gündoğdu, k.s., demir, a.o., akkaya aslan, ş.t.

GO LETLERIN BAZI HIDROLOJIK ANALIZLERININ
COGRAFIBILGISISTEMI(CBS) ORTAMINDA YAPILMA OLANAKLARI
*
Kemal S. GU NDOGDU
*
Ali Osman DEMIR
S. Tu lin AKKAYA ASLAN
**
O ZET
U lkemizde son yöllarda golet yapömö konusunda onemli gelismeler sag lanmöstör. Yapölan on envanter
c alösmalaröna gore u lkemizde 10 000 adet goletin yapölabilirlig inin ortaya c ökmös olmasö, onu mu zdeki yöllarda golet
yapömönön u lkemiz ekonomisine sag layabileceg i katkönön onemini daha da artörmaktadör.
Goletlerin planlanmasönda karsölasölan sorunlarön basönda; havza su ve sediment verimleri ile taskön
debilerinin istenilen dog rulukta tahminlenememis olmasö gelmektedir. Bunun ana nedeni, anölan yapölarön tesis
edildig i derelerin c og unda aköm rasatlarönön yapölmamasödör. Dolayösöyla planlamanön aköm rasatlaröna bag lö olarak
yapölmamasö belli olc u de hata payönö kabullenmeyi gerektirmektedir. Aköm rasatlarö bulunmayan dereler u zerine
tesis edilen goletlerin mu hendislik hidrolojisi analizlerinde c og u kez havza karakteristiklerini ve iklim verilerini esas
alan yontemlerin kullanölmasö kac önölmaz olmaktadör. Bu bakömdan geriye sadece, bu yontemlerde kullanölan
verilerin dog ru bir bic imde belirlenmesi ve analiz edilmesi kalmaktadör.
Bu c alösmada; Cog rafi Bilgi Sistemi(CBS) ortamönda, ku c u k havzalarön bazö fiziksel ve hidrolojik
karakteristiklerinin belirlenmesi amac lanmöstör. Bu kapsamda, havza fiziksel ozellikleri ile drenaj yog unlug u ve
hidrolojik toprak ortu numarasögibi hidrolojik karakteristikler belirlenmistir.
THE POSSIBILITIES OF HYDROLOGICAL ANALYSIS DATA OF SMALL WATERSHEDS
USING GEOGRAPHICAL INFORMATION SYSTEM(GIS)
ABSTRACT
In Turkey, important developments have been observed about the construction of small earth dams in
recent years. According to the first inventory studies, it has been determined that 10 000 small dams could be
constructed in the Country. Therefore, small dam constructions would increase the contribution to the national
economy.
Main problem in the planning of small dams is the estimation of water and sediment yield of watershed
inaccurately. Because of these river basins are ungauged, planning will be made with error to some extent. In
those conditions, the hydrologic analysis of small watershed has been made using some physical characteristics
and meteorological data of watersheds.
In this study, it is aimed at the determination of some physical and hydrological characteristics of small
watersheds using Geographical Information Systems(GIS). In this context, drainage density and hydrologic soilcover complexes number were determined as well as physical characteristics.
GIRIS
Yag ös rejimindeki du zensizliklerin taröm sektoru nde yarattög ö olumsuzluklarö giderme yolunda,
bitkilerin gereksinim duydug u donemde gerektig i kadar suyun tarömda kullanölmasönö sag lamak
amacöyla su rdu ru len golet yapöm c alösmalaröu lkemizde son yöllarda onemli ilerlemeler kaydetmistir.
Yapölan on envanter c alösmalaröna gore yurdumuzda 10 000 goletin yapölabilirlig inin ortaya
c öktög öbelirtilmektedir(Kasap, 1988). O nu mu zdeki yöllarda, golet yapömlarönön sulu taröma ve dolayösöyla
ekonomiye sag layabileceg i katkönön daha da artacag ö du su nu lmektedir. Sadece Koy Hizmetleri Genel
Mu du rlu g u (KHGM), kurulus yasasönön kendisine verdig i yetkiye dayanarak 2000 yölö sonuna kadar
128 621 hektar araziyi sulamak amacöyla 576 sulama ve toplam 7 391 743 bu yu kbas ve ku c u kbas
hayvana ic me suyu sag lamak amacöyla 2 593 hayvan ic me suyu goletinin yapömönö tamamlamöstör
(Anonim, 2001).
Golet tanömö ic erisine, kret yu kseklig i 15 m, govde hacmi 500 000 m’ ve depolama kapasitesi
5 000 000 m’–e kadar olan ku c u k barajlar girmektedir. Ancak, bu tanömdaki sönörlar rijit olmayöp
elastikidir ve kosullara bag löolarak deg ismektedir(Kasap, 1988).
Daha c ok yukarö ku c u k havzalarda kuru ya da daimi akösa sahip dereler u zerine kurulan
goletler, toprak erozyonunu azaltmak, taskön ve sel sularönön zararlarönö onlemek, hayvanlara ic me
suyu ve bitkilere sulama suyu sag lamak, balök yetistirmek ve rekreasyon amac laröyla insa edilmektedir.
Goletlerin planlanmasönda; havza su ve sediment verimleri ile taskön debilerinin istenilen
dog rulukta tahminlenmesi, projenin etkinlig i ac ösöndan en basta gelen onemli islerdendir. Aslönda, golet
*
Doc .Dr., Uludag U niversitesi Ziraat Faku ltesi, Tarömsal Yapölar ve Sulama Bolu mu , Goru kle - BURSA
Ars.Gor.,Uludag U niversitesi Ziraat Faku ltesi, Tarömsal Yapölar ve Sulama Bolu mu ,Goru kleÇBURSA
**
PDF created with FinePrint pdfFactory trial version http://www.fineprint.com
depolama ve dolu savak kapasiteleri ile golet ekonomik omru nu n dog ru bir bic imde belirlenmesi
dog rudan sozu edilen bu verilerin dog rulug una bag lödör.
Goletlerin tesis edildig i akarsularön c og unda aköm rasatlarö yapölmamaktadör. Planlamanön
aköm rasatlaröna bag lö olarak yapölamamasö nedeniyle, belli olc u de hata payönö kabullenmek
gerekmektedir. Nitekim, basta KHGM olmak u zere dig er yatörömcö kamu kuruluslarönön farklö cog rafi
bolgelerdeki su toplama havzalarönda uyguladöklarö projelerin etu t asamasöndan itibaren kullandöklarö
ampirik yontemlerin u lkemiz kosullaröna uygunlug unun su rekli tartösma konusu oldug u, bunlarön havza
bazönda yapölacak arastörmalarla Tu rkiye ic in gerc ek deg erlerinin bulunmasö gerektig i
vurgulanmaktadör. Ancak, bunun ic in her ku c u k havzada yöllarca rasat yapmanön olanaksöz oldug u,
temsili havzalarda yapölan arastörmalarda elde edilecek sonuc larön havza benzesim kriterleri
dog rultusunda rasat yapölamayan havzalara aktarölmasönön daha pratik ve ekonomik olacag ö
belirtilmektedir(Sevinc ve ark., 2000).
Aköm rasatlarö bulunmayan ve benzesim kriterlerine gore rasat aktarölmasö yapölamayan
havzalardaki akarsular u zerinde golet yapölmasösoz konusu oldug unda ise; hidrolojik analizlerin, anölan
havzalarön bazö fiziksel ve hidrolojik karakteristikleri ile iklim verilerini esas alan ampirik ve sentetik
yontemlerle yapölmasökac önölmaz olmaktadör.
Bu c alösmada, ku c u k golet havzalarönön yukaröda sozu edilen hidrolojik analizleri ic in gerekli
olan bazö fiziksel ve hidrolojik karakteristiklerin Cog rafi Bilgi Sistemi(Arc/Info Ver 7.1.2.) ortamönda
belirlenmesi hedeflenmistir. Oldukc a dog ru ve c abuk sonuc lar veren bu yontemin kullanölmasönda esas
amac , gelecekte daha kapsamlöolarak ele alönmasö du su nu len ku c u k havzalarön mu hendislik hidrolojisi
analizlerine bir on hazörlök yapmaktör. Bu kapsamda, havza fiziksel ozellikleri ile drenaj yog unlug u ve
hidrolojik toprak ortu numarasögibi havza hidrolojik karakteristikleri ornek bir havza ic in belirlenmistir.
MATERYAL VE YO NTEM
MATERYAL
C alösmada materyal olarak, Bursa-Karacabey-Inkaya Goleti su toplama havzasönön 1/25 000
olc ekli topografik(S ekil 1.) ve 1/100 000 olc ekli toprak haritasö kullanölmöstör. Toplam alanö 10,8 km‘
olan bu havza ic in, topografik ve toprak haritasö dösönda gerekli olan dig er bilgiler, daha once
hazörlanan Mu hendislik Hidrolojisi Planlama Raporu–ndan alönmöstör(Anonim, 1987).
C alösmaya iliskin yazölömlar Cog rafi Bilgi Sistemi ortamönda Arc Macro programlama dilinde
hazörlanmöstör. Yukaröda sozu edilen haritalar ise, Vidar TruScan A0 Scanner kullanölarak tarandöktan
sonra Arc/Info programönön Arcedit modu lu ile ekranda sayösallastörölmöstör.
Havza Sönörö
Su Yollarö
Go l Aynasö
Tesviye Egrileri
Sekil 1. Havza topografik ve su yollarşharitasş
PDF created with FinePrint pdfFactory trial version http://www.fineprint.com
YO NTEM
Sayşsallastşrma Islemleri
C alösmaya sayösallastörma islemi ile baslanmöstör. Ilk asamada havzanön topografik haritasö,
daha sonra ise toprak haritasö sayösallastörölmöstör. Sayösallastörma ile her tesviye eg risi tanömlandöktan
sonra, bu eg rilerin yu kseklik deg erleri, Arcedit modu lu kullanölarak, oz nitelik tablosuna Spot adö
altönda kaydedilmistir. Havza ana akarsu kolu ise farklö bir kapsamda sayösallastörölmöstör. Daha sonra
Arc/Info Topogrid komutu ile havza alanönön 30 x 30 m. boyutlarönda hu crelerden(piksel) olusan Grid
Modeli olusturulmustur(Anonim, 1992a; Anonim, 1992b). Olusturulan bu modelde her bir hu cre arazi
kot deg erlerini
ic ermekte ve istenirse arazi bu deg erler kullanölarak 3 boyutlu olarak
gosterilebilmektedir. Ayröca piksel kot deg erlerine farklö renkler verilerek arazinin topografik durumu
goru ntu lenebilmektedir. Son asamada grid modeli kullanölarak 5 m. aralöklarla havzanön yeni bir tesviye
eg rili haritasöelde edilmistir.
Toprak haritasönön sayösallastörölmasönda ise, sadece toprak sönöflaröna iliskin sönörlar
tanömlanmöstör.
Havza Fiziksel O zelliklerinin Belirlenmesi
Havzanön fiziksel ozellikleri kapsamönda; havza alan, c evre uzunlug u, maksimum, minimum ve
ortalama yu kseklikleri, yoney, ortalama eg im, ag örlök merkezinin ana su yolundaki izdu su mu nden havza
c ökösöna kadar olan uzaklök ve ana su yolu eg imi gibi karakteristikler belirlenmistir.
Havza Alanşve C evresi: Cog rafi bilgi sisteminde golet havzasönön sönörönön belirlenmesi ic in,
oncelikle su akös yonleri proje alanö ic in daha once olusturulan grid modeli u zerinde Flowdirection
komutu ile belirlenmistir. Hesaplanan su akös yonleri ve golet c ökös ag zönön koordinatö girildikten sonra
Watershed grid komutu kullanölarak havza sönörö bulunmustur. Bulunan havza sönörö c izgisel olarak
gostermek ic in Gridpoly komutu ile bu havza sönörö poligon ozellikli bir kapsama(Coverage)
donu stu ru lmu stu r. Bu kapsamön oz nitelik tablosunda havza alanö ve c evresine iliskin bilgiler otomatik
olarak hesaplanmaktadör.
Havza Maksimum, Minimum ve Ortalama Yu ksekligi: Havza su ayröm c izgisi u zerindeki en
yu ksek noktanön yu kseklig i havzanön maksimum yu kseklig ini, havza c ökös noktasönda proje kesitindeki
talveg kotu ise, minimum yu kseklig ini vermektedir(Tu rkyölmaz, 1996). Havza ortalama yu kseklig i u c
sekilde bulunmaktadör.
Birincisinde, havzanön maksimum ve minimum yu kseklikleri toplanarak ikiye bolu nmektedir.
Bu yontemde formu le veri u retimi ic in golet havzasönön sönörönda bulunan noktalarön yu ksekliklerini
bulmak amacöyla grid modu lu nde c alösölörken LineGrid komutu kullanölmös, boylece havza su ayröm
c izgisi u zerindeki tu m noktalarön Grid formuna aktarölmasösag lanmöstör. Buradan havza su ayröm c izgisi
u zerindeki en bu yu k yu kseklik deg erine sahip olan pikselin deg eri hesaplatölmös ve formu le
konulmustur. C ökös noktasöndaki yu kseklik deg eri aynöbic imde elde edilmistir.
Ikincisinde ise, asag ödaki ampirik esitlik kullanölmaktadör(Tu rkyölmaz, 1996).
H ort = 0,435( H o − H p ) /(log H o − log H p )
Burada; H o su ayröm c izgisi u zerindeki en bu yu k yu kseklik, H p havza c ökös noktasöndaki
yu kseklik(talveg kotu) ve H ort havza ortalama yu kseklig idir. Bu yontemde H o ve H p deg erleri 1.
yontemdeki gibi bulunmus ve elde edilen deg erlerin formu lde yerine konulmasöile havza ortalama kotu
hesaplanmöstör.
U c u ncu yontemde ise, alan yu kseklik eg risi(hipsometrik eg ri) yardömöyla su toplama
havzasönön medyan yu kseklig i olarak ta bilinen yaröalan yu kseklig i bulunmaktadör.
Hipsometrik eg risinin bulunmasö ic in, oncelikle su toplama havzasönön topografik haritasö
u zerinde her tesviye eg risinin arasönda kalan alan olc u lu r ve bunlarön birikimli deg erlerinin toplam alana
gore yu zdesi hesaplanör. Daha sonra bulunan bu yu zde deg erlerine karsölök tesviye eg rilerinin
yu kseklikleri aritmetik koordinatla noktalanarak hipsometrik eg ri elde edilir(Okman, 1994). Eg ri
u zerinde, havza alanönön % 50 °sine karsölök gelen yu kseklig e ortalama(medyan) yu kseklik denir(S ekil
2.). Burada havza sönörlarö ic erisindeki Grid piksellerinin yu kseklik deg erleri ele alönmöstör. En du su k
kota sahip olan pikselden baslayarak kendisinden daha yu ksek olan piksellerin alanlarö toplattörölarak
toplam alana oranö bulunup 100 ile c arpölmös ve alansal yu zde deg erleri bulunmustur. Tu m kot
deg erleri ic in bu islem tekrarlanarak tu m alandaki piksel yu kseklik dag ölömlarö yu zde olarak elde
edilmistir. Bulunan bu deg erlerden %50 deg erine karsölök gelen deg ere karsölök gelen yu kseklik deg eri
havza ortalama yu kseklig i olarak bulunmustur.
PDF created with FinePrint pdfFactory trial version http://www.fineprint.com
HIPSOMETRIK EGRI
301.000
Yu kseklik (m)
251.000
201.000
151.000
101.000
51.000
0
20
40
60
80
100
Degisik yu ksekliklerin u zerindeki alan (%)
Sekil 2. Hipsometrik egri
Havza Yoneyi: Dikdortgen kabul edilebilen havzalarda yoney maksimum yu kseklikten
minimum yu kseklig e olan yon olarak alönör. Ana su yolunun c izdig i eg ri yoneyden 45 –den fazla ac ö
yapöyorsa, tek bir yoney deg eri vermek yerine bilesen yonler verilmektedir(Tu rkyölmaz, 1996). Bu
islemin bilgisayarla yapölabilmesi ic in havzanön grid formu kullanölmöstör. Tu m havza ic in bakö haritasö
elde etmek ic in Griddirection komutu kullanölmöstör.
Havza Ortalama Egimi: Bir su toplama havzasönön ortalama eg imi asag ödaki formu lle
hesaplanmaktadör(Tu rkyölmaz, 1996).
N∑M
) × 100
A
Burada; N iki tesviye eg risi arasöndaki kot farkö(m), ΣM tesviye eg rilerinin toplam
uzunlug u(m)–dur. Havzanön eg imi arttökc a birim alandan gelen maksimum debinin arttög ö goru lu r.
Havza ortalama eg imini bulmak ic in golet havzasönön ic erisinde kalan tesviye eg rilerinin toplam
uzunlug u tesviye eg rileri kapsamön oz nitelik tablosundaki deg erler kullanölarak buldurulmustur. Bu
asama da Arc Macro programlama dili ile bir dongu olusturulmustur. Boylece tu m tesviye eg rilerinin
toplam uzunlug u bulunmus ve formu lde dig er deg erlerle beraber isleme alönmöstör.
S =(
Ana Su Yolu Egimi: Taskön hesaplarönda esas dikkate alönan eg im; havza ana su yolu
eg imidir. Bu karakteristik iki sekilde belirlenir.
Birincisinde, havza maksimum yu kseklig inden minimum yu kseklik c ökarölarak elde edilen
deg er ana su yolu uzunlug una bolu nu r.
Ikinci yontemle bulunan eg im ise Harmonik Eg im olarak adlandörölör.
Harmonik eg imin bulunmasönda oncelikle su yolu on esit parc aya bolu nmu stu r. Bundan sonra
SurfaceProfile komutu ile golet havzasö ana dere yatag ö boyunca belirtilen aralöklarla kot deg erleri
bulunup bir info dosyasöna otomatik olarak aktarölmöstör. Kot farkö(H), yatay mesafe(L) ve Si deg erleri
info tablosundaki baslangöca uzaklök ve kot deg erlerinden yararlanarak bulunmustur. Bulunan bu
deg erlerle olusturulan c izelge (C izelge 1.) aracölög ö ile de ana su yolunun harmonik eg imi
hesaplanmöstör.
Havza Agşrlşk Merkezinin Proje Kesitine Uzaklşgş(Lc): Bu parametre, Snider Sentetik Birim
Hidrograf elemanlarönön elde edilmesinde kullanölmaktadör(Snider, 1972). Havza ag örlök merkezinin ana
su yolu u zerindeki izdu su mu nden havza c ökösöna kadar olan uzaklök olarak tanömlanan Lc deg erini
bulmak ic in oncelikle havzanön ag örlök merkezi Centroidlabels komutu ile bulunmus ve bu noktadan ana
su yoluna dik inilerek dik ayag önön bulundug u noktanön koordinatö hesaplanmöstör. Bu nokta ile havza
c ökösö arasöndaki mesafenin bulunmasönda ise Selectpath komutu kullanölmöstör. Bu komut ile tu m hat
boyunca sec ilen tu m körök hatlarön uzunluklarötoplatölarak toplam uzunluk hesaplanmöstör.
PDF created with FinePrint pdfFactory trial version http://www.fineprint.com
C izelge 1. Harmonik Egimin Belirlenmesi
S. No
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Toplam
Kot
137.616 - 132.244
132.244 - 121.813
121.813 - 112.774
112.774 - 104.819
104.819 - 96.459
96.459 - 89.432
89.432 - 80.561
80.561 - 73.294
73.294 - 68.052
68.052 - 51.878
Kot Farkş(h)
5.3700
10.4300
9.0300
7.9500
8.3600
7.0200
8.8700
7.2600
5.2400
16.1700
85.7000
L(m)
634
634
634
634
634
634
634
634
634
630.185
Si = h / L
0.0085
0.0165
0.0142
0.0125
0.0132
0.0111
0.0140
0.0115
0.0083
0.0257
1/2
( S i)
0.0920
0.1283
0.1193
0.1120
0.1148
0.1052
0.1183
0.1070
0.0909
0.1602
1/2
1 / ( S i)
10.8657
7.7966
8.3791
8.9303
8.7085
9.5032
8.4542
9.3450
10.9996
6.2428
93.302
2




2
10 
 10 
S=
=
 = 0.0126 ≅ 0.013
 1 
 93.302 


S
 i 
Havza Hidrolojik Karakteristikleri
Drenaj Yogunlugu: Bir su toplama havzasö ic in drenaj sebekesi, ana su yolunun aldög ö bu tu n
kanallarön meydana getirdig i akarsu sebekesidir. Drenaj yog unlug u, birim alana du sen akarsu uzunlug u
olarak tanömlanmaktadör(Bayazöt, 1982). Drenaj yog unlug unun hesaplanmasönda havza alanöile birlikte
toplam su yollarö uzunlug unun da bilinmesi gerekmektedir. Toplam su yollarö uzunlug u havza
ic erisindeki tu m su yollarönön uzunluklarö ic in olusturulan bir bilgisayar dongu su ile otomatik olarak
hesaplanmöstör.
Hidrolojik Toprak O rtu Numarasş: Yag öslardan dog rudan yu zey akösa gec en miktarön
belirlenmesinde en c ok kullanölan yontemlerden birisi de ABD Toprak Koruma Servisi(SCS)
Yontemi–dir. Bu yontem, ABD–nin birc ok yerinde tarömsal havzalarda kaydedilen c ok yöllök akös verilerine
dayanarak gelistirilmistir(Mockus, 1972; Schwab ve ark., 1993). Soz konusu yontemde kullanölan ve
yontemin esasönöolusturan en onemli parametrelerden birisi hidrolojik toprak ortu numarasödör. Bu sayö;
hidrolojik toprak grubu, arazi kullanömö ve bitki ortu su nu n bir bilesimi olan hidrolojik toprak-ortu
kompleksini ifade etmektedir(Mockus, 1969).
Hidrolojik toprak-ortu numarasö, su toplama havzasöndaki bitki ve toprak ortu su ile arazi
kullanöm durumunun yu zey akösa etkisini deneysel olarak yansötan yag ös-akös bag öntösö eg rileri ve
c izelgeleri yardömöyla belirlenmektedir. O ncelikle sayösallastörölan 1/100 000 olc ekli toprak etu t haritasö
ile ile golet havzasönön sönörlarönö ic eren kapsamön c aköstörölmasö ve golet havzasö ic erisinde kalan
toprak haritasönön kesilip ayrö bir kapsama aktarölmasö gerekmektedir. Bu amac la Arc ortamönda Clip
komutu kullanölmakta ve iki kapsam kesistirilerek istenen alan ayrö bir poligon ozellikli kapsama
aktarölmaktadör. Olusturulan bu kapsam kullanölarak her bir farklö toprak tipine karsölök gelen alanda
arazilere yapölan islem ve uygulama sr=muntazam söralö, c= tesviye eg rilerine paralel, t=teraslanmös,
ct=tesviye eg rilerine paralel ve teraslanmamös sec eneklerinden biri sec ilerek bilgisayar taraföndan
hidrolojik toprak grup numarasöatanabilmektedir.
Yapölan bu c alösmadaki tu m hesaplamalar S ekil 3.–de verilen ekran formlarö ile
du zenlenmistir(Anonim, 1994).
PDF created with FinePrint pdfFactory trial version http://www.fineprint.com
S ekil 3. Havza hesaplamalarşna iliskin ekran formlarş
ARASTIRMA SONUC LARI VE TARTISMA
Ele alönan ornek havza ic in CBS ortamönda belirlenen havza karakteristikleri ile aynö havza
ic in daha once KHGM–nce belirlenen havza karakteristikleri C izelge 2.–de verilmistir. CBS ortamönda
sayösallastörma islemi ve gerekli yazölömlar hazörlandöktan sonra, soz konusu karakteristiklerin
belirlenmesi oldukc a kösa bir zaman ic erisinde gerc eklestirilebilmektedir.
C izelge 2. Havza Karakteristiklerine Iliskin Analiz Sonuclarşnşn Karsşlastşrşlmasş
Havza Karakteristikleri
2
Havza Alanö(km )
Havza c evre uzunlug u(m)
Havza minimum yu kseklig i(m)
Havza maksimum yu kseklig i(m)
Havza ortalama yu kseklig i(m)
Aritmetik ortalama :
Amprik yontem :
Hipsometrik eg ri :
Havza yoneyi
Ana su yolu uzunlug u(m)
Havza ortalama eg imi(%)
Ana su yolu eg imi(%)
Harmonik eg im (%)
Lc(m)
2
Drenaj Yog unlug u(m/km )
Hidrolojik toprak ortu numarasö
Daha once belirlenen
10.8
14250
50.77
286.00
CBS Ortamşnda belirlenen
11.47
15722.63
51.48
265.73
168.40
Kuzey-batö, gu ney-dog u
5500
0.015
0.014
2875
83
158.60
56.78
125.32
Kuzey-batö, gu ney Çdog u
6336.19
8.92
0.013
0.013
3021
1645
80.37
C izelge 2–de goru leceg i gibi, havza karakteristiklerinin daha once belirlenen deg erleri ile CBS
ortamönda belirlenen deg erler karsölastöröldög önda, bazölarönön c ok yakön sonuc lar verdig i, bazölarönön ise
2
biraz farklö oldug u goru lmektedir. O rneg in, havza alanö daha once belirlenen yontemde 10.8 km iken,
PDF created with FinePrint pdfFactory trial version http://www.fineprint.com
2
CBS ortamönda 11.47 km olarak bulunmustur. Aradaki farkön, daha once planimetre ile yapölan alan
olc u mu nden ve CBS ortamönda yapölan sayösallastörma islemlerindeki hatalardan kaynaklandög ö
du su nu lmektedir. Ayröca, yontemde de belirtildig i gibi arazinin 30 x 30 m. boyutlarönda olusturulmus
Grid Modeli u zerinden elde edilmistir. Bu boyuttaki piksellerle yapölan islemler alan ve c evre
hesaplamalarönön hassasiyetini azaltacaktör. Ancak, daha ku c u k boyutlu piksellerle yapölacak c alösmalar
ise, bilgisayar hafözasönda daha fazla bir alanön kaplanmasöna ve c alösma hözönön du smesine neden
olacaktör. Havza c evre uzunluklarö arasöndaki farklölök ise(yaklasök 1473 m), yukarödaki alanlarön
farklölöklaröndan kaynaklanmaktadör.
Havza yoneyleri aynö bulunmustur. Havza ana su yolu uzunluklarö arasöndaki fark ise 836
m–dir. Bu fark olc u mdeki yontem farklölög öndan olup, CBS ortamönda bulunan deg erin gerc eg i
yansöttög ö(daha dog ru oldug u) du su nu lmektedir.
Harmonik eg im ve Lc deg erleri oldukc a yakön sonuc lardör. Drenaj yog unlug u onceki projede
2
hesaplanmamös olup CBS ortamönda 1645 m/km –bulunmustur.
Hidrolojik ortu numaralarö biraz farklö bulunmakla birlikte, aradaki fark yu zey akös
deg erlendirmelerinde c ok fazla deg isiklig e neden olmayacaktör. O rtu numaralaröndaki bu farklölök havza
alanlaröarasöndaki farklölöktan ileri gelmektedir.
C alösmanön farklö ozellikler ic eren yeter sayöda havzada yapölmasö gerekmektedir. Ayröca, bu
c alösmanön yu ksek c ozu nu rlu lu kte hazörlanan standart Sayösal Yu kseklik Modelleri(DEM) u zerinde de
yapölarak, sonuc larön karsölastörölmasö daha dog ru olacaktör. Aslönda bu c alösma, ileride soz konusu bu
tu r modellerin kullanömöna yonelik olarak yapölmöstör.
KAYNAKLAR
Anonim, 1987. Bursa-Karacabey-Inkaya Goleti Mu hendislik Hidrolojisi(Proje) Planlama Raporu, T.C. Taröm Orman
ve Koyisleri Bakanlög öKoy Hizmetleri Genel Mu du rlu g u , Ankara.
Anonim, 1992a, Grid Commands Refernces, Arc/Info User–s Guide, Environmental Systems Research
Institute(ESRI), Inc., USA.
Anonim, 1992b, Cell-based Modelling with Grid, , Arc/Info User–s Guide, Environmental Systems Research
Institute(ESRI), Inc., USA.
Anonim, 1994, Arc Macro Language, Self Study Workbook, Environmental Systems Research Institute(ESRI), Inc.,
USA.
Anonim, 2001. Hizmet Uygulamalarö Genel Envanteri, Koy Hizmetleri Genel Mu du rlu g u , APK Dairesi Baskanlög ö,
Ankara.
Bayazöt, M., 1982. Hidroloji, ITU ku tu phanesi, Sayö: 1229, U c u ncu baskö, Teknik U niversite matbaasö, Istanbul.
Kasap, R., 1988. Golet Temel ve Govdelerinin Projelendirilmesi, T.C. Taröm Orman ve Koy Isleri Bakanlög ö,
Koy Hizmetleri Genel Mu du rlu g u , Ankara.
Kasap, R., 1988. Golet Temel ve Govdelerinin Projelendirilmesi , T.C.Taröm Orman ve Koy Isleri Bakanlög ö, Koy
Hizmetleri Genel Mu du rlu g u , Ankara.
Mockus, V., 1969. Hydrologic Soil-Cover Complexes, Hydrology, Section 4, Chapter 9, National Engineering
Handbook, Natural Resources Conservation Service, United States Department of Agriculture.
Mockus, V., 1972. Estimation of Direct Runoff From Storm Rainfall, Hydrology, Section 4, Chapter 10, National
Engineering Handbook, Natural Resources Conservation Service, United States Department of Agriculture.
Okman, C., 1994. Hidroloji, Ankara U niversitesi Ziraat Faku ltesi, Yayön No: 1338, Ders Kitabö: 402, ISBN 975-482227-1, Ankara.
Schwab, G.O., Fangmeier, D.D., Elliot, W.J. and Frevert, R.K., 1993. Soil and Water Coservation Engineering.
Fourth Edition. John Wiley and Sons Inc., ISBN 0-471-57490-2, USA.
Sevinc , A.N., Aykanlö, N., Akbay, S ., Denli, O . ve Acar, C.O., 2000. Koy Hizmetleri Genel Mu du rlu g u Arastörma
Havzalarönön Hidrolojik Karakterleri Rehberi, Koy Hizmetleri Genel Mu du rlu g u A.P.K. Dairesi Baskanlög ö,
Toprak ve Su KaynaklaröArastörma S ubesi Mu du rlu g u , Yayön No: 113, Rehber No: 17, Menemen.
Snider, D., 1972. Hydrographs, Hydrology, Section 4, Chapter 16, National Engineering Handbook, Natural
Resources Conservation Service, United States Department of Agriculture.
Tu rkyölmaz, Y., 1996. Reservuar Hidrolojisi Seminer Notlarö, Koy Hizmetleri Genel Mu du rlu g u , Havza Islahö ve
Goletler Daire Baskanlög ö, Ankara.
PDF created with FinePrint pdfFactory trial version http://www.fineprint.com