Fizibilite - Gifa Land

GIFALAND
LEFKOŞA’DA BİR EĞLENCE PARKI KURULMASI
KONUSUNDA
ÖN FİZİBİLİTE ÇALIŞMASI
EYLÜL 2013
İÇİNDEKİLER
KISALTMALAR
i
YÖNETİCİ ÖZETİ
ii
BÖLÜM 1 – GİRİŞ
1.1 Önsöz
1.2 Eğlence Parklarının Tarihsel Gelişimi
1.3 Amaç ve Kapsam
1.4 Metodoloji
1
BÖLÜM 2 – PAZAR / İHTİYAÇ DEĞERLENDİRME
2.1 Küresel Bakış
2.2 Küresel Eğilimler
2.3 Küresel Eğlence Parkları Endüstrisinin Yapısı
1
2
4
5
6
6
9
10
2.4
KKTC – Kârlı Bir Eğlence/Tema Parkı Yatırım Ülkesi
11
2.5
2.6
2.7
KKTC Şehirlerinde Eğlence Trendi
KKTC Şehirlerinin Lokasyonu
Proje Özeti
12
13
13
BÖLÜM 3 – TEKNİK DEĞERLENDİRME
3.1 Atraksiyon Çeşitleri
3.2 Proje Kapasitesi
3.3 Gelir Kaynakları
3.4 Ziyaretçilere Ait Diğer İmkanlar
3.5 Tahmini Proje Tamamlama Programı
24
24
25
26
27
28
BÖLÜM 4 – YÖNETİM VE İDARİ YAPI
4.1 İnsan Gücü Gereksinimi
4.2 Projenin Kurumsal Durumu
4.3 Yönetim Yapısı / Organizasyon Şeması
4.4 Sistemler ve Prosedürler
29
29
30
31
33
BÖLÜM 5 – FİNANSAL DEĞERLEME
5.1 Proje Maliyeti
5.2 Finansal Plan
5.3 Gelir Tablosu
5.4 Gelir Varsayımları
5.5 Getiri Oranları
5.6 Yatırım Geri Dönme Süresi
5.7 Nakit Akım
5.8 Bilanço
34
34
35
35
36
37
37
38
39
BÖLÜM 6 – SONUÇ
41
EK 1 – KUZEY KIBRIS TÜRK CUMHURİYETİ – PROFİL
42
DİPNOTLAR
53
KISALTMALAR
AB
Avrupa Birliği
ABD Amerika Birleşik Devletleri
AS & TAna Sözleşme ve Tüzük
CEO
Chief Executive Officer
DPÖ Devlet Planlama Örgütü
GM
Genel Müdür
KKTC Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti
MH
Müşteri Hizmetleri
MY
Müdür Yardımcısı
TUYEDTurizm Yazarları ve Gazetecileri Derneği
YK
4
Yönetim Kurulu
YÖNETİCİ ÖZETİ
GİRİŞ
•
İlk kuruluşları 18’inci yüzyıldan bu yana, eğlence parkları popüler eğlence
mekanları olmuştur.
Daha sonraları, eğlence parkları tema parklarına
dönüşmüş, ve dolayısıyla, daha geniş bir kitleye ve çeşitli yaş gruplarına hitap
etmeye başlamışlardır.
•
Bu ön fizibilite çalışması, Lekoşa’da bir eğlence/tema parkının kurulabilmesinin
değerlendirilmesini amaçlamaktadır.
PAZAR İHTİYACI DEĞERLENDİRİLMESİ
•
Tema parkı endüstrisi dünyada büyüme modunda olup, her yıl bu tür eğlence
merkezlerine olan ziyaretçi sayısı artmaktadır. Bu tür yerler turistlerin seçtikleri
yerler de olup, genel olarak tüm yaş, kültür ve gelir gruplarını cezbetmektedir.
•
KKTC’de, araba satışlarının tatmin edici bir şekilde seyir etmesi1, dayanıklı
tüketici malları ile konut satışlarının hareketli olması ve turistik amaçlı uçak ve
gemi yolculuğunun sıklaşması, artan refahın referans göstergelrri anlamına
gelmektedir.
•
KKTC’de sürekli ikamet eden (de jure) 286,2572 nüfusa ek olarak ülkede önemli
sayıda yabancı uyruklu talebe ve Türk Silahlı Kuvvetleri mensupları da ikamet
etmektedir.
•
Elde edilen bilgilere göre:
o
Genel olarak güvenli ve yüksek kaliteli eğlence mekanlarının bir eksiklik
olduğunu;
o
Bir arada bulunan eğitim ve eğlence yerlerinin oluşturulması için istek
olduğunu;
o
5
Yakınlık, kolay erişim ve konforun önemli faktör olduklarını.
•
Öngörülen park, dünya tematik kültürüne ek olarak Lefkoşa’nın da kültür ve
tarihçesi göz önünde bulundurularak tematik olarak geliştirilebilir.
Tematik
konumlar ve heyecan oyunları projeyi diğer eğlence parklarından farklı olduğunu
gösterir.
•
Önerilen park değişik aşamalarda geliştirilecektir. İlk aşamada, aşağıda belirtilen
oyunlar ziyaretçilere sunulacaktır:
•
•
6
o
Mini Kıbrıs
o
İslam Kültür ve Tarihçesi
o
Dünya Harikaları
o
13 Heyecan Oyunları
o
Müsikal Fıskıye
o
Amfitiyatro
o
Uluslararası Yemek Alanı
o
El Sanatları ve Hatıralık Eşya Sokağı
İkinci aşamada tesis genişletilip aşağıdakiler dahil edilecektir:
o
Bilim ve Teknoloji Merkezi
o
Planetariumve Uzay Gözlemevi
o
Labirent, Bahçe ve Mini Golf
o
Dünya Şehirleri
Üçüncü aşamada aşağıdakiler dahil edilecektir:
o
Akvaryum
o
Mini Hayvanat Bahçesi
o
Kelebek Bahçesi
PAZAR İHTİYACI DEĞERLENDİRİLMESİ
•
Tema parkı endüstrisi dünyada büyüme modunda olup, her yıl bu tür eğlence
değerlendirme bu düşünce altunda oluşmaktadır.
İlk aşama için, proje
kapasitesi yıllık 500,000 ziyaretçı sayısına göre planlanıp, 13 Heyecan Oyunu, 3
Büyük Tema atraksiyonu, 1 yemek alanı, 1 müzik fıskıyesi, 1 amfitiyatro ve bir el
sanatları ve suvenir sokağını ihtiva edip, 100 dönüm araziye yerleştirilecektir.
•
Hafta içi, hafta sonu, resmi tatil, akademik tatil ele alınarak tüm yıl genelinde
ortalama 1,000-1,500 ziyaretçi varsayılarak, kişi başı harcama 200 TL
varsayılmıştır.
•
•
•
7
Eğlence/tema parkının geliri aşağıda belirtilen kalemlerden oluşacaktır:
o
Park Giriş Ücreti
o
Müsikal Fıskiye ve Amfitiyatro Bilet Satışları
o
Yemek, İçecek, El Sanatları ve Suvenir Satışları
o
Yemek Alanı ve Suvenir Alanı Dükkan Kiraları
o
Petrol İstasyonu Satışları
o
Araba Park Ücretia
Parktaki kamu olanakları aşağıdaki gibi olacatır:
o
Erkek ve Bayan Tuvaletleri
o
Aileler İçin Oturma ve Dinlenme Yerleri
o
Tıbbi Dispanseri ve Sağlık Birimi
o
Engelliler İçin Erişim ve Tekerlekli Sandalye Tesisi
o
Çocuklar İçin Toplanma Alanı
o
Katı Atık Yönetimi
o
Kamu Anons Sistemi
o
Mescit
Proje yaklaşık 18 ayda tamamlanacaktır.
YÖNETİM VE YÖNETİM YAPISI
•
İlk aşama için 170 personele ihtiyaç olduğu varsayılmaktadır.
•
Proje sponsorları, işletmeyi özel bir limited şirket olarak çalıştırmayı planlamıştır.
•
GM Operasyon, GM Pazarlama, Bakım ve Onarım, İdari ve Güvenlik, İnsan
Kaynakları, Satınalma, Finansman ve Muhasebe Müdürlerinin tümü yönetici
pozisyonda tecrubeli kişiler tarafından doldurulacaktır. Proje’nin başarısında
GM Operasyon ve GM Pazarlama önemli rol oynayacaktır.
FİNANSAL DEĞERLEME
Proje’nin toplam maliyeti 400 Milyon Türk Lirası olarak hesaplanmış olup, bu rakama
yaklaşık 5 Milyon Türk Lirası işletme sermayesi olarak dahil edilmiştir. İlk 5 yılın
finansal faaliyet sonuçları aşağıda belirtilmekte olup, detay çalışma Bölüm 5’te
sunulmaktadır.
Öz Sermaye tutarı olan 160 Milyon Türk Lirası’nın geri dönüşü 3 ile 5 yıl arası olduğu
hesaaplanmış ve toplam yatırım olan 400 Milyon Türk Lirası’nın geri dönüşü 8 yıl
olarak hesaplanmıştır.
görülmektedir.
8
Dolayısıyla, bu projenin son derece uygun olduğu
SONUÇ
Veri analizlerine göre, KKTC’nin demogratik yapısı ve nüfusun alım gücü, Proje’nin
hedeflenen ziyaretçi sayısını çekmek için yeterli potansiyele sahip olduğunu
göstermektedir.
KKTC Devleti’nin bu Proje’nin oluşmasında gerekli desteğin sağlanmasına yardımcı
olacağı düşünülmektedir.
9
BÖLÜM 1
GİRİŞ
1.1
ÖNSÖZ
Eğlence parkları yüzyılımızın en önemli turizm sektörlerinden birini teşkil
etmektedir. Turizmi besleyen ve bulundukları ülkelerin tanıtımına ve ekonomik
kalkınmasına önemli girdileri bulunan eğlence parkları, turizm sektörünün
parlayan yıldızlarından biri haline gelmiştir. İnsanların isteklerini, hayallerini,
arzularını ortaya çıkaran ve büyük cazibe alanları olan bu parklar sürekli
yenilenen bakış açıları ile ilgileri üzerinde tutmayı başarmaktadırlar.
Eğlence parkları, tema parklarının alt başlıklarından biri olarak görüldüğü halde
ve birer tema parkı olmalarının yanı sıra, tema parklarından farklı birçok
aktiviteyi içerebilen oldukça kapsamlı parklardır.
• “Tema Parkları ve Bahçeleri” fantezi ve eğlencenin birleştirildigi, ciddi bir
şekilde planlama-tasarım ve işletme anlayışı gerektiren, bir taraftan
modernliğin nasıl olması gerektiğini anlatan, hayallerin yansımasından oluşan,
bu yansımalarla sosyal kimliği güçlendirmek adına farklı kontrol metotları
kullanılan parklardır.
Baud ve Lawson'a (1997) göre tema; "...Ailelerin
eğlenebilmesi ve hosça vakit geçirebilmesi için dış mekanda yaratılan
eğlence ünitesi ve farklı konseptiyle dikkati çeken yeni bir kavramdır. Tema
parkları nostalji, fantezi dünyasına bir kaçıs, eski günleri yad eden bir fırsat,
bir ormanın değişik atmosferi, ya da garipsenen yabancı yerlerin heyecanı
gibi bir temanın belirleyici olarak seçilmesiyle oluşturulur."
10
• Eğlence Parkları”, günübirlik rekreasyon alanlarından biri olup, yoğun
yerleşimlerin ve çalışma temposunun toplum üzerinde yaptığı yıpratıcı,
psikolojik baskıların azalmasında önemli yer tutarlar (Pehlivanoglu 1986).
Eglence parkları, eğitimi eğlenceyle birleştirerek her yaştaki insana dünyanın
geçmişi, bugünü ve yarını hakkındaki bilgiyi inanılmaz yüksek bir teknoloji ve
görsel şov kapsamında sunmaktadır (Tabanlıoğlu 2000). Eğlence parkları aynı
zamanda çocukların bilgi, görgü ve deneyimlerini uygulamalar yolu ile
artırmayı öngören, çocuğun bilişini zenginleştirmeyi hedefleyen mekanlardır
(Gür ve Zorlu 2002).
1.2
EĞLENCE PARKLARININ TARİHSEL GELİŞİMİ
Eğlence parklarının kökeni, ortaçağda Avrupa şehirlerinde boy gösteren
mutluluk bahçelerine kadar uzanmaktadır. Bu bahçeler, canlı eğlencenin, ateş
oyunlarının, dansın, oyuncaklı oyunların ve hatta ilkel korku trenlerinin varlığıyla
bugünün eglence parklarının referans noktası olmuştur. Bu bahçeler, siyasi
bunalımın birçok parkı kapamaya zorladığı 1700’lere kadar çok popüler
olmuslardır.
Ancak, yinede bazı parklar ayakta kalmayı başarmışlar;
Kopenhag’daki Bakken 1583’te kurulmuş ve dünyanın en eski eğlence parkı
olarak günümüze kadar gelmistir (http:\\www.napha.org 2005).
1800’lerin sonunda, endüstri Amerika’ya kaydı. Amerika iç savaşından sonra
başlayan kentleşme trolley şirketlerinin yükselmeye başlamasına sebep
olmuştur ve eğlence parkları bu hatların sonunda oluşmaya başladılar.
Bu
parklar çok beğenilmiş ve Amerika’nın her yerinde inşa edilmeye başlanmıştır.
1893’te eglence parkları Chicago’da açılan “World’s Colombian Exhibition” ile
altın çagına girmişltir ve gelecek nesil fuarlar için referans noktası olarak kabul
edilmiştir (http:\\www.napha.org 2005).
11
Eğlence parkı endüstrisi gelecek otuz yıl boyunca gelişmeye devam etti. Merkezi
New York’taki Coney Island olmakla birlikte dünyada yüzlerce eğlence parkı
açılmıs ve yeni buluşlar da endüstriye yardımcı olmustur. 1919’da 1500 ‘den
fazla eğlence parkı açılmış durumdaydı, ancak, bu zafer çok uzun sürmemiştir
(http:\\www.napha.org 2005).
1929’da büyük kriz eğlence parklarına da yansıdı. İkinci Dünya Savaşı endüstriye
darbe vuran bir başka neden olmuştur. Savaşın bitmesiyle beraber, eğlence
parkları savaş sonrası bolluktan nasibini almış ve yeni parkların yapımına
başlanmıştır. Ancak, bu da kısa süreli bir gelişme olmuş ve 1950’lerin başında
televizyon, kentsel bozulma, seviyesizleşme ve varoşların büyümesi ile eğlence
parkları ilgi odağ olmaktan çıkmış ve bu nedenden dolayı yenilikler aranmaya
başlanmıştır (http:\\www.napha.org 2005).
Bir diğer önemli dönüm noktası da Disneyland (1955) ve Six Flags’ın (1961)
açılmasıdır. Bu iki büyük eğlence parkları, sektörün gelişimi için oldukça önemli
yatırımlar olmuşlar, bu parklar sayesinde eski geleneksel anlayışla yapılmış olan
eğlence parklarının da ayakta kalmasına yardımcı olmuş ve insanların yerel
parklara olan ilgisini arttırmıştır.
1971 yılında Walt Disney World açıldı. O zamana kadar ki eğlence parklarına
yapılmış olan yatırımların en büyüğü idi ve tam 250 Milyon Amerikan Doları
bütçe ile yapılmıştı.
Florida’da tekrarlamıştır.
Disney güney California’daki başarısını 1970’lerde
İçinde nostaljik bir “Main Street” düzenlemesiyle
“Dünya” adlı uzay gemisini tanıtan, geleceğe yönelik Epcot Center'ın bir arada
bulunduğu Disney World, tek başına ABD'nin en büyük turizm merkezi haline
gelmiştir (http:\\www. turkab.net 2005).
12
Disneyland ve Disneyworld 20’inci yüzyılın ın en önemli eğlence merkezleri
arasında kendini göstermiştir.
Teknoloji ve eğlenceyi birleştirerek; ülke
ekonomisine katkı sağlamışlar ve tema parklarının küresel ölçekte boyutlarının
gelişmesine öncülük etmişlerdir (Zukin 1991).
1981
Kanada da Wonderland açıldı.
1982
Walt Disney World EPCOT merkezi açıldı
1983
Tokyo Disneyland açıldı
1992
Paris Euro Disneyland açıldı
2013
İstanbul Eyüp'te 600 dönümlük arazi üzerine Vialand açıldı. Türkiye'nin
ilk mega temalı parkı olarak lanse edilen Vialand için toplam 1 milyar
150 milyon TL'lik yatırım yapıldığını ve arazinin İstanbul Büyükşehir
Belediyesi'nden 30 yıllığına kiralandığı açıklandı.
5 Nisan 2013’te, Türkiye Cumhuriyeti Ekonomi Bakanı Zafer Çağlayan, ''Universal
Studios yapım şirketi, Hollywood'daki film platoları ve turizme yönelik
tesislerinin bir benzerini Türkiye'de de kurmak istiyor ve bunun için bize bir
sunum yaptılar” açıklamasında bulundu. Henüz proje aşamasında olan ve 3 ay
içinde fizibilite çalışması tamamlanarak Ekonomi Bakanlığı'na teslim edilecek
olan projenin gerçekleşmesi durumunda Universal Studios'un Türkiye'ye
3 Milyar Dolara yakın bir yatırım yapmayı planladığı belirtildi.
1.3
AMAÇ VE KAPSAM
Bu ön fizibilite çalışmasının amacı, Lefkoşa’da bir eğlence/tema parkının
kurulabilmesinin ekonomik açından değerlendirilmesidir. Dolayısıyla, bu çalışma
kavramsal ve pratik bir temel oluşturmak için ele alınmış olup, daha
derinlenmesine ve spesifik bir fizibilite çalışmasının yapılmasına ön açacaktır.
13
1.4
METODOLOJİ
Bu çalışma için veri toparlanması aşağıdaki gibi gerçekleştirilmiştir.
• İkincil kaynaklardan elde edilen veriler toparlanıp analiz edildiler. Bazı Devlet
ve uluslararası yayınlara başvurulmuş ve gerekli veriler bunlardan
toparlanmıştır. Ayrıca, internet vasıtası ile de veri elde edilmiştir.
• Birincil kaynaklar da belirlenmiş ve bunlardan da yayınlanmamış veriler elde
edilmiştir.
• Maliyet bilgileri, giriş ücretleri, aylık yiyecek ve içecek gelirleri gibi veriler hale
hazırda faaliyet gösteren eğlence merkezlerinden, su parklarından, tatil
köylerinden ve yalnızca üyelere ait külüplerden elde edilmiştir.
14
BÖLÜM 2
PAZAR / İHTİYAÇ DEĞERLENDİRME
2.1
KÜRESEL BAKIŞ
Genel olarak, Annaheim, Kaliforniada 1955 yılında faaliyete başlayan
Disneyland’ın dünyada ilk hakiki tema parkı olduğu kabul edilmektedir.
O
tarihten sonra, Amerikada tema parkı endüstrisi dramatik bir şekilde
büyümüştür. Global Industry Analyst’inin yapmış olduğu araştırmalara göre,
küresel eğlence ve tema parkı pazarının 2017 yılında yaklaşık $32 Milyar gelir
elde etmesi bekleniyor. 2009 yılının finansal kriz ve ekonomik durgunluğun bu
sektörde de yaratmış olduğu olumsuzlukların etkisine rağmen, 2010 ve 2011
yıllarında bir toparlanma sürecine girilmiş olduğu görülmektedir.
bakıldığında,
İleriye
tatil ve eğlence için ayrılan tüketici harcamaları, yükselen
harcanabilir gelir düzeyleri ve kütle eğlencesinin yüksek popülaritesi bu
sektördeki pazarın gelişmesine pozitif etki yapacaktır. Ayrıca, gelişmekte olan
ülkelerde şehirleşme ve orta-sınıf hanelerdeki genişleme, sektörü daha da
ilerletecektir. Sektördeki gelir aşağıdaki tabloda belirtilmektedir:
15
Türkiye’de yayınlanan Focus Dergisi’nin editörü ve TUYED üyesi olan Özgür
Töre’nin, dünyadaki temalı parklar ile ilgili olarak Global Industry Analysts’in
hazırladığı rapordan aktardığı bilgilere göre bu sektörün yarısının ABD’de olduğu
belirtilmektedir.
Özgür Töre, Global Industry Analysts raporundaki şu
değerlendirmeleri aktarıyor: “Turizmde eğlence ağırlıklı tatillere ilgi artarken,
ailelerin de boş zamanlarının büyük bir kısmını dışarıda eğlenerek geçirecek
olması, sektörün geleceği için umut vaadediyor.”
En hızlı büyüme Asya-Pasifik’te
Global Industry Analysts tarafından hazırlanan rapora göre, ABD 2008’de, dünya
temalı parklar pazarının yarısından fazlasını kontrol ediyor. Bu alanda da en hızlı
büyüme potansiyelinin Asya-Pasifik ve Orta Doğu ve Afrika’daki gelişen
pazarlarda bekleniyor. Latin Amerika’daki temalı parklar sektörünün 2008 ve
2012 yılları arasındaki artışının $53.2 Milyon olması bekleniyor. Avrupa’da ise
Almanya, Fransa ve İngiltere pazarın %62’sine yakın bölümünü oluşturuyor.
Rusya’daki temalı parklar sektörü gelirlerinin de 2015 yılında $154 Milyon
ulaşması bekleniyor.
Temalı parklar raporu
Ayrıntılı bilgiyle donatılan raporda, tarafsız yorum ve sektöre ilişkin rakamsal
verilerin pazarın geleceğine ışık tutacak düzeyde olduğu belirtiliyor. Rapor, ABD,
Kanada, Japonya, Fransa, Almanya, İngiltere, Italya, İspanya, Rusya, Asya-Pasifik,
Orta Dogu, Afrika ve Latin Amerika’da sektörün gizlenmeye çalışılan kârlılık
oranlarını ortaya çıkarıyor. Raporda ayrıca şirket birleşmeleri, satın amalar ve
stratejik sektör haraketleri hakkında bilgiler de bulunuyor.
16
Desteklenmesi gereken sektör
Gelişmekte olan ülkelerde hükümetlerin turizm ve eğlence sektörlerini
desteklemesiyle, Kore, Tayvan, Hong Kong, Hindistan ve Çin gibi ülkelerdeki
temalı parklarda ziyaretçi ve kişi başı harcamalarının yükselmesi bekleniyor.
Eğlence sektöründeki teknolojik gelişmeler ziyaretçi sayılarını arttıracak ve
ziyaretçilere son teknoloji içeren eğlence hizmeti verecek.
Pazar yeniliklerle büyüyor
Gerçek hayat similasyonları, yapay gerçeklik, ve yüksek kalite görüntü
fotoğraflaması gibi eğlence sektöründeki teknolojik gelişimler sayesinde büyüme
gerçekleşecek. Yenilikçi simulasyonlara uzay yarışları, İtalyan Alplerinde hızlı
spor arabalar, Yeni Zelanda da nehirde rafting, scuba dalgıçlarının görüş açısıyla
dalışları örnek verilebilir. ABD Dünya Temalı Park sektorüne hükmederken,
Asya-Pasifik gelecekteki büyümeye hız katacaktır. Bunu Doğu Avrupa ve Orta
Doğu takip edecektir. Yükseliş, gelişmekteki ülkelerde turizmdeki artış ve bu
destinasyonlardaki turist artışlarını etkileyecektir.
Sektorü diğer etkileyecek
faktörlerden bazıları yaşlanan nüfustaki artış, parkların devamlı modernizasyonu
ve geliştirmeler ve sunulan servislerin artışı.
Tekrar eden ziyaretçi sayısını artırmak için...
Ziyaretçilerin dikkatini çekebilmek ve tekrar ziyaret etmesini sağlamak için
“oyuncu bağlantılı” stratejiler kullanılır. Bunun içinde yeşil ve temiz parklar
sağlayarak ve kolay online biletleme gibi hizmetler sunulur.
Kapalı temalı
parklar ile alışveriş merkezlerinin birleşimi ile ilerki yıllarda pazarda büyük
başarılar sağlanacaktır. Bu tip temalı parklara Minneapolis, ABD deki Mall of
17
America, Güney Kore’deki Lotte World ve Kanada daki West Edmonton Mall
örneklerini verilir.
Dünya’daki öncü temalı parklar
The Adventuredome, Blackpool Pleasure Beach, Busch Gardens Europe, Cedar
Fair L.P., Disneyland, Disneyland Paris, Disney-MGM Studios Theme Park,
Disney's Animal Kingdom, Samsung Everland Inc, Islands of Adventure, Lotte
World, Magic Kingdom, Six Flags Inc, Tokyo Disneyland, Tokyo Disneysea,
Universal Studios, Universal Studios Hollywood ve Yokohama Hakkeijima Sea
Paradise.
(Kaynak: Özgür Töre /TUYED Üyesi FTN News)
2.2
KÜRESEL EĞİLİMLER
Düşünülen eğlence/tema parkını geliştirebilmek için bazı göstergelerin dikkate
alınmaları gerekmektedir.
• Söz konusu sektör açısından iki ana gösterge mevcuttur, örneğin; yiyecek
açısından kalite ve hizmet; eğlence merkezinde veya yakınındaki otelere artan
önem.
• Parklar arasında rekabet artmaktadır. Dolayısıyla, rekabeti devam ettirebilmek
için parklarda en büyük, en yüksek, en hızlı, en dik, en karmaşık luna park
trenlerini inşaa etmeleri gerekmektedir.
• Nüfus profilleri değişmekte ve hedef alınan ziyaretçi tipi genişlemekte; örneğin
küçük çocuklardan gençlere ve daha olgun ziyaretçi tipine doğru bir değişim
söz konusudur.
Dolayısıyla, daha dengeli eğlence çeşitlerine ihtiyaç
duyulmaktadır; luna park trenlerinden sirk veya benzeri gösterilere doğru bir
eğlence.
18
• Tema parkı endüstrisinde yeni teknoloji güçlü bir role sahiptir. Yüksek kaliteli
(high-definition) filmler, oyun simülatörleri (ride simulations), sanal gerçeklik
(virtual reality) yeni ürünlere dahildir.
• 1960 ve 1970’lerde ABD’de tema park endüstrisi hızlı büyüme aşamasında
iken, bu parklar genellikle bölgede ikamet eden nüfusa hitap etmekteydi.
1980 ve 1990’larda bu parklar turizm bölgelerinde yer almaya başladı.
ABD’de tüm ziyaretçi tipini hedef alan ve en önde gelen parklar Güney
Kaliforniya, Merkez Florida ve Teksas’da bulunmaktadır.
• Uluslararası park inşaa edenler/sahipler/işletmeciler ABD ve Avrupa’nın
ötesindeki piyasalara odaklanmaya başlamışlardır (Asya dahil).
Bunların
arasında en hareketli olan Disney’dir.
2.3
KÜRESEL EĞLENCE PARKLARI ENDÜSTRİSİNİN YAPISI
Genel olarak endüstri beş gruba bölünmüştür:
• Binek parkları (ride parks)
• Temalı konumlar (themed attractions)
• Su parkları (water parks)
• Aile eğlence merkezleri (family entertainment centres)
• Tema parkları (theme parks)
Binek parkları, eski eğlence parklarına benzemekte olup, genellikle heyecan
verici oyunlar olduklarından daha fazla gençlere hitap etmektedir (örneğin;
büyük luna park trenleri).
Temalı konumlar, genellikle tüm yaş gruplarına
hitaben temel bir konuyu ele almaktadır (örneğin; safari veya tarihi bir yer). Su
parklarında su ve ilgili eğlence oyunları üzerine odaklanmaktadır. Aile eğlence
merkezleri, oyunlar, eğlenceler ve cazibeler üzerine odaklanmakta olup
genellikle parakende satış merkezlerinde yer almaktadırlar.
19
Tema parkları,
çeşitli oyun ve gösterileri ele almakta olup özel veya çeşitli temalar üzerinde
yoğunlaşmaktadırlar (örneğin; Disney, Six Flags ve Universal Studios).
Bir Eğlence Parkı aslında yaşayan bir olaydır. Sürekli olarak gelişir ve değişir. İyi
bir operatör veya işletmeci bu değişimi gerçekleştirir.
Hedef ziyaretçi aynı
kalmadığından, ürünün de aynı kalmaması gerekir.
Bu tür işletmelerde
“değişim” sabit kalan tek faktördür.
2.4
KKTC – KÂRLI BİR EĞLENCE/TEMA PARKI YATIRIM ÜLKESİ
KKTC, stratejik konumunun getirdiği avantajlarla birlikte, yerli ve yabancı
yatırımcılara elverişli ve eşit imkanlar saglayan bir iş ortamı sunmaktadır.
Gelişmiş bir altyapıya sahip olan KKTC, yatırımlar için en cazip bölge
konumundadır. İş ortamının kalitesi ile birlikte, KKTC, doğrudan yatırımlara
çeşitli yatırım teşvikleri de sağlamaktadır. Bunlara ilave olarak, küçük ama hızlı
büyüyen ekonomisi ile KKTC, hem yerli hem yabancı yatırımcılara birçok
ekonomik avantajlar sağlamaktadır.
Çok sayıda üniversitenin ve yüksek okuma oranının sağladığı kalifiye ve genç
işgücü, KKTC’nin yatırımcılara sunduğu bir diğer avantajdır. Hem en yakın
komşu olması hem de
kültürel ve dil yakınlığı bakımından, 75 milyon
düzeyindeki nüfusu ile Türkiye en önemli işgücü kaynağıdır.
KKTC’de olan politik duruş, adada bir çözüme ulaşılması ve Avrupa Birliği
vizyonudur.
Adada pozitif yönde oluşacak olan politik ilerleme ile birlikte
yatırım ikliminde ve yatırımlarda önemli gelişmeler olması beklenmektedir.
20
2.5
KKTC ŞEHİRLERİNDE EĞLENCE TRENDİ
Gece hayatı Çarşamba, Cuma, Cumartesi geceleri son derece hareketlidir.
Özellikle havaların ısınmasıyla, ki bu Nisan ayı itibarıyla başlar, gece hayatı son
derece hareketli bir hal alır. Gece hayatının İstanbul, Ankara, İzmir, Bodrum,
Marmaris, Çeşme gibi yerlerle kıyaslandığı takdirde çok pahalı olmadığı
görülmektedir. KKTC’de gidilebilecek disko ve barlar mevcut; bu barlarda da
zaman zaman gece partileri ve özel gün partileri düzenlenir.
KKTC’de Gece Hayatı kış aylarında çok hareketli değildir, genelde sahile yakın
şehirlerde yoğunlaşmış az sayıda diskotek, bar ve gece kulübünün yanında Hint,
Çin, Fransız ve İtalyan restorantları bulunmaktadır.
Birçok büyük restorant sezon içinde canlı müzik ve eğlence geceleri düzenlerler.
Bunun yanında büyük hotellerin kumar gazinoları meraklılar için sabaha kadar
açıktır.
21
2.6
KKTC ŞEHİRLERİNİN LOKASYONU
2.7
PROJE ÖZETİ
Öngörülen proje, eğlence parkı oluşması için Lefkoşa’nın bir yatırım fırsatı
olduğunu göstermektedir. Öngörülen projede ana hizmetler aşağıda belirtildiği
gibi olacaktır:
• Eğlence oyunları ve diğer aktiviteler için giriş ücreti;
• Yiyecek, içecek, hatıra ve diğer eşyaların satışı.
Proje, çeşitli ziyaretçi tipi ve yaş gruplarını hedef alarak tasarlanmalıdır.
Dolayısıyla, projenin bir eğlence parkı yerine bir tema parkı olması ve bu
projenin ABD, Avrupa veya Türkiye’den yüksek kalite uluslararası bir operatör ile
ilişkide olacağı planlanmaktadır. Daha önce de bahsedildiği gibi, tema parkları
22
çeşitli aktiviteler sunmakta olup, tüm aile bireylerine hizmet verebilmektedir
(örneğin; büyükanne, büyükbaba, anne, baba, gençler ve çocuklar).
Öngörülen park temalı olup, Kıbrıs adasının kültür ve geleneklerini içerebilir. Bu
temaya ek olarak diğer dünya kültür merkezlerini de dahil edebilir. Ayrıca,
heyecan oyunları da dahil edilerek, eğlence parklarından daha değişik bir
organizasyon şekli verilebilir. Projenin amacı:
• Eğitici ve bilgilendirici eğlence sunmak;
• Tüm aile ve yaş gruplarına hizmet vermek;
• Ziyaretçi tekrarını devam ettirmek için sürekli yeni temalı cazibelerin eklenmesi
veya mevcut cazibelerin modernize edilmeleri; ve
• Bir tema parkından daha değişik olabilme – dünya mutfakları, kültürel
gösteriler, mini hayvanat bahçesi, mini golf, lazer/video oyunları.
Bu eğitici ve bilgilendirici eğlenceye odaklanmak tüm yaş gruplarını ve aile
fertlerini ilgilendirecektir. Zaman içerisinde, eski oyunlar yenilendikleri takdirde
ailelerin tekrar ziyaretleri de sağlanacaktır.
Değişik tip mutfak çeşitleri de
mutlaka projenin başarılı olmasına yardımcı olacaktır.
Bu proje için gerekli arazi büyüklüğü 300 dönüm olmalıdır.
Proje aşağıda
belirtildiği şekilde hayata geçirilecektir:
2.7.1
BİRİNCİ KISIM
Birinci kısım için gerekli arazi büyüklüğü yaklaşık 100 dönümden
oluşacaktır. Park aşağıda belirtilen cazibelerden oluşacaktır:
23
OYUNLAR
Başlangıç olarak luna park trenini de dahil eden 13 oyun. İkinci kısımda
yeni ve daha ileri teknoloji gerektiren oyunlar eklenecek. Genellikle
eğlence parklarında olan daha büyük oyunlar aşağıda ve bunların detaylı
bilgileri Ek 2’de sunulmaktadır:
1
Karanlık oyunlar (dark rides)
2
Düşen kuleler (drop towers)
3
Ferris tekerleği veya Büyük tekerlek (Ferris wheels or Big wheels)
4
Frizbiler (frisbees)
5
Gravitron
6
Aynalar evi (house of mirrors)
7
Kütük kanalı (log flumes)
8
Hareketli platformlar (motion platforms)
9
Gözlem kuleleri (observation towers)
10 Luna park trenleri (roller coasters)
11 Şelale (shoot-the-chutes)
12 Fermuar (the zipper)
13 Tren oyunları (train rides)
24
MİNİ KKTC
Bu yürüyüş yolunda olan temalı atraksiyon, 5-6 dönüm arazi üzerinde
kurulmuş olup, KKTC’nin küçültülmüş bir modelinde, KKTC’nin çeşitli
eser ve binalarını, arkeolojik yerlerini ve doğal harikalarını ziyaretçilere
yaşatacaktır. Bunlardan bazıları aşağıdaki tabloda yer almaktadır:
25
İSLAM KÜLTÜR VE TARİHÇESİ
Bu yürüyüş yolunda olan temalı atraksiyon, 5-6 dönüm arazi üzerinde
kurulmuş olup, küçültülmüş bir modelde, İslam Dünyası’nın çeşitli eser
ve binalarını ziyaretçilere yaşatacaktır.
Bunlardan bazıları aşağıda
belirtilmektedir:
• Al-Andalus (İspanya)
• Arap Yarımadası
• İran ve Orta Asya
• Anadolu (Türkiye)
• Mısır
• Hindistan
• Mağrip (Kuzey Afrika)
• Afrika
• Güneydoğu Asya (Malezya ve Endonezya)
İslam Dünyası’nın önemli mimari harikaların küçültülmüş modelleri
aşağıda belirtilmektedir:
• Sultanahmet Camii
• Cordoba Büyük Camii
• Alhambra
• Semerkand ve Herat’da Timur ve Halefileri Tarafından İnşaa Edilen
Muhteşem ve Görkemli Yapılar
• Süleymaniye Camii
• Al-Hakim Camii
• Golestan Sarayı’nın bahçesinde olan Khalvat-i Karim-khani
• Darband, Dağıstan’daki Kale, Eski Şehir ve Binalar
26
• Ömer Hayyam Türbesi
• Taj Mahal
Mini KKTC’de olduğu gibi bu yürüyüş yolu da canlı olarak anlatılacak ve
ziyaretçilerin fotoğraf çekme imkanı sağlanacaktır.
ESKİ VE YENİ DÜNYA HARİKALARI
Eski ve Yeni Dünya Harikaları popüler ve dünyaca iyi bilinen klasik ve
çağdaş
eserleri
oluşmaktadır:
27
kapsar
ve
aşağıdaki
tabloda
belirtilenlerden
ESKİ DÜNYA HARİKALARI
Keops Piramidi
Artemis Tapınağı
Halikarnas Mozolesi
28
Babil’in Asma Bahçeleri
Zeus Heykeli
İskenderiye Feneri
YENİ DÜNYA HARİKALARI
Eyfel Kulesi
Golden Gate Köprüsü
29
Özgürlük Anıtı
Big Ben
Empire State Binası
MÜZİKAL FISKİYE
Havuzun iç kısmına belirli aralıklar ile yerleştirilen ve ayrıca kenar
kısımlarda da bulunacak olan fıskiyeler dans etme ve aynı zamanda dans
ederken müzik öğesi içeriyor.
AMFİTİYATRO
Tam çember ya da yumurta biçiminde bir sahne düzlüğünün çevresinde
oturma yerlerinin basamaklar halinde yükseldiği bir açıkhava tiyatro
yapısı; antik Yunan ve Roma tiyatro yapısı biçimi.
Tesis, akrobatik, sihirbaz gösterileri, canlı müzik konserleri gibi özel
kültürel ve diğer gösterilerin yapılmasını sağlar.
30
2.7.2
İKİNCİ KISIM
Park’ın açılış tarihinden 2-3 yıl sonra Park’ın ikinci kısım genişleme
projesi başlayabilir.
kullanılacaktır.
Bu ikinci kısımda bir diğer 100 dönüm arazi
İkinci kısımdaki atraksiyonlar aşağıda belirtilenleri
kapsar:
BİLİM VE TEKNOLOJİ MERKEZİ
Bu merkez kapalı alanda olup, 2-3 dönüm arazi üzerinde kurulacaktır.
Kurulacak olan merkez genellikle interaktif öğrenim merkezi olarak
düşünülmüştür; dolayısıyla tüm yaş gruplarının merakını celbedecektir.
Örneğin:
• Kozmoloji
• Paleontoloji
• Jeoloji
• Nükleer Fizik
• Robotik
• Bilgisayar
• Endüstriyel İşlemler
• Roket bilimi
DİĞER AKTİVİTELER
• Planetaryum ve Uzay Gözlemevi
• Çit Labirent, Bahçe ve Mini Golf
• Dünya Şehirleri
31
2.7.3
ÜÇÜNCÜ KISIM
Eğlence / Tema Parkları sürekli yaşayan organizasyonlardır. Dolayısıyla,
ziyaretçi merakını devam ettirebilmek için sürekli yeni atraksiyonların
ilave edilmeleri gerekir.
Eklenebilecek yeni atraksiyonlar aşağıda
belirtilmektedir:
• Akvaryum
• Mini Hayvanat Bahçesi
• Kelebek Bahçesi
• Diğer Tarihi ve Kültürel Atraksiyonlar
Ayrıca, üçüncü kısımda geriye artan 100 dönümlük arazi üzerine 5 yıldızlı
otel inşaatınında yapılması planlanmaktadır. 5 yıldız kalitesinde bir otel
inşaatının maliyeti yaklaşık $200,000 oda başı olarak hesaplanır.
Dolayısıyla, inşaası düşünülen otel eğer Şans Oyunları Yasası’na da
uygun bir şekilde olacaksa, asgari yatak sayısı 500 olmalıdır; bu
durumda, yaklaşık 250 oda. Düşünülen otelin maliyeti böylelikle asgari
$50 Milyon civarındadır.
32
BÖLÜM 3
TEKNİK DEĞERLENDİRME
3.1
ATRAKSİYON ÇEŞİTLERİ
Projenin tümünün değişik aşamalarda oluşturulacağı düşünülmektedir.
Bu
durum riskin kontrollü bir şekilde dağıtılmasını ve tesisin daha erken
ziyeretçilere açılmasını sağlayacaktır.
Birinci bölümde proje, daha önceki
bölümlerde de bahsedildiği gibi, park aşağıdaki atraksiyonlardan oluşacaktır:
Heyecan Oyunları
Tema Atraksiyonları
Diğer
Karanlık Oyunlar
Düşen Kuleler
Feris Tekerleği
Gravitron
Aynalar
Kütük Kayıkları
Hareketli Platformlar
Gözetim Kuleleri
Luna Park Treni
Shoot-the-Chutes
Fermuar
Tren Oyunları
Mini KKTC
İslam Kültürü
Dünya Harikaları
Müzikli Fıskiye
Amfitiyatro
El Sanatları
Yiyecek Merkezi
Yukarıdaki atraksiyonlara ek olarak, aşağıda belirtilenlere de ihtiyaç vardır:
• Arazi ve arazinin geliştirilmesi
• Bina, inşaası, elektrik ve mekanik işler
• Kamu hizmetleri – elektrik, su, gaz ve telefon
• Arazi düzenlemesi ve zirai işler
• Minyatür binalar
33
Arazi maliyeti, binalar, kamu hizmetleri, arazi düzenlemesi ve minyatür binalar
ile ilgili detay ve tahmini maliyetler Finansal Değerlendirme Bölümünde ele
alınmaktadır. Bu ön fizibilite çalışmasında, yalnız birinci bölümün teknik ve
finansal değerlendirilmesi ele alınmıştır. İkinci bölüm için daha detaylı Fizibilite /
Teknik-Ekonomik Çalışma gerekmektedir.
3.2
PROJE KAPASİTESİ
Birinci bölüm için proje kapasitesi, 100 dönümlük arazi üzerine, yılda yaklaşık
500,000 ziyaretçi, 13 Oyun, 3 Temalı atraksiyon, 1 yiyecek merkezi, 1 müzikli
fıskiye, 1 amfitiyatro ve el sanatları ile hediyelik eşya caddesi düşünülmüştür.
Bir yılda çalışma günü 300 olarak düşünülmüştür. Her bir heyecan oyununun
ortalama süresi 3 dakika, temalı atraksiyonlar için 60 dakika, müzikli fıskiye için
60 dakika, yiyecek merkezi için 90 dakika ve amfitiyatroda yer olacak bir gösteri
için 120 dakika düşünülmüştür.
Heyecan oyunları için ziyaretçi iniş/biniş yaklaşık 7 dakika olduğuna göre,
toplamda yaklaşık 10 dakikalık bir süre gerekmekte, dolayısıyla 1 saat içerisinde
6 kez oyun gerçekleşebilir. Temalı atraksiyonlar için 2 mini tren kullanılacak; her
birinin kapasitesi 200 ziyaretçi.
Fotoğraf, bilgi edinme ve video çekimleri
molaları dikkate alındığı zaman, ortalama gezi zamanı yaklaşık 1 saattir.
Dolayısıyla, tema atraksiyonlarının kapasitesi saatte 400 ziyaretçidir. Yiyecek
alanının oturma kapasitesi 1,500, müzikli fıskiyenin 500 ve amfitiyatronun 500
olarak düşünülmüştür.
Sanal Kapasitenin hesaplanması, oturacak yerin, günlük çalışma saati ve heyecan
oyunları sayısının çarpımıyla; tema atraksiyonları, müzikal fıskiye, yiyecek alanı
ve amfitiyatrodaki değişim saat başı olarak düşünülmüştür.
34
Her gün için,
ziyaretçi sayısının tavanı, Sanal Kapasitenin %50’si olarak düşünülmüştür. Bu
varsayım, parkın destek hizmetlerini ve alt yapısını ölçebilmek için yapılmıştır.
Bu ön fizibilite raporu günde 1,000 - 1,500 ziyaretçi kapasitesi üzerinden
hesaplanmış olup, haftaiçi, haftasonu, resmi tatil ve okul yaz tatilleri göz önünde
bulundurulmuştur.
Kişi başına ortalama harcama 160 - 200 TL olarak
varsayılmıştır. Yıllık ziyaretçi sayısındaki artış %5 olarak hesaplanmış olup, ülke
ekonomisinin büyüme hızına da uygundur.
3.3
GELİR KAYNAKLARI
Eğlence / Tema parkı çeşitli kaynaklardan gelir edebilir; bunlar:
• Park giriş ücretinden;
• Müzikal fıskiye bilet satışından;
• Amfitiyatro gösterileri bilet satışından;
• Yiyecek ve içecek satışlarından;
• El sanatları ve hediyelik eşya satışlarından;
• Fotoğraf makinesi filmleri, videolar, çocuk bezleri ve diğer satışlardan;
• Yiyecek merkezi ve hediyelik eşya caddesindeki kiralardan;
• Park karakterleri ile ve oyunlarda çekilen özel çerçeveli ziyaretçi fotoğrafları
satışlarından;
• Petrol satışlarından;
• Otopark ücretlerinden.
Yukarıdaki gelir kaynakları ile ilgili varsayımlar ve tahminler Bölüm 5’de daha
detaylı olarak ele alınmıştır.
3.4
35
ZİYARETÇİLERE AİT DİĞER İMKANLAR
Ziyaretçilerin parkta rahat ve zevkli bir gün geçirebilmeleri için bazı özel imkanlar
da park sınırları içerisinde yer almalıdır. Bunlar:
• Tuvaletler:
Yeterli miktarda ve yüksek kalitede, erkek, kadın, çocuk ve
engelliler için tuvaletler yapılması gerekir.
ulaşılması gerekir.
Bunlara, parkın her yerinden
Tuvaletlerin gün içerisinde sürekli olarak bakımı
yapılmalıdır.
• Dinlenme Alanları:
Bunlar, daha fazla yaşlı ziyaretçilere dinlenme ve
ebeveynlerin çocukları ile buluşabilme imkanını sağlar.
Bu bölgeler, ilke
olarak komfor sağlamak için tasarlanırlar, ancak, her durumda hareket ve
eğlence hissini de vermeleri gerekmektedir.
• Eczane
ve
Sağlık
Merkezi:
Küçük
çocukların
ve
büyüklerin
acil
rahatsızlanmaları ve yaralanmaları durumunda, yeterli derecede donanımlı ve
kadrolaşmış eczane ve sağlık merkezinin oluşacaktır.
• Engelliler için Ulaşım ve Tekerlekli Sandalye Kiralama: İdeal olarak, parktaki
tüm atraksiyonlar ve diğer alanlar, tekerlekli sandalye ile ulaşıma açık
olmalıdır.
Gerekli alanlarda asansör veya yürüyen merdiven olacaktır.
Tekerlekli sandelye kiralama imkanı da düşünülmüştür.
• Çocuk Toplanma Alanı: Parkı ziyaret edecek birçok çocuk olacaktır. Bunlar,
büyük gruplar halinde öğretmenleri ile beraber eğitim amaçlı ziyaretlerde
bulunacaklardır. Bu çocuklar için toplanma alanı düşünülmüştür.
•
Atık Su Arıtma Tesisi: Parkta meydana gelen atık su, arıtma tesisinden
geçirilip zirai amaçlar için tekrardan kullanılacaktır.
36
• Katı Atık Yönetimi:
Ziyaretçilerin çöplerini atabilmeleri için, park sınırları
içerisinde yeterli sayıda çöp tenekeleri yer alacaktır.
• Anons Sistemi: Ziyaretçileri bilgilendirmek, kayıp eşyaları veya özel fırsatları
aktarabilmek için anons sistemi bulunacaktır.
• Mescit
3.5
TAHMİNİ PROJE TAMAMLAMA PROGRAMI
Eğlence Parkı’nın oluşturulması için tahmin edilen gerekli süre 1 yıldır.
Faaliyetler aşağıdaki gibidir:
37
BÖLÜM 4
YÖNETİM VE İDARİ YAPI
4.1
İNSAN GÜCÜ GEREKSİNİMİ
Eğlence/tema parkı kurulduktan sonra, idare bir CEO tarafından yürütülecektir.
Aşağıdaki tabloda belirtildiği gibi CEO altında diğer görevliler olacaktır:
38
39
Birinci Kısımdaki insan gücü gereksinimi yaklaşık 170 çalışandan oluşmaktadır.
Ancak insan gücü gereksinimi proje büyüklüğüve daha sonraki eklemelerle
sayısal bazda değişebilir.
4.2
PROJENİN KURUMSAL DURUMU
Projenin sponsorları, faaliyeti KKTC Şirketler Yasası Fasıl 113 altında tescil
edilecek olan bir limited şirket olarak yöneteceklerdir.
4.3
YÖNETİM YAPISI / ORGANİZASYON ŞEMASI
Bu proje, Lefkoşa’da önemli miktarda yatırım gerektiren bir eğlence parkı
inşaasıdır. Dolayısıyla, karlılık elde edebilmek için, her kategoride profesyonel
ve teknik açıdan bilgili yönetime ihtiyaç duyulmaktadır. Öngörülen yönetim
yapısına aşağıda değinilmekte ve aşağıda belirtilen organizasyon şemasında
gösterilmektedir.
Eğlence/tema parkı, şirket politikalarını oluşturacak ve şirketi genel olarak
yönetecek bir Yönetim Kurulu tarafından idare edilecektir. Yönetim Kurulu bir
Başkan altında oluşacaktır. Yönetim Kurulu Yıllık Genel Kurul’da hissedarlar
tarafından atanacak ve Şirketler Yasası Fasıl 113 ve kurulacak olan şirketin Ana
Sözleşmesi ve Tüzüğü gereğince çeşitli görevleri yerine getireceklerdir.
Şirket’in günden güne olan işlemleri Chief Executive Officer (CEO) tarafından
yönetilecektir.
40
CEO bu görevini şirketin Ana Sözleşmesi ve Tüzüğü’ne ve
Yönetim Kurulu’nun tespit ettiği politikalara riayet ederek yerine getirecektir.
Her durumda, CEO eğlence/tema parkı yönetiminde kalifiye ve tecrübeli
profesyonel bir eleman olacaktır.
Genel Müdür Operasyon, Genel Müdür Pazarlama, Bakım ve Onarım Müdürü,
İdari ve Güvenlik Müdürü, İnsan Kaynakları Müdürü, Satın Alma Müdürü, Finans
ve Muhasebe Müdürü – tümü Üst Yönetim çalışanları olup profesyonel ehil
kişiler olacaktır. Özellikle, Pazarlama ve Operasyon Genel Müdürleri projenin
başarılı olmasında önemli rolleri olacaktır.
41
ORGANİZASYON ŞEMASI – BİRİNCİ KISIM
Muhasipler
Kasiyerler
Ödemeler Ekibi
Satış Müdürü
MH Müdürü
Reklam ve HK Müdürü
Telepazarlama Müdürü
MY – Personel
MY – İnsan Kaynakları
Bekçiler
Sağlık Görevlileri
MY – İdari ve Lojistik
MY – Güvenlik
Ambar Sorumluları
MY – Mini KKTC
MY – İslam Kültürü
MY – Dünya Harikaları
MY – Heyecan Oyunları
Denetim Komitesi
Telepazarlama Ekibi
Web Sitesi Tasarımcıları
Müşteri Temsilcileri
Satış Ekibi
42
Arazi Sorumlusu
Ziraat Mühendisi
Bahçıvanlar
Temizlik Ekibi
MY – Uluslararası Yiyecek Merkezi
MY – El Sanatları Caddesi
MY – Amfitiyatro
MY – Hediyelik Eşya
Makine Görevlileri (Oyunlar ve Trenler)
Makine Operatörleri (Oyunlar ve Trenler)
Tur Operatörleri
Audio-Video Teknisyenleri
Işık ve Ses Teknisyenleri
Atraksiyon Destek Ekibi
Teknisyenler
4.4
SİSTEMLER VE PROSEDÜRLER
Projenin başarısı, tesisin nevine, lokasyonuna ve eğlence oyunlarının
güvenilirliğine ve kalitesine bağlıdır. Ayrıca, yerel ve uluslararası trendler göz
önünde bulundurularak periyodik yeni oyunların da monte edilmeleri önemli
faktördür. Sonuç olarak, yeterli derecede yapılması gereken pazarlama ve satış
stratejiler, planlama ve bütçeleme, stok kontrolü, tesis yönetimi ve ilgili sistem
ve prosedürler, projenin uzun vadede başarısını sağlayacaktır.
En önemli
sistemler aşağıda belirtilmektedir:
• Pazarlama, Satış ve Halkla İlişkiler Stratejisi
• Müşteri İlişkileri ve Hizmetleri
• Tesis ve Ekipmanın Bakımı
• Finansal Yönetim
• Yiyecek ve İçecek Yönetimi
• İnsan Kaynakları Yönetimi
• Emniyet ve Güvenlik Yönetimi
• Sağlık Önlemleri
Projenin ilk aşamalarında, düzenli Yönetim Kurulu toplantıları, operasyonel
denetimler ve planlama projenin başarılı bir şekilde başlamasına büyük etkisi
olacaktır.
Yönetim Kurulu mutlak surette şirket ve pazarlama stratejisini
yönetecek ve misafirperverlik ile müşteri hizmetleri kültürünü oluşturmak için
gerekli çalışmaları yapacaktır.
43
BÖLÜM 5
FİNANSAL DEĞERLEME
Bu bölüm, projenin bazı finansal yönlerini değerlendirmektedir (proje maliyeti, kazanç
tahmini, getiri oranları, yatırım geri dönme süresi, nakit akım, bilanço, vs.).
Hesaplamaların ve çalışmaların çok hacimli olduğu durumlarda, özet durum
sunulmuştur.
5.1
PROJE MALİYETİ
Projenin toplam tahmini maliyeti 400 Milyon Türk Lirası olup aşağıdaki tabloda
dökümü belirtilmektedir:
44
5.2
FİNANSAL PLAN
Proje, 40/60 oranında sermaye ve uzun vade borçlanma ile finanse edileceği
düşünülmektedir. Uzun vade borçlanma yıllık %10 oranında faiz ile temin edilip,
ilk yıl geri ödemesiz, 7 yıl üzerinden olacaktır.
5.3
GELİR TABLOSU
Tahmini özet gerlir tablosu aşağıda belirtildiği gibidir:
45
5.4
GELİR VARSAYIMLARI
Projenin çeşitli gelir kalemleri aşağıda belirtilmektedir:
46
5.5
GETİRİ ORANLARI
Tahmini gelir tablosu dayandırılarak, projenin getiri oranları aşağıdaki gibidir:
5.6
YATIRIM GERİ DÖNME SÜRESİ
Sermaye ve toplam yatırım ile ilgili projenin yatırım geri dönme süresi aşağıdaki
gibi hesaplanmıştır:
47
Toplam Yatırım
=
400 Milyon TL
Sermaye
=
160 Milyon TL
Toplam Yatırım
400,000
Sermaye
160,000
Sermayenin Geri Dönüşü
3 Yıl Yaklaşık
Toplam Yatırımın Geri Dönüşü
6 Yıl Yaklaşık
5.7
NAKİT AKIM
Projenin tahmini nakit akımı aşağıdaki gibidir:
48
5.8
BİLANÇO
Faaliyetin ilk beş yıldaki bilançosu aşağıdaki gibidir:
49
BÖLÜM 6
SONUÇ
Yatırımcı için bir sonraki önemli adım detay Teknik-Ekonomik Çalışma ve Fizibilite
Çalışmasıdır. Fizibilite Çalışmasında belirlenen konular atılacak olan diğer adımları
gösterecektir. Fizibilite Çalışması yapılırken tam detaylı konsepte karar verilmesi
gerekir. Sorulması gereken sorular:
• Ne tür atraksiyonların inşaa edilmesi gerekir?
• Tesis eğlence parkı, tema parkı, su parkı veya aile eğlence merkezi mi olacaktır?
• Tesis açık alan veya kapalı alanda mı olacaktır?
• Şirketin felsefesi ve misyonu nedir?
Bunlar park inşaa edilmeden cevaplanmaları gerekmektedir. Genel olarak parkın
misyonu tüm çalışanlarının park operasyonu hakkındaki hedeflerini kapsar.
• Bir eğlencenin ne olduğu nasıl belirlenir?
Bu dünyanın neresinde bulunduğunuza bağlı. Her piyasa eğlenceyi değişik şekillerde
belirler, ancak bunlar ne olursa olsun, herkes bu tür hisleri yaşamak ister.
Eğlencenin ne olduğunu üç faktör belirleyecektir:
• Fizibilite Çalışması
• Kültürel anlayışa dayanarak piyasanın hoşlandıkları ve hoşlanmadıkları konular
• Nitelikli araştırma
50
Bu çalışmalar, yetişkinler, ebeveynler, gençler, çocuklar ve uzmanlar arasında yapılan
piyasa araştırması ile belirlenebilir. Ayrıca, rekabet analizleri, PEST ve SWOT analizleri
bu araştırmalarda yardımcı olabilirler.
51
EK 1
KUZEY KIBRIS TÜRK CUMHURİYETİ – PROFİL
GİRİŞ
KKTC – Şehirler ve İller
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (kısaca KKTC) veya Kuzey Kıbrıs, Akdeniz'de bulunan en
büyük üçüncü ada ve Anadolu yarımadasının 65 km güneyindeki Kıbrıs adasının kuzey
kısmında yer alan bağımsız devlet. Bağımsızlığı Türkiye dışında hiçbir ülke tarafından
tanınmamaktadır.
Bugün birçok devlet, Birleşmiş Milletler ve Avrupa Birliği gibi
uluslararası kuruluşlar tarafından adanın sadece güneyini kontrol altında tutan Kıbrıs
Cumhuriyeti toprakları içerisinde kabul edilmekte, Kuzey Kıbrıs ise de facto olarak
nitelendirilmektedir. Birleşmiş Milletler ve Avrupa Konseyi'ne göre, Türkiye'nin işgali
altındadır (Kaynak: Wikipedia).
52
Toprakları kuzeyde Dipkarpaz, batıda Güzelyurt, güneyde de Akıncılar'a doğru yayılır.
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ile Kıbrıs Cumhuriyeti toprakları arasında Birleşmiş
Milletler'in kontrolünde tampon bölge bulunmaktadır.
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin önemli yerleşim yerleri, başkent Lefkoşa, Girne,
Gazimağusa, Güzelyurt ve İskele'dir. KKTC, etkisinde bulunduğu Akdeniz ikliminden
dolayı fazla yağış almaz. Genellikle sıcak ve kuraktır.
Kıbrıs'ın sahil kıyıları, aşağı yukarı yüz milyon senedir Chelonia mydas ve Caretta
caretta kaplumbağaları tarafından ziyeret edilmektedir. Bu canlılar yumurtlamak için
Mayıs ve Ağustos ayları arasında Kuzey Kıbrıs’ın kumsallarına gelmektedirler. Adanın
kuzeyinde doğal mağaralar da bulunmaktadır. Sarkıt ve dikitleri ile İncirli Mağarası,
İnönü’deki Sütünlu Mağara, olmak üzere 85 adet civarındaki doğal mağara
bulunmaktadır.
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti yarı başkanlık sistemi ile yönetilmektedir.
Cumhurbaşkanı aynı zamanda devlet başkanı, başbakan ise hükümetin başkanıdır.
Ülkede çok partili demokratik bir rejim vardır. Yürütme yetkisi Cumhurbaşkanı ve
hükümet tarafından kullanılmaktadır. Yasama yetkisi ise KKTC Cumhuriyet Meclisi'ne
aittir.
KKTC Cumhurbaşkanı halk tarafından, 5 yıllık süre için seçilir. Bu görevi 23 Nisan
2010'dan beri Derviş Eroğlu yürütmektedir. 50 kişiden oluşan Cumhuriyet Meclisi
halkın oylarıyla seçilmektedir. Temmuz 2013'te yapılan seçim ile başa gelen Özkan
Yorgancıoğlu önderliğindeki Cumhuriyetçi Türk Partisi Birleşik Güçler ile koalisyon
ortaklığı bulunan Demokrat Parti Ulusal Güçlerle birlikte hükümet etmektedir. ABD
merkezli Freedom House kuruluşu KKTC'yi "özgür" olarak nitelemektedir. KKTC’nin
yerleşim yerlerinin listesi ve KKTC'nin ilçeleri Lefkoşa, Gazimağusa, Girne, Güzelyurt,
İskele olmak üzere 5 ilçeye ayrılmaktadır. Her ilçeye Kaymakam atanmaktadır.
53
EKONOMİ
KKTC uluslararası camiada tanınmamasından dolayı ekonomik olarak Türkiye'den
yardım almaktadır. Tedavüldeki para birimi Türk Lirası'dır. KKTC'nin neredeyse tüm
ithalat ve ihracatı Türkiye üzerinden gerçekleştirilir.
Kaynak: KKTC 2012 Ekonomi Durum Raporu, Türkiye Cumhuriyeti Lefkoşa Büyükelçiliği, Yardım Heyeti
Başkanlığı
2008 ve 2009 yıllarında daralan KKTC ekonomisi 2010 yılından itibaren toparlanma
sürecine girmiş ve Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYH) 2010-2012 Kamunun Etkinliğinin ve
Özel Sektörün Rekabet Gücü’nün Artırılması Programının ilk yılında %3.7 oranında
büyüme kaydetmiştir. 2010 yılında büyümeyi sürükleyen sektörler tarım, ticaret ve
turizm ile ithalattan alınan vergiler olmuştur.
2010 yılında yakalanan büyüme
rakamının ardından 2011 yılında GSYH reel bazda %3.6 oranında büyüyerek nominal
milli geliri 6.4 Milyar TL seviyesine taşımıştır. Programın ikinci yılında imalat sanayi
dâhil olmak üzere tüm sektörler büyümeye dengeli ve pozitif katkı yapmıştır.
54
2012 yılında tüm dünyada beklentilerin altında seyreden küresel ekonomik aktiviteye
paralel olarak büyüme oranının %2.8 olarak gerçekleştiği ve sektörlerin performansı
açısından bir önceki yıldakine benzer dengeli bir büyümenin sergilendiği tahmin
edilmektedir. Böylece 2010-2012 yıllarını kapsayan Kamunun Etkinliğinin ve Özel
Sektörün Rekabet Gücünün Artırılması Program döneminde reel milli gelir toplamda
%10.4 oranında artış gösterirken, yakalanan yıllık ortalama büyüme oranı %3.4
seviyesinde gerçekleşmiştir.
2013-2015 Sürdürülebilir Ekonomiye Geçiş Programı döneminde ise ekonomik
aktivitenin bir miktar daha ivmeleneceği ve ilgili yıllarda ekonominin sırasıyla %3.6,
%4.2 ve %4.6 seviyesinde büyüyeceği tahmin edilmektedir. Bu büyüme oranları ile
yeni Program döneminde ekonomide ülkenin uzun dönemli büyüme ortalaması olan
%4.2 civarında sürdürülebilir bir büyüme oranının yakalanacağı öngörülmektedir.
Bununla birlikte 2012 yılının ikinci yarısından başlayan siyasi istikrarsızlığın sözkonusu
hedefin tutturulmasını riske sokmaya başladığı gözlemlenmektedir.
A- GENEL GÖRÜNÜM
Günümüz ekonomi anlayışında devletin rolünün; özel sektörün verimli ve kaliteli
üretim yapması için gerekli altyapıları oluşturmak ve küreselleşmenin gereği olan
standartların sağlanmasında düzenleyici ve denetleyici rol oynamak olarak
belirlenmesinin ardından, eski doğu bloğu ülkeler dahil bir çok ülke bu temel ekonomi
kuralının gereğini yapma konusunda yarışa girmişlerdir.
Türkiye de küresel
ekonomideki yarışta yerini almış ve potansiyelini iyi kullanarak gelişmekte olan ülkeler
sınıfında hızla ilerlemeye başlamıştır. Oluşturduğu sağlam ekonomik yapı ile son
küresel ekonomik krizi de zarar görmeden atlatmıştır.
Türkiye’nin hem siyasi hem de ekonomik coğrafyasında yer alan KKTC, bu
gelişmelerden olumlu bir şekilde etkilenmiş ve ekonomik dönüşüm başlatmıştır. Bu
55
ekonomik gelişmenin arka planında zihinsel hazırlıkların eksik olması, ekonomik
dönüşümün tamamlanamamasına ve atılımın hızının yavaşlamasına neden olmuştur.
KKTC ekonomisinin uzun dönemli büyüme ortalaması %4.1 civarında olup, yakın
komşuları ile kıyaslandığında bu oranın düşük olduğu ve ekonomik potansiyelin tam
anlamıyla kullanılamadığı görülmektedir. Son dönemde yaşanmış olan hızlı ekonomik
büyümeye rağmen KKTC ekonomisinin yapısı orta ve uzun vadede istikrarlı bir
büyüme yaratmaktan uzaktır. İstikrarlı ve yüksek büyüme hızını kısıtlayan birbiriyle
bağlantılı iki temel unsur bulunmaktadır. Bunlardan birincisi kamu sektörünün hızla
genişleyerek özel sektörün ekonomik faaliyetleri üzerinde kısıtlayıcı etki yaratması
ikinci temel yapısal sorun ise ekonomik yapıda dış ticarete konu olmayan sektörlerin
(kamu, inşaat sektörü vb.) payının dış ticarete konu olan sektörler (tarım, sanayi,
turizm vb.) aleyhine artmış olmasıdır.
KKTC ekonomisinde yapısal dönüşüm eğilimlerine daha yakından bakıldığında;
yoğunluklu olarak özel sektör eliyle yürütülmesi beklenen faaliyetlerde 2009 yılına
kadar istikrarlı bir düşüş yaşanmıştır. Ticaret, turizm, tarım ve imalat sektörünün
ekonomideki ağırlığı 1977 yılında %45 düzeyinde iken 2009 yılında bu oran %23’e
kadar inmiştir.
Kaygı verici bu oranın 2010-2012 dönemi Ekonomik Programın
uygulanmasıyla birlikte tekrar %39 seviyelerine çıkması ekonominin yapısal düzelmesi
adına önemli bir göstergedir.
Uzun vadeli bir perspektiften bakıldığında KKTC’nin tarım ekonomisinden kentli
ekonomiye geçtiği görülmektedir. Bununla birlikte kentleşme süreci özel sektöre
dayalı bir istihdam yapısı ortaya çıkaramamıştır. 1983 yılında toplam istihdamın
%36’sına sahip olan tarım sektörü, 2012 yılında istihdamın %5.1’ine inmesine rağmen,
istihdam önemli oranda kamu kesimine kaymıştır. KKTC’de %16.1 pay ile kamu
kesiminin istihdamda hala üst sıralarda yer alması kamunun insan kaynaklarında da
özel sektörün en büyük rakibi olmasına neden olmaktadır. İstihdamda %17.7 ile en
fazla paya sahip ticaret sektörü de yine büyük oranda kamunun etrafında oluşmuştur.
56
Diğer taraftan Eğitim sektörünün istihdamdan %10.5 pay alıyor olması hem temel
eğitimde hem de yükseköğretimde KKTC’nin özel sektörünün önemli düzeylere
ulaştığı ve ülke ekonomisi için ağırlığının %10.1 olan sanayinin önüne geçtiğinin bir
göstergesidir. 2005 yılında istihdamdan %20’lere kadar pay alan inşaat sektörünün
bu arızi dönemden sonra %10’lar seviyesinde sağlam bir şekilde durması sevindirici
bir gelişmedir. Turizm sektörünün tüm desteklemelere rağmen gerekli sıçramayı
yapamaması ve %6.1 seviyesinde kalması sektörün kendini sorgulamasını
gerektirmektedir.
KKTC’nin ekonomik performansıyla ilgili bir diğer kritik problem alanı işgücü
verimliliğidir. KKTC’de çalışanların verimlilik düzeyi Dünya Bankası (2006) raporuna
göre GKRY’nin %58’idir. Sanayi sektöründeki düşük kapasite kullanım oranları bu
sektördeki problemi doğrulamaktadır. Kişi başına düşen sermaye malı yatırımlarında
fazla artış yaşanmaması, buna karşın yatırımların genel olarak verimliliği artırıcı etkisi
olmayan bina inşaatlarına yoğunlaşması da KKTC’de işgücü verimliliğini kısıtlayan
eğilimer arasındadır. Türkiye’de firmaların %87’si yenilenmeyi yeni makine alımı
yoluyla sağlarken bu oran KKTC’de %11’dir. Öte yandan eğitim düzeyinin hızlı bir
şekilde artması verimliliğe pozitif katkı yapabilecekken hem eğitim sektöründeki kalite
sorunları hem de üniversite mezunlarının ağırlıklı olarak kamu sektörünü tercih
etmesi işgücü verimliliğinde beklenen artışın yaşanmasını engellemektedir. Kamu
maliyesindeki yapısal bozukluklardan dolayı özel sektörün oyunun dışına itilmesi
(crowding-out) önemli bir sorun olarak karşımıza çıkmaktadır.
KKTC ihracatında 1990 yılından 2012 yılına bakıldığında kayda değer sadece 20102012 dönemi Ekonomik Programın uygulandığı yıllardaki ihracat artısı söz konusudur.
İhracatın 2009 yılında $71 Milyon seviyesinde olması zikredilen dönem dışında bir
gelişmenin olmadığı anlamına gelmektedir. İthalatın 2003 yılından sonra yüksek
oranda artması ve bunun ihracat ile bir bağlantısının olmaması ithalatın tüketim
amaçlı yapıldığını göstermektedir. İhraç edilen malların iç dağılımına bakıldığı zaman
57
süt ürünleri ve narenciye ihracatın %52’sini oluşturmaktadır. Piliç eti ve yumurta
ihracatının son yıllarda artış kaydederek ihracatın %9,3’ünü oluşturması kayda değer
bir gelişmedir.
Bütün bunlar adada rekabet avantajlı ürünlerin sayısının çok az
olduğunu göstermektedir.
KKTC ekonomisini dönüştürmenin ön koşulu yatırım ve iş yapma ortamını
iyileştirmekten ve reel sektörün yenilikçiliğinin ve girişimciliğinin gelişimini doğru
politikalarla desteklemekten geçmektedir. Yatırım ve iş yapma ortamındaki sorunları
analitik bir yöntemle ve veriye dayalı olarak tespit edebilmek amacıyla KKTC-FOCUS
projesi kapsamında özel işletmelere 2012 yılında “Yatırım Ortamı Değerlendirme
Anketi” uygulanmıştır.
Anketin sonuçları KKTC ekonomik ortamını anlamak ve
sorunları tespit edebilmek açısından önemli bir veri kaynağı sunmuştur.
KKTC firmalarının hem yaşlı hem de küçük ölçekli olması en önemli özelliklerini
oluşturmaktadır. İmalat sanayinde bir firmanın ortalama yaşı 21 dir. Bu rakam
Türkiye’de 18, Slovenya’da 20, Slovakya’da 14, Bulgaristan’da 14, Romanya’da 13,
Letonya ve Litvanya’da 12’dir. KKTC firmalarında ortalama çalışan sayısı 13’tür. Bu
rakam Türkiye’de 169, Slovenya’da 76, Romanya’da 51, Litvanya’da 47, Slovakya’da
46, Letonya’da 42’dir. Firmaların küçük ölçekli olmasıyla ihracat yapamama arasında
yakın bir ilişki vardır. İhracat yapan firmaların toplam firmalara oranı Slovenya’da
%86, Litvanya’da %52, Slovakya’da %45, Letonya’da %38, Bulgaristan’da %27,
Türkiye’de %22, Romanya’da %20, Kosova’da %16 iken KKTC’de %6’dır.
KKTC’li firmaların ihracat yapamama gerekçeleri %67 oranında “iç pazarın yeterli
görülmesi” cevabı ciddi bir sistem ve anlayış sorununun varlığına işaret etmektedir.
Firmaların sorun algıları açısından bakıldığında yatırım ortamındaki en önemli on kısıt
arasında sırasıyla; vergi oranları ve mevzuat, gümrük işlemleri, Kıbrıs sorunu ve
izolasyonlar, siyasi istikrarsızlık, elektrik fiyatları ve işgücü piyasaları önde gelen
58
sorunlar olarak tanımlanmıştır. Firma algıları detaylı olarak incelendiğinde sübjektif
algıların yarattığı sorunların olduğu görülmektedir. Bu sorunların doğru olarak tespit
edilmesi amacıyla yapılan çalışmalar sonucunda KKTC vergi oranlarının muadil ülkeler
ile kıyaslandığında çok düşük olduğu görülmüştür. İzlanda’da vergi oranlarının %31,
Malta ve GKRY’de %26 düzeylerinde olduğu, KKTC’de ise %23 olduğu tespit edilmiştir.
KKTC ekonomisinin üretim kapasitesinin ve kabiliyetinin arttırılması için yapılması
gerekenlerin başında fiziki alt yapıya dair özellikle elektrik konusundaki sorunların
çözülmesi gerekmektedir. Firmaların yatırım ortamı engelleri arasında işaret ettiği ilk
beş önemli engel içinde elektrik alt yapısı bulunmaktadır.
elektrikle ilgili iki sorun alanı ortaya çıkmaktadır.
Verilere bakıldığında
Birincisi, elektrik fiyatının
yüksekliğidir. Enerji yoğun bir üretim söz konusu olduğunda firmaların Türkiye’deki
veya bölge ülkelerindeki firmalarla rekabet edebilmeleri mümkün gözükmemektedir.
Türkiye’deki muhtelif Organize Sanayi Bölgelerinde elektrik 9-12 dolar cent, İsrail’de
10 dolar cent, Filistin’de 17 dolar cent, GKRY’de 22 dolar cent ve KKTC’de 25 dolar
cent civarındadır. Elektrikle ilgili ikinci sorun da firmalara sunulan elektriğin kalitesiyle
ilgilidir. KKTC’nde firmaların yüzde 55’inin jeneratör kullanmakta olması maliyetlerin
daha fazla artmasına sebep olmaktadır.
Jeneratör kullanma oranı Sırbistan ve
Romanya’da %15, Türkiye ve Slovenya’da %11, Letonya’da %10, Litvanya’da %6,2,
Slovakya’da %4,8 ve Bulgaristan’da %2,7 dir.
Finansmana erişim sıkıntısı hala devam etmektedir.
sorunu ile kayıt dışılık yer almaktadır.
Bunun temelinde mülkiyet
Kayıtdışılık firmaların kredi skorlarını
düşürmekte, krediye ulaşmanın farklı yöntemleri de faizi yükseltmektedir. KKTC’deki
firmaların yenilikçilik kapasitelerinde önemli sorunlar yer almakta, bilgi iletişim
teknolojileri düşük seviyede bulunmakta, kalite standartları konusunda alınacak çok
yol bulunmaktadır.
59
B- TURİZM SEKTÖRÜ
2012 yılında Turizm sektörünün GSYH’ya katkısı 430 Milyon TL’na ulaşmıştır.
Ekonomik Programın uygulanmasından önce, 2009 yılında, 282 Milyon TL büyüklüğe
sahip olan sektör program döneminde %52 oranında büyümüştür. 2009 yılında
sektörün GSYH’dan aldığı pay %5.2 iken bu oran 2012 yılında %6.3 olarak
gerçekleşmiştir. Böylece 2011 yılında %8 oranında büyüyen sektör 2012 yılında %21
oranında büyümüştür.
Turizm sektörü KKTC için karşılaştırmalı üstünlüğe sahip ilk sırada gelen sektör olup
karşılaştırmalı üstünlüğünün ve ileride doğacak fırsatların değerlendirilebilmesi
amacıyla 1995-2008 yılları arasında muhtelif turizm master plan ve envanter
çalışmaları yapılmış, büyük otellerin yanı sıra ev pansiyonculuğu, özel ilgi turizmi, eko
turizm gibi turizmde çeşitlilik üzerine bir yapı kurulması planlanmıştır. Yabancı ve
yerli yatırımcıların turizm sektörüne yönelmesi için 1987 yılında “Turizm Endüstrisi
Teşvik Yasası” ve 2000 yılında da Genel Teşvik Yasası yürürlüğe konulmuştur.
Turizm alanlarının geliştirilmesi yabancı yatırımcıların KKTC’de yatırım yapması için
Bafra
Turizm
bölgesi
oluşturulmuş,
büyük
kapasiteli
tesislerin
kurulması
amaçlanmıştır. 2002-2003 yılında TC-KKTC arasında imzalanan protokol çerçevesinde,
Türkiye Kalkınma Bankası (TKB) aracılığı ile yatırımlar için yaklaşık 114 Milyon TL kredi
kullandırılarak 3,500 yatak hizmete sunulmuştur.
Bafra ve İskele Bölgesi
yatırımlarının tamamlanması amacı ile 2009 yılında yeni bir protokol imzalanmış,
sonraki yıllarda ipotek alma, arsa, tapu, kira sözleşmeleriyle ilgili sorunların aşılması
yönünde adımlar atılmıştır. Bu destekler sonucunda 15,000 yatağın hizmete girmesi
hedeflenmiştir.
60
2012 yılında ilk kez ülkenin turizm potansiyelinin geliştirilmesi amacıyla Çukurova
Kalkınma Ajansı ile birlikte kısmi hibe destek programı uygulanmıştır. Bu program ile
turizme dönük tesislerin hizmet kalitesinin ve çeşitliliğinin artırılması, turizm
potansiyelini harekete geçirecek destekleyici faaliyetlerin geliştirilmesi alanlarına fon
sağlanmıştır.
KKTC’de 2012 döneminde yatak kapasitesi %3.7 oranında artarak 19,867 yatağa
ulaşmıştır. Ayrıca yarım kalmış tesislerin kredilendirilerek tamamlanması, mevcut
tesislerin hizmet kalitesini artırmak ve modernize etmek amacıyla faiz destekli kredi
programı hayata geçirilmiştir.
Az gelişmiş yörelerin ekonomik aktivitesinin artmasını sağladığı için ayrı bir öneme
sahip olan ev pansiyonculuğu, özel ilgi ve eko turizmin geliştirilmesi büyük otellerin
yanında KKTC’de desteklenen diğer alanlardır. Bu amaçla Karpaz pilot bölge olarak
seçilmiş, özel ilgi turizmi ve eko turizmde önemli yatırımlar yapılmıştır. 2012 yılında
yatırımlar daha çok kalite artırma ve pazarlamaya yönelik yapılmış olup, 2010 yılındaki
mevcut olan 14 tesis ve 180 yatak kapasitesinde bir artış olmamıştır.
KKTC’de yıllık doluluk oranı; gazinolu standardı yüksek pazarlanabilir tesislerde
%70’lere ulaşmış, standardı düşük ve küçük tesislerde %30-40 arasında kalmış,
ortalamada ise %44,1 olarak gerçekleşmiştir.
2012 yılında; doluluk oranı %7,
konaklama oranı ise %16 artmıştır.
Geceleme sayısı 2,288,000’den 2,663,000’e yükselmiştir. KKTC’ne yoğunluklu turist
gelen Türkiye ve İngiltere’nin yanında yeni destinasyonlardan turist getirilmesine
2012 yılında da devam edilmiştir. 2012 yılında toplam 11 ülkeden düzenlenen 450
sefer sonunda KKTC’ye 65,447 turist taşınmıştır.
Taşınan turist rakamlarına
bakıldığında, ilk üç sırayı Hollanda, Almanya ve Polonya almaktadır. Bununla birlikte
61
İtalya, Slovenya, Belçika, Fransa, İran, Rusya ve Ukrayna’dan gelen turist sayısında
ciddi artışlar sağlanmıştır.
Yatırım teşvikleri yanında turist getirmeye yönelik teşviklerde de 2009 yılından
itibaren değişiklikler yapılarak, Türkiye ve İngiltere dışından da turist getirilmesine
uygun ortam oluşturulmuş, GKRY’nin engellemelerine rağmen yaklaşık 13 Avrupa ve
Asya ülkesinden turist getirilmesi sağlanmıştır. Bu politikalarla KKTC turizmi Akdeniz
çanağındaki diğer ülkelerle rekabet edebilir hale gelmiştir.
C- YÜKSEK ÖĞRETİM SEKTÖRÜ
2012-2013 Güz dönemi itibariyle KKTC’de Doğu Akdeniz Üniversitesi (1979), Girne
Amerikan Üniversitesi (1985), Yakın Doğu Üniversitesi (1988), Lefke Avrupa
Üniversitesi (1990), Uluslararası Kıbrıs Üniversitesi (1997), Orta Doğu Teknik
Üniversitesi Kuzey Kıbrıs Kampüsü (2003), İstanbul Teknik Üniversitesi Kuzey Kıbrıs
Kampüsü ve Akdeniz Karpaz Üniversitesi (2012) olmak üzere 8 üniversite
bulunmaktadır. Bu üniversitelerde 2012-2013 döneminde toplam 55,494 öğrenci
öğrenim görmektedir. Bu sayı KKTC nüfusunun %19’una tekabül etmektedir.
KKTC üniversiteleri, eğitim ve yaşam maliyetini düşürücü, uluslararası standartlarda
eğitim kalitesi ve öğrenci memnuniyetini artırıcı önlemler alarak rekabet güçlerini
artırmak vizyonu çerçevesinde hareket ederek, yüksek öğretimdeki öğrenci sayısının
artırılmasına ilişkin politikalarda önemli bir başarı sağlamış ve 2011 yılında 47,063
olan öğrenci sayısı 2012 akademik yılında %18 artarak 55,494 sayısına ulaşmıştır.
62
DİPNOTLAR
1
KKTC Maliye Bakanlığı’na bağlı Motorlu Araçlar Mukayyitliği’nin 1 Ocak 197423 Mayıs 2013 tarihleri arasındaki 39 yıllık verilerine göre, KKTC’de 160,293
kayıtlı araç var. Son nüfus sayımına göre KKTC’de 295,000 kişinin yaşadığı
dikkate alındığında, ülkede her 1,000 kişiye 543 araç düşüyor. Uluslararası
resmi istatistiklerde yer almasa da rakamlara bakıldığında 543 araç ile KKTC,
dünyada 26’ncı sırada yer alıyor. Resmi rakamlara göre, Yunanistan her 1,000
kişiye 624 ile 13’üncü, Güney Kıbrıs 532 araçla 29’uncu sırada bulunurken,
Türkiye 144 araçla 191 ülke arasında listede 93’üncü sırada yer alıyor.
(Kaynak: Kıbrıs Gazetesi 1 Haziran 2013).
2
KKTC Nüfus Sayımı 4 Aralık 2011 (Kaynak: DPÖ – Bülten Kesin Sonuçlar, İkinci
Aşama Ağustos 2013)
63