Jeopolitik Ve İstihbarat Savaşları

Jeopolitik Ve Ýstihbarat Savaþlarý
Yrd.Doç.Dr.Sait YILMAZ (*)
2008 yýlý uluslararasý iliþkiler alanýnda çok önemli geliþmelerin evrilmekte olduðu bir dönemi iþaretlemektedir. Bu geliþmeler TV’lere yansýyan güler
yüzlü el sýkýþmalarý ile deðil jeopolitik kýrýlma noktalarýnda istihbarat dünyasýnýn içindeki savaþlar ile þekillenmektedir. Küresel düzeyde üç önemli geliþme 2008’in önemini özetlemektedir; (1) ABD’nin El Kaide ile savaþýnýn yeni bir safhaya girmesi ve yaklaþan ABD seçimleri. (2)Rusya’nýn yeniden doðuþu ve ABD’nin bölgesel etkisini dengelemeye baþlamasý. (3)Yüksek petrol fiyatlarý ve baþta Çin olmak üzere Asya’nýn artan ihracat kapasitesinin
uluslararasý finansal düzeni yeniden þekillendirmeye baþlamasý. Bu geliþmelere Avrupa’da özellikle Fransa’nýn baþý çektiði yeni arayýþlar ile Orta Doðu’da süregelen çýkar çatýþmalarýnýn da gelinen aþamayý da eklediðimizde küresel güç mücadelelerinin yönü büyük ölçüde ortaya çýkmaktadýr. Ýstihbarat
savaþlarý ile kastettiðimiz açýk savaþ usûlleri dýþýnda yoðun olarak istihbarat
örgütleri ve örtülü operasyon tekniklerinin kullanýldýðý, dýþ politikada zorlayýcý yöntem olarak gerilla savaþýna ve terör örgütlerine destek, finansal tuzaklar, þantaj, rüþvet, propaganda, psikolojik savaþ veya hastalýk yayma vb.
yýkýcý faaliyetler gibi yöntemler ile sonuç almak üzere yürütülen kaynaðý genellikle muðlâk savaþlardýr. Bu makalede sýrasý ile yukarýda sýralanan geliþmeleri istihbarat savaþlarý gözlüðü ile inceleyeceðiz. Ancak önce büyük resmi daha iyi görebilmek için istihbarat dünyasýnda yaþanan geliþmeler ve
ABD istihbaratýndaki reform çalýþmalarý ile ilgili bir özet ile iþe baþlayalým.
*
Beykent Üniversitesi Stratejik Araþtýrmalar Merkezi müdürü
[125]
Yrd.Doç.Dr.Sait YILMAZ
Ýstihbarat dünyasýnda yaþanan geliþmeler ve deðiþimler
Ýstihbarat servisleri ve özelde istihbarat þirketleri kendilerine iþ dünyasýnda finans ve yatýrým danýþmanlýðý iþlerinden sonra yeni pazarlar bulmak
ve görünümlerini kamufle etmek için lobicilik, güvenlik ve kriz yönetimi alanlarýna da el attýlar. Siemens firmasý telekomünikasyon bölümünün Alman
dýþ istihbarat teþkilatý BND ile yakýn iliþkileri Der Spiegel’e konu oldu.
Fransa’da havacýlýk sektöründeki 40 kadar Fransýz þirket ve kuruluþuna daðýlmýþ 80 istihbaratçý bir kulüp kurarak üç ayda bir yaptýklarý toplantýlara akademik dünyadan kiþileri de çaðýrarak konferanslar düzenlemekte, güncel
konular ile ilgili 5-6 kiþilik çalýþma gruplarý oluþturmaktalar. 1984 yýlýnda kurulan “Ýþ Ýstihbaratý(Safran grup)” ajansý ise ülkenin en önemli kuruluþlarýnýn bir araya geldiði paneller düzenlemektedir. Fransýz Dýþ Ýstihbarat Teþkilatý DGSE’nin iki uzmaný Kuzey Afrika’da iþ istihbaratý ve lobicilik yapan
Amarante International þirketine yerleþtirildiler. Halen Orta Doðu’da son
derece aktif olan Ýngiliz lobicilik þirketi Bell Pottinger iþ yapacak yeni hükümetler aramaktadýr. Amerikalý ajanlar ise lobi firmalarý içinde hukuk müþaviri ve halkla iliþkiler uzmaný sýfatýnda Irak hükümetinin her köþesinde cirit
atmaktalar. Barbour Griffith & Rogers (BGR), Irak hükümeti için sözde
Irak’ýn haklarýný korumak ve Allawi’nin partisini desteklemek üzere Irak’ta
faaliyetlerine devam etmektedir. Kürtler, aðýrlýklý olarak K Street, KBR gibi
lobi þirketleri ile iþbirliði yapmaktalar. J.C. Watts Companies ise Irak’ta Afrika hükümetlerinin çýkarlarýný savunmaktadýr.
Amerikan istihbarat toplama kaynaklarý da para kazanmak için lobicilik
firmalarýna baþvurmaktalar. 2008 Þubat’ýnda Infoterra tarafýndan iþletilen
TErraSAR-X uydusu tarafýndan saðlanan 1 m. çözünürlükteki görüntüler
satýþa sunulurken lobicilik gene öne çýktý. ABD Askeri Ýstihbarat Teþkilatý
(DIA) da özel istihbarat þirketleri ile iþbirliðine yoðun olarak devam ediyor.
2005 yýlýnda yapýlan bir çalýþma bu þirketlerin % 24'ünün çeþitli dýþ espiyonaj
faaliyetlerine maruz kaldýðýný ortaya çýkardý.1 ABD Savunma Bakanlýðý
(Pentagon)'nýn baþta gelen görüntü saðlayýcýlarýndan olan DigitalGlobe,
New York borsasýndaki hisselerini 250 milyon dolara çýkarmayý hedeflemektedir.
Terörle savaþ savunma ve istihbarat teþkillerini hem resmi kuruluþlar
hem de endüstri kuruluþlar açýsýndan esaslý olarak yapýsal yatay entegrasyona yöneltti. Temel konsepte göre; istihbarat kullanýcýlarý sadece ne olduðunu
1
http://www.syngress.com/book_catalog/341_INS_THRT/sample.pdf
[126]
2 1 . Y Ü Z Y I L Te m m u z / A ð u s t o s / E y l ü l 2 0 0 8
Jeopolitik Ve Ýstihbarat Savaþlarý
deðil ne zaman olduðunu da göreceklerdir. Bunun için gelen her çeþit istihbarat bilgilerinin edinim, senkronizasyon, iliþkilendirme, birleþtirme ve daðýtým kabiliyetlerinin geliþtirilmesi gereklidir. Ýstihbarat aðýnýn bu kabiliyetleri kullanarak karar vericilere istenen bilgileri saðlamasý ve operasyonel etkinliðin artýrýlmasý ancak yatay entegrasyon ile saðlanabilir. Bu aðýn geliþtirilmesi istihbarat endüstrisindeki þirketlerin iþtahýný kabartaný savunma yapýsýndaki ana dönüþüm projelerinden biri haline gelmiþtir. Bu projenin temel
mantýðý sanal devamlýlýk(virtual persistence) olarak ifade edilmektedir. Böylece yakýn ve sürekli bilgi toplama ile geniþ bir görev alanýndaki bilgi ihtiyacý
karþýlanacaktýr. Her asker bir sensör vazifesi görecektir. Sistemin diðer unsurlarý insansýz hava araçlarý, uydular, harekât alanýnda olan diðer sivil teþkiller ile yapýlan haberleþme ve uzaya dayalý radarlar olacaktýr.
Irak'ta yürütülen savaþ “kültürel istihbarat”ýn önemini ortaya çýkardý. ABD Ordusu as- Ýstihbarat aðýnýn bu kabikeri uzmanlar ve kültürel antrepologlarýn yer al- liyetleri kullanarak karar
dýðý “Yerel Ýnsan Timleri(HTTs)2” oluþtur- vericilere istenen bilgileri
maya baþladý. Tugay seviyesinde yerel görevlere saðlamasý ve operasyonel
yardýmcý olacak bir HTT timi içinde beþ asker, etkinliðin artýrýlmasý anakademik ve kültürel uzmanlar bulunmaktadýr.3
Bu timlerden ilki Þubat 2007’de Afganistan’da cak yatay entegrasyon ile
kullanýldý, Irak’ta ise halen beþ tim bulunmakta- saðlanabilir.
dýr. Bölgedeki halkýn yanýna giderek onlarla konuþan HTT timinin Afganistan’da belirli bir bölgede salýdýrýlarý % 60 azalttýðý ifade edilmektedir. Bununla beraber istihbarat alanýnda en çok katkýyý að
merkezli sisteme entegre edilen insansýz hava araçlarý saðlamaktadýr. Öte
yandan ABD Savunma Bakanlýðý(DoD) ve Üniversiteler asimetrik tehdidin
deðiþin çehresi ile ilgili derinliðine çalýþmalar yapmaktadýr.
Amerikan istihbaratýnýn karmaþýk yapýsýnýn önemli bir örneðini de
“Buzz Allen Hamilton(BAH)” isimli þirket oluþturmaktadýr. BAH, Amerikan hükümeti istihbarat teþkillerinin en önemli teknoloji ve eleman tedarikçisi þirketlerden biridir. 18.000 çalýþaný olan BAH, 2006 içinde ABD hükümeti ile 3.7 miyar dolarlýk iþ yaptý ve CIA’nýn iþ yaptýðý ana sözleþmeci þirketlerin en önünde gelmektedir. ABD Savunma Bakanlýðý ile de çalýþan
BAH, terörle savaþtan, kiriptoloji ve yeni teknoloji üretimine kadar pek çok
2
3
HTTs: Human Terrain Teams.
Kris OSBORN: U.S. Army Taps Cultural Intelligence. Defense News. (April 7, 2008), 42.
2 1 . Y Ü Z Y I L Te m m u z / A ð u s t o s / E y l ü l 2 0 0 8
[127]
Yrd.Doç.Dr.Sait YILMAZ
alanda sözleþmeler yapmaktadýr. Yaptýðý son iþlerden birisi ABD Ulusal Ýstihbarat Di-rektörü (DNI) için “Proteus USA” adý verilen yeni bir araþtýrma merkezi (think tank) kurmak oldu.
ABD Savunma Bakaný Bob Gates’in de katýldýðý, Amerikan Üniversiteler Birliði’nde 14 Nisan 2008’de yapýlan toplantýda Minerva Ýnisiyatifi kapsamýnda gelecekteki tehditleri daha iyi algýlayabilmek için üniversitelerin
sosyal bilimler bölümleri ile yapýlacak çalýþmalar ele alýndý. ABD Dýþiþleri
Bakanlýðý da önceliðini uluslararasý ortamý daha iyi analiz etmek için yapýlacak olan anket çalýþmalarýna vermektedir. Bu
amaçla
her yýl seçilen ülkelerde yaklaþýk 250 kaABD Dýþiþleri Bakanlýðý
muoyu yoklamasý yapýlarak ülke ile ilgili bilgilere
da önceliðini uluslararasý derinlemesine
nüfuz edilmekte ve pek azý basýna
ortamý daha iyi analiz
açýklanmaktadýr. Harvard Üni-versitesi ve Rand
etmek için yapýlacak olan Corporation’ýn yardýmý ile kurulan ve CIA’nýn
anket çalýþmalarýna
kolu olan Global Futures Partnership ise ülke
analizi için 30 ülkeden uzmanlarýn yer aldýðý bir
vermektedir.
að kullanmaktadýr.
ABD, Siber Komutanlýðý kurmak için kollarý sývamýþ durumdadýr.
ABD Hava Kuvvetleri Hava Ýstihbarat Ajansý (AIA)4 komutaný ayný zamanda Stratejik Kuvvetler Müþterek Bilgi Operasyonlarý Merkezi(JIOC)5 komutanýdýr. 2006 yýlýnda bu göreve getirilen Tümgeneral Craig Koziol‘u en iyi tanýmlayacak kelime olarak “siber savaþçý(cyberwarrior)” tanýmý seçilmiþtir.
Koziol, elektromanyetik spektrum ve siber uzayýn toz bulutu içinde ABD adýna hem elektronik savaþ hem de bilgi operasyonlarý yapmaktan sorumludur.6 Bu amaçla Koziol, önce elektonik savaþ iþlerini yürütmek için Müþterek Elektronik Savaþ Merkezi(JEWC)7’ni kurdu. Diðer bir yenilik ise komutanlarýný istihbarat kaynaklarýna irtibatlandýrmak için Müþterek Entegre Analiz ve Plânlama Kabiliyeti programýnýn hayata geçirilmesi oldu. JIOC, yazýlým teknolojisi ve diðer geliþmeler ile ilgili olarak AIA, Ulusal Hava ve
Uzay Ýstihbarat Merkezi ve diðer istihbarat teþkilleri ile iþbirliði yapmaktadýr.
JIOC, harekât alanýndaki komutanlarla doðrudan temas halinde bir merkez
olarak operasyonlar için gerekli ani ve süratli istihbaratý birleþtirmekte, entegre etmekte ve istiþare etmektedir.
4
AIA: Air Intelligence Agency.
JIOC: Joint Information Operations Center.
6
Defense News. Interview with Maj.Gen. Craig Koziol. (June 26, 2006), 46.
7
JEWC: Joint Electronic Warfare Center.
5
[128]
2 1 . Y Ü Z Y I L Te m m u z / A ð u s t o s / E y l ü l 2 0 0 8
Jeopolitik Ve Ýstihbarat Savaþlarý
DNI Baþkaný John Mike Mcconnell George Washington
Üniversitesi’nde
Amerikan istihbaratý içindeki reformlar ve yeni eðilimler
11 Eylül 2001 saldýrýlarý sonrasý ABD'de 20 ayrý komisyon hem saldýrýlarýn sorgulanmasý hem de istihbarat reformu için çalýþmaya baþlamýþ ancak
bunlardan bir kaçý gerçek bir deðiþim için geçerli bulgulara ulaþabilmiþtir.
Yeni istihbarat kanunu, ABD'nin 11 Eylül sonrasý terör ile mücadeleyi hedef alan ulusal güvenlik stratejisi kapsamýnda istihbarat toplumunun deðiþiminde bazý temel deðiþikliklere neden olmuþtur.8 Yapýlan önemli reformlarýn baþýnda askeri olmayan istihbarat teþkilatlarýný yönetecek bir “Ulusal istihbarat Direktörü(DNI)” ile bir “Ulusal Karþý-Terör Merkezi” kurulmasý gelmekteydi.9 Öte yandan Afganistan harekâtýnda görülen baþarýsýzlýk
üzerine CIA’nýn paramiliter operasyon kabiliyetlerinin önemli bir bölümü
Silahlý Kuvvetlere transfer edildi. Ancak bu transferden CIA da, ABD Özel
Kuvvetler Komutanlýðý da memnun olmadýlar.10 CIA, paramiliter operas8
Deborah G. BARGER: Toward A Revolution in Intelligence Affairs, Rand Publications,
(Arlington/VA, 2005), 17.
9
Jesse J.HOLLAND: Senate OKs Intelligence Reorganization, Associated Press, (12 Dec
2004).
10
Julian BORGER: Bush: CIA Must Grow By % 50, The Guardian, (04 Dec 2004).
2 1 . Y Ü Z Y I L Te m m u z / A ð u s t o s / E y l ü l 2 0 0 8
[129]
Yrd.Doç.Dr.Sait YILMAZ
yon aðýrlýk merkezi olmayý kaybederken, Florida’da bulunan ABD Özel
Kuvvetler Komutanlýðý mevcudunun 50.000’e çýkarýlmasý ABD Baþkaný’nýn örtülü operasyonlara daha çok baþvuracaðýnýn göstergesi kabul edildi.11
Diðer bir çalýþma ise istihbarat analizcilerinin niteliðini artýrmak ve grup
deðerlendirmelerine son vererek deðiþik fikirlerin ortaya çýkmasýnýn önünü
açacak yapýsal düzenlemeleri içermekteydi.
ABD’deki istihbarat reformlarýndan en çok caný yanan CIA, örtülü operasyon yeteneklerini büyük ölçüde Savunma Bakanlýðý’na kaptýrmasýnýn
yaný sýra Irak Savaþý’nýn istihbarat fiyaskosunun üzerine atýlmasý ile uðraþmak zorunda kaldý. Þimdi de ellerinde kalan tek koz olan dýþ istihbarat toplama ve analiz sorumluluklarýný DNI’nin yeni kurulan birimlerine kaptýrmak üzereler.12 CIA’nýn analitik sorumluklarýnýn da Dýþiþleri Bakanlýðý Ýstihbarat ve Araþtýrma Dairesi(INR)’ne gitmesi de söz konusu. Kýsaca CIA insan istihbaratý ve kýsmen de örtülü operasyon odaklý bir dýþ istihbarat teþkili
olmaya yol alýyor, hatta hayatta kalmaya çalýþýyor.
2005 yýlýnda DNI mensubu olan John Negroponte tarafýndan yayýnlanan ABD ulusal istihbarat stratejisi; daha birleþik, koordineli ve
etkili bir istihbarat toplumu yaratmayý öngörüyordu.13 Negroponte, 27 Ekim 2005 tarihinde
AFP’ye yaptýðý açýklamada, bundan böyle terörizmle mücadelenin yanýnda demokrasilerin
güçlendirilmesi konusunun Amerikan istihbarat servis-lerinin yeni stratejisi olacaðýný belirtti.14 Sonuç olarak Amerikan istihbarat servisleri bugün seçtiði ülkelerde “tökezleyen” diye nitelediði demokrasiler içinde geniþ çaplý hareketlere giriþmeye devam etmektedir. Ancak, Bush yönetiminin 7 yýllýk istihbarat fiyaskosu ABD istihbaratýndaki reform arayýþ-larýný devam ettirmektedir. ABD istihbarat reform tartýþmalarýnýn temelinde Kongre’nin özel(sözleþmeci) þirketlere aþýrý para daðýtmasý,
istihbarat teþkilleri arasýnda iþbirliði ve paylaþým olmamasý, özel operasyon-
Bush yönetiminin 7 yýllýk
istihbarat fiyaskosu ABD
istihbaratýndaki reform
arayýþlarýný devam
ettirmektedir.
11
Daniel SMITH: Dark Side To US Intelligence Reform, Washington Quarterly, (08 Dec 2004).
James GOODBY, Kenneth WELSBRODE: Limit the Pentagon's Takeover of CIA:
Defense News. (June 5, 2006), 21.
13
Charles V. PERIA: A Misguided National Intelligence Strategy. Defense News. (Nov 14,
2005), 37.
14
Haber: Amerikan Ýstihbaratýnýn Yeni Stratejisi Demokrasiyi Güçlendirmek, Agence
France Presse, (Oct 28,.2005).
12
[130]
2 1 . Y Ü Z Y I L Te m m u z / A ð u s t o s / E y l ü l 2 0 0 8
Jeopolitik Ve Ýstihbarat Savaþlarý
lara artan ihtiyaç, baþta insansýz hava araçlarý olmak üzere teknolojinin artan
masraflarý gibi konular gelmektedir. Reform arayýþlarý en çok istihbarat
bütçesinin % 80’ini kontrol eden Savunma Bakanlýðý’nýn gündemindedir.15
Rumsfeld döneminde Savunma Bakanlýðý ABD istihbarat teþkilleri içinde lider konuma geçmiþti. ABD özel kuvvetlerini CIA’ya ve ABD elçiliklerine sormadan Filipinler’den Ekvator’a kadar pek çok ülkede örtülü operasyonlar için görevlendirmiþti. Rumsfeld, 2002 yýlýnda istihbarat iþlerinden
sorumlu bir bakan yardýmcýsý kadrosu oluþturarak üç önemli istihbarat toplama teþkili NGA, NSA ve NRO’yu kontrol etmekteydi. Ancak ABD istihbaratýný askerlerden kurtarmak için CIA, Kongre’yi etkileme gayretinde
baþarýlý oldu ve bu üç istihbarat toplama örgütü (ABD istihbaratýnýn % 75’ini saðladýklarý deðerlendirilmekte) doðrudan
2005 yýlýnda kurulan Ulusal Ýstihbarat Direktö- 2006 yýlýnda, Rumsfeld’rü(DNI)’ne baðlandý. Ancak Savunma Bakanlýðý, bu üç teþkilat ile ilgili mücadeleden vazgeç- den görevi devralan yeni
miþ deðildir ve istihbarat sisteminin baþtan aþaðý Savunma Bakaný Robert
gözden geçirilmesinde ýsrar etmektedir. Geçmi- Gates, CIA’dan tamamen
þinde pek çok karanlýk iþe imza atan önceki Ulu- baðýmsýz bir istihbarat
sal Ýstihbarat Direktörü John Negroponte’nin
yapýlanmasýný hedefleyeni duraðý Dýþiþleri Bakaný Rice’ýn yardýmcýlýðý
oldu. 2006 yýlýnda, Rumsfeld’den görevi devra- mektedir.
lan yeni Savunma Bakaný Robert Gates, CIA’dan tamamen baðýmsýz bir istihbarat yapýlanmasýný hedeflemektedir. Nitekim Ýran’ýn nükleer niyetleri konusundaki son analiz farklýlýklarý CIA ile baðýmsýz hareket etmelerinin en son örneði kabul edilmektedir.
Terörizmle mücadele ve istihbaratýn koordine ve birleþtirilmesi için yapýsal olarak Savunma Bakanlýðý Ýstihbarat Yardýmcýsý, Enformasyon Saðlama ve Alt Yapý Koruma Direktörü, Terörist Tehdit Entegrasyon Merkezi
gibi kurumsal yenilikler yapýldý. Çýkarýlan kanuna raðmen, ABD istihbarat
yapýlanmasýnýn sorunlarýnýn devam ettiði ile ilgili eleþtiriler devam etmektedir. Bu sorunlarý açýkça ifade eden CSIS'ýn raporu16 ABD istihbaratýnýn
içinde bulunduðu moral çöküntüsü ve yeniden yapýlanmanýn yansýmalarýnýn uzun süre daha devam edeceðinin iþaretlerini vermektedir. Casusluk
15
Tim Shorrock: Revisiting Intelligence Reform Foreign Policy In Focus December 6, 2007,
http://www.fpif.org/fpiftxt/4795
16
Anthony H. Cordesman, Arleigh A.Burke: Intelligence Reform As A Self-Inflicted Wound,
Center For Staretgic And International Studies(CSIS), (Washington DC, Sep 2004).
2 1 . Y Ü Z Y I L Te m m u z / A ð u s t o s / E y l ü l 2 0 0 8
[131]
Yrd.Doç.Dr.Sait YILMAZ
ve istihbarat toplama faaliyetlerinin çoðu Savunma Bakanlýðý Ýstihbarat Teþkilatý(DIA) tarafýndan yönetilecektir. DIA halen bir program dahilinde küresel olarak özel kuvvet birimleri ile birlikte görev
yapacak sorgulama, analiz ve diðer istihbarat operasyon timleri yetiþtirmektedir. Diðer yandan insan istihbaratý kabiliyetini CIA ile ayný
seviyeye getirmeye çalýþan DIA, Virginia’daki CIA merkezinde yeni
elemanlarýný eðitmektedir. DIA’nýn diðer bir faaliyet alaný ise özellikle Ýslamcý organizasyonlarýn içine sýzýlmasý için yeni tedbirler alýnmasýdýr.
2008 yýlýnda ABD’nin en önemli savunma
kabiliyeti arayýþlarýnýn baþýnda istihbarat, gözetleme ve keþif(ISR)17 vasýtalarýnda yeni teknolojik
beklentiler gelmektedir. Özellikle Afganistan ve
Irak’ta devam eden savaþ kapsamýnda þehirlerde
teröristleri tespit edecek vasýtalar için insansýz
hava araçlarýna yoðun bir þekilde baðýmlý hale
gelen ABD Savunma Bakanlýðý, bu alanda beklenen geliþmelerin henüz gerçekleþmemesinden
büyük sýkýntý duymaktadýr. Nitekim Nisan
2008'de Alabama’daki Maxwell Hava Üssü’nde konuþan Robert Gates ISR
konusuna öncelik atfederek “Hala eski yöntemlerle çalýþtýklarýný” ifade
etmiþtir.18 Ýnsansýz hava araçlarýnda meydana gelen önemli artýþa raðmen talep artarak devam etmekte, eðitim sorunu yanýnda silahlý Predators araçlarýna olan ihtiyaca dikkat çekilmektedir. Afganistan ve Irak’ta insansýz hava
araçlarýna gittikçe daha baðýmlý hale gelen Pentagon bu tür araçlarý kullanacak pilot sýkýntýsý da yaþamaktadýr.
DIA halen bir program
dahilinde küresel olarak
özel kuvvet birimleri ile
birlikte görev yapacak
sorgulama, analiz ve diðer istihbarat operasyon
timleri yetiþtirmektedir.
Ýstihbarat reformlarý ile ilgili çalýþmalar genellikle organizasyon yapýlarý
üzerine odaklanmýþtýr. Söz konusu yeniliklerin teknoloji, politikalar ve personel unsurlarýna kaydýrýlmasý ihtiyacý da vardýr. Dünya çapýnda bir istihbarat teþkilatý teknolojinin keskin uçlarýný kullanan bir bilgi teknolojisi alt yapýsýna sahip olmalý, istihbarat toplamak kadar güvenli bir þekilde paylaþabilmelidir. Burada istihbaratçýlarýn çalýþma ve bilgi paylaþým politika ve süreçlerinin güncellenmesi, risklerin yönetilmesi gündeme gelmektedir. Personelin eðitimi, çalýþma kültürünün geliþtirilmesi yanýnda performans ölçümü
17
18
ISR: Intelligence, Surveillance and Reconnasissance.
Defense News. Increase Pace of Change. (Editorial). (April, 28, 2008), 36.
[132]
2 1 . Y Ü Z Y I L Te m m u z / A ð u s t o s / E y l ü l 2 0 0 8
Jeopolitik Ve Ýstihbarat Savaþlarý
ayrý bir mühendislik alaný olarak ortaya çýkmaktadýr.19 Son olarak koruyucu
güvenlik alanýnda ABD’de artan paranoyayý özetleyelim. 2001 yýlýndan sonra ABD’de gizlilik dereceli doküman sayýsý yýlda 9 milyondan 16 milyona
çýktý. Her ne kadar bu Afganistan ve Irak Savaþý ile iliþkili gösterilse de
ABD’nin aþýrý gizlilik merakýnýn büyük zaman kaybýna ve gereksiz süreçlere
yol açtýðý þikâyetleri yapýlmaktadýr. Artan gizlilik meraký “Hassas Ama Tasnif Dýþý”, “Sadece Resmi Kullaným Ýçin”, “Güvenlikçilerin Bilgisine” gibi
yeni güvenlik derecelerinin ortaya çýkmasýna yol açtý.20
ABD uzay programlarý ve istihbarat amaçlý istifade
ABD teknolojik üstünlüðünün önemli bir
bölümü elektronik alana, bu alandaki vasýtalarýn ABD istihbarat toplumu
pek çoðu da uzaya dayalý sistemlere baðlýdýr. Bu uzaya dayalý istihbarat
durum halen sýnýrsýz gibi gözüken uzay boþlu- toplama kabiliyetlerinden
ðunun sadece güvenlik kapsamlý deðil, uzaya da- önemli ölçüde istifade
yalý sivil alt yapý imkânlarý bakýmýndan da kullaetmektedir.
nýmý ile ilgili küresel bir düzenlemeyi yavaþ yavaþ
dayatmaktadýr.21 Uzaya dayalý güvenlik maksatlý
kullanýmlar içinde; Küresel Konumlama Cihazlarýnýn(GPS) füze, uçak ve
diðer hava araçlarýný savaþ alanýnda yönlendirmesi, diðer uydu sistemlerinin
savaþan unsurlara gerçek zamanlý iletiþim saðlamasý, istihbarat ve hava durumu kabiliyeti temin etmesi ön plana çýkmaktadýr.
ABD istihbarat toplumu uzaya dayalý istihbarat toplama kabiliyetlerinden önemli ölçüde istifade etmektedir. Yýllýk yaklaþýk 16 milyar dolar bütçesi
olan NASA22, ABD için daha çok medyatik uzay çalýþmalarýný yürütmektedir. NRO23, istihbarat toplama uydularýný inþa eder, iþletir, gelen bilgileri toplar ve analiz eder. Bu bilgileri NSA ve NGA24’ya gönderir. Þubat 2003’deki
Columbia faciasýndan sonra yaþanan þok ancak Haziran 2005’te tekrar uzaya yeni bir mekik uçuþu yapýlmasý ile atlatýldý. Ocak 2004’te Baþkan Bush tarafýndan açýklanan Uzayýn Keþfi Vizyonu'na uygun olarak NASA’nýn programýnda þu faaliyetler bulunmaktadýr;25
19
Jeffrey HARRIS: Intel Restructuring. Defense News. (Dec 13, 2004), 29.
Defense News. When Secrecy Hurts Security. (Dec 13, 2004), 12.
21
The Washington Times: National Space-Control Policy, 04 March 05.
22
NASA: National Aeronautics and Space Administrative.
23
NRO: National Reconnasissance Office.
24
NGA: National Geospatial Agency.
25
Marcia S.SMITH: U.S. Space Programs: Civilian, Military, and Commercial, CRS Issue
20
2 1 . Y Ü Z Y I L Te m m u z / A ð u s t o s / E y l ü l 2 0 0 8
[133]
Yrd.Doç.Dr.Sait YILMAZ
Uzay Ýstasyonu (ISS)26’nun 2010 yýlýnda kurulmasýndan
sonra mekik uçuþlarýna son verilmesi.
q
Uluslararasý
q
2020 yýlýna kadar Ay’a ve daha sonra Mars’a insan gönderilmesi faali-
yetlerine odaklanýlmasý.
q
Aerodinamik, uzay bilimi ve diðer bilim programlarý ile ilgili çalýþmalar
yapýlmasý.
Uzay çalýþmalarý içinde Savunma Bakanlýðý ayrý bir bütçe ile farklý programlar yürütmektedir. Yýllýk 20 milyar dolardan fazla uzay çalýþmalarý bütçesi olan DoD ve istihbarat toplumunun uzay aktiviteleri þunlarý kapsamaktadýr; (1)Fýrlatýcý araç geliþtirme. (2)Haberleþme, Yönlendirme(GPS), Erken Ýkaz, Meteoroloji, Keþif Uydularý kullanýmý. (3)ABD uydu sistemlerini
koruyacak kabiliyetler geliþtirme. (4)Rakipleri önlemek üzere uzayýn kullanýmý. DoD'nin bütçesinde iki büyük program önemli yer tutmaktadýr;
Uzayda Konuþlu Radar(SBR)27 ve Dönüþtürülebilir Haberleþme Uydu
Programý(TSAT)28. Ticari maksatlý þirketler ve kamu kurumlarýnýn uzay
çalýþmalarý ise NASA ve DoD'nin çalýþmalarýndan ayrý tutulmalýdýr.
Kamu kurumlarýnýn uzay çalýþmalarý arasýnda aþaðýdakiler öne çýkmaktadýr;29
q
Ticaret Bakanlýðý'na
baðlý Ulusal Okyanus ve Atmosfer Yönetimi
(NOAA) ; DoD ile birlikte çevre ve meteoroloji uydu programlarýný
yürütmektedir. Ticaret Bakanlýðý uzay ticareti ile ilgili çalýþmalarý da yürütmektedir.
30
q
Ulaþtýrma Bakanlýðý; ticari uzay þirketlerinin kurulmasý, GPS gibi uzay
sistemlerinin sivil maksatlý kullanýmlarýný düzenlemektedir.
q
Diðer kurumlar arasýnda Enerji Bakanlýðý uzay araçlarý için nükleer yakýt geliþtirmekte; Ýçiþleri Bakanlýðý coðrafî keþifler yapmakta, Tarým Bakanlýðý ve diðer bakanlýklar ise ürün tahmini, harita yapýmý gibi alanlarda
çalýþmaktadýr.
Brief For Congress, (May 24, 2005).
ISS: International Space Station.
27
SBR: Space Based Radar .
28
TSAT: Transformational Communications Satellites Program.
29
Marcia S.SMITH: a.g.e., (2005), 2.
30
NOAA: National Oceanic and Atmospheric Administration.
26
[134]
2 1 . Y Ü Z Y I L Te m m u z / A ð u s t o s / E y l ü l 2 0 0 8
Jeopolitik Ve Ýstihbarat Savaþlarý
Washington DC.’deki CIA Yerleþkesi
Kendi içinde de mücadele eden ABD, 2009’a kadar nefes
alma þansýný yarattý
Ýstihbarat dünyasý için en çarpýcý geliþme hiç kuþkusuz ABD içinde
Neo-Conlar’a karþý devam eden tasfiye operasyonu. 2003 yýlý öncesinde Amerikan kamuoyunun ve Kongre’nin Irak harekâtýna ikna edilmesi için Amerikan-Ýsrail Kamu Ýþleri Komitesi(AIPAC) kilit bir rol üstlenmiþti. Arkasýnda Ýran, Ýsrail ve Ýtalyan istihbaratýnýn yer aldýðý sahte istihbarat bilgileri
ile çoðu Pentagon’da ve Dick Cheney’in ofisinde yer alan yeni muhafazakâr
kadro Irak Savaþý’ný baþlatma konusunda istediklerini elde etmiþti. Ancak,
harekâtýn baþlamasýndan hemen sonra söz konusu bilgilerin sahte olduðunun ortaya çýkmasý ile CIA ve Dýþiþleri Bakanlýðý’nýn yeni muhafazakârlara,
AIPAC ve Ýsrail istihbaratýna karþý baþlattýðý tasfiye operasyonu halen devam etmektedir.31 Eski CIA Baþkaný George Tenet ile baþlayan süreçte öncelikle Richard Perle ve I. Lewis Libby gibi hýzlý ve Yahudi yeni muhafazakârlar pozisyonlarýný kaybetti. Yahudi muhafazakâr avý Tenet’i izleyen
Porter Goos döneminde de devam etti ve bugünkü CIA Baþkaný Michael
Hayden ile de özellikle Ýsrail casusluk faaliyetlerinin izi sürülerek devam
31
Konu hakkýnda detaylý bilgi içiniz bakýnýz: Doðan TÜRKER: “Büyük Tasfiye Operasyonu,
Amerikan Derin Devleti” ALFA Yayýnlarý, (Ýstanbul, 2008).
2 1 . Y Ü Z Y I L Te m m u z / A ð u s t o s / E y l ü l 2 0 0 8
[135]
Yrd.Doç.Dr.Sait YILMAZ
etmektedir. Yeni muhafazakârlarýn seçimlerdeki umudu ise þüphesiz Cumhuriyetçi baþkan adayý John McCain’dir.
Baba Bush, Realist ekolden gelmekteydi ve daha statükocu bir yaklaþýmla zaman zaman denetimden çýkan dünya düzenini yönetmeyi amaçlýyordu.
Oðul Bush baþa getirdiði yeni muhafazakârlar ile dünyayý yenilendirmek ve
demokrasiyi yaymayý hedefliyordu. Ancak yeni Savunma Bakaný Bob Gates;
Ronald Rumsfeld gibi yeni muhafazakâr bir ideolog deðil Baba Bush’un ekolünden gelmektedir. Geçmiþinde CIA için analizci olarak çalýþan Bob
Gates, Irak Savaþý’na “zorunluluðun savaþý” olarak deðil, “tercihin savaþý” olarak bakan gerçekçi bir yönetici ve manevra adamý olarak bilinmektedir.32 Yeni baþkan adaylarýndan Demokrat Parti adayý Obama’nýn da Irak
Savaþý’na pek hoþ bakmadýðý ve kafasýnda Amerikan askerlerini bir an önce
Irak’tan çekme plâný olduðu tüm gazetelere yansýmýþ bir haberdir.
2008 yýlýnda önemli bir seçimin kavþaðýnda
olan ABD’nin öncelikli dýþ güvenlik meseleleri
Afganistan ve Irak’ta devam eden savaþ. Afganistan’da ABD’nin niyeti baþlangýcýndan beri
toprak iþgali deðildi. El Kaide’nin Pakistan’a
yer deðiþtirmesi ile savaþ Taliban ile devam etmekte olduðundan ABD, savaþýn hamallýðýný
NATO’ya býraktý. Bin Ladin ve mücahitlerinin
Pakistan’a geçtiði iddiasý ile etkin mücadele isteyen ABD karþýsýnda Pakistan’ýn istikrarý sallanmaya bu yýlda devam edecektir. Irak’ta ise yakýn zamana kadar ABD’nin baþý
gerçekten belâda idi. Ancak, ABD’nin Ýran ile 2007 yýlý içinde baþlayan
görüþmeleri ilk olumlu sonucunu Irak’ta verdi. Ýran tarafýndan yürürlüðe
konan ateþkes ve durumu sakinleþtirme çabalarý, ABD zayiatýndaki düþüþü
de açýklamaktadýr. Irak’taki Þii ittifakýn da parçalanmýþ olmasý, ABD’yi
iyimserliðe itmektedir. ABD, Ýran ile görüþmelerinde bir taþla birkaç kuþ
vurmuþ oldu. Hem Irak’ta durum sakinleþme sürecine girdi, hem Ýran ile
ilgili zaman kazandý, hem de içeride enerjisini toplayýp yeni hesaplaþmalar
için seçim sonrasýna uygun bir ortam hazýrlama þansý yakalandý.
Baba Bush, Realist ekolden gelmekteydi ve daha
statükocu bir yaklaþýmla
zaman zaman denetimden çýkan dünya düzenini yönetmeyi amaçlýyordu.
Öte yandan, Afganistan ve Irak’ta devam eden savaþlardan sýkýlan Amerikan savunma uzmanlarý yeni arayýþlar içinde gözlerini Asya’ya çevirdiler.
Ekonomik refah ile birlikte askeri yatýrýmlarýn da arttýðý Asya’daki geliþmeler
32
Cüneyt ÜLSEVER: ABD’nin Yeni Savunma Bakaný, Hürriyet Gazetesi, (15 Kasým 2006), 24.
[136]
2 1 . Y Ü Z Y I L Te m m u z / A ð u s t o s / E y l ü l 2 0 0 8
Jeopolitik Ve Ýstihbarat Savaþlarý
içinde Güneyasya’da Endonezya, Malezya, Filipinler ve Tayland’ta sosyal ve
etnik dinamiklerden kaynaklanan istikrarsýzlýklar ABD tarafýndan dikkatle
izlenmektedir. Tayvan Devlet Baþkaný Chen Shui-Bian’ýn baðýmsýzlýk yanlýsý
tutumu Çin ile Washington arasýnda her an gerilim çýkarabilir. Çin’in askeri
büyümesinin hesaplanma zorluðu, artan espiyonaj ve asimetrik yaklaþýmlarý
ABD tarafýndan gittikçe daha fazla tehdit olarak algýlanmasýna yol açmaktadýr.
Küllerinden doðan Rusya denge unsuru olma yolunda
Rusya Federasyonu, Çeçenistan baþta ol- Çin’in askeri büyümesimak üzere ülkedeki muhalif gruplarla mücadenin hesaplanma zorluðu,
leyi kontrol almayý müteakip iç(FSB) ve dýþ
(SVR) istihbaratý ile ilgisini tamamen ekonomi- artan espiyonaj ve asiye çevirdi. Nerede ise tamamen eski KGB ajan- metrik yaklaþýmlarý ABD
larý ile yönetilen Rusya da Batý’nýn egemenliði- tarafýndan gittikçe daha
ne kafa tutan yeni oyunun kurucularýndan birisi fazla tehdit olarak algýoldu. FSB, Rus ekonomisinin güçlendirilmesinde öylesine aktif bir rol edindi ki parlamentoda lanmasýna yol açmaktayeni oluþturulan ve yabancý yatýrýmlara onay ve- dýr.
ren yeni komitenin elemanlarýnýn tamamen
FSB’den teþkil edildiði sýr deðil. Parlamento içindeki FSB elemanlarý halen
espiyonaj ile mücadele için yeni bir yasa hazýrlýðý içindedir.
Sovytler’in daðýlmasý sonrasý suç örgütlerinin gittikçe daha profesyonel
hale gelmesinin nedeni eski KGB mensuplarýnýn pek çoðunun iþ dünyasý adý
altýnda organize suç örgütlerine dahil olmasý idi. 142 milyon nüfuslu Rusya
Federasyonu’nda 4 milyon fahiþe (2.5 milyonu yurt dýþýnda yaþamakta), her
100 bin kiþinin 800’ünün hapiste olmasý (dünyada en yüksek hapisteki insan
oraný) ve yýllýk 30.000 intihar eden kiþi miktarý; ülkedeki sosyal çöküþün en
çarpýcý göstergeleri. FSB ile birlikte Rusya; politikacýlar, iþ adamlarý ve suç
örgütleri için tehlikeli bir yer oldu ve tanýnmýþ kiþilere düzenlenen suikastler
arttý. Putin, Yeltsin döneminden miras kalan kokuþmuþ iþ dünyasý, politikacýlar, gazeteciler, bankerler ve suç örgütleri ile mücadele için FSB’yi kuvvetlendirdi ve acýmasýz silahlarla desteklenen yeni taktikler kullandý. Bu ayný zamanda ülkeyi yabancý kökleri olan zararlý kuruluþlardan da temizlemenin diðer bir yolu oldu.
Öte yandan Rusya, özellikle yakýn çevresindeki petrol ve doðal gaz kaynaklarýný ve güzergâhlarýný kontrolüne almak, satýþ ve kullaným haklarýný eline geçirmek için istihbarat teþkillerinin örtülü faaliyetlerinden(rüþvet, þantaj
2 1 . Y Ü Z Y I L Te m m u z / A ð u s t o s / E y l ü l 2 0 0 8
[137]
Yrd.Doç.Dr.Sait YILMAZ
vb.) etkili þekilde yararlanmaktadýr. Rusya’nýn yayýlmacý emelleri enerji koridorlarý boyunca ilerlemeye devam ediyor. 2008 yýlý baþýnda bu koridor Sýrbistan’da enerji tekelini eline geçirdikten sonra doðrudan yabancý yatýrým
yolu ile Karadað’a da ulaþtý. Ocak 2008’de Bulgaristan’ý ziyaret eden Putin
Bulgaristan üzerinden Avrupa’ya doðal gaz göndermek için anlaþma imzaladý. Ayrýca Tuna yakýnýnda Belene þehrinde bir nükleer reaktör kurulmasý için sözleþme yapýldý. Böylece Bulgaristan’ýn doðal gaz, petrol ve nükleer
enerji ihtiyacý da tamamen Ruslarýn kontrolüne geçti.33 Halen Rus Lukoil,
Bulgaristan'daki en büyük petrol rafinerisini iþletiyor. Rusya diðer taraftan
enerji fiyatlarý ile oynayarak, diplomatik manipulasyonlar ve diðer örtülü
yollar ile Bulgaristan siyasetine müdahil oluyor. Ayný tür oyunlar Kosova ve
Kafkaslar da devam ediyor.
Putin'in Rusyasý Ýran’ýn nükleer heveslerini
destekliyor, silah satýyor. Eski SSCB ülkeleri Beyaz Rusya, Gürcistan, Moldova, Ukrayna ve
Türk Cumhuriyetleri üzerinde yoðun istihbarat
savaþlarý ile baskýsýný sürdürüyor. Ülkenin baþat
doðalgaz üreticisi Gazprom, Putin’e propaganda ortamý saðlamak için televizyonculuða
yatýrým yapýyor. Dýþ politikada ise Ukrayna’nýn
NATO yolundan döndürülmesi ve Gürcistan,
Azerbaycan gibi batýya meyilli ülkelerin frenlenmesi istihbaratýn örtülü taktikleri ile saðlanmaktadýr. Rusya’nýn örtülü savaþlarý yakýn gelecekte batýnýn geniþleme politikalarýna tepki olarak Bosna-Hersek, Kýrým, Abhazya, Güney Osetya ve Azerbaycan’da önemli çatýþmalarý tetikleyebilir ve harita deðiþikliklerine yol açabilir. Rusya’nýn en iyi istihbarat ortaklarýndan biri olan Ýran ve Ermenistan ile birlikte
hem Türkiye hem de Azerbaycan’a karþý derin ittifak içinde olduðunu unutmayalým.
Rusya diðer taraftan enerji fiyatlarý ile oynayarak, diplomatik manipulasyonlar ve diðer örtülü
yollar ile Bulgaristan siyasetine müdahil oluyor.
Ayný tür oyunlar Kosova
ve Kafkaslar‘da devam
ediyor.
Asya’daki geliþmeler küresel dengeleri deðiþtirebilir
Doðu ve Güneydoðu Asya’nýn üç bölgesel gücü Çin, Japonya ve Güney
Kore küresel konumlarýný yeniden belirleyecek önemli strateji deðiþiklikleri
sergilemekteler. Bu strateji yumuþak güçten sert güce geçiþi simgelediðinden dikkatle izlenmesi gereken bir süreçtir. Çin, Darfur’da BM-Afrika
33
Plamen YOUROUKOV: New Russian Imperialists Wield Energy Weapon. Defense News.
(April 12, 2008), 37.
[138]
2 1 . Y Ü Z Y I L Te m m u z / A ð u s t o s / E y l ü l 2 0 0 8
Jeopolitik Ve Ýstihbarat Savaþlarý
Birliði Barýþý Koruma Birliðine asker gönderirken, dünyanýn en büyük ikinci
deniz gücüne sahip olan Japonya Hint Okyanusu’nda Amerikan savaþ gemilerine yakýt ikmali yaparak Asya dýþýna taþacak güç projeksiyonu için tecrübe
edinmekte, Güney Kore ise Irak’ta askeri olan üçüncü büyük ülke konumuna geldi. Kendi çýkarlarý artýk ABD ile çakýþmaya baþladýðýndan Japonya ve
Güney Kore, ABD’nin deðil kendi önceliklerinin peþinde küresel siyasî, ekonomik ve askeri güç projeksiyonlarýný geliþtirmekteler. Japonya, ABD’nin
itirazýna raðmen Ýran ile enerji görüþmeleri yapmakta, Güney Kore de Kuzey Kore ile görüþmelerinde ABD’ye kulaðýný týkamakta ve Kuzey Irak’ta
Kürt gruplar ile petrol anlaþmalarý yapmaktadýr. Pekin, Seul ve Tokyo artýk
ekonomilerinin güçlü kalmasýný saðlayacak yeni kaynaklar bulma peþinde
Asya dýþýna açýlma gayreti içindedir.
Çin, ekonomik geliþme yolunda Batý Çin’i üs olarak kullanmaktadýr.
Kuzeybatý’dan Orta Asya’ya güneybatýdan Güney ve Güney Doðu Asya’ya
iki ayrý koridor geliþtirme peþinde olan Çin özellikle ulaþtýrma sistemi ve
kültürel deðiþim yolu ile buralardaki pazarlarý ele geçirmeye çalýþmaktadýr.
Söz konusu koridorlar sadece alt yapý deðil eþya, sermaye, teknoloji ve insan
kaynaðý trafiðini de öngörmektedir. Diðer yandan Çin, baþta Hindistan olmak üzere komþu ülkelerin doðal kaynaklarýný ele geçirmek için önemli paralar harcamaktadýr. Bir trilyon dolar fazlasý olan Çin bunun en azýndan 200
milyar dolarýný söz konusu hammadde kaynaklarýný ele geçirmek için kullanmayý planlamaktadýr. Bu ayný zamanda uluslararasý finans piyasalarýný da
2 1 . Y Ü Z Y I L Te m m u z / A ð u s t o s / E y l ü l 2 0 0 8
[139]
Yrd.Doç.Dr.Sait YILMAZ
etkileyecek bir geliþmedir. Orta Asya’yý Rusya’nýn burnunun dibinden çalmayý plânlayan Çin’in Tibet ile ilgili korkusu Hintli nüfusunun artmasý sonucu Hindistan’ýn kontrolüne girmesi riskidir. Tibet’in Çin tarafýndan iþgal edildiði tarihten beri sürgündeki baþkaný Dalai Lama, Hindistan’da yaþamaktadýr. Tibet, Çin için ayný zamanda Himalayalara çýkýþ kapýsýdýr ve pek
çok etnik grubun göç yolu üzerindeki bu kapý kontrol edilmezse Uygur
Türklerinin yaþadýðý Sincan da baðýmsýzlýða gidebilir.
2000 yýlýndan beri kendi AWACS’ýný üretmeye çalýþan Çin ilk uçaðý Doðu Çin’e konuþlandýrdý. ABD ve Rusya’dan etkilenen Çin, özel kuvvetlerini
de yeni bir anlayýþa göre modernize etmeye baþladý. Mao’nun taktikleri bir
kenara býrakýlarak PLA dahilinde yedi askeri bölgenin her birinde 1000 kiþilik özel kuvvet oluþturuldu. Ayrýca 15.nci Hava Ýndirme Kolordusu içinde
de 1000 kiþilik bir özel kuvvet teþkil edildi.34 AsTibet, Çin için ayný za- ya’da ise Çin, Amerikan yumuþak gücünün pomanda Himalayalara çý- tansiyel rakibi olarak ekonomisini geliþtirmekte,
kendi deðerlerini, kurumlarýný ve kültürünü pakýþ kapýsýdýr ve pek çok zarlamaktadýr.
Çin Uluslararasý Radyosu, Güney
etnik grubun göç yolu ü- Asya’ya 24 saat yayýn yaparken, Pekin Asya’nýn
zerindeki bu kapý kont- pek çok ülkelerine yardým bütçesi uygulamakta,
artan bir þekilde öðrenci ve akademik çalýþma
rol edilmezse Uygur
gruplarýný ülkeye çekmektedir. Kamu diplomaTürklerinin yaþadýðý
sisi, kalkýnma yardýmý, ASEAN gibi uluslararasý
Sincan da baðýmsýzlýða
kuruluþlar ile artan iliþkiler Çin’in çok kutuplugidebilir.
luk temasýný ve bölge hâkimiyeti niyetini desteklemektedir. Küresel olarak Çin ve AB’nin cazibesi artarken ABD’ye terörist gruplar ile mücadele kalmaktadýr. Washington’un kötü þöhreti nedeni ile Kuzey Kore gibi kritik konularda Çin Asya’da
daha merkezi bir rol oynamakta, tarafsýz ve arabulucu konumu edinmektedir.
Çin istihbaratý Kuzey Kore ile de özellikle nükleer silah geliþim programý ile ilgili görüþmeler yapmaktadýr. Amerikalýlarýn Hindistan ile 2001’de
baþlayan stratejik iþbirliði istihbarat savaþlarýna yeni bir yön verdi. Bugün bu
savaþ olimpiyat ateþinin geçtiði her yerde veriliyor. Sincan bölgesindeki Uygur Türklerinin olimpiyatlar süresince giriþebileceði gösteri ve eylemler nedeni ile Çin hükümeti ve istihbaratý alarma geçti. ABD ile iliþkileri Hindis34
Wendell MIHNICK: China’s 'Fist Units' Modernize, but Face Constraints. Defense News.
(May 19, 2008), 14.
[140]
2 1 . Y Ü Z Y I L Te m m u z / A ð u s t o s / E y l ü l 2 0 0 8
Jeopolitik Ve Ýstihbarat Savaþlarý
tan’ý Çin ile istihbarat ortaklýðý yapmaktan geri koymamakta. Çin ve Hindistan gizli servisleri müþterek bir istihbarat merkezi kurarak, 2008 yýlý itibarý ile
istihbarat alýþ veriþine resmen baþladýlar. Fransa’da ortaya çýkarýlan üç halkalý Çin casus aðý dýþ ülkelerde bulunan sirk gruplarýnýn Çin istihbarat elemanlarýný da barýndýrdýðý ortaya çýkardý. Japon istihbaratý ise hükümet Ýstihbarat ve Araþtýrma Bürosu dýþ iliþkiler dairesi içinde Rus ajanlarý yakaladý.
Avrupa’nýn öncüleri arayýþta
Avrupa’da özellikle Fran-
AB Konseyi Dýþiþleri Bakanlarý’nýn 26 Mayýs 2008 tarihinde gerçekleþtirilen toplantýsýnda sa ve Almanya’nýn kendiRusya ile 1997 yýlýnda yapýlan Stratejik Ortaklýk lerine ulusal manevra aAnlaþmasý’nýn yenilenmesi kabul edildi. Eski laný arayýþlarý yeni bir
anlaþma 1994 yýlýnda Korfu Adasý’nda Boris safhaya girmiþ durumYeltsin ile imzalanmýþ ancak Çeçen Savaþý yüdadýr.
zünden 1997 yýlýnda yürülüðe girmiþ ve anlaþma
süresi 2007 Aralýk ayýnda dolmuþtu. Söz konusu
anlaþma Sovyetlerin daðýlmasýndan sonra yeniden kendine gelmeye çalýþan
Rusya’ya Avrupa deðerlerinin ve þartlarýnýn yukarýdan empoze edilmesini
öngörüyordu. Bugün ise þartlar deðiþti çünkü anlaþma aradan geçen sürede
enerji devi haline gelen Rusya’dan çok AB için gerekli. Yeni ortaklýk müzakereleri yakýnda Rusya’nýn Hanti-Mansiysk þehrinde yapýlacak olaðan toplantýda baþlayacak. Bununla beraber Rusya’nýn komþusu ve AB’nin yeni üyeleri Doðu Avrupalý ve Baltýk ülkeleri(Yeni Avrupalýlar) Ruslarla iliþkilerin
geliþmesine oldukça temkinli ve bu konuda aralarýnda bir ittifak olduðu
bilinmektedir. Kýsaca bu görüþmelerin zorlu geçeceði ve bir yýldan fazla
sürebileceði deðerlendirilmektedir.35
Avrupa’da özellikle Fransa ve Almanya’nýn kendilerine ulusal manevra
alaný arayýþlarý yeni bir safhaya girmiþ durumdadýr. Fransa’da Sarkozy baþa
geldiðinde iki önemli tarihi rakibi olan Amerika veya Almanya’dan hangisi
ile yola devam edeceðini tayin etmek konumunda idi. Fransa, kendisinin tek
aktör olabileceði ayrý bir oyun sahasý olarak Akdeniz’i seçti ve oyunun adý
önce “Akdeniz Birliði” sonra “Akdeniz Ýçin Birlik” oldu. Fransýz hesabýna göre bu oyun kendisine hem Avrupa hem de Akdeniz gücü olmanýn yanýnda Orta Doðu’nun gücü olmanýn da yolunu açacaktý. Böylece önceliðini
baþlangýçta ABD, Ýran ve Lübnan ile iliþkilerini yavaþ yavaþ geliþtirmeye ver35
Andrey FEDYAÞÝN: Yeni Avrupa Rusya’ya Karþý. Cumhuriyet Gazetesi. (02 Haziran 2008),
10. Rus resmi Haber Ajansý RIA Novosti, 27 Mayýs 2008.
2 1 . Y Ü Z Y I L Te m m u z / A ð u s t o s / E y l ü l 2 0 0 8
[141]
Yrd.Doç.Dr.Sait YILMAZ
di. Rotasýný Almanya’dan Amerika’ya kýrmaya baþlayan Fransa henüz çok az
yol almýþtý ki Almanya’nýn itirazlarý ile tekrar rota deðiþtirdi. Tarihi boyunca
hep fýrsatçý politikalar izleyen Fransa Merkel’e döndü ve Almanya’yý tekrar
stratejisinin merkezine koydu.
Fransa, ABD’den ayrý kabiliyetler edinme merakýný Avrupa Birliði
içinde aþýlamaya devam etmektedir. 2008’in ikinci yarýsýnda Fransa’nýn AB
dönem baþkanlýðýný almasý ile Sarkozy’nin Avrupa savunmasý konusundaki
çalýþmalara hýz vereceði beklenmektedir. Sarkozy, AB içinde altý ülkenin katýlýmý(Fransa, Almanya, Ýngiltere, Ýspanya, Ýtalya, Polonya) ile elit bir savunma yapýlanmasý teþkil etme niyetindedir.36 Sarkozy, bu altý ülke ile çekirdek
bir savunma grubu oluþturacak düzenlemeler peþindedir. Söz konusu düzenleme bu ülkelerin GDP’lerinin asgari % 2’si ile ortak bir savunma teçhizat pazarý oluþturularak satýnalma programý uygulanmasýný ve her üye ülkenin AB müdahale gücüne 10.000 personel tahsis etmesini öngörmektedir.
Transatlantikçi grubun NATO’nun önceliði koFransa, ABD’den ayrý
nusundaki hassasiyetinin farkýnda olan Sarkozy,
kabiliyetler edinme me- söz konusu kuvvetin hayata geçilmesine karþýlýk
1966 yýlýnda ayrýldýðý NATO komuta yapýsýna
rakýný Avrupa Birliði
dönüþ
kartýný oynamak istemektedir. Sarkozy’içinde aþýlamaya devam
nin taraftarlarý bu gücün NATO'nun rakibi deetmektedir.
ðil tamamlayýcýsý olacaðý fikrini yaymaktadýr.
Ancak Sarkozy’nin projesinin pek çok engeli aþmasý gerekmektedir.
Bunlarýn baþýnda Ýngiltere’nin NATO’dan ayrý bir savunma yapýsýna baþýndan beri olan itirazlarý gelmektedir. Halen kuvvetlerini Irak ve Afganistan’a
daðýtmýþ olan Ýngiltere’nin ABD ile iliþkilerine de gölge düþürecek böyle bir
ayrý yapýlanmaya olumlu bakmasý gerçekçi bulunmamaktadýr. Sarkozy’nin
plânýna ikinci büyük engel bütçesinin % 2’sini ayýracak ülke bulmaktaki
zorluktur. Ýngiltere ve Fransa’dan sonra ancak Polonya (% 1.9) belirlenen orana yaklaþabilir. 27 AB ülkesinin 2007 yýlý savunma harcamalarý ABD’nin
ancak yarýsýna ulaþabildi. Son bir engel ise öngörülen savunma yapýsýnýn
önemli birlik ve kabiliyet eksiklikleri ile karþý karþýya olmasýdýr. Karadan iþgal tehdidinin kalkmasý ile Avrupalýlar barýþý koruma operasyonlarý gibi düþük yoðunluklu savaþlar için gerekli hafif ordulara döndüler. Afganistan örneði NATO’da savaþacak asker bulmanýn hiç de kolay olmadýðýný gösterdi.
ABD gibi að merkezli savaþ konsepti dahilinde silahlý kuvvetlerini mo36
Daniel DARLING: Can France Shape a 'Hard-Core' EU Defense? Defense News. (Apr 21,
2008), 21.
[142]
2 1 . Y Ü Z Y I L Te m m u z / A ð u s t o s / E y l ü l 2 0 0 8
Jeopolitik Ve Ýstihbarat Savaþlarý
dernize etmeye çalýþan Fransa, halen uzayda keþif ve haberleþme sistemleri
olan tek Avrupa ülkesidir. Onu Ýtalya ve Almanya son yýllarda ayýrdýklarý özel bütçeler ile izlemeye çalýþmaktadýr. 2004 yýlýnda Fransa, Helios-2 gözetleme ve Syracuse-3 haberleþme uydularýný uzaya gönderdi.37 EADS Astrium ile Fransa, kýzýlötesi erken ikaz aðý (SPIRALE) geliþtirmektedir. Helios2 ve Syracuse-3 kapasitelerinin bir kýsmýný müttefiklerine satarak masraflarýný azaltan Fransa henüz ABD’nin bu alanda oldukça gerisindedir. Savunma
ve Güvenlik Doktrini’ni geliþtiren Fransa daha güçlü bir uzay politikasý öngörmektedir. Sarkozy, bu amaçla Fransýz Guyanasý’ndaki tesislerin geliþtirilmesi için daha fazla para ayýrdý. Fransýz Genelkurmayý uzaya dayalý coðrafik
bilgiler için Amerika’daki NGA'nýn fonksiyonlarýný yerine getirmek üzere
Paris’in Kuzeyindeki Creil Üssü'nde bir istihbarat merkezi kuruyor.
ABD ile yapýlan anlaþmaya göre Avrupa Birliði(AB) uydu yönlendirme
sistemleri ABD'nin GPS askeri sinyalleri ile karýþmayacaktýr. 2008 ile 2010
arasýnda 28 adet ABD GPS uydusu hava araçlarýný varacaklarý yerlere yönlendirme, hassas doðrulukta harita yapýmý, akýllý bombalarýn hedeflerine
yönlendirilmesi gibi iþlevleri yerine getirmektedir. AB ise bu dönemde Galileo sistemi ile uzayda yer almaktadýr. Galieo, hem ABD'nin GPS hem de Rus
37
Pierre TRAN: In Space, France Seks Independence From U.S. Capabilities. Defense News.
(July 19, 2004), 34.
2 1 . Y Ü Z Y I L Te m m u z / A ð u s t o s / E y l ü l 2 0 0 8
[143]
Yrd.Doç.Dr.Sait YILMAZ
GLONASS küresel uydu yönlendirme sistemi ile baðlantý saðlayabilir. Paris’te bulunan ESA tarafindan yönetilen Galileo’nun 2.1 milyar Euro’ya mal
olacaðý söylenmektedir. Galileo, ABD’nin GPS sistemine benzer þekilde
Avrupa için küresel yönlendirme ve yer tespiti hizmeti saðlamaya yönelik
uydu grubu(27 aktif uydu ve üç yedek uzay aracý ile iki yer istasyonu) olarak
plânlamýþ olup, tek farký askerlerin deðil, sivillerin kontrolünde olmasýdýr.
Galileo’nun 2010 yýlýna kadar operasyonel olmasý beklenmektedir.
Avrupa Savunma Ajansý(EDA) savunma istihbarat fonlarýný istihbarat toplamadan analiz kabiliyetlerine kaydýrmaya karar verdi. Bugüne kadar
sadece istihbarat toplama iþine odaklanan Avrupa Birliði, üye ülkeler arasýnda analitik kabiliyetler ve istihbarat teþkilleri arasýnda iþbirliði saðlayacak bir
yapýlanma hedeflemektedir. Sýnýr geçiþlerini kayýt altýna alan Þengen Bilgi
Sistemi ve Madrid yakýnlarýndaki AB Uydu
Bugüne kadar sadece is- Merkezi istihbarat amaçlý olarak daha fazla rol
tihbarat toplama iþine o- almasý beklenen iki istihbarat kaynaðý olarak gödaklanan Avrupa Birliði, rülmektedir. Bununla beraber istihbarat alanýnüye ülkeler arasýnda ana- da yapacak çok þey bulunmaktadýr. AB’nin öncelikle ortak bir bilgi aðýna, iyi eðitilmiþ istihbalitik kabliyetler ve istih- rat koordinatörlerine ve profesyonel analizcilebarat teþkilleri arasýnda re ihtiyacý bulunmaktadýr.38 Ýstihbaratýn ülkeler
iþbirliði saðlayacak bir ya- arasýnda paylaþýmýný etkin hale getirmek için
pýlanma hedeflemekte- pek çok fikir ortaya çýkmaktadýr. Bunlardan biri
de NATO müttefiki ülkeler arasýnda bir “isdir.
tihbarat interpolü”39 kurulmasý önerisidir.
Ýstihbarat savaþlarýna gelince; özellikle aday ülkeler için Avrupa Birliði
ile iliþkileri düzenleme iþine soyunan þirketler lobiciliðin ötesinde hizmetler
vaat etmekteler. Bunlardan biri olan Avisa; AB içinde doðru kiþiye doðru
mesajý iletmek, yumuþak istihbarat, üye ülke hükümetleri ile iþbirliðini geliþtirme gibi vaatlerde bulunmaktadýr.40 Fransýz Gaz þirketi GDF, faaliyette
bulunduðu Kuzey Afrika(Cezayir, Libya) ve Orta Doðu(Katar, Suriye ve Yemen) gibi ülkeler hakkýnda ülke risk analizi ve danýþmanlýk hizmeti de saðlamaktadýr. Fransa, özel sektör ile istihbarat dünyasý arasýnda yeni fikirlerin
38
Books TIGNER: Intel Needs More Thinking, Less Hardware, EDA Official Says.
Defense News. (April 10, 2006), 6.
39
Colin CLARK: Create Intelligence Interpol for U.S., Allies. Defense News. (August 9, 2004),
21.
40
http://www.avisa.eu/our_advice
[144]
2 1 . Y Ü Z Y I L Te m m u z / A ð u s t o s / E y l ü l 2 0 0 8
Jeopolitik Ve Ýstihbarat Savaþlarý
ortaya çýkmasýný saðlayacak yeni süreçler oluþturmakta ve iþ istihbaratý þirketlerinin statüsü ile ilgili yeni yasal düzenlemeler yapmaktadýr. Almanya ise
Orta Doðu politikalarýnda daha derine dalma niyetini gösterdi. Merkel tarafýndan BND’nin baþýna getirilen Ernst Uhrlau; Ýran istihbaratý, Suriye rejiminin üst düzeyi, Hizbullah liderleri ve El-Kaide’ye yakýn radikal Ýslamcý
gruplarla iliþkileri ile tanýnmaktadýr.
Orta Doðu’da daha çok sularýn akmasý lâzým
Orta Doðu politikalarý içeriden üç ülkenin Ýtalyan istihbarat teþkilatý
hâkimiyet kurma çabalarý ile þekillenmekte; Ý- SISMI, Lübnan’da 2006
ran, Suudi Arabistan ve Suriye. Üç kutuplu
Orta Doðu’da son yýllarda Suudi Arabistan Ýran yýlýndan beri kendi aðýný
ile diplomatik iliþkilerini artýrarak ve Filistin’de kurmaya çalýþmaktadýr.
HAMAS-Fetih çatýþmasýný körükleyerek etkin
bir konum kazandý. Suudi Ulusal Güvenlik Konseyi Baþkaný Prens Bandar,
Suudi istihbarat savaþlarýnýn direktörü olarak her taþýn altýndan çýkmaktadýr.
Yükselen petrol fiyatlarý ile iyice zenginleþen Suudi Arabistan yönetimi statükonun devamý için Ýran’a yanaþmayý bile göze aldý. Suudi-Ýran iliþkilerinin
geliþmesi, Lübnan ve Filistin’e birlikte güç projeksiyonu uygulayan Ýran’ýn
stratejik ortaðý Suriye’yi endiþelendirmektedir. Suriye ve Ýran arasýnda karadan bir köprü kurmak için Kuzey Irak’taki Kürtler özellikle Erbil þehri vasýtasý ile baðlantý kurmaya çalýþmaktalar. Orta Doðu’da ABD-Ýran görüþmeleri devam ederken bir yandan da Ýsrail-Suriye görüþmeleri gündemdedir.
2006 yýlýnda Irak‘a verdiði destek yüzünden Suriye’yi cezalandýrmak isteyen ABD’nin baskýsý ile Suriye Lübnan’dan çekilmiþ ama yerine Hizbullah’ý býrakmýþtý. Ýran ve Suriye tarafýndan desteklenen Hizbullah, Lübnan üzerinden Ýsrail ile mücadele etmektedir. Suriye’den Ýsrail’e tek konvansiyonel tehdit baþta SCUD’lar olmak üzere füze tehdididir. Suriye için Lübnan
hem ilaç üretimi hem de ekonomik ulaþým bakýmýndan çok önemlidir ve
Hizbullah’ý dikkate almayan bir barýþ giriþimi Suriye’nin ekonomik çýkarlarýný önemli ölçüde tehdit edecektir. Ýsrail‘in ise sadece Þii Hizbullah deðil
Suudi Arabistan’ýn desteklediði El Fetih ve gene Ýran’ýn desteklediði Sünni
Ha-mas ile de baþý derttedir. El Fetih ve Hamas arasýnda körüklenen
çatýþma en çok Ýsrail’in iþine yaramaktadýr. Aslýnda yaþananlar Suriye-ÝranÝsrail istih-barat savaþlarýndan baþka bir þey deðildir.
Ýtalyan istihbarat teþkilatý SISMI, Lübnan’da 2006 yýlýndan beri kendi
aðýný kurmaya çalýþmaktadýr. HAMAS’ýn Ýran'dan aldýðý desteðin can damarý olan ve ayný zamanda savaþçýlarýný eðitim için gönderdiði tünel aðý imha e2 1 . Y Ü Z Y I L Te m m u z / A ð u s t o s / E y l ü l 2 0 0 8
[145]
Yrd.Doç.Dr.Sait YILMAZ
dilirken, saldýrý sorumluluðunu ne Ýsrail ne de Mýsýr aldý. Ýsrail saldýrýsý bekleyen HAMAS, 2008 yýlý baþýndan itibaren savunmasýný yeniden örgütlemeye baþladý. HAMAS, yeni bir istihbarat teþkilatý yanýnda özel kuvvet unsurlarýný da geliþtirmekte. Ýran, diðer yandan Mýsýr, Ürdün ve bazý Körfez ülkelerinde Ýslamcý köktendinci Al Qods ve Hizbullah hücreleri kurmakta. Suudi
Arabistan hükümeti ülkenin petrol tesislerini korumak için 35.000 kiþilik bir
güvenlik gücü kurmaya niyetlenince bu gücün eðitimi ve kurulmasý için pek
çok yabancý þirket Suudi hükümetine baþvurdu.
Orta Doðu ile dikkat çekici ancak pek gündemde yer almayan bir geliþme de Körfez Ýþbirliði Konseyi(GCC41) ülkelerinin gittikçe hýzlý
bir þekilde NATO ile baðlarý olan bir askeri ittifak oluþturma gayreti içine girmeleridir. Bahreyn, Kuveyt, Umman, Katar, Suudi Arabistan
ve Birleþik Arap Emirlikleri; Ýran’ý en öncelikli
dýþ tehdit, El-Kaide’yi de iç istikrarsýzlýklarýna
yönelik en önemli tehlike kaynaðý olarak görmekteler. Bu nedenle GCC ülkeleri Ocak
2008’in son haftasýnda NATO ile iliþkili bir askeri ittifak kurmaya karar verdiler. Sadece Ýran’a
daha yakýn olan Umman’ýn durumu belirsizdir.
Ýlk plânlamaya göre birlikler kendi ülkelerinde
kalacaklar ancak müþterek karargâh Riyad’ta olacaktýr.42 Oluþturulacak yeni
karargâhlarýn bir kriz anýnda bölgenin güvenlik garantörü olan ABD kuvvetleri için temas noktasý olmasý öngörülmektedir. Bahreyn, Kuveyt ve
Katar'da halen önemli miktarda Amerikan askeri bulunmaktadýr. GCC ülkelerinin her biri ordularýný modernize etmekle meþgul olmaktadýr. NATO
modeli kuvvet geliþtirme hedefi olan ülkeler için ABD 20 milyar dolarlýk bir
silah satýþ programý önerdi.
Orta Doðu ile dikkat çekici ancak pek gündemde yer almayan bir geliþme de Körfez Ýþbirliði
Konseyi (GCC) ülkelerinin gittikçe hýzlý bir þekilde NATO ile baðlarý
olan bir askeri ittifak oluþturma gayreti içine
girmeleridir.
21 nci yüzyýlýn ilk çeyreðinde hegemonya mücadelesi Batý ve Doðu
merkezli iki dünya arasýnda baþta Avrasya coðrafyasý odaklý olmak üzere küresel bir rekabete girmektedir. 2025-2030 yýllarýnda Çin+Hindistan+Rusya ekonomisinin ABD+AB ekonomisinden daha büyük olup
olamayacaðý gelecekte cevap bekleyen en önemli stratejik trend olarak önümüzde durmaktadýr. ABD ve AB mevcut dengelerin devamý için direnirken
41
42
GCC: Gulf Cooperation Council.
Defense News. GCC Emulating NATO. (Editorial). (Feb 4, 2008), 20.
[146]
2 1 . Y Ü Z Y I L Te m m u z / A ð u s t o s / E y l ü l 2 0 0 8
Jeopolitik Ve Ýstihbarat Savaþlarý
Çin ve Rusya, Hindistan ile birlikte Asya’da deðiþimi yönlendirmektedir.
Nitekim Çin’in askeri büyümesi ve yayýlmacý niyetleri Japonya’nýn pasifizmine son verdi ve Japonya’dan korkan Güney Kore’yi de hareketlendirdi.
Orta Doðu kendi suyunda kaynamaya devam ederken dikkatler özellikle
Güneyasya’ya çevrilmiþtir. Bu rekabet ve muhtemel çatýþma ortamý Ýslam
ve Türk dünyasý ülkelerinin arada kalacaðý olasý bir uygarlýklar savaþý içinde
yeni parametreler ve fýrsatlar doðurabilir. Türkiye, bu yeni güvenlik ortamýndaki çýkarlarýna ve muhtemel rollerine uygun bir güç projeksiyonunu
hazýrlamak ve bu kapsamda gerekli düþünsel ve kurumsal alt yapýsýný geliþtirmek konusunda geç kalmamalýdýr. Yapýlmasý gereken her zamankinden
daha çok büyük düþünmek ve dýþ politikada istihbaratý tüm fonksiyonlarý ile
bu düþüncenin pratiðine yerleþtirmektir.
KAYNAKÇA
Agence France Presse. Amerikan Ýstihbaratýnýn Yeni Stratejisi Demokrasiyi
Güçlendirmek, (Oct 28, 2005).
Barger, Deborah G. Toward A Revolution in Intelligence Affairs. Rand
Publications, (Arlington/VA, 2005), 17.
Borger, Julian. Bush: CIA Must Grow By % 50, The Guardian, (04 Dec 2004).
Clarck, Colin. Create Intelligence Interpol for U.S., Allies. Defense News.
(August 9, 2004), 21.
Cordesman, Anthony H., A.Burke, Arleigh. Intelligence Reform As A SelfInflicted Wound, Center For Staretgic And International Studies(CSIS),
(Washington DC, Sep 2004).
Darling, Daniel. Can France Shape a 'Hard-Core' EU Defense? Defense
News. (Apr 21, 2008), 21.
Defense News. When Secrecy Hurts Security. (Dec 13, 2004), 12.
Defense News. Interview with Maj.Gen. Craig Koziol. (June 26, 2006), 46.
Defense News. GCC Emulating NATO. (Editorial). (Feb 4, 2008), 20.
Defense News. Increase Pace of Change. (Editorial). (April, 28, 2008), 36.
Fedyaþin, Andrey. Yeni Avrupa Rusya'ya Karþý. Cumhuriyet Gazetesi. (02
Haziran 2008), 10. Rus Resmi Haber Ajansý RIA Novosti, 27 Mayýs 2008.
Goodby, James Welsbrode, Kenneth. Limit the Pentagon's Takeover of CIA.
Defense News. (June 5, 2006), 21.
Holland, Jesse J. Senate OKs Intelligence Reorganization, Associated Press,
(12 Dec 2004).
2 1 . Y Ü Z Y I L Te m m u z / A ð u s t o s / E y l ü l 2 0 0 8
[147]
Yrd.Doç.Dr.Sait YILMAZ
Haris, Jeffrey. Intel Restructuring. Defense News. (Dec 13, 2004), 29.
Mihnick, Wendell. China's 'Fist Units' Modernize, But Face Constraints.
Defense News. (May 19, 2008), 14.
Osborn, Kris. U.S. Army Taps Cultural Intelligence. Defense News. (April 7,
2008), 42.
Peria, Charles V. A Misguided National Intelligence Strategy. Defense News.
(Nov 14, 2005), 37.
Shorrock, Tim. Revisiting Intelligence Reform Foreign Policy In Focus.
December 6, 2007, http://www.fpif.org/fpiftxt/4795
Smith, Marcia S. U.S. Space Programs: Civilian, Military, and Commercial,
CRS Issue Brief For Congress, (May 24, 2005).
The Washington Times: National Space-Control Policy, 04 March 05.
Tigner, Boks. Intel Needs More Thinking, Less Hardware, EDA Official
Says. Defense News. (April 10, 2006), 6.
Tran, Pierre. In Space, France Seeks Independence From U.S. Capabilities.
Defense News. (July 19, 2004), 34.
Türker, Doðan. Büyük Tasfiye Operasyonu, Amerikan Derin Devleti. ALFA
Yayýnlarý, (Ýstanbul, 2
Ülsever, Cüneyt. ABD'nin Yeni Savunma Bakaný, Hürriyet Gazetesi, (15
Kasým 2006), 24.
Youroukov, Plamen. New Russian Imperialists Wield Energy Weapon.
Defense News. (April 12, 2008), 37.
Web Siteleri:
http://www.avisa.eu/our_advice
http://www.syngress.com/book_catalog/341_INS_THRT/sample.pdf
[148]
2 1 . Y Ü Z Y I L Te m m u z / A ð u s t o s / E y l ü l 2 0 0 8