Özetler için tıklayınız. / Please click for the abstracts.

Özetler için tıklayınız. / Please click for the abstracts.

BİRİNCİ ULUSLARARASI
ANADOLU PARA TARİHİ VE
NUMİSMATİK KONGRESİ
25-28 ŞUBAT 2013, ANTALYA
BİLDİRİ ÖZETLERİ
FIRST INTERNATIONAL
CONGRESS OF THE ANATOLIAN
MONETARY HISTORY AND NUMISMATICS
25-28 FEBRUARY 2013, ANTALYA
ABSTRACTS
Birinci Uluslararası Anadolu Para Tarihi ve Numismatik Kongresi
Bildiri Özetleri
First International Congress of the Anatolian Monetary History and Numismatics
Abstracts
Editörler / Editors
Kayhan Dörtlük
Oğuz Tekin
© Suna - İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü, 2013
Bu kitapta yayımlanan bildiri özetlerinin yayım hakkı saklıdır. AKMED ve
yazarlarının yazılı izni olmaksızın hiçbir yolla çoğaltılamaz, basılamaz, yayımlanamaz.
Özet metinleriyle ilgili her türlü sorumluluk yazarlarına aittir.
All rights reserved. No part of this book may be used or reproduced in any manner without written
permission from the AKMED and the authors. All responsibility arising from the content of the abstracts
published here rest upon their authors.
Yazışma Adresi / Mailing Address
Barbaros Mah. Kocatepe Sok. No. 25
Kaleiçi 07100 ANTALYA – TÜRKİYE
Tel: 0 (242) 243 42 74 • Fax: 0 (242) 243 80 13
[email protected]
www.akmed.org.tr
Tasarım ve Yapım / Design and Production
İbrahim Keleş
Kapak Fotoğrafı / Cover Photograph
Baldwin’s Auctions Ltd.
KURULLAR / BOARDS
Şeref Kurulu / Honorary Board
Suna Kıraç
İnan Kıraç
Düzenleme Kurulu / Organizing Board
Kayhan Dörtlük
Oğuz Tekin
Bilim Kurulu / Academic Board
Michel Amandry
Kevin Butcher
Edhem Eldem
Christopher Howgego
Lutz Ilisch
Andrew Meadows
Johannes Nollé
Oğuz Tekin
Bernhard Weisser
Koordinasyon Kurulu / Coordination Board
Remziye Boyraz Seyhan
Süleyman Bulut
Aliye Erol-Özdizbay
Tuba Ertekin
Mustafa İncebacak
Tarkan Kahya
Hüseyin Köker
Dinçer Savaş Lenger
İÇİNDEKİLER / CONTENTS
(Alfabetik soyisim sırasına göre / Names in alphabetical order)
13 Z. Sencan Altınoluk Notes on the Coins of the Upper Cayster Valley
[Yukarı Kaystros Vadisi Sikkeleri Üzerine Notlar]
14 Michel Amandry Trajan and Hadrian’s Silver Coinage in Cilicia
[Traianus ve Hadrianus’un Kilikya’daki Gümüş Sikkeleri]
15 Melih Arslan Iuliopolis Nekropolü Kharon Sikkeleri
[Charon Coins from the Necropolis at Juliopolis]
16 Richard Ashton The Early Bronze Coinage of Kyme in Aiolis [Aiolis’teki Kyme’nin Erken Dönem Bronz Sikkeleri]
17 Sébastien Barbara An Anepigraphic Variety of the Regal Bronze Issue of Pergamon: Athena and Coiled Snake
[Pergamon’un Kralî Bronz Emisyonundan Bir Yazısız Örnek: Athena ve Çöreklenmiş Yılan]
18 Jarosław Bodzek Achaemenid Asia Minor: Satrapal Coins and the Great King’s Coinage
[Akamenid Dönemi’nde Küçük Asya: Satraplık ve Büyük Kral Sikkeleri]
19 Süleyman Bulut
Mehmet Şengül 2009-2012 Yılları Andriake Kazı Sikkeleri ve Yerleşim Tarihine Katkıları
[Coins Unearthed at Andriake between 2009-
2012 and their Contribution to its Settlement History]
20 Kevin Butcher Lycian Drachms of the Roman Period
[Roma Dönemi Lykia Drahmileri]
21 François de Callataÿ What’s New about the Coinage of Mithradates Eupator, King of Pontus?
[Pontos Kralı Mithradates Eupator’un Sikkeleri ile İlgili Yeni Hususlar]
22 Benedetto Carroccio
Mariangela Puglisi
The Coins of Kyme Uncovered at Kyme: Evidence from 30 Years of Italian Excavations
[Kyme’de Ele Geçen Kyme Sikkeleri: 30 Yıllık İtalyan Kazılarından Kanıtlar]
23 Jérémie Chameroy 24 Zeynep Çizmeli-Öğün Frappe et trouvailles isolées des monnaies de Pergame sous l’Empire romain: que représentent les monnaies de site?
[Roma Dönemi’nde Pergamon Sikke Darbı ve Münferit Bulgular: Kentin Sikkeleri Neyi Temsil Ediyor?]
“Smintheion Definesi” ve Aleksandria Troas Sikkelerinin Troas Bölgesi ve Akdeniz Havzasındaki Dolaşımı
[The “Smintheion Hoard” and the Circulation of Alexandria Troas’s Coins across the Troad and the Mediterranean Basin]
25 Fabrice Delrieux Les alexandres municipaux tardifs de Carie (fin IIIe-début IIe siècle av. J.-C.). Notes sur les ateliers d’Eurômos et Mylasa d’après le trésor de“Démétrios Ier”
[Karia’nın Geç Dönem İskender Sikkeleri (İ.Ö. 3. yy. sonu – 2. yy. başı). “I. Demetrios” Definesi Işığında Euromos ve Mylasa Darphaneleri Üzerine Notlar]
26 Zeliha Demirel-Gökalp Bilecik ve Kütahya Müzelerinde Bulunan Bizans Sikkeleri
[Byzantine Coins at the Museums of Bilecik and Kütahya]
27 Nurgül Demirtaş 2002-2003 İzmir Agora Kazısında Bulunan Sikkeler
[Coins Uncovered at Smyrnaean Agora in 2002-
2003]
28 Ülkü Devecioğlu Roma İmparatorluk Dönemi Iuliopolis Şehir Sikkeleri
[Civic Coinage of Juliopolis in the Roman Imperial Period]
29 Filiz Dönmez-Öztürk İstanbul Arkeoloji Müzeleri’nde Bulunan Bir Grup Termessos Sikkesi
[A Group of Termessian Coins at the İstanbul Archaeological Museums]
30 Edhem Eldem Archaeology and Numismatics: The Discovery of an Islamic Coin Hoard in Baghdad in 1899
[Arkeoloji ve Numismatik: 1899 Yılında Bağdat’ta Bir İslami Sikke Definesinin Keşfi]
31 Aliye Erol-Özdizbay Edirne (Hadrianopolis) Kalesi Zindanaltı Mevkisi Kurtarma Kazılarında Bulunan Sikkeler
[Coins Uncovered during Rescue Excavations at Zindanaltı Mevkii of the Edirne (Hadrianopolis) Citadel]
32 Mehmet Genç Klâsik Osmanlı Sisteminde Kâr, Faiz ve Kredi İlişkilerinin Özel Sermaye Birikimine Etkileri
[The Influence of Profit, Interest and Credit Connections on Private Capital Accumulation in the Classical Ottoman System]
33 Mehmet Tevfik Göktürk Elmalı Definesi
[The Elmalı Hoard]
35 Hale Güney Trading Activities of Roman Nicomedia and the Circulation of Civic Coins
[Roma Dönemi Nikomediası’nda Ticari Faaliyetler ve Kent Sikkelerinin Dolaşımı]
36 Volker Heuchert Tooled History: The “Involvement” of the Pergamenians in the Affairs of the Koinon of Ionia
[Biçimlendirilmiş Tarih: Bergamalıların Ionia Koinonu İşlerine “Karışması”]
37 Christopher Howgego Questions of Coin Circulation in the Roman Period
[Roma Dönemi Sikke Dolaşımı Üzerine Sorular]
38 Lutz Ilisch The Imagery of Sultanic Lead Seals of the Seljuks of Rum in Relation to their Coin Imagery
[Anadolu Selçuklu Sultanlarının Kurşun Mühürlerindeki İmgelerin Sikke İmgeleri ile İlişkisi]
39 Stefan Karwiese Some New Evidence on Early Electrum
[Erken Dönem Elektron Sikkelere İlişkin Bazı Yeni Kanıtlar]
40 Vedat Keleş Parion Sikkelerinin Sirkülasyonu Işığında Kentin Bölgesel Konumu
[Parion’s Regional Position in Light of its Coinage Circulation]
41 Koray Konuk On Some New Lycian Coin Types
[Bazı Yeni Lykia Sikke Tipleri Hakkında]
42 Hüseyin Köker Roma İmparatorluk Dönemi Komama Sikkeleri
[Coinage of Komama in the Roman Imperial Period]
43 Sadi S. Kucur
Türkiye Selçukluları Sikkelerinde Unvan, Lâkap ve Künyeler
[Titles, Epithets and Identification Data on the Coinage of Anatolian Seljuks]
44 Dinçer Savaş Lenger Nif (Olympos) Dağı Kazılarında Bulunan Sikkeler
[Coins Uncovered at Nif (Olympos) Mount]
45 Wolfgang Leschhorn The Hellenistic Drachms of Side
[Side’nin Hellenistik Dönem Drahmileri]
46 Constantin A. Marinescu Byzantium’s Early Coinage in the Name of King Lysimachus: Problems and New
Attributions
[Byzantion’un Kral Lysimakhos Adına Bastığı Erken Sikkeleri: Sorunlar ve Yeni Teşhisler]
47 Evangeline Markou Symbols in Archaic and Classical Cypriot Coinage: Their Influences and Diffusion
[Arkaik ve Klasik Dönem Kıbrıs Sikkelerinde Semboller: Etkileri ve Yayılımı]
48 Andrew Meadows Imitative Coinage in First-century Pamphylia
[Birinci Yüzyıl Pamphyliası’nda Taklit Sikkeler]
49 Johannes Nollé Greek Imperials and Mythical Tales
[Roma İmparatorluk Dönemi Kent Sikkeleri ve Mitolojik Öyküler]
50 Canan Özbil Nysa Kazısı Sikkeleri
[Coins Uncovered at Nysa]
51 Sedat Öztopbaş I. Anastasius’un “Düğün” Solidusu
[“Wedding” Solidus of Anastasius I]
52 İsmail Günay Paksoy Osman Gazi’nin Şimdiye Kadar Yayınlanmış Tek Gümüş Sikkesi Üzerine Düşünceler
[Remarks on the Unique Silver Coin of Osman Ghazi Published to Date]
53 Evgeni I. Paunov The Coinage of the Thracian King Mostis: Recent Finds, Chronology, Distribution and Localisation
[Thrak Kralı Mostis’in Sikkeleri: Yeni Bulgular, Kronoloji, Dağılım ve Lokalizasyon]
54 Ulrike Peter Die antiken Münzen Thrakiens - ein numismatisches Webportal
[Thrakların Antik Sikkeleri - Numismatik Internet Portalı]
55 Şule Pfeiffer-Taş III. Murat Sikkeleri Işığında Osmanlı Para Tarihi ile İlgili Yeni Tespitler
[New Remarks Regarding Ottoman Monetary History in Light of the Coins of Murad III]
56 Annalisa Polosa Coin Production and Coin Circulation at Elaiussa Sebaste in Cilicia Tracheia
[Dağlık Kilikya’daki Elaiussa Sebaste’de Sikke Darbı ve Dolaşımı]
57 Hacer Sancaktar
Antiokheia (Pisidia) Kazısı Sikkeleri: 2008-2012
[Coins Uncovered at Pisidian Antioch between 2008-2012]
58 Ursula Schachinger The Coin Finds from the Theater in Ephesus and Some Remarks on Coin Circulation in Ephesus
[Ephesos Tiyatrosundan Sikke Buluntuları ve Ephesos’taki Sikke Dolaşımı Üzerine Bazı Notlar]
59 Fran Stroobants The Production of Civic Coins in Third-
Century Pisidia and Pamphylia: Mapping Regional Trends and Urban Deviations
[Üçüncü Yüzyıl Pisidia ve Pamphyliası’nda Kent Sikkelerinin Darbı: Bölgesel Eğilimleri ve Kentsel Sapmaları Haritaya İşlemek]
61 Ahmet Tolga Tek Side Kazılarında Bulunan Sikkeler Üzerine Bir Ön Değerlendirme
[A Preliminary Assessment of the Coins Uncovered at Side]
62 Oğuz Tekin More Coins of Agathocles, son of Lysimachus: A New Attribution
[Lysimakhos’un Oğlu Agathokles’in Sikkeleri: Yeni Bir Darp Yeri Önerisi]
63 Gültekin Teoman Batı Anadolu Beylik Mangırları
[The Mangırs of the West Anatolian Beyliks]
64 İnci Türkoğlu Civic Coinage of Calchedon
[Kalkhedon Kent Sikkeleri]
65 Ceren Ünal Tralles Definesi: Bizans İmparatoru III. Leon Dönemine Ait Altın Sikkeler
[The Tralles Hoard: Gold Coins from the Reign of Byzantine Emperor Leo III]
66 Erdal Ünal Hellenistik Dönem Eumeneia Sikkeleri
[Coinage of Eumeneia in the Hellenistic Period]
67 Peter Van Alfen Exiles and Colonists: Delineating Monetary Authority in Archaic Asia Minor
[Sürgünler ve Kolonistler: Arkaik Dönem Küçük Asyası’nda Sikke Darp Otoritesini Tanımlamak]
68 Bernhard Weisser Coins Excavated at Priene
[Priene’de Ele Geçen Sikkeler]
69 Oya Yağız Les monnaies de Lysimachie de la collection des monnaies grecques du Musée archéologique de Tekirdağ
[Tekirdağ Arkeoloji Müzesi Grek Sikkeleri Koleksiyonundaki Lysimakheia Sikkeleri]
70 Duygu Özlem Yalçın Limes Euphraticus’un Numismatik Değerlendirmesi: Defineler
[Numismatic Assessment of Limes Euphraticus: Hoards]
71 Mohammad Younis
The Anatolian Seljuks and the Ayyubids: Intermarriage and Political Relations through the Coinage
[Anadolu Selçukluları ve Eyyubiler: Sikkelerin Işığında Evlilikler ve Politik İlişkiler]
72 Luca Zavagno “Betwixt the Greeks and the Saracens”: Coins and their Circulation in Cyprus in the Seventh and Eighth Centuries A.D.
[‘Rumlar ve Sarakenler Arasında’: İ.S. 7. ve 8. Yüzyıllarda Kıbrıs’ta Sikkeler ve Dolaşımı]
BİLDİRİ ÖZETLERİ / ABSTRACTS
Z. Sencan Altınoluk
Notes on the Coins of the Upper Cayster Valley
This study provides some new information on the coins minted at the
ancient cities of the upper Cayster valley in Lydia. These cities include Cilbiani
Inferiores (Nicaea), Cilbiani Superiores (Türkönü village), Dioshieron (Birgi),
and Hypaepa (Günlüce village). The earliest evidence for coin mintage in this
region goes back to the first and second centuries B.C. It has been suggested
that these coins, which bear the name Kaystrianoi on them, are probably
produced at Hypaepa to be used by all other settlements in the area. This
suggestion is based on important iconographic evidence. Artemis Anaitis,
the goddess of Hypaepa, usually represented on the coins of Hypaepa, also
appears on the coins of Caystriani. This study also includes a re-examination
of the iconography and the legends of the coins minted at Hypaepa and nearby
cities from the Roman Imperial period, starting with the time of Augustus.
Z. Sencan Altınoluk
Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi
Fen - Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü
Terzioğlu Yerleşkesi, Çanakkale-Türkiye
[email protected]
13
Michel Amandry
Trajan and Hadrian’s Silver Coinage in Cilicia
In the course of the preparation of volume III of Roman Provincial
Coinage devoted to the reigns of Nerva, Trajan and Hadrian, the opportunity
was offered to make a rough die study of the silver coinage struck in Cilicia
during the reigns of Trajan and Hadrian. Tetradrachms were produced
at Tarsus under Trajan. Under Hadrian Tarsus produced tetradrachms
and tridrachms; at Aegeae, Mopsus and Seleuceia only tetradrachms. The
structure of these coinages will be set out and their purpose discussed.
Michel Amandry
Cabinet des médailles Bibliotheque nationale de France
5 rue Vivienne F-75 002 Paris-France
[email protected]
14
Melih Arslan
Iuliopolis Nekropolü Kharon Sikkeleri
Bithynia Bölgesi’nde bulunan Iuliopolis, Hellenistik Dönem’de
Gordioukome adında küçük bir kasabadır. Antik kaynaklar kentin İmparator
Augustus döneminde büyüdüğünü ve isminin Kleon adında bir çete reisi
tarafından Iulius Caesar’a atfen Iuliopolis olarak değiştirildiğini bildirirler.
Şehir önemini hac yolu üzerinde olması nedeniyle Erken Bizans Dönemi’nde
de sürdürmüştür.
2009’da Anadolu Medeniyetleri Müzesi Müdürlüğünce, Çayırhan,
Gülşehri mevkiinde kaçak kazılarla tahrip edilen Roma nekropolünde
başlatılan kurtarma kazısında kentin kendi adıyla bastığı pek çok sikkenin ele
geçmesi ile buranın Iuliopolis Nekropolü olduğu anlaşılmıştır.
Iuliopolis Nekropolü’nde ele geçen Kharon sikkeleri kentin sosyal, dini,
ticari ve siyasi yönlerini anlamamızı sağlamıştır. Neredeyse her mezardan
ele geçen Kharon sikkeleri sayesinde bugün sular altında kalmış Iuliopolis’in
gizemi daha çok anlaşılır olmaktadır.
Nekropolde ele geçen en erken sikke, İmparator Vespasianus’a aittir.
İmparatorluk sikkeleri Maximianus dönemine kadar devam etmektedir.
Sikkeler Iuliopolis’te gerçek anlamda ticaretin ve büyümenin İmparator
Vespasianus ile başlamış olduğunu göstermektedir. Ele geçen bronz kent
sikkeleri Bithynia Bölgesi şehirleri başta olmak üzere, komşu Galatia ve
Paphlagonia bölgelerinin kentlerine aittir. En çok Nikaia kent sikkesi ele
geçmiş olup bunu, Prusias ad Hypium, Kretia Flaviopolis, Bithynium,
Nikomedia, Koinon Bithynia ve Ankyra şehir sikkeleri takip etmektedir.
Bu bildiri ile nekropolde ele geçen Kharon sikkeleri arasındaki
imparatorluk sikkeleriyle diğer kentlere ait sikkelerin numismatik
sonuçlarından yola çıkılarak kent hakkındaki yeni veriler bilim dünyasına
sunulacaktır.
Melih Arslan
Anadolu Medeniyetleri Müzesi
Gözcü Sokak No: 2 06240 Ulus, Ankara-Türkiye
[email protected]
15
Richard Ashton
The Early Bronze Coinage of Kyme in Aiolis
This paper deals with the abundant early bronze coinage of Kyme in
Aiolis with the types eagle/jug, horse forepart/jug, and head of Amazon/
horse or horse forepart or jug.
The series are dated to between the mid-fourth and late third centuries
B.C., and their relationship with contemporary silver and with some of the
later bronze series is discussed.
Richard Ashton
3 Cheyne Place, Flat 1
London SW3 4HH - UK
[email protected]
16
Sébastien Barbara
An Anepigraphic Variety of the Regal Bronze Issue of Pergamon: Athena and Coiled Snake
The most widespread unit of regal bronzes minted at Pergamon is a
type with a head of Athena on the obverse and a coiled snake on the reverse
(n°14 Westermark). Such a complex issue naturally has variants and unusual
features. The paper presents a few of them, but mainly focuses on a scarce
and curious anepigraphic bronze coin close to that regal issue, but without the
legend ΦΙΛΕΤΑΙΡΟΥ. It first tries to understand its chronological context; and
then questioning the iconographic meaning of the reverse, it also deals with
the polysemy of the snake’s pattern at Pergamon.
Sébastien Barbara
Université Charles-de-Gaulle - Lille 3
Domaine Universitaire du Pont-de-Bois
59653 Villeneuve d’Ascq Cedex-France
[email protected]
17
Jarosław Bodzek
Achaemenid Asia Minor: Satrapal Coins and the Great King’s Coinage
Starting with the third quarter of the 7th century B.C., the Lydians and/
or the Ionians began to strike electrum coins. King Croesus of Lydia (560-547)
was the first to use pure gold and silver for minting coins. After conquering the
Lydian Kingdom, the victorious Cyrus the Great (559-530) and his successors
in their western provinces encountered a pattern of coinage consisting of
royal pure gold and silver issues, as well as of silver and electrum coins struck
by independent and subject cities and their individuals. The Achaemenids
adopted this pattern. Probably Cyrus and his successors continued to issue
gold and silver “Croeseids”. Darius the Great (522-486) reformed the royal
coinage around 515-510 and introduced new, pure gold and silver stater types,
known in modern numismatic literature respectively as Daric and Siglos.
Besides the royal gold and silver coinage, other issues were also
struck which, thanks to iconography as well as to inscriptions, referred to
the Achaemenid tradition. These were struck mainly in western satrapies
by some Achaemenid officials of various nationalities, and are known in
numismatic literature as “satrapal coinage”. The most important feature of
satrapal coinage is its complexity. It should be stressed that satrapal coinage
was not a uniform phenomenon like royal coinage. They had iconographic or
metrological uniformity of the latter. In the case of satrapal issues the choice
of weight standard, denomination system, and iconographic types belonged
to the issuer. Even the choice of a mint depended on the circumstances under
which a satrap decided to issue coins. In most cases there were no satrapal
mints as was in the case of royal coinage. Satrapal coinage was, in fact, the
coinage of representatives of the Achaemenid administration. Therefore,
its complexity reflects the complex character of the latter. The paper’s aim
is to discuss satrapal coinage by defining the phenomenon, determining its
distinctive features and placing it correctly in the pattern of coinage of the
Achaemenid Empire. Especially important is to indicate the exact position of
satrapal coins with reference to royal coinage.
18
Jarosław Bodzek
Institute of Archaeology
Jagiellonian University
Kraków-Poland
[email protected]
Süleyman Bulut - Mehmet Şengül
2009-2012 Yılları Andriake Kazı Sikkeleri ve Yerleşim Tarihine Katkıları
Myra’nın liman yerleşimi Andriake’de, ilk bilimsel kazılar 2009 yılında
başlamış; 2012 yılı da dahil olmak üzere Granarium, Plakoma, Sinagog,
Onurlandırma Anıtları, B Kilisesi, Küçük Hamam, İşlikler ile liman
kıyısındaki dükkan ve depolarda kazı çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Söz
konusu alanlarda yapılan kazılarda toplam 2493 adet sikke açığa çıkartılmış,
bunlardan 541 adedi kesin olarak tanımlanabilmiş, 1140 adet sikkenin ise salt
dönemleri tespit edilebilmiştir. Sikkelerin 2’si altın, 15’i gümüş diğerleri ise
bronzdur.
Kesin tanımlanabilen sikkelerden en erken tarihli olanları İ.Ö. 4. yy.
sonu 3. yy. başı, en geç tarihli olanları ise İ.S. 1030/35 – 1042 yıllarına aittirler.
Farklı alanlardan ele geçen sikkelerden bazıları, bulundukları yapıların
kesin tarihlendirilebilmesine, bazı örnekler ise alanların-yapıların kullanım
evrelerinin tespit edilmesine olanak sağlamıştır. Dolayısıyla, bu çalışmada
sikkelerin dönemlere göre genel değerlendirilmesinin yapılmasının yanı sıra
arkeolojik ve epigrafik verilerle birlikte, Andriake liman yerleşiminin genel
tarihi ve bulundukları yapıların gerek inşa tarihleri gerekse de kullanım
evrelerinin tespit edilebilmesine yönelik katkıları da değerlendirilmeye
çalışılacaktır.
Süleyman Bulut
Akdeniz Üniversitesi
Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü
Kampüs, Antalya-Türkiye
[email protected]
Mehmet Şengül
Akdeniz Üniversitesi
Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü
Kampüs, Antalya-Türkiye
[email protected]
19
Kevin Butcher
Lycian Drachms of the Roman Period
This paper examines the phenomenon of Lycian silver drachms under
the Roman Empire from Augustus to Trajan. In particular it will consider the
weight and fineness of the coins, and their relationship to the Roman denarius.
Kevin Butcher
Classics and Ancient History
University of Warwick Coventry
CV 7AL - UK
[email protected]
20
François de Callataÿ
What’s New about the Coinage of Mithradates Eupator, King of Pontus?
Fifteen years after the publication of my PhD thesis on Mithradatic
coinage in 1997 (but submitted in 1988), a lot of new evidence has become
available. This includes a large amount of unrecorded coins, among which
are some new varieties and some modern counterfeits, better information
about hoards, some important epigraphic inscriptions and, above all, a better
understanding of how this coinage may have functioned. This paper aims
to make a status quaestionis and, going further, to address some questions
unformulated so far.
François de Callataÿ
Royal Library of Belgium
Bd de l’Empereur, 4
1000 Brussels-Belgium
[email protected]
21
Benedetto Carroccio - Mariangela Puglisi
The Coins of Kyme Uncovered at Kyme:
Evidence from 30 Years of Italian Excavations
This paper will present a preliminary analysis of the coins found at
Kyme in Aiolis by the Italian Archaeological Mission (MAIKE). During the thirty years of excavations hundreds of coins belonging
to archaeological strata from the 5th century B.C. to the Early Byzantine
period have been uncovered. Coins from later periods are very sporadic. The
peaks of numismatic evidence, mostly bronzes, correspond to the Hellenistic
and Late Antique periods.
The iconography of Kymaean Greek and Roman Provincial series, with
particular attention to the type of the eponymous Amazon, will be examined
through the method of the Lexicon Iconographicum Numismaticae.
Benedetto Carroccio
Università della Calabria
Dipartimento di Storia
Via P. Bucci - Cubo 28/D
Arcavacata di Rende (CS) - Italia
[email protected]
Mariangela Puglisi
Di.Sc.A.M. - Numismatica
Università di Messina
Polo Annunziata
98168 Messina - Italia
[email protected]
22
Jérémie Chameroy
Frappe et trouvailles isolées des monnaies de Pergame sous l’Empire romain:
que représentent les monnaies de site?
Le corpus de la production monétaire de Pergame sous l’Empire romain
a fait l’objet de la thèse de doctorat de Bernhard Weisser (1995). Outre le
catalogue des différents types monétaires émis par la métropole, son étude
permet de connaître le nombre de coins utilisés sous chaque empereur et,
par conséquent, de suivre à grands traits l’évolution de la production en
déterminant les phases d’intense ou de faible frappe du bronze dans la polis
mysienne. En plus de ce corpus, l’inventorisation en cours des trouvailles
monétaires faites à Pergame depuis les années 1960 livre un contingent assez
important du numéraire de bronze émis par la ville et perdu au cours des
siècles de son utilisation. Une possibilité d’étude s’offre alors à nous: en
confrontant les découvertes isolées au volume estimé mis en circulation par
l’atelier de Pergame, nous suivrons les effets de la variation de la production
de ce dernier sur la composition des bronzes pergaméniens mis au jour sur le
site. Les monnaies de Pergame recueillies lors des fouilles représentent-elles
un échantillon fidèle de l’ensemble de la production de l’atelier urbain? Quel
est leur intérêt documentaire pour l’histoire de la polis?
Jérémie Chameroy
Römisch-Germanisches Zentralmuseum
Ernst-Ludwig-Platz 2
55116 Mainz-Deutschland
[email protected]
23
Zeynep Çizmeli-Öğün
“Smintheion Definesi” ve Aleksandria Troas Sikkelerinin Troas Bölgesi ve Akdeniz Havzasındaki Dolaşımı
“Smintheion Definesi” 1998’de Apollon Smintheus kutsal alanınında
98/3 açmasında, in situ olarak, işlevi daha sonraki kazılarda aydınlık
kazanacak bir yapının tabanı ile duvarı arasına saklanmış şekilde
bulunmuştur. Definede 677 adet Roma İmparatorluğu’nda darp edilen Eyalet
sikkesi bulunur. 667 tanesi kutsal alanın bağlı olduğu ve Roma Dönemi’ndeki
koloni ismi Colonia Augusta Trodensium olan Aleksandria Troas darbıdır.
Definede bulunan “yabancı” kent sikkeleri içinde en fazla örnek Colonia
Augusta Trodensium’un ikiz kolonisi olan Mysia Bölgesi’ndeki Colonia
Augusta Trodensium’a (Parion) ait sikkeler olup, Ilion kenti 3 adet sikke ile,
Colonia Julia Felix (Sinope) ve Abydos kenti ise 1 sikke ile temsil edilmektedir.
Bu tabloda dikkati çeken öğe Aleksandria Troas’ın sikkelerinin baskın
bir şekilde fazla olmasıdır. Bu çalışmamızda definenin ve bulunduğu
Smitheion’daki kazılarda ele geçen izole buluntular ışığında hem kutsal
alandaki sikke dolaşımını anlamayı, hem de diğer veriler ışığında Troas
Bölgesi’ndeki sikke dolaşımını incelemeyi hedeflemekteyiz. Ayrıca Troas
Bölgesi’nin Roma Dönemi’nde darp ettiği sikkelerinin “çevre bölgelere”
yayılımı da Akdeniz havzasında bronz sikke dolaşımına önemli bilgiler
kazandıracaktır.
Zeynep Çizmeli-Öğün
Ankara Üniversitesi
Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi
Klasik Arkeoloji Anabilim Dalı
Sıhhiye, Ankara-Türkiye
[email protected]
24
Fabrice Delrieux
Les alexandres municipaux tardifs de Carie
(fin IIIe-début IIe siècle av. J.-C.). Notes sur les ateliers d’Eurômos et Mylasa d’après le trésor de “Démétrios Ier”
Comme d’autres régions de l’Asie Mineure occidentale, la Carie abrite
plusieurs ateliers émetteurs d’alexandres. Attestés peut-être dès la fin du IVe
siècle av. J.-C., ces derniers se multiplient à la fin du IIIe-début du IIe siècle av.
J.-C. Installés pour l’essentiel sur les bords de la mer Égée et dans la vallée du
Méandre, ces établissements produisent alors de beaux tétradrachmes plus
ou moins faciles à classer. Si l’attribution de certains exemplaires à Alabanda,
Cos, Halicarnasse, Mylasa et Rhodes, ne pose a priori aucune difficulté, il en
va différemment pour d’autres pièces rangées à Antioche du Méandre ou
Tabai, Eurômos et Nisyros.
Sans doute l’étude de nouvelles monnaies permettrait-elle de progresser.
Or, depuis quelques années, la mise en vente de nombreux alexandres
d’Asie Mineure occidentale a sensiblement enrichi le matériel carien jusquelà disponible. Parmi les exemplaires mis ainsi en lumière, figurent des
tétradrachmes du trésor de « Démétrios Ier » passé dans le commerce en 2003
et publié récemment dans Coins Hoards X. Après que nous aurons fait une
mise au point sur ce que l’on sait déjà des alexandres tardifs de Carie, deux
exemplaires retiendront ici plus particulièrement notre attention : une monnaie
soit-disant d’Eurômos et une autre de Mylasa, toutes deux issues de séries
jusqu’à présent inédites.
Le premier tétradrachme vient d’un monnayage fort rare du début du
IIe siècle av. J.-C. et ne permet toujours pas d’en assurer la provenance. Pire,
l’étude du matériel accroît les doutes quant à l’idée d’une origine eurômienne
de l’échantillon. Le second tétradrachme est en revanche sûrement mylasien
et représente une nouvelle variante d’un monnayage dont on connaît déjà une
vingtaine d’exemplaires frappés à la fin du IIIe et au début du IIe siècle av. J.C. Surfrappée sur des types dont on ne devine plus rien, la pièce montre le
monogramme sous le trône de Zeus. Inconnu jusqu’alors parmi les monnaies
mylasiennes, ce signe est sans doute l’abréviation (MAI ?) d’un nom tel que
Maiandros, bien attesté dans la région de Mylasa à l’époque hellénistique.
Fabrice Delrieux
9 rue Ernest Grangeat
73000 Jacob-Bellecombette-France
[email protected]
25
Zeliha Demirel-Gökalp
Bilecik ve Kütahya Müzelerinde Bulunan
Bizans Sikkeleri
Bu çalışmada, Kütahya Arkeoloji Müzesi ile Bilecik Müzesi antik sikke
koleksiyonunda bulunan Bizans sikkeleri ele alınacaktır.
Bilecik Müzesi’ndeki Bizans sikkelerinin bu çalışmaya dahil edilmesinin
başlıca nedeni, örneklerin büyük çoğunluğunun Pazaryeri ve Söğüt gibi
yerleşimlerde kaçak kazı sonucu ele geçen olması ve bu yerleşimlerin de
Ortaçağ Phrygia Bölgesi’ne yakın mesafelerde yer almasıdır. Kütahya ve
Bilecik müzelerinde bulunan Bizans sikkelerinin büyük çoğunluğu, adı geçmiş
yerleşimler ve çevresinde bulunmuş çok sayıda sikkeden oluşan ve Bizans’ın
farklı dönemlerini kesintisiz yansıtan bir grubu temsil etmektedir. Antik
Çağ’dan itibaren tarihi, politik ve ekonomik açıdan oldukça önem taşıyan
bölgedeki bu müzelerde bulunan sikkelerin, numismatik açısından bölgedeki
ticari bağlantıları yansıtır şekilde örneklerden oluştuğu düşünülmektedir.
Bununla birlikte örneklerin sayıca fazla ve tanımlanabilir özellikte olmaları,
bunları istatistiksel olarak kullanılabilir veri grupları haline getirmektedir.
Dolayısıyla çalışmada incelenecek örnekler, bu bakış açısı ile ele alınarak,
Anadolu’daki diğer müze ve kazı buluntuları ile karşılaştırılacaktır.
Zeliha Demirel-Gökalp
Anadolu Üniversitesi
Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü
Yunus Emre Kampüsü, Eskişehir-Türkiye
[email protected]
26
Nurgül Demirtaş
2002-2003 İzmir Agora Kazısında Bulunan Sikkeler
Bu çalışmada, 2002-2003 yılı kazı sezonunda İzmir Agorası’nın kuzey
ve batı galerilerinde yapılan çalışmalar sonucunda ortaya çıkarılan toplam
913 adet sikke incelenmektedir. Bunlardan 13 adedi Hellenistik Dönem’e,
52 adedi Roma İmparatorluk Dönemi’ne, 699 adedi Geç Roma İmparatorluk
Dönemi’ne, 9 Adeti Bizans Dönemi’ne, 27 adedi Osmanlı Dönemi’ne ve 1
adedi de Avusturya İmparatorluk Dönemi’ne tarihlendirilirken, 112 adedinin
dönemi belirlenememiştir. Toplam 913 sikkeden 901’i bronz, 9’u gümüş ve
3’ü nikeldir.
En erken sikke Hellenistik Dönem’e aittir. Sayısal olarak en büyük
grubun Roma İmparatorluk Dönemi’ne ait olması Agora’nın bu evreyi yoğun
geçirdiğine işaret eder. Bizans ve Osmanlı dönemlerinde ise sikke sayısı
azalmaktadır.
Nurgül Demirtaş
Fatih Mah. 29. Sok. Tutku Sitesi D Blok D: 1
Esentepe, Edirne-Türkiye
[email protected]
27
Ülkü Devecioğlu
Roma İmparatorluk Dönemi Iuliopolis Şehir Sikkeleri
Bithynia Bölgesi’nin Galatia sınırında bulunan Iuliopolis kenti
Hellenistik Dönem’de Gordioukome adında küçük bir kasaba iken Augustus
döneminde Kleon adında bir çete lideri tarafından genişletilmiş ve Iulius
Caesar’a ithafen Iuliopolis adını almıştır. Ancak kentin sikke basımlarının
İmparator Vespasianus döneminde başlaması nedeni ile gerçek anlamda kent
hüviyetine Vespasianus zamanında ulaştığını söyleyebiliriz.
Kent, Roma İmparatorluk Dönemi’nde İmparator Vespasianus’tan
İmparator Gallienus’a kadar sikke basmış olup, sikkeleri üzerinde en çok
tanrılar, tanrıçalar ve lejyon sembolleri kullanılmıştır. Bu bildiriyle dünya
müzelerindeki, özel koleksiyonlardaki, müzayede kataloglarındaki Iuliopolis
kent sikkeleri ile Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi Müdürlüğünce
2009 yılından beri yürütülen Iuliopolis kenti nekropolü kurtarma kazılarında
bulunan sikkeler bir araya getirilerek bilim dünyası ile paylaşılacaktır.
Ülkü Devecioğlu
Anadolu Medeniyetleri Müzesi
Gözcü Sokak No: 2 06240 Ulus, Ankara-Türkiye
[email protected]
28
Filiz Dönmez-Öztürk
İstanbul Arkeoloji Müzelerinde Bulunan Bir Grup Termessos Sikkesi
Roma ile anlaşma yaparak “Roma dostu ve müttefiki” olmuş ve
bağımsızlığını korumuş yegâne Pisidia kenti olan Termessos, özellikle Roma
İmparatorluk Çağı’nda bölgede önemli bir siyasi ağırlığa sahipti. Bunu,
Byzantionlu Stephanos’un verdiği bilgiye göre, Termessos Minor olarak
adlandırılan Oinoanda’nın Pisidia’daki Termessos Major’un bir kolonisi
olması ya da Kitanaura’nın Termessos’un egemenlik alanında bulunması da
göstermektedir. Bölge tarihinde önemli bir yere sahip olan Termessos kenti
epigrafik açıdan iyi belgelenmiş olmasına rağmen, numismatik bakımdan
çok fazla ön plana çıkamamıştır. Bunun nedeni, kuşkusuz kentte 19. yy.’ın
sonlarından itibaren epigrafik yüzey araştırmaları yapılmış olmasına rağmen,
arkeolojik bir kazı çalışmasının henüz gerçekleştirilmemiş olmasıdır. İstanbul
Arkeoloji Müzeleri gibi zengin sikke koleksiyonlarını bünyesinde barındıran
bir müzenin koleksiyonundaki Termessos kenti sikkeleri değerlendirilerek
kent numismatiğine katkı sağlanması amaçlanmaktadır. Bu çerçevede kentin
unvanları, agonları, kültleri gibi sikkelerden çıkarımlar sağlanabilecek
konular epigrafik belgelerle de karşılaştırılarak irdelenecektir. Ayrıca
Termessos sikkeleri ile Oinoanda, Kitanaura ya da Podalia gibi diğer Pisidia
kentleri sikke tipleri arasındaki benzerlikler de değerlendirilecektir.
Filiz Dönmez-Öztürk
Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi
Arkeoloji Bölümü
Bomonti-Şişli, İstanbul-Türkiye
[email protected]
29
Edhem Eldem
Archaeology and Numismatics: The Discovery
of an Islamic Coin Hoard in Baghdad in 1899
In December 1899 a hoard of Islamic coins was discovered among
the ruins of an ancient building on the shores of the Tigris, just opposite
Baghdad. Following the discovery, the Imperial Museum immediately
intervened, dispatching one of its experienced excavation inspectors, Bedri
Bey, to organize and control the operations. Within about a month and a half,
a total of over three thousand gold coins were recovered, thus constituting
a major numismatic find. A file kept on this event and preserved among
Halil Edhem [Eldem]’s private papers enables us to reconstitute this major
archaeological operation and the way it was handled by the Museum under
mounting pressure from the Ministry of Finance, attracted by the perspective
of acquiring the equivalent of some twelve kilograms of gold.
Edhem Eldem
Boğaziçi Üniversitesi
Fen - Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü
34342 Bebek, İstanbul-Türkiye
[email protected]
30
Aliye Erol-Özdizbay
Edirne (Hadrianopolis) Kalesi Zindanaltı Mevkisi Kurtarma Kazılarında Bulunan Sikkeler
Edirne Antik Çağ’da Uskudama/Hadrianopolis adıyla bilinmektedir.
Eski bir Thrak yerleşimi olan ve Arda, Meriç ve Tunca ırmaklarının yatağına
yakın konumundan dolayı Thrak dilinde “Su Kalesi” anlamına gelen
Uskudama adlı yerleşime Roma İmparatorluk Dönemi’nde, Hadrianus
kent statüsü vermiştir. İmparatorun adına izafeten Hadrianopolis adını
alan kent Anadolu’ya geçiş yolları üzerindeki stratejik konumundan dolayı
tarih boyunca önemini korumuştur. Edirne, Yenişehir ve Bursa’dan sonra
İstanbul’un fethine kadar Osmanlı İmparatorluğu’nun da başkentliğini
yapmıştır.
Edirne Müzesi Müdürlüğü tarafından, 2008-2009 yıllarında Edirne
Kalesi’ne ait Zindanaltı Kulesi’nden dolayı Zindanaltı mevkisi olarak
adlandırılan alanda kurtarma kazıları yapılmıştır. Bu çalışmalar sırasında,
metal, cam, taş ve keramik gibi buluntuların yanı sıra Roma, Bizans,
Osmanlı dönemlerine ait 3500’e yakın sikke ele geçirilmiştir. Sikkeler
arasında Hadrianopolis, Philippopolis gibi antik Thrakia kentlerine ait
eyalet darplarının yanı sıra, Roma devlet darbı çok sayıda Roma sikkesinin
bulunduğu görülmektedir. Geç Antik Çağ’da ve Bizans Dönemi’nde pek çok
kez önemli savaş ve seferlerin odak noktasında bulunan kentteki kazılarda
ele geçen sikkelerde yine bu dönemlere ait yoğunluk dikkat çekmektedir.
Osmanlı Dönemi’nde zindan olarak kullanılan kulenin yakınında yapılan bu
kazı çalışmalarında çok sayıda Osmanlı sikkesi de ele geçirilmiştir.
Aliye Erol-Özdizbay
İstanbul Üniversitesi
Edebiyat Fakültesi Eski Çağ Tarihi Anabilim Dalı
34459 Laleli, İstanbul-Türkiye
[email protected]
31
Mehmet Genç
Klâsik Osmanlı Sisteminde Kâr, Faiz ve Kredi İlişkilerinin Özel Sermaye Birikimine Etkileri
Osmanlı yönetim elitinin iktisat anlayışı, ihtiyaç kavramına bağlı
başlıca üç ilkeye dayanıyordu. Toplumun ve ekonominin ihtiyaçları için
provizyonizmi, devlet ve hazinenin ihtiyaçları için fiskalizmi, bütünü ile
sistemin idamesi için de tradisyonalizmi benimsemiş olan yönetim eliti,
bu üç ilkeden oluşan yapıyı hayata geçirebilmek üzere, üretim faktörleri
olan toprak, emek ve sermaye üzerinde uzun vadede çok önemli sonuçlar
doğurmuş bulunan çeşitli kontrol mekanizmalarını işletmekte idi. Bu kontrol
mekanizmaları içinde kâr, faiz ve kredi ilişkileri alanındaki düzenlemelerin
oluşturduğu kurumsal yapı, özel sermaye birikimini belirlemekte birinci
derecede rol oynamıştır. Uzun vadede özel sermaye birikiminin normal üretim
düzeyini sürdürmeye yetecek kapasiteye ulaşmasına bile imkan vermemiş
olan bu yapıda, ekonominin gerektirdiği asgari zorunlu fiziki yatırımların da
devlet veya vakıflar tarafından yapılması gerekmiştir. Osmanlı ekonomisinde
modern iktisadi büyümeye geçmeyi zorlaştıran en önemli strüktürel engelin
esas kaynağı da bu kurumsal yapı olmuştur.
Mehmet Genç
İstanbul Şehir Üniversitesi
İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Tarih Bölümü
Altunizade Doğu Kampüsü
Kuşbakışı Cad. No: 27
34662 Altunizade, Üsküdar, İstanbul-Türkiye
[email protected]
32
Mehmet Tevfik Göktürk
Elmalı Definesi
1984 yılında Antalya’nın Elmalı ilçesinin Bayındır köyünde kaçak
kazılar sonucunda yaklaşık 1900 adetten fazla gümüş sikkeyi kapsayan büyük
bir define bulundu. Sikkelerden büyük bir kısmı ticari dolaşıma girmeyen
olağanüstü kondisyona sahip ve numismatik açıdan bilinmeyen bazı bilgiler
içerdiğinden “Yüzyılın Definesi” olarak da lanse edildi.
Yurt dışına kaçırılan defineden 1988 yılında Los Angeles’da 10, aynı
yıl Zurich’te 3, 1991’de yine Zurich’te 3 adedi açık artırmaya çıkarılan
toplam 16 adet sikkenin Türk Hükümeti tarafından satışları durduruldu
ve sikkeler herhangi bir bedel ödenmeksizin iade edildiler. 1993 ve 1996’da
birer adet sikkenin daha hibe edilmesinden sonra toplam sayı 18 adede
ulaştı. Ancak büyük bir bölümünün Amerikalı işadamı W. Koch ve şirketince
satın alındığı saptandığından, Türk Hükümeti’nce dava açıldı. Uzun süren
hukuki mücadeleler sonucunda anlaşma yoluna gidilerek dava bitirildi. 4
Ocak 1999’da bir anlaşma ile teslim edilen toplam 1661 adet sikke daha 29
Nisan 1999 tarihinde Türkiye’ye getirildi. Böylece toplam 1679 sikke buluntu
yeri olan anavatanına kavuştu. Ancak defineye ait olması muhtemel 200250 kadar sikkenin nerede oldukları şimdilik bilinmemekte ve Türkiye’ye
getirilmesi temenni edilmektedir. Bir süre Ankara’da Anadolu Medeniyetleri
Müzesi’nde muhafaza edilen define, daha sonra buluntu yerine istinaden
Antalya Müzesi’ne gönderilmiştir. Define 1348 adedi Anadolu, 287 adedi Orta
ve Kuzey Yunanistan, 44 adedi ise Ege Adaları’ndaki yerleşim merkezlerine
ait basılmış sikke örneklerini içermektedir.
Definenin en karakteristik sikkeleri yaklaşık 43 gr. ağırlığındaki
dekadrahmilerdir. Şimdiye kadar bilinen çok az sayıdaki örnekten 14
tanesinin bu definede ele geçmiş olmasından dolayı uluslararası literatürde
‘Dekadrahmi Definesi’ olarak da bilinmektedir. Bunlar, farklı arka yüz
tasarımı ile çok az sayıda basılmışlardır.
Define, içinde birkaç örneği olan değişik merkezlere ait birçok sikkeyi
barındırmakla birlikte çoğunluğu birkaç büyük merkeze ait çok sayıda ve
birbirleri ile bağı olan sikkelerden oluşur. Yani aynı merkeze ait, değişik kalıp
(darp) örnekleri içermeyen ve baskıdan henüz yeni çıkmış aynı ön ve arka yüz
darplı sikkeler hiç de azımsanmayacak çoğunluktadır. Bu nedenle sikkelerin
uzun bir zaman dilimi içinde biriktirilmediği ve darphaneden, acil bir ihtiyaç
için kullanılmak üzere servis edildiği anlaşılmaktadır. Definede bulunan Orta
ve Kuzey Yunanistan, Trakya, Ege adaları ve Kuzeybatı-Anadolu (Lykia )
33
sikkeleri çağdaştırlar. Aynı zamanda bu sikkeler her şehri belli bir oranda
temsil eder gibi bir araya getirilerek gömülmüş gözükmektedirler.
Elmalı Definesi’ndeki sikkelerinin kısa bir dönemde ve büyük bir amaç
için bir araya getirildiği sonucu ortaya çıkmaktadır. Bu durum da, definenin,
M.Ö. 5. yy.’ın ilk çeyreğinde cereyan eden Grek-Pers savaşlarından sonra
Pers hâkimiyetine geçen kentlerin, Atina önderliğinde oluşturdukları AttikaDelos Deniz Birliği’nin ihtiyaçları için toplanmış olabileceği fikrini akla
getirmektedir.
Mehmet Tevfik Göktürk
Anadolu Medeniyetleri Müzesi
Gözcü Sokak No: 2 06240 Ulus, Ankara-Türkiye
[email protected]
34
Hale Güney
Trading Activities of Roman Nicomedia
and the Circulation of Civic Coins
It is taken for granted that civic coins were minted to meet the need
for low-value transactions between neighbouring cities, and they circulated
locally. Therefore, civic coins generally were attested within a radius of 80
kilometers around the city of origin (rule of locality). Indeed it is hard to
consider civic coinage for high-value transactions under the Roman Empire.
The circulation pattern of civic coins of Nicomedia, however, indicates a wider
circulation area than the local level. Although coin circulation alone is not a
reflection of trade links, it reveals a lot about economic activities connected
to the trade. Therefore, this paper, first, examines trade links and traders of
Roman Nicomedia in the light of existing textual and material evidence, and
it then questions the extent to which circulation of civic coins can help to
confirm trading activities of the city during the Roman period.
Hale Güney
Altın Koza Üniversitesi
Turan Güneş Bulvarı 98/3
Oran, Çankaya-Ankara
[email protected]
35
Volker Heuchert
Tooled History: The “Involvement” of the Pergamenians in the Affairs of the Koinon of Ionia
The koinon of Ionia was an old institution going back to at least 700
B.C. Perhaps inspired by the cultural climate of the “Second Sophistic,”
the koinon issued an impressive series of coins during the early reign of
Antoninus Pius (ca. A.D. 141-144) under its archpriest M. Kl. Fronton. One
of these coins seems to imply that the citizens of Pergamum in Mysia were
involved in the affairs of the koinon of Ionia. So far no convincing explanation
for this involvement has been proposed. However, it can be demonstrated
that the coin concerned has been tooled, probably in the early Modern period. Therefore the citizens of Pergamum were not involved in the affairs of the
Ionian koinon.
Volker Heuchert
Heberden Coin Room
Ashmolean Museum
Oxford, OX12PH - UK
[email protected]
36
Christopher Howgego
Questions of Coin Circulation in the Roman Period
As information on coin circulation increases from the publication of
museum collections, hoards and excavations, it may be useful to bear in mind
some historical questions on which such evidence may be brought to bear. In
particular such questions can inform research strategies and publication. So
this paper is about questions rather than answers.
Cities were a cultural form which included many realities – agricultural,
industrial, maritime and military. Some had more the flavour of periodic
markets, others may have been little more than a front for a powerful family.
Might coin circulation provide a way to approach such differences?
How did military expenditure work? Did the Roman army operate in
the same way everywhere, or was the East radically different from the West?
How did the conceptual dichotomies between Roman and ‘Foreign’ coin
and between the coins of one city and those of others play out in circulation
patterns? Did incorporation into the Roman Empire bring about change? If so,
what were its chronological and geographical parameters?
What does coin circulation tell us of the connections of Anatolia with the
rest of the empire? Was the use of coin normative in exchange within cities?
What can we tell of rural coin-use? What might contextual archaeology add
to the picture? What insights can be gained from the current emphasis on
materiality within archaeology? What ultimately lies behind patterns of coin
circulation?
Christopher Howgego
Heberden Coin Room
Ashmolean Museum
Oxford, OX12PH - UK
[email protected]
37
Lutz Ilisch
The Imagery of Sultanic Lead Seals of the Seljuks of Rum in Relation to their Coin Imagery
This paper discusses the Rum Seljuk lead seals on the basis of the still
rather small corpus of less than ten known specimens established essentially
by Duggan and Heidemann. The question will be discussed whether they
represent a novelty in Seljuk chancery practice based on Byzantine and
European models or whether they can be addressed as a continuation of earlier
Seljuk chancery practice. Unlike Syrian Seljuk seals, they are all pictorial, and
chronologically they appear restricted to the first half of the 7th through the
13th centuries. A comparison of seal imagery to contemporary coin imagery
will substantiate the thesis that the coins reproduce the sultanic seals.
Lutz Ilisch
Forschungsstelle für Islamische Numismatik
Abt. für Orient- und Islamwissenschaft
Asien-Orient-Institut (AOI) der Universität
Wilhelmstr. 26, D-72074 Tübingen-Deutschland
[email protected]
38
Stefan Karwiese
Some New Evidence on Early Electrum
Since the discovery of about 100 early electrum coins at the Artemision
of Ephesos in 1905, an almost uncountable mass of new pieces of numerous
types have come to light. After the first scientific attempts by B. V. Head and
D. S. Robinson, it was the splendid book by L. Weidauer in 1975 which led us
a long step further. In 1995, after some earlier principal considerations of the
topic, I added to these my work on the first Ephesian coins, which included
also the Lydian part of these.
In the meantime, the collection of material newly published as well
as presented at auctions has provided me with often unexpected evidence
which I presented partly in my lectures at the University of Vienna. One of the
most striking results are punch connections between types otherwise thought
completely far from each other. So, for example, the old theory, which after a
period of primitive pictureless specimens there was a gradual development
towards picture types has to be abandoned. According to several combining
punches, pictureless and pictorial types were emitted together, a fact which
opens a door to much better understanding.
This paper will show some more examples of unexpected evidence
discovered via punch investigation. But this means also that there is still very
much hidden in the material and more surprises are to be expected.
Stefan Karwiese
Dominikanergasse 3
A-1060 Wien-Austria
[email protected]
39
Vedat Keleş
Parion Sikkelerinin Sirkülasyonu Işığında Kentin Bölgesel Konumu
Parion, Propontis Bölgesi’nde, Çanakkale Boğazı’nın (=Hellespontos)
Anadolu çıkışında oldukça önemli bir liman kentidir. Antik kaynaklara göre
M.Ö. 709 olarak ifade edilen kentin kuruluş tarihinin son arkeolojik verilere
göre doğru olduğu ileri sürülebilir. Gerek Arkaik, gerekse Klasik dönemde
önemini koruyan kent, arkeolojik bulgulara göre Hellenistik Dönem’in
başında oldukça güçlü bir konumdadır.
İlk sikkelerini Arkaik Dönem’in sonu Klasik Dönem’in başında
darp etmeye başlayan Parion, bu dönemlerin sikke sirkülasyonlarına
bakıldığında bölgenin oldukça önemli bir kenti olarak dikkati çekmektedir.
Kentin Hellenistik Dönem sikkeleri genelde Trakya Bölgesi’nde ele geçmiş
definelerde karşımıza çıkmakta olup, bu dönemde Trakya ve Makedonya
ile yoğun ilişkiler içerisinde olduğunu diğer arkeolojik bulguları da dikkate
alarak ileri sürebiliriz. Roma İmparatorluk Dönemi’nde de büyük önem
verilen kent, özellikle karşı kıyı (Trakya Khersonesosu) , Troas Bölgesi ve
Bergama ile ilişki içerisindedir.
Bu çalışmada, son arkeolojik bulgular ile Kuzey Troas’ın önemli bir
kenti olan Parion’un sikke sirkülasyonu ışığında bölgedeki (Troas, Trakya ve
Makedonya) konumu değerlendirilecektir.
Vedat Keleş
Atatürk Üniversitesi
Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü
25240 Erzurum-Türkiye
[email protected]
40
Koray Konuk
On Some New Lycian Coin Types
The last few years have seen a constant stream of previously unrecorded
coins from Lycia, particularly from the pre-Hellenistic period. Sadly, but
not surprisingly, these have surfaced on the antiquities market and are thus
without any provenance. Their interpretation, especially when legends in
the Lycian script are difficult to read, can be tricky and at times may lead to
unsatisfactory attributions. This paper aims to discuss a number of these new
coins and propose some alternative readings and corrections.
Koray Konuk
Institut AUSONIUS
Maison de l’Archéologie
CNRS - Université de Bordeaux-France
[email protected]
41
Hüseyin Köker
Roma İmparatorluk Dönemi Komama Sikkeleri
İ.Ö. 2. yy. sonu - 1. yy. başlarında otonom sikke darbına başlayan
Komama, Augustus tarafından bir koloni olarak yeniden kuruluşunun
ardından sikke darbını bir süre için durdurmuş görünmektedir. Ancak
Antoninus Pius döneminde yeniden sikke darp etmeye başlamış ve Herennius
Etruscus dönemi sonuna kadar da sikke darp etmeye devam etmiştir. Kent
darphanesi faaliyet gösterdiği bu 113 yıllık süre boyunca 17 imparator/
imparatoriçe adına 38 farklı emisyonda sikke üretmiştir. Kentin bu koloni
sikkeleri üzerinde 8 farklı tip görülmektedir: Zeus, Dionysos, Tykhe, Nemesis,
Çift süren kolonist, yan yana üç lejyon standardı, örtülü tanrıça ve kartal.
Bir Roma kolonisi olan Komama’nın sikkelerinde Roma ağırlık sistemini
kullandığı görülmektedir. Koloni sikkelerinde genel olarak her bir emisyon
için farklı ön ve arka yüz kalıpları kullanılmıştır. Bununla birlikte, aynı
imparator zamanında üretilen bir emisyonda aynı ön ve arka yüz kalıpları
kullanıldığı gibi farklı kalıplardan da üretim yapılmıştır. Ayrıca, aynı
imparator döneminde üretilen farklı emisyonlarda aynı ön yüz kalıbının
kullanıldığı da görülmektedir.
Hüseyin Köker
Kocaeli Üniversitesi
Fen - Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü
41380 Umuttepe, Kocaeli-Türkiye
[email protected]
42
Sadi S. Kucur
Türkiye Selçukluları Sikkelerinde Unvan, Lâkap ve Künyeler
Tarih boyunca siyasi yöneticiler kendi konumlarını belirleyen sıfatlar
kullanmışlardır. Bu sıfatlar İslam devletlerinde unvan, lâkap ve künye
diye adlandırılmışlardır. Diğer Selçuklu devletlerinde olduğu gibi Türkiye
Selçuklu Devleti de bu geleneği devam ettirmiştir.
Tebliğde Türkiye Selçuklu sultanları ve melik şehzadelerin siyasi
pozisyonları, kendilerini nasıl tanımladıkları, hanedan mensupları arasındaki
hiyerarşi, tâbilik-metbûluk ve sultan-halife ilişkileri, bu konuda emsalsiz
kaynak olan bastırdıkları sikkelerden tespit edilip yorumlanmıştır.
Sadi S. Kucur
Marmara Üniversitesi
Fen - Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü A.311.2
Göztepe Yerleşkesi 34722 Kadıköy-İstanbul-Türkiye
[email protected]
43
Dinçer Savaş Lenger
Nif (Olympos) Dağı Kazılarında Bulunan Sikkeler
İzmir Körfezi’nin doğusunda Kemalpaşa ile Torbalı ovaları arasında
yer alan Nif-Olympos Dağı’nda Prof. Dr. E. T. Tulunay başkanlığında
gerçekleştirilen arkeolojik kazılarda, Karamattepe mevkiindeki nekropol
alanında çok sayıda III. Aleksandros ve III. Philippos darbı sikke ele geçmiştir.
Söz konusu sikkeler ve nekropolün karşısındaki Ballıcaoluk mevkiindeki
Erken Hellenistik kale, bölgede konuşlandırılmış bir garnizonun varlığına
işaret etmektedir.
Dinçer Savaş Lenger
Akdeniz Üniversitesi
Edebiyat Fakültesi
Tarih Bölümü Eskiçağ Tarihi Anabilim Dalı
Kampüs, Antalya-Türkiye
[email protected]
44
Wolfgang Leschhorn
The Hellenistic Drachms of Side
In the very late third century B.C. the city of Side in Pamphylia introduced
a silver coinage with its own distinctive types: a helmeted head of Athena on
the obverse and a figure of Nike on the reverse. The silver coins of Side bear
around 30 abbreviated forms of the names of magistrates. We know nearly
4,000 tetradrachms of the Hellenistic Side-type produced between about 205
and the middle of the first century B.C., but only about 150 drachms. A die
study provides evidence of the relatively short period of production for the
drachms.
As shown by the hoard evidence and the different countermarks, the
tetradrachms are widespread and circulated in many cities and kingdoms of
Asia Minor, Syria, Mesopotamia and Egypt. Unlike the tetradrachms, the rare
drachms did not circulate in the Attalid kingdom, but in a few cities of Asia
Minor and in Seleucid Syria.
Wolfgang Leschhorn
Technische Universtät Braunschweig
Historisches Seminar
Schleinitzstr. 13 D-38106 Braunschweig-Deutschland
[email protected]
45
Constantin A. Marinescu
Byzantium’s Early Coinage in the Name of King Lysimachus: Problems and New Attributions
This paper explores the very early phase of the Lysimachi coinage struck
by the city of Byzantium, sometime in the second quarter of the third century
B.C. Whereas Byzantium’s Lysimachi series has been well documented by H.
Seyrig, F. de Callataÿ and myself, the inception of the series remains poorly
understood and any generally accepted attributions (usually based on E. T.
Newell’s work) are tenuous at best. In my 1996 dissertation on the Lysimachi
coinage of Byzantium and Chalcedon, I proposed that several tetradrachm
varieties, previously assigned by Thompson to other mints, were actually
issued by Byzantium. Since then I have documented numerous die links
between these varieties and located new ones that appear to corroborate my
earlier arguments that were primarily based on stylistic associations. Among
these newly recorded Lysimachi are variants that actually bear Byzantium’s
peculiar ethnic and one particularly attractive issue that may well have an
engraver’s signature. The resulting new grouping of emissions will not only
give us a better understanding of how and when Byzantium began striking
Lysimachi, but also provide some new information for a much-needed
reassessment of Lysimachos’ lifetime coinage.
Constantin A. Marinescu
Arts Dept., Pace University
1 Pace Plaza
New York, NY 10038 - USA
[email protected]
46
Evangeline Markou
Symbols in Archaic and Classical Cypriot Coinage:
Their Influences and Diffusion
Which symbols are often observed on the royal Cypriot coinages of the
archaic and classical periods? Do some of them evolve into main iconographic
types? And are these symbols linked to the coinage of a specific kingdom, or
are they present in the coinages of various kingdoms? If so, are these coinages
contemporary? This paper answers these questions by focusing on certain symbols
represented on the gold, silver and bronze coinages of the kings of Cyprus such
as the ankh, the Tanit, the mihr and others. Issues related to their influences,
duration and diffusion during the archaic and classical periods, in Cyprus and
abroad, will be also discussed.
Evangeline Markou
Institut of Historical Research (IHR)
Research Centre for Greek and Roman Antiquity (KERA)
National Hellenic Research Foundation (NHRF)
48 Vassileos Constantinou Ave.11635 Athens-Greece
[email protected]
47
Andrew Meadows
Imitative Coinage in First-century Pamphylia
This paper will identify and discuss the phenomenon of the resurrection
of various earlier Hellenistic coin types in the region of Pamphylia in the first
century B.C. Amongst the coinages considered will be those traditionally
attributed to Perge, Side and Aspendos. The curious appearance of imitative
coinages, apparently in the first century B.C, will be set against the background
of Hellenistic coinages from other regions of Asia Minor that reappear
considerably later than their original periods of issue. The agency of Rome
and its magistrates in the East will be considered as the background to this
phenomenon.
Andrew Meadows
The American Numismatic Society
75 Varick St, 11th Floor
New York, NY 10013 - USA
[email protected]
48
Johannes Nollé
Greek Imperials and Mythical Tales
The cities of Asia Minor used the right to mint their own coinage not only
for producing small change but also for proclaiming their special identities
and dignities. These were based on mythical tales about their foundation, the
visits of Greek wandering heroes, the birth of gods on their territory or other
kinds of divine epiphanies. By combining the coins’ images with literary,
epigraphic and archaeological evidence, scholars gain the possibility of
explaining the vast majority of the myths presented on coins. In some cases
parallel mythic traditions are a help. As myths play an important role in the
lives of ancient cities, a collection of their mythic traditions can shed new light
on their history and special importance within a regional setting.
Johannes Nollé
Kommission für Alte Geschichte und Epigraphik des DAI
Amalienstrasse 73b 80799 München-Deutschland
[email protected]
49
Canan ÖZBİL
Nysa Kazısı Sikkeleri
Aydın ili, Sultanhisar ilçesinin yaklaşık 3 km. kuzeybatısında yer alan
Nysa antik kentinde, 1990-2010 yılları arasında Prof. Dr. V. İdil başkanlığında
devam eden kazı çalışmalarında ele geçen 331 adet sikke bu bildirinin
içeriğini oluşturmaktadır. Söz konusu sikkeler dönemsel olarak Hellenistik,
Roma (Roma Eyalet ve Roma İmparatorluk sikkeleri), Bizans ve İslami
sikkelerden oluşmaktadır ve hem kentte yürütülen kazılar sırasında hem de
çeşitli dönemlerde yüzey buluntusu olarak ele geçmiş sikkelerdir. Söz konusu
sikkeler arkeolojik ve numismatik olarak ayrı ayrı değerlendirilmiştir.
Ele geçtikleri konteks ile beraber ele alındığında arkeolojik verilere
sağladıkları destek açısından kazı sikkeleri oldukça fazla önem taşımaktadır
ve Nysa kazı sikkeleri de bu açıdan ele alındığında kentte kazısı yapılan
alanların tarihlendirilmesi hakkında bilgi vermektedir. Kazılarda ele geçen
farklı dönem ve farklı darphanelere ait sikkelerin değerlendirilmesi ile Batı
Anadolu numismatiğine katkı sağlanması hedeflenmektedir.
Canan Özbil
Ankara Üniversitesi
Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi
Klasik Arkeoloji Anabilim Dalı
06100 Sıhhiye, Ankara-Türkiye
[email protected]
50
Sedat Öztopbaş
I. Anastasius’un “Düğün” Solidusu
İmparator Zeno’nun ölümü üzerine dul kalan karısı Ariadne tarafından
eş olarak seçilen eski saray memuru Anastasius, 20 Mayıs 491 yılında
gerçekleşen bu evlilik ile Doğu Roma İmparatorluğu’nun başına geçmiş ve
27 yıl süren iktidarı boyunca özellikle mali konularda olmak üzere başarılı bir
yönetim göstermiştir.
İstanbul’da Theodosius Limanı alanında İstanbul Arkeoloji Müzeleri
tarafından gerçekleştirilen Yenikapı Marmaray kazı çalışmalarında ele geçen
toplu buluntu sikke grubu içerisinde I. Anastasius ve Ariadne’nin evlilikleri
onuruna darbedilen ve bu evliliği tasvir eden Constantinopolis basımı solidus
örneği bulunmaktadır. Bildiride grupla birlikte tanıtılacak olan bu sikkenin
bugüne kadar az sayıda örneğinin bilinmesi ve kazı buluntusu olması ayrıca
önem taşımaktadır.
Sedat Öztopbaş
İstanbul Arkeoloji Müzeleri Müdürlüğü Sikke Kabinesi
Gülhane, İstanbul-Türkiye
[email protected]
51
İsmail Günay Paksoy
Osman Gazi’nin Şimdiye Kadar Yayınlanmış Tek Gümüş Sikkesi Üzerine Düşünceler
Merhum Numismat İbrahim Artuk tarafından önce bir tebliğ halinde
bilim dünyasına tanıtılan ve daha sonra 1980 yılında da yayınlanan Osmanlı
Devletinin kurucusu Osman Bey’e ait bir gümüş sikke, üzerinden yıllar
geçmiş olsa da bilimsel bir düzlemde hemen hemen hiç tartışılmadığından,
layık olduğu derecede tarihsel bir konuma yerleştirilmemiştir. Bugüne
kadar yapılan bilimdışı birkaç eleştiri ve bir kaynağa dayanmayan sahtelik
iddiaları giderek sikkenin tarihsel konum ve durumunu da zedeler bir hale
gelmiş ve bu nedenlerle de, halen İstanbul Arkeoloji Müzeleri Müdürlüğünde
korunmakta olan bu sikkenin tekrar ele alınarak daha etraflıca incelenmesi ve
irdelenmesini kaçınılmaz kılmıştır.
Bir hayli yıpranmış halde olan bu sikke üzerindeki karakteristik
kitabeleri ve boy damgası imi açısından fevkalade önemli derecede özgünlük
taşımaktadır. Benzer bir örneği bugüne kadar yayınlanmamıştır. Bu nedenle
gerek metrolojik gerekse metalürjik açılardan bir kıyaslama yapılamamakla
birlikte, basıldığı tarihte Anadolu’nun içinde bulunduğu karışık siyasi tarihin
neden olduğu bir propaganda sikkesi niteliği taşıdığı kuşkusuzdur. Sikkede
Osman Gazi’nin “Bey” unvanı taşıması, babasının adının yanı sıra İslami
sikkelerde pek rastlanır olmamasına karşın dedesinin adı ile beraber anılması
ise ahilik geleneğinin açık bir yansıması olup, üstelik bu bir de boy damgası
ile vurgulanmıştır.
İsmail Günay Paksoy
Ergenekon Mah. Dolapdere Cad.
Yunusbey Sok. Çetiner Apt. 19/21 D: 9
34367 Şişli, İstanbul-Türkiye
[email protected]
52
Evgeni I. Paunov
The Coinage of the Thracian King Mostis:
Recent Finds, Chronology, Distribution and Localisation
This paper aims to challenge our knowledge on the coinage of the
enigmatic Mostis, king of south-eastern Thrace in the late second to early
first century B.C. Important questions about the identity, chronology and
localisation of his kingdom will be targeted. An updated die study of the
available silver tetradrachms of Mostis (only 14 specimens are known) will
be presented together with a particular focus on his bronze coinage. Issues on
the provenance and distribution of bronzes with a review of the main types,
whose countermarking was hitherto unrecorded, from known collections
and new finds will be touched on also. In my view a thorough study on the
monograms applied on the coins of Mostis set against the distribution record
from Aegean Thrace and the western Black Sea area might allow suggesting a
new localisation of the mint for his coinage.
Evgeni I. Paunov
Cardiff University
School of History, Archaeology and Religion
Humanities Building, Colum Drive
Cardiff CF10 3EU - Great Britain
[email protected]
53
Ulrike Peter
Die antiken Münzen Thrakiens – ein numismatisches Webportal www.corpus-nummorum.eu
Vorgestellt werden soll ein gemeinsames Projekt des Münzkabinetts
der Staatlichen Museen zu Berlin und des Griechischen Münzwerkes der
Berlin-Brandenburgischen Akademie der Wissenschaften. Wir wollen ein
numismatisches Web-Portal zur antiken Region Thrakien schaffen. Damit
sollen erstmals die verstreuten antiken Münzen einer Region zentral in einer
frei zugänglichen SQL-Datenbank erfasst und unmittelbar veröffentlicht
werden. Den Kern hierzu bilden die wissenschaftliche Sammlung des
Griechischen Münzwerkes von Abgüssen thrakischer Münzen und die
einschlägigen Münzen des Berliner Münzkabinetts. Die redaktionell betreute
Seite soll es anderen Museen und Sammlungen (auch auf internationaler
Ebene) ermöglichen, ihre Bestände mit Hilfe der Seite zu bestimmen und
digital zu publizieren.
Ulrike Peter
Jaegerstr. 22/23
10117 Berlin-Germany
[email protected]
54
Şule Pfeiffer-Taş
III. Murat Sikkeleri Işığında Osmanlı Para Tarihi
ile İlgili Yeni Tespitler
Bu bildiride, Osmanlı para tarihi için bir dönüm noktası olan III.
Murad dönemi, Osmanlıca kaynaklar ve numismatik veriler ışığında
irdelenecektir. Osmanlı devletinin 16. yy.’ın ikinci yarısında yaşadığı sosyoekonomik sıkıntılar sonucu, yaklaşık 1588 yılında büyük bir devalüasyon
gerçekleşmiştir.
Osmanlı akçesi yabancı gümüş ve altın paralara karşı değer kaybına
uğramıştır ve devlet resmi müdahale yapmak zorunda kalmıştır. Bu durum,
literatürde tağşiş olarak yer almaktadır ve Osmanlı akçesinin gümüş
içeriğinin %44 azaltılmış olduğu kabul edilmektedir; ancak bu tespitler
sağlam numismatik verilere ve yazılı kaynaklara dayanmamaktadır. Nitekim,
sikkeler üzerinde yapılan analizler bunun gerçeği yansıtmadığını ortaya
koymuştur.
Bu dönemde söz konusu olan resmi müdahale akçenin gümüş
oranının değil, ağırlığının düşürülmesidir. III. Murad akçelerinin resmi
ağırlıkları konusunda kabul edilen görüşlerin de tekrar gözden geçirilmesi,
Osmanlıca yazılı kaynaklar ışığında tartışılması gerekmektedir. Dönemin
bürokratları ve entelektüelleri tarafından eleştirel bir bakışla kaleme alınan
ve arşiv kaynaklarındaki bilgiler, III. Murad’a ait akçeler üzerinde yaptığımız
incelemelerle birlikte değerlendirilecek ve yeni tespitler ortaya konacaktır.
Şule Pfeiffer-Taş
Atılım Üniversitesi
Türkiye Tarih Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi
İncek-Gölbaşı, Ankara-Türkiye
[email protected]
55
Annalisa Polosa
Coin Production and Coin Circulation at Elaiussa Sebaste in Cilicia Tracheia
The excavations at Elaiussa Sebaste in Cilicia Tracheia conducted by the
team of Rome’s University “Sapienza” have so far yielded thousand coins
ranging from the late Hellenistic to the proto-Byzantine period. Along with
the publication of the excavation coins, which add data on circulation in the
area, a study on coin issues at the mint of Elaiussa from the time of Seleucus
VI to that of Antiochus IV of Commagene has been undertaken in order to
clarify the role of the city mint within the production of the royal house of the
Seleucids and the structure and chronology of autonomous issues.
The study of coin finds includes the analysis of a huge hoard of late
Roman and proto-Byzantine small change, and of a smaller hoard of Byzantine
bronze coins of the second half of seventh century A.D.
Annalisa Polosa
Sapienza University of Rome
Via della Scala 17, 00153 Rome-Italy
[email protected]
56
Hacer Sancaktar
Antiokheia (Pisidia) Kazısı Sikkeleri: 2008-2012
Bu bildiri ile 2008-2012 yılları arasında Pisidia’daki Antiokheia’da
yürütülen kazılarda ele geçen sikkeler tanıtılacaktır. Roma İmparatorluk
Dönemi’nden itibaren başlayan bu sikkeler içerisinde M.S. 6.-7. yy.’lar ile
11. yy. arasına tarihlenen Geç Roma ve Bizans dönemi sikkeleri yoğunluk
göstermektedir.
Bu verilere dayanarak kentte tarihsel sürecin, M.S. 1. yy.’dan 7. yy.
sonuna kadar kesintisiz devam ettiği fakat 8. yy.’dan 10. yy.’ın ikinci yarısına
kadar bir boşluk olduğu ve 10. yy.’ın ikinci yarısından 11. yy. sonuna kadar
tekrar devam ettiği görülmektedir.
Hacer Sancaktar
Yeşilyurt Mah. 4327 Sok. 13/1
Merkez, Antalya-Türkiye
[email protected]
57
Ursula Schachinger
The Coin Finds from the Theater in Ephesus
and Some Remarks on Coin Circulation in Ephesus
Within the last twenty years about 300 ancient and Byzantine coins have
been found during the excavations in the theater of Ephesus. The theater lies
in the middle of lower city, and it was in use for about one thousand years with
varying functions. The aim of the numismatic analysis firstly was to examine
whether the coins correspond with the history of the building and to clarify
some chronological questions during different periods of time. A second aim,
in comparison to other findspots of Ephesus, was to try to elucidate some
patterns of coin circulation by examining if there are differences between
the upper and the lower city. At the moment only initial tendencies can be
presented, because a detailed analysis of the entire numismatic material
of Ephesus has not been made yet. The material presented in this lecture
comprises the coin finds of representative findspots of the upper and the
lower city, such as the basilical stoa in the upper agora, Terrace House 1,
Curetes Street and the recent results of the halls of Verulanus.
One focus lies on the early principate and the question regarding the
relationship between Ephesian and “foreign” money as well as to Roman
imperial coinage. Which circulation patterns can be recognized, and what are
the determining factors for them? And, on the other hand, how did monetary
circulation develop after the earthquake in the middle of the third century
A.D., that is, during the Late Antique and early Byzantine times? Questions
emerge concerning the break of the coin curve under Heraclius and the further
development during the Byzantine period. The circulation volume until the
seventh century was relatively high, if we take into account the small copper
coins that were produced between the fifth and seventh centuries. But then
after a long period of time (i.e., more than 250 years) the coin curve begins
to rise again, but very slowly. However, it never reached the same peaks as
before. And, moreover, this evidence is, until now, only manifested in the
lower city. There is hardly any circulation of Middle Byzantine coinage in the
upper city after Heraclius. A final question must also be asked: Was there any
monetary circulation during these dark centuries, or are there other signs for
economical transactions?
58
Ursula Schachinger
Victor Franz Hess-Forschungszentrum
Österreichische Akademie der Wissenschaften
Schmiedlstraβe 6, 8042 Graz-Messendorf-Austria
[email protected]
Fran Stroobants
The Production of Civic Coins in Third-Century Pisidia and Pamphylia: Mapping Regional Trends and Urban Deviations
During the third century A.D. the Roman Empire faced for the first time
in its history a continuous pressure on both the eastern and western borders,
causing widespread political, economic, social and moral alterations. Likewise,
this was the case for the region of Pisidia and Pamphylia, located in southcentral Asia Minor. Because of its favorable geographical location, the region
played a key role in the logistical and strategic political realm during the
various Persian, Parthian and Gothic campaigns. Concerning the monetary
policy in this region, it is striking that some Pisidian and Pamphylian centers
still minted considerable amounts of bronze coins during the reign of Emperor
Claudius II Gothicus (A.D. 268-270), Aurelian (A.D. 270-275) and Tacitus
(A.D. 275-276), while most cities in the Roman East had ceased their coinage
during the government of emperor Gallienus (A.D. 260-268).
This study wishes to explain this remarkable regional development in
the Pisidian and Pamphylian coinage of the third century. The quantitative
analysis, using civic coins from public and private collections, indicates an
absence of an explicit regional pattern in both the number of active mints and
the production volume and shows that a substantial amount of the production
during the length of one reign was concentrated in a specific city. Considering
a series of case studies concerning these urban contexts, it becomes clear that
the cause for an increase in coin production was in many cases related to either
of two phenomena that sometimes occurred within the same period of reign:
1) the increased military presence in the area, or 2) the organization of largescale agones hieroi. However, some cities show a lack of active minting when
one of these phenomena occurred. This indicates that when other stocks, be
it from a previous reign or an approximate city, could provide enough small
change to sustain the local economy, there was no necessity of local coinage,
even during periods of increased purchasing power. Moreover, analyses of
urban contexts enable some general statements about the military, monetary
and socio-economic history of third-century Pisidia and Pamphylia. Firstly,
the continued coinage and its causes confirm the exceptionally strategic
importance of the region, particularly in the second half of the third century
A.D. Furthermore, the attested circulation of coins confirms the idea that
exchanges and trade contacts developed predominantly at the regional level.
Finally, the numismatic data from Pisidia and Pamphylia support the model
59
of the second wave of Romanization as proposed by Mitchell (1999), which at
first caused a manifestation of Roman themes in the coin iconography, but in
time led to the elite’s disinterest in sponsoring civic coin production. The fact
that the decision to maintain the local coinage as the cessation of this practice,
a choice of local leaders and not imposed by the Roman government, finally
indicates the strong social embedding of technology.
Fran Stroobants
Koninklijke Bibliotheek van België – Penningkabinet
Keizerslaan 4
1000 Brussel-Belgium
[email protected]
60
Ahmet Tolga Tek
Side Kazılarında Bulunan Sikkeler Üzerine Bir Ön Değerlendirme
Pamphylia’nın en önemli liman kenti olan Side, aynı zamanda burada
sürdürülen kazılar ve hakkında yapılan yayınlarla günümüzde arkeolojik
anlamda Türkiye’de en tanınan klasik yerleşimlerden biridir. Prof. Dr. S.
Atlan Side darphanesi hakkında bir dizi yayın yapmış ve bu yayınlara ek
olarak 1947-1967 yılları arasında şehirde Prof. Dr. A. M. Mansel başkanlığında
sürdürülen kazılarda elde edilen sikkeleri yayınlamıştır.
Daha sonraki yıllarda şehirde Prof. Dr. J. İnan, Dr. Ü. İzmirligil ve
bugün Doç. Dr. H. S. Alanyalı başkanlıklarında sürdürülen kazılarda ve
bunlara ek olarak Side Arkeoloji Müzesi’nin şehir ve çevresinde yürüttüğü
kurtarma kazılarında bulunan sikkeler ise yayımlanmamıştır. Bu bildiride
Side’deki yeni buluntular tanıtılacak ve eski buluntularla beraber toplu halde
değerlendirmesi yapılacaktır.
Ahmet Tolga Tek
Anadolu Üniversitesi
Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü
Yunus Emre Kampüsü, Eskişehir-Türkiye
[email protected]
61
Oğuz Tekin
More Coins of Agathocles, son of Lysimachus:
A New Attribution
The paper deals with the bronze coins of Agathocles, son of Lysimachus,
collected in northwest Asia Minor, mainly from the territory of ancient Mysia.
All coins bear a male head on their obverses while the reverses bear four
different types: owl, double-bodied owl, pegasus (rather hippalektryon)
and caduceus. Owl and double-bodied owl coins bear the legend ΑΓΑΘΟ
on the reverse, while two pegasus/hippalektryon coins bear the legend
ΑΓΑ and one caduceus coin bears the legend ΑΓ on the reverse. The coins of
Agathocles are rare in the collections, especially the examples with doublebodied owl, with pegasus/hippalektryon and with caduceus, and attributed
to Miletopolis, Lampsacus and Aenus respectively and are dated to the first
quarter of the third century B.C. The paper suggests a new mint for these
coins of Agathocles.
Oğuz Tekin
İstanbul Üniversitesi
Edebiyat Fakültesi Eski Çağ Tarihi Anabilim Dalı
34459 Laleli, İstanbul-Türkiye
[email protected]
62
Gültekin Teoman
Batı Anadolu Beylik Mangırları
Anadolu, 1071 Malazgirt Savaşı sonrasında Türkler’e kapılarını açmıştır.
Anadolu Selçuklu Devleti’nin ortadan kalkmasından sonra bu topraklara
yerleşen müslüman Türk aşiretleri tarafından kurulan beyliklerden Batı
Anadolu Bölgesi’nde kurulmuş olan, Aydınoğulları, Menteşeoğulları
ve Saruhanoğulları’nın basmış oldukları sikkeler içerisindeki mangırlar
çalışmamızın konusunu oluşturmaktadır.
Üzerinde bastıran hükümdarın ismi ve tarihi bulunmayan sikkeler
anonim olarak adlandırılmaktadır. Ancak, sikkelerin ağırlığı, kaligrafisi,
motifleri ve darp yerleri ait olduğu dönemi tespit etmemize imkan
sağlamaktadır. Çalışmamızın konusunu oluşturan mangırların büyük bir
bölümü de anonimdir. Bu bildiri ile daha önce yayımlanmamış olan çok
sayıda mangır bilim dünyasına tanıtılmaya çalışılacaktır.
Gültekin Teoman
651 Sok. No: 22/7 Emlak Bankası Konutları
35410 Gaziemir, İzmir-Türkiye
[email protected]
63
İnci Türkoğlu
Civic Coinage of Calchedon
Sister city and ally of Byzantion, Calchedon has mostly been in its
shadow both in history and in the academic world. In my doctoral study for
the history of Calchedon, I have also studied her coins and in this paper I aim
to present an overall evaluation of the coinage of Calchedon.
Calchedon’s coinage has been studied only by Schönert-Geiss for the
coins of alliance with Byzantion and by Marinescu for the Lysimachi. It has
been observed in our studies that Calchedon started minting her own coins
quite late – indeed in the late fifth century B.C. – and ended about the middle
of the third century A.D. The best-known coins are those with a bull standing
on the obverse and a windmill/quadripartite incuse on the reverse. However,
there are other types that call for attention, particularly those reflecting the
cults of the city-state and her best-known alliance. In addition, particularities
such as missing names of eponymous magistrates, which are quite commonly
found on coinage of other city-states, will be presented.
İnci Türkoğlu
Abdullah Sok. No: 17
Taksim, İstanbul-Türkiye
[email protected]
64
Ceren Ünal
Tralles Definesi: Bizans İmparatoru III. Leon Dönemine Ait Altın Sikkeler
Tralles Kazısı 2008 yılı kazı sezonunda bulunan 67 adet altın sikke Bizans
İmparatoru III. Leon (717-741) dönemine tarihlenmektedir. Kutsal kişilere ait
tasvirlerin yapılmasının ve kutsal objelerin bulundurulmasının yasaklandığı
tasvir karşıtı İkonoklazma döneminin başlangıcı olan III. Leon dönemine
ait solidusların ön ve arka yüzlerinde imparator ve ardılının büstleri yer
almaktadır.
İkonoklazma dönemiyle birlikte, Bizans sikkelerinde sadece imparator
ve aile bireylerinin tasvirleri yer almıştır. III. Leon iktidarıyla başlayan tasvir
yıkıcı düşünce, sanatın diğer kollarında olduğu gibi sikke ikonografisini de
doğrudan etkilemiştir. İkonoklast düşünce Bizans sikke ikonografisinin bir
dönemine damgasını vurmuştur. III. Leon dönemine ait 67 adet solidus,
dönemin tasvir üslubunu ortaya serdiği gibi, toplu olarak bulunmasından
dolayı da ayrı bir önem içermektedir. Bizans İmparatorluğu’nun siyasi ve
dini yapılanmasında, 8. yy. başlarında yaşanan gelişmelerin, sanat çalışmaları
ve gündelik yaşama yansımalarını gözlemlemek için Tralles Definesi özel bir
yere sahiptir.
Ceren Ünal
Celal Bayar Üniversitesi
Fen - Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü
Bizans Sanatı Anabilim Dalı
Muradiye Yerleşkesi, Manisa-Türkiye
[email protected]
65
Erdal Ünal
Hellenistik Dönem Eumeneia Sikkeleri
Eumeneia M.Ö. 2. yy. ortalarında, Yukarı Menderes vadisini ve
dolayısıyla Batı Anadolu’yu Galat akınlarına karşı korumak üzere yeniden
yapılandırılmış askeri nitelikli bir Pergamon kolonisidir. Bu bildiri
kapsamında, kentin kuruluşundan otonom sikkelerini basmaya son verdiği
M.Ö. c. 40 yılına kadar olan yaklaşık bir asırlık zaman dilimi içerisinde
basmış olduğu sikkeler, tarihsel, coğrafi ve numismatik perspektif üzerinden
değerlendirilerek tarihlendirme önerileri sunulacaktır.
Erdal Ünal
Kocaeli Universitesi
Fen - Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü
41380 Umuttepe, Kocaeli-Türkiye
[email protected]
66
Peter Van Alfen
Exiles and Colonists: Delineating Monetary Authority
in Archaic Asia Minor
One of the more vexing problems with the archaic coinage of Asia Minor
is the nature and politics of minting authority. The hundreds of unattributed
early electrum types have long given rise to the notion that individual
elites, rather than states alone, were responsible for much of this coinage
before states were able to claim, through mechanisms not well understood,
a minting monopoly. Recently J. Kroll has drawn analogies between the
situation in early sixth-century Ionia and Lydia and archaic and early classical
Lycia, suggesting that, as in Lycia, locally powerful dynasts were producing
electrum coinage independently of other (greater) authorities.
These arguments underscore the fact that the numismatic record of
early Asia Minor does not always and easily divulge how minting authority
was organized, and challenges the generally accepted model that minting
authority was, from the beginning, firmly centralized within a monolithic
state apparatus. They also underscore the tensions between individual and
collective action, between powerful elites and the larger community, which
we know from the archaic literary record.
In this paper, I further nuance these problems by considering the fluidity,
mobility and divisibility of archaic monetary authority as seen primarily
through the lens of archaic Greeks on the move. Exiled Samian elites, for
example, assumed the authority to replicate their native coinage thousands
of kilometers to the west in Zankle. Self-exiled Phokaians divided themselves
into three separate but interrelated communities – Phokaia, Massalia, and
Velia – each of which produced similar but still distinctive coinages. Teos and
its northern colony Abdera appear to have had closely coordinated monetary
policies. In conjunction with the early electrum evidence, these and other
examples force us to consider where monetary authority resided physically
and politically, the role of individual elites vis-à-vis monetary authority, and
the exercise of political and economic hegemony over others, whether by
individuals or by communities.
Peter Van Alfen
American Numismatic Society
75 Varick Street, Floor 11
New York, NY 10013 - USA
[email protected]
67
Bernhard Weisser
Coins Excavated at Priene
Since 1998 new surveys have been investigating the structures of the
ancient city of Priene near Söke in the Maeander valley (Büyük Menderes).
Until today 1,380 coins have been found. The aim of the paper is to give a
preliminary report about these new finds, focusing especially on reconstructing
the use of foreign bronze coinage in this Hellenistic city.
Bernhard Weisser
Staatliche Museen zu Berlin
Bodestr. 1-3, D-10178 Berlin-Deutschland
[email protected]
68
Oya Yağız
Les Monnaies de Lysimachie de la Collection des Monnaies Grecques du Musée Archéologique de Tekirdağ
Le Musée Archéologique de Tekirdağ possède dans sa collection de
monnaies grecques un nom considérable de monnaies de Lysimachie et de
Lysimaque. L’étude des monnaies de cette ville et celles des autres fondées en
Thrace à la basse époque héllenistique mérite d’être prêtée dans une nouvelle
perspective, sous la lumière des monnaies provenant d’un musée régional de
la Trace Turque.
Oya Yağız
Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi
Fen - Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü
Bomonti-Şişli, İstanbul-Türkiye
[email protected]
69
Duygu Özlem Yalçın
Limes Euphraticus’un Numismatik Değerlendirmesi: Defineler
Nüfusun geneline kıyasla oldukça küçük bir oranı temsil eden askerler
ve Roma ordusu sayıca bu azlığa rağmen ekonomik açıdan önemli bir role
sahiptiler. Birlikler imparatorluk genelinde düzenli bir şekilde dağılım
göstermemekteydi, bu da malların ve dolaşımdaki sikkelerin imparatorluğun
farklı yerlerine dağılmasına neden olmaktaydı. Nakit değişimi, ordu
ödemeleri ve harcamaları ile Roma ordusu, eyalet ekonomilerinin ana unsuru
haline gelmiştir. Hedefimiz bu dağılımı, Roma İmparatorluk ekonomisinin
gelişiminde, kritik bir öneme sahip olduğunu desteklemek amacıyla
numismatik veriler ışığında değerlendirmektir.
Roma İmparatorluğu’nun sınırlarını oluşturan bölgeler özellikle bu
askeri hareketliliğin en iyi şekilde incelenebildiği alanlardır. Bununla beraber
Roma’nın doğu sınırını oluşturan Limes Euphraticus ve özellikle bu hattın
Türkiye sınırları içerisinde kalan kısmı çeşitli nedenlerden ötürü gereken
şekilde ele alınamamıştır. Çalışmamızın oldukça geniş bir alanda bulunan
ve kültürel açıdan çok çeşitli unsurları barındıran bölgenin tarihine ve genel
olarak Antik Çağ tarihi kapsamındaki sınır çalışmalarına da ışık tutması
hedeflenmektedir. Roma İmparatorluğu’nun doğu sınırının büyük bir
kısmını teşkil eden Fırat Nehri kıyısındaki kentlerin sikke sirkülasyonunu
incelemeyi amaçlayan daha büyük çaplı bir projenin küçük bir kısmını teşkil
eden bu çalışmada, bölgede ele geçmiş, yayınlanmış defineler ele alınmıştır.
Müze koleksiyonlarının aksine buluntu yerleri kesin olarak bilinen defineler
dolaşım konusunda daha tutarlı bilgiler vermektedir.
Duygu Özlem Yalçın
Ankara Üniversitesi
Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi
Klasik Arkeoloji Anabilim Dalı
06100 Sıhhiye, Ankara-Türkiye
[email protected]
70
Mohammad Younis
The Anatolian Seljuks and the Ayyubids:
Intermarriage and Political Relations through the Coinage
For regional history coins are a much-underrated source for showing
the relationships among governing officials. They reflect the entire hierarchy
of power from the local governor up to the caliph at the time and location of
their minting. The inclusion of the name onto the coin protocol (sikka) and
into the Friday prayer (khutba) served in its time as proof of who was the
actual ruler and to whom his pertinence belonged. Both had a similar political
value. That is the exact role which coins played as the only contemporary
historical document in showing the political and social relationships between
the Anatolian Seljuks and the Ayyubids.
The Ayyubid sultans were keen to establish friendly relations with the
Seljuks of Anatolia, so the latter would not join the Zangids against them, and
because Anatolia served as a barrier between the Byzantines and the eastern
part of the Islamic world. History records many political events such as wars,
treaties and changes of loyalty by some rulers to others. Some coins show
some of these political events by recording the names and titles of rulers and
their followers, and also noting the establishment of alliances between Seljuk
rulers and sultans of various branches of the Ayyubids.
The importance of coins extended beyond the recording of political events;
they also recorded some aspects of social life. Some sultans struck coins
that commemorated a particular social occasion, and these are what will be
presented in this paper.
Mohammad Younis
Islamic Department Faculty of Archaeology
Fayoum University - Egypt
[email protected]
71
Luca Zavagno
‘Betwixt the Greeks and the Saracens’: Coins and Their Circulation in Cyprus in the Seventh and the Eighth Centuries A.D.
Located astride the shipping routes linking southern Asia Minor with the
coasts of Syria and Palestine and Egypt, the island of Cyprus has always been
regarded as a stepping stone of the cultural and economic communications
interconnecting different areas of the eastern half of the Mediterranean. Politically,
this role has been first enhanced during the Hellenistic, Roman and then in the
early medieval period when in the seventh century Cyprus acquired an important
role as military Byzantine stronghold.
Economically, the significance of Cyprus in the passage from Late Antiquity
to the early Middle Ages (i.e., between A.D. 500-800) benefited from its essential
role as hub along the eastern tax-spine through which Egypt fed Constantinople
(until the mid-seventh century) and along the long-distance trade routes based
upon the sea-movement of luxury goods.
This multifunctional role of Cyprus as a bridge between different regions
of the eastern Mediterranean can be further assessed through the analysis of the
numismatic (and partially sigillographic) material. Here indeed the study of the
coins and coinage yielded by the archaeological excavations in urban centres like
Salamis-Constantia, Paphos-Saranda Kolones, and Kourion should be paired with
both the reassessment of the publication of the old Cypriot hoards and stray finds
and the recent studies on the so-called Arab-Byzantine coinage (late seventh to
early eighth century A.D.) found both in Cyprus and in the closer Syria-Palestine
region. The examination of this material allows the development of a different
interpretative scheme than the one traditionally adopted to understand the fate of
Cyprus after the Muslim raids and the occupation of Syria and Palestine. Cyprus
and its cities were still frequented in the passage from Late Antiquity to the early
Middle Ages, preserving a variable but still traceable degree of monetary economy
including Byzantine emissions dated to the late seventh-early eighth century and
Arab specimens that infer the maintenance of political, commercial and cultural
(as pointed out by the complex issues of imagery and prototypes of all these coins)
relations between the Byzantine Empire and the Umayyad Caliphate.
72
Luca Zavagno
Eastern Mediterranean University
Department of Arts, Social Sciences and Humanities
Faculty of Arts and Science
Via Mersin 10, (Turkey)
Famagusta-Northern Cyprus
[email protected]
73
74