştırmalı olarak değerlendirirken, üzerinde önemle durulması gereken bir husus mevcuttur.
Anket örneklemi eğitim düzeyi dağılımı verileri, TÜİK verileriyle
karşılaştırıldığında, bir ölçüde de olsa, benzerlik göstermektedir.
[170]
Ancak, bilimsel bir tespit olarak, eğitim düzeyinin, gelir düzeyiyle
bağlantılı olduğu, gelir düzeyi düştükçe eğitim düzeyinin de düştüğü
gerçeği karşısında, anket verileri ile TÜİK verileri arasındaki yakınlığı
açıklamak güçtür.
TÜİK verileri, hane halkı gelir düzeyleri, cinsiyet, yaş grupları, kırsal kesim, kentsel kesim nüfus oranları gibi eğitim düzeyi dağılımını da, Türkiye
nüfusunun “belirli” bir kesimini değil, ayırımsız olarak, Türkiye genelini yansıtmaktadır.
Anket verileri ise, bir önceki bölümde açıklandığı üzere, Türkiye'nin
“genelini” değil, “belirli” bir kesiminin, %87 gibi büyük bir oranla “yoksul” ve “dar gelirli” kesiminin görüş, eğilim, tutum ve değerlerini yansıtmaktadır.
Bilimsel bir tespit olarak, eğitim düzeyi- Türkiye genelini kapsanin, gelir düzeyinin düşmesiyle düştüğü yan bir anketin örneklegerçeği5 karşısında, anketteki, eğitim düzeyi minde mevcut illerin
ile ilgili oranların, TÜİK oranlarının çok aldoğru nüfus oranlarıyla
tında çıkması gerekirdi.
ve doğru nüfus özellikle2000 yılı TÜİK verileriyle karşılaştırıldığında, anketteki eğitim düzeyine ulaşabilmek için, riyle temsil edilmemeleri
Türkiye'de eğitim alanında, aradan geçen 6 yıl- ve iller arasındaki oranda âdeta, “devrim” niteliğinde fevkalâde bir ge- larda çelişki, dengesizlik,
lişme yaşanmış olması gerekir ki, bunun böyle örneklemi, dolayısıyla
olmadığı bilinmektedir.
anketi geçersiz kılar.
Bu durum karşısında, TÜİK verileri esas olduğuna göre, anketteki, eğitim düzeyi oranlarını gerçekçi ve doğru bulmak mümkün değildir.
KONDA A.Ş.'nin bu konuya açıklık getirmesi gerekir.
3. Ankette, örneklemle ilgili verilen bilgide, görüşme yapılan mahalle
ve köy sayısı, 2.685 olarak verilmekte, bu sayının 2.286'sı kent, 399'u kır olarak belirtilmektedir (KONDA, s.3). Milliyet Gazetesi'nde 19-26 Mart
2007 tarihlerinde “Biz Kimiz?” başlığıyla yayımlanmış olan anket örneklemini oluşturan “denek” sayısı ise 23.612 olarak veriliyor (s.4).
5
Bu gerçek, ankette şu şekilde ifade edilmiştir. “Eğitim durumu en düşük bölgelerimiz, aynı
zamanda da hane halkı sayısı en yüksek ve en düşük gelirle yaşamaya çalışan bölgelerimizdir.”
[171]
Ali Tayyar Önder
Ankette, toplam 2.695 olarak verilen mahalle ve köy sayısı, biri Türkiye
genelini temsilen 79 ilde yapılan “Biz Kimiz?” anketi ile TÜİK verilerine
göre 2010 yılında nüfusları 1 milyonu aşacak olana 13 ili temsilen yapılan
toplam 14 ankette görüşülen yerleşim birimleri sayısıdır (s.4).
Ankette, ne illeri temsilen yapıldığı belirtilen anketlerdeki, ne de “Biz
Kimiz?” anketinde, “toplam” 399 olarak verilen “kır” biriminin, anketlere
dağılımı belirtilmemiştir.
Her birimde 18 görüşme esasıyla, 399 kır biriminde (köy?) kapılan görüşme sayısı 7.182 olmaktadır.
Ankette, “Çalışma Durumu” bölümünde
Türkiye'de birçok dini
(s.10), “tarımda” çalışanları oranı %18,85 olarak verilmiştir. Bu oran esas alınırsa, ankette,
grubun, etnik grubun,
kırsal
kesimin, oransal olarak, önemli ölçüde
hatta bir ölçüde siyasî
eksik temsil edildiği tespit edilir. Güncel verigrupların nüfus olarak
lerle, 2006 yılı itibariyle, kırsal nüfus oranı yaklaAnadolu'daki coğrafî
şık %30-32'dir. Bu durumda, ankette, kırsal kedağılımı “heterojendir”. sim, en az %376oranında eksik temsil edilmiş olmaktadır ki, bu oranda eksik bir temsil, anketin
örnekleminin geçerliliğini önemli ölçüde zedeler.
Bu sayı, söz konusu 14 anket arasında hangi oranda dağıtılırsa dağıtılsın,
Türkiye'de yaklaşık %68 kent, %32 kır olan nüfus dağılımını yansıtmaz.
Dolayısıyla, örneklemin kent ve kır dağılımını tartışma konusu yapmaktan çıkarmak için, anketlerdeki kent ve kır nüfus oranlarının açıklanması gerekmektedir.
4. Ankette, Türkiye'de 18 yaş ve üstü “yetişkin” nüfus esas alınmıştır
(seçmen). TÜİK verisi olarak bu nüfus 48.709.000 kabul edilmiştir. Anket
kapsamındaki il sayısı 79'dur.
7
Anketteki üç bölgenin örneklemlerine bakıldığında, bu bölgelerde çok
sayıda ilin doğru nüfus oranlarıyla temsil edilmediği görülmektedir. Ayrıca,
illerin yetişkin nüfus oranları karşılaştırıldığında, birçok ilin, örneklemde
“dengesiz” temsil edildiği tespit edilmektedir.
Örneğin, Sivas ili kapsamındaki yetişkin nüfusun, Türkiye'deki yetişkin nüfus içindeki oranı göz önüne alındığında, Sivas'ın, örneklemde, yakla6
%30 - %18,85 = 11,15 ÷ 30 = %37.
Sayın Tarhan Erdem'in tarafıma göndermiş olduğu üç bölgenin (7, 8, 12) örneklemlerinde yer
alan 26 il.
7
[172]
şık yarıya yakın oranda eksik temsil edildiği görülmektedir.
Buna karşın, yetişkin nüfusu Sivas'ın yaklaşık sekizde biri(1/8) olan Ki8
lis, örneklemde, Sivas'tan daha yüksek oranla temsil edilmektedir.
Bir anket örnekleminin geçerli olabilmesi için en temel şartlarından biri, hedef kitlenin, yerleşim birimlerinin, illerin, grupların nüfus özellikleri
itibariyle, örneklemde doğru oranlarla temsil edilmesidir. Bu temel şartın
ihlâli durumunda, anket sonuçlarının gerçeği yansıtması mümkün değildir.
Dolayısıyla, böyle bir anket geçerli kabul edilemez.
Özetle, Türkiye genelini kapsayan bir anketin örnekleminde mevcut
illerin doğru nüfus oranlarıyla ve doğru nüfus özellikleriyle temsil edilmemeleri ve iller arasındaki oranlarda çelişki, dengesizlik örneklemi, dolayısıyla anketi geçersiz kılar.
Ayrıca, etniklik, dini inanç, siyaset vb. Türkiye'nin böylesine
farklı konuları birlikte kapsayan “çok amaçlı” “heterojen” toplumsal
anketlerde, geçerli bir örneklem oluşturulabil- yapısı karşısında, özelmesi için çok daha özenli olmak gerekir.
likle, Türkiye'deki etnik
Bu husus, Türkiye'nin toplumsal yapısıyla ilgili anketler için çok daha önemlidir. ve dini grupların nüfusÇünkü, Türkiye'de birçok dini grubun, larını, sayım dışında, teetnik grubun, hatta bir ölçüde siyasî grup- sadüfî örnekleme dayalı
ların nüfus olarak Anadolu'daki coğrafî da- anketlerle tespit etmek
ğılımı “heterojendir”.
güçtür, esasen mümkün
Örneğin, Orta Anadolu'da, Çorum, Si- değildir.
vas, Tokat, Amasya, Yozgat gibi illerde, değişik oranlarda da olsa önemli bir alevi nüfus
mevcuttur. Buna karşın, aynı bölgedeki Çankırı, Kayseri, Niğde,
9
Aksaray, Kırıkkale, Eskişehir gibi illerde alevi nüfus yoktur.
Bir başka örnek olarak, siyasî tercih ve dini inanç gruplarının nüfuslarını
tespit amaçlı bir anketin örnekleminde yer alan illerden, örneğin, Sivas'ın
eksik oranla, Sivas'ın üçte biri(1/3) kadar 18 yaş ve üstü(yetişkin) nüfusa
sahip Karabük'ün, Sivas'la aynı oranla, örneklemde Tokat'ın eksik oranla,
Tokat'ın ikide biri(1/2), Sivas'ın 1,8'i kadar yetişkin nüfusu olan Aksaray'ın, Tokat'a yakın, Sivas'la eşit oranla temsil edildiği bir örneklemle alınacak sonuçlar, alevi nüfusun eksik tespit edilmesine neden olur.
8
9
TÜİK, 2006. Yetişkin nüfus: Türkiye geneli, 48.661.000. Sivas, 480.923, Kilis, 60.361
Hiç yoktur anlamında değil, önemsenecek bir oranda yoktur anlamındadır.
[173]
Ali Tayyar Önder
Çünkü, Aksaray ve Karabük'te alevi nüfus yoktur, buna karşın Sivas
ve Tokat'ın nüfuslarının yaklaşık %20'si alevidir.
Ayrıca, bir anketin örnekleminde, bu illerin yukarıda belirtildiği şekilde,
doğru oranlarla temsil edilmemeleri halinde, bu iller itibariyle CHP'nin oyları düşük, AKP'nin oyları “yüksek” tespit edilmiş olacaktır. Çünkü, bu illerde, AKP oyları Türkiye ortalamasının çok üstünde, CHP oyları Türkiye ortalamasının çok altındadır.10
Bunun gibi, anadil nüfusu belirlemeye yöAnkette, verilerin yanlış nelik bir ankette, Türkiye'de Arapça'nın en yaytemelde değerlendirilme- gın olduğu Mardin ilinin, Şanlıurfa'nın, Siirsi ve Kürt nüfus ve Türk t'in, Hatay'ın eksik oranlarla temsil edildiği bir
örnekleme dayalı bir ankette, anadili Arapça onüfus belirlemesinde
lan nüfus eksik tespit edilir.
“farklı” ölçütler uygulanAyrıca, Anadolu'da, küçük gruplar olsalar
ması sonucu,Türk nüfus, da, Şiilerin, Nusayrilerin, Şafilerin, Zazalaolması gerekenden yakla- rın, Çerkeslerin, Lazların ve de büyük grup
nüfus olarak coğrafî dağılımı
şık %10, Kürt nüfus ol- olan Kürtlerin de
11
ması gerekenden yaklaşık “heterojendir”.
Ayrıca, özellikle, büyük metropol kent%44 fazla gösterilmiştir.
lerde, belirli etnik ve dini gruplar belirli mahal12
lelerde, semtlerde yoğunlaşmışlardır.
Burada, konuyla ilgili belirtilmesi gereken önemli bir husus, Türkiye'de,
bazı dini ve etnik grupların, laiklik, AB'ye bakış, milliyetçilik, siyasî eğilim gibi toplumsal konularda “belirli” bir eğilim, anlayış, tutum ve davranışlara sahip olmalarıdır.
Hatta, Türkiye'de önemli sayılacak bir seçmen nüfus, coğrafî bölgeler
ve yöreler itibariyle heterojen bir dağılım gösterir. Örneğin, DYP'nin oyla10
CHP'nin 2002 seçimlerindeki oyu, Sivas'ta %16, Tokat'ta %19,7 buna karşılık Aksaray'da %11,3,
Karabük'te %10,8'dir. AKP'nin oyu ise, Türkiye ortalamasından çok daha yüksek olarak Sivas'ta
%45,1, Tokat'ta %44, Aksaray'da %48,1, Karabük'te %45,2'dir.
11
Şiiler: Iğdır, Kars, Nusayriler: Hatay merkez ve Samandağ, az oranlarda Mersin, Tarsus, Adana,
Şafiler: Güneydoğu Anadolu, Zazalar: değişik oranlarda Tunceli, Bingöl, Erzincan, Urfa/Siverek, Elazığ/Palu, Erzurum/Hınıs, Diyarbakır merkez ve 6 ilçesi, Lazlar: Rize-Hopa çevresi, Çerkesler: az oranlarda Samsun, Tokat, Amasya, Çorum, Sivas, Yozgat, Adana/Reyhanlı, Balıkesir.
12
ANKARA: örnek olarak, Aleviler: Dikmen (Keklikpınarı üstü), Tuzluçayır, Ege Mah. Nato
Yolu, Seyran Murat Mah., Çankaya Yıldız, İSTANBUL: örnek olarak, Aleviler: Okmeydanı, Küçükçekmece, Pendik, Sultanbeyli, Esenler, Lazlar: Sarıyer, Kürt kökenliler: Ümraniye, Kartal,
Eminönü, Bağcılar, Küçükçekmece, Gaziosmanpaşa, Boşnaklar: Bayrampaşa, İZMİR: örnek olarak, Kürt kökenliler: Narlıdere, Buca, Konak, Torbalı, ÇORUM: aleviler: Milönü semti.
[174]
rı, bir zamanlar DP'nin kalesi olarak bilinen İç Ege'de, MHP'nin oyları Orta Anadolu'da, DTP'nin oyları Güneydoğu Anadolu'da (Kilis hariç), Tür13
kiye ortalamalarının üstündedir.
Sonuç olarak,
Türkiye'nin böylesine “heterojen” toplumsal yapısı karşısında, özellikle, Türkiye'deki etnik ve dini grupların nüfuslarını, sayım dışında, tesadüfî örnekleme dayalı anketlerle tespit etmek güçtür, esasen mümkün değildir. Bu tür anketlerle, etnik ve dini grupların nüfusları hakkında ancak
uzman bir tahlille, sadece “kaba” bir fikir sahibi olmak mümkündür.
Temel bir şart olarak, bir anketin geçerli
olabilmesi için, anketin örnekleminin, anketin Ankette, etnik grup nükonusuyla ilgili grubu ya da kitleyi(hedef kitle) fusları, yanlış olan anadil
nüfus özellikleri itibariyle doğru temsil etme- ölçütü yerine, doğru osi gerekir. Bu şartı sağlamayan örnekleme dayalı lan, kişinin iradî kabulübir anket geçerli değildir.
ne dayalı tanımla belirBuraya kadar yapılan açıklamalar, verilen örnekler, bir anket örnekleminde hedef lenseydi, Türk nüfus 60
kitlenin nüfus özellikleriyle doğru şekilde milyon 23 bin olacaktı.
temsil edilmesinin ne kadar büyük önemi
haiz, örneklem “geçerliliğinde” ne kadar belirleyici olduğunu ortaya
koymaktadır.
Milliyet Gazetesi, “Biz Kimiz?” anketinin 26 ili kapsayan 3 bölge verilerine bakıldığında(toplam 12 bölge), anketin örnekleminde, bu temel şarta uyulmadığını, bu bölgelerdeki illerin büyük çoğunluğunun, yetişkin nüfus itibariyle, Türkiye'deki toplam yetişkin nüfus içindeki paylarıyla doğru
oranlarla temsil edilmedikleri görülmektedir.
Ayrıca, nüfus olarak “farklı” dini ve etnik özelliklere sahip birçok ilin,
örneklemde çelişkili ve dengesiz oranlarla temsil edildikleri tespit edilmektedir.
Bu durum, anketin örnekleminin geçerliliğinin büyük ölçüde zedelendiğini göstermektedir.
13
2002: DYP; İç Ege: Balıkesir %22,1, Muğla %22,7, Aydın %19,8, Manisa %19,2, Çanakkale
%16,9, Kütahya %12,2, Burdur %20, Isparta %19, Denizli %18, Afyon %13,7 (Türkiye ortalaması
%9,5). CHP: Trakya; Kırklareli %38,8, Tekirdağ %27,1, Edirne %22,3(Türkiye ortalaması %19,4).
Orta Anadolu: AKP; Konya %55, Kayseri %54,4, Yozgat %51,1, Çankırı %49,9, Çorum %48,4,
Sivas %45,1, Tokat %44, Nevşehir %43,6(Türkiye ortalaması %34,3). MHP; Kırşehir %21,9,
Çankırı %14,1, Nevşehir %12,4, Yozgat %12,9, Kayseri %11,4, Akşehir %11,4, Kırıkkale %14,1
(Türkiye ortalaması %8,4).
[175]
Ali Tayyar Önder
Anket örnekleminin bütünün “geçerliliğinin” değerlendirilebilmesi için,
anket örneklemiyle ilgili 79 ili kapsayan tüm verilerin, görüşme yapılan
bütün mahalle ve köylerin, denek sayılarının açıklanması gerekmektedir.
Ancak, buraya kadar açıklanan nedenlerle “Biz Kimiz?” anketinin örnekleminin geçerli kabul edilmesi mümkün görülmemektedir.
B. Türk nüfus az gösterilmiştir
Ankette, verilerin yanlış temelde değerlendirilmesi ve Kürt nüfus ve Türk nüfus belirlemesinde “yanlış” ölçütler uygulanması sonucu,
Türk nüfus olması gerekenden yaklaşık %10,
Kürt nüfus olması gerekenden yaklaşık %76
oranında fazla gösterilmiştir.
Bu yanlışın temel nedenlerinden biri, etnik
kimlik tanımında aslî ölçütün “kişinin kendi iradî kabulüne dayalı “kendi kimlik tanımı” olduğunun, gerek etnik nüfus belirlemelerinde,
gerek etnik yapı değerlendirmelerinde bilimsel
olarak geçerli “tek” ölçütün bu tanıma dayalı
nüfus olduğunun dikkate alınmamış olmasıdır.
1. Ankette, kişinin kendi iradî kabulüne dayalı gerçek(reel) etnik grup
nüfusunun tespitine yönelik soru mevcuttur ve soru şöyledir “Hepimiz
Türk vatandaşıyız, ama değişik kökenlerden, yörelerden olabiliriz,
siz kendinizi, kimliğinizi ne olarak biliyorsunuz veya hissediyorsunuz?” (22 Mart, s.14)
Ankette, seçenek verilmeyerek, cevabı tamamen kişinin kendisine
bırakılan bu açık uçlu soruya verilen cevaplar gruplandırılarak, Kürt, Zaza,
Arap, Kafkas Kökenli, Balkan Kökenli, Gayrimüslim, Roman, Genel
Tanımlayanlar ve anlaşılması mümkün olmayan şekilde, Türkler, “Türk”
ve “Türk kökenli” olarak 2 ayrı grup olarak tasnif edilerek, 9 etnik grup
belirlenmiş (25 Mart, s.12) bu grupların nüfusları 18 yaş ve üstü yetişkinler
için sayısal ve oransal olarak tespit edilmiştir. (22 Mart, s.14)
Bu soruya cevap olarak, kendi kabul ve hissiyatıyla, benimsemesiyle “Türküm” diyenlerin oranı %81,33 olmuştur.
Anketteki bu tespite rağmen, etnik nüfus belirlemesinde bilimsel geçerliliği olmayan “anadil” esas alınmış, ancak, anketin kendi verisi olarak, ana-
Kürt ve Türk nüfus tespitinde uygulanan, farklı
standardın mahiyetini
göstermek bakımından,
yanlış olan anadil ölçütünün Türk nüfus tespitinde uygulanması halinde,
Türk nüfusun ne olacağına bakmak anlamlı
olacaktır.
[176]
dili Türkçe olan yetişkin Türk nüfusun %85 olan oranı, kabul edilemez bir şekilde %78,1'e indi14
rilmiş ayrıca, ankette, toplam nüfus içinde %66
olarak kabul edilen, “yetişkin” Türk nüfus oranı, Türk nüfusun aleyhine %68,56 olarak uygulanarak, Türk nüfus, bütünüyle yanlış olarak, 55
milyon 484 bin olarak hesaplanmıştır.15
Ve ayrıca, bu nüfus Milliyet Gazetesi'nde 484
bin eksikle 55 milyon olarak verilmiştir. (22 Mart,
s.14)
Ankette, Türk nüfus, bilimsel olarak geçerli olmayan olan anadil ölçütü yerine, doğru olan, kişinin iradî kabulüne
dayalı tanımla belirlenseydi, anket tespiti olarak, Türk nüfus 60 milyon 23
16
bin olacaktı. Bu nüfusla, “ankette” tespit edilen Türk nüfus arasındaki
fark, sayısal olarak 4 milyon 539 bin, oransal olarak ise, %7,56'dır. (eksik)
4. Ayrıca, anlaşılması mümkün olmayan bir yanlış olarak, ankette, kendisini Türkmen, Müslüman Türk, Asya Türk boyundan, Anadolu
Türk boyundan, Yörük, Azeri vb. kimliklerle tanımlayan ve “Türk kökenli” başlığı altında “farklı” bir grup gibi sunulan(22 Mart, s.14) ve anketteki tespitle toplam nüfusları 2 milyon 25 bin olan(Etnik Kökene göre
nüfus tablosu, 25 Mart, s.12), özbeöz Türk olan insanlar Türk nüfusa dahil
edilmemiştir.
Bu özbeöz Türk nüfusun eklenmesiyle, anketin kendi verileriyle,
gerçek Türk nüfus 62 milyon 48 bin olmaktadır ki, bu nüfus Türkiye
nüfusunun %85,03'üdür.
Bu gerçek karşısında, anketteki yanlış ve geçersiz hesaplamayla,
Türkiye'deki toplam Türk nüfus, 55 milyon hesaplanarak sayısal olarak 6
14
Türk nüfusunun anadil temelinde %78,1'e indirilmesi, başlı başına başka bir büyük yanlıştır.
Çünkü, anadili Türkçe olanların nüfusu(Türkçe + Türk dilleri) anketin kendi verileriyle
%84,82'dir. (22 Mart, sf.15, 25 Mart, s.12). 22 Mart 2007 tarihli Milliyet'te bu oran, manşet
olarak “Türkiye'nin %85'i anadilim Türkçe diyor” başlığıyla verilmiştir. (s.15)
15
Ankette, Türk nüfus hesaplaması: Türkiye'deki toplam yetişkin nüfus (48.709.000) x %78 =
38.043.000 ÷ (68,56 ÷ 100) = 55 milyon 488 bin'dir. Türk nüfus, anket kabulü olan %66
yetişkin nüfus oranıyla tespit edilseydi, 38.043 ÷ (66 ÷ 100) = 57 milyon 641 bin olurdu.
Kendi iradi kabulüyle Türküm diyenlerin oranı %81,33'dür. Bu oranla “yetişkin” Türk nüfus
toplam yetişkin nüfus (48 milyon 709 bin) x %81,33 = 39 milyon 615 bin x 0,66 = 60 milyon
23 bin'dir.
60 milyon 23 bin - 55 milyon 484 bin (ankette hesaplanan Türk nüfus) = 4 milyon 539 bin
(eksik) Oran olarak; 4,539 milyon ÷ 60,023 milyon = %7,56 (eksik)
[177]
Ali Tayyar Önder
milyon 564 bin, oransal olarak %10,6 eksik gösterilmiş olmaktadır.17
Türk nüfusun hesaplanmasında bu boyutta bir yanlışı ne açıklamak ne anlamak ne de kabul etmek mümkündür.
C. Ankette Kürtlerin nüfusu fazla gösterilmiştir
Ankette “…siz, kendinizi, kimliğinizi ne olarak biliyorsunuz veya
hissediyorsunuz?” sorusuna Kürt cevabı veren “yetişkinlerin” oranı
%8,61 olarak tespit edilmiştir.
Ancak, ankette, kişinin kendi iradî kimlik kabulüne dayalı bu oran
bir kenara bırakılarak, Kürt nüfus tespitinde, “farklı” bir ölçüt uygulanmış,
bilimsel hiçbir geçerliliği olmayan “anadil” nüfusu esas alınmıştır.
Önceki bölümlerde araştırma verilerine dayalı olarak açıklandığı
gibi, kişinin kendi hissiyat ve kabulüne dayalı “geçerli”(reel) grup
nüfusu, anadil nüfusunun çok altındadır.18 (bkz. s.3)
Söz konusu, “kendinizi ne hissediyorsunuz?” sorusuna verdiği cevapta kişi, kimliğini, kendi gerçeğini, anadilini, kökenini bilerek, bilinçli olarak tanımlamıştır. Bu soruya, cevap verenler içinde, anadilinin Zazaca, Arapça olduğunu bilen, ancak kendisini Kürt olarak tanımlayanlar
olduğu gibi, anadilinin Zazaca ya da Kürtçe olduğunu bilerek kendisini
Türk ya da T.C. vatandaşı olarak tanımlayanlar ya da anadili Türkçe olup
da kendisini dünya vatandaşı, hatta, Osmanlı olarak tanımlayanlar da
mevcuttur. (anket, s.15, 20)
Söz konusu soruya verdiği cevapta kişi, köken, anadil, dahil kendisiyle ilgili tüm gerçekleri bilerek, değerlendirerek; kendi kabulü, hissiyatı, benimsemesi olan kendi kimlik tanımını bilinçli olarak ortaya koymuştur.
Bu gerçek karşısında, “kişinin iradî kabulünü” yok sayarak ona
dışarıdan kimlik biçmenin mantığını anlamak mümkün değildir. Bu
insan haklarına aykırıdır, bilime aykırıdır.
Bu, anketin 14. sayfasında açıklanan, kendi ilkesine de aykırıdır. Bu sayfada, “siz kendinizi ne biliyorsunuz veya hissediyorsunuz?” sorusunun gerekçesi açıklanırken şöyle denilmektedir “Araştırmada kendi bildiğimiz veya yaygın adlandırmalar yerine, halkın kendisini nasıl bildiğine, nasıl tanıtmak istediğine “önem verdik”. Bunun için kimliğe
dair sorduğumuz sorularda seçenek sunmadık, yönlendirme yapmadık.”
17
18
62,048 milyon 55,484 milyon = 6,564 milyon ÷ 62,048 milyon = %10,56 (eksik)
1993 KONDA, İstanbul, Tesev, Dicle Üniv. Öğr. Gör. Resul Erkan, Sesar, bkz. s.3
[178]
Anketteki etnik kimlik ve etnik nüfus belirlemelerindeki yaklaşım, ankette vurgulanan ilkeyle taban tabana zıttır. Ankette, etnik kimlik tanımlarında, halkın tanımları bir kenara bırakılmış, kimlikler, halkın gıyabında, anket ekibi tarafından tanımlanmıştır. Hesaplar, kendi sübjektif kabullerine
dayandırılmıştır.
Sonuç olarak, ankette, Kürt nüfusun belirlenmesinde esas alınması gereken, “kendisini Kürt olarak tanımlayanların” sayısıdır(reel). Bu sayı
ankette, 18 yaş ve üstü “yetişkinler” için oransal olarak %8,61 tespit edilmiştir.
1. Ancak, başta da belirtildiği gibi, Kürt nüfusun hesaplanmasında “kişinin kendi iradî ka- Türkiye'de, Kürt nüfus
bulüne, “kendi hissiyatına” dayalı Kürt nüfus belirlemelerinde sık rasttespiti yok sayılarak, Kürtlerin nüfusu, bilimsel lanan bir yanlış olan
olarak bütünüyle geçersiz olan “anadil” ölçütü- Zazaların, Kürt kabul
ne dayandırılmıştır.
edilmesi, üzerinde
Kürtçe anadil tespiti yapılırken, anadilinin
durulması gereken bir
Kürtçe olduğunu ifade eden nüfusa, anadili
Kürtçe olup da, “kendi hissiyatına dayalı” husustur.
kimlik olarak Türklüğü, T. C. Vatandaşlığını,
Müslüman Türklüğü, Araplığı, Dünyalılığı vb. benimseyenlerin nüfusları ve ayrıca, başka büyük bir yanlış olarak, anadili Zazaca olan ve kendisini Zaza olarak tanımlayanlar eklenerek, 18 yaş ve üstü “yetişkin” Kürt
nüfus oranı %13,4'e çıkarılmıştır.19(22 Mart, s.14) Bu nüfusa 18 yaş altı nüfus
eklenerek Türkiye'deki toplam Kürt nüfus %15,68 oranıyla 11 milyon 445
bine çıkarılmıştır.(22 Mart, s.14)
Böylesine yanlış etniklik anlayışı ve hesaplama yöntemiyle belirlenen
Kürt nüfus gerçeğe uygun olmayıp, bilimsel olarak bütünüyle geçersizdir.
2. Ankette, Kürt nüfus belirlemesinde, geçerli olan, kişi kabulüne dayalı %8,61 oranı esas alınmış olsaydı “yetişkin” Kürt nüfus, 6 milyon 524
bin yerine, sayısal olarak 2 milyon 330 bin, oransal olarak %35,71 daha az,
4 milyon 194 bin olurdu. Bu yetişkin nüfus temelinde Türkiye'deki gerçek
Kürt nüfus 7,9 milyon olarak20 tespit edilirdi.(Bu hesapla Kürt nüfus
%44,8 oranında fazla gösterilmiş olmaktadır.)
19
Zazalar Kürt değildir. Bkz. sf.12, 13
Toplam yetişkin nüfus (48 milyon 709 bin) x %8,61 = 4 milyon 194 bin. Anketteki yetişkin
Kürt nüfus (6,524 milyon) 4,194 milyon = 2,330 milyon. 2,330 milyon ÷ 6,524 milyon = 35,71.
Toplam Kürt nüfus 4,194 milyon ÷ (53 ÷ 100) = 7 milyon 913 bin
20
[179]
Ali Tayyar Önder
Ancak, ankette, toplam nüfus içinde %53 olarak kabul edilen “yetişkin”
Kürt nüfus oranı, Doğu Anadolu için doğru kabul edilebilirse de, Türkiye
geneli için geçerli olmayıp daha yüksektir.21 Ayrıca, Kürt nüfusa eklenen
Zazalar Kürt değildir.
Gerçek Kürt nüfus ise, bu oranın %60 olarak düzeltilmesiyle ve de
Kürt nüfusa eklenen, Kürt olmayan Zaza nüfusun çıkarılmasıyla, anketin “kendi verilerine” dayalı olarak Türkiye'de toplam Kürt nüfus
22
azamî 6,5 milyon olarak tespit edilir. (1925 yılından 2006 yılına kadar
yapılan araştırmalar ortalaması olarak, Türkiye'deki Kürt nüfus, yaklaşık 5
milyon civarında tespit edilmektedir.)
Dolayısıyla ankette, Kürt nüfus, anketin kendi verileriyle, sayısal
olarak 4 milyon 945 bin, oransal olarak yaklaşık %76 “fazla” gösterilmiş olmaktadır.
Kürt nüfusun, anketteki hesaplanma mantıDoğu ve Güneydoğu
ğını anlamak ve kabul etmek mümkün değildir.
Anadolu'nun, Kürtlerin Dolayısıyla, ankette belirlenen Kürt nüfus yançoğunluk olduğu birçok lış ve geçersizdir.
3. Türkiye'de, Kürt nüfus belirlemelerinde
yöresinde, iktisadi, ticarî
hayatın, komşuluk, akra- sık rastlanan bir yanlış olan Zazaların, Kürt kabul edilmesi, üzerinde durulması gereken bir
balık ilişkilerinin bir ge- husustur.
reği olarak, Kürtçe,
Zazaların Kürt olmadığı birçok araştırArapların, Zazaların,
mayla ortaya konulmuş bilimsel bir gerçektir.
Örneğin, 21. yüzyılın dilbilim dehası kabul ediTürklerin ikinci dilidir.
len Prof. Dr. Goiçhie Kojima, Kürdolojinin
babası kabul edilen Prof. V. Minorsky, David
Mc Kenzie, Haddank, Sasuni bu gerçeği makale ve kitaplarında ortaya
koymuşlardır.23
Zazaca ve Kürtçe ayrı diller olup, bugün Türkiye'de Zazaca ve Kürtçe konuşarak anlaşabilen 2 kişi dahi bulmak mümkün değildir.
21
Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü saptamalarına göre, Kürt nüfus doğurganlık
hızı Batı'ya gidildikçe azalmaktadır. Taha Akyol, Milliyet, 23 Mart 2007. KONDA A.Ş.'ye göre,
Güneydoğu'da bir çatı altında 6'dan fazla kişinin barındığını, kalabalık ailelerin oranı %49,6'dır.
Ama, İstanbul'daki Kürtlerde kalabalık aile oranı %35'e düşüyor.
22
Toplam yetişkin nüfus (48,709 milyon) x %8,61 = 4,194 milyon ÷ (60 ÷ 100) = 6,99 milyon
Zaza nüfus = yaklaşık 6,5 milyon (Kürt nüfus).
23
Geniş bilgi için bkz. Ali Tayyar Önder, Türkiye'nin Etnik Yapısı, Halkımızın Kökenleri
ve Gerçekler, 37. baskı, Zazalar bölümü, s.247.
[180]
Alevi Zaza ve Alevi Kürtlerin “asli” kimlik itibariyle “Türk” oldukları,
kendisi Zaza olan araştırmacı yazar Sayın Cemal Şener'in Aleviliğin Etnik Kimliği isimli kitabında belgelerle açıklanmış ve Alevi Zazaların 60 yaş
üstü grubunun “Türklüklerini” bir “çığlık” olarak kamuoyuna sunmuştur. Sayın Cemal Şener'in söz konusu kitabı, Milliyet Gazetesi tarafından,
promosyon eki olarak yaklaşık 100.000 adet tüm Türkiye'ye dağıtılmıştır.
24
Konu geniş bir bölüm olarak kitabımda da değerlendirilmiştir.
Osmanlı'dan günümüze Devletin ve halkın Zazaları Kürt olarak görmesine, Zazalara Kürtlük telkin etmesine rağmen, Zazalar kimliklerinde
direnmişlerdir. Zazaların “aslen” Türk olduğunu belgelerle savunmuş olan, Varto Tarihi'nin yazarı Mehmet Şerif Fırat gibi Zaza önderleri katledilmişlerdir. Yoğun bölücü baskılara rağmen, bugün, Zazalar büyük bir
çoğunluk olarak Kürtlüğü reddetmektedirler.
Ayrıca, bugün Zazalar arasında ciddî bir Türklük akımı yayılmakta,
Zazalar, Türk Bayrağına Saygı Mitingleri'nde “Zaza Türkleri” diye
pankart açmaktadırlar. Zaza nüfusun yoğun olduğu Siverek'te “Zaza
Türkleri Derneği” kurulma aşamasındadır.
Dolayısıyla, ankette kendisini, Zaza olarak tanımlayanların, Zazayım
diyenlerin Kürt nüfusa eklenmesi, mantıkla açıklanması ve kabulü mümkün
olmayan vahim bir yanlıştır.
4. Milliyet Gazetesi'nin 22 Mart tarihli sayısında, “Sayılar tarihi gelişime uygun” başlığı altında, anketle ilgili olarak verilen bilgide “KONDA'nın Milliyet için yaptığı araştırmada da, “anadil” ve “bilinen ikinci
dil” konusundaki sorulara Kürtçe cevabı veren yetişkinlerin oranı
%11,97'dir” denilerek Kürt nüfusun belirlenmesinde, anadilin yanında “ikinci dilin” de esas alındığı belirtilmiştir.
Kişinin kendi iradî kimlik tanımında, değil “anadilin”, “köken aidiyetinin” dahi birincil belirleyici etmen olmadığı gerçeği karşısında “ikinci
dili” etnik kimlik ölçütü kabul etmek ve etnik grup nüfusunu belirlemede
böyle bir ölçüte dayanmak hiçbir bilimsel geçerliliği olmayan yanlış bir kabuldür.
Araştırmalarla tespit edilmiş, bilinen bir gerçek olarak, Doğu ve
Güneydoğu Anadolu'da, Kürtlerin çoğunluk olduğu birçok yörede,
iktisadî, ticarî hayatın, komşuluk, akrabalık ilişkilerinin bir gereği olarak,
Kürtçe, Arapların, Zazaların, Türklerin ikinci dilidir.Örneğin,
24
Geniş bilgi için bkz. Ali Tayyar Önder, Türkiye'nin Etnik Yapısı, Halkımızın Kökenleri
ve Gerçekler, 37. baskı, Zazalar bölümü, s.247.
[181]
Ali Tayyar Önder
Mardin'de, Siirt'te, Şanlıurfa'da, Kürtler'in çoğunluk olduğu yörelerdeki
Arapların hemen hepsinin ikinci dili Kürtçe'dir. Hatta, birçok yörede, çoğunluk, Kürtçe, Arapça, Türkçe olmak üzere 3 dillidir.
Bu gerçek karşısında,
İkinci dilin etnik kimlik ölçütü olarak değerlendirilmesi ve “ikinci dili” Kürtçe olan Arapların, Zazaların, Türklerin nüfusunun Kürt
nüfusa eklenmesi, kabulü mümkün olmayan bir yanlıştır.
Ayrıca,
Anketin söz konusu bölümünde, anadil ve ikinci dil toplamı olarak verilen %11,97 oranı, Devlet İstatistik Enstitüsü'nce(DİE), 1927 yılından
1965 yılına kadar yapılan 7 Genel Nüfus Sayımı'ndaki anadil ve ikinci dil
tespitleri ile karşılaştırılarak, bu oranın (%11,97) “tarihsel gelişime uygun
olduğu” belirtilmiştir.
Bu, gerçeğe aykırı yanlış bir tespittir.
DİE verileri, anadili ve ikinci dili Kürtçe olan nüfusun 38 yıllık süreç
içinde oransal olarak fazla değişmediğini ortaya koymaktadırlar(Önemsiz,
küçük değişmeler dışında).
Örneğin, DİE'nin söz konusu verileri olarak son 10 yılın(1955, 1960,
1965) ortalaması yaklaşık olarak, oransal %8,50'dir. KONDA anketindeki
%11,97 oranı, bu oranla karşılaştırıldığında 3,7 puanlık bir “sıçrama”, oransal olarak %40,82 gibi fevkalâde büyük bir artış söz konusudur.
Bu tespit karşısında %11,97 oranının “tarihsel gelişmeye uygun” olduğunu kabul etmek mümkün değildir.
Bu hususu kendisine ilettiğim sayın Tarhan Erdem, gazetedeki ayrıntılı
açıklamaya rağmen, ikinci dilin ölçüt olarak kullanılmadığını, %11,97'nin
“anadil” oranı olduğunu, ifade etmiştir.
Ancak, %11,97 oranı, DİE'nin Kürtçe anadil verileriyle daha da fazla
çelişmektedir. Örneğin, DİE verisi olarak 1965 yılı sayımında anadili
Kürtçe olanların oranı %7,1'dir. Yüzde 7,1 ile yüzde 11,97 arasındaki
25
“fark”, oransal olarak %68,59'dur. (fazla)
Bu da göstermektedir ki, %11,97 Kürtçe anadil oranı da “tarihsel
gelişime” uygun değildir.
Ankette Arapların nüfusu çelişkilidir. Ankette, Arapların nüfusu
oransal ve sayısal olarak 3 “farklı” şekilde verilmiştir. Tüm Türkiye nüfu25
11,97 7,1 = 4,87 ÷ 7,1 = %68,59 (fazla)
[182]
sunun etnik kimlik dağılımı tablosunda (22 Mart, s.14) Arapların nüfusunun oranı %0,7 olarak verilmiştir. Bu oran-la Türkiye'deki Arap nüfus
26
511.000 olmaktadır. Daha sonra Arap nüfusun 550.000 olduğu belirtilmiştir. (22 Mart, s.15) Daha da sonra ise, Etnik kökene göre nüfus
tablosunda Arap nüfus 600.000 olarak değişmiştir. (25 Mart, s.12)
Sonuç olarak, ankette, Arapların nüfusu 511.000 ile 600.000 arasında
sayısal olarak 89.000, oransal olarak %17,42 farklılık göstermektedir.
Arapları nüfusunun, ankette, böylesine çelişkili sayılarla ifade edilmiş olması anlaşılır bir husus değildir.
E. Gazetede “etnik gruplara Devlet desteği” konusu yanlış
değerlendirilmiştir
Milliyet Gazetesi'nin 19 Mart 2007
tarihli sayısında ön sayfasında yer alan
“Devlet farklı kimliklerin korunmasına destek vermeli mi?” başlık grafikte “Etnik gruplara destek” kısmında,
yukarıdaki soruya “doğru”(evet) cevabı
verenlerin oranı %66,58, “yanlış”(hayır)
diyenlerin oranı %33,42 olarak gösterilmiştir.
Grafiğin yanındaki açıklamada da
(Devlet) “Etnik gruplara destek vermeli diyenlerin oranı yüzde 66,58
oldu.” denilmektedir.
Gazetenin aynı tarihli sayısının 15. sayfasında da aynı grafik aynı şekilde verilmekte, grafiğin altındaki açıklamada “Devletten etnik gruplara
destek yüzde 66,58 oranında denilmektedir.
Anketin, KONDA internet sitesindeki bilgilere bakıldığında ankette
böyle bir soru olmadığı görülmektedir.
Ankette, konuyla ilgili soru, gazetede yayınlanandan çok farklıdır.
Ankette sorulan soru: “Etnik azınlıkların kendi gelenek ve göreneklerini korumaları için devlet destek vermeli mi, vermemeli mi?”
şeklindedir. Bu soruya verilen cevaplarda “vermeli” diyenlerin oranı
%66,58, “vermemeli” diyenlerin oranı %33,42'dir.
26
72.974.000 x %0,7 = 511.000
[183]
Ali Tayyar Önder
Ancak,
Devletin, etnik azınlıkların “gelenek ve göreneklerine” destek
vermesi ile “etnik gruplara” destek vermesi çok farklı anlamlar taşır.
Dolayısıyla, bunlar farklı sorulardır.
Anketteki soruda, devlet desteği, “gelenek ve görenekleri” korumaya
yardımla “sınırlıdır”.
Gelenek ve göreneklerden anlaşılan ise daha çok folklor, müzik, adetler, günlük yaşamla ilgili vb. konulardır.
Buna karşın “devletin etnik gruplara desteği” tanımlanmamış, ucu
açık çok geniş bir anlam taşır. Bu destek; anadilde eğitim, kamu kuruluşlarında, resmi dairelerde anadil kullanımı, resmi dil hatta, özerklik gibi konuları da kapsayabilir.
Bu, tamamen bu tanımlanmamış sorudan
Türkiye'de tartışma ko- kişinin ne anladığına bağlıdır.
nusu, belirli bölücü keGazetenin 24 Mart 2007 tarihli sayısının
simlerce Anayasanın 66. 20. sayfasındaki “Etnik kimliklere göre çömaddesinde “vatandaş- züm önerileri” tablosunda ve KONDA A.Ş.'nin anketinin 49. sayfasındaki tablodaki verilere
lık bağı” temelinde
bakıldığında, çok açık olarak Türkiye genelin“Türk” olarak tanımla- de, halkın yarıyı aşan oranlarla Devlet'in
nan “ulusal kimliğin”, Kürtlere, “kendi dillerinde eğitim”, “kendi
dillerinde yayın” ve hatta “Kürtlere gelenek“Türkiyeli” olarak
lerini
ve göreneklerini korumaları için desdeğiştirilmesi çabaları
tek “VERMEDİĞİ” görülmektedir.
olmuştur.
Ankette ve gazetedeki aynı tablolardaki veriler olarak, Kürtlere “kendi dillerinde eğitim
hakkı verilmesini” onaylamayanların oranı %65,1'dir. “Kendi dillerinde
yayın hakkı verilmesini” onaylamayanların oranı %63,8 ve de “Kürt gelenek ve göreneklerine Devlet katkısını” dahi “onaylamayanların”
oranı %57,6'dır.
Ayrıca, “milletvekili seçimlerinde barajın kaldırılmasına” “hayır”
diyenlerin oranı %61,2, Güneydoğu ve Kürt sorununu “yabancı devletlerin kışkırtması” olarak görenlerin oranı %87,2'dir.
Anketin bu kadar açık, somut verileri karşısında ve ankette “farklı”
bir soruya verilen cevapların gazetede, “Devletin etnik gruplara desteği”
olarak gösterilmesini ne anlamak mümkündür ne de açıklamak.
[184]
Ayrıca, Türkiye'de “etnik haklar” tartışmalarının odaklandığı grup
Kürtlerdir.
Bu nedenle, ankette Kürtlerle ilgili hakları kapsayan sorulara verilen “olumsuz” cevaplar önemlidir.
Ankette, Türkiye genelinde, halkın %57,6'sının Kürtlere “gelenek ve
göreneklerini korumalarına” dahi Devlet desteğini onaylamadığı
tespit edilmiştir.
Bu veriler karşısında,
Ankette, farklı bir soruya (gelenek, görenek) verilen cevaptaki %66,58
oranını “Devletin etnik gruplara desteği” olarak göstermenin mantığı yoktur.
Sonuç olarak, anketteki “farklı” bir soruya ait veriler, gazetede, ankette olmayan bir sorunun verileri olarak gösterilmiş ve kamuoyunda,
halkta “Etnik gruplara” Devlet desteği varmış izlenimi yaratılmış, kamuoyu yanlış bilgilendirilmiştir.
F. “Türkiyelilik” kavramı tanımlanmadan değerlendirilmiştir
Gazetedeki açıklamaya göre, ankete, Anayasa'nın 66. maddesindeki
“vatandaşlık bağını” halkın nasıl tanımladığını belirlemek için deneklere 4
soru sorulmuştur(19 Mart 2007). Gazetede, bu amaç şu şekilde ifade edilmiştir “Anayasa, Türk Devletine vatandaşlık bağıyla bağlı herkes
Türk'tür. diyor. Peki vatandaşlık bağını halk nasıl tanımlıyor? Halka
göre öncelikli şart Türkiye'yi seviyor olmak. Onu Türkiyeliyim demek (%63,8), Müslüman olmak (%54,3) izliyor”. (gazete, 19 Mart, ön
sayfa, anket, s.35)
Ankette, “vatandaşlık bağını” halkın nasıl tanımladığını belirlemek
için sorulan 4. soru ise “Etnik kökeni Türk olmak”tır (Şart mıdır?, şart
değil midir? Şeklinde bu soruya “evet” diyenlerin oranı %45,64, “hayır” diyenlerin oranı %44,51'dir.).
Bu açıklamanın, açık olarak ortaya koyduğu üzere, bu soruların konusu, Anayasa'daki, “ulusal kimliktir”, ulusal kimliğin, Anayasa'da
“Türk” olarak tanımlanmış olmasıdır.
Bu soruda, açıktır ki, “yurttaşlık” kelimesi Anayasa'nın 66. maddesindeki “ulusal kimliğin”, temel dayanağı olan “vatandaş” kelimesi anlamındadır.
Sorudaki “gerçekten” kelimesinin ifade ettiği anlam ise, Türkiye'deki
[185]
Ali Tayyar Önder
“bazı” kesimler için, Anayasa'daki ulusal kimlik tanımının kabul görmediği, bu tanımın geçerli olabilmesi için, bazı kesimlere göre, Anayasa'daki
“vatandaşlık bağının”, “Türkiyelilik” ve “Türkiye'yi sevmek” olarak
anlaşılması gerektiğidir.
Açık olarak söylemek gerekirse, ankette, “etnik kökenin Türk olması” ve “Türkiyelilik” şartları karşı karşıya getirilerek, Anayasa'daki
“Türk” tanımıyla, Türkiyelilik tanımı tartışmaya açılmış, kamuoyunun
dikkati bu konuya çekilmiş olmaktadır.
1. Bu sorularla ilgili olarak belirtilmesi gereken birinci önemli husus,
Türkiye'de, hiçbir zaman ve hiçbir şekilde, hiçbir kesim, ulusal kimliğin, etnik kökene dayandırılmasını ve bu anlamda ulusal kimliğin “Türk” olarak tanımlanmasını önermemiş, savunmamış, bunu, tartışma konusu yapmamıştır.
Türkiye'de, bölücü kesim tarafından tartışma konusu yapılmak istenen Anayasa'da, vatandaşlık bağı temelinde, Türk olarak tanımlanan ulusal
kimliğin “Türkiyeli” olarak değiştirilmesi dayatması olmuştur. Ancak, halkın bu konuya ilgi göstermemesi ve yurtsever kesimin bilinçli tepkisi sonucu
bölücü kesim amacına ulaşamamış ve konu kısa sürede gündemden düşmüştür.
Dolayısıyla, Anayasa'daki ulusal kimlik tanımının temel dayanağı olan
“vatandaşlık bağının” halk tarafından nasıl anlaşıldığını tespite yönelik bir
soruda, halkın tartışma konusu yapmadığı bir “şartın”, “etnik kökenin Türk
[186]
olması şartının”, halk arasında bir tartışma konusu gibi gösterilmiş olmasını
anlamak mümkün değildir.
2. Anketteki, Türkiyelik kavramıyla ilgili açıklamada, ankette, bu kavramın tanımlanmamış olduğu, deneklerin bu kavramı nasıl anlayıp anlamlandırdıklarının tespit edilmemiş olduğu belirtilmekte, bu kavramın siyasî
terminolojideki açılımı ne kadar ifade ettiğinin ölçülmediği vurgulanmaktadır ve şöyle denilmektedir:
“Burada dikkat çeken ve açıklanması gereken nokta, “Türkiyelilik” vurgusudur. Belki daha sonra başka araştırmalar yaparak bu konuda daha detaylı bilgi üretilmesi gerekli bulunacaktır. Ancak, bu araştırmada insanlarımızın Türkiyelilik kavramından ne anladıkları
ile ilgili detay soru yoktu. Deneklere sorulan kavramları kendileri nasıl anlıyor ve anlamlandırıyorlar ise sorular o kapsamda önemliydi.
Kanımızca, insanlarımız Türkiyelilik vurgusu yaparken, etnik kimliğe dayanmayan bir toplum tarifi yapıyorlar, içtenlikle ülke ve vatan
sevgisi taşıyorlar. Fakat bu vurgunun içinde, siyasal terminolojideki
bir açılımın ne kadar taşındığı ayrıca ölçülmelidir” (anket, s.40).
Bu kadar açık bir açıklama karşısında, Türkiyelilik(Türkiyeliyim demek) kavramının, gazetede, Türkiye Cumhuriyeti yurttaşı olma şartı olarak yoğun bir şekilde konu edilmesinin bir anlamı olmadığı ortadadır.
Anketteki açıklamaya göre, halkın bu kavramdan ne anladıkları konusunda detay bir soru yoktur. Dolayısıyla, halkın bu kavramdan ne anladığı
tespit edilmemiştir. Ayrıca, bağlayıcı olmayan bir “kanaat” olarak, halkın
bu kavramı, “içten bir ülke ve vatan sevgisi” olarak algıladıkları tahmininde
bulunuluyor.
halkın bu kavramdan ne anladıkları ko-nusunda detay bir soru yoktur.
Dolayısıyla, halkın bu kavramdan ne anladığı tespit edilmemiştir. Ayrıca,
bağlayıcı olmayan bir “kanaat” olarak, halkın bu kavramı, “içten bir ülke ve
vatan sevgisi” olarak algıladıkları tahmininde bulunuluyor.
Bu durum karışsında, anketin kendi tespitiyle, “bir bilinmeyen” olan
Türkiyelilik kavramını, Anayasa'da ifade edilen “vatandaşlık bağıyla”,
daha da ötesi “yurttaşlık şartıyla” ilişkilendirmenin ne mantığı vardır ne
de anlamı.
Özelliklede, bu kavramı, “etnik kökeni Türk olmak” şartıyla karşıtlandırarak, bu konu üzerinde odaklanılmış olmasının anlamı yoktur.
Çünkü, Anayasa'daki, “ulusal kimliğin Türk olarak tanımlanmasının şartı “etnik köken olarak Türk olmak” değildir. Türk devletine
[187]
Ali Tayyar Önder
“vatandaşlık bağı” ile bağlı olmaktır.
Aynen, Atatürk'ün tanımladığı gibi, Anayasa'da(66. madde) ulusal
kimlik olarak Türk tanımı, “Ne mutlu Türk olana” değil, “Ne mutlu
Türküm diyene” sözünün bir ifadesidir. Ve Atatürk'ün bu veciz ve ilkesel
sözünde “Türkiyelilik” gibi bir kimlik ölçütü de yoktur. Ayrıca böyle bir
kimlik tanımı, bilimsel olarak da geçerli değildir.
Bu durumda, ankette bir “bilinmeyen” olarak açıklanan “Türkiyelilik” kavramını, yurttaşlık(vatandaşlık) şartını değerlendirmelerde ön plâna çıkarmanın nedenini anlamak mümkün olmamaktadır.
3. Ayrıca, ankette, Türkiye Cumhuriyeti yurttaşı olmanın şartlarıyla
ilgili söz konusu 4 soru, tek bir sorunun seçenekleri durumunda değillerdir. Bu 4 soru, ayrı ayrı “müstakil” sorulardır. Her biri, deneklere, birbirinden bağımsız olarak, tek tek sorulmuştur. Dolayısıyla, bu sorulara verilen
cevapların ayrı ayrı kendi bütünlükleri içinde değerlendirilmeleri gerekir.
Ancak, gazetede, bu 4 ayrı, “müstakil” soru, “Türkiye Cumhuriyeti
yurttaşı” olmak konulu tek bir sorunun seçenekleri gibi değerlendirilmişlerdir. Ve “öncelik” sıralamasına tabi tutulmuşlardır ve “etnik kökeni Türk
olmak” şartı “Türkiye'yi sevmek şarttır”, “Türkiyeli olmak şartının”
çok gerisinde, %13,96 oranıyla %11,46 oranlı “meslekler” tanımının yanında sıralandığı vurgulanmıştır.
Yukarıdaki açıklanan nedenlerle, anketteki cevapların ayrı ayrı
kendi ifade ettikleri anlamlar içinde değerlendirilmeleri gerekir.
a) Birinci soruda, etnik kökeni Türk olmak şartı sorulmuş, bu soruya
deneklerin %45,64'ü şarttır, %44,51'i şart değildir cevabı vermiştir. Bu oranlar, Türk halkının kökenine az değil çok önem verdiğini göstermektedir.
Çünkü, Türkiye'de %10 dolayında, Türklük dışı kökene sahip bir nüfusun
var olduğunu, Türkiye'de farklı kökenlerden milyonlarca insanın evlilik yoluyla akraba olduğunu ve bu insanların büyük çoğunluğunun kendisini Türk
hissettiğini, Türk olarak tanımladığını bilen milliyetçi, yurtsever, bilinçli kesimin büyük çoğunluğunun bu soruya “şart değildir” cevabı vermemesi
beklenir ve gerekir.
Nitekim, anketteki veriler, bu tespiti açık bir şekilde doğrulamaktadır. Ankette, bu soruya, Türküm diyen, Türk olan grup(anket verileri doğru değerlendirildiğinde oranı %85'dir) %29 gibi küçük bir oranda “evet,
şarttır” cevabı vermiştir.
Ayrıca, Türklük dışında etnik bir kökene sahip olup da, kendisini Türk
hisseden ya da “ulusal kimliğin” anayasadaki anlayışla Türk olarak tanım[188]
lanmasını benimseyen bir kişinin, bu soruya, “hayır, şart değildir” cevabı
vermesinden daha doğal ne olabilir!
Dolayısıyla, anketteki, bu soruya “evet, şarttır” cevabı veren %45,64
gibi yüksek bir oran, Türk halkının büyük çoğunluğunun Türklüğünü çok
önemsediğinin açık bir göstergesidir.
b) İkinci soruda, müstakil olarak “Türkiyeliyim demek” şartı sorulmuştur. Bu soruya deneklerin %63,8'i “evet, şarttır”, %24,71'i “hayır şart
değildir” cevabı vermiştir.
Böyle bir soruya, yurdu Türkiye olan, bu ülkede yaşayan insanların büyük çoğunluğunun “evet, şarttır” demesinden daha doğal, daha makul bir
şey olamaz.
Bu insanların yurdu, ülkesi, memleketi Yunanistan mıdır ki, Rusya mıdır ki, İngiltere, Fransa, Meksika mıdır ki, “hayır, şart değildir” cevabı
versinler!
Sonuç olarak, ankette “Türkiyelilik” şartı, sayılan nedenlerle hiçbir amaca hizmet etmeyen, muğlâk, belirsiz bir şarttır. Buna rağmen, gerek gazetede, gerekse ankette, “Türkiyeliliğin” sürekli vurgulanmasını, odak
haline getirilmesini açıklamak mümkün değildir. Ayrıca, bu kavram “etnik
kökeni Türk olmak” şartıyla sürekli karşılaştırılarak, etnik köken şartının
ilk üçe bile giremediğinin sürekli vurgulanmasının herhangi bir anlamı da
yoktur. Bu şarta itibar edilmemesi aslında bir başka bakımdan çok anlamlıdır. Bu, Türk halkının, yüce Atatürk'ün “Ne mutlu Türküm diyene”
sözünü çok iyi anladığının bir göstergesidir!
Ayrıca, anketin kendi verileri de dahil, tüm tespitler, Türkiye'de halkın
%85'i aşan bir oranla, kendi iradî kabulüyle, kendisini Türk olarak görmesi, Türküm demesi karşısında “Türkiyelilik” ne ifade eder. Ayrıca, Anayasamızın 66. maddesinde “ulusal kimlik” etnik köken temelinde değil, “Devlete vatandaşlık bağı” temelinde “Türk” olarak tanımlanmıştır.
Bu, somut gerçek karşısında “ulusal kimliği” Türkiyelilik tartışmalarına
konu etmeye gerek yoktur.
4. Ankette, kişinin kendisini, kendi hissiyatına, iradî kabulüne göre
tanımlamasına imkân veren ucu açık soruya, verilen cevaplarda, 48 milyon
709 bin “yetişkin” nüfus içinde “Türkiyeliyim” diyenlerin sayısı %0,23
(onbinde yirmiüç) oranıyla, “sadece” 112.000 kişi olmuştur. (anket, s.15)
Türkiye'de, “ulusal kimlik” tanımı olarak Türkiyeliliği benimseyenlerin hepsi bu kadardır.
Dolayısıyla, anketteki bu açık veri karşısında, esasen, “Türkiye Cum21. YÜZYIL Nisan / Mayıs / Haziran 2007
[189]
Ali Tayyar Önder
huriyeti yurttaşı olma” şartları arasında “Türkiyeliyim demek” şartına
yer vermek dahi gerekmezdi.
Her halükarda, ankette, “yurttaşlık şartlarının” değerlendirilmesinde,
ankette, “kişinin kendi iradi kabulüyle” Türkiyeliyim diyenlerin, onbinde yirmiüç(%0,23) gibi “küçük” bir oran(112 bin kişi) olduğu gerçeği
de değerlendirilmeliydi.
Sonuç olarak,
Ankette, T.C. yurttaşlığı şartı olarak “Türkiyeliyim demek” şartı
yanlış bir yaklaşımla ele alınmıştır, Türkiyeli kavramının, anketteki tespitle,
bir anlam ifade etmeyen, içi boş bir kavram olması nedeniyle “Türkiyeliyim deme şartının” ankette bir ölçüt olarak değerlendirilmesini ve bu tanımın ön plâna çıkarılmasını ne açıklamak ne de anlamak mümkündür.
G. Türkiye etnik bir mozaik değildir
Gazetede, Türkiye'nin toplumsal yapısıyla
Bilimsel ölçütle, bir ülke- ilgili değerlendirme “Ren-gârenk bir ilk”
nin etnik mozaik olarak başlığıyla verilmesine karşın anketteki veriler,
tanımlanabilmesi için, o “Türkiye'yi etnik bir mozaik olarak
ülkede tüm etnik grupla- tanımlamanın mümkün olmadığını ortaya
koymaktadır.”
rın “toplam” nüfusunun,
Anketin, kendi verileriyle, Türk halkının
ülke nüfusunun %35'ini %85'inin anadili Türkçe(günlük hayatta Türkoluşturması gerekir.
çe konuşanların oranı %88) ve %99'unun dini
Bu oran, anket verileri- inancı İslam'dır.
Anket verileri, “bilimsel” temelde ve
nin doğru değerlendiril“doğru” hesaplamayla değerlendirildiğinde,
mesi halinde, Türkiye'de yaklaşık olarak, Türklerin nüfusu %85(62 mil%35 şartının çok altında, yon), Kürtlerin nüfusu %8,91(6,5 milyon), Arapların nüfusu %0,7(518 bin), Zazaların nü%15 olmaktadır.
fusu %0,46(336 bin), Lazların nüfusu %0,3
Dolayısıyla, bu oranla,
(220 bin), Kafkas kökenlilerin nüfusu (Çerkes,
Türkiye etnik bir mozaik Gürcü, Çeçen ?) %0,29 (210 bin) toplam tüm
“diğerlerinin” nüfusu %5 olarak tespit edilmektedir.
Bilimsel ölçütle, bir ülkenin etnik mozaik olarak tanımlanabilmesi
için, o ülkede tüm et-nik grupların “toplam” nüfusunun, ülke nüfu-sunun
%35'ini oluşturması gerekir.
[190]
Bu oran, anket verilerinin doğru değerlendi-rilmesi halinde, Türkiye'de
%35 şartının çok al-tında, %15 olmaktadır. Dolayısıyla, bu oranla, Türkiye
nüfusu etnik bir mozaik olarak tanımlanamaz.
Burada, tekrar önemle vurgulanması gereken husus, etnik kimliğin,
temelde, başta dil ve dini inanç olmak üzere, töre, gelenek vb. öğelerin belirlediği “kültürel” bir olgu
olduğudur. Etnik kimliği; kişinin içine Ne yazıktır ki, Devlet,
doğduğu ailenin, içinde yetiştiği çevrenin yarım asırı aşan bir sürekültürel değerleri, ai-lenin, çevrenin
dir, Türkiye'nin etnik bir
kendine bakışı (emik) belirler.
Dolayısıyla, etnik kimlik, doğuştan ka- mozaik olduğunu, âdeta,
zanılan bir nitelik, genetik, biyolojik, ırkî, resmi bir görüş olarak
ırsi bir özellik değildir. Bu nedenledir ki, et- benimsemiş, bununla da
nik kimlik “kültür” ortamındaki değişime kalmayarak, bu yanlışı,
bağlı olarak “değişebilirdir” (asimilasyon).
halka ve genç nesillere
Etnik kimlik tanımında geçerli tek ölçüt, kişinin “kendi iradi kabulüne”, “kendi hissi- empoze etmiştir.
yatına”, “benimsemesine” dayalı kendi
kimlik tanımıdır.
Bu tanımda, kökeni inkâr olmadığı gi-bi, kişinin kökeninin
“karışık” olup olma-masının da önemi yoktur.
Türkiye'de geniş bir kesim, Türk halkının köken olarak çok “karışık” bir
halk olduğu görüşünden hareketle, kestir-meden, Türkiye'yi etnik bir
mozaik olarak görmekte, göstermektedir.
Bu bakış, yukarıda, etnik kimlik tanımıyla ilgili verilen bilgiler temelinde bütünüyle yanlıştır.
Türk halkı, bin yıla yakın, çağları aşan bir süre, özellikle aynı dini inanca
sahip olmalarının kolaylaştırdığı yoğun bir “kaynaşma” söz konusudur.
Etnik kimlik tanımında belirleyici olan, kökenin karışık olması ya da olmaması değil, kişinin kendi iradî kabulüdür.
Bu temelde, halkının %85 gibi ezici bir çoğunluğu “Türküm” diyen,
anket verisi olarak %88'i evinde, günlük yaşamında Türkçe konuşan ve
%99'u Müslümanım diyen Türkiye'yi etnik bir mozaik olarak tanımlamak
sadece bilimsel bir yanlış değil, insafsızlıktır.
Ne yazıktır ki, Devlet, yarım asrı aşan bir süredir, Türkiye'nin etnik bir
mozaik olduğunu, âdeta, resmi bir görüş olarak benimsemiş, bununla da
[191]
Ali Tayyar Önder
kalmayarak, bu yanlışı, halka ve genç nesillere empoze etmiştir.
Türkiye'nin dış politikasındaki en büyük zaaflarından biri, dış
politikasını bu yanlış üzerine yapılandırmış olmasıdır.
Bütünüyle yanlış ve bilimsel gerçeğe aykırı bu “kabul”, geleceği yıllar öncesinden planlayan Batılı'ların, Sevr'le(1920) bölemedikleri Türkiye'yi içten bölmek için, özellikle, Lozan Anlaşması(1923) sonrasında belirledikleri politikalarına; meşru bir zemin, bölücü etnik dayatmalarına gerekçe oluşturmak üzere, Türkiye'ye bilinçli olarak çok ince bir şekilde empoze
ettikleri bilimsel dayanaktan yoksun bir yakıştırmadır.
Türkiye'nin etnik bir mozaik olduğu “kabulü”, aynı zamanda, 1960'lı
yıllardan ve özellikle Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra(1991) tek
süper güç haline gelen ABD ağırlıklı çokuluslu küresel sermayenin, ulus
devletleri etniklik temelinde bölerek kolay lokmalar haline getirmeyi, ulusları kimliksizleştirerek, ulusal direnci kırmayı, ulusal sınırları çözmeyi, sonuç
olarak; dünyayı, küreselleşme adı altında kendi çıkarları doğrultusunda yeniden yapılandırarak, kendisi için açık bir pazara dönüştürmeyi hedefleyen
genel politikasının Türkiye için öngördüğü stratejinin temel dayanağıdır.
Devletin, bu gerçeği görerek, yıllardır Türkiye'nin aleyhine olarak sürdürülegelen, Türkiye'nin etnik bir mozaik olduğu kabulüne
dayalı yanlış etniklik politikasından vazgeçmesi, bilimsel gerçekle
desteklenen, ulusal yarar temelinde doğru bir etniklik politikası oluşturması, bugün Türkiye'nin ulusal bütünlüğünü hedef alan etnik dayatmaları ve tartışmaları, temelde gerekçesiz-geçersiz kılabilmesi
için şarttır.
SONUÇ
Milliyet Gazetesi “Biz Kimiz?” anketinin örneklemindeki yanlışlar, etnik kimlik tanımına yanlış yaklaşım ve hesap ve değerlendirmelerdeki yanlışlar nedeniyle geçerli kabul etmek mümkün değildir.
*
Bu araştırmadaki temel kavramlarla ilgili tanımlar ve istatistiki derlemeler “Türkiye'nin Etnik Yapısı Halkımızın Kökenleri ve Gerçekler” isimli kitabımın 37. baskısından aktarılmıştır.
**
Bu araştırmanın her hakkı mahfuzdur. Araştırmadan yapılacak alıntılar için, bu araştırmanın kaynak gösterilmesi gereklidir.
[192]
Milliyet Gazetesi “Biz Kimiz?” Anketinin Değerlendirmesi - EK
Türkiye'deki Kürt Nüfus
Ali Tayyar Önder
A. Resmi Tespitler ve Bilimsel Veriler
1. Rusya'da yayınlanan, 1925 yılı Albontin İstatistiklerinde yer alan
verilere göre(Nowi, Wostok, Mosow 1925, vii.116) Türkiye'deki Kürt nüfus yaklaşık 1.500.000'dur. (Prof. V. Minorsky, Kurdistan, Encyclopedia of
Islam, s.l 131) Bu nüfus o tarihteki nüfusun yaklaşık %11'idir.
2. 1925 yılında Türkiye -Aşiretler Müfettişliği Müdüriyeti (asha'ir
müdüriyeti)- kayıtlarına göre Türkiye'deki Kürt nüfus yaklaşık 96.000 çadırdır. (Prof. V. Minorsky, Kurdistan, Encyclopedia of Islam, s.l 131) Bu, 1
milyonun altında bir nüfusa karşılık gelmektedir ki, bu nüfus, oran olarak
o tarihteki genel nüfusun yaklaşık %7'sidir.
3. Doktora çalışmasını Kürtler üzerine yapan Dr. Messouod Fany'nin, 1893 yılından 1930 yılına kadarki belgelere dayanarak 1930 yılında Türkiye'de tespit ettiği Kürt nüfus, genel nüfusun %6.6'sıdır. (Prof. Dr. A.
Haluk Çay, Her Yönüyle Kürt Dosyası, s. 30)
4. Devlet İstatistik Enstitüsü'nün (DİE) 1927 yılından 1965 yıllarına
kadar ki Genel Nüfus Sayımları'nda anadil temelinde tespit ettiği Kürt
nüfus verileri aşağıdadır. (%)
1927
8.7
1950
8.8
1960
6.7
1935
9.2
1955
7
1965
7.1
1945
7.9
5. Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü öğretim üyeleri Prof. Dr. Aykut Toros, Araştırma Görevlileri İsmet Koç ve A. Erman
Ozsoy'un projeksiyonlarına göre, 1992 yılında, anadili Kürtçe olanların
nüfusu, genel nüfus içinde %6.2'dir. (Nüfusbilim, 1992, cilt. 14, s. 110)
6. KONDA A.Ş.'nin Milliyet gazetesi için İstanbul'un etnik yapısını
belirlemek amacıyla Mart 1993 'te yaptığı ankette, kişi beyanı olarak kendisini Kürt + Zaza olarak tanımlayanların oranı %3.9'dur. (Zazalar Kürt
değildir, bkz., s. 247, 248)
[193]
Ali Tayyar Önder
7. KONDA'nın Aralık 1993 anketinde, "kendinizi ne olarak hissediyorsunuz?" sorusuna Kürt ve Zaza olarak cevap verenlerin toplam oranı %4'tür. (TESEV, Prof. Dr. Binnaz Toprak, Doç. Dr. Ali Çarkoğlu, Türkiye'de Din Toplum ve Siyaset, 2000, s. 27)
8. TÜSES anketinde(1999, 50-51) kendisin Kürt olarak tanımlayanların oranı %6.3 olarak tespit edilmiştir. (TESEV, Türkiye'de Din Toplum
ve Siyaset, 2000, s. 27)
9. TESEV, 1999 yılı anketinde, Türkiye genelinde, Türklük, T. C.
vatandaşlığı, Müslümanlık, etnik kimlik seçenekleri karşısında, kendisini
Kürt olarak tanımlayanların oranı % 1.4 olarak tespit edilmiştir. (TESEV,
Türkiye'de Din, Siyaset ve Toplum, 2000, s. 27)
10. Diyarbakır Dicle Üniversitesi öğretim üyelerinden Rüstem Erkan tarafından 2004 yılı sonunda tamamlanan, Güneydoğu Anadolu'nun
etnik yapısını belirlemek amacını da kapsayan ankette(Adıyaman, Diyarbakır, Mardin, Siirt, Batman, Şırnak, Şanlıurfa, Gaziantep, Kilis), T. C. vatandaşlığı, dini kimlik, aile kimliği, aşiret kimliği ve etnik kimlik vb. seçenekler karşısında kendisini Kürt olarak tanımlayanların oranı %4 olmuştur. (Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nin Sosyal Yapısı ve Değişme Eğilimleri,
s. 278)
11. AB Avrupa Komisyonu'nun Eylül 2005 tarihli Avrupalılar ve
Diller başlıklı raporunda yer alan Eurobarometer anketi verileriyle, Türkiye'de anadili Türkçe olan nüfusun oranı %93, Türkçe dışında bir dil olanların oranı %9'dur. (%2'si iki anadilli, atö) (s. 2) Ankette, Türkiye'de Türkçe'yi 2. dil olarak beyan edenlerin oranı ise %6'dır.
Bu veriler ortalamasıyla, Türkiye'deki toplam etnik nüfus anadil temelinde %7 olarak kabul edilebilir.
Türkiye'deki toplam etnik nüfusun yaklaşık 2/3'ü Kürt "kökenlidir".
Bu oranla, bu anket verileriyle Türkiye'deki Kürt nüfus oranı yaklaşık
%4.62 olmaktadır.
12. ODAK Araş. Danış. Ltd. firmasının, Temmuz 2006 tarihli anketinde Türkiye'deki Kürt nüfus %7.2 olarak tespit edilmiştir. (Sorunun "köken" algılamasına açık olması nedeniyle, Kürtlerin nüfusunu %7.2'nin altında düşünmek de mümkündür.)
13. Türkiye'de Etnik Gruplar isimli kitabında, taraflı ve bilim dışı
[194]
Milliyet Gazetesi “Biz Kimiz?” Anketinin Değerlendirmesi - EK
bir yaklaşımla, 47 etnik grubun varlığını öne süren Peter Alford Andrews,
2000 yılı Türkiye nüfusuna dayalı Türkiye'de Etnik Dağılım başlıklı raporunda, Türkiye'de anlamlı bir nüfusa sahip etnik grup sayısını 3'e indirmiş
ve bu raporda Kürt nüfusu "anadil temelinde" %8.36 olarak belirlemiştir
(bu abartılı bir orandır).
B. Göstergeler
1. Kürtçe anadil kursları ilgi görmemiş, açılan 9 kurs "talep yetersizliği" nedeniyle kapanmıştır. Anadilin, etnik kimliğin güvencesi olan "kültürün" temel bir öğesi olduğu gerçeği karşısında, anadil kurslarına bu derece ilgisizlik, bir gösterge olarak Kürt nüfusun ne kadar büyük ölçüde
abartıldığını açıkça ortaya koymaktadır.
2. Yasal olarak izin verilmiş olmasına rağmen, bugün, Türkiye'de Kürtçe yayın yapan yerel TV sayısı sadece 2'dir ve bu kanalların izlenme oranları
çok düşüktür.
3. Kürtlüğü temsil ettiği "sanılan" HADEP'in 1995 Milletvekili Seçimleri'nde aldığı oy %4.2, 1999 seçimlerinde aldığı oy %4.7'dir. HADEP'in yerini alan DEHAP'ın 2002 Milletvekili Seçimlerinde aldığı oy
ise %6.2'dir (1.954.723 seçmen). Bu oranlar da, Türkiye'deki Kürt nüfusun ne büyük ölçüde abartıldığını ortaya koyan göstergelerdir.
4. SESAR Strateji Geliştirme Merkezi'nin Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgeleri dışındaki tüm bölgelerde(Orta Anadolu, Karadeniz, Akdeniz, Marmara, Ege bölgeleri) bu bölgelere 1990 sonrası göçmüş Kürt kökenlilerle, Aralık 2000'de yaptığı ankette, söz konusu grup içinde kendi
beyanlarına dayalı olarak;
Çocukların %84.23'ünün, gençlerin %70.65'inin, annelerin %16'sının,
babalar dahil diğerlerinin %25.38'inin (grubun yaklaşık %70'inin) Kürtçe
bilmedikleri tespit edilmiştir.
*
Ali Tayyar Önder, "Türkiye'nin Etnik Yapısı-Halkımızın Kökenleri ve Gerçekler" 37. Baskı,
s.47-52.
[195]

Milliyet Gazetesi“Biz Kimiz Anketinin

Transkript

Benzer belgeler

solomon adaları - Kanberra Büyükelçiliği

HAZİRAN 2015

sart-kalmaklar ve dilleri üzerine on the sart

lys-3 coğrafya

Yenisi çıkana kadar eski kimliğinizle idare edeceksiniz

Türkiye Cumhuriyeti Kimlik Numarası Verilmesi Ve

“Beyaz Türk`ün Yükü”: Oryantalizm, Kemalizm ve Türkiye`de Kürtler†

the ımpact of age groups of populatıon on energy use ın the case of

Almanya`da Etnik Pazar Araştırmaları alanında 20 Yıl