gana ülke profili

GENEL EKONOMİK DURUM ABD, 290 milyonu aşkın nüfusu ve 12,5 trilyon dolarlık GSYİH’sı ile dünyanın en büyük ve önemli piyasalarından biridir. ABD, dünyanın en büyük pazarı ve ithalatçısı olma özelliğinin yanı sıra, yine dünyanın en büyük doğrudan yabancı sermaye kaynağı ve alıcısı konumu ile, gelişmiş ülkeler yanında tüm gelişme yolundaki ülkelerin de yöneldiği bir hedef konumundadır. Kişi başına düşen gelir 40 bin doların üzerindedir. “Yeni ekonomi” kavramı çerçevesinde, teknolojik yenilikler ve küreselleşmenin uzun dönemde verimliliği artıracağı ve üretim artışını sürekli kılacağı varsayımına rağmen ABD ekonomisinin birtakım sorunlarla karşı karşıya olduğu da unutulmamalıdır. İşsizlik oranının %5’in üzerinde olması, doların değer kaybetmesi, cari işlemler açığının 600 milyar doları aşması, bütçe açığı, hisse senedi fiyatlarının olması gerekenin üzerine çıkması, hane halkının hisse senetleri ve emlak kazançlarını tasarruf etmekten çok tüketim harcamalarına kullanması ABD ekonomisinin potansiyel tehdit unsurlarıdır. Ekonomik Projeksiyon (yüzde değişme) Reel GSYİH artış oranı Sabit Sermaye yatırımları büyüme oranı Sanayi üretimi büyüme oranı İşsizlik oranı Enflasyon (Tüketici fiyatları, ortalama) Mal İhracatı (milyar $) Mal İthalatı (milyar $) Cari İşlemler Dengesi (milyar $) Döviz Kuru (Japon Yeni:$) Döviz Kuru (Euro:$) 2004a 4,2 9,7 2005a 3,5 8,1 2006b 2,8 4,8 2007b 2,5 3,7 4,1 3,2 2,6 2,6 5,5 5,1 4,9 5,1 2,7 3,4 3,8 2,8 807,5 894,1c 991,0 1 081,7 1 472,9 1 678,7c 1 831,8 1 920,3 ­668,1 ­806,5c ­885,0 ­896,9 108,2 110,2 112,5 104,5 1 243 1 245 1 253 1 338 a;gerçekleşen, b; EIU tahminleri c:EIU öngörü Kaynak: EIU­ Economist Intelligence Unit, United States of America, Country Report, Mart 2006 Doğal Kaynaklar ABD topraklarının %5’i şehir ve yollardan, %26’sı ekilebilir araziden, %20’si ormanlardan ve % 21’i diğer alanlardan oluşmaktadır. ABD, çok çeşitli iklim yapısına ve çöl, dağ, orman anlamında çeşitli topografyaya sahiptir. Michigan ve Superior gölleri, 50 000 km2 alana sahip göller olup Missouri (4 090 km) ve Mississippi ( 3 770km) en uzun nehirleridir. Doğal afetler açısından ABD önemli risk altındadır. Özellikle tropikal fırtınalar haziran ayından kasım sonuna kadar Florida ve çevresinde büyük zararlara ve su basmasına neden olmaktadır. Batı sahillerinde özellikle Kaliforniya’da deprem ve sarsıntılar sıklıkla yaşanmaktadır. Batı eyaletlerindeki orman yangınlarının en büyüğü 2000 yılında yaşanmış ve 560 bin hektar alan zarar görmüştür. Orta bölümde yer alan eyaletler açısından en büyük risk ise şiddetli kasırgalardır. Doğu sahillerinde 2001 ve 2002’de susuzluk büyük bir sorun olarak yaşanmıştır. Bütün bu olumsuzluklar son derece iyi organize edilmiş erken uyarı ve yardım sistemi ile daha az zararla atlatılır hale gelmiştir. ABD’nin sahip olduğu başlıca doğal kaynaklar; Kömür, bakır, kurşun, molibden, fosfat, uranyum, boksit, altın, demir, civa, nikel, gümüş, tungsten, çinko, petrol, doğal gazdır.
2 Doğayı koruma konusunda bilincin oluşması sonucu hava ve su kirliliğine karşı ve nesli tehlikeye giren hayvanlar için çevre korumacı düzenlemelerin ve önlemlerin alınmasıyla ABD’de su ve havanın kalitesi artmıştır. Havada bulunan karbonmonoksid gazı 1998 yılında, 1970’lerdeki düzeyi ile karşılaştırıldığında %31, sülfürdioksid ise % 37 oranında azalmıştır. ABD dünya nüfusunun %5’ine bile sahip değilken, dünyadaki toplam karbondioksid kirliliğinin %25’i ABD tarafından üretilmektedir. 1990­2002 yılları arasında ABD’de karbon dioksid yayılımı, sera gazı salınımı bazında yıllık % 1,2 olmak üzere toplam %18,5 artış göstermiştir. Birleşmiş Milletleri İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi kapsamında, 1997 yılında imzalanan Kyoto Protokolü, sanayileşmiş/gelişmiş ülkelerin sera gazı salınımlarını 2008­2012 yılları arasında 1990 düzeyine yani, %5,2’nin altına çekilmesini hedeflemektedir. ABD, daha önce imzalamış olmasına rağmen, Kyoto Protokolünü reddetmiştir. ABD tarafı daha az maliyetli, Çin ve Hindistan gibi gelişmekte olan ülkeleri de kapsayan ve gaz salınımlarına ilişkin daha etkin bir program istemektedir. Enerji: ABD, dünyanın en büyük enerji üreticisi, tüketicisi ve net ithalatçısıdır. Dünya sıralamasında; petrol rezervleri açısından 12., doğal gaz da 6. ve kömürde 1. sırada yer almaktadır. Enerji ithalatının %80 kadar büyük bölümünü ham petrol ve petrol ürünleri oluşturmaktadır. 1990 yılında günlük ham petrol ithalatı 6 milyon varilden az iken 2003 yılında günde 12,2 milyon varil olmuştur. Bunun bir nedeni de son 20 yılda yurtiçi petrol üretiminin azalmasıdır: 2003 yılı için petrol üretimi günlük 7,9 milyon varil olarak gerçekleşmiştir. Doğal gaz üretimi dünya üretim artış hızının gerisinde kalmakla birlikte istikrarlı bir durum arz etmektedir. Başlıca üretim yapılan eyaletler: Teksas, Oklahoma, New Meksiko, Louisiana, Wyoming, Colorado, Alaska, Kansas, Kaliforniya, ve Alabama’dır. Meksika Körfezinde kıyı petrolünün yanı sıra denizin derinlerinde doğal gaz rezervleri bulunmaktadır. ABD, doğal gaz ithalatının % 90’ını Kanada’dan yapmaktadır. Elektrik üreten sanayiler girdi olarak petrol ve petrol ürünlerini değil, kömür ve nükleer enerjiyi seçmişlerdir. Nükleer tesislerin güvenilirliği konusundaki şüpheler nedeniyle kömür kullanımı daha hızlı artış göstermektedir. Toplam 3,8 trilyon kilowat saat elektrik üretiminin %53’ ü kömür, %15’i doğal gaz, %3’ü petrol kullanılarak üretilmekte nükleer santraller %21, su gücü ise %7 paya sahiptir. Sektörde yaşanan rekabet, yeniden yapılanmayı zorunlu kulmaktadır. Kaliforniya, Pensilvanya , New York ve New England’da ortalama fiyatın üzerindedir. FERC(Fedaral Enerji Düzenleme Komisyonu), elektrik nakil ve dağıtımını düzenleme görevini üstlenmiş olup her bölgeye eşit dağılımını sağlamaktadır. Buna rağmen 2000 yılında Kaliforniya’da enerji krizi yaşanmış, 2003 yılında kuzey­doğu eyaletlerinde elektrik kesintileri meydana gelmiştir. 2003 yılı için kömür üretimi 972 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. ABD kömür ihracatı ithalatından fazla olup 2003 yılında 39,1 milyon ton ihracat, 22,7 ton kömür ithal etmiştir. ABD, enerji arzının üçte birini kömür ile karşılamakta olup 250 yıllık kömür rezervine sahiptir. Doğudaki Apalaçya bölgesinde (West Virjinya, Kentucky) ABD’nin toplam kömür üretiminin üçte birini karşılamakta olup Batı eyaletlerinin talep ettiği düşük sülfür diokside sahip temiz kömür bu bölgeden sağlanmaktadır.
3 Alt Yapı Havayolu: Dünyadaki hava taşımacılığının %50’sini ABD yurt içi hava transferleri oluşturmaktadır. Ülkenin büyüklüğü nedeniyle şehirlerarası yolculuklarda havayolu tercih edilmektedir. 11 Eylül 2001’deki terörist saldırı ve SARS krizi havacılık şirketlerinin ciddi mali krizler yaşamalarına neden olmuştur. ABD’de faaliyet gösteren havacılık şirketleri güvenliğe ilişkin düzenlemelere uymak zorundadır. 2001 yılında toplam taşınan yolcu sayısı, bir önceki yıl 560,4 milyon kişi iken 551,8 milyon kişiye düşmüştür. 2003 yılında havayollarını kullanan yolcu sayısı 593 milyon kişi olarak gerçekleşmiştir. 1993­2003 yılları arasında yolcu sayısında %3 artış olmuştur. En çok kullanılan hava alanları; Atlanta­ Hartsfield (38,2 milyon yolcu), Şikago­O’Hare (30,8 milyon yolcu), Dallas­Fort Worth (24,5 milyon yolcu) ve Los Angeles’dır (20,9 milyon yolcu). O’Hare hava alanı, dünyadaki bütün uluslararası havayolları tarafından hizmet verilen bir alan olup Atlantik Okyanusu ve Meksika Körfezi ile bağlantıyı sağlayan13 liman bölgesi bulunmaktadır. Karayolu: Karayolu ulaşımında en fazla kullanılan araç otomobildir. 1980 yılında 104,6 milyon olan araba satışı 1993 yılında 121,1 milyon, 1997 yılında129,7 milyon, 1999 yılında ise 132,4 milyon olmuştur. 2001 yılında kayıtlı araç sayısı bir önceki yıla göre % 3 artarak 137,6 milyon olmuştur. 2002 yılında kayıtlı araç sayısı 229,6 milyon olup yolcu taşımada kullanılan araç sayısı 135,9 milyon adettir. Karayolu taşımacılığı, toplam taşımacılık içinde ağırlıklı paya sahiptir. Demiryolu: Hava ve karayolu taşımacılığının rekabetine rağmen demiryolları özellikle kısa mesafeli şehir içi taşımacılıkta en fazla kullanılan yoldur. Federal hükümetin desteklediği Amtrak, Boston­New York­Washington koridorunda dünyanın en hızlı treni “Acela” ile faaliyette bulunmaktadır. İletişim: ABD, dünyanın en gelişkin telekomünikasyon sektörüne sahiptir. Hane halkının %94’den fazlası telefona sahiptir. 2004 yılında 169 milyon mobil telefon abonesi bulunmaktadır. 1996’da çıkan Telekomünikasyon kanunu, endüstride faaliyet gösteren firmalara: uzun mesafeli görüşmeler, yerel görüşmeler ve kablolu TV olmak üzere üç alt sektör açarak rekabetin daha da artırılmasını amaçlamaktadır. 4390 hizmet sağlayıcının bulunduğu pazarın toplam geliri 292,3 milyar $’dır. Bilişim Teknolojisi: ABD, yüksek teknolojiye sahip verimli firmaları ile bilişim sektöründe dünyada öncü ve lider konumdadır. ABD firmalarının sahip oldukları global dominant rol özellikle bilgisayar üretimi (Dell, Hewlett­Packard ve IBM), yazılım(Microsoft, Oracle) ve internet servislerinde (AOL, Microsoft/MSN) ortaya çıkmaktadır. 2004 itibariyle ev veya işyerlerinde internet kullananların sayısı toplam nüfusun %68’i oranındadır. 2005 Temmuz ayı itibarıyla kullanıcıların % 60’ı evden internet kullanmaktadır. Basın­TV: TV firmaları özel sektöre aittir. TV abone sayısı 1980’de 16 milyon iken bu sayı 1993’de 55 milyona, 2003 yılının başlarında da 73,9 milyona çıkmıştır. 40­50 civarında televizyon istasyonu bulunmakla birlikte, geleneksel olarak ; ABC, CBS, NBC ile yenilerden; Fox, WB, UPN tarafından pazar paylaşılmış durumdadır. Yaklaşık 10 bin gazetenin 7 440’ı haftalık, 913’ü pazar günleri, 1 457’si günlük çıkmaktadır. 1985 yılında 62,8 milyon olan tiraj, 2002 yılında 55,2 milyona düşmüştür. The New York Times, The Washington Post, Los Angeles Times ve Wall Street Journal hem
4 ulusal hem de uluslararası alanda tanınan gazetelerdir. Haziran 2003’de Federal İletişim Komisyonu, medyada tekelleşmeye ilişkin son derece önemli düzenlemeler yapmıştır. Yaşam Standardı ve İç Piyasa Hacmi ABD’nin İstatistik Bürosu’nun (U.S. Bureau of the Census) tahminlerine göre ABD nüfusunun sürekli biçimde artarak 2050 yılında 394 milyon olması beklenmektedir. GSYİH’nın büyük kısmının özel tüketim harcamalarına ayrıldığı ve özel sektör sabit sermaye yatırımlarının tüketime oranla daha düşük kaldığı ABD’de kişi başına milli gelir 40 bin $’ın üzerindedir. Bu özelliği ile ABD özellikle gıda ve tekstil sektörlerinde büyüyen ve dengeli bir pazar özelliğini taşımakta olup tüketicilerin markadan çok kalite ve fiyata önem vermeleri önemli bir avantaj teşkil etmektedir. Amerikan tüketicisinin haklarını çok iyi bilmesi ve bu haklarını koruması da pazarın bir diğer önemli bir özelliğidir. Başlıca Eyaletler Bazında Cari Fiyatlarla GSYİH 2004 2001­2004 (Milyar $) % Değişim Kaliforniya 1 543,8 2,7 New York 899,7 2,3 Teksas 880,9 2,7 Florida 594,5 3,7 Illinois 528,9 1,1 Pennsylvania 468,8 2,2 Ohio 418,3 0,9 New Jersey 415,9 2,8 Michigan 372,8 0,6 Georgia 340,7 1,9 Kuzey Carolina 335,4 2,9 Virginia 326,6 3,6 Massachusetts 317,7 1,9 Washington 259,8 1,9 Indiana 227,3 1,7 Maryland 226,5 3,5 Minnesota 225,6 2,9 Tennessee 216,9 3,4 Wisconsin 211,7 2,4 Missouri 203,2 1,3 Colorado 200,0 2,0 Arizona 199,7 4,4 Connecticut 187,1 1,8 Eyalet adı Kaynak: EIU­ Economist Intelligence Unit, United States of America, Country Profile, 2005 Sanayi üretiminde Kuzey­doğu’nun üstünlüğü özellikle 1990’lardan itibaren gerilemeye başlamıştır. Ağır sanayi üretiminden verimliliği yüksek hafif sanayi üretimine geçişle birlikte batı ve güney eyaletleri ekonomiden daha çok pay almaya başlamışlardır.
5 GSYİH’sı neredeyse Fransa kadar olan Kaliforniya’yı büyüklük açısından New York, Teksas, Florida ve İlinois izlemektedir. 1997­2001 beş yıllık dönemde en hızlı büyüyen eyaletler Delaware (%7,1), New Mexico (%4,9), Wyoming (%4,1), Vermont (%3,8), Arizona (%3,3), Maryland (%2,6), Virginia (%1,9), Nevada (%1,9), Florida (%1,8) ve Teksas (%1,5)’tır. Büyüme hızı nispeten geride kalan eyaletlerde hem nüfus artış hızı azdır hem de yüksek teknoloji yerine geleneksel tarım ve sanayi sektörlerinde üretime ağırlık verildiği gözlenmektedir. Michigan, Indiana, New Hampshire, Kuzey Carolina, Mississippi, Alaska, Ohio, Minnesota, Idaho, Iowa ve Arkansas reel GSYİH’sı en yavaş büyüyen eyaletlerdir. Ekonomik kaynakların Batı ve Güneye kayması; Asya ve Latin Amerika’dan gelen göçmenlerin California, Texas ve Florida’ya yerleşmeleri ve iç göç süreci ile artmıştır. 1990’lı yıllarda ABD doğumlu vatandaşların % 40’ının doğdukları eyaletten ayrı bir eyalette yaşamaya başlamaları ile iç göç süreci hızlanmıştır. İç göç: 30’lu yaşlardaki ABD vatandaşlarının daha iyi ödeme koşulları nedeniyle aileleri ile birlikte güney eyaletlerine göçmeleri, 20’li yaş grubundakilerin kariyer edinme, ekonomik fırsatları değerlendirme amacı ile Washington veya Oregon’u tercih etmeleri ile açıklanmaktadır. Dünya ticaretinde ihracat ve ithalat rakamlarında birinci sırada yer alan ABD, dünyadaki en büyük tekstil ve hazır giyim tüketici grubunu oluşturmaktadır. Amerikalı tüketicinin giyim eşyası, ev tekstili ve halı satın alma isteği ve merakı ABD nüfusunun gelişmekte olan ülkelerden aldığı dış göç nedeniyle daha da hızlı artmaktadır. Yabancı Sermaye ABD’ye yönelik yabancı sermaye yatırımlarının büyük bir kısmı başta İngiltere olmak üzere, Japonya, Hollanda ve Almanya ve Kanada tarafından yapılmaktadır. Japon firmalar ağırlıkla transplantasyon alanlarına yatırım yapmaktadırlar. Yatırım yapılan başlıca sektörler; imalat sanayii, kimya ve gıda sanayiidir. Perakende ticaret ve toptan ticarette de yabancı yatırımlar bulunmaktadır. 1980’li yıllardan itibaren ABD’deki yabancı sermaye yatırımları dikkat çekici boyutlarda artarken, ABD’nin yurtdışına yönelik yatırımları ılımlı boyutlarda kalmıştır. 1990­1996 döneminde yurtdışından ABD’ye yapılan doğrudan yatırımlar %132 artarken, ABD’nin yurtdışına yönelik yatırımları % 109 artmıştır. 2003 yılı itibarıyla, ABD’deki doğrudan yabancı sermaye yatırımları 2,4 trilyon $ iken, ABD’nin yurt dışı doğrudan yatırımları 2,7 trilyon $’dır. Portfolyo yatırımları açısından bakıldığında 2003 yılı verilerine göre ABD’deki hisse senedi, tahvil ve hazine bonosundan oluşan varlıklara yurt dışından yapılan yatırımların toplamı 3,9 trilyon $ olup ABD’nin yurtdışındaki portfolyo yatırımları ise toplam 2,5 trilyon $’dır. 2005 yılında, Yabancı Sigorta Şirketlerinin, Katrina Kasırgasının yol açtığı zararlara ilişkin sigorta ödemeleri, dışa yönelik cari transfer akışının tek yönlü olarak azalmasına ve 22,6 milyar $’dan 13,5 milyar $’a düşmesine yol açmıştır. 1954 yılından, 2006 yılının Ocak ayına kadar olan dönemde, ABD’nin Türkiye’de yatırım yapan firma sayısı toplam 626’dır. Türkiye’de yatırım yapan başlıca ABD firmaları: Abbot Labs, Americanlife, Arthur Andersen, Bausch and Lamb, Bechtel, Cisco Systems, Chase Manhattan Bank, Citibank, Citicorp, Coca Cola, Colgate Palmolive, Compaq, Dupont, Fedex, Ford, General Electric, HP, Hilton Hotels, Intel, Johnson and Johnson, Kodak,
6 Kraft, Lockeed Martin, Mc Donald’s, Microsoft, Motorola, Ncr, Pepsi, PPG Industries, Sun Microsystems, Texaco, UPS, Warner Bros, 3M’dir. DIŞ TİCARET ABD’nin Dış Ticareti (Mallar Bazında, Milyar $) İhracat İthalat Cari İşlemler Açığı 2001 718, 7 1 145, 9 ­389,5 2002 682,4 1 164,7 ­475,2 2003 713,4 1 260,7 ­519,7 2004 2005 807,5 894,1c 1 472,9 1 678,7c ­668,1 806,5c C:EIU tahmini Kaynak: EIU­ Economist Intelligence Unit, United States of America, Country Report, Mart 2006 İthalat ve ihracat büyüklüğü açısından dünya ticaretinde birinci sırada yer alan ABD, bu özelliği ile bir dış ticaret devidir. Dünyanın en liberal ticaret ve yatırım rejimine sahip ülkesi olmakla birlikte birkaç önemli alanda pazara girişi zorlaştıran ciddi engellere sahiptir. ABD’nin dış ticaret açığı diğer ticaret ortaklarına göre yüksek büyüme hızına sahip olması ve ithal mallarının talebinin de buna paralel olarak hızlı artmasından kaynaklanmaktadır. Ayrıca dünya hizmet ticaretinde lider konuma sahip olan ABD’nin dış açığı mal ticaretindeki açıktan kaynaklanmaktadır. Son yıllarda dış ticaret açığının artmasında petrol fiyatlarındaki artış, Çin’den yapılan ithalatın artması etkin rol oynamıştır. 2005 yılı cari işlemler açığı yaklaşık 807 milyar $‘dır (Economist Intelligence Unit, ABD Mart 2006 Raporu). İthalat, 2005 yılında %12,3 oranında artış gösterirken, ABD’nin ihracatı % 9,7 artmıştır. ABD sürekli yüksek miktarda dış ticaret açığı veren bir ülke olup son yıllarda bu açık rekor seviyelere ulaşmıştır. Ancak, bu konu genelde manipüle edilmeye son derece müsait olduğundan, çoğunlukla ABD yönetimleri tarafından diğer ülkeleri pazarlarını Amerikan ürünlerine ve yatırımlarına açmaya zorlama yolu olarak kullanılmaktadır. Dış ticaret istatistikleri bilindiği üzere finans, eğlence, franchise ve yazılım gibi bir çok hizmet sektörünü kapsamamaktadır. Yani, ABD ekonomisinin dış ticaret açıkları hesaplanırken, örnek olarak; ABD şirketlerinin diğer ülkelerde dominant rol oynadığı sinema, mağazalar zinciri, kredi kartları, finans, yazılım ve know­how v.b. gelirleri hesaplamaya katılmamaktadır. Ayrıca ABD’ye yapılan ithalatın bir bölümü rekabetçi konumlarını muhafaza etmek için daha ucuz işgücünün olduğu ülkelerde üretim yapan ABD’li firmalar tarafından yapılmaktadır. Bazı çevrelerce bu şekilde yapılan ithalatın, ABD toplam ithalatının % 50’sini oluşturduğu ileri sürülmektedir. Ayrıca, ABD dünyanın en fazla yabancı yatırım alan ülkesidir. Tüm bunlar değerlendirmeye alındığında çizilen karamsar tablonun çok da gerçekçi olmadığı görülmektedir. ABD’nin NAFTA’yı genişletme çabaları ve yoğun bir şekilde ikili serbest ticaret anlaşmalarına yönelmesi ile sergilediği, serbest ticaretin yaygınlaştırılmasından ziyade, kendi ekonomik ve ticari hinterlandını sağlamlaştırma ve özellikle tarım sektörüne avantaj sağlama görüntüsü, DTÖ’nün temelindeki çoğulculuğa ve ticaretin dünya ölçeğinde serbestleştirilmesine paralel görülmemektedir. ABD’nin üyesi olduğu uluslararası iktisadi kuruluşların bazıları şunlardır: Dünya Ticaret Örgütü (WTO), Kuzey Amerika Serbest Ticaret Anlaşması (NAFTA), Asya Pasifik
7 Ekonomik İşbirliği Örgütü (APEC), Uluslararası Finansman Teşkilatı (IFC), Uluslararası Para Fonu (IMF), Uluslararası Kalkınma Bankası ( IDB), Avrupa Kalkınma Bankası (EBRD), Asya Kalkınma Bankası (AsDB), Amerika Ülkeleri Kalkınma Bankası (IADB), Uluslararası Ticaret Odası (ICC), Birleşmiş Milletler Sanayi İşbirliği Teşkilatı (UNIDO), Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı ( OECD), Uluslararası Kalkınma Teşkilatı Dünya Ticaret Örgütü’nün kurulması ve dünya ticaretinde engellerin kaldırılması konusunda etkin rol oynayan ABD, 1990'lı yılların başından itibaren dünya ekonomisinde yaşanmaya başlanan küreselleşme sürecinde hem etkileyen hem etkilenen ülke olmuştur. ABD Yönetimince son yedi yıl içinde başta NAFTA Anlaşması olmak üzere toplam 270 ayrı Ticaret Anlaşmasının imzalanması bunun en açık örneğidir. Kuzey ve Güney Amerika’daki 34 ülkenin Amerikalar Serbest Ticaret Bölgesi (FTAA) adı altında serbest ticaret bölgesi kurulması konusu ise gündemde olan bir başka konudur. Söz konusu gelişmeler, bir yandan ABD'nin ithalatında liberalizasyona yol açarken, diğer yandan ABD mallarının üçüncü ülkelerde karşılaştıkları dış ticaret engellerini ortadan kaldırarak, gerek yerli sanayiinin artan rekabet ortamı ile karşılaşmasına, gerekse ABD ihracatının artırılabilmesi için elverişli bir ortam yaratılmasına neden olmuştur. Bu durum, ekonomide bir çok endüstride varolan oligopolistik yapının kırılmasına ve firmaların artan maliyetlerini azaltma yönünde, teknolojik ilerleme de dahil olmak üzere, gerekli tedbirleri almalarına yol açmış ve dolayısıyla maliyetlerde yaşanan artış fiyatlara doğrudan yansıtılamamıştır. Makine ve elektrikli ürünler, kimyasallar, taşıt araçları ve yedek parçaları, uçak ve parçaları ABD’nin en çok ihraç ettiği ürünler arasındadır. ABD’nin en çok ithal ettiği ürünler arasında ise, makine ve elektrikli ürünler, taşıt araçları ve yedek parçaları, giyim eşyası ve ayakkabı ve kimyasallar bulunmaktadır. Aşağıdaki tablodan da görüleceği üzere, ABD’nin ihracat ve ithalattaki başlıca partnerleri; Kanada ve Meksika’dır. NAFTA anlaşmasının yürürlüğe girdiği 1993 yılından bu yana Kanada ve Meksika’ya yönelik ihracat %87 oranında artarak büyük bir gelişme göstermiştir. ABD yönetiminin Çin Halk Cumhuriyeti’ne yönelik politikaları sonucu Çin de başlıca ticari partnerler arasında ön sıralarda yer almaya başlamıştır. İthalatta Başlıca Ülkeler­2005 (Milyon $) Ülkeler Toplam % Pay 2003 2004 2005 1 257 121 1 469 704 1 670 940 % Değişim 2003 2004 2005 2005/2004 100.00 100.00 100.00 13.69 Kanada 221 594 256 359 287 870 17.63 17.44 17.23 12.29 Çin 152 436 196 682 243 462 12.13 13.38 14.57 23.78 Meksika 168 059 155 901 170 197 10.98 10.61 10.19 9.17 Japonya 118 036 129 805 138 091 9.39 8.83 8.26 6.38 Almanya 68 112 77 265 84 812 5.42 5.26 5.08 9.77 İngiltere 42 794 46 273 51 063 3.40 3.15 3.06 10.35 Güney Kore 37 229 46 167 43 779 2.96 3.14 2.62 ­5.17 Tayvan 31 599 34 623 34 838 2.51 2.36 2.08 0.62 Venezüella 17 136 24 920 33 964 1.36 1.70 2.03 36.29 Fransa 29 219 31 605 33 847 2.32 2.15 2.03 7.09 Malezya 25 440 28 178 33 703 2.02 1.92 2.02 19.60
8 İtalya 25 414 28 097 31 008 2.02 1.91 1.86 10.36 İrlanda 25 746 27 447 28 621 2.05 1.87 1.71 4.27 Suudi Arabistan 18 068 20 958 27 227 1.44 1.43 1.63 29.91 Brezilya 17 910 21 159 24 436 1.42 1.44 1.46 15.49 Nijerya 10 393 16 248 24 188 0.83 1.11 1.45 48.86 Tayland 15 178 17 578 19 892 1.21 1.20 1.19 13.16 Hindistan 13 055 15 572 18 807 1.04 1.06 1.13 20.78 İsrail 12 768 14 551 16 875 1.02 0.99 1.01 15.97 8 617 11 891 15 278 0.69 0.81 0.91 28.49 Singapur 15 137 15 370 15 117 1.20 1.05 0.90 ­1.64 Hollanda 10 952 12 450 14 861 0.87 0.85 0.89 19.36 İsveç 11 119 12 683 13 827 0.88 0.86 0.83 9.02 Belçika 10 140 12 446 13 015 0.81 0.85 0.78 4.58 İsviçre 10 685 11 627 12 989 0.85 0.79 0.78 11.71 9 515 10 810 12 016 0.76 0.74 0.72 11.16 Cezayir 4 7484 7 409 10 354 0.38 0.50 0.62 39.74 Filipinler 10 059 9 136 9 248 0.80 0.62 0.55 1.22 Irak 4 584 8 513 9 038 0.36 0.58 0.54 6.17 Hong Kong 8 851 9 313 8 893 0.70 0.63 0.53 ­4.52 Kolombiya 6 385 7 256 8 845 0.51 0.49 0.53 21.91 İspanya 6 676 7 350 8 616 0.53 0.50 0.52 17.24 Angola 4 267 4 521 8 484 0.34 0.31 0.51 87.66 Trinidad & Tobago 4 333 5 842 7 880 0.34 0.40 0.47 34.89 Avustralya 6 413 7 545 7 340 0.51 0.51 0.44 ­2.72 Norveç 5 231 6 508 6 808 0.42 0.44 0.41 4.61 Şili 3 705 4 732 6 665 0.29 0.32 0.40 40.86 Vietnam 4 554 5 275 6 630 0.36 0.36 0.40 25.68 Avusturya 4 492 5 798 6 104 0.36 0.39 0.37 5.29 Güney Afrika 4 624 5 944 5 864 0.37 0.40 0.35 ­1.34 Ekvator 2 721 4 283 5 758 0.22 0.29 0.34 34.44 Türkiye 3 788 4 933 5 176 0.30 0.34 0.31 4.92 Danimarka 3 708 3 876 5 142 0.29 0.26 0.31 32.67 Peru 2 408 3 701 5 120 0.19 0.25 0.31 38.34 Rusya Endonezya Kaynak: World Trade Atlas İhracatta Başlıca Ülkeler­2005 (Milyar $) Ülkeler % Pay 2003 2004 2005 2003 2004 % Değişim 2005 2005/2004 Toplam 724 770 818 774 904 379 100.00 100.00 100.00 10.46 Kanada 169 923 189 879 211 420 23.45 23.19 23.38 11.34 Meksika 97 411 110 834 120 048 13.44 13.54 13.27 8.31 Japonya 52 004 54 243 55 409 7.18 6.62 6.13 2.15 Çin 28 367 34 744 41 836 3.91 4.24 4.63 20.41 İngiltere 33 827 36 000 38 628 4.67 4.40 4.27 7.30
9 Almanya 28 831 31 415 34 149 3.98 3.84 3.78 8.70 Güney Kore 24 072 26 412 27 670 3.32 3.23 3.06 4.76 Hollanda 20 695 24 289 26 495 2.86 2.97 2.93 9.08 Fransa 17 053 21 263 22 402 2.35 2.60 2.48 5.36 Tayvan 17 447 21 744 22 049 2.41 2.66 2.44 1.40 Singapur 16 560 19 608 20 646 2.28 2.39 2.28 5.29 Belçika 15 236 16 871 18 604 2.10 2.06 2.06 10.28 Hong Kong 13 520 15 827 16 322 1.87 1.93 1.80 3.13 Avustralya 13 087 14 225 15 770 1.81 1.74 1.74 10.87 Brezilya 11 211 13 897 15 345 1.55 1.70 1.70 10.42 İtalya 10 560 10 684 11 512 1.46 1.30 1.27 7.74 9 279 10 740 1.19 1.13 1.19 15.73 10 914 10 921 10 450 1.51 1.33 1.16 ­4.31 İsviçre 8 656 Malezya İsrail 6 892 9 169 9 731 0.95 1.12 1.08 6.14 İrlanda 7 695 8 167 9 335 1.06 1.00 1.03 14.30 B.A.E. 3 508 4 0857 8 476 0.48 0.50 0.94 107.47 Hindistan 4 979 6 109 7 958 0.69 0.75 0.88 30.26 Tayland 5 835 6 368 7 233 0.81 0.78 0.80 13.58 İspanya 5 929 6 638 6 933 0.82 0.81 0.77 4.45 Filipinler 7 987 7 086 6 892 1.10 0.87 0.76 ­2.74 Suudi Arabistan 4 595 5 256 6 829 0.63 0.64 0.76 29.92 Venezüella 2 830 4 767 6 408 0.39 0.58 0.71 34.42 Kolombiya 3 755 4 504 5 414 0.52 0.55 0.60 20.20 Şili 2 715 3 605 5 197 0.37 0.44 0.57 44.14 Dominik Cumhuriyeti 4 205 4 358 4 708 0.58 0.53 0.52 8.04 Türkiye 2 900 3 362 4 274 0.40 0.41 0.47 27.12 Arjantin 2 437 3 388 4 099 0.34 0.41 0.45 21.01 Rusya 2 447 2 960 3 942 0.34 0.36 0.44 33.14 Güney Afrika 2 819 3 178 3 881 0.39 0.39 0.43 22.12 İsveç 3 223 3 267 3 709 0.44 0.40 0.41 13.53 Kosta Rika 3 413 3 305 3 595 0.47 0.40 0.40 8.76 Honduras 2 826 3 078 3 243 0.39 0.38 0.36 5.38 Mısır 2 606 3 077 3 168 0.36 0.38 0.35 2.96 Endonezya 2 516 2 671 3 045 0.35 0.33 0.34 14.00 Guatemala 2 263 2 551 2 812 0.31 0.31 0.31 10.26 Yeni Zelanda 1 847 2 072 2 647 0.25 0.25 0.29 27.73 Avusturya 1 768 1 945 2 597 0.24 0.24 0.29 33.50 Peru 1 698 2 101 2 289 0.23 0.26 0.25 8.96 Finlandiya 1 713 2 069 2 247 0.24 0.25 0.25 8.65 Kaynak: World Trade Atlas Başlıca Ticari Partnerleri­2005 (%) İhracat Kanada Meksika Japonya Toplam İçindeki % 23,7 13,5 6,2 İthalat Kanada Çin Meksika Toplam İçindeki % 17,2 14,5 10,2
10 Çin İngiltere AB(25) 4,7 Japonya 4,3 Almanya 20,9 AB(25) 8,2 5,1 18,4 Kaynak: EIU­ Economist Intelligence Unit, United States of America, Country Report, Mart 2006 ABD’nin İhracatına Genel Bir Bakış ABD’nin ihracatı, 2005 yılında bir önceki yıla oranla %9,7 artış göstermiştir. Başlıca Ürün Grupları İtibarıyla İhracat, 2005(Milyon $) Sermaye Malları (Otomotiv hariç) Sanayi Malları Tüketim Malları (Otomotiv hariç) Otomotiv Gıda ve içecek 361,9 231,8 115,5 97,8 58,8 Kaynak: EIU­ Economist Intelligence Unit, United States of America, Country Report, Mart 2006 ABD ihracatının Sektörel Dağılımı (Milyar Dolar) Mal Adı Nükleer reaktörler, kazanlar makineler Elektrikli makineler, ses cihazları, TV cihazları ve aksamı Tren Tramvay dışındaki taşıt ve parçaları Optik, fotoğraf, tıbbi ve cerrahi cihazlar Uçaklar, uzay araçları ve parçaları Plastikler ve plastikten mamul eşya Organik Kimyasallar Toplam İhracat 2002 130.2 110.4 62.5 41.1 43.9 27.2 19.4 693.2 2003 130.8 112.5 65.1 44.0 36.6 28.9 23.2 723.7 2004 149.0 124.8 73.3 51.1 42.1 33.7 30.3 817.9 Payı (% ) 18.2 15.3 9.0 6.3 5.1 4.1 3.7 100.0 Kaynak:Vaşington Ticaret Müşavirliği­ New York Ticaret Ateşeliği Uluslararası ticaret açısından bakıldığında, ABD özellikle sermaye ve teknoloji yoğun mallarda karşılaştırmalı üstünlüğe sahip olup başlıca ihraç kalemleri de bu mallardan oluşmaktadır. Vaşington ve New York Ticaret Müşavirliklerimizin ABD’ye ilişkin hazırladıkları raporda ABD’nin ihracatındaki başlıca sektörler itibarıyla 2004 yılı gelişmeleri şöyledir: 2000­2004 döneminde ABD’nin en fazla ihraç ettiği ürün grupları aşağıdaki tabloda gösterilmiştir (rakamlar milyon dolardır). ABD’nin en fazla ihraç ettiği ürün grupları Toplam İhracat Nükleer Reaktörler, Kazanlar, Makinalar ve Mekanik Aletler ve Parçaları Elektrikli Ev Aletleri ve Bunların Parçaları, Boş Disketler 2000 2001 2002 2003 2004 780,419 731,026 723,743 743,178 817,936 158,920 145,087 130,207 130,804 149,069 148,287 122,559 110,451 112,598 124,804
11 Traktör, Otomotiv Yedek Parçaları ve Aksesuarları Optik, foto vs medikal aletler Uçaklar (sivil amaçlı) Plastik Ürünleri Organik kimyasal ürünler İade Edilen Ürünler; Tamir Edilip Geri Getirilen Ürünler, Kar Amacı Gütmeyen Kuruluşların Ithal Ettiği Heykeller, Seccadeler Eczacılık ürünleri Benzin, Motor Yağları, Fuel Oil, Nafta, Etilen, Propilen, Benzen Altın Mücevherat Ürünleri, Taklit Mücevherler, Değerli Taşlar Hububat Diğer kimyasal Ürünler Kağıt ve kağıt ürünleri Demir ve çelikten ürünler Demir çelik 61,928 58,750 62,511 65,511 73,309 45,019 40,976 28,148 21,023 44,224 44,705 26,868 19,312 41,178 43,901 27,204 19,434 44,034 39,670 28,206 23,206 51,160 42,122 33,705 30,368 23,502 24,407 22,635 22,734 24,368 10,532 12,508 13,073 15,073 19,507 13,384 12,898 11,719 14,079 18,955 15,352 14,655 13,540 15,266 18,093 9,733 10,657 11,607 9,149 5,227 9,653 10,592 10,899 8,321 5,008 10,245 10,565 10,337 8,003 8,003 10,680 11,327 10,672 8,166 8,166 13,136 12,553 11,483 9,419 9,419 Kaynak: Kaynak:Vaşington Ticaret Müşavirliği­ New York Ticaret Ateşeliği http://www.census.gov İmalat sanayi ihracatı % 12.4 lük bir artışla 726.6 milyar dolar olarak gerçekleşmiş, ithalatı ise % 15,8 oranında artarak 1,214 milyar dolar olmuştur. İmalat sanayi ticaret açığı 2003 yılındaki 401.6 milyar dolarlık değeri geçerek 487.4 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Tarım, orman ve balıkçılık ticareti 12,2 milyar dolarlık fazla vermiştir. İhracat % 8.9 oranında artarak 39.3 milyar dolar ve ithalat % 6.4 oranında artarak 27.8 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. 2004 yılında enerji ihracatı %34 artışla 18.3 milyar dolar, enerji ithalatı ise % 34.2 oranında artarak 202.9 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Kimya Sanayi ihracatı % 19 oranında artarak 108.3 milyar dolar olarak gerçekleşmiş, ithalat ise % 11 oranında artışla 108.8 milyar dolar olmuştur. Ticaret açığı geçen yılki 7 milyar dolarlık miktarın çok altında kalmıştır. 2004 yılında tekstil ihracatı % 10.7 oranında artmış, 10.9 milyar dolar olmuştur. Aynı dönemde ithalat % 14.8 oranında artmış ve 19.2 milyar dolar olmuştur. Ticaret açığı 2003 yılındaki 6.9 milyar dolardan derinleşmiştir. Kağıt ve kağıt ürünleri ihracatı % 8.4 oranında artarak 15.7 milyar dolar, ithalatı ise % 12.1 oranında artarak 20.7 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Uzun demir­çelik ürünlerinde % 28.2’lik ihracat artışı sonucu 8.4 milyar dolarlık ihracat yapılmış, % 107.2 oranında artan ithalat sonucu dış ticaret açığı 2003 yılındaki 7 milyar dolarlık değerinin çok üzerine çıkarak 19.8 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir.
12 Elektrikli aletlerdeki ihracat artışı % 14.8, ithalat artışı % 16.2 olarak gerçekleşmiş 26.8 milyar dolarlık ihracat ve 49.4 milyar dolarlık ithalat sonucunda dış ticaret açığı 22.7 milyar dolar olmuştur. Endüstri makineleri ihracatı % 44.2 oranında artmış, 11.3 milyar dolar olmuştur. İthalatın % 13,1 oranında artarak 10.2 milyar dolar olarak gerçekleşmesi sonucu 1.1 milyar dolarlık ticaret fazlası oluşturulmuştur. Dış ticaret fazlası veren bir diğer sektör motor ve güç ekipmanlarıdır. 2004 yılı ihracatı % 19.4 artışla 15.6 milyar dolar ve ithalatı % 16.5 artışla 13.8 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Motorlu taşıt araçları ve parçaları ihracatı 2004 yılında % 8.3 artışla 78.6 milyar dolar, ithalatı ise yine % 8.3 artışla 129 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Ticaret açığı 2003 yılına oranla 10 milyar dolar daha derinleşerek 129 milyar dolar olmuştur. Bilgisayar ve ekipmanı ihracatı % 6.9 oranında artmış, 42.3 milyar dolar olmuş, ithalat % 15.4 oranında artarak 73.9 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Bilimsel enstrümanlar ihracatı % 13.2 oranında artarak 47.2 milyar dolar olmuş, ithalat da % 14.6 oranında artarak 44.6 olarak gerçekleşmiştir. İletişim ekipmanları sektöründe 2004 yılı ihracatı % 24.6 artışla 17.4 milyar dolar olmuş, ithalat ise % 27.8 artarak 38.9 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Dış ticaret açığı geçen yılki 16.5 milyar dolarlık değerinden 5 milyar dolar daha fazla olarak gerçekleşmiştir. Metal İmalatı % 10.8 oranında artarak 22.6 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Buna karşılık ithalat % 18.9 oranında artmış ve 36.1 milyar dolar olmuştur. 2004 yılında konfeksiyon ihracatı % 9.4 oranında azalmış ve 5 milyar dolar olarak gerçekleştirilmiştir. İthalat ise % 6.1 oranında artarak 70.7 milyar dolara ulaşmıştır. Ticaret açığı geçen yılki 61.1 milyar dolarlık oranı geride bırakarak 65.7 milyar dolar olmuştur. 2004 yılında oyuncak, oyun ve spor malzemeleri ihracatı % 4.9 oranında artarak 3.5 milyar dolar olmuş, ithalat % 2.9’luk artışın ardından 19.5 milyar dolara ulaşmıştır. 2004 yılında ABD ihraç mallarının fiyatlarında artış görülmüştür. Sermaye mallarının ihraç fiyatları bir miktar düşmüştür. Geçen yıl tarım ürünlerinin ihraç fiyatları % 2.5 oranında düşmüş, ithal fiyatları % 7.3 oranında artmıştır. Başlıca Ürün Grupları İtibarıyla İhracat (HS 4’lü bazda), 2004 ($) Dünya ithalatındaki büyüme 2000­ 2003­ Dünya 2004, % 2004, % İhracatındaki 2000­2004, Değişim Değişim Payı, % % HS Ürün Adı 2004 bin $ 8542 Elektronik entegre devreler, mikro devreler 42,911,344 ­4 2 14 6 8708 Taşıtların aksam ve parçaları 30,520,336 ­1 10 15 10 8802 Diğer hava taşıtları(helikopter, uçak, uydular, 26,125,456 ­1 7 35 0
13 uzay araçları) Binek otomobilleri, steyşın vagonlar, yarış 8703 arabaları 25,163,120 10 10 5 11 9999 Diğer 24,644,624 0 8 10 8 8471 Otomatik bilgi işlem makinaları üniteleri Turbo­jetler, turbo­propeller ve diğer gaz 8411 türbinleri 24,048,256 ­7 11 9 4 18,824,384 3 21 29 3 8473 Makinaların aksam ve parçaları 88.01­88.02 Pozisyonlarındaki araçların aksam 8803 ve parçaları 18,677,728 ­6 1 10 4 15,678,939 0 5 41 ­2 9018 Tıp, cerrahi, dişçilik,veterinerlik alet ve parçaları 12,309,481 Tedavi­koruma ilaçları­ doze edilmiş, perakende 3004 satılabilir 12,291,414 Petrol ve Bitümenli Mineralllerden Üretilen­Ham 2710 hariç­Yağlar 9,924,592 7 12 23 14 15 23 6 26 8 35 4 10 8517 Telli Telefon­Telgraf için elektrikli cihazlar 9,337,577 ­10 23 14 ­8 8704 Eşya taşımaya mahsus motorlu taşıtlar Ağır iş makina ve cihazlarının (84.25 ­84.30) 8431 aksamı, parçaları 8,713,044 8 20 11 9 8,704,992 3 17 25 12 8479 Kendine özgü fonksiyonlu makina ve cihazlar 7,972,619 ­11 28 14 6 7102 Elmaslar 7,044,757 13 34 10 5 1201 Soya fasulyesi (kırılmış olsun olmasın) Radyo­Telefon, Radyo, Televizyon vericileri, 8525 televizyon kamerası Gerilimi 1000 voltu geçmeyen elektrik devresi 8536 teçhizatı 6,692,044 9 ­16 43 17 6,501,295 ­6 28 4 18 6,255,128 ­3 18 11 6 1005 Mısır Osiloskop; x ışınları, radyasyon ölçü alet ve 9030 cihazları 6,137,514 6 23 52 10 5,830,594 ­6 31 34 1 8529 85.25­85.28deki cihazların aksam ve parçaları 5,356,079 Alternatif­rotatif kıvılcım ateşlemeli, içten yanmalı 8407 motorlar 5,182,904 Kaynak: ITC, Trade Map 1 7 6 17 ­6 ­9 17 2 Eyaletler Bazında İhracat Teksas ve Kaliforniya eyaletleri ABD ihracatından % 14 ve % 13’lük paylarla ilk iki sırayı alan eyaletlerdir. İhracatta diğer önemli eyaletler arasında New York, Michigan, Vaşington, Ohio ve İllinois bulunmaktadır. Ancak, New York eyaleti dışında diğer tüm eyaletlerin paylarının % 5’in altında bulunduğu, dolayısıyla Teksas ve Kaliforniya eyaletlerinin ihracatta önemli bir ağırlığı bulunduğu görülmektedir. 1999­2004 döneminde eyaletlerin yaptığı ihracat aşağıdaki tabloda gösterilmiştir: Eyaletlere Göre İhracat Listesi (bin $) ABD Texas California New York 1999 692,820,620 83,177,476 97,920,079 37,067,481 2000 780,418,628 103,865,689 119,640,424 42,845,957 2001 731,025,906 94,995,266 106,776,963 42,172,062 2002 693,257,300 95,396,197 92,214,292 36,976,801 2003 723,743,177 98,846,083 93,994,882 39,180,708 2004 817,935,849 117,244,970 109,967,840 44,400,729
14 Michigan 31,085,807 Washington 36,730,711 Ohio 24,883,241 Illinois 29,432,161 Florida 24,154,695 Massachusets. 16,805,139 Louisiana 15,841,781 Georgia 13,748,662 New Jersey 15,354,453 Indiana 12,910,347 Pennsylva. 16,170,424 N. Carolina 15,007,070 Tennessee 9,867,779 Arizona 11,823,753 S. Carolina 7,149,890 Puerto Rico 8,301,033 Kentucky 8,877,162 Wisconsin 9,672,878 Minnesota 9,372,614 Virginia 11,482,953 Oregon 10,471,154 Alabama 6,192,431 Missouri 6,058,992 Connecticut 7,231,228 Colorado 5,931,358 Iowa 4,093,773 Maryland 4,009,160 Kansas 4,669,436 Utah 3,133,520 Arkansas 2,177,495 Vermont 4,023,270 W. Virginia 1,892,689 Mississippi 2,215,735 Oklahoma 2,986,579 Alaska 2,563,798 Idaho 2,191,496 Nevada 1,067,171 Maine 2,014,053 Nebraska 2,096,385 New Ham. 1,929,763 Delaware 2,286,650 New Mex. 3,133,455 Rh. Island 1,116,324 Dis. of Col. 412,165 N. Dakota 699,225 33,845,301 32,214,701 26,322,241 31,437,607 26,542,976 20,514,409 16,814,289 14,925,063 18,637,554 15,385,774 18,792,448 17,945,940 11,591,574 14,333,689 8,565,126 9,735,372 9,612,209 10,508,413 10,302,502 11,698,059 11,441,272 7,317,040 6,497,147 8,046,838 6,592,984 4,465,486 4,592,885 5,145,445 3,220,823 2,599,268 4,097,073 2,219,278 2,725,551 3,072,177 2,464,139 3,558,623 1,481,897 1,778,695 2,511,183 2,373,327 2,197,396 2,390,543 1,185,571 1,003,177 625,917 32,365,840 34,928,533 27,094,734 30,434,398 27,184,581 17,490,110 16,588,957 14,643,686 18,945,751 14,365,375 17,433,129 16,798,898 11,320,177 12,513,510 9,956,333 10,573,285 9,047,966 10,488,671 10,524,370 11,630,943 8,900,414 7,570,360 6,173,043 8,610,434 6,125,494 4,659,584 4,974,873 5,004,547 3,506,386 2,911,181 2,830,360 2,241,005 3,557,419 2,661,344 2,418,284 2,122,100 1,423,225 1,812,455 2,701,795 2,401,032 1,984,813 1,404,620 1,268,612 1,033,602 806,110 ş
33,775,232 34,626,549 27,723,273 25,686,414 24,544,204 16,707,593 17,566,658 14,412,700 17,001,514 14,923,049 15,767,794 14,718,505 11,621,339 11,871,004 9,656,247 9,732,153 10,606,720 10,684,271 10,402,162 10,795,528 10,086,397 8,266,884 6,790,778 8,313,390 5,521,685 4,754,600 4,473,576 4,988,410 4,542,725 2,803,645 2,520,955 2,237,154 3,058,008 2,443,578 2,516,220 1,966,982 1,176,999 1,973,061 2,527,632 1,863,288 2,003,814 1,196,144 1,121,005 1,065,873 859,383 ,
32,941,109 34,172,826 29,764,418 26,472,902 24,953,414 18,662,575 18,390,130 16,286,235 16,817,673 16,402,279 16,299,212 16,198,733 12,611,793 13,323,392 11,772,894 11,913,947 10,733,781 11,509,835 11,265,660 10,852,981 10,357,199 8,340,387 7,233,937 8,136,443 6,109,121 5,236,296 4,940,631 4,553,334 4,114,540 2,962,153 2,626,922 2,379,808 2,558,259 2,659,603 2,738,558 2,095,799 2,032,599 2,188,413 2,723,670 1,931,412 1,886,118 2,325,609 1,177,475 809,220 854,072 35,625,008 33,792,504 31,208,206 30,213,626 28,981,515 21,837,411 19,922,346 19,632,738 19,192,131 19,109,378 18,487,253 18,114,767 16,122,874 13,422,913 13,375,890 13,161,778 12,991,977 12,706,343 12,677,805 11,630,744 11,171,751 9,036,641 8,997,288 8,559,237 6,650,999 6,393,941 5,746,142 4,930,774 4,718,350 3,493,133 3,283,135 3,261,683 3,179,374 3,177,874 3,156,911 2,914,604 2,906,689 2,432,219 2,316,114 2,285,589 2,053,423 2,045,806 1,286,324 1,164,327 1,007,927
15 S. Dakota Wyoming Montana Hawaii Vir. Islands Unallocated 494,674 457,954 426,902 273,565 154,960 59,577,666 679,366 502,453 540,642 386,813 174,320 58,453,978 594,874 503,269 488,522 369,866 187,186 41,505,557 596,785 553,361 385,735 513,651 257,770 34,467,615 672,268 581,636 361,416 368,227 252,719 35,167,868 825,510 680,239 564,691 404,774 389,407 35,080,226 Kaynak: Kaynak:Vaşington Ticaret Müşavirliği­ New York Ticaret Ateşeliği Başlıca Eyaletler Bazında İhracat (Milyar dolar) Eyalet Teksas Kaliforniya New York Michigan Vaşington Ohio Illinois Florida 2002 95.3 92.2 36.9 33.7 34.6 27.7 25.6 24.5 2003 98.6 93.9 39.1 32.9 34.1 29.7 26.4 24.9 2004 117.2 109.9 44.4 35.6 33.7 31.2 30.2 28.9 Payı (% ) 14.3 13.4 5.4 4.3 4.1 3.8 3.6 3.5 Kaynak:Vaşington Ticaret Müşavirliği­ New York Ticaret Ateşeliği İhracat Rejimi ABD, bir yandan serbest ticaret kavramının öncülüğünü yaparken bir yandan da ulusal çıkarları söz konusu olduğunda ulusal yasalarını ön plana çıkarmakta; iç mevzuatına uymadığı veya milli güvenliğini tehdit ettiğini öne sürerek uluslararası camiada kabul görecek şekilde uluslararası anlaşmalar kapsamındaki istisnai haklarını kullanmaktadır. Özellikle, tarım ve demir­çelik sektöründe aşırı korumacılık uygulayarak yerli üreticiyi uluslararası arenada desteklemektedir. Bu çerçevede, İhracat Geliştirme Programı (EEP) ve Pazar Geliştirme Programı gibi ihracat sübvansiyonlarını uygulamaktadır. ABD’nin İthalatına Genel Bir Bakış Başlıca Ürün Grupları İtibarıyla İthalat, 2005(Milyon $) Sanayi Malları Tüketim Malları (Otomotiv hariç) Sermaye Malları (Otomotiv hariç) Otomotiv Gıda ve içecek 520,8 407,0 379,6 240,0 68,1 Kaynak: EIU­ Economist Intelligence Unit, United States of America, Country Report, Mart 2006 ABD’nin toplam mal ithalatındaki artışın yarısını ara mallarında artış oluşturmaktadır. Dolar üzerinden hesaplanan ABD ithal mal fiyatları 2004 yılında yüksek miktarda artış göstermiştir. Bunda, petrol ürünü olmayan malların fiyatlarında görülen az miktardaki artışa karşın petrol fiyatlarında görülen önemli artışlar etkili olmuştur. Söz konusu değişim 2005 yılında da sürmüştür. İthalatta 2004 yılına oranla % 12,3 artış gerçekleşmiştir.
16 ABD İthalatının Sektörel Dağılımı (Milyar Dolar) Mal Adı Mineral Yakıt ve Yağlar Nükleer reaktörler, kazanlar makineler Tren Tramvay dışındaki taşıt ve parçaları Elektrikli makineler, ses cihazları, TV cihazları ve aksamı Optik, fotograf, tıbbi ve cerrahi cihazlar Organik Kimyasallar Örülmemiş Konfeksiyon Ürünleri ve Aksesuarları Toplam İthalat 2002 117.2 161.8 170.5 152.0 2003 155.5 170.6 175.1 157.6 2004 205.9 200.6 191.2 184.9 Payı (% ) 14.0 13.7 13.0 12.6 34.8 32.8 30.8 1,163.5 38.7 36.1 33.1 1,259.3 44.5 38.2 35.2 1,469.6 3.0 2.5 2.3 100 Kaynak:Vaşington Ticaret Müşavirliği­ New York Ticaret Ateşeliği Vaşington ve New York Ticaret Müşavirliklerimizin ABD’ye ilişkin hazırladıkları raporda ABD’nin ithalatındaki başlıca sektörler itibarıyla 2004 yılı gelişmeleri şöyledir: ABD’nin ithalatında ilk sırayı petrol ve petrol ürünlerini de içine alan mineral yakıt ve yağlar almaktadır. 2004 yılında bu ürünlerin toplam ithalat içindeki payı 205 milyar dolarlık ithalat ile % 14 olarak gerçekleşmiştir. Bu ürünlerin ithalatında 2004 yılında değer bazında bir önceki yıla göre % 32.4 oranında bir artış yaşanmıştır. Söz konusu artışta 2004 yılında petrol fiyatlarındaki artışın önemli bir etkisi olmuştur. Bu ürünlerin içinde % 66’lık bir paya sahip olan ham petrol ithalatında 2004 yılında % 33.6 oranında, % 18’lik bir paya sahip olan işlenmiş petrol ürünleri ithalatında ise % 42 oranında bir artış görülmüştür. ABD ihracatında ilk sırada yer alan nükleer reaktörler, kazanlar ve makinelerin ithalatta da % 13.7’lik bir payla ikinci sırayla önemli bir yerde olduğu görülmektedir. Bu ürünlerin ithalatı 2004 yılında bir önceki yıla göre % 17.5 oranında artarak 200 milyar dolara yükselmiştir. Söz konusu ürünler arasında otomatik veri işleme cihazları % 30’luk pay ile ilk sırada yer alırken, daktilo parçaları ile diğer ofis makineleri yaklaşık % 15’lik bir pay ile ikinci sırada yer almaktadır. Otomotiv ve otomotiv yan sanayi ürünleri, ABD ithalatından aldığı % 13’lük pay ile önemli ithal kalemleri arasında yer almaktadır. Söz konusu ürünlerin ithalatı 2004 yılında bir önceki yıla kıyasla % 9 oranında bir artışla 175 milyar dolardan 191 milyar dolara çıkmıştır. Söz konusu ürünlerin ithalatında, binek taşıt araçları % 64’lük pay ile ilk sırada yer alırken, otomotiv yan sanayi ürünleri % 19.5’luk pay ile ikinci sırada yer almaktadır. Elektrikli makineler, ses cihazları, TV cihazları ve aksamı ithalatı ABD’nin toplam ithalatından 2004 yılında % 12.6’lik bir pay almıştır. Bu ürünlerin ithalatı 2004 yılında % 17.3’lük bir atış ile 184 milyar dolara ulaşmıştır. ABD’nin tekstil ve konfeksiyon ithalatı toplamı 2004 yılında 89.8 milyar dolar ile toplam ithalatının % 6.1’ini oluşturmuştur. Bu ürünlerin ithalatı 2004 yılında bir önceki yıla kıyasla % 7.8 oranında artmıştır. Söz konusu ürünler arasında 35.2 milyar dolarlık ithalat ile örülmemiş konfeksiyon ürünleri ithalatı ilk sırada yer alırken, 31.5 milyar dolarlık ithalat ile örme konfeksiyon ürünleri ikinci sırada, ev tekstili ürünleri ithalatı ise 7.8 milyar dolar ile üçüncü sırada yer almıştır. Örülmemiş konfeksiyon ürünleri ithalatında 2004 yılında bir önceki yıla göre % 6.3’lük, örme konfeksiyon ithalatında % 6’lık, ev tekstili ürünleri ithalatında ise % 18’lik bir artış gözlenmiştir.
17 ABD’nin tekstil ve konfeksiyon ithalatından en büyük payı alan ülkeler arasında 18.2 milyar dolarlık ithalat ve % 20’lik bir pay ile ilk sırayı Çin alırken, Meksika, Hindistan ve Kanada Çin’i izlemektedir. Türkiye ise 2004 yılında ABD’ye yaptığı 1.8 milyar dolarlık tekstil ve konfeksiyon ürünleri ithalatı ile 18. sırada yer almaktadır. Eyaletler ve Limanlar Bazında İthalat 2004 yılında New York, Kaliforniya, Florida, Teksas ve Illinois eyaletlerinde bulunan New York City, Buffalo, Ogdensburg, Los Angeles, San Francisco, San Diego, Miami, Tampa, Dallas, Houston, El Paso, Laredo, Port Arthur ve Şikago Limanları içinde en fazla ithalat 164 milyar 276 milyon 773 bin dolarla New York City Limanından gerçekleştirilmiş olup, onu 139 milyar 355 milyon 867 bin dolarla Los Angeles Limanı izlemiştir. 2004 yılında ABD’nin yaptığı ithalatın yüzde 11’i New York City Limanı’ndan, yüzde 9’u ise Los Angeles Limanı’ndan gerçekleştirilmiştir. En fazla ihracat yapan eyelet olan Teksas’ın limanları ithalat açısından da önemli birer kapı olmuştur. 2004 yılında ABD’nin yaptığı toplam ithalatın yüzde 15’i Teksas Limanları’ndan gerçekleştirilmiştir. Teksas Limanlarından Türkiye menşeli fazla mal girişi bulunmamaktadır. El Paso ve Laredo limanları büyük oranda Meksika menşeli mallar için giriş kapısıdır. Benzer bir şekilde, New York Eyaleti Limanlarından Buffalo Limanı Kanada menşeli mallar için ve Kaliforniya Eyaleti’ndeki San Diego Limanı Meksika menşeli mallar için önemli birer giriş kapısı konumundadır. 2004 yılında, New York City Limanı’ndan en fazla ithalatı yapılan ürün grubu 22 milyar 511 milyon 162 bin dolarla 71 inci fasılda yer alan altın mücevher ve değerli taşlar olmuştur. Bu rakam 2004 yılında ABD’nin 33 milyar dolarlık toplam altın mücevher ve değerli taş ithalatının yüzde 66’sıdır.
· ABD’nin 31,4 milyar dolarlık toplam ilaç ithalatının yüzde 29’u,
· 61 inci fasılda yer alan örme giyim eşyaları ithalatının yüzde 22’si,
· 62 inci fasılda yer alan dokuma giyim ürünleri ithalatının yüzde 28’i,
· 63 üncü fasılda yer alan ev tekstili ürünleri ithalatının yüzde 15’i,
· 42 nci fasıl deri giyim ürünleri ve deriden mamül eşya ithalatının yüzde 21’i, New York City Limanı’ndan yapılmıştır. New York City Limanı’ndan en fazla ithalat yapan ülkeler Çin, Japonya, Almanya, İtalya ve İsrail’dir. Türkiye mücevher ve değerli taş ihracatının yüzde 80’ini New York City Limanı’ndan yapmaktadır. Yine, Türkiye örme giyim ihracatının yüzde 57’sini New York City Limanı’ndan yapmaktadır. Bu rakam Çin için yüzde 28, Hong Kong için yüzde 32, Ürdün için yüzde 57 ve Pakistan için yüzde 32’dir. Türkiye’nin ev tekstili ihracatının yüzde 30’u ve deri giyim ürünleri ve deriden mamül eşya ihracatının yüzde 28’i anılan limandan yapılmaktadır. 2004 yılında, Los Angeles Limanı’ndan en fazla ithalatı yapılan ürün grubu 39 milyar 959 milyon dolarla 84 üncü fasıldaki nükleer reaktörler, kazanlar ve makinalar olmuştur. Bu rakam 2004 yılında ABD’nin 200 milyar dolarlık toplam nükleer reaktörler, kazanlar ve makinalar ithalatının yaklaşık yüzde 20’sidir. Benzer şekilde ABD’nin toplam 85 inci fasıl elektrikli ürünler ithalatının da yaklaşık yüzde 20’si anılan limandan gerçekleştirilmektedir.
·
·
·
ABD oyuncak ithalatının yüzde 38’i,
Örme hazır giyim ithalatının yüzde 19’u,
Dokuma hazır giyim ithalatının yüzde 17’si,
18 · Traktör ve otomotiv yedek parçaları ithalatının yüzde 12’si,
· Ev tekstili ithalatının yüzde 21’i, Los Angeles Limanı’ndan gerçekleştirilmektedir. Los Angeles Limanı’ndan en fazla ithalat yapan ülkeler Çin, Japonya, Güney Kore, Tayvan ve Malezya’dır. Çin dokuma giyim ihracatının yüzde 62’sini Los Angeles Limanı’ndan gerçekleştirmiştir. 2004 yılında, Teksas Houstan Limanı’ndan en fazla ithalatı yapılan ürün grubu 40 milyar 479 milyon dolarla 27 nci fasılda yer alan benzin ve mineral yağlar olmuştur. Bu rakam 2004 yılında ABD’nin 206 milyar dolarlık toplam benzin ve mineral yağlar ithalatının yaklaşık yüzde 20’sidir. 2004 yılında, Türkiye ABD’ye yönelik örme giyim ihracatının yüzde 17’sini Houston Limanı’ndan yapmıştır. 2004 yılında, Teksas Port Arthur Limanı’ndan yapılan 19 milyar dolarlık ithalatın 17,6 milyar dolarlık bölümü benzin ve mineral yağlar olmuştur. Söz konusu liman Meksika, Venezuela, Orta Doğu ve Afrika ülkelerinden petrol ithal eden bir konum arz etmektedir. 2004 yılında, Teksas Laredo Limanı’ndan en fazla ithalatı yapılan ürün grubu 19 milyar 194 milyon dolarla 87 inci fasılda yer alan Traktör, otomotiv yedek parçaları ve aksesuarları olmuştur. Bu rakam toplam ABD 87 inci fasıl ithalatının yaklaşık yüzde 10’udur. Meksika 2004 yılında ABD’ye yaptığı mücevher ve değerli taş ihracatının yüzde 67’sini anılan limandan yapmıştır. 2004 yılında, Şikago Limanı’ndan en fazla ithalatı yapılan ürün grubu 15 milyar 717 milyon dolarla 85 inci fasılda yer alan elektrikli ev aletleri ve bunların aksam ve parçaları olmuştur. Bu rakam toplam ABD ithalatının yüzde 8’idir. 2004 yılında, Miami Limanı’ndan en fazla ithalatı yapılan ürün grubu 4 milyar 104 milyon 491 bin dolarla 61 inci fasılda yer alan Örme Hazır Giyim Eşyaları olmuştur. Bu rakam ABD’nin 2004 yılında anılan fasıldan yaptığı 33 milyar dolarlık toplam ithalatın yaklaşık yüzde 12’sini oluşturmaktadır. Miami Limanı’ndan en fazla ithalat yapan ülkeler Brezilya, Çin, Dominik Cumhuriyeti ve Kolombiya’dır. 2004 yılında Türkiye’nin ABD’ye yaptığı toplam demir çelik ihracatının yüzde 4’ü Miami Limanı’ndan, yüzde 8’i Tampa Limanı’ndan gerçekleştirilmiştir. Başlıca Ürün Grupları İtibarıyla İthalat, 2004 ($) HS Ürün 2000­ 2003­ Dünya 2004, % 2004, % İhracatındaki 2004 bin $ Değişim Değişim Payı, % 2709 Ham Petrol Yağları 143,180,144 12 34 27 8703 Binek otomobiller, steyşın vagonlar 124,263,904 3 7 27 8471 Otomatik bilgi işlem makinaları üniteleri 60,782,880 2 15 23 9999 Diğer 50,515,888 0 5 23 2710 Petrol yağları 40,316,448 9 42 17
19
8708 Motorlu araçların aksam ve parçaları Radyo­Telefon, Radyo, Televizyon vericileri, televizyon 8525 kamerası 38,436,128 8 16 19 31,536,368 11 25 20 8473 Makinaların aksam ve parçaları 29,980,592 ­2 20 17 2711 Petrol gazları 27,043,392 18 13 20 3004 Tedavi­koruma ilaçları­ doze edilmiş, perakende satılabilir 26,065,520 31 13 14 8542 Elektronik entegre devreler, mikro devreler 22,988,336 ­14 7 7 8704 Eşya taşımaya mahsus motorlu taşıtlar 17,422,032 3 1 22 8528 Televizyon alıcıları (video monitörleri & video projektörleri) 16,368,670 22 34 33 9403 Diğer mobilya ve parçaları 16,290,528 11 14 32 8517 Telli Telefon­Telgraf için elektrikli cihazlar 15,097,574 ­4 16 22 7102 İşlenmemiş Elmaslar 14,706,691 6 13 20 6110 Kazaklar, süveterler, hırka, yelek vb eşya­örülmüş 13,288,442 4 6 33 9401 Oturmaya mahsus mobilyalar aksam ve parçaları 12,804,535 11 14 31 6204 Kadın ve kız çocuklarına ait takım elbise, ceket, elbise, etek 12,749,071 5 9 29 8802 Diğer hava taşıtları (helikopter, uçak, uydular, uzay araçları) 11,700,332 ­3 ­7 17 6403 Yüzeyi deri ayakkabılar 11,530,798 4 5 31 9018 Tıp, cerrahi, dişçilik, veterinerlik alet ve cihazları 11,078,165 19 23 21 2933 Sadece azotlu heterosiklik bileşikler 10,137,026 2 10 24 9,712,616 1 11 19 8544 Elektrik için izole tel, kablo, izole iletici, optik tel kablo Kaynak: ITC, Trade Map İthalat Rejimi ABD’nin ithalat politikasının üç temel özelliği şöylece sıralanabilir:
· Amerikan halkının ithalat eğiliminin oldukça yüksek düzeyde bulunması,
· Amerikan dolarının uluslararası piyasalarda hakim rolü,
· Mukayeseli olarak ABD iç ekonomik planlamasının yokluğu. ABD, ithalatının neredeyse tamamını kendi milli parasını kullanarak ödeyen tek ülke olmakta ve diğer ticari ortaklarının aksine cari işlemler açığını (mal ve hizmetler) finanse etmek için ayrıca döviz kazanmak çabasına girmemektedir. ABD’de ihracat ve ithalat ile ilgili kurum Amerika Gümrük Ofisidir (U.S. Custom Office). (http://www.customs.ustreas.gov) GSP­Genel Preferanslar Sistemi, (http://www.ustr.gov/reports/gsp) UNCTAD/GATT çerçevesinde gelişmekte olan ülkelere gelişmiş ülkeler tarafından sağlanan bir dizi tarife tavizini ifade etmektedir. ABD, GSP kapsamında 140 ülkeye yaklaşık 4650 kalem malın ithalinde gümrük muafiyeti uygulamaktadır. Söz konusu muafiyetten yararlanabilmek için;
·
·
·
·
·
·
Ürün GSP listesinde olmalıdır.
Ürün GSP programı çerçevesinde GSP’den faydalandırılan ülkeler arasında olmalıdır.
Faydalanan ülke, ilgili üründe GSP’den yararlanabilmelidir.
Ürün katma değer şartlarını sağlamalıdır.
Ürün ABD’ye doğrudan faydalanan ülke veya topluluktan ihraç edilmelidir.
İthalatçı GSP’den yararlanmak istediğini belirtmelidir.
20 GSP Listeleri’nde yer alan ürünler Harmonize Gümrük Cetveline göre listelenmiştir. GSP konusunda Merkezimizden detaylı bilgi temini mümkündür. Malların ABD’ye ulaşmasından önce ithalatçı taraf malın bütün gümrük vergilerini ödemelidir. ABD’de ithalattan alınan gümrük vergileri ; Değere göre olan gümrük vergisi (ad valorem), Özel (spesifik) vergi, birleşik vergi olmak üzere üç kategoride toplanmaktadır. ABD toplam ithalatının kompozisyonu incelendiğinde ülkeye giren ithalatın önemli bir çoğunluğunun gümrük vergisi muafiyeti ya da düşük vergi oranlarına tabi olduğu görülmektedir. En yüksek vergi oranları özellikle gıda ve tütün ürünleri, hazır giyim, tekstil ve ayakkabı ithalatında uygulanmakta olup, sanayi dallarında vergi oranları malın gördüğü işlem seviyesine göre yükselme eğilimindedir. “Ad valorem” oranlar dışındaki “spesifik” (malın ağırlığı üzerinden, örneğin 5 sent/pound) ve “birleşik” (%12+5 sent/pound) vergi oranları esas olarak: tarımsal ürünlere, ayakkabı ve başlık, bazı hassas cihazlar, kimyasallar ve kimya ürünleri, tekstil ve temel metallere uygulanmaktadır. Genellikle spesifik ve birleşik vergilerdeki koruma oranları, ad valorem vergilere nazaran daha yüksek olmaktadır. ABD’de uygulanan Gümrük Tarifeleri hakkında aşağıdaki web adreslerinden detaylı bilgi alınabilmektedir: www.usitc.gov/taffairs.htm, http://dataweb.usitc.gov/scripts/tariff2006.asp ABD’de gümrükten mal çıkarmanın iki yolu vardır:
·
·
Informal Entry: bu sistemde daha az resmi işlem ve doldurulması gereken daha az resmi evrak vardır. Sadece gümrük formu doldurarak ödenmesi gereken gümrük vergilerini ödeyerek ihraç edilen mallar gümrükten çıkarılabilmektedir.
Formal Entry: İhraç edilen mallar bazı standartlar ile bazı belgeleri gerektiriyorsa, ilgili belgeler ve doldurulacak resmi evraklar tamamlanarak mallar gümrükten geçirilmektedir. 11 Eylül olaylarının ardından ABD limanlarındaki güvenlik önlemleri artırılmış, formaliteler ve kontroller daha da sıkılaştırılmıştır. TÜRKİYE­ABD TİCARİ İLİŞKİLERİ Yıllar İtibariyle Türkiye­ABD Dış Ticareti (Milyon $) YIL İTHALAT İHRACAT DIŞ TİCARET DENGESİ DIŞ TİCARET HACMİ 1989 2.094.356.306 970.961.235 1.123.395.071 3.065.317.541 1990 2.281.646.954 967.623.556 1.314.023.398 3.249.270.510 1991 2.255.366.570 912.875.559 1.342.491.011 3.168.242.129 1992 2.600.247.084 865.111.093 1.735.135.991 3.465.358.177 1993 3.350.728.082 986.121.594 2.364.606.488 4.336.849.676 1994 2.429.454.490 1.520.020.385 909.434.105 3.949.474.875 1995 3.723.983.057 1.513.918.029 2.210.065.028 5.237.901.086 1996 3.515.963.223 1.639.015.515 1.876.947.708 5.154.978.738
21 1997 4.329.640.162 2.032.275.955 2.297.364.207 6.361.916.117 1998 4.053.750.314 2.233.347.445 1.820.402.869 6.287.097.759 1999 3.080.266.969 2.436.657.768 643.609.201 5.516.924.737 2000 3.911.022.336 3.135.162.593 775.859.743 7.046.184.929 2001 3.261.298.354 3.125.770.972 135.527.382 6.387.069.326 2002 3.099.099.259 3.356.125.706 ­257.026.447 6.455.224.965 2003 3.495.770.394 3.751.551.504 ­255.781.110 7.247.321.898 2004 4.745.194.567 4.860.040.835 ­114.846.268 9.605.235.402 2005 5.315.647.337 4.877.107.923 438.539.414 10.192.755.260 Kaynak: DTM­EBİM Dış ticaretimizde önemli bir paya sahip ve başlıca ihraç pazarlarımızdan biri olan ABD ile son yıllardaki ticaretimizin gelişimine baktığımızda sürekli bir dış ticaret açığı verdiğimiz ancak 2002, 2003, 2004 yıllarında dış ticaret fazlası verdiğimiz ve ihracatımızın düzenli olarak arttığı görülmektedir. Türkiye’nin ABD’ye ihracatı, 2004 yılında 4,8 milyar dolar, ABD’den ithalatı ise 4,7 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. 2005 yılında ise, Türkiye’nin ABD’ye ihracatı yaklaşık 4,8 milyar dolar, Türkiye’nin ABD’den ithalatı ise 5,3 milyar dolar olmuştur. İthalatımız açısından bakıldığında ABD bazı ürünlerde (hububat, demir­çelik hurda, uçak, uçak parçaları, silah ve teçhizat vb.) dünyanın önde gelen tedarikçi ülkelerinden biri konumundadır. İhracatımız açısından ise, Türk sanayici ve ihracatçısı için, uzaklık dezavantajına rağmen önemli bir pazardır. ABD kaynakları incelendiğinde, ABD'nin Türkiye'ye, Ortadoğu ve Orta Asya ülkeleri ile Orta ve Doğu Avrupa ülkelerine açılım merkezi olarak baktığı, ayrıca, 65 milyonun üzerindeki nüfusu ve büyüyen pazarı nedeniyle, yeni teknoloji ürünlerini pazarlayabileceği ve hizmetler sektörünün hızlı gelişiminden pay alabileceği bir ülke olarak gördüğü anlaşılmaktadır. ABD’ye İhracatımız ABD’ye ihracatımızda; başta t­shirt, sweat­shirt, bornoz, gecelik, sabahlık, pantolon, şort, çarşaf olmak üzere tekstil ve konfeksiyon ürünleri, mücevherat, gıda maddeleri (zeytin yağı, fındık, kuru kayısı), tütün, demir­çelik ürünleri, otomotiv yan sanayi, çimento, halı, cam ve seramik ürünleri önemli paya sahiptir. ABD’nin ortalama koruma oranı % 5 seviyesinde olmakla birlikte, Türkiye’nin ihracat potansiyeli olan tekstil, konfeksiyon, cam eşya, gıda sanayi ürünlerinde uygulanan vergiler son derece yüksektir. Örneğin, temel ihraç kalemimiz olan bazı hazır giyim ürünlerinde ABD’nin koruma oranı ortalama % 20­25 düzeyindedir. ABD’ye İhracatımızda Başlıca Ürünler­2005($) İKİLİ İKİLİ ADI 2004 2005 27 MİNERAL YAKITLAR,MİNERAL YAĞLAR VE MÜSTAHSALLARI,MUMLAR 125.438.532 507.881.901 62 ÖRÜLMEMİŞ GİYİM EŞYASI VE AKSESUARLARI 565.348.474 497.265.985 72 DEMİR VE ÇELİK 902.047.845 475.670.717 61 ÖRME GİYİM EŞYASI VE AKSESUARLARI 593.940.764 417.609.332 71 İNCİLER,KIYMETLİ TAŞ VE METAL MAMULLERİ,MADENİ PARALAR 352.248.534 372.022.127
22 63 68 MENSUCATTAN MAMUL DİĞER EŞYA,KULLANILMIŞ EŞYA,PAÇAVRALAR 363.896.530 352.868.504 224.200.096 318.631.661 84 TAŞ,ALÇI,ÇİMENTO,AMYANT,MİKA VB MADDELERDEN EŞYA NÜKLEER REAKTÖRLER,KAZAN;MAKİNA VE CİHAZLAR,ALETLER,PARÇALARI 73 DEMİR VEYA ÇELİKTEN EŞYA 150.312.996 214.920.957 24 TÜTÜN VE TÜTÜN YERİNE GEÇEN İŞLENMİŞ MADDELER 144.746.759 164.241.047 88 167.572.767 123.781.763 87 HAVA TAŞITLARI,UZAY ARAÇLARI,AKSAM VE PARÇALARI MOTORLU KARA TAŞITLARI,TRAKTÖR,BİSİKLET,MOTOSİKLET VE DİĞER 69 SERAMİK MAMULLERİ 68.122.308 74.826.948 25 60.831.538 70.793.615 57 TUZ,KÜKÜRT,TOPRAK VE TAŞLAR,ALÇILAR VE ÇİMENTO HALILAR VE DİĞER DOKUMAYA ELVERİŞLİ MADDEDEN YER KAPLAMALARI 55 SENTETİK VE SUNİ DEVAMSIZ LİFLER 50.633.466 62.565.821 74 60.724.441 60.441.542 08 BAKIR VE BAKIRDAN EŞYA YENİLEN MEYVALAR,KABUKLU YEMİŞLER,TURUNÇGİL VE KAVUN KABUĞU 15 HAYVANSAL VE BİTKİSEL YAĞLAR VE BUNLARIN MÜSTAHSALLARI 29.645.338 52.185.869 52 58.346.709 51.061.452 20 PAMUK SEBZE,MEYVA,BİTKİ PARÇALARI,SERT KABUKLU YEMİŞ KONSERVELERİ 54 DOKUMAYA ELVERİŞLİ SUNİ VE SENTETİK LİFLER 48.839.592 47.839.387 42 DERİ EŞYA,SARACİYE EŞYASI,SEYAHAT EŞYASI,BAĞIRSAKTAN EŞYA 27.259.285 36.089.073 39 PLASTİK VE PLASTİKTEN MAMUL EŞYA 23.062.611 36.050.635 76 ALUMİNYUM VE ALUMİNYUM EŞYA 20.152.040 35.319.225 40 20.233.373 34.616.533 28 KAUÇUK VE KAUÇUKTAN EŞYA İNORGANİK KİMYASAL MÜSTAHSALLAR,ORGANİK,İNORGANİK BİLEŞİKLER 70 CAM VE CAM EŞYA 30.014.469 31.148.845 29 ORGANİK KİMYASAL MÜSTAHSALLAR 33.507.026 30.295.942 94 MOBİLYALAR,AYDINLATMA,REKLAM LAMBALARI,PREFABRİK YAPILAR 34.083.185 27.679.786 85 93 ELEKTRİKLİ MAKİNA VE CİHAZLAR,AKSAM VE PARÇALARI SİLAHLAR VE MÜHİMMAT,BUNLARIN AKSAM,PARÇA VE AKSESUARLARI 89 GEMİLER,SUDA YÜZEN TAŞIT VE ARAÇLAR 07 YENİLEN SEBZELER VE BAZI KÖK VE YUMRULAR 58 56 ÖZEL DOKUNMUŞ MENSUCAT,DANTELA,DUVAR HALILARI,İŞLEMELER 16.242.154 17.783.134 VATKA,KEÇE,DOKUNMAMIŞ MENSUCAT,ÖZEL İPLİK,SİCİM VE 28.732.293 17.280.747 MAMULLERİ 43 POSTLAR,KÜRKLER,TAKLİT KÜRKLER VE MAMULLERİ 16.288.228 16.491.004 09 KAHVE,ÇAY,PARAGUAY ÇAYI VE BAHARAT 10.740.621 11.226.000 83 11.311.273 10.981.608 90 ADİ METALLERDEN ÇEŞİTLİ EŞYA OPTİK,FOTOĞRAF,SİNEMA,ÖLÇÜ,KONTROL,AYAR CİHAZLARI,TIBBİ ALET. 98 19 178.571.463 220.350.473 110.118.146 103.559.997 46.214.370 62.653.319 58.432.365 54.489.747 40.498.599 50.017.975 18.479.205 31.552.123 34.314.562 26.903.752 15.645.983 25.462.689 9.219.518 22.692.598 13.054.750 18.024.134 8.061.666 9.762.536 HARP SİLAHLARI 2.926.737 9.356.440 7.711.604 7.974.060 34 ESASINI HUBUBAT,UN,NİŞASTA,SÜT TEŞKİL EDEN MÜSTAHZARLAR SABUNLAR,YÜZEY AKTİF ORGANİK MADDELER,YIKAMA­YAĞLAMA MADDE. 7.019.436 6.064.540 33 UÇUCU YAĞLAR,REZİNOİTLER,PARFÜMERİ,KOZMETİKLER VB 5.154.323 5.883.653
23 48 KAĞIT VE KARTON;KAĞIT HAMURUNDAN KAĞIT VE KARTONDAN EŞYA 4.671.414 5.284.898 17 ŞEKER VE ŞEKER MAMULLERİ 4.282.676 4.667.441 51 YÜN,KIL,AT KILI;BUNLARIN İPLİK VE DOKUMALARI BASILI KİTAP,GAZETE,RESİM VB BASKI SANAYİ MAMULU,EL YAZMALARI 3.792.618 3.491.749 3.735.632 2.878.680 3.122.043 2.600.203 16 KAKAO VE KAKAO MÜSTAHZARLARI ET,BALIK,KABUKLU HAYVAN,YUMUŞAKÇA VB HAYVANSAL MÜSTAHZARLAR 2.304.939 2.561.750 95 OYUNCAKLAR,OYUN VE SPOR MALZEMELERİ,AKSAM VE PARÇALARI 2.279.905 2.484.377 64 AYAKKABILAR,GETRLER,TOZLUKLAR VB EŞYA VE AKSAMI 3.353.797 2.338.443 04 SÜT VE SÜT MAMULLERİ,KUŞ VE KÜMES HAY.YUMURTALARI,BAL VB. 1.903.275 1.824.768 21 YENİLEN ÇEŞİTLİ GIDA MÜSTAHZARLARI 2.116.097 1.737.057 41 HAM POSTLAR,DERİLER (KÜRKLER HARİÇ) VE KÖSELELER 1.288.944 1.721.620 91 SAATLER VE BUNLARIN AKSAM VE PARÇALARI 2.219.828 1.623.496 38 MUHTELİF KİMYASAL MADDELER 214.997 1.427.676 44 1.452.131 1.383.357 03 AĞAÇ VE AĞAÇTAN MAMUL EŞYA;ODUN KÖMÜRÜ BALIKLAR,KABUKLU HAYVANLAR,YUMUŞAKÇALAR,DİĞER OMURGASIZLAR 1.432.667 1.305.424 11 DEĞİRMENCİLİK ÜRÜNLERİ,MALT,NİŞASTA,İNÜLİN,BUĞDAY GLUTENİ 936.379 1.224.935 22 MEŞRUBAT,ALKOLLÜ İÇKİLER VE SİRKE 609.148 1.209.873 82 ADİ METALLERDEN ALETLER,BIÇAKÇI EŞYASI,SOFRA TAKIMLARI 888.708 1.147.832 86 DEMİRYOLU ULAŞIM ARAÇLARI VB,AKSAM VE PARÇALARI 8.723.064 1.130.682 96 ÇEŞİTLİ EŞYA 1.281.243 1.118.600 35 ALBÜMİNOİD MADDELER,TUTKALLAR,ENZİMLER VB 252.300 1.010.553 79 ÇİNKO VE ÇİNKODAN EŞYA 510.494 929.187 60 ÖRME EŞYA YAĞLI TOHUM VE MEYVALAR,SANAYİ BİTKİLERİ,SAMAN,HAYVAN YEMİ 3.248.513 881.328 995.003 865.629 1.810.870 803.230 53 LAKLAR,SAKIZLAR,BİTKİSEL ÖZSU VE HÜLASALAR DOKUMAYA ELVERİŞLİ BİTKİSEL LİFLER,KAĞIT İPEĞİ VE DOKUMALARI 339.992 720.823 06 CANLI BİTKİLER VE ÇİÇEKÇİLİK MÜSTAHSALLARI 673.539 691.587 26 142.184 657.058 515.425 529.062 824.291 508.619 14 METAL CEVHERLERİ,CÜRUF VE KÜL DEBAGAT VE BOYACILIKTA KULLANILAN HÜLASA,BOYA,MACUN,SAKIZLAR EMDİRİLMİŞ,SIVANMIŞ,KAPLANMIŞ MENSUCAT,BUNLARDAN TEKNİK EŞYA ÖRÜLMEYE ELVERİŞLİ BİTKİSEL MADDELER,BİTKİSEL MÜSTAHSALLAR 2.470 503.698 92 MÜZİK ALETLERİ;BUNLARIN AKSAM,PARÇA VE AKSESUARI 660.166 462.399 75 NİKEL VE NİKELDEN EŞYA 563.418 315.475 30 ECZACILIK ÜRÜNLERİ 47.263 217.849 10 HUBUBAT 96.804 157.574 65 BAŞLIKLAR VE AKSAMI 98.514 96.449 37 FOTOĞRAFÇILIKTA,SİNEMACILIKTA KULLANILAN EŞYA 4.957 72.942 78 KURŞUN VE KURŞUNDAN EŞYA 3.600 63.611 81 DİĞER ADİ METALLER,SERMETLER,BUNLARDAN EŞYA 12.843 61.087 97 SANAT ESERLERİ,KOLEKSİYON EŞYASI,ANTİKALAR 10.741 34.314
49 18 12 13 32 59 24 05 TARİFENİN BAŞKA YERİNDE YER ALMAYAN HAYVANSAL MÜSTAHSALLAR 02 ETLER VE YENİLEN SAKATAT 66 ŞEMSİYE,BASTON,KAMÇI,KIRBAÇ VE BUNLARIN AKSAMI 41.423 9.286 80 KALAY VE KALAY MAMULLERİ 49.924 1.408 50 İPEK 12.916 1.300 46 HASIR;SAZ VE BENZERİ ÖRÜLEBİLEN MADDELERDEN MAMULLER 100 412 67 HAZIR KUŞ TÜYÜ VE İNSAN SAÇI MAMULLERİ,YAPMA ÇİÇEKLER 36 BARUT,PATLAYICI MADDELER,PİROTEKNİ MAMULLERİ,KİBRİT VB 30.318 01 CANLI HAYVANLAR 15.000 23 GIDA SANAYİİ KALINTI VE DÖKÜNTÜLERİ,HAZIR HAYVAN GIDALARI 31 GÜBRELER 2.260 16.320 14.203 265 198 5.028 4.515.000 Kaynak: DTM­EBİM ABD’den İthalatımız ABD’den yaptığımız ithalatta başlıca ürünler; makina ve teçhizat, pamuk, telekomünikasyan cihazları, hava taşıtları, uçak parçaları, kimyasallar, silah ve mühimmat, hurda demir ve çelik, sigara ve tütün, hububat (buğday, mısır, soya fasulyesi), gübre ve kömürdür. ABD’den İthalatımızda Başlıca Ürünler­2005($) İKİLİ İKİLİ ADI 2004 2005 84 KAZAN;MAKİNA VE CİHAZLAR,ALETLER,PARÇALARI 595.087.874 765.913.562 52 487.370.769 560.330.067 90 PAMUK OPTİK,FOTOĞRAF,SİNEMA,ÖLÇÜ,KONTROL,AYAR CİHAZLARI,TIBBİ ALET. 72 DEMİR VE ÇELİK 156.856.880 348.862.089 29 ORGANİK KİMYASAL MÜSTAHSALLAR 278.737.530 346.148.780 85 ELEKTRİKLİ MAKİNA VE CİHAZLAR,AKSAM VE PARÇALARI 262.579.121 315.495.834 30 ECZACILIK ÜRÜNLERİ 281.317.593 299.214.659 27 MİNERAL YAKITLAR,MİNERAL YAĞLAR VE MÜSTAHSALLARI,MUMLAR 148.717.689 297.224.308 39 185.177.149 165.995.101 12 PLASTİK VE PLASTİKTEN MAMUL EŞYA YAĞLI TOHUM VE MEYVALAR,SANAYİ BİTKİLERİ,SAMAN,HAYVAN YEMİ 88 HAVA TAŞITLARI,UZAY ARAÇLARI,AKSAM VE PARÇALARI 678.766.144 147.514.941 89 GEMİLER,SUDA YÜZEN TAŞIT VE ARAÇLAR 15 HAYVANSAL VE BİTKİSEL YAĞLAR VE BUNLARIN MÜSTAHSALLARI 103.582.745 133.098.109 23 GIDA SANAYİİ KALINTI VE DÖKÜNTÜLERİ,HAZIR HAYVAN GIDALARI 78.666.102 105.025.000 38 78.618.250 104.809.846 87 MUHTELİF KİMYASAL MADDELER KAĞIT VE KARTON;KAĞIT HAMURUNDAN KAĞIT VE KARTONDAN EŞYA ODUN HAMURU;LİFLİ SELÜLOZİK MADDELERİN HAMURLARI,HURDALAR MOTORLU KARA TAŞITLARI,TRAKTÖR,BİSİKLET,MOTOSİKLET VE DİĞER 40 KAUÇUK VE KAUÇUKTAN EŞYA 39.780.095 57.168.047 73 DEMİR VEYA ÇELİKTEN EŞYA 27.810.955 51.627.493 98 HARP SİLAHLARI 27.649.075 47.296.036
48 47 335.178.362 490.131.936 108.996.727 155.214.617 1.599.358 134.988.960 56.957.138 99.854.629 75.079.760 86.054.846 62.026.820 57.188.510 25 32 DEBAGAT VE BOYACILIKTA KULLANILAN HÜLASA,BOYA,MACUN,SAKIZLAR 10 HUBUBAT 24 TÜTÜN VE TÜTÜN YERİNE GEÇEN İŞLENMİŞ MADDELER 34.744.023 36.240.865 75 NİKEL VE NİKELDEN EŞYA 22.308.591 31.674.982 71 İNCİLER,KIYMETLİ TAŞ VE METAL MAMULLERİ,MADENİ PARALAR 44.207.936 27.918.451 76 ALUMİNYUM VE ALUMİNYUM EŞYA 17.406.465 27.473.018 33 UÇUCU YAĞLAR,REZİNOİTLER,PARFÜMERİ,KOZMETİKLER VB 23.197.211 26.120.064 82 ADİ METALLERDEN ALETLER,BIÇAKÇI EŞYASI,SOFRA TAKIMLARI 15.751.731 23.743.922 37 FOTOĞRAFÇILIKTA,SİNEMACILIKTA KULLANILAN EŞYA 15.982.486 20.959.511 21 YENİLEN ÇEŞİTLİ GIDA MÜSTAHZARLARI 21.392.764 20.734.516 94 34 MOBİLYALAR,AYDINLATMA,REKLAM LAMBALARI,PREFABRİK YAPILAR 12.455.830 19.266.297 SABUNLAR,YÜZEY AKTİF ORGANİK MADDELER,YIKAMA­YAĞLAMA 15.067.588 19.254.274 MADDE. 41 HAM POSTLAR,DERİLER (KÜRKLER HARİÇ) VE KÖSELELER 27.317.364 18.374.358 31 GÜBRELER 26.171.010 17.147.302 70 CAM VE CAM EŞYA 11.259.169 14.130.081 54 DOKUMAYA ELVERİŞLİ SUNİ VE SENTETİK LİFLER BASILI KİTAP,GAZETE,RESİM VB BASKI SANAYİ MAMULU,EL YAZMALARI 20.604.804 13.092.529 49 44 35.784.658 44.406.906 163.354.085 36.647.626 9.992.173 11.654.288 AĞAÇ VE AĞAÇTAN MAMUL EŞYA;ODUN KÖMÜRÜ İNORGANİK KİMYASAL MÜSTAHSALLAR,ORGANİK,İNORGANİK BİLEŞİKLER 8.916.623 10.945.853 7.149.061 9.411.945 08 DİĞER ADİ METALLER,SERMETLER,BUNLARDAN EŞYA YENİLEN MEYVALAR,KABUKLU YEMİŞLER,TURUNÇGİL VE KAVUN KABUĞU 6.114.044 8.693.057 68 TAŞ,ALÇI,ÇİMENTO,AMYANT,MİKA VB MADDELERDEN EŞYA 6.838.698 8.377.837 35 ALBÜMİNOİD MADDELER,TUTKALLAR,ENZİMLER VB 6.476.240 8.203.377 96 ÇEŞİTLİ EŞYA 6.566.076 6.840.837 95 OYUNCAKLAR,OYUN VE SPOR MALZEMELERİ,AKSAM VE PARÇALARI 5.988.362 6.614.904 83 4.871.151 6.260.320 57 ADİ METALLERDEN ÇEŞİTLİ EŞYA HALILAR VE DİĞER DOKUMAYA ELVERİŞLİ MADDEDEN YER KAPLAMALARI 3.625.466 6.162.809 62 ÖRÜLMEMİŞ GİYİM EŞYASI VE AKSESUARLARI 2.913.860 5.766.545 25 TUZ,KÜKÜRT,TOPRAK VE TAŞLAR,ALÇILAR VE ÇİMENTO 3.956.528 4.827.094 74 3.634.595 4.824.426 56 BAKIR VE BAKIRDAN EŞYA VATKA,KEÇE,DOKUNMAMIŞ MENSUCAT,ÖZEL İPLİK,SİCİM VE MAMULLERİ 3.054.249 4.089.520 55 SENTETİK VE SUNİ DEVAMSIZ LİFLER 21.295.948 4.017.158 04 SÜT VE SÜT MAMULLERİ,KUŞ VE KÜMES HAY.YUMURTALARI,BAL VB. EMDİRİLMİŞ,SIVANMIŞ,KAPLANMIŞ MENSUCAT,BUNLARDAN TEKNİK EŞYA TARİFENİN BAŞKA YERİNDE YER ALMAYAN HAYVANSAL MÜSTAHSALLAR ÖZEL DOKUNMUŞ MENSUCAT,DANTELA,DUVAR HALILARI,İŞLEMELER 3.298.426 2.732.904 2.955.740 2.676.228 1.550.823 2.557.363 1.585.325 2.556.977 2.233.836 2.088.938 63 SERAMİK MAMULLERİ MENSUCATTAN MAMUL DİĞER EŞYA,KULLANILMIŞ EŞYA,PAÇAVRALAR 1.355.714 1.811.088 91 SAATLER VE BUNLARIN AKSAM VE PARÇALARI 2.293.596 1.517.429
28 81 59 05 58 69 7.332.470 10.107.739 26 93 SİLAHLAR VE MÜHİMMAT,BUNLARIN AKSAM,PARÇA VE AKSESUARLARI 92 MÜZİK ALETLERİ;BUNLARIN AKSAM,PARÇA VE AKSESUARI 86 DEMİRYOLU ULAŞIM ARAÇLARI VB,AKSAM VE PARÇALARI 42 4.465.515 1.488.140 800.145 1.053.865 22.415.990 1.019.840 DERİ EŞYA,SARACİYE EŞYASI,SEYAHAT EŞYASI,BAĞIRSAKTAN EŞYA 814.403 1.013.202 61 ÖRME GİYİM EŞYASI VE AKSESUARLARI 995.519 1.012.320 07 YENİLEN SEBZELER VE BAZI KÖK VE YUMRULAR 391.329 991.152 26 METAL CEVHERLERİ,CÜRUF VE KÜL 17.472 912.506 13 LAKLAR,SAKIZLAR,BİTKİSEL ÖZSU VE HÜLASALAR 754.200 889.572 17 ŞEKER VE ŞEKER MAMULLERİ 234.761 840.330 19 ESASINI HUBUBAT,UN,NİŞASTA,SÜT TEŞKİL EDEN MÜSTAHZARLAR 749.317 834.825 36 BARUT,PATLAYICI MADDELER,PİROTEKNİ MAMULLERİ,KİBRİT VB 828.845 745.885 60 1.268.675 737.952 20 ÖRME EŞYA SEBZE,MEYVA,BİTKİ PARÇALARI,SERT KABUKLU YEMİŞ KONSERVELERİ 341.599 697.899 22 MEŞRUBAT,ALKOLLÜ İÇKİLER VE SİRKE 3.335.811 673.705 01 CANLI HAYVANLAR 858.235 532.137 43 POSTLAR,KÜRKLER,TAKLİT KÜRKLER VE MAMULLERİ 417.036 506.229 64 AYAKKABILAR,GETRLER,TOZLUKLAR VB EŞYA VE AKSAMI 582.117 504.371 18 KAKAO VE KAKAO MÜSTAHZARLARI 797.390 349.804 09 KAHVE,ÇAY,PARAGUAY ÇAYI VE BAHARAT 166.113 327.866 97 SANAT ESERLERİ,KOLEKSİYON EŞYASI,ANTİKALAR 347.945 299.976 11 DEĞİRMENCİLİK ÜRÜNLERİ,MALT,NİŞASTA,İNÜLİN,BUĞDAY GLUTENİ 54.674 199.210 79 200.819 173.950 551.879 172.098 53 ÇİNKO VE ÇİNKODAN EŞYA BALIKLAR,KABUKLU HAYVANLAR,YUMUŞAKÇALAR,DİĞER OMURGASIZLAR DOKUMAYA ELVERİŞLİ BİTKİSEL LİFLER,KAĞIT İPEĞİ VE DOKUMALARI 36.071 153.971 78 KURŞUN VE KURŞUNDAN EŞYA 1.147.767 152.811 65 BAŞLIKLAR VE AKSAMI 151.286 98.565 67 HAZIR KUŞ TÜYÜ VE İNSAN SAÇI MAMULLERİ,YAPMA ÇİÇEKLER 12.737 50.145 45 MANTAR VE MANTARDAN EŞYA 33.291 47.888 50 İPEK 84.207 35.026 51 YÜN,KIL,AT KILI;BUNLARIN İPLİK VE DOKUMALARI 339.930 20.290 80 KALAY VE KALAY MAMULLERİ 107.574 15.407 66 ŞEMSİYE,BASTON,KAMÇI,KIRBAÇ VE BUNLARIN AKSAMI 6.698 7.188 06 CANLI BİTKİLER VE ÇİÇEKÇİLİK MÜSTAHSALLARI 195.065 7.165 46 HASIR;SAZ VE BENZERİ ÖRÜLEBİLEN MADDELERDEN MAMULLER ÖRÜLMEYE ELVERİŞLİ BİTKİSEL MADDELER,BİTKİSEL MÜSTAHSALLAR ET,BALIK,KABUKLU HAYVAN,YUMUŞAKÇA VB HAYVANSAL MÜSTAHZARLAR 723 1.339 03 14 16 7.906 120.668 Kaynak: DTM­EBİM Türkiye­ ABD İkili Anlaşmalar ABD ile ülkemiz arasında ticari ve ekonomik ilişkilerin geliştirilmesine yönelik olarak geçtiğimiz yıllar içinde bir dizi yasal düzenleme gerçekleştirilmiştir. 11 Eylül 2001’de
27 ABD’de yaşanan terörist saldırı ve akabinde yaşanan gelişmeler sonrasında iki ülke arasındaki stratejik ortaklığın ekonomik ilişkilere de yansıtılması kararı sonucu oluşturulan Ekonomik Ortaklık Komisyonu 2002 yılında ilk toplantısını 26­27 Şubat tarihlerinde gerçekleştirmiştir. Ticaret ve Seyrüsefain Muahedenamesi (1 Ekim 1929), Savunma ve Ekonomik İşbirliği Anlaşması­SEİA (29 Mart 1980), Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşması (3 Aralık 1985), Ana Hibe Anlaşması (6 Haziran 1991), Bilimsel ve Teknik İşbirliği Anlaşması (14 Haziran 1994), Tarımsal İşbirliği Mutabakat Zaptı (18 Ocak 1995), “Global Learning and Observations to Benefit the Environment” Anlaşması (5 Mayıs 1995), Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşması (26 Mart 1996), Gümrük İşbirliği Anlaşması (28 Mart 1996), Türkiye­ABD İş İmkanlarını Geliştirme Konseyinin Kurulmasına İlişkin Mutabakat Zaptı (15 Kasım 1996), Türkiye­ABD Ortak Komisyonuna İlişkin Ortak Bildiri (27 Aralık 1996), Türkiye­ABD Arasında Ticari İstişare Mekanizması Kurulmasına İlişkin Mutabakat Zaptı (20 Ocak 1998), Ticaret ve Yatırım İlişkilerinin Geliştirilmesine İlişkin Anlaşma (29 Eylül 1999, Vaşington), 6. Dönem Ortak Ekonomik Komite Toplantısı Ortak Bildirisi (24 Mart 2000, Vaşington), I. Dönem Ticaret ve Yatırım Konseyi Ortak Bildirisi (28 Mart 2000), II. Dönem Ticaret ve Yatırım Konseyi Ortak Bildirisi (12 Temmuz 2001, Ankara), Ekonomik Ortaklık Komisyonu I. Dönem Toplantısı (26­27 Şubat 2002, Ankara), III. Dönem Ticaret ve Yatırım Konseyi Toplantısı (25 Nisan 2002, Vaşington), II. Dönem Ortaklık Konseyi Toplantısı (1­2 Aralık 2003, Vaşington), 4. Dönem TIFA toplantısı 23­24 Ocak 2006’da Ankara’da yapılmıştır. Amerika Pazara Giriş Stratejisi ABD’ye yönelik ihracatımızın arz ettiği potansiyele ulaştırılabilmesini teminen Dış Ticaret Müsteşarlığınca “ABD Pazara Giriş Stratejisi” hazırlanmış olup, söz konusu strateji çerçevesinde ilk aşamada eyalet­ürün odaklı bir çalışma yürütülmesi planlanmaktadır. 2006 yılında yürürlüğe giren strateji çerçevesinde ABD’ye olan ihracatımızın geliştirilmesi hedeflenmektedir. PAZAR İLE İLGİLİ BİLGİLER ABD’nin İstatistik Bürosu’nun (U.S. Bureau of the Census) tahminlerine göre ABD nüfusunun sürekli biçimde artarak 2050 yılında 394 milyon olması beklenmektedir. GSYİH’nın büyük kısmının özel tüketim harcamalarına ayrıldığı ve özel sektör sabit sermaye yatırımlarının tüketime oranla daha düşük kaldığı ABD’de kişi başına milli gelir 40 000 $’ın üzerindedir. Bu özelliği ile ABD özellikle gıda ve tekstil sektörlerinde büyüyen ve dengeli bir pazar özelliğini taşımakta olup tüketicilerin markadan çok kalite ve fiyata önem vermeleri önemli bir avantaj teşkil etmektedir. Amerikan tüketicisinin haklarını çok iyi bilmesi ve bu haklarını koruması da pazarın bir diğer önemli bir özelliğidir. Karmaşık yapısı ve değişik pazarlama stratejileri ile dünyanın hiç bir ülkesiyle kıyaslanamayacak kadar özgün olan ABD pazarı için çok iyi araştırma ve değerlendirme yapılması gerekmektedir. ABD Pazarı’nın Temel Özellikleri; •Ekonomik büyüklüğü ülkemiz açısından son derece önemli fırsatları içinde barındırmaktadır.
28 • Belirgin bir pazar kesimlendirmesine ve kesimlere göre çeşitlenen yaygın satış ağına sahiptir. • Son derece çetin rekabet koşulları bulunan bir pazardır. Sürekli alternatifini yaratması nedeniyle, yakından izlenmesi gereken bir pazar yapısı vardır. • Perakende dağıtım kanalları çok çeşitlilik göstermektedir (Büyük Perakendeciler, İhtisas Mağazaları, Katlı Mağazalar vb). • İhtisaslaşmış, dinamikleri oturmuş ve olabildiğince detayda anlaşılması gereken bir yapısı bulunmaktadır. •Kalite sorunları, hizmet aksaması ve istikrarsızlık gibi konularda son derece hızlı tepki vermektedir. • Satış ve pazarlamada uzun vadeli politikalar üretilmelidir. Tüketicinin Yapısı ve Davranışları Öncelikle bu ülke piyasasının pek çok üretici ve tüketici örgütünden oluşan özdenetimi yüksek, oldukça korumacı bir yapıya sahip olduğu unutulmamalıdır. Bu çerçevede, ülkedeki mevzuat ve yasal düzenlemeler hakkında çok iyi bilgi sahibi olunması gerekmektedir ( http://consumeraction.gov/about_thissite.shtml). ABD’de her bir eyaletteki ithalat, tüketim, yatırım ve tüketici eğilimlerinin farklılığı, kanun ve mevzuatlardaki farklılık nedeniyle eyalet ve sektör bazında bilgilere erişmek büyük önem arz etmektedir. ABD pazarı için hangi segmentin (pazar alt bölümünün) hedeflendiği, değişik müşteri yapıları ve hangi eyaletin seçildiği uygulanacak stratejide büyük değişikliklere yol açabilmektedir. Dağıtım Kanalları İthalat hacmi ile dünyanın en büyük pazarı olan ABD’ye ihracatta, uygulanacak stratejinin çok iyi belirlenmesi ve pazar araştırmasının da en ince detayına kadar derinleştirilmesi gerekir. Rakiplerin fazla olduğu, gelişkin bir pazara girildiği unutulmamalıdır. Pazar araştırılırken pek çok bilgiye elektronik ortamda kolaylıkla ulaşılması (ABD’nin gümrük vergileri, dış ticaret istatistikleri, denetim kurumlarının web sayfaları vb.), ihracatçımız açısından bir avantaj oluşturmaktadır. Fuarlara katılım, dağıtım zincirinin diğer halkalarına ulaşmak için önemli bir fırsattır. ABD pazarı rekabete açık olması nedeniyle ürün dizaynı ve ambalaj konusunda oldukça hassas davranılması gereken bir pazardır. ABD’de dağıtım kanallarının ilk halkasını büyük toptancı firmalar (wholesalers) oluşturmaktadır. Bu firmalardan birçoğunun işi ithalat ve dağıtım yapmak olup ithal ettikleri malı broker ve/veya alt dağıtıcı firmalar aracılığı ile satmaktadır. Böylece ithal ettikleri malı satan firma ile nihai tüketiciyi karşı karşıya getirmemekte ve pazarın kontrolünü ellerinde tutmaktadırlar. (The National Association of Wholesaler­Distribtors: http://www.naw.org) Pazarın işleyişi farklı olduğu için ABD’deki firmalarla işbirliği yapmak ya da Amerikalıların çalışacağı ofis kurmak da bir başka alternatif olarak değerlendirilebilir. Doğrudan pazarlama veya kendi satış mağazanızı/büronuzu açma olanağı da mevcuttur. Ancak
29 kurulacak firmanın muhasebe kayıtlarının tutulması, vergi ve benzeri hukuki sorumlulukların yerine getirilmesi için CPA denilen Yeminli Mali Müşavir ile çalışmak zorunluluğu vardır. ABD’de vergi mükellefiyetinin çok ağır yaptırımları bulunmaktadır. Pazarda başarılı olmak için; 1.) pazarda yer alabilmenin süresi uzun olabileceğinden başlangıç maliyetlerinin düşük tutulması, pazara uzun vadeli bakılması 2.) satış sözleşmesinde belirtilen hususlara titizlikle uyulması, 3.) doğru pazarlama stratejisi oluşturabilmek için; ürünün pazara uygunluğu, dağıtım kanalları, Amerikan tüketicisinin zevk ve tercihlerinin değerlendirilmesi gibi konularda bilgi sahibi olmak çok önemlidir. Perakende Pazarı ABD perakende pazarında satış için pazarlama çok önemli bir rol oynamaktadır. Üreticiler yüksek reklam faturaları ödemekten çekinmemektedirler. Mağazaların promosyonlar düzenlemesi de çok yaygın bir uygulamadır. Fuarlar da ABD’li firmaların rakiplerini tanıdıkları, bilgi ağı oluşturdukları, yeni ürünlerini tanıttıkları önemli araçlardır. (National Retail Federation: http://www.nrf.com) İhtisas Mağazaları (Specialty Stores) Örnek. Bed Bath & Beyond, Linens’n Things, Crate & Barrel, Cost Plus, Restoration Hardware, Fortunoff, vb. ABD’de yaygın zincirler oluşturan bu grup içinde, konusunda çok çeşit bulunduran türleri (Bed Bath & Beyond, Linens’n Things ....) olduğu gibi, daha ziyade konseptleri ve keyifli alışveriş ortamları ile bilinenleri de (Crate&Barrel, William Sonoma, Pottery Barn, vb) mevcuttur. Birinci gruba münhasır ürün yanı sıra standart ürünler de satılabilir; ikinci gruba ise ağırlıklı münhasır ürün gerekecektir. Aynı üründen diğer perakendecilere verilmesini istemezler. Bu nedenle tasarım noktasında birlikte çalışılması anılan mağazaların tasarımcılarının görüşlerinin alınması mümkündür. Katlı Mağazalar (Department Stores) Örnek: Sears, J.C.Penney, Kohl’s, Macy’s, Marshall Field’s, Bloomingdale’s, vb Büyük perakendeciye ve ihtisas mağazalarına pazar payı kaybeden katlı mağazalar birleşme yoluyla güç kazanmaya çalışmaktadır. Daha yüksek fiyatlı ürünlerin satıldığı, yoğun markalar arası rekabetin yaşandığı bu alışveriş ortamında kalite, dizayn ve tanınmış marka ile yer almak gerekmektedir. Kendi markalarıyla da (private label) ürün alan katlı mağazalar farklılaşma ihtiyacında olduklarından özel ürün tekliflerine olumlu yaklaşmakta, ancak giderek fiyatları aşağı doğru zorlamaktadırlar. Bu kategori ile de direkt çalışmak mümkün olduğu gibi, ABD’li markalar, ABD’de stil yaratan distribütörler vasıtasıyla da satış yapılabilmektedir. Diğer Perakende Küçük lokal zincirler, bölgesel mağazalar vb., Bu gruba müşteriyi iyi tanıyan, stok tutan toptancılar ile mal satmak mümkündür. Ticarette Uygulanan Standartlar ABD’de standartları oluşturan veya oluşturulması sırasında katılan bir çok farklı grup bulunmaktadır. Bunlardan bazıları ticari dernekler, bilimsel dernekler, profesyonel birlikler,
30 teknik organizasyonlar, federal hükümet ve Ulusal Adalet Enstitüsüdür. Bu kadar farklı grubun oluşturduğu standart türleri de farklı olmaktadır. ABD’de uygulanan standart türleri, performans ve tasarım standartları, gönüllü mutabakat standartları, savunma standartları, de facto standartlar, endüstri standartları, Federal standartlar ve uluslararası standartlardır. ABD’de sadece gönüllü standart üreten 600’den fazla kuruluş bulunmaktadır. Hükümet dışında standart üreten en büyük grup ticari dernekler olup, savunma standartları Savunma Bakanlığı tarafından oluşturulmaktadır. Sayıları çok az da olsa kendi başına standart yaratma pazar gücüne sahip firma bulunmaktadır. Amerikan Ulusal Standartlar Enstitüsü bir özel sektör kuruluşu olup, 1918 yılında standart oluşturan bir kaç kuruluş ve Federal ajansların kar amacı gütmeyen federasyonu şeklinde kurulmuştur. Kendi başına standart oluşturmayıp, üye kuruluşların oluşturduğu standartlar üzerinde mutabakata varılan bir kliring odası görevi görmektedir. Ayrıca çeşitli kuruluşlara akreditasyon verme yetkisi bulunmaktadır. 1999 yılında adı geçen kurum tarafından onaylanmış 14 bin 650 standart bulunmaktaydı. Ulusal düzeyde ise bugün ABD’de 100 binin üzerinde standardın aktif halde olduğu bilinmektedir. http://my.tdctrade.com/webdir/directory_detail.asp?catid=11&subcatid=94&type=5 adresinden sektörel bazda bütün standartlara ulaşılabilmektedir. http://www.ansi.org/standards_activities/domestic_programs/overview.aspx?menuid=3 ürün bazında standartların bulunabileceği bir adrestir. FDA­ Food and Drug Administration (Gıda ve İlaç İdaresi) adlı kurumun uygulamaları, son derece katı ve dünya standartlarından yüksektir. Kontroller uzun süre almakta ve masraflı olmaktadır.Öte yandan gıda maddelerinde aranan içerik etiketinde ise son derece ayrıntılı bilgiler istenmektedir. Broşür ve kullanım kılavuzunun titizlikle hazırlanması pazar şansını önemli ölçüde etkileyecektir. ABD 2000’li yıllarda Türk gıda ürünleri için gözde pazar olma görünümünü sürdürecek olup, Türk Gıda Ürünleri Mevzuatı’nın altyapısı Amerikan FDA­Food and Drug Administration standartlarını karşılayacak şekilde yapılanmaktadır. İhracatçılarımız açısından bilinmesi ve dikkat edilmesi gereken bir diğer nokta, ABD genelinde ithal ürünlerini de içine alacak şekilde öncelikle yaş meyve ve sebzede olmak üzere “Gıda Güvenilirlik Programları” uygulamasının gönüllü olarak başlatılmış olmasıdır. Bu konular ile ilgili ayrıntılı bilgi anılan idarenin; http: // www.fda.gov adresinden temin edilebilr. Önemli bazı kuruluşlar aşağıdadır: 3­A Sanitary Standards Symbol Administrative Council 6 Sigma Benchmarking Association (US) 9000 Solutions Group ACTS Testing Labs, US Agrichemical Warehousing Standards Association, Canada
31 American Association for Laboratory Accreditation American Council of Independent Laboratories American National Standards Institute American Society for Quality Amer ican Society for Testing & Materials : Technical Standards for Industry Wor ldwide American Society of Safety Engineers Artech Testing ASQ' s Six Sigma Conference, US Calibration Laboratory Assessment Service Communication Certification Laboratory, US Council for Har monization of Electrotechnical Standardization of the Nations of the Americas ABD'de Şirket Kurma Dünya genelinde en büyük ekonomiye sahip ABD'de şirket kurmak, şüphesiz rekabetin en yoğun yaşandığı bu piyasada, özellikle ekonomik maliyetlerin düşürülmesi ve çeşitli teşvik mekanizmalarından yararlanılması açısından önem taşımaktadır. Söz konusu şirket kurulurken, ülkemizde de olduğu gibi en önemli husus kurulacak şirketin türüdür. Şirketler, "Ticari Varlığın Yegane olarak Sahipliği (Sole Proprietorship)", "Ortaklık (Partnership)", "Ticari Şirketler (C veya S Corporations)", "Sınırlı Ortaklık (Limited Partnership)", "Sınırlı Sorumlu Kuruluş (Limited Liability Company)" şeklinde faaliyet gösterilebilmektedir. Hukuki anlaşmazlıkların çözümünde, seçilen şirket türü hukuki prosedürün şeklini değiştirmektedir. Şirketin türüne karar verildikten sonra, şirketin faaliyet göstermesi açısından zorunluluk arz eden önemli hususlar aşağıda sıralanmıştır: Lisans: Şirketin faaliyet göstermesi için iş yerinin bulunduğu Eyalet Valiliği/Yerel İdare gibi resmi kuruluşlardan alması gereken ruhsattır.
· İşveren Kimlik Numarası: Özellikle işçi çalıştırılan şirketler için zorunludur.
· Yerleşme Sertifikası: Kiralanacak veya satın alınacak gayrimenkula ait belgedir.
· Firma ismi: Kurulacak şirketin belirli bir ismi olması gerekmektedir.
· Marka, patent: Şirkete ait telif haklarının korunması ile ilgili olarak belge alınması şirketin yararınadır.
· Vergi: Vergi ödemek için numara almak zorunludur.
32 ABD'de şirket kurmak isteyen yabancı işadamlarının "oturma" ve "çalışma" iznine sahip olması zorunludur. Şirketin türüne karar verilmesinin ardından; genellikle Eyaletlerin Valilik Ofislerinde faaliyet gösteren ilgili bölüme başvurularak, formların doldurulmasının ardından bu bölümün verdiği "lisans" ile ticari faaliyet gösterme yetkisi alınmaktadır. Şirkette ABD'li bir ortağın bulunması kuruluş aşamasının kolaylaşmasını sağlamaktadır. Şirketin kurulması ve lisansın alınmasının ardından, eğer işadamı şirket ortağı ise E1, şirketin sponsorluğunda yönetici ise H1B vizesi almak üzere vize statüsünü değiştirme talebinde bulunabilmektedir. Her iki vize, aslında ABD'de "geçici çalışma" vizesi olup, sırasıyla 2 ve 3 yıllık kalış süreleri sağlamaktadır. Vize konularında göçmen işlerinde uzmanlaşmış avukat veya danışmanlık firmaları ile temasa geçilmesi tavsiye edilmektedir. ABD genelinde yabancı uyrukluların mülk edinmesinde herhangi bir kısıtlama bulunmamaktadır. Gayrimenkul alım satım işlemleri ülkemizde "emlakçı" şeklinde nitelendirilebilecek firmalar aracılığıyla yapılmakta, hem alıcı hem satıcı bu firmalara komisyon vermek suretiyle işlemi gerçekleştirmektedir. Alım­satım işlemlerinde banka veya diğer mali kurumların sağladığı 30 yıla varan vadeli krediler de kullanılabilmektedir. ABD'deki federal yönetim biçiminden dolayı, şirket kurma ve teşvik mekanizmaları uygulama bazında eyaletler arasında farklılık göstermektedir. Bu itibarla, ABD'de faaliyet gösterilecek bölgenin seçilmesinin ardından, şirket kurma prosedürlerinin belirlenmesi ve teşvik imkanlarının araştırılması önemlidir. Aşağıdaki bölümde Virginia ve Maryland eyaletlerindeki önemli teşvik mekanizmaları konusunda bilgi verilmektedir. Bazı Eyaletlerde Şirket Kurma ve Teşvikler Virginia eyaleti teşvik olarak; altyapı geliştirme hibeleri, vergi iadesi ve istisnaları, teknik eğitim programları sağlamaktadır. Kurumsal Gelir Vergisi: Eyalette uygulanan kurumsal gelir vergisi oranı % 6'dır. Virginia şirketlerinin uluslararası faaliyetlerinden kaynaklanan karlarından vergi alınmamaktadır. Eyaletin girişimci bölgeleri veya kalkınmada öncelikli bölgelerindeki şirketlerde personel sayısının 50, diğer bölgelerde ise 100'ü aşması halinde, aşan sayı için 1.000 ABD Doları vergi iadesi yapılmaktadır. Ayrıca, şirketlerin dönüşümlü ürün işlenmesinde kullandıkları makina ve teçhizat için de, bu teçhizatın toplam maliyetinin % 10'u kadar bir vergi iadesi alması sözkonusudur. Şirketler, personelin çocuklarına gündüz bakımı amacıyla yapacakları bina inşaatı, modernizasyonu gibi işlerden kaynaklanan maliyetlerinin % 25'ine kadar vergi iadesi talep etme hakları bulunmaktadır. Şirketler personeline verecekleri teknik eğitim programları maliyetlerinin % 30'u nispetinde vergi iadesi alabilmektedir. Mülkiyet Vergisi: Eyalet bazında mülkiyet vergisi uygulanmamakta, sadece yerel idareler nezdinde vergi alınmaktadır. Gayrımenkuller ve şirketin mal varlığı üzerinde vergi bulunmamakta olup, yerel idareler de çevre kirliliği kontrol üniteleri, geri dönüşüm makinaları, rehabilite edilmiş ticari veya sınai arazi, imalatçı şirketin elektrik üretici teçhizatı, güneş enerjisi ekipmanı ve çevre restorasyonu amaçlı alanları, tamamen veya kısmen vergiden muaf tutabilirken, ARGE amaçlı taşınabilir özel mülkiyet, yarı iletken imalat sanayi makina ve teçhizatı, bilgisayar sistemleri, uçak, temiz yakıt kullanan araç ve
33 Internet hizmetlerinde kullanılan taşınabilir özel mülkiyet için de düşük oranlı vergi uygulayabilmektedir. Satış Vergisi İstisnaları: Virginia da uygulanan % 4,5 oranındaki satış vergisi ABD genelindeki en düşük oranlar arasında yer almaktadır. Bu verginin belli başlı istisnaları:
· Doğrudan üretimde kullanılan makina, teçhizat, yedek parça, sanayi yakıtı ve hammadde alımları,
· Distribütörler tarafından yeniden satış amaçlı alınan ürünler,
· Çevre kirliliğini kontrol cihazları,
· Şirkete mahsus bilgisayar programları,
· Boru ve hatlarla taşınan her türlü kamu hizmeti (su, atık su, elektrik, gaz,…),
· ARGE'de kullanılan her türlü malzeme,
· Film, video ve diğer audio üretimi ile ilgili alımlar,
· Internete ulaşım ve ilgili haberleşme sistemleri'dir. Girişimci Bölgeleri ­ Teknoloji Bölgeleri: Eyalette tespit edilen 56 girişimci bölgesinde; 30 ay içinde 15 milyon ABD Doları tutarında yatırım yaparak, 50 kişilik istihdam yaratan şirketler ilk yıl % 80, takip eden 10 yıl boyunca da % 60 oranında gelir vergisi matrahı tutarından vergi iadesi alabilmekte, 50 kişinin üzerinde istihdam yaratılması durumunda vergi iadesi oranını müzakere edebilmektedir. 100 milyon dolarlık yatırım ve 200 istihdam söz konusu ise, yapılan yatırımın % 5 nispetindeki kısmı gelir vergisi iadesi yapılabilmektedir. Ayrıca yaratılan yeni ve tam gün istihdam için, üç yıl içinde her bir istihdam başına 500 ABD Doları karşılıksız yardım da sağlanmaktadır. 13 adet teknoloji bölgesinde ise, yerel idarelerin uyguladıkları vergi istisnaları başta olmak üzere çeşitli teşvik imkanları mevcuttur. İşgücü Teşvikleri: Sermaye yatırımı 1 milyon doları geçen, en az 25 yeni istihdam yaratan, saat başı 8 dolar minimum işe başlama ücreti veren, şirket cirosunun yarısından fazlasını Virginia dışında kazanan ve en az bir eyalet veya ülke karşısında rekabet edebilir bir proje oluşturabilen firmalar, "Workforce Services" programı çerçevesinde, eğitim analizi, işe alma ve evde eğitim programları belirleme, elektronik medya hizmetlerinden yararlandırma gibi konularda teknik yardım alabilmektedir. Altyapı Teşvikleri: Şirketlerin kuracakları fabrikalar için, mevcut olan karayolunun iyileştirilmesi veya mevcut olmaması durumunda yeni yol yapılması için 300.000 ABD Doları'na kadar firmalara yardımda bulunulabilmekte, eyaletin ekonomik kalkınmasına hız sağlayacak durumlarda ise 450.000 dolara kadar demiryolu döşemesine imkan sağlanmaktadır. Serbest Bölgeler: Eyalet genelinde 6 serbest bölge bulunmakta olup, bu bölgelere ithal edilen ürünler ABD'ye girişine kadar geçen süre içinde vergilendirilmemekte, ayrıca üçüncü ülkelere re­eksport yapılabilmektedir. Yukarıda yer alan bu teşviklerin yanı sıra, çeşitli isimler altındaki mali fonlardan da yararlanılabilmektedir. Maryland Eyaletinde, vergi istisnaları ve iadesi dışında; teşvik olarak imalatçı firmalardan brüt makbuz vergisi, kurumsal "franchising" vergisi, kar vergisi, yabancı ortakların tabi olduğu gelir vergisi ve okul vergisi alınmamaktadır.
34 Kurumsal Gelir Vergisi: Eyalet genelinde vergi oranı % 7 olup, her şirket bu vergiyi ödemek zorundadır. Eğer şirket yabancı ortaklı bir şirketse ve yabancı payı % 50'nin üzerindeyse, yabancı ortağın elde ettiği gelir vergi matrahından düşülmektedir. Kurumsal gelir vergisi kapsamında teşvik olarak; girişimci bölgesi vergi iadesi, istihdam yaratma vergi iadesi, "One Maryland" ekonomik kalkınma vergisi iadesi, ARGE vergi iadesi sayılabilmektedir. Mülkiyet Vergisi: Eyalet içindeki mülkiyetin değeri mevcut piyasa değeri üzerinden % 100 oranında hesaplanmakta ve vergi hesaplanan değere göre alınmaktadır. Başta imalatta kullanılan bilgisayar sistemleri olmak üzere, şirketin sahip olduğu özel mülkiyetten vergi alınmamaktadır. Bu vergi dahilinde teşvik olarak; yerel idarelerin yeni veya büyüyen imalatçı firmalara yönelik vergi iadesi uygulamaları mümkün olurken, ayrıca girişimci bölgelerinde faaliyet gösterip mülkiyetlerini iyileştiren yeni ve büyüyen firmalara vergi iadesi de uygulanmaktadır. Satış Vergisi: % 5 olarak uygulanan bu verginin önemli istisnaları aşağıda sıralanmıştır:
· Sermaye ve sermaye olarak kaydedilmemiş imalatta kullanılan makina ve ekipman,
· Üretim sahasında kullanılan emniyet ve kalite kontrol teçhizatı,
· İmalat veya test aşamasında kullanılan taşınabilir kişisel mallar,
· Soğutma, ısıtma ve aydınlatma amaçlı olmayan ve imalat aşamasında kullanılan yakıtlar,
· Satmak üzere tekrar yazılmış bilgisayar programları,
· Test etme dahil ARGE faaliyetlerinde kullanılan ekipman,
· Eyaletlerarası veya uluslararası yolcu taşımacılığında kullanılan uçak, gemi, demiryolu karayolu araçları. Eyaletteki Önemli Vergi Teşvik Sistemleri: 1) İstihdam Yaratma: İmalat ve madencilik, ulaştırma ve haberleşme, tarım, ormancılık, balıkçılık, kamu hizmetleri­depoculuk, ARGE, biyoteknoloji, bilgisayar sistemleri, finans­ emlak­sigorta sektörlerinde faaliyet gösteren firmalar gelir vergisi iadesinden yararlanabilmektedir. Yararlanabilme şartı, firmanın 24 aylık süre içinde 60 yeni istihdam yaratmasıdır. 2) "One Maryland" Ekonomik Kalkınma Vergisi: Baltimore ile birlikte 6 bölgede, imalat, tarım, bilgisayar programcılığı, madencilik, balıkçılık, araştırma, ulaştırma, ormancılık, veri işleme, turizm gibi 24 farklı sektörde faaliyet gösteren şirketlerin onaylanmış kalkınma projeleri için, 5 milyon dolara kadar vergi iadesi mümkün olabilmektedir. 3) Girişimci Bölgesi: Eyalette faaliyet gösteren 30 Girişimci Bölgesindeki şirketler, mülkiyet vergisi ile gelir vergisi iadesinden yararlanmakta, ayrıca istihdam yaratma programı dahilinde de vergi iadesi alabilmektedir. Üç ayrı öncelikli bölgede ise, şirketler yararlanmakta oldukları vergi iadelerini katlı olarak alabilmektedir. 4) ARGE: Şirketler ARGE harcamalarının % 3'ünü "Esas Vergi İadesi", diğer % 10'unu ise "Büyüme Vergi İadesi" olarak alabilmektedir. Her iki vergi iadesinin toplamı 3 milyon dolarla sınırlandırılmıştır.
35 Diğer Teşvik Programları: Temiz Çevre Yasası paralelinde, enerji tasarrufu sağlamak ve çevre kirliliğini önlemek üzere çamaşır makinası, klima, buzdolabı, ıstma ve soğutma sistemlerinden satış vergisi alınmaması, elektrikli taşıtlarda 2000 dolar, hem elektrikle hem benzinle çalışan taşıtlarda ise 1500 dolar vergi matrahı indirimi sağlanması gibi imkanlar uygulanmaktadır. Şirketlere kuruluş aşamasında sermayelerine katkıda bulunmak üzere, "Eyalet Ekonomik Kalkınma Programı ve Fonu" ve "Yatırım Programı" olarak çeşitli mali imkanlar da mevcuttur. Vergiler ABD’de vergiler federal, eyalet ve lokal düzeyinde toplanmaktadır. Eyaletlerden bazılarında eyalet vergisi bulunmamakta bunun yerine lokal vergiler olabilmekte ya da lokal vergiler bulunmayıp eyalet vergisi bulunabilmektedir. Eyalet ve lokal vergiler tüketim, gelir ve/veya satışlar üzerinden olabilmektedir. Bu vergiler federal düzeyde toplanmamaktadır. Federal düzeyde tüketim vergisi uygulanan ürünler alkol, benzin, ulaşım ve iletişim, ozon tabakasına zararlı kimyasallardır. Her eyalet ve yerel idare (şehir, county, town) kendi özel vergi kanunlarına ve vergi toplama idaresine sahiptir. Ödenmesi gereken vergi konusunda, gelirin kazanıldığı coğrafi bölgenin bilinmesi zorunludur. Yabancı uyruklular faiz, kar payı, kira gibi, aylık gibi ABD’de kazandıkları düzenli gelirlerden vergi vermekle yükümlüdürler. Bu vergilerin en fazla uygulandığı oran yüzde 35’tir. ABD’de ticari faaliyette bulunan yabancı uyruklular kar üzerinden vergiye tabidirler. 1995 Temmuz ayından bu yana yabancı uyruklu şirketlere kar üzerinden uygulanan en yüksek vergi oranı yüzde 35, non­resident bireyler için yüzde 39,6’dır. Şirketler ayrıca şubeleri için de vergiye tabi olabilirler. Türkiye ve ABD arasında çifte vergilendirmenin önlenmesi anlaşması bulunmaktadır. http://www.taxadmin.org/fta/rate/corp_inc.html adresinden bütün eyaletlerdeki vergi oranlarına ulaşmak mümkündür. Serbest Ticaret Bölgeleri Serbest ticaret bölgeleri ABD Gümrük ve Sınırları Koruma Birimi­US Customs and Border Protection tarafından yönetilmektedir. Kurulmaları için Serbest Ticaret Bölgeleri Kurulu’nun onayı gerekmektedir. 1934 yılında Kurulan Serbest Ticaret Bölgeleri Kanununa tabidirler. Anılan kanuna http://ia.ita.doc.gov/ftzpage/grantee/regs.html adresinden ulaşılması mümkün bulunmaktadır. Serbest Ticaret Bölgeleri Kurulu’nun düzenlemeleri Federal Yönetmelikler Kodu’nun Title 15 başlığı altında, Bölüm 400’de ve ABD Gümrük ve Sınırları Koruma idaresi yönetmeliğinin bölgeler hakkındaki Title 19 başlığı altında, Bölüm 146’da düzenlenmiştir. Bu düzenlemelere http://www.trade.gov/ftz adresinden ulaşılması mümkün bulunmaktadır. Serbest Ticaret Bölgeleri kamu ve özel sektöre ait kuruluşların sponsorluğunda kurulabilmektedir. Daha önceden ilan edilen tarifelerle operasyonlar belediye hizmetlerine benzer bir şekilde yürütülmektedir. Genel amaçlı bir serbest ticaret bölgesi kullanıcılara çok uygun fiyatlar ve ulaşım imkanlarıyla donatılmış stoklama ve dağıtım depoları sunmaktadır. Bu bölgelerin çoğu kullanıcılarına kendi yerlerini inşa etme olanağı tanıyan endüstri parklarını da içermektedir.
36 Diğer taraftan alt bölgeler (subzone) genellikle genel amaçlı serbest ticaret bölgelerinde faaliyet göstermesi mümkün olmayan belirli bir fabrika veya üretim kompleksine benzer hakların tanınması şeklindedir. (http://ia.ita.doc.gov/ftzpage/letters/ftzlist.html) adresinden bütün eyaletlerdeki serbest bölgelere ulaşılması mümkün bulunmaktadır. Serbest ticaret bölgelerindeki en önemli üretim faaliyetleri petrol rafinerileri, otomotiv, ilaç ve elektronik ürünlerdir. Serbest Ticaret Bölgeleri Ulusal Derneğine http://www.naftz.org adresinden ulaşmak mümkündür. Nitelikli sanayi Bölgeleri’ne ilişkin kolaylıklar ve detaylı bilgilere, özellikle New York için olanlara ( http://www.empire.state.ny.us/Tax_and_Financial_Incentives/Empire_Zones/descriptions_ benefits.asp) adresinden ulaşılabilmektedir. İŞ ADAMLARININ PAZARDA DİKKAT ETMESİ GEREKENLER İş adamlarımızın ABD’de iş yapabilmek için öncelikle firma ve pazar araştırması yapmaları, ABD’li firma/firmalar ile yazışmalarında; referans vermeye, firmalarının özgeçmişi, varsa temsilcileri hakkında bilgi, sundukları hizmet/ürün ve neden iyi bir ortak veya temsilci olabileceklerine ilişkin gerekçeleri içeren teklifi anlaşılır ve kısa cümlelerle ingilizce olarak yazmalıdırlar. İş Vizeleri Türk iş adamlarımızın ABD’ye seyahatlerinde Göçmenlik Dışı Vize (NIV) almaları gerekmektedir. B­1 Vize; İş gezileri için kısa süreli kalışlarda gerekli olan vizedir. Diğer Vize çeşitleri ise geçici çalışma ve uzun dönem iş aktiviteleri için gerekli olan vizelerdir. ( http://turkish.turkey.usembassy.gov/visa_services.html) Seyahatten en az 6­8 hafta önce başvuru yapılması önerilmektedir. Başvuru için yapılması gerekenler; Göçmenlik Dışı Vize (NIV) başvuruları için olan DS­156 Formunu doldurup imzalamak gerekmektedir. Bunun dışında pasaport, 5 cm2 ve beyaz zeminde çekilmiş vesikalık, ABD’deki masraflarınızı karşılayabileceğinizi ispatlayacak maddi kanıtlar (hesapta para, mülk vb.), sizi ülke dışına yönlendiren ekonomik ve sosyal zorlukların kanıtı, ayrıca 16­45 yaş arasındaki erkekler için ek olarak DS­157 formu ve başvuru ücretinin ödenmesi gerekmektedir. Vize Başvuruları (http://evisaforms.state.gov) adresinden On­line olarak yapılabilmektedir. On­line başvurular işlemleri hızlandırmakta ve randevu için öncelik kazanmayı sağlamaktadır. ABD’ye yolculuk edecek yabancılar için vize bilgileri, İş için vize bilgileri, ABD’ye vardıktan sonraki vize bilgileri (http://travel.state.gov) adresinde yer almaktadır.
37 Resmi Tatiller Yeni Yıl Noel Şükran Günü Ulusal Bağımsızlık Günü Martin Luther King Günü Başkan’ın Günü Şehitler günü İşçi Bayramı Colombus Günü Veterans (Armistice) Günü : 1 Ocak : 25 Aralık : Kasım ayının dördüncü perşembesi : 4 Temmuz : Haziranın üçüncü pazartesisi : G. Washington, A. Lincoln’ün doğum günleri anısına her yıl şubat ayının üçüncü pazartesisi : Mayısın son pazartesisi : Eylülün birinci pazartesisi : Ekim ayının ikinci pazartesisi : 11 Kasım Yerel Saat Türkiye’den 7 saat geri (Atlas Okyanusu kıyısı); Türkiye’den 10 saat geri (Büyük Okyanus kıyısı)dir. Mesai Saatleri ve Günleri : ABD’de mesai günleri Pazartesi­Cuma beş gündür. Çalışma saatleri ise, kuruluşlar arasında farklılıklar göstermekle birlikte, genel olarak 8:30­ 17:30’dur. Uluslararası Telefon Kodu : Uluslararası telefon kodu 1’dir.
38