Simenlik Gölü Ekosistemi (Ecosystem of the Lake Simenlik)

Simenlik Gölü Ekosistemi (Ecosystem of the Lake Simenlik)

Ankara Universitesi
Tiirkiye COgrafyasl
Arasnrma ve Uygulama Merkezi
Dergisi
Say16, 1997
AyrlbaslID
Simenlik Galii Ekosistemi (Ecosystem of
the Lake Simenlik)
Ar~.
Gar. Levent UNCU
ANKARA UNivERSiTEsi BASIMEVi - ANKARA1998
SiMENLiK GOLU EKOsisTEMi 1
(ECOSYSTEM OF THE LAKE
SiMENLiK)
Ar.)'. Gor.Levent UNCU*
ABSTRACT
The Lake Simenlik, situated in the NE of the Yesihrmak
Delta of the Karadeniz Region, is five kilometers away from the
NW direction of the district of Terme, in the province of Samsun.
The area of the Lake Simenlik is about 19 square kilometers with its
surrounding reedbeds and marshes.
The actual size of the lake is more than 75 % narrower
than the size shown on the map drawn by the General Command of
Mapping in 1945. However, the lake is still under effects of the
sedimentation process.
The average depth of the lake is 1.5-2 meters. The lake's
maximum depth does not exceed 5 meters. The level of the lake
shows alteration among the seasons and the years. The lake's water
level rises in winter and this results in an overflowing of the lake
water into the neighboring reedbeds-marshes and woodland.
The Lake Simenlik is the biggest lake on the Yesihrmak
Delta and it is separated by a large strip of sand from the Black Sea
in the form of a lagoon. The width of the strip of sand from the lake
to the sea shows variable measures from 30 to 300 meters.
Some parts of the strip of sand by the lake are covered by
shrubs, thickets and trees such as alder, elm and poplar. This part
of the strip of sand, together with the reedbeds-marshes and
woodlands around the Lake Simenlik, is one of the important
wetlands on the Northern Anatolian Coast.
This region exhibits an extraordinary ornitological richness
since it offers to birds tremendous opportunities for nesting, feeding
* AU. D.T.C.F.
Cografya Bolumu, 06100 Sihluye, ANKARA
Bu cahsma, Simenlik Golu ile birlikte onun bir parcasi olan Akgol ve bunlann
cevresindeki sazhk-batakhk ve ormanlik alanlan kapsamaktadir.
1
376
SiMENLIK GOLD EKOsisTEMl
siMENLIK (}(
and refuge. The Yesihrmak Delta is "Class B Wetland" according to
international criteria.
The Lake Simenlik is subject to the environmental
problems (pesticiding and fertilizing and the dreinage works) as the
other wetlands like in Turkey.
GiRiS
Simenlik Golu', Karadeniz Bolgesi'nin Orta Karadeniz
Bolumunde yeralan Yesihrmak Deltasi'run dogu yansmdaki Calti
Burnu'nun batisinda bulunmaktadir. Deltamn bu kesiminde denize
dogru belirgin bir crkmti olusturan Calti Burnu, bol miktarda
aluvyon tasiyan Terme Cayi'mn, deltarun bu kesimindeki eski
batakhk alanlan ve kismen de Simenlik Galii'nu doldurmasi
sonucunda meydana gelmistir (Sekil: 1).
Samsun'un Terme ilcesi simrlan icerisinde kalan Simenlik
Galii, ilce merkezinin 5 km. kuzeybatismda yer ahr. Cevresindeki
sazhk-batakhk alanlar ile birlikte 19 km. 2 yuzolcumune sahip olan
Simenlik Galii, Kizihrmak Deltasindaki Bahk Golu'nden sonra
Karadeniz Bolgesi'nin 2. buyuk golu durumundadir.
Yuzolcumu olarak yurdumuzdaki en buyuk deltalardan
birisi durumunda olan Yesihrmak Deltasi', birbirlerinden ozellikleri
bakurundan aynlan bircok parcanm birlesmesinden olusan buyuk bir
ekosistem meydana getirmektedir. Deltarun kara haline gecmis olan
kesimlerinden farkh olarak, kiyi yakmlanndaki henuz karalasmarrus
olan lagunlerin cevresinde tipik bir sulak alan ekosistemi gelisme
imkam bulmustur.
Yesihrmak Deltasi'nda, sulak alan ekosisteminin biyolojik
hayat acisindan en zengin oldugu yer, ayru zamanda deltarun en
buyuk lagunu durumunda olan Simenlik Galii ile cevresindeki
sazhk-batakhk ve ormanhk alanlardir.
2Turkiye golleri hakkmda daha onceki yillarda yapilrrus olan cahsrnalarda golun adi,
Semenlik Go1l1 olarak gecrnektedir (Lahn,1948, Inandik, 1957, 1965 ve Tuneel, 1975,
Hosgoren, 1994). Aynea Saracoglu (1962), gol icin Simenit, Karasu ve Arapsazi gibi
adlann da kullaruldigim belirtmektedir. Yore halki ise bugun iki parcaya aynlnus olan
golun, buyuk olan kismi icin Sernenlik, kucuk olan kisrru icin Akgol veya Aybeder aduu
kullanmaktadir. 1983 yilmda cizilmis olan 1/25.000 olcekli Turkiye haritasmda gol,
Simenlik Golu ile Akgol olarak adlandmlan iki parca halinde gosterilmistir.
2
3 Yesihrmak Deltasmm yuzolcurnu , Inandik' a gore 600 km dir.
N
z
w
o
11K GOLD EKOSisTEMi
stMENLiK GOLU EKOsisTEMl
377
~tland" according to
I
the environmental
inage works) as the
~
·.
t
Orta Karadeniz
yansmdaki <;altt
kesiminde denize
nu, bol miktarda
: kesimindeki eski
plO'nu doldurmasl
~de
kalan Simenlik
ahr. <;evresindeki
umune sahip olan
Golu'nden sonra
ir.
uyuk deltalardan
erinden ozellikleri
olusan buyuk bir
aline gecmis olan
~niiz karalasmame,
,kosistemi gelisme
I
isterninin biyolojik
ianda deltamn en
ile cevresindeo
alismalarda goWn adi,
1965 ve Tuneel, 1975,
irasu ve Arapsazi gibi
parcaya ayn1ml~ alan
;01 veyaAybeder admi
rkiye haritasmda gol,
erilmisnr,
N
en
z
.t:
w
~
~
o
a:::
:r::
:J
a:::
:J
Q
-J
:J
m
a:::
>­
w
Z
::J
Z
::J
-J
:0
o
~
'::i
z
w
~
en
SIMENLlK GOLD sxosisrrsc
si1v1ENLlK oor
Kuzey Anadolu kiyrlanmizdaki en onemli ornitolojik
alanlardan birisi durumunda olan bu sulak alan, biinyesinde bircok
bitki ve hayvan turunu banndirmaktadir.
Bun
tarafmdan d{
geliserek ger
dar yerinde
artarak 300
asmaktadrr. ~
tarafmdanya
baglant111 hal.
378
GOI Cevresinin Jeolojik ve Jeomorfolojik Ozellikleri
Yesihrmak Deltasi'nm bugunku delta duzlugu, Akdeniz'in
Flandrien transgresyonunun Karadeniz' deki karsilrgi olan Eski
Karadeniz (Pontus) safhasma gore tesekkul etmeye baslamis ve eski
deltaya ait depolardan da yararlanarak hizla gelismistir . Delta
duzlugunun kiyrya yakin olan kesiminde eski deniz girintilerinin
onunun kryi oklan ile kapatilmasi sonucunda olusmus olan, irili
ufakh bircok Iagun bulunmaktadir.
Deltada son yillarda yapilan cahsmalar (Erkal, 1993),
Yesihrmak'in ilk once bugunku deltarun kuzeydogusundan denize
dokuldugunu ve ilk deltasim burada olusturmaya basladigini
gostermektedir. Ancak, taskm karakterli bir akarsu olan
Yesihrmak'm, yatagim ve agziru sik sik degistirmesine bagh olarak
deltasmm kiyi kesiminde denizin girinti yaptrgi irili ufakh koylar
bulunmaktaydi . Bugun Simenlik Golu'nun bulundugu yerde de
buyuk bir girinti mevcuttu . Golyazi koyu yakmlannda yapilrms olan
sondajlarda rastlanan bazi denizel canli kavkisi iceren seviyeler
( -40 , - 100, -160 m. lerde) eskiden deltamn bu kesiminde bir koy
veya halic bulundugu gorusunu akla getirmektedir.
Yesihrmak, zamanla batiya dogru kayarak once kuzeyden
daha soma ise kuzeybatidan denize dokulmustur. Yesihrmak 'in
denize ulastirdigi kum boyutundaki malzemenin egemen akmti
yonuyle' bati-dogu dogrultusunda dagitilmasi ve kiyiya verev gelen
dalgalann da yardimiyla eski koylann onunde kiyi oklan tesekkul
etmeye baslanusnr. Simenlik Golu'nun bulundugu koyun onunu
kapatan kiyi oku da bu sekilde olusmustur. Cevresi aluvyonlarla
kaph ve oldukca yayvan, Sig bir canak seklinde olan bu olusum,
Izbirak (1977) tarafindan "delta canagr" olarak adlandmlmaktadir.
"lnandik (1957), Ciocardel' e dayanarak Kuzey Anadolu kiyilannda saatte ortal ama 0.5
den iz mili hizl a batidan doguya dogru hareket eden ve ilkbaharda azami siddetine ulasan
bir kiyi akmn snu n bulundugunu belirtmektedir.
KIyI
gostermektec
tutturulmamt
ve silt boyu
kadar olan t
uyumsuz 018.1
Bir
batakhk alar
geni~ledigi A
bulunmaktad
ruzgar yOI1
yansltmaktac
kumullarm Y
Bolge Mudi
sonucundak
Sim
cevreleyen,
duzluklerde
m.yi bulan,
depolar, e
gelmektedir
ill
kismt drer
bulunmakta
5 Atalay (1980
ta~lmaktadrr .
iK GOLU EKOsisTEMi
siMENLiK GOLU EKOsisTENll
onemli ornitolojik
bunyesinde bircok
Buradaki eski koyun onunu kapatan kiyr oku, Y esihrmak
tarafindan denize tasman malzemenin bol olmasr nedeniyle hizla
geliserek genis bir kumsal gorunumu kazanrrustir. Kiyi ok~~u~ en
dar yerinde 30 m. kadar olan genisligi doguya dogru gidildikce
artarak 300 m.yi bulmakta, Akgol'un dogusunda ise 1 km.yi
asmaktadir. Simenlik Golu, daha sonra kiyi oku uzerinde yore halki
tarafindan yapay olarak acilnus olan dar bir kanal aracihgi ile denizle
baglantih hale getirilmistir.
Kiyi
okunda
guncel
kumsal
cokelleri
yayihm
gostermektedir.
Bu cokeller,
beyaz,
gri-siyah renklerde,
tutturulmamis, iyi boylanmis, bol miktarda denizel kavki iceren kil
ve silt boyutunda kumlardan olusmaktadir. Kalmligi birkac metre
kadar olan bu depolar, eski kumsal ve lagun cokellerinin uzerine
uyumsuz olarak gelir (Hakyemez ve dig., 1989).
Bir yandan yeni kisimlann eklenmesi diger yandan da eski
batakhk alanlanrun kurumasma bagh olarak kiyi okunun kismen
genisledigi Akgol'un dogu ve kuzeydogu kesimlerinde eski kumullar
bulunmaktadir. Bu eski kumullar, parabolik tipte olup egemen
ruzgar yonunden 90k kiyi cizgisinin gelisim asamalanru
yansitmaktadtr. Bugun buyuk bir kisrru hareketsiz durumda olan
kumullann yuksekligi yer yer 5-6 m. yi bulmaktadir. Samsun Orman
Bolge Mudurlugu tarafindan yurutulen agaclandrrma cahsmalan
sonucunda kumullann daha icerilere ilerlemesi engellenmistir.
Simenlik Golu' nun cevresindeki batakhk alanlanru
cevreleyen, nemli ve zaman zaman gol sulanyla kaplanan
duzluklerde guncel batakhk-Iagun cokelleri yaygmdir. Kalmhgi 20
m.yi bulan, koyu renkli, tutturulmus kil ve siltlerden olusan bu
depolar, eski kumsal cokellerinin uzerine uyumsuz olarak
gelmektedir (Hakyemez ve dig., 1989).
Golu cevreleyen batakhk alanlannm guneyinde buyuk bir
kisnu drene edilerek kurutulmus olan eski batakhk alanlan
bulunmaktadir.
,jik Ozellikleri
lzliigii, Akdeniz'in
rr~lhgl olan Eski
re baslamis ve eski
gelismistir. Delta
:ieniz girintilerinin
llu~mu~ olan, irili
u (Erkal, 1993),
agusundan denize
maya basladigmi
ir akarsu olan
esine bagh olarak
irili ufakh koylar
ndugu yerde de
nda yapdml~ olan
iceren seviyeler
esirninde bir koy
c once kuzeyden
tr, Yesihrmak'In
egemen akrnti
yiya verev gelen
!
oklan tesekkul
u koyun onunu
'esi aluvyonlarla
ilan bu olusum,
ldlnlmaktadlr.
saatte ortalama 0.5
ami ~iddetine ulasar;
6
5 Atalay (1980)' a gore, Yesilirmak yilda ortalama 54.6xl0 ton suspansoid madde
tasimaktadir.
379
•
380
stMENLtK GOLD EKe
siMENL1K GOLD EKOsiSTEMl
.
.
..
'"
'" • . . .
a:
i
. .. «.,.. «. «.
... ~.
'i ]j
.a ~. ~
a:
~
.. 'c.. ...t:.
• ~.
<
.
«
~
::I
::I
<ll
<ll
N
N
0
~
0
.J
w
0
0
:i
w
~
w
v»
~
::I
'i
0
-
::I
~
C
C
'"
C
E
:>
'"
al
Bu dOzlO
alan delta dozlOg
<;aYl'mn yakm zan
urunu alan silt ve
dOzlOgOnde genis
Delta di
birim, eski akarsi
kuzeydoguya dogr
onceleri bu lagur
kuvvetlendirmekt
kesiminin drena
yaplmmda bOyiik I
Simenlik
bulunmaktadlr, (
olan haritalarda c
1914 YIJ
olan "Karte vc
denizden ayirar
bulundugu alan t
1945 yl
tasinda, Simenlik
olarak gosteriln
baglanml~ alan
c;:evresinde genis
E
S2
:i
~
'"e
:;
"5
.!
.,.~
;0
e
<
~"'~
c:
.i
'"
0
<
. . '.' .
'I. ~~EJ
fEH]DE.l~m
'"
w
~
Z
':>
en
<{
N
I­
'0:
<{
::I:
,"'0
<{
>­
u..
<{
Z
0::
C>
0
u..
w
0::
0
:!:
0
,
0
UJ
Z
z
en
«
-c
I­
--J
UJ
'­.
0::
Cl
~
-c
:!:
'of:
""
«
/~
0::
0:J
e;;.
;,C
UJ
>­
N
.:...i
':;2
UJ
z
:::>
CII
:l!
<
CII
I'b­
1983 :
haritasmda ise
alanlann bOyiik
drenaj cahsmala
haline gectigi, a
dikkati cekmekt
Simen
donemini yasan
aracihgiyla ta
daldurulmaktad
arasmdaki bagb
NLiK GOLD EKOSiSTEMi
E
x:
Q
I
0
~
r\
LI
:::lI
/~i.
0
U"I
stMENLiK GOLD EKosisTEMi
381
Bu duzlukler, aym zamanda tamamen karalasmis durumda
olan delta duzlugunun kuzey kesimlerini olusturmaktadir. Terme
Cayi'rnn yakin zamanlara kadar yapmis oldugu mevsimlik taskinlann
urunu olan silt ve kil boyutundaki malzemeyle ortulu bulunan delta
duzlugunde genis tanm alanlan bulunmaktadir.
Delta duzhigu uzerinde bulunan en onemli morfolojik
birim, eski akarsu yataklandir. Terme'nin batismda, guneyba-tidan
kuzeydoguya dogru seritler halinde uzanan eski akarsu yataklan daha
onceleri bu lagunlerin yerinde buyuk bir koy bulundugu gorusunu
kuvvetlendirmektedir (Erkal,1993). Delta duzlugunun guney
kesiminin drenajuu saglamak amaciyla acilnus olan kanallann
yapmunda buyuk olcude bu eski akarsu yataklanndan yararlamlrmsnr.
Simenlik Galli hizh bir karalasma sureci icerisinde
bulunmaktadir. Golun karalasma sureci cesitli donemlerde cizilmis
olan haritalarda da belirgin bir sekilde gorulmektedir (Sekil.J).
1914 yihnda Alman arastirmacr Kiepert tarafindan cizilmis
olan "Karte von Kleinasien" adh haritada Simenlik Golu' nu
denizden ayiran kiyi oku gosterilmemis buna karsm golun
bulundugu alan batakhk olarak isaretlenmistir.
1945 yihnda cizilmis olan 11200.000 olcekli Turkiye hari­
tasinda, Simenlik Golu, ortasmda iki tane ada bulunan buyuk bir gal
olarak gosterilmistir. Aynca bugun bir kanalla Terme Cayi'na
baglanmis olan Karabogaz Deresi'nin gale dokuldugu ve gal
cevresinde genis batakhk alanlann bulundugu gorulmektedir.
1983 yihnda cizilmis olan 1/25. 000 olcekli Turkiye
haritasinda ise 1945 tarihli haritada batakhk olarak gosterilen
alanlann buyuk bir bolumunun, 1960'h yillardan itibaren baslatilan
drenaj cahsmalan ve kismen de golun dolmasina bagh olarak kara
haline gectigi, alaru iyice daralan golun iki kucuk parcaya aynldigi
dikkati cekmektedir.
Simenlik Golu'nun cevresinde bulunan ve halen olgunluk
donemini yasamakta olan genis batakhk alanlan drenaj kanallan
aracihgiyla tasman kil ve silt boyutundaki malzemelerle
doldurulmaktadir. Bu nedenle, bugun Simenlik Galli ve Akgol,
arasmdaki baglanti, dar bir su yolu ile saglanmaktadrr. Bununla
382
sllv.IENLiK GOLD EKosisTEMi
stMENLiK OOLO El
birlikte, yakm bi
ve sonucta da gc
GOt ve
Bir ale
elemanlan onen
kosullan, jeok
ekosistemin ana
alandaki dogal
dogrudan etkilei
Terme
serin gecen, her
bir bakima Erim
ile Dogu Kan
gostermektedir.
Simenli
yrlhk ortalama 1
sicakhk en du~f
Temmuz (23.2
ortalama sicakh
Y ilhk ortalama
sicakliklar ise 2
ba'da bugune k:
en yuksek sicak
ve dusuk steak
kusagm oseanik
'cr
W
...J
...J
:0
C)
~
...J
W
a
w
>
in
et
~
w
a
Z
<l:
...J
o
II)
':f
...J
'N
u·
w
a
w
...J
:r
._
Tablo:1
a:
'0:
~
A lar
I
Ortalama 6.6 '
art. YUk.. 10.9 1
art. DU§. 3.1
~NL1K GOLU EKOSiSTEMI
...
stMENLtK GOLD EKOSiSTEMI
383
birlikte, yakin bir gelecekte once gollerin cevresindeki batakhklann
ve sonucta da golun tamarrurun kara haline gecmesi kacnulmazdir.
Got ve Cevresinin iklim Ozellikleri
Bir alamn ekolojik ozelliklerinin belirlenmesinde iklim
elemanlan onemli rol oynamaktadir. Ozellikle sicakhk ve yagl~
kosullan, jeolojik ve jeomorfolojik yapirun da yardumyla
ekosistemin ana cizgilerini belirler. Cunku, bu iki iklim elemam bir
alandaki dogal bitki ortusunu dolayisiyla faunistik ozellikleri
dogrudan etkiler.
Terme ve cevresinde, yazlan fazla steak olmayan, kislan ise
serin gecen, her mevsimi yagl~h bir iklim hukum surmektedir. Yore,
bir bakima Erinc (1984), tarafindan belirlenmis olan Orta Karadeniz
ile Dogu Karadeniz iklim tipleri arasinda bir gecis ozelligi
gostermektedir.
Simenlik Golu'nun hemen batismda bulunan Carsamba'da
yilhk ortalama sicakhk 14.5 °c dir. Bu istasyonda ayhk ortalama
sicakhk en dusuk degerine Ocak (6.6 °C), en yuksek degerine ise
Temmuz (23.2 °C) aymda ulasmaktadir. Carsamba ve cevresinde
ortalama sicakhk yilm hicbir aymda 0° C nin altma dusmemektedir.
Yilhk ortalama dusuk sicakhklar 10°C yi, ortalama yuksek
sicakhklar ise 20°C yi asmamaktadir (Tablo: 1, Sekil.d). Carsam­
ba'da bugune kadar rasat edilmis, gunluk en dusuk sicakhk -8.0 C,
en yuksek sicakhk ise 40.5 °c dir. Gerek ortalama gerekse, yuksek
ve dusuk sicakhk degerlerine gore yore, termik rejim olarak Orta
kusagm oseanik tipine girmektedir.
°
Tablo: 1 Carsamba' da Ayhk Ortalama, Ortalama Yiiksek ve Ortalama
Dii$iik Sicakhklar (1965-1990)
I
II III IV
V VI VII VIII IX X XI XII Ort.
Aylar
Ortalama 6.6 7.2 8.4 12.1 16.4 20.8 23.2 22.8 19.6 15.4 12.1 9.0 14.5
Ort. Yuk. 10.9 11.8 13.3 17.6 21.4 26.2 28.5 27.5 24.8 20.5 17.2 13.4 19.4
Ort. Dus. 3.1 3.6 4.2 7.3 10.9 15.4 17.9 18.0 15.2 11.1 7.7 5.6 10.0
stMENLiK GOLD EKOSiSTEMI
384
~ekil 4: c;a!'Flmba'm" Blie,lk Sicakhk
eo. , . - - - ­- - - - ­- - : - - -­
-
siMENLiK GOLD EKe
GrafilJi
- - -­ i
I
20
l>
15
10
5
o
w..-__­
.l--~
1
2
~-.....__-
3
_
9
456
__+_~_
10
II
12
AyIIo,
ClftoIome --+--Ott. VOl<. _ _ Ott.~.
I
Yilhk ortalarna ruzgar frekanslan ve ruzgar gulleri
incelendiginde; uzun bir sure gezici depresyonlann etkisi altmda
kalan Carsamba'da, yil icerisinde % 49.4 luk bir frekansa sahip alan
kuzey sektorlu ruzgarlann egemen oldugu gorulur. Kuzey sektorlu
riizgarlar Karadeniz uzerindeki nemli hava kutlelerinin yoreye
ulasarak bol yagl~ birakmasma neden olurlar. y orede kis mevsimi
boyunca etkili alan guneybati yonlu ruzgarlar ise fan karakterlidir.
Carsamba' da, yil icerisinde sirasiyla, kism lodos, ilkbaharda poyraz,
yaz ve sonbaharda ise karayel ruzgarlan etkilidir . Ana yonlerden
esen ruzgarlann frekanslan ise cok dusuk degerler gostermektedir
(Tabla :2, Sekil.S).
Terme'de yilhk y
mm.) kis, %21
mevsiminde dusn
mevsimi sonbahar
yagl~ rejimi gorul
Tablo:3 T
Tablo: 2 Carsarnba' da Ayhk Riizgar Frekanslan (1965-1990)
VON
N
NE
E
SE
S
SW
W
NW
I
II
7.3
17.5
7.6
11.6
4 .1
23 .2
7.5
20.0
8.3
19.3
7.4
13.6
4.4
19.2
6.6
20.2
III
N
9.3 10.1
20 .5 21.1
9.0 9.8
12.9 12.6
3.3 2.4
16.9 16.8
6.5
6.4
20.4 19.1
V
9.2
22.8
10.0
12.0
3.0
15.8
6.3
19.5
VI
VII VIII IX
X
9.2
20.6
6.5
13.1
2.7
17.5
5.9
21.7
10.8
19.5
6.6
13.5
2.8
18.5
4.6
21.9
8.9 10.4
20 .3 19.9
9.8 6.7
13.4 12.3
2.6
2.0
16.9 16.6
6.0
6.4
20.2 22.0
9.8
20.4
6.3
12.8
3.4
18.7
4.9
21.8
XI XII Ort.
7.4
18.7
7.9
14.9
6.0
19.1
6.0
19.4
9.4
16.7
8.0
13.6
5.5
22.7
5.5
18.1
9.2
19.8
8.0
13.0
3.5
18.5
3.5
20.4
$ekil:6
120
.
100
eo
~
00
41
20
Terme'de yilhk ortalama yagl~ miktan 912 .1 mm.dir. Yil
icerisinde yagl~ miktanrun en yuksek oldugu ay Kasun (107.6 mm.),
en dusuk oldugu ay ise Mayis (48.4 mm.) dir (Tabla :3, Sekil .o).
o~~~
=
siMENL1K GOLD EKOStSTEMI
S11vffiNLtK GOLD EKOStSTEMI
385
:akllk GrafiOi
-
-
---i
~
I
g
10
'1
~ekll:5 Cal'famba'nm
Yllllk ROzgar GOI~
N
12
Ian ve ruzgar gulleri
resyonIarm etkisi altmda
~. k bir frekansa sahip olan
. gorulur. Kuzey sektorlu
ava kiitlelerinin yoreye
lar. y orede kis mevsimi
rlar ise fon karakterlidir.
odos, ilkbaharda poyraz,
etkilidir. Ana yonlerden
degerler gostermektedir
6
Terme'de yilhk yagism, %30 (264.2 mm .) sonbahar, %
mm .) kis, %21 (190.8 mm.) ilkbahar, %20 (180.2
mevsiminde dusmektedir (Sekil:"). Buna gore yorede
mevsimi sonbahara rastlayan ve her mevsimi yagl~h gecen
yagrs rejimi gorulmektedir.
29 (190.8
mm.) yaz
en yagrsh
Karadeniz
Tablo:3 Termede Ayhk Ortalama Yagl~ Miktarr (1963-1993)
I
~nslarl (1965-1990)
hII
IX
X
XI
XII Ort.
.2 9.8 10.8 7.4 9.4
.6 20.4 19.5 18.7 16.7
.5 6.3 6.6 7.9 8.0
.1 12.8 13.5 14.9 13.6
3.4 2.8 6.0 5.5
~7
7.5 18.7 18.5 19.1 22.7
.9 4.9 4.6 6.0 5.5
1.7 21.8 21. 9 19.4 18.1
9.2
19.8
8.0
13.0
3.5
18.5
3.5
20.4
iktan 912 .1 mm.dir. Yil
lay Kasun (107.6 rnm.),
r (Tablo:3, Sekil.o) .
~ekil:6 Terme'de Ayhk Ortalama Yagl~ Miktan
120
100
80
~
80
40
, < • • ,
20
~
•
. ~.,
O W~~4.r.::;-Ili-~L...:..;.;.-4--~"'---lf---'-'---+,-+------JI----+---1
= -
>
5
5
Aylar
5
x
p
386
siMENLtK GOLU EKOSiSTEMI
Tablo:4 Carsamba'da Kar Yagl~h Giinler (1937-1990)
siMENLtK GOLO El
GoUin:
Yuzeyi
Slg bir goldur. (
orta kesimlerind
su seviyesi . m
go stermektedir.
yayvan olmasm
$ekil:7 Terme'de Vllhk Ortalama Vagi''"
Mevsimlere Oaglll,1
yagl~ln
Gollen
azaldigi
en dusuk deger
seviye dusmesir
yi buldugu oln
bagh olarak de
okundan sizan I
sektorlu ruzga
yaz
1I_n\~'
21%\0
KI,
29%
golun ayagr dUJ
Karadeniz kiyilannda sicakhk degerlerinin fazla dusuk
olmamasina bagh olarak kar yagislanna pek rastlanmaz. Kar yagish
gun sayismm 4.9 gun oldugu, Carsamba ve cevresinde yagan kar,
uzun sure yerde kalmaz. (Tablo:4, Sekil.S).
hizlandmr. Bt
tasidigr su mil
y agl~lann art1
yukselerek ce
kismiru sular a
daha yogun ve
bir tath su taba
Simer
uzanan drenaj
$ekil: 8 Cartamba'da Ortalama Karh GOnler
kiyrya yakm k~
olmasi ve do
2
1,5
,§
C)
1
0,5
O~--+----1....--~~-_----t--+----+-~""---+----'
5
>
><
Aylar
:;
:;
problemi ile k:
olarak ozellik
drenaj kanah
Akgol' e dokt
inesilli, Balka
Gol
sulan Simenli!
genisliginde v
denize akmhr
stMENLtK GOLD EKOSisTEMi
~~h Gunler (1937-1990)
~r
:~
i
f
~
.
Lgerlerinin fazla dusuk
~ rastlanmaz. Kar yagrsh
re cevresinde yagan kar,
~
~arh GOnler
i
SIMENLiK GOLD sxostsncat
387
GoUin Sularmm Ozellikleri
Yuzeyi ortalama deniz seviyesinde bulunan Simenlik Golu
Slg bir goldur. Golun ortalama olarak 1.5-2 m. kadar olan derinligi
orta kesimlerinde yer yer 5 m. yi bulmaktadir. Simenlik Golu'ndeki
su seviyesi. mevsimler ve yillar arasmda belirgin degismeler
gostermektedir. Bu durum, iklim kosullanmn yarusira gol canaginm
yayvan olmasmdan da kaynaklanmaktadir.
Gollerdeki su seviyesi buharlasmarun arttigi buna karsm
yagism azaldigi Nisan'dan itibaren yavas yavas azalarak Agustos'ta
en dusuk degerine ulasir. Ortalama olarak 25-30 em. kadar olan bu
seviye dusmesinin yaz aylanrun SICak gectigi bazi yillarda 60-70 cm.
yi buldugu olmaktadir. Bu donemlerde su seviyesinin dusmesine
bagh olarak denizle baglannsi kesilen gol sulanmn tuzlulugu, kiyi
okundan sizan deniz sulannm etkisiyle artmaya baslar. Aynca, kuzey
sektorlu ruzgarlann siddetli oldugu zamanlarda kabaran dalgalar,
golun ayagi durumundaki kanal aracrhgiyla gole ulasarak tuzlanmayi
hizlandmr. Bu tuzlanmada golleri besleyen drenaj kanallanrun
tasidigi su miktanrun bu donemde azalmasi da etkili olmaktadir.
Yagislann artngi sonbahar ve kis aylannda ise golun seviyesi,
yukselerek cevredeki sazhk-batakhk ve ormanhk alanlann bir
kismnu sular altmda birakir. Bu donemde tuzlu su, tath suya oranla
daha yogun ve agn oldugu icin altta kahr ve bunun uzerinde yuzen
bir tath su tabakasi meydana gelir.
Simenlik Golu ve Akgol, guneybatidan kuzeydoguya dogru
uzanan drenaj kanallan ile beslenmektedir. Yesihrmak Deltasinm
kryrya yakm kesimlerindeki taban arazileri, egim kosullanrun yetersiz
olmasi ve dogal akim sartlannm bulunmamasi nedeniyle drenaj
problemi ile karst karsiyadir. Deltada, bu sorunun cozumune yonelik
olarak ozellikle 1962-1968 yillan arasmda D.S.i. tarafindan bircok
drenaj kanah acilrrustir. Bu drenaj kanallanndan Simenlik Golu ve
Akgol' e dokulenler batidan doguya dogru, Acikh, Tafh, Srvganh,
inesilli, Balkamh ve Karabogaz kanallandir.
Gol seviyesinin yuksek oldugu donemlerde, golun fazla
sulan Simenlik Golu'nun kuzeyinde insan eliyle acilrrus olan 8-10 m.
genisliginde ve 30 m. uzunlugundaki Karabogaz Kanah aracrhgiyla
denize akitihr. Yaz aylannda gol seviyesinin dusmesine bagh olarak
a
SThlIENLiK GOLD EKosisTEMi
stMENLiKG
bu kanahn agzi kumlarla kaparur ve golun denizle olan baglantisi bir
sure icin kesilir. Bahar aylannda ise bahkcilar kanah acarak bahk ve
kayiklann gole girisini kolaylastinrlar.
Gol sulanrun fizikse1 ozelliklerine yonelik olarak herhangi
bir gozlem yapilmadigi icin veri mevcut degildir. Ancak, yore
halkmdan ogrendigimize gore, gol sulanrun sicakhgi, havarun
ismmasiyla birlikte ilkbahardan itibaren artarak Agustos'ta en
yuksek, buna karsm sonbahardan itibaren de azalarak Subat'ta en
dusuk degerine ulasir.
Simenlik ve Akgol'den ahnan su orneklerinin kimyasal
analizlerine gore (Tablo:6), gollerin sulan zayif bazik karakterlidir.
Simenlik Golu, deniz ile baglanti halinde oldugu icin sulan, sodyum
ve klor iyonlan yonunden zengindir. Tabloya bakildigmda; Simenlik
Golu'nden daha iceride yer alan Akgol'de sodyum ve klor
miktarlanrun daha fazla oldugu dikkati cekmektedir, Bu durumun
nedeni Simenlik Golu'ne dokulen drenaj kanallanrun bol su tasiyarak
gol sulannm tuzlulugunu kismen azaltmasidir. Buna karsm Akgol' e
dokulen drenaj kanallanrun su toplama alanlanrun dar, tasidiklan su
miktanrun ise az olmasi, gol sulannda tuzlulugu azaltici bir etki
yapmamaktadir.
Elektriksel iletkenlik (EC) degerinin yuksekligi ise, gol
sulanrun tuzlu olmasmdan ileri gelmektedir. Akgol'un sulanrun
Simenlik Golu'ne gore daha tuzlu oldugu EC. degerinin yuksek
olmasmdan da anlasilmaktadir. "Amerikan Tuzluluk Laboratuvan
Sulama Sulanrun Smtflandmlmasi" sistemine gore gollerin sulan,
tuzluluk tehlikesi yuksek, sodyum tehlikesi orta derecede olan sular
smifina girmektedir (Demirci, 1994). Bundan dolayi gol sulan,
tanmsal acidan kullaruma elverisli degildir.
Bugune kadar gol sulanrun biyolojik ozelliklerine yonelik
herhangi bir cahsma yaptlmamistir. Ancak, gol sulanrun fito ve
zooplanktonlar yonunden zengin oldugu soylenebilir. Olusumlan da
dahil bir cok bakimdan benzer ozelliklere sahip olan Krzihrmak
Deltasi'ndaki Balik Golu'nde yapilan bir cahsmada (Demir soy,
1996); saptanan fitoplankton (Chlorophyceae, Cyanophyceae,
Diatomeae, Flagellata) ve zooplankton (Rotifera, Cladocera)
turlerinin,
Simenlik (
388
gecnus
bulunma
duzlukle
cozumle
Arazi V~
durumut
gecirger
Simf AI
koruma
cayirhk
olarak
duzeltm
yas oldi
1994).
alan1ar
pz
siMENLtK
GOLD EKOSiSTEMI
denizle olan baglantisr bir
;alar kanah acarak bahk ve
l
turlerinin, su ozellikleri bakimmdan Bahk Golu'ne cok benzeyen
Simenlik Golu'nde de yasama olasrhgi yuksektir,
Tablo:6 Gol Sularrmn Kimyasal Analizi
e yonelik olarak herhangi
LIt degildir. Ancak, yore
lanrun sicakhgi, havarun
l artarak Agustos'ta en
1 de azalarak Subat'ta en
su orneklerinin kimyasal
l zayif bazik karakterlidir.
ildugu icin sulan, sodyum
rya bakildigrnda; Simenlik
~ol' de sodyum ve klor
ekmektedir. Bu durumun
mallannm bol su tasiyarak
idir, Buna karsin Akgol' e
nlanrun dar, tasidiklan su
uzlulugu azalncr bir etki
l
ri~n yuksekligi ise, gol
~dlr. Akgol'un sulannm
p EC. degerinin yuksek
Tuzluluk Laboratuvan
ne gore gollerin sulan,
orta derecede olan sular
dan dolayi gol suian,
':,
r
r
'ik ozelhklerine yonelik
, gol sulanrun fito ve
lenebilir. Olusumlan da
sahip olan Kizihrmak
\ cahsmada (Demirsoy,
~ceae, Cyanophyceae,
I (Rotifera, Cladocera)
f
389
siMENLiK GOLD EKOSiSTEMI
cr
Simenlik Galli
8.1
2093
9.56
0.36
2.75
5.45
1.20
5.65
13.50
S04-­
Na%
Su Suufi
54.7
C3S2
Parametreler
pH
Ecx10 6 .25 0 C
Na+
K+
Ca++
Mg++
C03­
HC0 3 ­
-
Akzol
8.2
2303
16.52
0.41
2.50
4.95
0.80
4.95
16.70
1.93
69.4
C4S2
Got Cevresindeki Arazilerin Snnflandmlmasi
Simenlik Golu' nun guneyindeki tamamen kara haline
gecmis olan delta duzlugunde cogunlukla II. Siruf araziler
bulunmaktadir. Guncel taskm ovasi cokelleriyle kaph bulunan bu
duzluklerde aluvyal topraklar yaygmdir. Bu araziler, drenaj sorunlan
cozumlendigi taktirde elverisli tanm alaru ozelligi kazarurlar (il
Arazi Varhgl, 1984).
Simenlik Golu ve cevresi ise arazi snuflamasi ve kullarum
durumuna gore, drenaj kosullanna bagh olarak gollenme, cok yavas
gecirgenlik, orta derecede tuzluluk gibi problemlerinden dolayr III.
Siruf Arazilere dahildir. II. Siruf Arazilere gore daha fazla islah ve
koruma onlemlerine gereksinim gosteren bu araziler daha cok
cayirhk ve ormanhk olarak kullamlmaktadir. Bu araziler, tanm alam
olarak kullamldiklannda balciklasmayi onlemek ve gecirgenligi
duzeltmek icin topraga mutlaka organik madde (gubre) katmak ve
yas olduklannda islemeden kacmmak zorunlulugu vardir (Ozcaglar,
1994).
Golu denizden ayiran kiyi okunu meydana getiren kumluk
alanlar ise VIII. Smif Arazilere girer. Tanmsal acidan hicbir onemi
390
SIMENLtK GaLU EKosisTEMI:
stMENLiK GOLU EKC
olmayan bu arazilerin go le yakm olan kesimlerinde kismen toprak
olusumuna rastlanmaktadir.
YILLAR
Gol Cevresindeki Yerlesmeler
Yesihrmak Deltasi'nm dogusunda, sitma gibi hastahklann
kaynagi durumunda olan batakhklann genis alan kaplamasi
nedeniyle, 1950'li yillann baslanna kadar yerlesmeler seyrekti.
Ancak, deltada 1960 yihndan itibaren hizlanan drenaj cahsmalan
sonucunda gol cevresindeki eskiden batakhk durumunda olan 100
2
km alan drene edilerek, yerlesmeye acilmis, tanm alaru haline
donusturulmus ve agaclandmlnusttr.
Bugun gollerin cevresinde Terme ilcesine bagh 4 yerlesme
bulunmaktadir. Bu yerlesmeler, Simenlik Golu'nun batismdaki
Sancakh, guneybansmdaki Gecmis, guneyindeki Kabah ve Akgol'un
guneydogusundaki Golyazi (Inesilli) koyleridir'. 1990 yilt nufus
sayimma gore bu koylerde toplam 4919 kisi yasamaktadir, Gol
cevresindeki koylerin 1955 yihndan itibaren surekli olarak ~r11~
gosteren nufuslan, 1985 yihndan soma azalmaya baslarmstir
(Tablo:7). Bu azalmarun nedeni yorede gecim kaynaklanrun smirh
olmasidir. Gol cevresindeki koylerdeki nufusun bir bolumu, 1985
yilmdan soma Samsun ve istanbul'a goc etmek zorunda kalmisur.
Yore, halen disanya goc vermeye devam etmektedir.
Golun cevresinde kurulmus olan yerlesmelerin bashca
gecim kaynaklan tanmsal faaliyetlerdir. Tanmsal faaliyetler arasmda
celtik ve sekerpancan tannu, buyukbas hayvancihk ve bahkcilik
onemli yer tutmaktadir. Aynca, saz kesimi de yore halkuun bir diger
onemli gecim kaynagidir.
Gol cevresinde yasayanlann bir kisnu gecimini bahkcihktan
saglanmaktadir. Golde avlanan bahk miktan resmi kayitlara gore,
yilda 10 ton kadar olmakla birlikte yoredeki bahkcilar bu miktann
cok daha fazla oldugunu belirtmektedir. Hazineye ait olan Simenlik
Golu, 1989 yilma kadar Samsun Tanm n Mudurlugu, Su Urunleri
Dairesi Baskanhgi tarafindan ihale yoluyla kiraya verilmekteydi.
6 1580 sayih kanunun 7469 sayih kanunla degisik 7. maddesi uyarmca Gclyazi ve
Kabah koylerinin birlestirilmesi ve "Golyazi" adiyla yeni bir belediye kurulmasi 14
Ocak 1997 tarih ve 22877 sayih resmi gazetede yaymlanarak yururluge girmistir,
1955
1960
1965
1970
1975
1980
1985
1990
KABAV
650
658
764
719
Kaynak:B
Ancak :
Son yillarda go'
kaplanmasl ve
avlanan bahk m
larvalan ile mD
Gambusia affini
olmustur. Bunu
fluviatilis (kerev
Veriml
kesiminde yetis
1995 yih veriler
11.263 ton yel
besleyen kanall
vapilmaktadtt.
tuzlanma soru
acilmaktadrr.
getirmi~tir. Bt
kaplanmakta .
olmaktadu. Bt
de yore haiku
surede kullaml
Yore'
urunu ise ~el
aluvyal toprak
olarak ekilme
UK GOLD EKOSts TEMl
tinde kismen toprak
Tablo:7 GOI Cevresindeki Yerlesmelerin Niifuslan
i
YILLAR KABALI
na
gibi hastalIklann
i~ alan kaplamasr
~rle~meler seyrekti .
, drenaj calrsmalan
~rumunda olan 100
I tanm alaru haline
!
pe bagh 4 yerle~me
Uii'niin battsmdaki
~aball ve Akgol 'un
P. 1990 yih nufus
y~amaktadlr. Go]
urekli olarak ¥tl~
ya baslarrusnr
aynaklanrun simrh
bir bolumu, 1985
:orunda kalrnt~tlr.
r.
le~melerin bashca
aaliyetler arasinda
~ ve bWlky111k
e halkinm bir diger
cimini ba1Ik~llIktan
mi kayitlara gore,
kcilar bu miktann
. ait olan Simenlik
lugu, Su Omnleri
erilmekteydi.
meaGOlyazlve
liye kurulmasi 14
-lOge girrnistir,
391
stMENLtK GOLD zxosisrnar
1955
1960
1965
1970
1975
1980
1985
1990
GOLYAZI SANCAKLI
650
658
764
719
1146
1996
2380
2217
2133
2433
2604
2463
582
559
625
660
629
551
611
650
GECMiS
TOPLAM
918
1045
1256
1018
1028
988
1121
1087
2646
3600
4261
3895
4440
4630
5100
4919
Kaynak: BDlE.
Ancak 1990 yilmdan soma bu uygulamadan vazgecilmistir.
Son yillarda golun hizla Ruppia maritima adi verilen bir bitkiyle
kaplanmasi ve goldeki su seviyesinin dusmesine bagh olarak,
avlanan bahk miktan buyuk olcude azalrrustir. Aynca, sivrisinek
larvalan ile mucadelede kullarulan ve bahk yumurtalanru yiyen,
Gambusia affinis adh bir bahk turunun de bu azalmada onemli rolu
olmustur. Bununla birlikte golde ozellikle son yillarda Potamobius
fluviatilis (kerevit) uretimi yayginlasrmstrr,
Verimli bir tarim alaru olan Yesihrmak Deltasi 'run dogu
kesiminde yetistirilen en onernli tanmsal urun celtiktir. Terme' de
1995 yih verilerine gore, 2250 hektar alanda celtik ekimi yapilrms ve
11.263 ton celtik uretilmistir. Ilcede celtik tanrru, daha cok golu
besleyen kanallann (ozellikle Tafh Kanah) cevresindeki tavalarda
yapilrnaktadir. Son yillarda; gel cevresinde ktsmen drene edilerek
tuzlanma sorunu cozumlenmis olan alanlar da celtik tanmma
acilmaktadrr. Ancak, bu durum beraberinde cesitli sorunlar
getirmistir. Buralardaki tavalar kisa surede bataklik bitkileri ile
kaplanmakta ve sivrisinek larvalan icin ideal bir ureme yeri
olmaktadir. Boylece hem hektar basina alman verimi dusmekte hem
de yore halktrun cok guc kosullarda tanma acng; bu alanlar, krsa
siirede kullarulamaz hale geimektedir.
Yorede son yillarda ekim alaru genisleyen bir diger tanrn
urunu ise seker pancandir. Bu bitki delta duzlugundeki verimli
aluvyal topraklarda, Carsamba Seker Fabrikasmm ihtiyacma yonelik
olarak ekilmeye baslarrustir. Bunun yarusira gol cevresindeki tanm
392
stMENLiK GOLD EKosisTEMi
alanlannda findik, rrusir, soya fasiilyesi ve cesitli sebzeler de
yetistirilmektedir.
Gol cevresinde tuzluluk oram yuksek olan hidromorfik ve
organik topraklarda yetisen gur cayirlar yore halki tarafindan mera
olarak kullarnhr ve buralarda manda, slglr gibi buyukbas hayvanlar
beslenir. Bu meralara Terme'nin yamsira cevre illerden de hayvan
suruleri getirilmektedir. Simenlik Golu cevresi sulak bir alan olmasi
nedeniyle kumes hayvancrhgi icin son derece elverislidir. Bundan
dolayi son birkac yildir yorede tavuk ciftlikleri yaygmlasmaya
baslarmstir. Son yillarda yorede ancilikta onem kazanmaya
baslarrustir.
Yore halkirun bir diger gecim kaynagim ise, gol
cevresindeki sazlik-batakhk alanlardan kesilen saz ve kamislar
olusturmaktadir. Golde karms iiretimi, 1989 yihnda 400 ton olarak
gerceklesmistir. Yare halki tarafindan cogunlukla kis aylannda
kesilen saz ve kamislar, bir sirket tarafindan satin ahnarak once
kamyonlarla Mersin' e gonderilmekte, orada 25 cm.1ik briketler
halinde preslenip islendikten sonra Almanya'ya ihrac edilmektedir.
Gol Cevresinin Ekolojik Ozellikleri
Ekosistemlerin ozellikleri abiyotik ve biyotik unsur ve
etkenlerin karsihkh etkilesimi sonucunda belirlenir. Abiyotik
unsurlar, iklim elemanlan (sicakhk, yagl~, ruzgar), jeolojik­
jeomorfolojik ozellikler, toprak ve drenaj kosullan gibi fiziki
cografya ozelliklerinden, biyotik unsurlar ise flora, fauna,
mikroorganizmalar ile insan ve faaliyetlerinden olusmaktadir.
Floristik Ozellikler
Karadeniz kiyilanrruzm geneli gibi Simenlik Golii ve cevresi
de floristik bakimdan son derece zengin bir alandir. Bu durum
yorenin iklim, toprak ve su kosullannm uygunlugundan
kaynaklanmaktadir. Kuzey Anadolu Fitocografya Bolgesinin "Oksin
Sektoru" icerisinde yer alan yorede mezofitik vejetasyon
forrnasyonlanrun yamsira Akdeniz elemanlan da yaygmdir. Golu
denizden ayiran kiyi okunu olusturan kumluk alanlar ve golun
stMENLtK
olustur
i~eriye
s
(haloflt)
bunlann
olmaya
bulund
(sutleg
maritim
rutheni
arenari
1991).
haloflt
littoral
capita
soldan
~ahms
glabra
(Klhn
yeti~el
(ak di
yaplm
kum
altind
verle
ozell
chan
tinct
Xan
Stac
(dik
Sllv.mNL1K GOLD EKOSiSTEMl
stMENLIK GOLD EKoslsTEM!
~ ve ~e~itli sebzeler de
lksek olan hidromorfik
.. h
ve
;or~ . alki tarafindan mera
! glbl b.iiyiikba~ haYVanlar
,~e~re 111erden de hayvan
~esl sulak bir alan olmasl
r~ee. elveri~lidir. Bundan
~~lfthk1eri yaygln1a~maya
~kta onem kazanmaya
tn. kaynagml ise,
gol
esiien saz ve kamt~1
ar
h
~...Ylhnda 400 ton olarak
~gunluk1a kl~ aylannda
~ an satm almarak once
25
~raa lhra~
,
I
briketler
em.l'k
edilmektedir.
,
ri
ve biyotik unsur ve
belirlenir. Abiyotik
:t~, riizgar), jeolojik­
ko~ullan gibi fiziki
rise flora, fauna,
l
1 olu~maktadlr.
lenlik Galli ve cevresi
r aiandrr. Bu durum
~nm uygunlugundan
ya Bolgesinin "Oksin
lezofitik vejetasyon
da yaygmdlf. G61ii
lk alanlar ve g6llin
393
cevresindeki batakbklarda ise tamamen edafik kosullara bagh olarak
gelismis olan bir vejetasyon bulunmaktadir (Sekil.v).
Kiyi yakinlannda yayihm gosteren kumul vej etasyonunu
olusturan turler kiynun 5 m. yakmmdan baslayarak 300 m. kadar
iceriye sokulmaktadir. Denize yakin olan kumullar uzerinde tuzcul
(halofit), daha geride kumcul (psammofit) ve kismen tuzcul,
bunlann gerisinde ise kumul bitkilerinin yamsira kumul bitkisi
olmayan turler yaygmdir.
Kiyidan itibaren 5-100 m. arasmdaki hareketli kumullann
bulundugu alanlarda yetisen otsu turlerin bazilan, Euphorbia paralias
(sutlegen), Eryngium maritimum (Cakir dikeni), Polygonum
maritimum (rnadimak), Elymus elongatus (aynk otu), Salsola
ruthenica (soda otu), Cakile maritima (deniz teresi), Ammophila
arenaria (kum sazi), Otanthus maritimus' dur (Kilmc ve Ozkanca,
1991).
100-3 00 m.1er arasmda nispeten stabil olan kumullarda
halofit turler azabr. Bu kesimlerde ise, otsu turlerden Medicago
littoralis (cevrince), Daucus broteri, Tournefortia sibirica, Cyperus
capitatus (topalak), Raphanus rapharistrum (turp otu), Calystegia
soldanella (kum sarmasrgi), Jurinea kileae, Corispermum filifolium,
cahmsi turlerden, Sophora alopecuroides (aci meyan) , Glycyrrhiza
glabra (dikenli meyan) ve Cionura erecta (bodur otu) yaygmdir
(Kilmc ve Ozkanca, 1991). Vine buralardaki kumul alanlannda
yetisen Pancratium maritimum (kum zambagi), Scolymus hispanicus
(ak diken) ve Hyprericum perforatum (san kantaron) gibi turler ilac
yapirrunda kullaruldiklan icin ekonomik bir degere sahiptir. Ancak,
kum zambagi soganlannm asm sokulmesi nedeniyle soyu tehlike
altmda olan turler arasmda bulundugu icin koruma altina almrrustir.
Gale yakm kesimlerdeki nemli-stabil kumullann bulundugu
yerlerde kismen toprak olusumu oldugu icin bitki ortusu bir gecis
ozelligi gostermektedir. Buralarda otsu
turlerden, Teucrium
chamaedrys (yer mesesi), Plantago scabra (damar otu), Anthemis
tinctoria (beyaz papatya), Clematis vitalba (adi orman asmasi),
Xanthium spino sum (pitrak), Echium italicum (engerek otu),
Stachys annua (pamuk otu), cah turlerinden ise Ruscus aculeatus
(dikenli mersin) ve Hippophae rhamnoides (kum dikeni) yaygmdir.
394
siMENLiKGOLD EKOsisTEMi
stMENLtK 001
Gol
littoralis (de
holoschoenu
dysenterica l
Kty
N
Z
~
W
en
en
a:
W
I­
0
~
W
:::J
..J
:0
(9
~
..J
Z
w
:2:
en
C7l
.J
0i:
0
<
<
::0:::
(sogut), Aln
spina-christi
smyrnensls
canina (kusl
arborea (a~
gorunumufii
yore halkr
adlandlrdlgl
Sit
tamamen e
tuzcul (hal
yeti~en bas
lacustris (g
tricophyllus
Potamoget(
(nilufer)dir.
(deniz sazi'
(deniz borti
Dl
maritima a
kaphdir. G
bitkiyle ka
golden a'
kaplanmas
miktanm a
s
Leucojum
dogal yeti
olarak ad]
yapul11nda
yurt disim
~!K GOLD EKostSTE1fi
stMENLiK GOLD EKOSiSTEMI
395
Gobin hemen yakmmdaki nernli kumullarda ise, Juncus
littoralis (deniz sazi), Carex arenaria (kum sap arnasi), Scirpus
holoschoenus (saz otu), Artemisia santonicum (Pelin otu), Pulicaria
dysenterica (andiz otu) yaygmdir.
Kiyi okunun gole yakm olan kesirnlerinde, Salix alba
(sogut), Alnus glutinosa (kizrlagac), Quercus (mese) turleri, Paliurus
spina-christi (karacah), Vites agnus-castus (hayit), Tamarix
smyrnensis (Izmir ilgnu), Ligustrum vulgare (kurtbagn), Rosa
canina (kusburnu) ve Verbascum sinuatum (sigrr kuyrugu) ve Erica
arborea (agac fundasi) gibi turlerden olusan fundahk ve cahhk
gorunumunde bir bitki toplulugu bulunmaktadir. Saracoglu (1990),
yore halkmm bu bitki toplulugunu, Sancar Ormaru olarak
adlandirdrgnu belirtmektedir.
Simenlik Golu cevresindeki sazhk-batakhk alanlarda
tamamen edafik kosullara bagh olarak sucul (higrofit) ve kismen
tuzcul (hal 0 fit) turler yetisme imkam bulmustur. Bu alanlarda
yetisen bashca turler, Phragmites communis (adi kamis), Scirpus
lacustris (gol sazi), Zizania latifolia (yabani celtik), Ranunculus
tricophyllus (dugun cicegi), Iris psedocorus (batakhk suseni),
Potamogeton pectinatus (su sumbulu) ve Nymphaea alba
(niluferjdir. Batakhklann tuzlu olan kesiminde ise; Juncus maritimus
(deniz sazi), Typha angustifolia (hasir otu) ve Salicornia herbacea
(deniz borulcesi) gibi turler yaygmdir.
Derinligi fazla olmayan Simenlik Golu'nun tabaru, Ruppia
maritima adh tath-tuzlu suya uyum saglamis olan bir bitki ile
kaphdir. Golun icinin yer yer suyun uzerine kadar cikabilen bu
bitkiyle kaplanmasi sonucunda hem otrofikasyon artrms hem de
golden avlanan bahk miktan azalrrustir. Golun bu bitki ile
kaplanmasmm nedeni, gole ulasan kimyasal maddelerin sudaki azot
miktanru arttirarak ekolojik dengeyi bozmasidir.
Simenlik Golunun guney ve batismdaki nemli duzlukler,
Leucojum aestivum (gol sogam) bitkisinin yurdumuzdaki birkac
dogal yetisme ortammdan birisi durumundadir. Yorede sumbul
olarak adlandmlan ve ilkbaharda cicek acan bu bitkinin alkaloid
yapimmda kullamlan soganlan, Haziran aymdan itibaren sokulerek
yurt disma satilmaktadir. Soganlanrun son yillarda asin sokulmesi
stMENLiK GOLO EKOsisTEW
SiMENLiKGC
nedeniyle dogal yetisme ortami buyuk olcude ortadan kalkan bu
bitki de kum zambagi gibi koruma altma ahnrrustir.
Golun cevresinde sazhk-batakhk alanlar ile ormanhk alanlar
birbirleriyle icice girmis durumdadir. Ormanhk alanlardaki bashca
agac turleri, Alnus glutinosa (kizilagac), Ulmus campestiris
(karaagac), Populus alba (kavak), Carpinus betulus (gurgen),
Quercus (mese) turleri, Fraxinus excelsior (disbudak) ve Plantanus
orientalis (dogu cman) dir. Zeminin nemli oldugu bu sahalarda son
derece gur olan ormanalti florasi, Corylus avellana (adi findtk),
Crataegus monogyna (geyik dikeni), Cornus mas (kizilcik), Rubus
fruticosus (adi bogurtlen), Polypodium vulgare (egrelti otu), Vitis
vinifera (yabani asma) , Smilax excelsea (gicir) ve Hedera helix
(sarmasik) gibi turlerden olusmaktadir. Bu ormanhk alanlann bir
kismmm tabaru gol seviyesinin yukseldigi zamanlarda gol sulanyla
kaplanmaktadir.
Simenlik Golu'nun guneybansi ve Akgol'un dogusundaki
ormanhk alanlann bir kISIDl, Samsun Orman Bolge Mudurlugu
tarafindan olusturulmus olan kavakhklardan meydana gelmektedir.
Yogun bir ormancihk faaliyetine sahne olan bu kavakhklar, hem
kuzeydeki kumul alanlanmn guneye dogru genislemesini engellemis,
hem de drenaji kolaylastmci bir rol oynanustir.
Sil
Natrix tese
fragilis (set
(sigilli kurt
ise, Sus ~
capensis (y
(gelincik),
Faunistik Ozellikler
Simenlik Golti ve cevresi faunistik acidan da son derece
zengindir. Golde cesitli bahk turleri, gol cevresindeki sazhk-batakhk
ve ormanhk alanlarda ise cesitli memeli ve surungen turleri
yasamaktadir. Aynca, gol ve cevresi ornitolojik bakimdan da
deltadaki en onemli alan durumundadir.
Golde, ozellikle drenaj kanallanmn gole dokuldugu yerlerin
yakmlannda tath su baliklan yasamaktadir. Buralarda yasayan
bashca bahk turleri; Cyprinus carpio (sazan), Trutta faris (alabahk),
Esox lucius (turna) ve Leuciscus cephalus (tathsu kefali) dir. Gol
sulanrun tuzlu oldugu kesimlerde yasayan Mugil cephalus (esas
kefal) ise, ilkbahar baslannda yumurtlamak icin gole girmekte Mayts
ve Haziran aylannda ise tekrar denize donmektedir,
Golti ve
396
ya~amakta
gezen bir ~
C
Felis chan
soyu tehli
kuslan ve
Komisyor
1
birlikte 1<
birisi dut
denizden
ormanhk
olu~turtn:
k1~lamak
olarak k
oldugu
turlerdet
(Botaun
bahkvd l
bahkvd
akbahk~
sakarme
kilavua
(Anas p
kadife
uzunbat
sumru
S!MENLiK GOLD EKOSiSTEM!
, al~iide ortadan kalkan bu
'allllml~ttr.
r alanlar ile ormanhk alanlar
,rmanhk alanlardaki bashca
~ga~), Ulmus campestiris
arpinus betulus (giirgen)
or (disbudak) ve Plantanu~
~i oldugu bu sahalarda Son
rlus avellana (adi findik),
tnus mas (ktzilcikj, Rubus
lgare (egrelr] otu), Vitis
(gicir) ve Hedera helix
u ormanhk alanlann bir
~r
zarnanlarda gol sulanyla
e Akgal'iin dogusundaki
an Bolge Miidiirliigu
meydana gelmektedir.
Ian bu kavakhklar, hem
. geni~lemesini engellernis
tir.
,
~ acrdan da son derece
~resindeki sazhk-batakhk
~li ve Siiriingen turleri
rnitolojik baklmdan da
gale dakiildiigii yerlerin
:hr. Buralarda yasayan
~, Trutta faris (alabahk),
(tathsu kefali) dir. Gal
Mugil cephalus (esas
(in gale girmekte MaylS
ktedir.
I
siMENLiK GOLD EKosisTEM!
397
Simenlik Golii ve cevresindeki sazhk-batakhk alanlarda
Natrix tesellata (su yilam), Natrix natrix (yansucul yilan), Anguis
fragilis (semender), Emys orbicularis (su kaplumbagasi), Bufo bufo
(sigilli kurbaga) ve Arvicola terrestris (su steam), ormanhk alanlarda
ise, Sus scrofa (yaban domuzu), Canis aureus (cakal), ~ep~s
capensis (yabani tavsan), Sciurus anomalus (sincap), Mustella lll:al~s
(gelincik), Lutra lutra (kunduz) ve Erinaceus europaeus (kirpi)
yasamaktadir. Aynca, gol cevresinde 15-20 attan olusan ve basibos
gezen bir yilki an surusu bulunmaktadir.
Gol cevresindeki sazhk ve cahhklann bulundugu alanlarda,
Felis chanus (batakhk vasagi) ve Felis silvestris (yabani kedi) gibi
soyu tehlike altmda olan tiirlerin de yasadrgi kaydedilmistir, Su
kuslan ve kemirgenlerle beslenen bu tiirlerin avlanmasi Merkez Av
Komisyonu karan ile yasakiannustrr.
.
Kizihrmak Deltasi ve Sinop'taki Sankum Lagiinii de
birlikte Karadeniz kiyilannuzdaki en onemli ornitolojik alanlardan
birisi durumunda olan Yesihrmak Deltasmda, Simenlik Golu' nii
denizden ayiran kiyi oku ve gol cevresindeki sazhk-batakhk ve
ormanhk alanlar ornitolojik bakimdan en onemli alanlan
olusturmaktadir. Bu alanlarda cok sayida kus kuluckaya yatmakta,
kislamakta veya konaklamaktadir.
Yurdumuzdaki diger onemli kus alanlanmn aksine Simenlik
Golu ve cevresinde duzenli gozlem yapilmadrgi icin yorede tam
olarak kay kus tiiriiniin yasadigr ve bunlann sayilannm ne kadar
oldugu kesin olarak bilinmemektedir. Yorede saptanrms olan
tiirlerden bazilan, tepeli batagan (Podiceps cristatus), balaban
(Botaurus stellaris), gece balrkcih (Nycticorax nycticorax), alaca
bahkcil (Ardea ralloides), kiilrengi bahkcil (Ardea cinerea), erguvan
bahkcil (Ardea purpurea), buyuk akbahkcil (Egretta alba), kucuk
akbahkcil (Egretta garzetta), kucuk batagan (Ixobrychus minitus),
sakarmeke (Fulica atra), saz tavugu (Gallinula chloropus), su
kilavuzu (Rallus aquaticus), yesilbas (Anas platyrhynchos), fiyo
(Anas penelope), camurcun (Anas crecca), kepcel (Anas c1ypeata),
kadife ordek (Melanitta fusca), boz dalagan (Aythya ferina),
uzunbacak (Himantopus himantopus), kizkusu (Vanellus vanellus),
sumru (Sterna hirundo), turna (Grus grus), ak leylek (Cicconia
398
stMENLIK GOLD EKOStSTEMi
cicconia), uveyik (Streptopelia turtur), batak dudukcunu (Tringa
stagnatilis), culluk (Scolopax rusticola), su cullugu (Gallinago
gallinago) ve kum kusu (Calidris alpina) dur (T.<;.v. , 1993) . Aynca
bunlann yarusira yorede celtikci (Plegadis falcinellus) ,
irmak
bulbulu (Locustella luscinoides) ve okuz bahkcih (Bulbulcus ibis)
gibi tiirlerin de
uredigi tahmin edilmektedir, Akgol 'un
guneydogusundaki Golyazt koyunde kurulmus olan bir uretim
istasyonunda yapilan cahsmalarla yore de dogal bir sulun (Phasanius
colchicus) toplulugu (populasyonu) olusturulmustur.
Yesilirmak Deltasmda yapilan kis ortasi su kusu
sayimlannda ozellikle deniz ordekleri icin yiiksek rakamlar
ahnmaktadir. 1967-1970 yillan arasmda yorede yapilan kus
sayimlanna gore; 2200 fiyo (Anas penelope), 2500 camurcun (Anas
crecca), 12.000 yesilbas (Anas platyrhynchos), 2000 tepeli dalagan
(Aythya fuligula) ve 900 kilkuyruk ordek (Anas acuta) tesp it
edilmistir (Ertan, K1h~, Kasparek, 1989) . Karadeniz'de toplam
populasyonu 10.000 kadar olan kadife ordek (Melanitta fusca) den,
29 .12 .1995 gunu yapilan bir sayimda sadece gol cevresinde 870 adet
sayilrmsnr (Sunay Demircan, sozlu gorusme),
Simenlik Golu ve cevresinde, Sunay Demircan tarafmdan
12 Ocak 1996 tarihinde yapilan son sayimda ise; kisa bir siirede
16.120 tane su kusu sayilrrustrr. Sayilan tiirlerden bazilan sunlardir:
5400 Aythya ferina (boz dalagan), 4041 Anas platyrhynchos
(yesilbas ordek), 2300 Anas crecca (camurcurr-krik ordek), 1580
Anas penelope (fiyo), 450 Melanitta fusca (kadife ordek), 370
Fulica atra (sakarmeke), 248 Aythya fuligula (tepeli dalagan), 238
Podiceps cristatus (tepeli batagan), 155 Netta rufina (Macar
dalagan), 102 Phalacrocorax carbo (karabatak), 47 Anas clypeata
(kepcel-skasikgaga ordek), 30 Anas acuta (kilkuyruk ordek), 27
Podiceps rufficolis (bahri) , 19 Podiceps nigricollis (karaboyunlu
batagan), 15 Cygnus olor (sessiz kugu), 11 Circus aeruginosus (saz
delicesi ), 8 Bucephula clangula (altmgoz), 7 Egretta garzetta (kucuk
akbahkcil), 6 Egretta alba (buyuk akbahkcil), 4 Buteo buteo (sahin),
3 Falco peregrinus (gezginci dogan), 3 Gavia arctica (karaboyunlu
dalgic), 2 Ardea cinerea (kiilrengi bahkcil) ve 1 Circus cyaneus (gok
delice) .
silv1ENLIK oOUJ EKO
Uluslaran
tarafmdan kabul er
kusu banndlran al
ise B Simfi Sulak
defada yakla~lk I
Deltasl ve ozellik
Alan" kapsam ma
Got ve I
Yurdum
Goh; ve ~evresl
Hi~ ~uphesiz, t
ylllardan beri (
~ah~malan geln
ekosisteminin all
bir kismi burayi
Klzlhrmak Delta
edilen yiiksek I
edilmektedir .
Delta (
sulu tarim urur
oIan ihtiyac
kanallanndan Yj
onemli kaynak
ta~man su rnikt
bozulmu~tur .
onanlmasl imk
vogu
arttlrmak arnat
giibreler ve t
kanallan ve y'
~evresindeki )
antma tesisi
kanalizasyonl
maddeler ve
kazanan bu
SIMENLtK GOLD EKOSiSTEM.!
batak diidiik~iinii (Tringa
L), su ~ullugu (Gallinago
dU~ (T.C;.v., 1993). Aynca
~adlS falcinellus), irmak
b~lIk~llI (Bu1bulcus ibis)
"
edtlmektedir . Ak"1
go 'un
lfu1mu~
olan
bl'r"
,
~,
uretIm
10gal bir sulun (Phasanius
rulmu~tur.
. ~l~
ortasl
su
ku~u
yiiksek rakamlar
la y6rede yapllan ku~
~), 2500 ~amurcun (Anas
~S), 2000 tepeli dalag an
. rem
~ k (Anas acuta) tespit
r· Karadeniz'de toplam
k
r ~Me1anitta fusca) den,
~gOl Cevresinde 870 adet
·
1
y l?emircan tarafindan
da lse; kisa bir siirede
rden baztlan ~unlardlr'
Anas platyrhyncho~
~un==krik 6rdek), 1580
a (kadife ardek), 370
a (tepeli dalag an), 238
Netta rufina (Macar
~k), 47 Anas clypeata
kdkuyruk ardek) 27
~ricollis (karabo~nlu
rcus aeruginosus (saz
~retta garzetta (kii~iik
But,eo buteo (sahin),
ar~t1Ca (karaboyun1u
CIrcus cyaneus (gok
SiMENLIK GOLD EKOsisTEMj
399
Uluslararasi Tabiat Kaynaklanm Koruma Birligi (IVeN)
tarafindan kabul edilen kriterlere gore bir defada 25. 000 den fazla su
kusu banndiran alanlar A Simfi Sulak Alan, bu sayuun altindakiler
ise B Simfi Sulak Alan olarak kabul edilmektedir. Buna gore, bir
defada yaklasik olarak 20.000 su kusunun sayildigr, Yesihrmak
Deltasi ve ozellikle de Simenlik Go1U ve cevresi "B Suufi Sulak
Alan" kapsamma girmektedir.
Gol ve Cevresinin Sorunlarr
Yurdumuzdaki sulak alanlann hemen hepsi gibi Simenlik
GolLi ve cevresi de cesitli sorunlarla karst karsiya bulunmaktadir.
Hi9 suphesiz, bu sorunlann basmda D.S.i. tarafindan 1950'li
yillardan beri deltada yurutulmekte olan drenaj ve kurutma
cahsmalan gelmektedir. Bu cahsmalar sonucunda sulak alan
ekosisteminin alaru iyice daralnus ve yorede bannan kuslann buyuk
bir kisrru burayi terk ederek Kizihrmak Deltasuu mesken tutmustur.
Kizihrmak Deltasr'nda cesitli yillarda yapilan kus sayimlannda elde
edilen yuksek rakamlar bu durumun bir gostergesi olarak kabul
edilmektedir.
Delta duzlugunde son yillarda celtik ve sekerpancan gibi
sulu tanm urunlerinin ekiminin yaygmlasmasina bagh olarak suya
olan ihtiyac artnustir. Bu ihtiyaci karsilamak icin drenaj
kanallanndan yararlamlmaktadir. Bunun sonucunda golu besleyen en
onemli kaynak durumunda olan drenaj kanallan tarafindan gale
tasman su miktan buyuk olcude azalmis, dolayisryla golun su rejimi
bozulmustur. Golun su rejimindeki bozulma ekosistemde de
onanlmasi imkansiz tahriplere neden olmaktadir.
Y ogun tanmsal faaliyete sahne olan deltada verimi
arttirmak amaciyla kullarulan nitrat ve fosfatca zengin olan kimyasal
gubreler ve tanmsal ilaclar, sulama sulanyla aynstmlarak drenaj
kanallan ve yeralti sulan ile dogrudan gale tasmmaktadir. Gollerin
cevresindeki yerlesmeler, Terme Cayimn denize dokuldugu yerde bir
antma tesisi bulunmasma ragmen evsel atiklan ve yerel
kanalizasyonlanm dogrudan gale bosaltmaktadir. Burada kimyasal
maddeler ve tanmsal ilaclarla birleserek konsantre bir durum
kazanan bu maddeler, gal sulanrun besin maddeleri (nutrient)
400
s!MENLlK GOLD EKoslsTEMi
acismdan zenginlesmesine dolayisiyla, fitoplanktonlann artmasina
yol acrmsur.
Goldeki en onemli sorunlardan birisi de; kontrolsuz saz
kesimi ve yakilmastdir. Sazhk alanlann bilincsizce kesilmesi bunlann
arasinda yumurtlayan ve kuluckaya yatan su kuslanm rahatsiz
etmektedir. Sazhklann yakilmasi ise kus yuvalan ve yumurtalanna
zarar vermektedir.
Yorede yaban hayatuun cesitliligi nedeniyle asin ve
bilincsizce bir avcihk faaliyeti surdurulmektedir. Ozellikle kis
aylannda basta cevre iller olmak iizere, Turkiye'nin bircok yerinden
avcilar avlanmak icin gole gelmektedir. Sacma ile yapdan avlanma
sonucunda cok sayida kus bos yer oldurulmektedir.
800m; ve Ooeriler
Ulkemizdeki sulak alanlann hemen hepsi gibi Simenlik
Gohl ve cevresi de cesitli cevre sorunlanyla karst karsiya
bulunmaktadir. Bu nedenle iilkemizdeki sulak alanlann buyuk bir
kismmdaki sorunlann cozumune yonelik olarak yapilacak oneriler
Simenlik Golu ve cevresi icinde gecerlidir.
Gol ve cevresindeki sorunlann cozumune yonelik olarak
yapilmasr gereken islerin basinda, DSi 'nin sulak alanlan ise
yaramayan ve ortadan kaldmlmasi gereken sorunlu alanlar olarak
gormesinden vazgecirilmesi gelmektedir. Onceki yillarda sulak
alanlanrruzm cogunda D.S.i . tarafindan yurutulmus olan kurutma
faaliyetleri ekosistemde bir daha geri donusu mumkun olmayan
zararlara yol acrmstir. Bu nedenle Simenlik Golu cevresindeki
kurutma faaliyetlerine bir an once son verilmesi gerekmektedir .
Cunku, biyolojik hayat bakimmdan son derece zengin ve onernli olan
bu alan, cok hassas bir ekosisteme sahiptir ve bulundugu kosullarda
korunmasi gerekmektedir .
Dogal bir durum olarak Simenlik Golii hizh bir karalasma
siireci icerisinde bulunmaktadir. Gole tasman malzeme miktannm
fazlaligr nedeniyle drenaj kanallan kisa siirede dolmaktadir. Golun
omrunun uzatilmasi acismdan kanallann daha siki bir sekilde
denetlenerek temizlenmesi gerekliligi vardir,
Sulak alanlann korunmasi herseyden once bu alanlann
cevresinde yasayan insanlann bilinclendirilmesi ile olmaktadir. Bu
silvffiNLtK OOLO
nedenle Cevn
koylerde sulak
yaptlmahdlr.
Gole
tanmsal ilac :
etkileri arasnr
mikrobiyoloji\
sulannm ekolc
Sam:
almarak yap
iizerine son )
izin verilmem
Terme <;aYl'I
de hem gol !
saghgl a~lsm
Gol
yaklml kont:
ku~lanllln
n
geyim kayna
saglanrrus 01
GO:
veya suurh
av yasaklaJ
slkla~tlfllma
jandarmalar
Buradaki gi
halkuu bu
uygulanan c
Yl
bagh olaral
mistir. Bur
ve faunisti
daha duzet
3
ve cevres
almaktadu
S!MENLiK oor.n EKOSISTEMi
SiMENLIK GOLD EKosisTEMi
, fitoplanktonlann artmaslna
tan birisi de; kontrolsuz saz
bilincsizce kesilmesi bunlann
yatan su ku~lannl rahatslz
J~ yuvalan ve yumurtalanna
~..itliligi
nedeniyle asin
y
ve
I
l~ m~kt,e~ir. . Ozellikle krs
Turkiye run bircok yerinden
Sacma ile yaptlan avlanma
ilmektedir.
emen hepsi gibi Simenlik
sorunlanyla karsr kar~lya
. sulak alanlann buyak bir
k olarak yaptlacak oneriler
~oZiimline yonelik olarak
SI'nin sulak alanlan ise
~en .~orunlu alanlar olarak
r. Onceki yillarda sulak
yiirUtlilmti~ olan kurutma
on~~u mtimktill olmayan
lenllk Golu vevresindeki
verilmesi gerekmektedir.
ece zengin ve oneml, olan
ve bulundugu ko~ullarda
I
401
..
"
"
-Golu hizh bir karala~ma
nan malzeme miktanmn
rede dolmaktadlr. Golun
daha sikr bir ~ekilde
'den once bu alanlann
nesi ile olmaktadlr. Bu
nedenle Cevre Bakanhgnun da yardimlanyla gol cevresindeki
koylerde sulak alanlan tarutici ve onernlerini vurgulayrci cahsmalar
yapilmahdir.
Gole yakm yerlerdeki tanm alanlannda kimyasal gubre ve
tanmsal ilac kullarumi denetlenmeli ve bunlann sular uzerindeki
etkileri arastirmahdrr. Cunku, bu kimyasal maddeler gol sulanndaki
mikrobiyolojik hayati buyuk olcude degistirmis ve sonucta gol
sulanrun ekolojik dengesi bozulmustur.
Samsun Valiligi tarafindan gol ve cevresinin denetim altma
ahnarak yapilasmaya, ozellikle de golu denizden ayiran kiyi oku
uzerine son yillarda yapilmaya baslanan ikincil konutlara, kesinlikle
izin verilmemesi gerekmektedir. Aynca yerlesmelerin auk sulanrun,
Terme Cayi'run agzmdaki antma tesisinde antilarak denize verilmesi
de hem gol sulanrun kirlenmesinin onlenmesi hem de yore halkmm
saghgi acismdan yerinde bir karar olacaktir.
Gol cevresindeki sazhk alanlardan asm saz kesimi ve
yakmu kontrol altma almdigr takdirde hem buralarda bannan su
kuslanmn rahatsiz edilmemesi hem de yore halknun onemli bir
gecim kaynagi olan sazhklann daha verimli bir sekilde kullamlmasi
saglannus olacaktir.
Gol cevresinde yasayan kus turlerinin cogu avlanmasi yasak
veya sirurh olan turler arasmda bulunmaktadrr, Bu nedenle yorede
av yasaklanna siki srkiya uyulmasi saglanmah ve kontroller
srklastmlmahdrr. Av yasagmm oldugu donemlerde devriye gezen
jandarmalar, alarun genis olmasi nedeniyle yetersiz kalmaktadir.
Buradaki gorevli jandarma sayisrm arttirmak, daha da onemlisi yore
halkiru bu konuda bilinclendirmek ve yasaklara uymayanlara
uygulanan cezalann arttirmak gerekmektedir.
Yesihrmak Deltasmm buyuk bolumunun drene edilmesine
bagli olarak buradaki ekosistemin ozellikleri yeterince onemsenme­
mistir. Bunyesinde bircok canhyi banndiran bu ekosistemin floristik
ve faunistik envanterinin crkartilmasi ve ozellikle de su kuslanrun
daha duzenli olarak gozlenmesi zorunlulugu vardrr.
3167 sayrh "Kara Avcihgi Kanunu"na gore Simenlik Golu
ve cevresi "Yaban Hayatiru Koruma Sahalan" arasinda yer
almaktadir. Bu kanuna gore; Simenlik Golti cevresinde 16.043
402
stMENLtKGOLD EKoslSTEMi
hektar alan su kuslanm koruma, Golyazi koyunde 3900 hektar alan
ise sulun uretme ve koruma alam olarak ilan edilmistir (T.<;.V.,
1995).
Y esihrmak Deltasi, 1993 yihnda yururluge giren "Cevresel
Etki Degerlendirrne Yonetmeligi" ne gore "Uygulama Yapilacak
Hassas Yoreler' kapsamma ahnrrustir. Ancak bugune kadar bu
konuyla ilgili herhangi bir cahsma yapilmarmsur. Bu uygulamaya bir
an once gecilerek ekosistemin daha fazla bozulmadan
degerlendirilmesi yoluna gidilmelidir.
Turkiye'nin sulak alanlann korunmasma yonelik olarak
taraf oldugu veya taraf olma cahsmalanru yuruttugu bazi uluslararasi
sozlesmeler bulunmaktadir (uluslararasi bitki ve hayvan ticaretini
kontrol etmeyi amaclayan CiTES, tehdit altmdaki bitkileri
yasadiklan ortamlarda korumayi amaclayan Bern Sozlesmesi ve
ozellikle su kuslan yasama ortarru olarak uluslararasi oneme sahip
sulak alanlann korunmasiru amaclayan Ramsar Sozlesmesi gibi) .
Bunlarm arasmda ozellikle Ramsar Sozlesmesi, sulak alanlarm
korunmasma yonelik cesitli hukumler icermektedir. Turkiye 'nin
13.11. 1994 tarihinden itibaren akit taraf oldugu bu sozlesrnenin
yukumluluklerine uymasi zorunlulugu vardir. Bu yukumluluklerin
yerine getirilmesi ancak yorede ekolojik, sosyal ve ekonomik
analizlere dayah bir sulak alan koruma prograrru gelistirilmesi ile
mumkun olacaktir.
BIBLIYOGRAFYA
Akkan, E. ,
1970, "Bafra Bumu-Delice Kavsagi Arasmda Kizihrmak Vadisinin
Jeomorfolojisi", Ank. Univ, D.T.C .F. Yay. No : 161, ANKARA.
Atalay,
t,
1980, "Turkiye ve Dunyanm Ana Akarsulannda Tasman Yuzer Haldeki
Sediment Miktarlan", Orm. Aras. Enst. Derg. S:502, s:5-34 , ANKARA.
Baytop , T., 1994, " Turkce Bitki Adlan S6z10g0", Ataturk Dil ve Ta rih Yuk, Kur. , Turk
Dil Kurumu Yay. No:578, ANKARA.
Demirci,
c., 1994, "Carsamba Ova si Hidrojeolojik Etndu", D.S.i. Gen. Mud . 7. Sube,
SAMSUN.
Demirsoy, A., 1996, " Genel ve Turkiye Zoocografya, Hayvanlar Cografyasi", Meteksan,
ANKARA.
Erinc, S., 1984, "Ortam Ekolojisi ve Degr adasyonel Ekosi stcm Degisiklikler i", 1st.
Dniv. Yay. No :3213, Deniz Bil. ve Cog. Enst. Yay. No :l , iSTANBUL.
siMENLtKGOLD m
Erinc, S., 1984, "Kli
Bil. ve Cc
Erkal, T., 1991, "Ca
28,ANJ(,
Hakyemez, Y. ve Di
ANKARJ
Ho~gliren,
Y., 1994,
inandd" H., 1957, ,
Derg., Y:
inandlk, R, 1965, '
Yay. No'
Izbirak, R., 1977, "
Kilmc, M. ve Ozkl
ve Veje
ANKAB
Lahn, E., 1948, "
M.T.A.
OZl,:aglar, A., 1~9
Ank.D:
Samsun iii Arazi '
Saral,:oglu, H., I!
Goller'
Ozesmi, U, Som~
TUrk. (
Tuncel, M., 1975,
T.<;.V., 1993, "1
ANKP
T .~ ;V. , 1995,
«
ANKJ
Yigitba~lOgIU, H
Uyg.1
SIMENL!K GOLD EKOSiSTEMi
siMENLtK GOLD rxostsrssc
403
~yazl koyund« 3900 hektar alan
olarak ilan edilmi~tir (T. C. V.,
Erinc, S., 1984, "Klirnatoloji ve Metodlan" (3. Bash), ist. Dniv. Yay. No:3278, Deniz
Bil. ve Cog. Enst. Yay. No:2, iSTANBUL.
thnda yiiliirliige giren "Cevrese]
Erkal, T., 1991, "Carsamba Ovasi ve Cevresinin Jeornorfoloji", Jeorn. Derg. S:20, s:13­
28, ANKARA.
~e gore "Uygulama Yapdacak
,tIr. Ancak bugiine kadar bu
pdmaml~tIr. Bu uygulamaya bir
l daha fazla bozulmadan
'.
~
korunmasllla yonehk olarak
111 yiiliittiigu bazi uluslararasl
asr bitki ve hayvan ticaretini
, tehdit a1tllldaki bitkileri
clayan Bern Sozle~mesi ve
ak uluslararasl oneme sahip
Ramsar Sozle~mesi gibi).
S~zle~mesi, sulak alanlann
r l~ermektedir. Tiirkiye'nin
raf oldu~ bu sozle~menin
vardir. Bu yiikiimlHliiklerin
lojik, sosyal ve ekonomik
: a prograffil geli~tirilmesi ile
Hakyemez, Y. ve Dig., 1989, "Carsamba Dolaymm Jeolojisi", M.T.A. Rapor No:8895,
ANKARA.
Hosgoren, Y., 1994, "Turkiye'nin Golleri", Turk Cog. Derg. S:29, s:19-52, iSTANBUL.
Inandik, H., 1957, "Sinop ve Tenne Arasmdaki Kiyilann Morfolojik Etudu", TUrk Cog.
Derg., YIl:13, S:17, s:21-50, iSTANBUL.
Inandik, H., 1965, "Turkiye Golleri (Morfolojik ve Hidrografik Ozellikleri)", ist. Univ.
Yay. No:1155, Cog. Enst. Yay. No:44, s:84, iSTANBUL.
Izbirak, R., 1977, "Sistematik Jeornorfoloji", Harita Genel Mud. Yay., ANKARA.
Kihnc, M. ve Ozkanca, R., 1991, "Orta Karadeniz Bolgesi KlYI Kurnullanrun Florasi
ve Vejetasyonu", TOBiTAK, TUrk Bot. Derg., Vol:15, No:3, s:314-348,
ANKARA.
Lahn, R, 1948, "Turkiye Gollerinin Jeoloji ve Jeornorfolojisi Hakkmda Bir Etut",
M.T.A. Enst. Yay. Seri:B, No:12, s:53, ANKARA.
Ozcagtar, A., 1994, "Carsamba Ovasi ve Yakm Cevresinde Araziden Faydalanma",
Auk. Univ. Turk. Cog. Aras, ve Uyg. Merk. Derg. S:3, s:93-128, ANKARA.
Samsun tn Arazi Varhgr, 1984, Topraksu Genel Mud. Yay., ANKARA.
Saracoglu, H., 1990, "Turkiye Cografyasi Uzerine Etudler, Bitki Ortusu, iklirn ve
Goller", Milli Egitim Basimevi, s:402, iSTANBUL.
Ozesmi,
,
FRAFYA
u., Somuncu,
M., Tuncel, H., 1993, "Sultan Sazhgi Ekosisterni", Auk. Univ.
TUrk. Cog. Aras, ve Uyg. Merk. Derg. S:2, s:264-275, ANKARA.
Tuncel, M., 1975, "Gollerimiz", Redhouse Yayinevi, s:59, iSTANBUL.
~gl Arasmda Klzllmnak Vadisinin
lay. No: 161, ANKARA.
T.C;.V., 1993, "Turkiye'nin Sulak Alanlan", Turkiye Cevre Vakfi Yayiru, s:51-52,
ru-su1annda Ta§man Yiizer Haldeki
Derg. S:502, s:5-34, ANKARA.
T.C;.V., 1995, "Turkiye'nin Cevre Sorunlan 95", Turkiye Cevre Vakfi Yaymi,
ANKARA.
itaturk Dil ve Tarih Yiik. Kur., Turk
Etudu"
u, D .S.I.. Gen. Mud, 7. Sube,
, Hayvanlar Cografyasl", Meteksan,
tel Ekosistern Degi§iklikleri"
nst, Yay. No:1, iSTANBUL. '
i t
s.
ANKARA.
Yigitba~lOglu, H., 1995, "Seyfe Golu Ekosisterni",
Auk. Dniv. Turk. Cog. Aras, ve
Uyg. Merk. Derg. S:4, s:147-170, ANKARA.
p
siMENLIKGOLD rxostsrnat
404
Foto : 1 Simenlik Go lu 'nun g enel gorunum«. Ga le bir bataklik goriiniimu kazandiran
Ruppia maritima adlt bitkileryerver SII viizevine kadar cikmakta drr.
Foto
2
Sim enlik Golu 'nun cevresinde gents sazlik-bataklik ve orm anlik alanlar
bulunmaktadir. BII alanla r go lu denizden ayiran kiyi oku ile birlikte
Yesilirm ak Deltast 'ndaki en onemli sulak alan ekosistemini olusturmaktadir.
stMENLtK GOLOEKm
Foto
3
as«
bes
giiI1illl/m.
Foto : :f Simenm
saz kesim
Mersin'e i
SiMENLlK GOLD EKostSTEMl
SIMENLiK GOLD EKoslSTEMi
FO lD
'i-balakhk ve om/anIlk- at an Iar
, aYl~n klyl oku ile birlikte
'I eko.wstemini olll~tllmiaktad
tr.
3
405
Goln besley en en onemli kana/ duru munda olan Tafli Kanab 'ndan bir
go n"iniim.
1'010 : 4 Simenlik Golii 'nun cevresinde yasayan yore halkinm onemli bir gelir kaynagi
saz kesimidir. K/~ 111 kesilen sazlar, daha sonra islenmek uzere kamy onlarla
Me rsin 'e gonderilmektedir.
406
stMENLiK GOLU EKosisTEMt
. ..
,;:.;
<
Foto : 5
Simenlik Goli; ve cevresi ornitolojik baktmdan buyuk onem tasimaktadir. Bu
alanlar kis aylannda basta ordek olmak iizere 90k sayida kus tilrilnii
banndtrmaktadtr.
. i;1
~.
-'.: