YusufeliProjesi-RevB-Temmuz2006-Bolum5

TÜRKİYE CUMHURİYETİ
ENERJİ VE TABİİ KAYNAKLAR BAKANLIĞI
DEVLET SU İŞLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
EMLAK VE KAMULAŞTIRMA DAİRESİ BAŞKANLIĞI
YUSUFELİ BARAJI VE HES
YENİDEN YERLEŞİM EYLEM
PLANI
BÖLÜM 5
SOSYOEKONOMİK ARAŞTIRMA VE NÜFUS
TESPİTİ
Çevre Danışmanlık Ltd. Şti.
Temmuz 2006 (Rev B), Ankara
5. SOSYO-EKONOMİK ARAŞTIRMA VE NÜFUS TESPİTİ
Bu bölüm Yusufeli (YYEP) kapsamında gerçekleştirilen araştırma çalışmasının
tasarımını açıklamaktadır. Bu bağlamda bilgi toplama aracı olarak kullanılan proje
bazlı araştırmanın tasarım ve metodolojisi ile araştırmanın bilgi edinme yöntemleri
açıklanmış, saha çalışması sürecinde yapılan faaliyetler gözden geçirilmiştir. Bilgi
toplama; Uygulama Politikasının (OP 4.12) uygulanabilirliğine karar vermek için çok
önemli bir araçtır. PEİ’lerin ve özellikle Bu PEİ’ler içindeki dezavantajlı grupların,
minimum gelir iyileştirme ölçütlerinin ve diğer amaçların tanımlanması ile teknik
olarak uygulanabilir, sosyal olarak kabul edilebilir alternatiflerin sağlanmasına
yarayan YYEP’in işlerliği açısından son derece önemlidir.
YYEP hazırlanması ve bu raporun uygulanması etkilenen hanelerin veya bu
hanelerin temsilcilerinin tam katılımı ve danışmanlık hizmetlerinin verilmesi ile
gerçekleştirilir. YYEP’in hazırlanmasında ve tazminat, istimlak, yeni yerleşim yerinin
planlanması ve geliştirilmesi, yerleşim alanının relokosyonu ve iyileştirme yardım
programlarının planlanması gibi belirli aktivitelere odaklanacak olan uygulama
aşamasının gerçekleştirilmesinde yoğun halk konsültasyonları gerçekleştirilecektir.
İnsanların tercihleri ve seçimleri seçim ve planlama aşamasında dikkate alınacaktır.
Bu katılım YYEP’nin uygulanması esnasında da devam edecektir.
Nüfus sayımı ve sosyoekonomik anket, yeniden yerleşim planının kapsamı ve
yapısına yönelik bilgileri sağlamaktadır. Bu nedenle nüfus sayımı ve sosyoekonomik
anket yeniden yerleşim planının tüm ayrıntılarını kapsamalı ve nüfusun büyüklüğü,
dağılımı ve sosyoekonomik çeşitliliği hakkında bilgi verebilmelidir. Nüfus sayımı ve
sosyoekonomik anket bu YYEP raporunda “projeye özel araştırma” olarak
anılacaktır.
Projeden etkilenen insanların genel durumunun değerlendirilmesi YYEP'nin
hazırlanmasında anahtar başlangıç aşamasını oluşturmaktadır. İdeal olarak genel
nüfus sayımının yasal durumlarından bağımsız olarak projeden etkilenen insanların
tamamını kapsaması zorunludur. Bu sebeple araştırma, gerekli yeniden yerleşim
planlamasının ölçeği ve karmaşıklığı hakkında bilgi vermektedir. Ayrıca, araştırma
yeniden yerleşim planlamacılarının nüfusun büyüklüğü, dağılımı ve sosyo-ekonomik
farklılaşması üzerine bilgilerini sunmaktadır.
Proje alanı nüfus sayımı genelde projeden etkilenen insanlardan toplanan ilgili
demografik (yaş, cinsiyet, aile büyüklüğü, doğumlar ve ölümler) ve ilgili sosyal ve
ekonomik bilgilerle (kültür, sağlık, eğitim, istihdam ve gelir kaynakları) bir araya
getirilir. Yeniden yerleşimi planlayanlar toplanan bu bilgiler sayesinde projeden
etkilenen topluluklar hakkında genel bir kavrayışa sahip olurlar. Sosyo-ekonomik
araştırmanın ele aldığı projeden etkilenen topluluklar, ev sahibi toplulukları da
içermelidir. Elde edilen sosyo-ekonomik bulgular yeniden yerleşim planlamacılarına
ters etkileri hafifletmek için gerekli yeniden yerleşim desteği ve zararların
karşılanmasının çerçevesini anlamaları için olanak sunar. Dahası böylesi genel bir
kavrayış yeniden yerleşim planlamacılarının zararları karşılama ve geçim durumunun
iyileştirilmesini hedefleyen daha net sosyo-ekonomik çalışmaları geliştirmelerini
sağlar. Ek olarak, sosyo-ekonomik çalışmalar, nihayetinde yeniden yerleşim
Doküman Adı: YUSUFELİ BARAJI VE HES PROJESİ
YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI
Dok. Kodu:
Revizyon:
Tarih:
ENC - YSF - YYP - 02
B
Temmuz 2006
Bölüm 5
Sf. 1 / 81
planlamacılarının topluluk içindeki karar alma ve liderlik süreçlerini anlamalarını
sağlayan, projeden etkilenen toplulukların yapısı ve işlevlerine dair önemli bilgiler
sunar.
Aynı biçimde, sosyo-ekonomik araştırmalardan elde edilen bulgular
sayesinde yeniden yerleşim planlamacıları, projeden etkilenen topluluklar, özellikle
hassas olanlar, için önemli olan sosyal ağ desteklerini tespit edebilirler.
5.1. Projeye Özel Anketin Amaç ve Önemi
Projeye özel araştırmanın genel amacı PEİ’nin, özellikle hassas grupların,
demografik bilgilerini, yaşam standartlarını ve eğitim seviyelerini belirlemek ve bunlar
üzerine çalışmaktır. Bunu yapabilmek için PEİ’nin sosyoekonomik durumu hakkında
bir çok bilgi toplanmalıdır. Bu nedenle Yusufeli projeye özel araştırmasında değişik
analiz birimlerine yönelik teknikler kullanılmıştır. Bilgi toplama araçları değiştikçe bu
teknikler de değişmektedir. Bilgi toplama araçlarındaki bu çeşitlilik bir yandan PEİ’nin
sosyoekonomik durumu hakkında her seviyeden bilgiye ulaşılmasını sağlarken diğer
yandan yeniden yerleşim için gerekli bilgiyi toplamakta kullanılmıştır. Proje bazlı
araştırma, basit tablolardan çok özel analiz metotları gerektiren; PEİ’nin
sosyoekonomik durumu, projeden etkilenme seviyesi gibi konularda araştırma
yapmak üzere kullanılmaktadır.
Sosyoekonomik araştırmanın amacı, Yusufeli Barajı ve HES Projesi’nin
tamamlanması sonrasında su altında kalacak olan bölgede yaşayan insanları
sosyoekonomik durumlarını ölçmektir. Bu çalışmadaki başka bir amaç ise PEİ’nin
yeniden yerleşim bölgesi ile ilgili tercihlerini hane bazında almaktır. Bir çok yerleşim
yeri ve tarımsal araziyi su atında bırakacak bu büyüklükte bir projenin insanların
geçimlerini, gelirlerini ve hayat biçimlerini değiştirecek ekonomik ve fiziksel etkileri
olması kaçılmazdır. Öncelikle, yaşadıkları yerden ayrılmak zorunda kalan insanlar
alışkın olmadıkları, yabancı bir ortamda yaşamak zorunda kalacaklardır. Bu nedenle,
bir yeniden yerleşim planının en önemli amacı, yeniden yerleştirilen insanların en
azından yer değiştirmeden önceki, tercihen geçmişteki durumlarından daha da iyi
koşullara kavuşmalarını sağlamaktır.
Yukarıda belirtildiği gibi, proje bazlı araştırmanın amaçlarından biri etkilenen
bölgedeki insanların daha iyi şartlarda yeniden yerleştirilmeleri için bilgi toplamaktır.
Çalışmanın diğer amacı da PEİ’nin ( fiziksel ve ekonomik olarak etkilenen gruplar)
yeniden yerleşim yerine yönelik tercihlerini alarak onların proje sürecine katılımlarını
sağlamaktır. Diğer bir deyişle proje bazlı anketin amacı kaç hane reisinin kırsal,
kaçının kentsel, kaçının ise kendi olanaklarıyla yeniden yerleşimden yana olduğunu
tespit etmektir.
Proje bazlı araştırmanın bir diğer amacı ise kamulaştırmayı gerçekleştirecek olan
DSİ’nin kamulaştırılacak olan toprak ve yapılar hakkında detaylı bilgi almasını ve
böylelikle kamulaştırmanın hızla tamamlanmasını sağlamaktır.
Projeye özel ankette iki ayrı teknik kullanılmıştır. Bu tekniklerin her biri iki bilgi
toplama aracı içermektedir. İlk teknik nicel araştırma tekniği olup, nüfus sayımı, mal
envanterini ve sosyo-ekonomik soru formu içeren hane halkı düzeyi anketi, ve köy
Doküman Adı: YUSUFELİ BARAJI VE HES PROJESİ
YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI
Dok. Kodu:
Revizyon:
Tarih:
ENC - YSF - YYP - 02
B
Temmuz 2006
Bölüm 5
Sf. 2 / 81
muhtarı anketini kapsamaktadır. İkinci teknik ise nitel araştırma tekniği olup bölge
içinde yaşadıkları tespit edilen hassas gruplarla yapılan odak grup görüşmelerini ve
paydaş kurumlarla yapılan derinlemesine görüşmeleri içermektedir. Tüm bu
araştırma teknikleri aracılığıyla toplanan veriler YYEP’de analiz edilecektir.
Ek A.4’de verilen nüfus sayımı ve hane halkı araştırmasının diğer anketlerden çok
farklı özellikleri bulunmaktadır. Bu araştırma, hane bazlı sosyoekonomik durum,
etkilenme düzeyi, algı ve beklentiler gibi önemli bilgilerin alınmasını sağlamaktadır.
Ek A.5’de görülen kilit bilgilendirici (köy düzeyi anketleri) Ek A.5 de görülebilir ve
(mahalle düzeyi anketleri) Ek A.6’ da görülebilir anketleri bazı zamanlar topluluk
anketi, bazı zamanlar fiyat tespit anketi ve bazı zamanlarda ise altyapı ve donanım
anketi olarak kullanılabilmektedir. Bu anketler Dünya Bankası Yaşam Standardı
Ölçüm Çalışması 1 (YSÖÇ) temel alınarak hazırlanmıştır (bkz. Bölüm 5.3.1).
Saha anketi tanımlama ve araştırma amaçlarına yönelik kullanılırken, veri toplama
araçları ise PEİ hakkında güvenilir ve kesin bilgiye ulaşılması ve bunları YYEP’e en
iyi şekilde yansıtılabilmesi için düzenlenmiştir.
Araştırma, uygun politikaların
oluşturulması, uygulanmasına ve PEİ’nin uygun bir şekilde yeniden yerleştirilip
kalkınmalarına hizmet etmelidir.
Saha çalışması aşağıdakileri içermektedir:
•
PEİ’nin açık bir tanımını geliştirmek,
•
Proje alanı dahilindeki tüm insanların PEİ’lere dahil olup olmadıklarını
tanımlamak,
•
Sosyal altyapıya sadece PEİ’lere dahil olanların değil yeniden yerleşimin
sağlanacağı bölgelerdeki ev sahibi nüfusun 2 da yararlanmasını sağlayacak
önerilerde bulunmak. PEİ’lere dahil olan kişilerin eski yaşam standartlarına
tekrar ulaşıp geliştirebilecekleri ve bu sürece katılımlarının sağlanacağı
politikalar önermek.
Çalışma, PEİ’lere dahil olan kişilerin yeniden yerleşim ve kalkınmaları konusunda
alınacak kararların doğru olması amacıyla bilgi sağlamak üzere tasarlanmıştır.
Çalışma şu konulara katkıda bulunmak üzere uygulanmıştır:
•
PEİ’lerin tanımlanması;
•
Projeden etkilenen alandaki sosyo-ekonomik durumun belirlenmesi
•
Projeden etkilenen alandaki hassas grupların tanımlanması
1
Dünya Bankası Yaşam Standardı Ölçüm Çalışması: Üçüncü dünya ülkelerindeki yoksulluk ve yaşam
standartlarına ilişkin veri havuzunu geliştirmeyi amaçlayan yakın tarihli uluslararası çalışmalardan
biridir. Dünya Bankası “YSÖÇ” (LSMS) programını 1980’de kurmuş ve hane halkı anket verilerinin
kesinlik, güncellik ve politikalara uygunluğunu arttırmayı amaçlamıştır.
2
Ev sahibi nüfus: Yeniden yerleştirmenin yapılacağı ve bundan etkilenebilme ihtimali olan nüfus. Ev
sahibi Bölüm 2’de anlatılmıştır ve Bölüm 5.7’de de ayrıntılı bir şekilde değinilecektir.
Doküman Adı: YUSUFELİ BARAJI VE HES PROJESİ
YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI
Dok. Kodu:
Revizyon:
Tarih:
ENC - YSF - YYP - 02
B
Temmuz 2006
Bölüm 5
Sf. 3 / 81
•
PEİ’nin ve buna dahil olan hassas grupların sosyoekonomik durumlarının
iyileştirilmesine yönelik önerilerde bulunmak,
•
PEİ’nin yeniden yerleşim bölgeleri ve rehabilitasyon konusundaki tercihlerini
değerlendirmek.
5.2. Proje-Özelinde Yapılan Araştırmanın Araçları ve Metodolojisi
Proje-özelinde yapılan alan araştırması 5 çeşit anket uygulamasını ve 2 çeşit nitel
bilgi toplama tekniğini içermektedir. (Odak grup toplantıları ve topluluk forumları)
•
•
•
•
•
•
•
Sosyo-ekonomik anket,
Arazi envanteri,
Yapı varlığı envanteri,
Kilit bilgilendirici anketi,
Seyyar Satıcı anketi,
Odak grup toplantıları,
Topluluk forumları.
Alan araştırmasından 2 ek bilgi toplama aracı kullanılmıştır:
•
Yapılandırılmış
gözlemlenmesi.
•
Resmi olmayan görüşmeler: herhangi bir örneklem metodu kullanmadan
PEİ’ler, idari personel, konu ile ilgili STK’lar ile yapılan danışmanlık hizmetleri.
doğrudan
gözlemler:
PEİ
konumundakilerin
anında
Bilgi toplama araçları aşağıda açıklanmıştır:
1. Proje-özelinde yapılan nüfus sayımı bilgilerini de içeren Sosyo-ekonomik
anket formu ve diğer anket formları PEİ’lerin sosyo-ekonomik karakteristikleri
ile ilgilidir. Yeniden yerleşim konularının karışıklığından ve konunun çok
yönlü ortaya çıkarmak için olabildiğince çok soru sorma gerekliliğinden
sorulan sorular olabildiğince kısa formüle edilmiştir. Yeniden yerleşim
konuları kendi içinde komplike olduğundan çok yönlülüğe erişmek için
mümkün olduğunca çok soru sorulmasını gerektirmektedirler bu nedenle
sorular mümkün olduğunca kısa hazırlanmıştır. Sosyo-ekonomik anket formu
projeden etkilenecek tüm insanlara uygulanmıştır (detaylı bilgi için bölüm
5.3.1 bakınız).
2. Arazi ve yapı envanterlerinin uygulama sürecinin ve bilgi giriş sürecinde
ihtiyaç olan zamanın azaltılması için matris formunda hazırlanmıştır. Arazi ve
yapı envanterlerinin matris formatında hazırlanmasının diğer bir nedeni ise
IFC el kitabındaki formata uyulmasıdır (Detaylı bilgi için bkz bölüm 5.3.1).
Hanelerin sahip olduğu tüm araziler parçaları veya
bunun dışında
zilyetlikleri arazi envanterlerine kayıt edilmiştir. Arazi envanteri matrisindeki
Doküman Adı: YUSUFELİ BARAJI VE HES PROJESİ
YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI
Dok. Kodu:
Revizyon:
Tarih:
ENC - YSF - YYP - 02
B
Temmuz 2006
Bölüm 5
Sf. 4 / 81
her sıra her bir parça araziye verilen parsel numarasını temsil eder. Son
kolon ise arazi miktarının, kamulaştırılacak arazi miktarını ve bu arazide
yetiştirilen ürünün değerinin toplamı hakkında bilgi verir.
Arazi ve yapı envanteri tarafından tanımlanan yeniden yerleşim ihtiyacı takip
eden kontrol listesi kontrol edilmiştir.
•
•
•
•
•
•
•
•
Etki geçici mi kalıcı mı olacak? (inşaat sırasında)
Arazinin sahibi kim? Arazi şu anda nasıl kullanılıyor?
Eğer arazi özel mülkiyet ise kaç mülk sahibi/kiracı/ortakçı etkilenecek ?
Eğer arazi kamu arazisi ise zilyetlik hakkına konu mudur?
Eğer arazi kamu malı ise üzerinde herhangi bir bina var mı?
Herhangi bir ağaçlık ve ürün etkilenecek mi?
Kaç hane fiziksel olarak yer değiştirecek? Yer değiştirenler kalan
arazisine geri dönebilecek mi?
Herhangi bir kamu veya topluluk altyapısı var mı?
3. Yapı envanteri arazi envanterlerine bezer bir şekilde tasarlanmıştır. Yapı
envanterleri hane tarafından sahip olunan ahır, konut, kuyu, ve benzeri
yapıların hakkında bilgi toplamak için tasarlanmıştır. Her bir sıra yalnız bir
yapı hakkında bilgi içermektedir ( detaylar için bölüm 5.3.1 bakınız).
•
•
•
•
•
•
Etki geçici mi kalıcı mı olacak? (inşaat sırasında)
Yapının sahibi kim? Yapı şu anda nasıl kullanılıyor?
Eğer yapı özel mülkiyet ise kaç mülk sahibi/kiracı/ortakçı etkilenecek?
Eğer arazi kamu arazisi ise zilyetlik hakkına konu mudur?
Kaç hane fiziksel olarak yer değiştirecek?
Herhangi bir kamu veya topluluk altyapısı var mı?
4. Anahtar bilgilendiricilerle yapılan anketleri köy veya mahalle muhtarlarına
uygulandı. Muhtara ulaşılamadığı durumlarda ise, kaymakam veya köylerde
ihtiyar heyeti üyeleri gibi diğer anahtar bilgi kaynakları ile görüşmeler yapıldı.
Çalışmanın kapsadığı alandaki tüm mahalle ve köylerde bu anket
uygulanmıştır. Crabtree & Miller (1992) nitel araştırma tekniklerini inceledikleri
kitaplarında “anahtar bilgi kaynakları anketinin” ayrıntılı bir açıklamasını
vermektedirler. Bu araştırma yöntemi tarihsel olarak etnografiye
dayanmaktadır. Anahtar bilgi kaynakları bazı özel bilgilere ve statüye sahip
olan, bilgi ve becerilerini araştırmacı ile paylaşmaya eğilimli ve araştırmacıdan
esirgenen kimi perspektif ve gözlemlere dayalı bilgiye sahip bireylerdir.
(Goetz & Lecompte, 1984). Bu nedenle tesadüfi olarak değil, ilk kriter olarak
teori ve/veya araştırılan veriler (verilere kimin ulaşabileceği) göz önüne
alınarak, ikinci olarak da kişilik (kimin becerebileceği veya gönüllü olduğu)
kriterlerine dayanarak seçilirler. Bu anketler birisi köyler, diğeri de mahalleler
için olmak üzere iki şekilde hazırlanmıştır. Projeden etkilenen kişilerin teşhisi
için özel olarak dizayn edilmişlerdir. Burada hassas gruplara özel bir önem
verilmiştir. Teşhise yönelik soruların yanı sıra, köy ve mahallelerin demografik,
kültürel ve dinsel yapısını, projeden etkilenen alandaki toplumsal entegrasyon
ve adaptasyon sorunlarını, sosyo-ekonomik altyapıyı ve ekonomik özellikleri
araştırmaya ve anlamaya yönelik sorular da bulunmaktadır.
Doküman Adı: YUSUFELİ BARAJI VE HES PROJESİ
YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI
Dok. Kodu:
Revizyon:
Tarih:
ENC - YSF - YYP - 02
B
Temmuz 2006
Bölüm 5
Sf. 5 / 81
5. Başka yerlerde yaşayan fakat Yusufeli ilçesi merkezinde ticari faaliyetlerde
bulunan sokak satıcıları da araştırmaya dahil edilmiştir. Projeden bu şekilde
etkilenen kişilere yönelik özel olarak dizayn edilmiş bir anket uygulanmıştır
(bkz. Ek. A.7). Bu anket esas olarak gelir kaynakları üzerine olan soruları
içermektedir.
6. Odak grup çalışmaları da projenin bir parçası olarak yürütülmüştür ve
hassas grupların görüş ve fikirlerini elde etmek çabasıyla tasarlanmıştır.
Odak grup çalışmalarının bir diğer amacı da yeniden yerleşim ve Yusufeli
projesi hakkında bu kişileri bilgilendirmektir (bkz. bölüm 5.3.3).
7. Halk toplantıları/forumlarında belirlenen ana araştırma unsurları aşağıdaki
gibidir.
•
Projenin doğrudan ve dolaylı etkilerini belirlemek,
•
PEİ’lerin, özellikle de hassas grupların ihtiyaç ve önceliklerini
tanımlamak,
•
Alınması gereken gelir iyileştirmesi önlemlerini kararlaştırmak.
Bu konuları araştırmak üzere 10 soru içeren yarı yapılandırılmış bir toplantı/forum
yönergesi hazırlanmıştır. Bu yönerge Ek. F.8’de bulunabilir. Bu toplantılar kayıt
altına alınmış ve sonradan deşifre edilmiştir. Yaklaşık iki saat süren bu toplantılara
katılım hayli yüksek düzeyde olmuştur. Kendi topluluklarıyla birlikte yaşlıların,
gençlerin, engellilerin, dulların ve yoksulların katılımı hassas gruplar hakkında çok
değerli bilgilerin toplanmasına olanak sağlamıştır. Bu toplantılar hakkındaki notlar Ek
F.7’de bulunabilir. Toplantı girdilerine yönelik açıklamalar ise ilgili kısımlarda
sunulmuştur.
Araştırmaya dahil edilen nüfus 19 köy ve Yusufeli ilçe merkezindeki Yusufeli
projesinden kısmen veya tamamıyla etkilenecek olan hane halklarını kapsamaktadır.
Araştırmaya özellikle sular altında kalacak olan rezervuar alanındaki mal mülklerin
kaybı dolayısıyla etkilenecek kişiler dahil edilmiştir. Bu rezervuar alanı yaklaşık 33
km2’dir.
5.3. Bilgi Toplama Araçları
Projenin getireceği sosyoekonomik etkilerin ve bu etkilere maruz kalacak insanların
belirlenmesi için bölgenin ve projenin özel koşulları göz önüne alınarak bir saha
araştırma modeli geliştirilmiştir. Saha araştırmasının yanı sıra daha önce bölge
özelinde çeşitli devlet kurumlarının yapmış olduğu araştırmalar sonucu elde edilen
bilgilerden de yararlanılmıştır. Bu bilgiler, DİE’nin her 10 yılda bir yaptığı nüfus
sayımı ve sosyo-demografik çalışmalarından ve proje sponsoru olan DSİ’nin proje
özelinde yapmış olduğu araştırmalardan elde edilen bilgilerdir. Daha önce yapılmış
olan bu çalışmalardan elde edilen bilgiler, çeşitli eksikliklerinden dolayı ve projenin
Doküman Adı: YUSUFELİ BARAJI VE HES PROJESİ
YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI
Dok. Kodu:
Revizyon:
Tarih:
ENC - YSF - YYP - 02
B
Temmuz 2006
Bölüm 5
Sf. 6 / 81
özel koşullarının gerekliliklerini tam olarak karşılamadığı için, sadece proje özelinde
geliştirilen araştırma sonucu elde edilen bilgileri desteklemek amacı ile kullanılmıştır.
DİE ve DSİ’nin çalışmalarından elde edilen bilgilerin eksiklikleri aşağıda
açıklanmaktadır.
3
•
Projenin etkilediği bölgede çeşitli devlet kurumları tarafından yapılan nüfus
tespit çalışmaları güncelliğini yitirmiştir: DİE tarafından yapılan son nüfus
sayımı 2000 yılında gerçekleştirilmiştir ve bu sayımın üzerinden 5 yıl geçmiş
olmasına rağmen bu sayımda elde edilen bilgiler güncellenmemiştir.
•
DİE’den edinilen nüfusa ilişkin verilerin güvenilir olmamasının bir diğer nedeni
de, yerel idarelerin İller Bankası’ndan aldıkları bütçenin Türkiye nüfus sayımı
sonuçlarına dayanarak değişikliğe uğramasıdır. Karadeniz Bölgesi Türkiye’de
şehir merkezlerine en fazla göç oranına sahip olan bölgedir (Artvin ilinin göç
oranı Türkiye genelinde beşinci sırada yer almaktadır). Bölgedeki merkezler,
göç etmiş olan kişileri de hemşerilik ilişkilerini kullanarak kendi bölgelerinde
kaydettirmek yoluyla İller Bankası’ndan aldıkları payı artırmaya
çalışmaktadırlar. İstanbul ve İzmir gibi büyük şehirlerde yaşayan ve bölgeyle
hiçbir maddi bağı kalmamış olan pek çok kişi, seçim zamanlarında göç etmiş
oldukları bölgeye dönerek orada kayıt altına alınmaktadırlar. Bu durum
bölgede ikamet edenlerin kesin sayısını belirlemeyi güçleştirmektedir.
Yerel yönetimler bölgede bu gibi tavırları özellikle özendirmektedirler.
•
DİE tarafından gerçekleştirilen sayım, insanların nerede ikamet ettiklerinden
çok, sayım sırasında nerede bulundukları hakkındaki bilgileri sunmaktadır.
Bunun da ötesinde, normalde o bölgede ikamet etmesine rağmen sağlık,
eğitim veya mevsimlik işlerde çalışmak üzere geçici olarak bölge dışında olan
kişiler DİE’nin gerçekleştirdiği sayımda tespit edilememektedirler. Bu gibi
nedenlerle, Türkiye’deki resmi nüfus sayımı, belirli bir şehir, kasaba veya
köyde daimi olarak ikamet eden nüfusa yönelik eksiksiz bir bilgi
sunamamaktadır.
•
Nüfus sayımında DİE, bölgeden göç etmiş kişiler hakkında eksik bilgilenmeye
yol açan de-facto analiz yöntemi kullanmaktadır.
Bu sorunla birlikte,
3
Hoşgör’ün belirttiğine göre Türkiye’de 1990 yılından itibaren nüfus
sayımlarının 5 değil de 10 yılda bir yapılmasına dair alınan karar, bölgede
1990 ‘dan sonra gerçekleşen nüfus değişikliklerinin ve göçlerin tam anlamıyla
takip edilebilmesini engellemiştir (1998). Doğu bölgelerinden Batıya doğru
yoğun bir kitle hareketinin yaşandığı bir ülkede 10 yıllık dilimlerde yürütülen
nüfus sayımları, nüfusa ilişkin belirli çalışmalarda gerek duyulan ve nüfusu
genel anlamda yansıtan bilgilerde önemli eksiklikler yaratmaktadır.
•
Nüfusun sosyo-ekonomik durumunun belirlenmesine, projenin olumsuz
etkilerini azaltmak ve proje boyunca sosyo-ekonomik anlamda meydana
gelecek değişiklikleri izleyebilmek gibi gerekçelerle ihtiyaç duyulmuştur. Bu
türden bilgiler ne DİE ne de diğer devlet kurumlarında bulunmamaktadır.
Şeref Hoşgör’ün “Türkiye’de İç Göç” konferansında sunulan makalesinden alınmıştır.
Doküman Adı: YUSUFELİ BARAJI VE HES PROJESİ
YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI
Dok. Kodu:
Revizyon:
Tarih:
ENC - YSF - YYP - 02
B
Temmuz 2006
Bölüm 5
Sf. 7 / 81
DİE’nin çalışmaları sosyo-ekonomik yapıya dair analizleri ülke veya bölge
düzeyinde sunmaktadır. Bu çalışmaların projeden etkilenecek bölgenin özel
sosyo-ekonomik koşulları hakkında net bilgiler verememesinin bir gerekçesi de
budur. Sonuç olarak etkilenen bölge için özel olarak yürütülen bu çalışmada
DİE’nin verileri yalnızca destekleyici bilgiler olarak kullanılabilir.
•
Devlet kurumlarınca yürütülen çalışmaların bir diğer eksikliği de yalnızca nicel
araştırma yöntemlerinin uygulanıyor olmasıdır.
Oysa, etkilenen alanda
yaşayan nüfusun katılımını amaçlayan bir proje için, genel olandan çok
bireysel bilgilere ihtiyaç duyulmaktadır. Bu gereksinim yüzünden bu YYEP
raporunun hazırlanmasında, nitel ve katılımcı
araştırma yöntemleri de
kullanılmıştır.
Yusufeli Projesi için yürütülen YYEP araştırmaları projeden etkilenen alanda
yürütülmüştür. Bu araştırmalar iki evreyi kapsamaktadır. İlk evrede, proje sponsoru
DSİ’den, uydu görüntüleri, haritalar ve GPS ölçümlerinden edinilen bilgilere
dayanılarak, etki alanı belirlenmiştir. Bu ilk evredeki çalışmalardan çıkan sonuçlara
göre 19 köy ve Yusufeli ilçe merkezi projeden doğrudan etkilenecek alan
içerisindeyken, Yusufeli’ne bağlı 42 köy de, ilçe merkezinin yerinin değişmesi
nedeniyle, ikincil düzeyde etkilere maruz kalabilecek konumdadır. Bu yerleşim
yerlerinin konumları ve her biri için yürütülecek olan araştırmalar, Şekil 5.1.’de
sunulmaktadır. Ek olarak, projenin gerçekleşmesinden doğrudan etkilenecek olan
yerleşim yerlerinin bir listesi de Tablo 5.1’de verilmektedir.
Tablo 5.1. Yusufeli Projesinden Doğrudan Etkilenecek Olan Yerleşim Yerlerinin
Listesi
No
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
Yerleşim Adı
Yusufeli İlçe Merkezi
Alanbaşı Köyü
Arpacık Köyü
Bahçeli Köyü
Bostancı Köyü
Çeltikdüzü Köyü
Çevreli Köyü
Çıralı Köyü
Darıca Köyü
Dereiçi Köyü
Irmakyanı Köyü
İşhan Köyü
Kılıçkaya Köyü
Kınalıçam Köyü
Küplüce Köyü
Morkaya Köyü
Pamukçular Köyü
Sebzeciler Köyü
Tekkale Köyü
Yeniköy Köyü
Doküman Adı: YUSUFELİ BARAJI VE HES PROJESİ
YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI
İl
Artvin
Artvin
Artvin
Artvin
Artvin
Artvin
Artvin
Artvin
Artvin
Artvin
Artvin
Artvin
Artvin
Artvin
Artvin
Artvin
Artvin
Artvin
Artvin
Artvin
İlçe
–
Yusufeli
Yusufeli
Yusufeli
Yusufeli
Yusufeli
Yusufeli
Yusufeli
Yusufeli
Yusufeli
Yusufeli
Yusufeli
Yusufeli
Yusufeli
Yusufeli
Yusufeli
Yusufeli
Yusufeli
Yusufeli
Yusufeli
Dok. Kodu:
Revizyon:
Tarih:
ENC - YSF - YYP - 02
B
Temmuz 2006
Bölüm 5
Sf. 8 / 81
LEJANT
İlçe
Belde
Köy
Bilgilendirme ve Danışma
Toplantıları
Halkın Katılımı Toplantıları
Köy Bilgilendirme
Toplantıları
Kadınlarla Yapılan Halk
Forumu
Erkeklerle Yapılan Halk
Forumu
Odak Grup Toplantıları
Anketler
Hane halkı Anketleri
(Sosyo-ekonomik anketler,
arazi ve varlık envanterleri)
Muhtar Anketleri
Telefonla Yapılan Muhtar
Görüşmeleri
Seyyar Satıcı Anketleri
Kuzey
Ölçeksiz
Şekil 5.1. YYEP Çalışmaları Kapsamında Saha Araştırması Yapılan Yerleşimler
Doküman Adı:
YUSUFELİ BARAJI VE HES PROJESİ
Dok. Kodu:
ENC - YSF - YYP - 02
Bölüm 5
YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI
Revizyon:
B
Sf. 9 / 81
Tarih:
Temmuz 2006
Etkilenen yerleşim yerlerini belirlerken dikkate alınan iki gösterge aşağıda
sunulmaktadır:
•
Eğer arazi veya yerleşim yerlerinin bir kısmı veya tamamı kamulaştırılacak
olan alanların (örneğin köyler) yasal sınırları içindeyse, bu yerler listede
doğrudan etkilenecekler kategorisine konulmuştur. Bu yerleşim yerlerinin
hepsinde nüfusun belirlenmesi ile bina ve arazi envanterlerini içeren çok
amaçlı bir anket çalışması yürütülmüştür. Bunların yanı sıra, doğrudan
etkilenen yerleşim yerlerinde, anahtar bilgilendirici anketleri, nitel bilgi
toplamak amaçlı odak grup toplantıları, halk forumları yapılmış, paydaşlarla
resmi ve gayrı resmi görüşmeler yürütülmüştür.
•
YYEP çalışmaları süresince, ilçe merkezinin yeniden yerleşime maruz
kalmasından dolayı etkilenecek olan yerleşim yerleri de hesaba katılmıştır. Bu
yerleşim yerleri Yusufeli ilçesinin 42 köyünü kapsamaktadır. Bunlardan
30’unda anket çalışması yapılmış, 12’sinin ise muhtarlarıyla telefon
görüşmeleri yürütülmüştür. İlçe merkezi için seçilen yeniden yerleşim alanı
bugünkü mevkisine çok yakın olduğu (1 km.den daha az) ve yeni yolların
yapımı kamulaştırmalar başlamadan önce bitirileceği için, bu yerleşim yerleri
üzerindeki etkiler çok kısıtlı olacağı öngörülmüştür.
Birisi de Yusufeli ilçe merkezi olmak üzere, doğrudan etkilenen yerleşim yerlerinin
sayısı 20’dir. İlçe merkezi ve Irmakyanı, Yeniköy ve Kınalıçam köyleri tamamıyla
sular altında kalacak olan yerlerdir. Buralardaki tüm haneler yeniden yerleşime tabi
tutulacaktır.
Doğrudan etkilenen diğer 16 yerleşim yerinde yalnızca bazı haneler baraj inşası
dolayısıyla yeniden yerleşime tabi tutulacaktır. Bu yüzden, baraj inşası dolayısıyla
doğrudan etki altında kalacak olan yerleşim yerleri iki gruba ayrılmıştır. Doğrudan
etkilenecek yerleşim yerlerindeki tüm haneler yeniden yerleşime maruz kalacaksa, bu
yerler tamamen etkilenecek yerler olarak kategorize edilmiştir. Bu doğrudan
etkilenen yerlerde yalnızca bazı haneler yeniden yerleştirilecekse veya yalnızca bazı
mal ve araziler kamulaştırılacaksa, bu yerler de kısmen etkilenenler şeklinde
kategorize edilmiştir.
Doğrudan etkilenen yerleşim yerlerinin ve bu yerlerin nüfuslarının karşılaştırılmasına
yönelik listeler DİE’nin 2000 yılı nüfus sayımı verilerinden, proje dahilinde yürütülen
nüfus sayımından, anahtar bilgi kaynağı anketlerinden ve yerel idarecilerden alınan
bilgilere dayanarak Tablo 5.2’de sunulmaktadır.
Doğrudan etkilenen yerleşim yerlerinin belirlenmesinin ardından projenin ikinci evresi
başlamıştır. Bu aşamada doğrudan etkilenen yerleşim yerlerinde yaşayan nüfusun
sosyo-ekonomik ve demografik özellikleri saha çalışması yoluyla elde edilmiştir.
•
Bölgenin sosyo-ekonomik ve demografik özelliklerine dair yapılan çalışma
boyunca iki önemli kriter, IFC’nın ve DB’nın kriterleri hesaba katılmıştır.
Doküman Adı: YUSUFELİ BARAJI VE HES PROJESİ
YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI
Dok. Kodu:
Revizyon:
Tarih:
ENC - YSF - YYP - 02
B
Temmuz 2006
Bölüm 5
Sf. 10 / 81
Bunlardan ilki projeden fiziksel 4 ve ekonomik 5 açıdan etkilenecek nüfusun
belirlenmesidir. Bunun için projeye özelinde yöntemler/çalışmalar
uygulanmıştır. Çalışmalar Dünya Bankasının Yaşam Standartları Ölçüm
Çalışmaları (YSÖÇ) formatında düzenlenmiş, bir nüfus sayımı formu, sosyoekonomik form ile arazi ve mülk envanterleri de içeren çok amaçlı bir anketin
uygulanmasını da kapsamaktadır. Bu çok amaçlı anketler hanelerin ve
oralarda yaşayan hane halkının sayısını belirlemekte kullanılmıştır. Bu yöntem
kısmen veya tamamen etkilenen tüm yerleşim yerlerindeki tüm hanelere
uygulanmıştır. Bu sırada başlıca iki kriter göz önüne alınmıştır.
1. Tüm hanelerdeki bireyler kayıt altına alınmıştır. Bir örneklem tekniği
kullanılmamış
ve
tüm
hane
halkı
reisleriyle
görüşmeler
gerçekleştirilmiştir.
2. Mevsimlik çalışma, eğitim, sağlık, vb. gerekçelerle hanelerinde
bulunamayan kişilerde kayıt altına alınarak etkilenen nüfusa dahil
edilmiştir.
Bölgedeki tüm nüfus numaralandırıldı ve demografik veriler yaş, cinsiyet 6, medeni
durum, eğitim düzeyi, meslek, gelir ve sağlık gibi kriterlere göre kayıt altına alınmıştır.
Araştırmanın başlangıcından önce bu yerleşim yerlerindeki nüfusa dair bilgiler idari
birimlerden (muhtar veya kaymakamlık) alınmıştır. Bu bilgilerin ışığı altında çalışma
esnasında boş olan evler belirlenmiş ve aynı çalışma sonradan buralardaki hane
halklarına da uygulanmıştır. Bu yerleşim yerlerine gidilmeden önce kayıt altına
alınan haneler, nüfus sayımı çalışmasının bir tekrarı olmaması gerekçesiyle
listelenmiştir. Tablo 5.2 doğrudan etkilenen yerleşim yerlerindeki hanelerin ve
nüfusun sayısını belirtmektedir.
Saha çalışmasına yönelik IFC ve DB tarafından belirlenen ikinci önemli kriter
dezavantajlı grupların belirlenmesinde saha çalışmasını nitel ve nicel tekniklerle
destekleyerek, bu gruplara yönelik çalışmaya öncelik verilmesidir. Ayrıca, nitel
araştırma teknikleriyle, projeye de yer alan kurumların katılımlarını sağlamak ta
mümkün olmuştur.
Saha çalışmasına ayrılan zamanın bu kadar çok olmasının gerekçesi, projeden
fiziksel veya ekonomik bakımdan etkilenen tüm nüfusun belirlenmesi ve tüm hak
sahiplerine ulaşabilme amaçlanması olmuştur. Burada nitel araştırma teknikleri hem
nicel bulguları desteklemek hem de onlar tarafından ulaşılamayan bilgileri elde etmek
için kullanılmıştır. Nitel araştırma teknikleri nicel olanlara nazaran bazı belirli
alanlarda daha derin bir analiz yapabilmeyi sağlamaktadır.
4
Fiziksel Yeniden Yerleşim proje yüzünden ev ve arazilerini yitirecek kişilerin yerleşim yerlerinin
değişmesi olarak tanımlanabilir (Yeniden Yerleşim Eylem Planı için El Kitabı)
5
Ekonomik etki yaşam kaynakları ile onları elde etmeye yarayan araçların kaybı veya kullanımlarının
engellenmesi olarak tanımlanabilir.
6
“Cinsiyet” bireyin toplumdaki rolünü, kendi kendini tanımlamasını ve sunmasını içermektedir.
Doküman Adı: YUSUFELİ BARAJI VE HES PROJESİ
YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI
Dok. Kodu:
Revizyon:
Tarih:
ENC - YSF - YYP - 02
B
Temmuz 2006
Bölüm 5
Sf. 11 / 81
Nitel teknikler, öznel durumların insan eylemlerinin sebebi olduğu fikrine dayanır.
Aynı zamanda projeden etkilenenlerin insani özelliklerinin altını çizmekte önemli yer
tutarlar. Yeniden yerleşim projelerindeki saha çalışmaları birey odaklı olmayı
gerektirdiği için, birey tarafından olay ve durumlara yönelik isnat edilen değerler,
olumlu yaklaşımları destekleyen faktörler olarak analiz edilmelidir.
Nitel araştırma aynı zamanda nicel bir çalışma yürütürken ortaya çıkabilecek
beklenmeyen sonuçlara dair ve bazı özel araştırma bulgularını daha ileri götürme
konularında araştırmacıya derin bir öngörü sağlamaktadır. Nitel araştırma sıklıkla
yeni fikir ve bakış açıları üretir, çünkü tanım gereği açık uçlu katılımcı soruları evet,
hayır veya çok seçenekli yanıtlar arasına sığdırılamaz.
Nitel araştırma,
•
Yeniden yerleşim politikası ve programını geliştirmek amaçlı fikirlerin
araştırılmasında,
•
Yeniden yerleşim politikası ve programına yönelik doğabilecek tepkilerin
tespitinde,
•
Halkın kamulaştırma ve yeniden yerleşime dair bilgi ve algılamasının
araştırılmasında kullanılmaktadır.
Proje süresince nitel araştırma tekniklerinin kullanılmasındaki bir diğer etmen de,
yeniden yerleşime maruz kalan veya bu yüzden ekonomik olarak etkilenen nüfus
üzerinde projenin genel anlamdaki etkilerini tespit etmekten çok, onlar arasındaki
bireysel farklılıkların anlaşılmasıdır. Nitel araştırma tekniklerinin amacı halkın
olaylara yüklediği farklı anlamları, onların kavradığı şekliyle ortaya çıkarmaktır
(Emerson; Fretz; Shaw, 1995 7). Bu teknikler proje boyunca belirli grupların sosyal,
kültürel, antropolojik ve ekonomik özelliklerini analiz etmekte sıklıkla kullanılmıştır.
Bu nitel çalışmalardan edinilen bilgiler YYEP raporunun ilgili kısımlarına işlenmiştir.
Hobbs ve May’e göre, etkilenen nüfusun projeye her düzeyde katılımını sağlamak,
projenin sürekliliğini ve amaçlarına maksimum düzeyde ulaşmasını sağlamak
açısından büyük önem taşımaktadır (Hobbs; May, 1993 8). Bu yardımcı işlevinin yanı
sıra, nitel araştırma tekniklerinin nicel olanlarla birlikte kullanılması projeden etkilenen
insanların gündelik yaşamlarında bir ilerleme sağlaması ve birey odaklı bir kavramın
gelişimine katkıda bulunması açısından önem taşımaktadır(Hobbs and May, 1993).
7
Türkiye Ekonomik ve Sosyal Tarih Vakfı tarafından İstanbul’da 1998’de yayımlanan makaleden
alınmıştır.
8
Türkiye Ekonomik ve Sosyal Tarih Vakfı tarafından İstanbul’da 1998’de yayımlanan makaleden
alınmıştır
Doküman Adı: YUSUFELİ BARAJI VE HES PROJESİ
YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI
Dok. Kodu:
Revizyon:
Tarih:
ENC - YSF - YYP - 02
B
Temmuz 2006
Bölüm 5
Sf. 12 / 81
Tablo 5.2. Doğrudan Etkilenen Yerleşimlerin Haneleri ve Nüfusu
No
Yerleşim
Nüfus Sayımı
Sonucu (DİE)
DİE
1990
ARTVİN İLİ –
Yusufeli İlçesi
1 Yusufeli İlçe Merkezi
Alanbaşı Köyü
2
Arpacık Köyü
3
Bahçeli Köyü 1
4
Bostancı Köyü
5
Çeltikdüzü Köyü
6
Çevreli Köyü
7
Çıralı Köyü
8
Darıca Köyü
9
10 Dereiçi Köyü
11 Irmakyanı Köyü
12 İşhan Köyü
13 Kılıçkaya Köyü
14 Kınalıçam Köyü
15 Küplüce Köyü
16 Morkaya Köyü
17 Pamukçular Köyü
18 Sebzeciler Köyü
19 Tekkale Köyü
20 Yeniköy Köyü
Toplam
1
2
3,954
783
166
490
1000
696
1,130
695
519
955
264
866
2,762
773
252
814
NI 2
NI
1,142
NI
17,261
DİE
2000(2)
6,105
629
131
202
716
435
860
438
381
635
178
574
2,659
694
198
403
632
78
815
185
16,948
Muhtar Anketlerine ve
Bilgilendirme
Toplantılarına Göre Nüfus
Büyüklüğü
Nüfus
HH Sayısı
(1)
4,200
450
195
150
500
450
900
300
350
600
175
500
1,100
900
600
300
700
185
825
250
13,630
1,050
150
40
35
125
120
220
70
80
155
36
125
260
240
150
78
160
47
220
60
3,421
Projeye Özel Nüfus
Formlarının Sonuçları
Nüfus
(2)
3,875
413
147
123
490
423
804
284
277
576
125
463
928
796
501
273
611
122
719
174
12,124
HH Sayısı
Proje Özelinde
Yapılan Nüfus
Sayımının Nüfus
Büyüklüğüne Oranı
Kapsama Oranı
(2/1)
951
106
43
29
107
134
234
67
64
121
36
118
272
194
112
75
135
31
162
40
3,031
%92
%91
%75
%82
%98
%94
%89
%94
%79
%92
%70
%92
%84
%88
%83
%91
%87
%65
8%7
%69
%89
Etkilenme
Durumu
Tamamen
Kısmen
Kısmen
Kısmen
Kısmen
Kısmen
Kısmen
Kısmen
Kısmen
Kısmen
Tamamen
Kısmen
Kısmen
Tamamen
Kısmen
Kısmen
Kısmen
Kısmen
Kısmen
Tamamen
-
Bahçeli köyündeki Arıklı ve Demirçubuk yerleşimleri, 2003 yılında Yusufeli İlçe Merkezi’ne bağlanmıştır, bunun sonucu olarak Bahçeli Köyünün 1990 ulusal sayım sonuçları güvenilir değildir.
İlgili yerleşimler için uygun olmayan (bilgilendirici olmayan) DİE verilerdir. Çünkü, Pamukçular, Yeniköy ve Sebzeciler köyleri 1990 yılında tüzel kişilikleri yoktu.
Doküman Adı: YUSUFELİ BARAJI VE HES PROJESİ
YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI
Dok.Kodu:
Revizyon:
Tarih:
ENC - YSF - YYP - 02
B
Temmuz 2006
Bölüm 5
Sf. 13 / 81
5.3.1. Nüfus Sayımı, Arazi ve Mülk Envanterleri, Sosyo-Ekonomik Soru Formu
Projenin farklı açılarının belirlenmesi için dört adet form hazırlanmıştır. Projeden
kısmen veya tamamıyla etkilenen nüfusun demografik özelliklerinin belirlenmesi için,
proje-özelinde bir nüfus sayımı formu hazırlanmıştır. Sosyo-Ekonomik form ise,
projeden kısmen veya tamamıyla etkilenen hane halklarının Sosyo-ekonomik
özelliklerinin belirlenmesi amacına yöneliktir. Bu formda, projeye yönelik hane halkı
temelli bilgiler kayıt altına alınmıştır. Ayrıca hazırlanan arazi ve mülk envanterleri
projeden etkilenen bireylerin arazi ve mülklerinin değerlendirilmesi amaçlamaktadır.
Bu dört anket formu Dünya Bankasının Yaşam Standartları Değerlendirme
Çalışmaları çerçevesinde birleştirilmiş ve doğrudan etkilenen alanda yaşayan tüm
hane halklarına uygulanmıştır.
Projeye yönelik bu çok amaçlı anketin uygulanmasının pek çok avantajı vardır.
Bunlar aşağıda şu şekilde özetlenebilir:
•
Birey ve hane halklarına dayalı bilgilerin analizinin mümkün kılınması,
•
Üç anket formunun eşzamanlı uygulanması zamanın etkili kullanılmasına
olanak sağlamıştır,
•
Üç anket formunun eşzamanlı uygulanması ile dublikasyonların (mükerrerlik)
önüne geçilmiştir,
•
Çok amaçlı anket sistematik bir çalışmaya olanak tanımıştır,
•
Ulaşım zorlukları olsa bile tüm yerleşim yerlerinden bilgi alınmasını
sağlamıştır,
Bunlara ek olarak çok amaçlı anket formları, bu büyüklükteki bir nüfus hakkında
geniş bir dilime yayılan verilerin toplanmasında temel aygıtlardır. Çok amaçlı anket
yöntemi, sosyo-ekonomik veri tabanlarının henüz oluşturulmadığı gelişmekte olan
ülkelere Dünya Bankası tarafından önerilmiştir.
Çok amaçlı anket yerleşim
birimlerindeki hane halkları hakkında pek çok bilgi edinilmesini sağladığı gibi,
yerleşim merkezi temelli bir analizi de mümkün kılmaktadır. Hane halkı reisi
tarafından doldurulan ve yerleşim yerinin ismini, her bir hanenin kodunu içeren anket
formu, söz konusu yerleşim yerinin genel özelliklerinin kapsamlı bir analizini mümkün
kılmaktadır.
Bu çok amaçlı form yukarıda bahsedildiği gibi dört kısımdan oluşmaktadır. İlki soru
formu projeden etkilenen nüfus ve onun demografik özelliklerine ilişkindir ve hane
halkı reisine uygulanmıştır. Hane reisi o hanede yaşayan her bireyin yaş, cinsiyet,
medeni durum, eğitim düzeyi, sağlık durumu, meslek ve gelirine dair soruları hanede
yaşayan her birey için ayrı ayrı yanıtlamıştır.
Doküman Adı: YUSUFELİ BARAJI VE HES PROJESİ
YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI
Dok. Kodu:
Revizyon:
Tarih:
ENC - YSF - YYP - 02
B
Temmuz 2006
Bölüm 5
Sf. 14 / 81
İkinci ve üçüncü anket formları söz konusu evde yaşayan bireylerin sahip oldukları
arazi ve mülklerine dair envanter çıkarma amaçlıdır ve yine hane reisine
uygulanmıştır. Bu envanterler proje çerçevesinde yürütülen kamulaştırmaların
bedelini hesaplamak, hanelerdeki gelir kayıplarından doğan zararı tazmin etmek ve
yörenin sosyo-ekonomik koşulları hakkında bilgi edinmek gibi amaçlara yöneliktir.
Demografik ve sosyo-ekonomik soru formlarından elde edilen verilerin karşılaştırmalı
bir analizi yapılmıştır.
Çok amaçlı anket formlarının dördüncü kısmı sosyo-ekonomik duruma ilişkin soruları
içermektedir. Bu formdaki bölümler şu şekildedir:
•
Hanedeki bireylerin gelirleri,
•
Hanedeki bireylerin sosyal güvenliklerine dair bilgiler,
•
Hanedeki bireylerin sahip olduğu hayvan sayısı,
•
Hanedeki bireylerin meslek ve mesleki becerileri.
Hane halkı hakkında bazı temel bilgileri edinmek için yukarıdaki kısımlarda
içerilmeyen sorular da aşağıdaki gibidir:
•
Hane halkının toplam geliri,
•
Hanenin yerleşim alanı, içme suyuna ulaşımı, kanalizasyon sistemi gibi
altyapıya ilişkin nitelikleri,
•
Hane halkının beslenme, kira, vb. ortak harcamaları.
•
Hane halkının sosyal ağlarına dair sorular,
•
Hane halkının projeye ilişkin beklenti ve algılamaları,
•
Hane halkının yeniden yerleşime ilişkin tercihleri,
•
Hane halkının proje boyunca ve sonrasında ki ihtiyaçlarını belirlemeye yönelik
sorular.
Sosyo-ekonomik soru formu ile hane ve içinde yaşayan bireylere dair tüm bilgiler
edinilmiştir. Bu bilgiler diğer iki formdan edinilen bilgilerle karşılaştırmalı olarak analiz
edilmiştir. Sosyo-ekonomik soru formunun temel bir analizi bölüm 5.9’da
verilmektedir. Çok amaçlı anketi daha kapsamlı bir hale getirmek ve yukarıdaki
yöntemlerle ulaşılamayan yerleşim yeri merkezli bilgileri edinmek için köy ve mahalle
düzeyinde anketler de uygulanmıştır. Bu anketlerde uygulanan yöntemler Bölüm
5.3.2.’de açıklanmaktadır.
Doküman Adı: YUSUFELİ BARAJI VE HES PROJESİ
YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI
Dok. Kodu:
Revizyon:
Tarih:
ENC - YSF - YYP - 02
B
Temmuz 2006
Bölüm 5
Sf. 15 / 81
5.3.2. Anahtar Kişilerle Yapılan Anketler
Projeden etkilenen bölgedeki idari amirlerle yapılan anket çalışması, kısmen veya
tamamen etkilenen alanlardaki yerleşim merkezlerinde ikamet eden ve bu
merkezlerin sosyo-ekonomik, demografik ve kültürel karakteristikleri hakkında bir
hayli bilgiye sahip kişilerle yapılmıştır. Sosyo-ekonomik anket, nüfus sayımı ve
arazi/yapı envanterlerinde uygulanan çok amaçlı anket yöntemleri köy/mahalle
anketlerin de uygulandı. Köy/mahalle bazlı anketler, diğerleriyle aynı yöntem
kullanılarak hazırlandı böylece topluluk ve hane bazlı bilgilerin birbirini tamamlayıcı
özellikte olması sağlandı.
Bu anketlerin genel amaçları aşağıda sunulduğu
şekildedir:
•
Hane halkı anketlerinde yerleşim yeri olarak tanımlanan köy ve mahalleler
hakkında ilave bilgiler toplamak,
•
Köyün geçmişteki ve şimdiki nüfusu hakkında ayrıntılı bilgi etmek. Bu bilgiyi,
nüfus sayımı formlarındaki bilgilerle karşılaştırmalı olarak analiz etmek.
Yusufeli Projesi’nin yerleşim merkezleri üzerindeki etki derecesi analiz etmek,
•
Etkilenen yerleşim merkezlerindeki ekonomik faaliyetler belirlemek,
•
Yusufeli Projesi dolayısıyla etkilenen yerleşim merkezlerindeki kültürel ve
doğal mirasları belirlemek,
•
Yerleşim merkezlerinin altyapı unsurları ve onların Yusufeli Projesi’nden ne
ölçüde etkilenecekleri belirlemek,
•
Yerleşim merkezlerindeki hassas gruplara dair bilgiler toplamak, bu gruplarla
gerçekleştirilen odak grup çalışmalarından elde edilen bilgilerle birlikte, proje
özelinde yapılan alan araştırmasını bütünleyici bilgiler elde etmek.
Anahtar konumdaki kişilerle yapılan anketler, bütün bir alan araştırmasında kullanılan
bilgi edinme vasıtalarını destekleyici bir yöntem olarak ele alınmış ve onları daha
kapsamlı bir hale getirmiştir. Bu anlamda, köy/mahalle temelindeki anketler, diğer
veri toplama yöntemleriyle elde edilen bilgilerin güvenilirliğini test etmek ve aynı
zamanda onların uygulanma safhasına yönelik ön bilgileri elde etmek için
kullanılmıştır.
Köy/mahalle temelinde yapılan anketler, aşağıdaki kısımları
içermektedir:
•
•
•
•
•
•
Nüfus yapısı,
Toplumsal ve dinsel yapı,
Toplumsal bütünleşme ve uyum,
Sosyo-ekonomik yapı,
Köylerin karakteristik özellikleri ve oralardaki ekonomik faaliyetler.
Hassas grupların belirlenmesi.
Doküman Adı: YUSUFELİ BARAJI VE HES PROJESİ
YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI
Dok. Kodu:
Revizyon:
Tarih:
ENC - YSF - YYP - 02
B
Temmuz 2006
Bölüm 5
Sf. 16 / 81
Anahtar konumdaki kişilerle yapılan anketler Yusufeli yöresindeki 61 yerleşim
merkezinin 46’sında uygulanmıştır. Köy bazlı anketler tüm yerleşim yerlerinde
uygulanırken, Yusufeli merkezde yer alan beş mahallede özel olarak dizayn edilmiş
anket formları uygulanmıştır. Alan araştırmaları boyunca ulaşılamayan köy/mahalle
yerleşimlere telefon yoluyla görüşme yapılmıştır. Köy ve mahalle temelinde
uygulanan anket formları (ikincisi yalnız Yusufeli merkezdeki mahalleler için olmak
üzere) Ek A.5 ve A.6’da sırasıyla verilmiştir. Bu anketlerin uygulanmasından elde
edilen bilgilerin değerlendirmesi Bölüm 5.9’da sunulmaktadır.
5.3.3. Odak Grup Çalışması
Odak Grup Çalışması, çalışma süresince katılımcıların topluluklar, paydaşlar, projeler
veya uygulanan politikalar konularındaki özgül ilgi alanlarına yönelik verilerin üretim
sürecine katkıda bulundukları yarım yapılandırılmış grup toplantılarını kapsamaktadır.
(Kudat, 2001) Yusufeli kent merkezinde, odak grup toplantıları, geniş kapsamlı halk
toplantılarına kıyasla daha tercih edilebilir bulunmuştur. Kadınlar, gençler ve yerel
STK’ların katılımıyla üç odak toplantı düzenlenmiştir. Paydaşların bakış açılarına
ilişkin önemli bilgilerin edinildiği toplantılar 11-12 kişinin katılımıyla gerçekleştirilmiştir.
Kadın ve gençlik toplantılarının organize edilmesinde araştırma grubunun
gözlemlerinden faydalanılmıştır. Kiracıların da kadın ve gençlik toplantılarına
katılımının sağlanması, onların gereksinim ve önceliklerine dair bilgilerin elde
edilmesini kolaylaştırmıştır. Toplantılar boyunca izlenen odak grup yönergesi Ek
F.6’da sunulmaktadır.
Her bir toplantı bilgi yöneticisi ve bir yardımcı tarafından gerçekleştirilmiştir. Göz
temasını yitirmemek için, yönetici toplantıları idare ederken, yardımcı gerekli
kayıtların tutulması işlemini yürütmüştür. Toplantılar, süresi yaklaşık bir buçuk saat
olarak gerçekleştirilmiştir. Her toplantının başlangıcında, araştırma ekibi kendini
tanıtarak bir sunuş konuşması gerçekleştirmiş ve tüm görüşmelerde gizlilik ilkesine
uyulacağını, toplantı kayıtlarının ENCON arşivlerinde tutulacağını bildirmiştir.
Toplantılar boyunca hazır bulunan grupların eşit sayıda olmasına gayret edilmiş ve
mümkün olduğu ölçüde konu dışı gündem maddelerinin yaratılması tehlikesine karşı
önlemler alınmıştır. Toplantı sonunda hazır bulunanlara herhangi bir soruları veya
ilave etmek istedikleri bir husus olup olmadığı sorulmuş ve ardından kendilerine
teşekkür edilerek toplantı sona erdirilmiştir.
Çalışmanın temel amacı dezavantajlı grupların 9 ve STK’ların Yusufeli Projesini
algılayışlarına yönelik farklılıklar üzerine odaklanmaktır. Bu türden bir konu yalnızca
niteliksel araştırma yöntemleri aracılığıyla analiz edilebilmektedir. Niteliksel araştırma
yöntemleri üstelik araştırmacının kendisi ve araştırmaya katılan denek arasında
eşitlikçi bir ortam yaratmak için kendi inisiyatifini de sürecin içine katmasına olanak
sağlar.
9
Dezavantajlı grup kategorileri ilgili kuram ve IFC rehberi aracılığıyla araştırmanın başlangıç
aşamasında teşhis edilmiştir.
Doküman Adı: YUSUFELİ BARAJI VE HES PROJESİ
YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI
Dok. Kodu:
Revizyon:
Tarih:
ENC - YSF - YYP - 02
B
Temmuz 2006
Bölüm 5
Sf. 17 / 81
5.3.4. Halk Toplantıları/Forumları
Araştırma ve planlama yerel halkı içerdiğinde, bir köy toplantısı, planlama çabalarının
işbirliği içinde başlayabileceği bir forum anlamı taşımaktadır. Toplumsal
değerlendirme çabalarının pek çoğunda bir grup bilgi toplama ve analiz etme aracı
kullanılmaktadır. Bunlar sıklıkla küçük gruplar ve bireyler üzerinde çalışırlar. Bireysel
bakış açıları aynı topluluk ve aynı yöre içinde farklılıklar göstereceği için, geniş
katılımlı tartışma toplantıları bilginin paylaşılması, elde edilmesi ve doğrulanması
noktasında önem taşımaktadır (Kudat, 2001).
Proje sahasında yaşayan topluluklar kesinlikle doğrudan ve uzun dönemli bir etkiye
maruz kalacaklardır. Bunlar çok geniş ve özellikle birbirinden farklılık gösteren
paydaşlardır. Bu grubu kategorize etmede pek çok farklı yöntem kullanılabilir. Bu
farklılıklar kadın ve erkek arasındakiler, toprakları sular altında kalacak olanlarla hiç
toprağı olmayanlar, toprak sahibi olan ve olmayan çiftçiler, arazisi projeye dayanarak
kamulaştırılacak olanlarla hiç arazisi olmayanlar şeklinde sıralanabilir. Tüm bu
önemli farklılıklara rağmen proje tüm bu toplulukların yaşam tarzlarında hayati bir
farklılaşma getirecektir.
Kendi öznel durumlarına bağlı olarak
kimileri bu
farklılaşmayı potansiyel bir fırsat olarak görüp benimserken, kimileri de potansiyel bir
tehdit unsuru olarak algılamaktadır. Halk toplantılarımıza katılan insanların sayısı ve
sergiledikleri ilgi, gelecekleri bu projeye bağlı olması nedeniyle halkın projenin
işleyişiyle yakından alakadar olduğunu göstermektedir. Bölgede önceden resmi
olarak örgütlenmiş organizasyonların varlığına dair pek az sayıda belirti görüldüğü
için, sivil toplum örgütlerine yönelik büyüyen ilgi topluluk organizasyonlarının (TO)
büyümesini tetikleyici etki yapmıştır. Halk toplantıları barajdan farklı açılardan
etkilenen yedi köyde düzenlenmiştir; Yeniköy, Irmakyanı, Tekkale, Kınalıçam,
Çevreli, Arpacık ve Çeltikdüzü. Toplantılar her yaş ve gruptan PEİ’lerin katılımı
hedeflendiği için, köy muhtarı ve toplantıdan bir gün önce camilerde yapılan
duyurularla ilan edilmiştir. Toplumdaki hiyerarşik yapı ve erkeklerin yanında fikirlerini
açıkça ortaya koyamayacaklarını öne sürmeleri gibi gerekçeler yüzünden, kadınlarla
tüm köylerde olmak üzere ayrı toplantılar düzenlenmiştir. Kadınların proje hakkında
hemen hemen tamamen bilgisiz oldukları gözlemlendiğinden,bu toplantıların başında
bir bilgilendirme kısmı da yer almıştır.
Halk toplantılarında araştırılan ana konular şu şekildedir:
-
Projenin doğrudan ve dolaylı etkilerini tespit etmek,
-
Özellikle hassas gruplar içinde yar alan PEİ’lerin ihtiyaç ve önceliklerini
tanımlamak,
- Gelir düzeyinin yükseltilmesi veya düşmemesi için alınabilecek önlemler
konusundaki önerileri belirlemek.
Bu konuları araştırmak için hazırlanan ve on soruyu içeren yarı yapılandırılan halk
toplantısı yönergesi EK F.6’da sunulmaktadır. Toplantılar kayda alınmış ve sonraki
aşamalarda konuşmalar deşifre edilmiştir. Yaklaşık iki saat süren bu toplantılara
katılım hayli fazla olmuştur. Tüm topluluklarla birlikte yaşlıların, gençlerin, engellilerin,
Doküman Adı: YUSUFELİ BARAJI VE HES PROJESİ
YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI
Dok. Kodu:
Revizyon:
Tarih:
ENC - YSF - YYP - 02
B
Temmuz 2006
Bölüm 5
Sf. 18 / 81
dulların ve yoksulların katılımı, hassas gruplar hakkında önemli bilgilerin elde
edilmesine olanak sağlamıştır. Toplantılar hakkındaki notlar EK F.6’da bulunabilir.
Toplantı girdileri hakkındaki veriler ise Bölüm 2 ve 6’ya dahil edilmiştir.
5.4. Alan Araştırmaları
Alan çalışması 7 grup koordinatörü, 19 kadın 18 erkek görüşmeci, 2 teknik
koordinatör, 1 alan koordinatörü ve 2 halkla ilişkiler uzmanı olmak üzere 49 kişilik
araştırma ekibinin bir buçuk aylık çalışması sonucu tamamlanmıştır.
Alan çalışması ve veri analizi sürecince yürütülen pratik faaliyetler ve üzerinde
yoğunlaşılan sorunlar şu şekilde özetlenebilir:
•
Program çerçevesi içinde yer alan veri toplama işlemi, tarımsal faaliyetler
başlamadan hane halkı reisleriyle kolaylıkla iletişim kurabilmek için, coğrafi
koşullar ve hava koşulları da göz önüne alınarak, öncelikle köylerden
başlamıştır. Görüşmelerden önce köy muhtarlarıyla telefon veya yüz yüze
görüşmek suretiyle temas kurulmuş, böylece “Bilgilendirme Toplantıları”
düzenlenmesi ve uygun tarihin belirlenmesi sağlanmıştır. Yüksek düzeyde
katılımın sağlanması için, muhtara toplantıyı camilerden yapılacak anonslar
gibi çeşitli yollarla ilan etmesi rica edilmiştir.
•
Görüşmeler boyunca gözlemlendiği üzere köy sakinleri araştırmaları yeniden
yerleşim alanının seçimi için bir araç olarak algılamışlardır. Bunun yanı sıra
katılımcıların arazi ve mülklerinin değerini olduğundan fazla göstermeye
çalışarak, kamulaştırma bedeli olarak alacakları payı yüksek tutmaya
çalıştıkları gözlemlenmiştir. Bu gibi nedenlerle halk toplantıları araştırmanın
amacına ilişkin yanlış anlamaları ve diğer sorunları bertaraf etmekte önemli
rol oynamıştır (Arazi ve mülk değerlendirmesinde kullanılan yöntem bölüm
5.7’de açıklanmaktadır).
•
Görüşme yapılacak bir hane halkı reisi, en azından bir ziyaret günü içinde
çeşitli kereler ziyaret edilerek görüşmeye davet edilmiş, böylece yanıt
oranlarının düşük seviyede olması tehlikesinden kaçınılmıştır (yanıt oranı
araştırmayı tamamlamak için gerekli olan, araştırmaya katılmak için uygun
niteliklere sahip kişilerin yüzdesidir). Hane halkı reisleriyle görüşmeler
ayarlandıktan sonra, anketler deneklere teker teker uygulanmıştır. Çeşitli
nedenlerle görüşmeye katılamayan hane halkı reislerinden, Yusufeli ilçe
merkezinde bulunan Bilgilendirme ve Danışma Bürosu’nda anket
doldurmaları rica edilmiştir.
•
Bu sürede muhtarlarla olan anketler ve odak grup çalışmaları da
uygulanmıştır.
•
Köylerde ki veri toplama işleminin ardından anket çalışması ilçe merkezinde
uygulanmaya başlanılmıştır. İlçenin merkezi bölgesindeki meydanda, bir
Doküman Adı: YUSUFELİ BARAJI VE HES PROJESİ
YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI
Dok. Kodu:
Revizyon:
Tarih:
ENC - YSF - YYP - 02
B
Temmuz 2006
Bölüm 5
Sf. 19 / 81
anket çalışması yürütüleceği megafonlarla ilan edilmiş, hane halkı
reislerinden anket çalışması tamamlanana dek mümkün olduğu kadar
evlerinde bulunmaları istenmiştir. Ardından mahalle mahalle hane halkı
araştırmasının uygulanmasına geçilmiştir.
•
Hane halkı reisleriyle ikametgahlarında gerçekleştirilen anket çalışmasının
tamamlanmasından sonra, ticarethaneler tek tek ziyaret edilerek, anket
formu ticari işletme sahiplerine de uygulanmıştır.
•
Ardından araştırma tarihi baz alınarak en az üç yıldır Yusufeli’nde yaşayan
ve kayıtlı olan tüm kamu görevlileri, memurlar ve idari birimlerde çalışan
kişilerle görüşmeler yapılmıştır.
Burada sunulan rapordaki sonuçlar temel olarak hane halkı reisleri ve muhtarlar gibi
anahtar bilgi kaynaklarıyla yüzsüze yapılan görüşmelere olduğu kadar odak grup
toplantıları ve derinlemesine mülakatlara dayanmaktadır. Anket çalışması esnasında
toplam 3,031 hane halkı reisiyle görüşülmüştür.
(2,080’i köylerde 951’i ilçe
merkezinde olmak üzere). Diğer anahtar bilgi kaynakları, yukarıda işaret edildiği gibi
köy ve mahalle muhtarlarıdır. 60 köy ve 5 mahalle muhtarı bu çalışmaya dahil
edilmiştir. Anket çalışmasına ek olarak, ilçe merkezindeki gençler, kadınlar ve
STK’larla toplam üç odak grup toplantısı gerçekleştirilmiştir.
İncelenen aileler ortalama olarak 34.2 yıldır aynı yerde ikamet etmektedir. Ortalama
ikamet süresinin uzunluğu köylerde (39.6) olmak üzere Yusufeli’ne nazaran (22.2)
daha yüksektir ve söz konusu fark istatistiksel açıdan anlamlıdır(t=2.02, df=3016,
p=0.043). Aileler yılda ortalama 11.3 aylarını aynı ikametgahta geçirmektedirler.
Yusufeli için bu rakamlar 11.4, köyler için ise 11.2 olup, aralarındaki fark istatistiksel
açıdan anlamlıdır (t=20.03, df=3003, p=0.001).
Hanelerin % 45.5’in de yılın belli kesimlerinde o hane dışında ikamet eden bir kişi
bulunmaktadır. Bu durum esas olarak iş imkanlarının yokluğu yüzünden yaşanmakta
olup, aynı zamanda hane halkı üyelerinin toplumsal bakımdan yer değiştirme
konusundaki özlemlerini belirtmesi açısından hayli dikkat çekicidir.
Yusufeli’de aralarında olmak üzere, çok amaçlı anketler 20 yerleşim merkezindeki
3,031 hanede uygulanmıştır. Böylece bölgedeki 12,124 kişi hakkında bilgi
edinilmiştir. Çok amaçlı anketlerde ki tüm sorular hane halkı reisleri tarafından
yanıtlanmış, bu hanelerde yaşayan bireylere dair sorular hane halkı reisine yöneltilen
sorularla elde edilmiştir. Çok amaçlı anketlerde yer alan bazı sorular, kimi bireylere
ve kimi hanelerde uygulanamaz olduğu için sorulmamıştır. Pek çok filtre soru içeren
anket formlarında, kimi soruların yanıtlanma oranı bir hayli düşüktür. Örneğin, “Kaç
metrekarelik bir bahçeye sahipsiniz?” sorusu, hane halkı reisinin “Bir bahçeniz var
mı?” sorusuna verdiği “hayır” yanıtının ardından kendisine yöneltilmemiştir. Bu
anlamda, her bir sorunun yanıtlanma oranı farklılıklar taşımaktadır. Çok amaçlı anket
formunun analizinde uygulanan yöntem Bölüm 5.7.’de ayrıntılı şekilde
açıklanmaktadır.
Doküman Adı: YUSUFELİ BARAJI VE HES PROJESİ
YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI
Dok. Kodu:
Revizyon:
Tarih:
ENC - YSF - YYP - 02
B
Temmuz 2006
Bölüm 5
Sf. 20 / 81
Veri toplanması süreci boyunca kimi güçlüklerle de karşılaşılmıştır. Alan çalışması
faaliyetlerinde kolaylık sağlaması açısından resmi kurumlar ve Yusufeli’ndeki idari
amirlerden (köy ve mahalle muhtarları ile kaymakamdan) bazı belgeler verilmesi rica
edilmiştir. İlçe merkezindeki muhtarlardan, köylerde kayıtlı olan hane halkı reislerinin
ve araştırma yapıldığı esnada söz konusu bölge dışında olanların bir listesi
istenmiştir fakat eksiksiz bir listeye ulaşmak mümkün olamamıştır. Kimi listeler 18
yaş üzerinde olan bireyleri, gerçekte olmadıkları halde hane halkı reisi olarak
göstermektedir. Bazı köylerde muhtardan herhangi bir ayrıntılı liste elde
edilememiştir. Eksiksiz bir liste elde edilememiş olması nedeniyle kimi sorunlar
yaşanmış olup, alan çalışmasının planlanması sürecinde örneğin, köylere hangi
sayıda görüşmeci gönderilmesi gerekeceği gibi konular sıkıntı yaşanmıştır.
Karşılaşılan bir diğer sorun da, aynı hanede yaşayan kimi bireylerin kendilerini ayrı
hanelerin reisleri olarak tanımlamaya çalışması olmuştur. Bunu gerekçesi, kendi
köylerinin yeniden yerleşim alanı olarak seçilmesini sağlama gayretidir. Birbirinin
tıpatıp aynısı olan anketler kontrol ve eleme aşamasında fark edilmiş ve halk
toplantıları boyunca bu konuya ilişkin uyarılar yapılmıştır.
Yusufeli ilçe merkezinde, yerleşik bir adres sistemi kurulmamış olması nedeniyle
(bazı apartmanların ve sokakların numaralarının olmaması gibi gerekçelerle) ve kimi
muhtarların hane halklarının bir listesini verememesi sebebiyle tüm hanelere
ulaşmakta güçlüklerle karşılaşılmıştır. Kaymakamlıktan bu konuda destek talep
edilmesine rağmen bir sonuca ulaşılamamıştır. İkametgahların eksiksiz bir listesine
ulaşmak için Nüfus İdaresi ve polis merkezinden yararlanılmıştır fakat toplanan
bilgiler yine de tüm hanelerin eksiksiz bir teşhisini yapmak için yeterli olmamıştır.
Listelerde doğum ve ölüm kayıtları konusunda güncel bilgiler bulunmamaktadır. Tüm
bu incelemelerin haricinde, İl Seçim Kurulu’ndan seçmenlerin tam listesi talep
edilmesine rağmen, bürokratik prosedür gereği listelerin sağlanması çok zaman
gerektirdiğinden, söz konusu işlemden vazgeçilmiştir.
Bu anlamda proje için yürütülen alan çalışması çerçevesi içinde, çok amaçlı anket
doğrudan etkilenen yerleşim birimlerinde yaşayan hane halklarına uygulanmıştır.
Anket uygulamasından önce, bu yerleşim yerlerinin muhtarları ziyaret edilmiş ve
onlardan edinilen bilgilere dayanarak listeler hazırlanmıştır. Çok amaçlı anketler bu
listelere dayanarak uygulanmıştır. Buna ek olarak idari alan koordinatörü Yusufeli
Belediyesi’nden kentsel yapılanmaya dair bir liste talebinde bulunmuş fakat herhangi
bir listeye ulaşılamamıştır. Bu sorunu aşmak için 5 mahallenin muhtarıyla bir toplantı
düzenlenmiş, onlarla birlikte kentin yerleşim planı uydudan alınan fotoğraflar üzerinde
işaretlenmiş ve kent merkezindeki alan çalışması bu işaretleme temel alınarak
yürütülmüştür.
5.5. Veri Kodlama Süreci
Anketler kargo yoluyla, haftalık periyotlarda data girişinin yapıldığı Ankara’ya
ulaştırılmıştır. Anketlerin Ankara’ya ulaşmasından itibaren 10 gün içerisinde veri
girişinin tamamlanmasına yönelik bir iş akış süreci hazırlanmıştır.
Doküman Adı: YUSUFELİ BARAJI VE HES PROJESİ
YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI
Dok. Kodu:
Revizyon:
Tarih:
ENC - YSF - YYP - 02
B
Temmuz 2006
Bölüm 5
Sf. 21 / 81
Ankara’ya data giriş merkezine gelen anketler, kolileri tek tek açılarak sayılmış ve
geliş tarihine göre anket numaraları manyetik ortama işlenmiştir. Veri giriş sürecinde,
dublikasyonun önüne geçmek ve veri giriş sürecinde karışıklığın önüne geçmek için
bir raf düzeneği oluşturulmuştur.
Gelen anketler kolilerden çıkarılıp, sayımı
yapıldıktan sonra koli bazında raflara yerleştirilmiş ve Proje Yöneticisi tarafından veri
giriş operatörlerine gün başında teslim edilip; veri girişi tamamlandıktan sonra gün
sonunda proje yöneticisi tarafından teslim alınıp tekrar kolisine yerleştirilmiştir.
Ayrıca, proje yöneticisi tarafından veri girişi yapılan anketler, teslim edilen anketler
listesi üzerinde işaretlenmiştir.
Araştırmada uygulanacak soru kağıdının uzunluğu dikkate alınarak; veri giriş
sürecinde bir aksamaya yol açmamak ve veri aktarımını başarılı biçimde
gerçekleştirmek adına sadece bu araştırmaya özel bir veri giriş yazılımının
hazırlanması gerektiği düşünülmüştür. Bu noktadan hareketle, deneyimli yazılım
uzmanları tarafından ASP 10 yazılım diliyle bir veri giriş yazılımı hazırlanmıştır.
Yazılım, veri aktarım sürecinde hatalı veri girişi önlemek ve insan kaynaklı hataları
olabildiğince azaltmak adına, soru kağıdının her bir sayfası veri giriş ekranına aynı
şekilde yansıtılmıştır. Dolayısıyla, soru kağıdındaki sayfa sayısı kadar, veri giriş
sayfası hazırlanmış ve görsel olarak da soru kağıdı tasarımına bağlı kalınmıştır.
Ankette belirli alanların veri girişi zorunlu kılınmış ve anketteki her sorunun veri
yapısına uygun olarak olası cevaplara uygun kısıtlar konularak, hatalı veri girişin
önüne geçilmiştir.
Veri analizinin gerçekleşeceği SPSS 11 programına uygun hale getirilmesi için veri
tabanında soru bazında depolama yapılmıştır. Günlük bazda veri giriş süreci
tamamlandıktan sonra, gün sonunda SQL 12 dilinin kullanımıyla gerçekleştirilen
standart çapraz sorguların yanı sıra, her bir veri giriş operatörünün aktarımını
gerçekleştirdiği veriden örnekleme yöntemiyle seçilen kayıtlar soru kağıtları ile bire bir
kontrol edilerek, verinin kalite denetimi gerçekleştirilmiştir.
Yazılım, olası aksamalarda veri giriş sürecinin kesintisiz devam edebilmesi amacıyla
web-tabanlı olarak tasarlanmıştır. Client-server 13 mimarisine uygun olarak hazırlanan
yazılım, tüm veri giriş operatörlerinin ağ altyapısına sahip bilgisayarlarla veri girişini
tamamladıkları anketleri server üzerindeki merkezi veri tabanına kaydetmeleri
mantığına dayalı olarak çalışmıştır.
Merkezi veri tabanı, proje yöneticisinin kontrolündeki server bilgisayarında
konumlandırılmış olup; veri kaybını ortadan kaldırmak adına server haricinde bir de
yedekleme bilgisayarı saat başlarında sunucudaki tüm veriyi yedeklemiştir. Ayrıca,
proje yöneticisi gün sonunda, çalışmanın tamamını CD ve USB 14 hard diske
kaydetmiştir. Özetle, veri kaybını ortadan kaldırmak adına, veri girişi yapılan anketler;
sunucudaki merkezi veri tabanı dışında, yedekleme bilgisayarı, CD ve USB sabit disk
olmak üzere üç farklı depolama ünitesinde daha yedeklenmiştir.
10
ASP: Etkileşimli web sunucusu ( Active Server Page )
SPSS: Sosyal Bilimler için İstatiksel Paket Program ( Statistical Package for Social Sciences )
12
SQL: Yapısal Sorgu Dili ( Structured Query Language )
13
Client Server: İstemci sunucu ( Demanding Server )
14
USB: Evrensel Seri Yol ( International Serial Road )
11
Doküman Adı: YUSUFELİ BARAJI VE HES PROJESİ
YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI
Dok. Kodu:
Revizyon:
Tarih:
ENC - YSF - YYP - 02
B
Temmuz 2006
Bölüm 5
Sf. 22 / 81
Ağ ortamında çalışmanın getirdiği kolaylıkların yanı sıra, veri güvenlik sorunlarını
aşmak için veri giriş bilgisayarları tamamen internet ortamından izole biçimde; cd-rom
ve disket kullanımına kapalı olarak gerçekleştirilmiştir.
Veri giriş süreci devam ederken, istatistiksel veri tabanı tasarımı da konusunda
deneyimli uzmanlar tarafından gerçekleştirilmiştir. İstatistiksel veri tabanı tasarımı,
öncelikle bire bir soru kağıdının yapısına uygun olarak gerçekleştirilmiştir. Ardından,
istatistiksel veri tabanı anketin uygulandığı alanın büyüklüğünden ve bu büyüklükten
kaynaklı kültürel ve sosyoekonomik farklılıklardan kaynaklanan veri kaybını ortadan
kaldırmak adına dört kez revize edilmiştir. Veri giriş süreci tamamlandıktan sonra
merkezi veri tabanında soru bazında yer alan veriler; hane halkı fertleri bazında tüm
sorulardan elde edilen kayıtların bir tek veritabanında yer alacağı biçimde
tasarlanmış istatistiksel veri tabanına aktarılmıştır.
Tüm veri, istatistiksel veri tabanına aktarıldıktan sonra veri tabanında yer alan tüm
değişkenlerin frekans analizi gerçekleştirilmiştir. Frekans analizi, tüm değişkenlerin
frekansı alınarak, gelen cevapların olması gerekenden farklılaşmaya sahip olup
olmadığının kontrol edilmesi biçiminde şekillenmiştir. Olması gerekenden farklı gelen
yanıtlar ve çok büyük veya çok küçük değerleri ifade eden uç değerler; soru kağıtları
ile bire bir kontrol edilerek, veri giriş kaynaklı hatalar düzeltilmiştir. Veri giriş süreci
kapsamında toplam 3,031 hane reisi ile yapılan anket formunun data girişi
yapılmıştır.
5.6. Veri Analiz Süreci
Verilerin analizi işlemine başlamadan önce, çok amaçlı anketin veri tabanı; sorulara
verilen cevapların farklılaşmasına ve anketteki sorulara verilen cevapların SPSS
programına yapılacak analize elverişli hala getirilmesi için güncellenmiştir. Veri
kodlama işleminden sonra takip edilen prosedürler aşağıda listelenmiştir:
•
Data kaybının önüne geçmek ve cevaplardaki farklılaşmaları
yakalayabilmek için bir çok soru açık uçlu olarak tasarlanmıştır. Veri işleme
sürecinin sonrasında tüm açık uçlu sorular SPSS programında kategorik
hale getirilmiştir. Tüm cevaplar kategorikleştirilirken frekansları 1 altında
çıkan cevaplar diğer kategorisi altına alınmıştır. Eğer tüm soruların
değerlendirilmesi önemli ise frekansları 1 altında olan cevaplar dahi dikkate
alınmıştır. Örnek olarak, sadece bir hanenin tercihi diğerlerinden farklı olsa
bile bu farklı tercih tabular form içinde listelenmiştir.
•
Çok amaçlı anket formundaki tüm sorular hane reisine tarafından
cevaplanmıştır. Bu nedenle yeniden yerleşim seçenekleri hakkındaki
tercihler, barajın yapımından beklentiler, hane halkının yaşadığı konutun
özellikleri (konutun yeri, bahçesinin olup olmadığı gibi) hakkında verilen
cevaplar görüşülen hane sayısı kadardır. Bunun ile beraber, hanede
yaşayan 3,031 hanede yaşayan bireylerin sayısı kadardır. Çok amaçlı
anket formu ile iki farklı seviyede (hane, be bireysel seviye) toplanabilen
verilerin analizi imkan sağlamıştır. Ana veri setinden bireysel bilgileri veren
Doküman Adı: YUSUFELİ BARAJI VE HES PROJESİ
YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI
Dok. Kodu:
Revizyon:
Tarih:
ENC - YSF - YYP - 02
B
Temmuz 2006
Bölüm 5
Sf. 23 / 81
veri tabanı çıkartılmıştır. Ana datadan ise her iki seviyede bilgiler
çıkartılmıştır. Bu yol kullanılarak analiz işleminin aldığı zaman azaltılmış ve
olası hatalardan daha kolay kaçınılmıştır.
•
Her soru için, ilgili datadan değişkenler yaratılmıştır. Örnek olarak, hane
reisine kentsel alanda mı yoksa kırsal alan da mı yeniden yerleşmek
istediği sorusu ve hangi çeşit yeniden yerleşim istediği sorusu sorulmuştur.
Bu soruların kombinasyonunun sonucunda altı değişken oluşturulmuştur
ve sonraki analizler bu değişkenlere göre yapılmıştır.
1. Kamulaştırma tazminatını almadan devlet eli ile kırsal alana yeniden
yerleşim isteyen,
2. Kamulaştırma tazminatını almadan devlet eli ile kentsel alana
yeniden yerleşim isteyen,
3. Kamulaştırma tazminatını alarak devlet eli ile kentsel alana yeniden
yerleşim isteyen,
4. Kamulaştırma tazminatını alarak devlet eli ile kırsal alana yeniden
yerleşim isteyen,
5. Kendi olanakları ile kırsal alana yeniden yerleşmek isteyen,
6. Kendi olanakları ile kentsel alana yeniden yerleşmek isteyen,
•
Anket formundaki cevap oranı her soru için farklılaşmaktadır.
Bu
farklılaşmanın nedeni; görüşme yapılan tüm hane reislerinin anket
formundaki tüm sorular için uygun durumda olmamalarıdır (örnek olarak,
bahçesi olmayan bir haneye ne kadar bahçesi olduğu sorusu
sorulmamıştır). Anket formu hane reisine ilgili olduğu soruyu cevaplamasını
amaçlayan bir biçimde tasarlanmıştır. Bu anlamda, bir çok soru kendisini
filtreleyen soruların sonrasında sorulmaktadır. Bu filtre sorulara bir örnek
aşağıda verilmiştir. Veriler analiz edilmeden önce, her soru için cevap
oranları belirlenmiştir.
Bunun yanında sorular hane reisleri tarafından
cevaplanabilir yani uygun olmalarına karşın görüşülen hane reisi bazı
sorulara bilgi eksikliği veya bazı kişisel nedenle ile cevap alınamamıştır.
Doküman Adı: YUSUFELİ BARAJI VE HES PROJESİ
YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI
Dok. Kodu:
Revizyon:
Tarih:
ENC - YSF - YYP - 02
B
Temmuz 2006
Bölüm 5
Sf. 24 / 81
ÖRNEK:
1. Yusufeli Projesi ile ilgili yeterince bilgilendirildiğinizi düşünüyor
musunuz? *
1 () Hayır
2 () Kısmen bilgilendirildim
3 () Tamamen bilgilendirildim (2. soruya
gidiniz.)
1.2. Yusufeli Projesi Hakkında en çok neyi bilmek
isterdiniz?
2. Yusufeli Projesi ile ilgili bilgileri nereden/hangi
kaynaklardan elde ettiniz ve bu kaynakların önem sırası
nedir?
*Bu bir filtre sorusudur.
•
Bir sonraki basamakta bu değişkenlerin karşılaştırması yapılmıştır. Bu
yaklaşım ile istatiksel olarak bu karşılaştırmaların anlamlı olup olmadığı
SPSS programı ile tespit edilmiştir. Değişkenler arasındaki farklılaşmalar
tek örnekli t test, tek yönlü ANOVA metotları kullanılarak karşılaştırılmıştır.
Bundan sonar bu farklılıkların anlamlı olup olmadıkları belirlenmiş ve
verilerin analizi tabular forma çevrilmiştir. Bunun yanında, arazi ve yapı
envanterleri oluşturulurken alan araştırması ve bölgede yapılan haritalama
çalışmalarından elde edilen bilgiler kullanılmış ve bulların sonuçları hane
reislerinin cevapları ile karşılaştırılmıştır. Alan araştırması ve arazi/yapı
envanterlerinden elde edilen bilgiler bölüm 5.7’de detaylı olarak
açıklanmıştır.
5.7. Arazi ve Yapı Değerlendirmesi Metodolojisi
Kamulaştırma ve fiziksel olarak yeniden yerleşecek olan yeniden yerleşim haklarının
belirlenmesi için gerekli bilgi çok amaçlı anket çalışması içersinde kullanılan arazi ve
yapı envanterlerinden elde edilmiştir. Kamulaştırma tazminatı, yeniden yerleşim
giderleri, gelir iyileştirme aktiviteleri için ayrılacak mali kaynakların ödeneğinin
belirlenmesi için hane reislerinin beyanları ile oluşturulan bu envanterlerin doğru
değerlendirilmesi gereklidir. Bunun ile beraber bireylerin beyanlarını temel alan arazi
ve yapı envanterlerinden elde edilen bilgiler kontrol edilmelidir.
Proje özelinde gerçekleştirilen alan çalışması çerçevesinde arazi sahipliğine dair
verilerin kontrolü için haritalama uzmanları tarafından bir GIS çalışması
yürütülmüştür. Bu çalışmada, tarım alanları ölçülmüş ve arazi envanterlerinden elde
edilen verilerin güvenirliği test edilmiştir. Bu presedurun detayları aşağıda verilmiştir.
Bununla beraber, yapı envanterlerinden elde edilen veriler haritalama çalışması ile
kontrol edilememiştir. Bunun nedeni, yapıların tipi hakkında uydu görüntülerinden
Doküman Adı: YUSUFELİ BARAJI VE HES PROJESİ
YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI
Dok. Kodu:
Revizyon:
Tarih:
ENC - YSF - YYP - 02
B
Temmuz 2006
Bölüm 5
Sf. 25 / 81
kesin bir bilginin elde edilememesidir. Uydu görüntülerinden bu yapıların konut mu
yoksa bu konutlara ek yapılar mı olduğu (ambar, depo gibi) belirlenememektedir.
Bunun ile beraber coğrafi bilgi sistemleri uzmanları ve alan koordinatörleri tarafından
gözlemlenen su altında kalacak yapı sayısı ile yapı envanterlerinden elde edilen
bilginin karşılaştırılması sonrasında yapı envanterlerindeki bilgilerin güvenir olduğu
anlaşılmıştır. Arazi ve yapıların sayılması işleminin basamakları aşağıdadır.
1. Quickbird uydusundan alınan
görüntüleri,
0.6 çözünürlüğünde etkilenen alanın uydu
2. Bu görüntülerin bir GIS (Coğrafi Bilgi Sistemi) teknolojisi olan Arc GIS 9
yazılımına transfer edilmesi,
3. Yapılan alan araştırmaları ile tüm doğrudan etkilenen yerleşim yerleri için
tarımsal özelliklerin belirlenmesi,
4. Bu çalışma ile her köy için arazi tespiti işlemi yapılmıştır. Sonra bazı örnek
noktalar belirlenmiştir. Bu örnek noktaların koordinatları GPS’den konumları
uydu fotoğraflarından alınarak belirlenmiştir. Örnek olarak, uydu
fotaraflarından bir köydeki mısır tarlası olarak bilinen arazinin rengi mısır
olarak kodlanmış ve o renkteki diğer araziler mısır tarlası olarak işlenmiştir.
Bu işlem her ürün için ayrı ayrı tekrar edilmiştir.
5. Etkilenen bölgedeki arazi araştırmasından sonar
çalışması aşaması başlamıştır.
ölçüm işleminin ofis
6. Alanda yapılan çalışma çerçevesinde, uydu görüntülerini temelinde tüm bölge
araştırmanın konusu olmuştur. Uydu görüntülerinden tarım arazisi olarak
belirlenen tüm bölge bilgisayar ortamına aktarılmıştır.
7. Her ürün bölgesinin ölçümü GIS üzerinden otomatik olarak hesaplanmıştır.
Tarımsal arazilerin ölçüm çalışması Şekil 5.2’de verilmiştir. Şekil 5.2’de görüldüğü
gibi etkilenen alanda nehirler, ürün alanları, ormanlar ve yapılar görsel yorumlama
ile ölçülmüştür. Sonra örnek noktaların temelinde ürün alanları sınıflandırılmıştır.
Bu sınıflama çalışmasının sonucunda gözlemlenen 735 hektar tarım alanının baraj
gölü alanı altında kalacağıdır. Ölçüm çalışmalarına göre, bu tarımsal alan ek olarak
111 hektar mücavir alanın kısmen su altında kalacağı gözlemlenmiştir. Toplamda
846 hektar tarımsal alan etkilenecektir. Bunun ile beraber, 3,031 hanede arazi
envanterlerinin uygulaması sırasında hane reislerinin beyanlarına göre 890 hektar
tarım alanın su altında kalacağı tespit edilmiştir. Hane reislerinin su altında kalacak
tarım alanı ile ilgili beyanları ile arazi çalışmasından elde edilen tahmini su altında
kalacak toplam tarım alanından %6 fazla olduğu görülmektedir. Bu farklılığın nedeni
aşağıda açıklanmıştır.
Doküman Adı: YUSUFELİ BARAJI VE HES PROJESİ
YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI
Dok. Kodu:
Revizyon:
Tarih:
ENC - YSF - YYP - 02
B
Temmuz 2006
Bölüm 5
Sf. 26 / 81
•
Hane reislerin tarım arazilerinin sınırlarını tam olarak bilmemesi,
•
Hane reislerinin su altında kalacak tarım alanı ile ilgili net bir bilgiye sahip
olmaması ve bunun sonucunda bazı tarım alanlarının su altında
kalmayacak olmasına rağmen su altında kalacak şekilde beyan edilmesi,
•
Miras kalan bazı tarım alanları mirasçılar tarafından iki kere beyan
edilmiştir. Bunun sonucunda dublikasyonların tahminlere yansımıştır.
•
Yerleşim yerlerinin sınırlarının net olarak hane reisleri tarafından
bilinmemesi.
•
Gerekli olduğunda hane reisi yerine hane hakkında bilgili kişiler ile
görüşmeler yapılmıştır. Ancak bu kişiler bazen su altında kalacak araziler
ile ilgili yeterli bilgi verememiştir.
Bunun ile beraber bu araştırmaya konu olan alanın genişliği düşünülecek olursa arazi
ölçüm çalışmasından elde edilen bilgiler ile proje özelinde düzenlenen alan
araştırmasından anket çalışmasından elde edilen bilgilerin birbirine yakınlığı tüm
çalışmanın yeterince başarılı olduğunu göstermektedir. Bu ispat etmektedir ki
uygulanan çok amaçlı anket çalışması güvenilirdir. İki ayrı çalışmadan elde edilen
bilgilerdeki birbirine yakınlığı sebebi ile arazi ve yapı envanterlerinden elde edilen
bilgilerin proje çerçevesinde hanelerin kamulaştırma tazminatı, yeniden yerleşim
haklarının belirlenmesinde ve tarım arazilerinin kamulaştırma tazminatı ve yeniden
yerleşim için gerekli olan mali kaynağın hesaplanmasında kullanılmıştır.
Doküman Adı: YUSUFELİ BARAJI VE HES PROJESİ
YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI
Dok. Kodu:
Revizyon:
Tarih:
ENC - YSF - YYP - 02
B
Temmuz 2006
Bölüm 5
Sf. 27 / 81
Şekil 5.2. GIS Saha Çalışması Örneği
Doküman Adı: YUSUFELİ BARAJI VE HES PROJESİ
YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI
Dok.Kodu:
Revizyon :
Tarih:
ENC - YSF - YYP - 02
B
Temmuz 2006
Bölüm 5
Sf. 28 / 81
5.8. Sınırlandırma Tarihi
IFC ve Dünya bankası standartlarına göre yeniden yerleşimin zorunlu olduğu
projelerde sınırlandırma tarihi projeden etkilenecek olan insanların nüfusunun
belirlenme ve sahip oldukların toprak ve mülklerin envanterlerinin çıkarılma sürecinin
bittiği gün olarak belirlenmiştir. Bölgede yapılacak nüfus sayımı ve toprak ve mülk
envanterlerin çıkarılması süreci sonunda yani belirlenen sınırlandırma tarihinden
sonra bölgeye yerleşen bireyler projeden kaynaklı bir tazminattan veya yeniden
yerleşim olanağından yararlanamazlar. Bununla beraber projeden etkilenen bireyler
belirlenen sınırlandırma tarihinden sonra sahip oldukları toprak ve mülkün üzerinde
bir değişikliğe gidemezler; eğer bu tür bir değişikliğe giderlerse bu değişiklikten
doğacak herhangi bir tazminata hak sahibi olamazlar. Türkiye Cumhuriyeti kanun ve
mevzuatlarına 15 göre ise kamulaştırma ve yeniden yerleşim gerektiren projelerde
sınırlandırma tarihi farklı bir şekilde belirlenmektedir. Türkiye Cumhuriyeti kanun ve
mevzuatı, projeden etkilenecek olan bireylere proje etkileri nedeniyle ödenecek
tazminat ve yeniden yerleşme olanaklarından yararlanmaları için daha kapsamlı ve
etkilenecek olan bireylerin lehine olacak bir düzenleme sunmaktadır. Türkiye
Cumhuriyeti’nin kanun ve mevzuatına göre kamulaştırma ve yeniden yerleşim için
farklı sınırlandırma tarihleri işlemektedir. Kamulaştırma ve yeniden yerleşim için
Yusufeli Projesinde uygulanacak olan bu süreç ile ilgili yasal prosedür aşağıdaki
bölümlerde detaylı olarak anlatılmıştır.
5.8.1. Yeniden Yerleşim için Sınırlandırma
Türkiye Cumhuriyeti mevzuatı projeden etkilenecek olan ailelere iki farklı yeniden
yerleşim olanağı sunmaktadır. Bunlardan birincisi devlet eli ile yeniden yerleşimdir.
•
Devlet eli ile yeniden yerleşim seçeneği için; projeden etkilenecek olan
taşınmaz mallarının kısmen veya tamamen ellerinden çıkması neticesinde
yerlerini terk etmek zorunda kalan ya da taşınmaz malı olmasa dahi en az üç
yıldır kamulaştırma sahasında oturan ailelere Türkiye Cumhuriyeti Devleti
tarafından yeniden yerleşim olanağı sunulmaktadır. Bu tür bir yeniden
yerleşimden yararlanmaları için projenin etkileyeceği alanda taşınmaz malları
olan ailelerin projenin etkilediği alanda ikamet ettiklerini bağlı bulundukları köy
veya mahalle muhtarından alacakları bir ikametgah il muhabiri ile ispat
etmeleri gerekmektedir. Projenin etkilediği alanda herhangi bir taşınmazı
olmayan aileler için ise iskan etütlerinin başladığı bütçe yılının başlangıcından
itibaren en az 3 yıl 16 öncesinden beri kamulaştırma alanında oturduklarını köy
veya mahalle muhtarından alacakları bir belge ile ispatlamaları gerekmektedir.
15
Sınırlandırma tarihinin belirlenmesinde dayanak olan kanun ve mevzuat: 14 Haziran 1934 tarih ve
2510 sayılı İskan Kanunudur ve bu kanun uygun olarak İskan Kanunu Uygulama Yönetmeliğidir.
Ayrıca kamulaştırma için sınırlandırma tarihinin belirlenmesinde Kamulaştırma Kanununun 25.
maddesi uygulanmaktadır.
16
Yusufeli projesi kapsamında yeniden yerleşim etütlerinin 2005 yılı içerisinde başlayacağı
öngörülmektedir. Bu anlamda projenin etkilediği alanda herhangi bir taşınmazı olmayan aileler için
devlet eli ile iskandan yararlanmanın ön koşulu 01 Ocak 2002’den beri projenin etkilediği alanda
ikamet etmeleri olacaktır.
Doküman Adı: YUSUFELİ BARAJI VE HES PROJESİ
YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI
Dok. Kodu:
Revizyon:
Tarih:
ENC - YSF - YYP - 02
B
Temmuz 2006
Bölüm 5
Sf. 29 / 81
Bu koşulara uyan ailelerin yeniden yerleşim ile ilgili bilgilendirilmeleri için BİB
30 gün süreyle ilgili muhtarlık ve resmi makamlarda asılı ilan verir. 30 günlük
ilan süresinin dolmasının ardından yeniden yerleşime hakkı olan aileler ilanın
bitiminden en geç 30 gün sonra yeniden yerleşim için bağlı oldukları
kaymakamlık veya valiliklere yeniden yerleşim için başvurmaları
gerekmektedir. Bu süre içersinde başvurmayan aileler yeniden yerleşim
haklarını kaybetmektedirler.
Bu anlamda ister projenin etkilendiği alanda bir taşınmazı olsun ister
taşınmazı olmasın devlet eli ile iskana hak sahibi olan aileler için sınırlandırma
tarihi BİB’in iskan ilanına çıktığı günden 60 gün sonrası olacaktır.
•
Devlet eli ile kredili olarak yeniden yerleşim seçeneği için; projeden
etkilenecek olan taşınmaz mallarının kısmen veya tamamen elinden çıkması
neticesinde yerlerini terk etmek zorunda kalan ailelilere ya da taşınmaz malı
olmasa dahi en az 1 yıldır kamulaştırma sahasında oturan ailelere Türkiye
Cumhuriyeti Devleti tarafından yeniden yerleşim olanağı sunulmaktadır. Bu
tür bir yeniden yerleşimden yararlanmaları için projenin etkileyeceği alanda
taşınmaz malları olan ailelerin projenin etkilediği alanda ikamet ettiklerini bağlı
bulundukları köy veya mahalle muhtarından alacakları bir ikametgah il
muhabiri ile ispat etmeleri gerekmektedir. Projenin etkilediği alanda herhangi
bir taşınmazı olmayan aileler için ise iskan etütlerinin başladığı bütçe yılının
başlangıcından itibaren en az 1 yıl 17 öncesinden beri kamulaştırma alanında
oturduklarını köy veya mahalle muhtarından alacakları belge ile ispatlamaları
gerekmektedir.
Bu koşulara uyan ailelerin yeniden yerleşim ile ilgili
bilgilendirilmeleri için BİB 30 gün süreyle ilgili muhtarlık ve resmi kurumlarda
asılı ilan verir. İlanın askıda kalma süresinin dolması ardından yeniden
yerleşime hakkı olan aileler ilanın askıda kalma süresinin bitiminden sonra 30
gün içinde yeniden yerleşim için bağlı oldukları kaymakamlık veya valiliklere
yeniden yerleşim için başvurmaları gerekmektedir. Bu süre içersinde
başvurmayan aileler yeniden yerleşim haklarını kaybetmektedirler.
Bu anlamda ister projenin etkilendiği alanda bir taşınmazı olsun ister
taşınmazı olmasın devlet eli ile kredili iskana hak sahibi olan aileler için
sınırlandırma tarihi BİB’in iskan ilanına çıktığı günden 60 gün sonrası
olacaktır.
5.8.2. Kamulaştırma için Sınırlandırma Tarihi
Proje alanında herhangi bir taşınmazı bulunan kişilerin bu taşınmazlarının tapu
kaydının proje kapsamındaki kamulaştırma işlerinden sorumlu olacak olan DSİ’ye
devrettikleri tarih kamulaştırma için sınırlandırma tarihi olacaktır. Bu devir tarihi ile
ilgili aşağıda anlatılan üç prosedür işleyecektir;
17
Yusufeli projesi kapsamında yeniden yerleşim etütlerinin 2005 yılı içerisinde başlayacağı
öngörülmektedir. Bu anlamda projenin etkilediği alanda herhangi bir taşınmazı olmayan aileler için
devlet eli ile kredili iskandan yararlanmanın ön koşulu 01 Ocak 2004’den beri projenin etkilediği alanda
ikamet etmeleri olacaktır.
Doküman Adı: YUSUFELİ BARAJI VE HES PROJESİ
YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI
Dok. Kodu:
Revizyon:
Tarih:
ENC - YSF - YYP - 02
B
Temmuz 2006
Bölüm 5
Sf. 30 / 81
•
Eğer kamulaştıracak malın sahibi ile DSİ arasında kamulaştırma bedeli
üzerinde anlaşma sağlanır ise bu kişi en geç 45 gün içinde kamulaştırılan mal
için DSİ’ye ferağ 18 verebilir. Ferağ verilen tarih Türkiye Cumhuriyeti
yasalarına göre sınırlandırma tarihi kabul edilir. Taşınmazın sahibi bu tarihten
itibaren taşımaz üzerinde tüm haklarını devreder ve taşınmaz üzerinde
herhangi bir değişikliğe gidemez.
•
Eğer kamulaştırılacak malın sahibi ile DSİ arasında kamulaştırma bedeli
üzerinde bir anlaşma sağlanamaz ise DSİ Asliye Hukuk mahkemesine
kamulaştırma bedelinin tespiti ve taşınmazın tapusunun adına tescili için
başvurur. Asliye hukuk mahkemesi bu başvuru üzerine bir kamulaştırma
bedeli tespit eder. Bu bedel DSİ tarafından 15 gün içersinde DSİ tarafından
hak sahibinin hesabına yatırılır ve makbuzu mahkemeye verilir. Bunun
üzerine mahkeme taşınmaz malın DSİ adına tesciline ve kamulaştırma
bedelinin hak sahibine ödenmesine karar verir. Taşınmazın DSİ adına tescil
edildiği tarih Türkiye Cumhuriyeti yasalarınca sınırlandırma tarihi olarak kabul
edilir. Taşınmazın sahibi bu tarihten itibaren taşımaz üzerinde tüm haklarını
devreder ve taşınmaz üzerinde herhangi bir değişikliğe gidemez.
•
Eğer kamulaştırılacak malın üzerinde idarece yapılan araştırma sonucu
taşınmaz malın zilyedi 19 tespit edilir ise İdarece araştırma sonunda toplanılan
belgelerin tamamı asliye hukuk mahkemesine verilerek, taşınmaz malın
kamulaştırma bedelinin tespiti istenir. Mahkeme, taşınmaz malın kamulaştırma
bedelini tespit eder. Ayrıca taşınmaz malın durumu, o yerin en büyük mal
memuruna bildirilmekle beraber, taşınmaz malın bulunduğu yerde çıkan
mahalli gazetede ve Türkiye genelinde yayımlanan bir gazetede en az bir defa
ilan edilir. Son ilandan itibaren 30 gün içinde Hazine veya üçüncü bir kimse
tarafından itiraz edilmediği takdirde, mahkemece kamulaştırma bedeli olarak
tespit edilen miktarın, peşin ve nakit olarak yatırıldığına dair makbuzun ibraz
edilmesi için idareye on beş gün süre verilir. Gereken hallerde bu süre bir
defaya mahsus olmak üzere mahkemece uzatılabilir.
İdare tarafından
kamulaştırma bedelinin zilyet adına yatırıldığına dair makbuzun mahkemeye
ibrazı halinde mahkemece, taşınmaz malın idare adına tesciline ve
kamulaştırma bedelinin zilyete ödenmesine karar verilir ve bu karar tapu
dairesine ve paranın yatırıldığı bankaya bildirilir.
•
Bu müddet içinde Hazine veya üçüncü şahıslar tarafından itiraz edilmesi
halinde ise, mahkemece, tespit edilen kamulaştırma bedelinin ileride hak
sahipliğini ispat edecek kişiye ödenmek üzere idarece ilanda belirtilen
bankada açılacak üçer aylık vadeli hesaba yatırılmasından sonra, taşınmaz
malın idare adına tesciline karar verilir. Bu süreçlerin sonunda taşınmaz
malın idare adına tescil edildiği tarih sınırlandırma tarihi olarak kabul edilir.
18
Ferağ: Taşınmazın tapu kaydının alıcıya devri.
Zilyet: Bir mal veya mülk üzerinde fiilen tasarruf sahipliği veren durumdur. Bir mal yada mülk
üzerinde bireyin fiili hakimiyet durumu.
19
Doküman Adı: YUSUFELİ BARAJI VE HES PROJESİ
YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI
Dok. Kodu:
Revizyon:
Tarih:
ENC - YSF - YYP - 02
B
Temmuz 2006
Bölüm 5
Sf. 31 / 81
Tüm yukarıdaki süreçlerin sonunda hak sahipliğinin belirlenmesinde idari hatalar
nedeni ile yanlışlıklar yapılırsa hak sahipleri söz konusu sınırlandırma tarihlerine karşı
yetkili mahkemelere dava açabilirler.
5.9. Etkilenen Hanelerin ve Nüfusun Karakteristiği
5.9.1. Hane Halkı Büyüklüğü
Kent merkezi ve köylerdeki ortalama hane halkı büyüklüğü Tablo 5.3’de
verilmektedir. Rakamlar, araştırmanın yürütüldüğü süre müddetince hane üyeleri
sayısının aritmetik ortalamasını göstermektedir. Araştırılan nüfusun bugün itibariyle
aynı hanede yaşayan kişiler baz alınarak hesaplanan ortalama hane halkı büyüklüğü
4 olarak tespit edilmiştir. Türkiye’de ki hane halkı büyüklüğü ortalamasının 4.5
olduğu göz önüne alındığında bu durum araştırılan bölge ortalamasının ülke
ortalamasından az olduğunu göstermektedir. Kent merkezi için bu büyüklük 4.04
iken, köylerde 3.98’e düşmektedir. Kent merkezinin yüksek ortalamaya sahip olması
genel beklentilere aykırı bir durum teşkil etmektedir. Buna rağmen bu fark istatistiksel
açıdan anlamlı değildir. (t=0.930, df=3025, p=0.353)
Tablo 5.3 İlçe Merkezinde ve Köylerdeki Ortalama Hane Halkı Büyüklükleri
Yerleşim Yeri
Ortalama
Standart Sapma
Hane Sayısı
Yusufeli
4.04
1.71
951
Köyler
3.98
2.03
2,080
Toplam
4.00
1.93
3,031
Köylerdeki ortalama hane halkı büyüklüğü Tablo 5.4‘de büyükten küçüğe doğru
verilmektedir. En yüksek ortalama Dereiçi için 4.76 olmak üzere, Dereiçi’ni,
Pamukçular, Bostancı ve Küplüce izlemektedir. En az sayıda bireyden oluşan aileler
Çeltikdüzü (3.16) başta olmak üzere, Kılıçkaya (3.41), Arpacık (3.42), Çevreli (3.44),
Irmakyanı (3.47) ve Morkaya (3.64) da bulunmaktadır.
Doküman Adı: YUSUFELİ BARAJI VE HES PROJESİ
YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI
Dok. Kodu:
Revizyon:
Tarih:
ENC - YSF - YYP - 02
B
Temmuz 2006
Bölüm 5
Sf. 32 / 81
Tablo 5.4. Köylere Göre Ortalama Hane Halkı Büyüklükleri
Köyler
Dereiçi
Pamukçular
Bostancı
Küplüce
Tekkale
Yeniköy
Darıca
Çıralı
Bahçeli
Kınalıçam
İşhan
Sebzeciler
Alanbaşı
Morkaya
Irmakyanı
Çevreli
Arpacık
Kılıçkaya
Çeltikdüzü
Toplam/Ortalama
Ortalama
4.76
4.61
4.59
4.47
4.46
4.35
4.33
4.28
4.24
4.15
3.94
3.93
3.89
3.64
3.47
3.44
3.42
3.41
3.16
4.00
Standart Sapma
2.08
2.44
1.92
2.18
2.04
1.79
1.76
2.26
1.92
2.21
2.02
2.05
1.71
1.55
1.95
1.96
1.64
1.59
1.83
1.93
HH Sayısı
121
135
107
112
162
40
64
67
29
198
117
30
106
73
36
234
43
272
134
2,080
Tablo 5.5 sunulan yorumu tamamlayıcı olması için hanelerde yaşayan bireylerin
sayısını belirtmek üzere oluşturulmuştur. Araştırılan nüfus içerisinde en sık rastlanan
hane halkı büyüklüğü kent merkezinde 4 iken köylerde 2 olarak tespit edilmiştir.
Alandan elde edilen bilgilere dayanarak bu durumun, köylerde, daha fazla iş
olanağının bulunduğu Yusufeli’ne nazaran daha yüksek olan göç oranının sonucu
olduğu belirtilebilir.
Tablo 5.5. Yusufeli ve Köylerde Birey Sayısı Olarak Hane Halkı Büyüklüğü
HH
Büyüklüğü
1.00
2.00
3.00
4.00
5.00
6.00
7.00
8.00
9.00
10.00
11 +
Toplam
Toplam
Dağılım
Yüzde
196
6.5
587
19.4
496
16.4
636
21.0
517
17.1
311
10.3
166
5.5
64
2.1
25
0.8
17
0.6
16
0.5
3,031
100.0
Doküman Adı: YUSUFELİ BARAJI VE HES PROJESİ
YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI
Yusufeli
Dağılım
Yüzde
52
5.5
135
14.2
165
17.4
239
25.1
205
21.6
91
9.6
36
3.8
18
1.9
5
0.5
3
0.3
2
0.2
951
100.0
Dok. Kodu:
Revizyon:
Tarih:
Köyler
Dağılım
yüzde
144
6.9
451
21.7
331
15.9
398
19.1
312
15.0
220
10.6
130
6.3
46
2.2
20
1.0
14
0.7
14
0.7
2,080
100.0
ENC - YSF - YYP - 02
B
Temmuz 2006
Bölüm 5
Sf. 33 / 81
Şimdiye dek gerçekleştirilen analizler aile kütüklerine 20 kayıtlı olan hane halkı
üyelerini içermektedir. Bu hanelerin kimi üyeleri araştırmanın yapıldığı zamanda
çeşitli nedenlerle başka yerleşim yerlerinde ikamet etmektedir. Ortalama olarak, her
ailenin bir üyesi başka yerde yaşamaktadır. Evlerinden uzakta yaşamakta olan hane
halkı üyelerinin frekans dağılımı aşağıda verilmiştir. Tablo 5.6. ‘da da görüleceği
üzere, toplam Yusufeli nüfusuyla karşılaştırıldığında evden uzakta yaşayan hane
halkı üyelerinin sayısı 1 veya 2 kişi olmak üzere daha fazladır.
Tablo 5.6. Dışarıda Yaşayan Hane Halkı Üyelerinin Frekans Dağılımı
Hane Dışında
Yaşayan Kişi
Sayısı
Toplam
Yusufeli
Dağılım
Oran
Dağılım
Köyler
Oran
Dağılım
Oran
0
1,654
54.5
552
58.0
1,102
53.0
1
586
19.3
153
16.1
433
20.8
2
336
11.1
82
8.6
254
12.2
3
161
5.3
58
6.1
103
5.0
4
114
3.8
49
5.1
65
3.1
5
94
3.1
35
3.7
59
2.8
6
51
1.7
16
1.7
35
1.7
7
24
0.8
4
0.4
20
1.0
8
11
0.4
2
0.2
9
0.4
3,031
100.0
951
100.0
2,080
100.0
Toplam
Hane dışında yaşayan bu kişiler farklı nedenlerden dolayı hane dışında
yaşamaktadırlar. Bu nedenler Tablo 5.7.’de verilmiştir.
Tablo 5.7. Evden Ayrı Yaşama Gerekçelerinin Frekans Dağılımı
Toplam
Sebepler
Hane
Sayısı
Yusufeli
Hane
Sayısı
Oran
Köy
Hane
Sayısı
Oran
Oran
Turistik
Ziyaret
745
23.1
373
37.2
372
16.7
Mevsimlik İş
870
26.9
146
14.6
724
32.5
Eğitim
343
10.6
86
8.6
257
11.5
Sağlık
36
1.1
8
0.8
28
1.3
Yurtdışı
16
0.5
1
0.1
15
0.7
Diğer
1219
37.8
388
38.7
831
37.3
Toplam
3,229
100.0
1,002
100.0
2,227
100.0
20
Aile Kütüğü: Projeye yönelik yapılan nüfus sayımında listelenen, bölgede yaşayan bireylerin isim,
soyisim, cinsiyet, yaş, sağlık durumu, meslek ve gelirlerini gösteren liste.
Doküman Adı: YUSUFELİ BARAJI VE HES PROJESİ
YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI
Dok. Kodu:
Revizyon:
Tarih:
ENC - YSF - YYP - 02
B
Temmuz 2006
Bölüm 5
Sf. 34 / 81
İlgi çekici bir nokta olarak, araştırma yürütülen bölgede yaşayan hane halkı üyelerinin
%27’si mevsimlik işlerde çalışmak üzere evlerinden ayrı yaşamaktadırlar. Köylerde
iki katından fazla olmak üzere bu oran Yusufeli’nde 14.6’dır. Bu durum özellikle
köylerde yaşanan iş bulma sorununa işaret etmektedir. Eğitim amacıyla bölgeden
ayrı yaşayanların oranı, tüm ayrı yaşayanların %9.8’ini oluşturmaktadır. Bu oran ilgi
çekecek bir düzeyde köylerde Yusufeli’ne nazaran daha yüksektir. Akraba ziyareti
veya turistik gerekçelerle dışarıda olanların oranı ise Yusufeli’nde köylerdekinin iki
katından daha fazladır.
5.9.2. Yaş Dağılımı
Yaş faktörü yeniden yerleşim için uygulanacak politikaların belirlenmesinde en önemli
unsurlardan birisidir. Yüzde olarak ifade edilebilecek bağımlılık oranı, 15 yaşından
küçük veya 64 yaşından büyük olan bireylerin sayısının 15 ile 64 arasında olanlara
bölünmesiyle elde edilmiştir.
Yaşlılar için olan bağımlılık oranı proje alanının önemli bir konusunu oluşturmaktadır.
Göze batacak derecede yaşlı olan ve çalışmayan nüfusa hayat güvencesi sağlamak
için gereken emekli aylığı ve sosyal güvenlik sistemini sağlamanın güçlükleri bu
konunun önemini artırmaktadır. Demografik ve toplumsal değişimler göz önüne
alınırsa, tutum ve politikalarımızı bugünün toplumuna göre belirlemek ihtiyacı
duyulmaktadır. Yaşlı bir nüfus içinde, tüm yaşlardaki insanları dikkate alarak bir
toplum inşa etmek konusunda yapılabilecek en önemli şey ekonomik büyümenin
sağlanmasıdır. Yaşlı bir nüfus, ilgiyi bağımlılık oranının yaşlılardan oluşan kesimine,
özellikle emekli aylıklarının finansmanı konusuna yöneltiyor olsa da, temel ekonomik
sorun, bugün var olan ekonomik girdinin nasıl bir yöntemle çalışanlardan emeklilere
transfer edileceği ve bu transfer miktarının ikinci grubun beklentilerini karşılayıp
karşılamayacağı sorunsalıyla, ilk gruptaki kişilerde bir düş kırıklığı yaratıp
yaratmayacağıdır.
Sağlık özellikle yaşlı nüfus başta olmak üzere PEİ’lerin önemli bir problemidir.
Özellikle yaşlılar için önemli olmasının yanı sıra acil bir sorun olarak göze
çarpmaktadır. Dünya Sağlık Deklarasyonuna göre, tüm halkın sağlık ve esenliğinde
gerçekleşecek olan gelişmeler, sosyal ve ekonomik kalkınmanın en önemli hedefidir.
Yaşlı nüfusun gereksinimlerini karşılamak için sağlık hizmetlerinde, hastalıkların
önlenmesinde ve tedavisinde yeni bir dengenin kurulması, bütüncül, sektörler arası
ve ömür boyu sürecek olan bir sağlık sisteminin oluşturulmasına eşlik edecek olan
önemli bir konudur.
Proje bölgesindeki genç nüfusun yaşlılara nazaran farklı talepleri bulunmaktadır.
Eğitim ve iş olanaklarının sağlanması, bu taleplere örnek olarak gösterilebilir. Genç
nüfusun, yine de, yeni çevredeki koşullara daha çabuk uyum sağlaması ve öncekilere
olan bağlılıklarının daha düşük olması umulmaktadır. Tablo 5.8. Türkiye geneli ve
proje bölgesinin bir karşılaştırmasını sunmaktadır.
Doküman Adı: YUSUFELİ BARAJI VE HES PROJESİ
YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI
Dok. Kodu:
Revizyon:
Tarih:
ENC - YSF - YYP - 02
B
Temmuz 2006
Bölüm 5
Sf. 35 / 81
Tablo 5.8. Türkiye Geneli ve Proje Alanındaki Bağımlılık Oranlarının Karşılaştırılması
Nüfus
Toplam Bağımlılık Oranı
(%) 21
Çocuk Bağımlılık Oranı
(%) 22
Yaşlı Bağımlılık Oranı
(%) 23
Türkiye Geneli
34.89
29.21
5.68
Yusufeli İ.M
32.76
25.90
7.59
Köyler
37.00
20.60
16.40
Proje Alanı
34.00
21.80
12.94
Toplam bağımlılık oranları Türkiye ölçeğinde olanla proje bölgesi arasında bir farklılık
göstermemektedir fakat, yaşlı ve çocuk oranları ayrı ayrı analiz edildiğinde, Türkiye
ölçeğine göre proje alanında ki çocuk oranının az, yaşlı oranınınsa fazla olduğu
dikkat çekmektedir.
Bölgedeki kentsel ve kırsal yerleşim yerleri arasında bir ayrıma gidildiği zaman
(bölgedeki tek kentsel yerleşim Yusufeli merkezdedir), Yusufeli ilçe merkezindeki
bağımlılık oranının etkilenen köylere kıyasla düşük olduğu göze çarpmaktadır. Buna
rağmen merkezde ki %25’lik çocuk bağımlılık oranı, kırsal kesime göre yüksektir. Bu
durum Yusufeli ilçe merkezindeki nüfusun köylere nazaran daha genç olduğunu
göstermektedir. Bu yüzden Yeni Yusufeli’ndeki iş olanaklarının ve yeni merkezin
planlanması gelecek 10 yıl içinde nüfusun Türkiye ortalamasının üzerinde bir artış
göstereceği gerçeği göz önüne alınarak yapılmalıdır. Bu açıdan bakıldığında, yeni
kent merkezi olması planlanan Yansıtıcılar mevkiinin gelişmeye açık olduğu
söylenebilir. Yansıtıcılar mevkii hakkında ayrıntılı bilgi Bölüm 6’da sunulmaktadır.
Köylerde ki ve Yusufeli merkezdeki yaşlı bağımlılık oranları analiz edildiğinde,
köylerin nispeten daha yaşlı bir nüfusa sahip olduğu gözlemlenmektedir. Yaşlı
nüfusun yeniden yerleşim politikalarından en fazla etkilenen kesim olacağı açıktır.
Bu yüzden, yaşlı nüfusunun yoğunlaştığı bölgelerde, onların yaşayacağı uyum
sorunlarını çözmek için gerekli tedbirler alınmalıdır. Tablo 5.8’den çıkarılabilecek bir
diğer sonuçta projeden etkilenen alanlardaki adaptasyon sorunlarını çözmek için
rehabilitasyon çalışmaları yürütülmesi gerekliliğinin ortaya çıkmasıdır. Yaşlılar için
önerilen kamulaştırma bedeli ve gelir iyileştirmesi faaliyetlerine dair bilgiler Bölüm
7’de açıklanmaktadır.
Tablo 5.9 araştırılan bölgede yaşayan tüm bireylerin yaş dağılımlarını vermektedir.
Araştırılan nüfusun beşte birinden biraz daha fazlası 15 yaşın altındadır. Bu kategori
ilkokul çağındaki çocukları kapsamaktadır. Yaklaşık %20’si ise lise ve üniversite
çağındadır. Bu alandaki halkın %65.3’lük bir kısmı da 15-64 yaş arasında olup,
ekonomik bakımdan aktif nüfus olarak tanımlanmaktadır. İşgücü olarak
değerlendirilmeyen yaşlı kimseler ise, araştırılan nüfusun %13’lük bir kısmıdır.
21
Çocuk (0-14 yaş arası) ve yaşlı (65 ve üzeri) nüfusunun toplamının çalışma çağındaki nüfusa oranı
(15-65 yaş arası). Bu oran çalışma çağındaki her 100 kişi için bunlara bağımlı olanları gösterir.
22
Çocuk (0-14 yaş arası) nüfusunun çalışma çağındaki nüfusa oranı (15-65 yaş arası). Bu oran
çalışma çağındaki her 100 kişi için bunlara bağımlı olanları gösterir.
23
Yaşlı (65 ve üzeri) nüfusun çalışma çağındaki nüfusa oranı (15-65 yaş arası). Bu oran çalışma
çağındaki her 100 kişi için bunlara bağımlı olanları gösterir.
Doküman Adı: YUSUFELİ BARAJI VE HES PROJESİ
YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI
Dok. Kodu:
Revizyon:
Tarih:
ENC - YSF - YYP - 02
B
Temmuz 2006
Bölüm 5
Sf. 36 / 81
Tablo 5.9. Bölgede Yaşayan Projeden Etkilenen Halkın Yaş Dağılımı
Yaş Aralıkları
Dağılım
Oran
Toplam Oran
0-4
616
5.1
5.1
5-9
951
7.8
12.9
10-14
1,070
8.8
21.8
15-19
1,198
9.9
31.6
20-24
1,181
9.7
41.4
25-29
969
8.0
49.4
30-34
778
6.4
55.8
35-39
785
6.5
62.3
40-44
732
6.0
68.3
45-49
626
5.2
73.5
50-54
622
5.1
78.6
55-59
536
4.4
83.0
60-64
490
4.0
87.1
65-69
516
4.3
91.3
70-74
511
4.2
95.5
75-79
320
2.6
98.2
80-84
135
1.2
99.3
85-89
60
0.5
99.8
90-94
18
0.1
99.9
95-99
8
0.1
100.0
100-104
2
0.1
100.0
Toplam
12,124
100.0
Türkiye genelinin ve projeden etkilenen bölgenin nüfus piramitleri açıklayıcı olması
açısından Şekil 5.3 ve 5.4’te sunulmaktadır. Buna ek olarak PEİ’lerin gruplanmamış
yaş dağılımları da EK A.1.’de verilmiştir.
Doküman Adı: YUSUFELİ BARAJI VE HES PROJESİ
YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI
Dok. Kodu:
Revizyon:
Tarih:
ENC - YSF - YYP - 02
B
Temmuz 2006
Bölüm 5
Sf. 37 / 81
Şekil 5.3. Türkiye Nüfus Piramidi
ERKEK
KADIN
80+
75 − 79
70 − 74
65 − 69
60 − 64
55 − 59
50 −54
45 − 49
40 − 44
35 − 39
30 − 34
25 − 29
20 − 24
15 − 19
10 − 14
5−9
0−4
600
500
400
300
200
100
0
0
100
200
300
400
500
600
700
NÜFUS
KAYNAK: Yusufeli Baraji ve HEEP Projesi Proje Özelinde Yapılan Nüfus Sayımı
Şekil 5.4 Projeden Etkilenen Bölge Nüfus Piramidi
Doküman Adı: YUSUFELİ BARAJI VE HES PROJESİ
YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI
Dok. Kodu:
Revizyon:
Tarih:
ENC - YSF - YYP - 02
B
Temmuz 2006
Bölüm 5
Sf. 38 / 81
Tablo 5.10 nüfusun yaş dağılımını ve ekonomik yaşama katılım oranını
göstermektedir. %65’lik bir kısım potansiyel işgücü olarak değerlendirilirken, geriye
kalan %35 ya çok genç ya da yaşlıdır ve bu grup işgücünün dışında ele alınmaktadır.
Tablo 5.10. İşgücüne Katılım Açısından Nüfusun Yaş Dağılımı
Yaş Aralığı
Dağılım
Oran
Aktif olmayan – genç (yaş 0-14)
2,637
21.8
Aktif olan (yaş 15 – 64)
7,917
65.3
Aktif olmayan – yaşlı (yaş 65+)
1,570
12.9
12,124
100.0
Toplam
5.9.3. Eğitim
Eğitim düzeyi her yeniden yerleşim deneyiminde, özellikle de yoksullaşma riskiyle
karşılaşıldığında, bu riskle başa çıkma stratejilerini uygularken, devreye giren ve
geliştirilmesine uğraşılan dolaylı bir önlem olarak ele alınmaktadır. Gerek mesleki
gerek resmi olsun, eğitim, ev sahibi topluluğun adaptasyonunu kolaylaştıran önemli
bir faktördür. Bunun yanı sıra gelir iyileştirilmesi ve yoksulluğu azaltmaya yönelik
uygulanan stratejiler, toplumsal kapasiteyi ve onun dayandığı sosyal sermayeyi
geliştiren bir önlem olarak eğitim düzeyini dikkate almak zorundadır. Burada önemli
olan husus, yaş, eğitim, cinsiyet gibi yapısal unsurların farklı gruplara eşit şekilde
dağılmamış olduğu gerçeğidir.
Tablo 5.11’den de görülebileceği gibi, incelenen projeden etkilenen bölgede yaşayan
bireylerin %11.3’ü okur yazar değildir (15 yaşından büyük olup ta okuyup yazamayan
kişiler). Bu oran ulusal düzeyin çok az altındadır. (%13.0) PEİ’lerin %5.7’si ya sadece
okuryazar ya da ilkokul terk düzeyindedir. İlkokul öğrencileri ve mezunlarının toplamı
ise %44.2 düzeyindedir. Bu oran lise için ise %12.1’dir. İki yıllık yüksekokul öğrenci
ve mezunları nüfusun %2’sini oluştururken, %2.4 üniversite mezonu, %2’si de halen
üniversiteye devam etmektedir. Yüksek lisans veya doktora derecesine sahip
olanların oranı %1’in altındadır.
Doküman Adı: YUSUFELİ BARAJI VE HES PROJESİ
YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI
Dok. Kodu:
Revizyon:
Tarih:
ENC - YSF - YYP - 02
B
Temmuz 2006
Bölüm 5
Sf. 39 / 81
Tablo 5.11. Nüfusun Eğitim Durumunun Frekans Dağılımı
Birey Sayısı
Cevap Oranı
(%)
Köyler
Cevap Oranı
(%)
Birey Sayısı
Birey Sayısı
Eğitim
Yusufeli İ.M
Cevap Oranı
(%)
Toplam
1,249
11.3
220
6.4
1,029
13.6
Sadece okuma yazma bilen
365
3.3
86
2.5
279
3.7
İlkokul terk
270
2.4
47
1.4
223
2.9
İlkokul öğrencisi
1,025
9.3
385
11.1
640
8.4
İlkokul mezunu
3,857
34.9
948
27.4
2,909
38.4
Ortaokul terk
143
1.3
48
1.4
95
1.3
Ortaokul öğrencisi
609
5.5
215
6.2
394
5.2
Ortaokul mezunu
736
6.7
219
6.3
517
6.8
Lise terk
147
1.3
39
1.1
108
1.4
Lise öğrencisi
588
5.3
245
7.1
343
4.5
1,332
12.1
629
18.2
703
9.3
Yüksekokul Terk
11
0.1
4
0.1
7
0.1
Yüksekokul öğrencisi
65
0.6
29
0.8
36
0.5
Yüksekokul mezunu
158
1.4
104
3.0
54
0.7
14
0.1
8
0.2
6
0.1
Üniversite öğrencisi
194
1.8
89
2.6
105
1.4
Üniversite Mezunu
266
2.4
137
4.0
129
1.7
Yüksek lisans terk
5
0.0
2
0.1
3
0.0
Yüksek lisans öğrencisi
3
0.0
2
0.1
1
0.0
Yüksek lisans Mezunu
8
0.1
6
0.2
2
0.0
Doktora öğrencisi
1
0.0
1
0.0
0
0.0
11,046*
100.0
3,463
100.0
7,583
100.0
Okuma yazma bilmeyen
Lise mezunu
Üniversite terk
Toplam
* 12,124 bireyden 11,046 cevap vermiştir.
Bu tablo ilçe merkezinde yer alan, okuryazar olmayanların oranı %6.4 olan, haneler
açısından biraz daha olumlu bir sonuca işaret etmektedir. Köylerdekine kıyasla
onların yarısından biraz daha fazla bir rakamı tablodan görmekteyiz. %27.4’ü ilkokul,
%18.2’si lise mezunu olan ilçe merkezinde rakam, köylerdekinin iki katından fazladır.
Umulduğu gibi Yusufeli İlçe merkezinde ki eğitim oranı köylerde yaşayanlara kıyasla
daha yüksek çıkmıştır. İlkokul ve lise eğitimi alanlara ilişkin rakamları bir yana
bırakırsak, yeniden yerleşim bölgesinde, eğitime yönelik varolan talebi karşılamak
için birtakım kolaylıklar sağlanması gereklidir. Tablo 5.12 okuryazarlık ve okula
devam oranlarının Türkiye geneli ve projeden etkilenen bölge açısından istatistiksel
verilerini içermektedir.
Doküman Adı: YUSUFELİ BARAJI VE HES PROJESİ
YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI
Dok. Kodu:
Revizyon:
Tarih:
ENC - YSF - YYP - 02
B
Temmuz 2006
Bölüm 5
Sf. 40 / 81
Tablo 5.12. Türkiye Geneli ile Projeden Etkilenen Bölgenin Okur-Yazarlık ve
Okullaşma Oranlarının Karşılaştırılması
Yüksek
Öğretimde Net
Okullaşma Oranı
Toplam
Kadın
27
Erkek
Toplam
Kadın
Toplam
Kadın
Erkek
25
Ortaöğrenimde
Net Okullaşma
oranı 26
Erkek
İlkokulda Net
Okullaşma Oranı
Toplam
Kadın
Erkek
Yetişkin Okur Yazarlık
Oranı 24
Türkiye
Geneli 28
%4.3
%18.9 %11.7
93.6 90.2
92.0 50.2
42.4 46.5
14.2 12.0 13.1
Köyler
%7.4
%19.8 %14.4
91.3 89.6
90.7 45.7
43.1 44.1
10.1
8.7
Yusufeli İlçe
Merkezi.
%5.2
%18.4 %12.3
92.1 90.5
92.6 47.2
45.1 45.9
12.2
9.9 11.4
Proje
Alanı 29
%6.2
%19.1 %13.3
91.8 90.1
92.0 46.1
43.9 45.4
10.9
9.0
9.3
9.9
Okuryazar olmayan yetişkinlerin oranı, genel olarak düşünüldüğünde (hem kent hem
de kırsal alanda yaşayan nüfusu dahil edersek) projeden etkilenen alanda Türkiye
ortalamasının altındadır. Fakat etkilenen halkın %72’si kırsal alanda yaşadığı için bu
tür bir karşılaştırma doğru olmayacaktır. Türkiye genelinde tüm kırsal alanlar
düşünüldüğünde, bu ortalamanın %55 olduğu görülmektedir. Daha da ötesinde,
etkilenen alandaki kentli nüfus yalnızca Yusufeli merkezi kapsamaktadır. Türkiye’nin
büyük kentleriyle karşılaştırıldığı zaman Yusufeli’nin sosyo-ekonomik açıdan geri
kalmış bir pozisyonda olduğu görülecektir.
Bu yüzden eğitim alanında bir
karşılaştırmanın yalnızca sosyo-ekonomik açıdan benzer şartlara sahip iki şehir
arasında yapılabileceğini belirtmemiz gerekiyor. Bu yüzden Yusufeli ile bir diğer ilçe
merkezi arasında yapılabilecek bir karşılaştırma anlamlı olabilir fakat bunun için
gerekli veri bulunmamaktadır.
Projeden etkilenen alanda ki okuryazarlık oranı, bu alanın pek çok kırsal yerleşim
merkezini içermesi yüzünden düşük bir seviyede bulunmaktadır. Bilindiği gibi kentsel
bölgelerle karşılaştırıldığında eğitim olanakları ve diğer sosyo-ekonomik göstergeler
kırsal alanlarda geri bir pozisyonda bulunmaktadır. Bu anlamda etkilenen bölgedeki
24
Okuryazar olmayan yetişkin oranı: gündelik yaşamında kısa ve basit bir ifadeyi dahi okuyup
yazamayacak olanların yüzdesine işaret eder. Öngörülen okuryazar olmayan oranı ise 15 yaş ve
üzerinde olan ve okuryazar olmayanların sayısının bu yaş grubundaki toplam nüfus içindeki oranıdır.
25
İlkokulda Net Okullaşma Oranı:İlköğretim öğrencilerinin sayısının toplam nüfus içinde eğitimin
herhangi bir kademesinde olan ve kuramsal açıdan bakıldığında 6-13 yaşları arasında olan nüfusun
sayısına bölünmesiyle elde edilir.
26
Ortaöğrenimde Net Okullaşma Oranı: Ortaöğretim öğrencilerinin sayısının toplam nüfus içinde
eğitimin herhangi bir kademesinde olan ve kuramsal açıdan bakıldığında 14-16 yaşları arasında olan
nüfusun sayısına bölünmesiyle elde edilir.
27
Yüksek Öğretimde Net Okullaşma Oranı: Yükseköğrenim öğrencilerinin sayısının toplam nüfus
içinde eğitimin herhangi bir kademesinde olan ve kuramsal açıdan bakıldığında 17-21 yaşları arasında
olan nüfusun sayısına bölünmesiyle elde edilir.
28
Bu datalar DİE İstatistik Yıllığı, 2004’den alınmıştır.
29
Bu veri projeye özel nüfus sayımı araştırmasından elde edilmiştir.
Doküman Adı: YUSUFELİ BARAJI VE HES PROJESİ
YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI
Dok. Kodu:
Revizyon:
Tarih:
ENC - YSF - YYP - 02
B
Temmuz 2006
Bölüm 5
Sf. 41 / 81
eğitime ilişkin rakamlar Türkiye ortalamasına yakındır. Bölgedeki eğitim sorunu genel
anlamda Türkiye’de de yaşanmakta olan bir sorundur. Bu yüzden, özellikle kadın ve
erkek arasında, eğitim almak için harcanan zamanların eşitlenmesi için esaslı bir
çaba gösterilmesi gerektirmektedir ve böylece eğitime yönelik göstergelerin ileri
gitmesi sağlanacaktır.
5.9.4. Gelir Kaynakları ve Gelir Düzeyi
Bu kısım incelenen bölgedeki halkın gelir kaynaklarına dair bir özeti içermektedir.
Basitçe, gelir getiren bir faaliyette bulunan hane halkı üyelerine, en temel gelir
kaynaklarının sorulmasını içermektedir. Tablo 5.13 gelir kaynaklarına dair verilen çok
yönlü yanıtları içermektedir.
Tablo 5.13. Gelir Kaynaklarına Dair Verilen Çok Yönlü Yanıtlar
Gelir Kaynağı
Hane üyelerince yetiştirilen yiyecek maddelerinden elde edilen gelir
Emekli Maaşı
Aylık düzenli maaş geliri
Ticaret
Maaş Geliri
Çiftlik Hayvanlarından elde edilen gelir
Diğer kaynaklar
Çiftlik hayvanlarının satışından elde edilen gelir
Devlet Fonlarından elde edilen gelir
Mevsimsel işlerden elde edilen ücret
Arazi ve yapı kirası
Arıcılıktan elde edilen gelir
Akrabalardan elde edilen gelir
Taşımacılıktan elde edilen gelirler
El işlerinden elde edilen gelir
Hane halkı tarafından toplanan yiyeceklerden elde edilen gelir
Kereste ve kereste mamullerinden elde edilen gelir
Yardımlaşma Fonundan elde edilen gelir
Turizm
Seramik işlerinden elde edilen gelir
Seramik ticaretinden elde edilen gelir
Çeşitli Devlet yardımları
Hane Dışında yaşayan hane üyelerinden gelen gelir
Taşınabilir varlıklardan elde edilen gelir
Takas
Diğer bireylerden elde edilen gelir
Balıkçılıktan elde edilen gelir
Avcılıktan elde edilen gelir
Toplam
Doküman Adı: YUSUFELİ BARAJI VE HES PROJESİ
YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI
Dok. Kodu:
Revizyon:
Tarih:
Cevap Sayısı Cevap Oranı
1,123
23.3
991
20.6
688
14.3
285
5.9
279
5.8
266
5.5
205
4.3
199
4.1
185
3.8
173
3.6
122
2.5
74
1.5
61
1.3
43
0.9
20
0.4
21
0.4
21
0.4
19
0.4
8
0.2
7
0.1
4
0.1
5
0.1
7
0.1
6
0.1
2
0.1
2
0.1
2
0.1
1
0.0
4,819
100.0
ENC - YSF - YYP - 02
B
Temmuz 2006
Bölüm 5
Sf. 42 / 81
Halkın yaklaşık dörtte biri tarımsal faaliyetlerle uğraştığı için, incelenen bölgede en
sık karşılaşılan gelir kaynağı da yine tarım olmuştur. Halkın beşte birinin temel gelir
kaynağı ise emekli aylıklarıdır. %14’ü maaş karşılığı çalışanlardan oluşurken, %5.9’u
da ticaretle geçinmektedir. Belirli bir ücret karşılığı işçi olarak çalışanların oranı ise
%5.8’dir. Hayvancılık yapanlar nüfusun %4.1’ine karşılık gelmektedir. %3.8’i devlet,
%1.3’ü ise akrabalarının yardımıyla geçimini sağlamaktadır. %3.6’lık bir kısım
mevsimlik işlerde çalışırken, arazisini kiralayarak geçinenlerin oranı da % 2.5’tir.
Arıcılık bölge halkının %1.5’inin geçim kaynağıyken, diğer yollardan geçimini
sağlayanların oranı da %1’den ibarettir. Bölgedeki temel ekonomik faaliyetin tarım
sektörüne dayandığı göz önüne alınırsa, temel gelir kaynağının da yine tarıma dayalı
olacağı gayet açıktır. Emekli aylığıyla geçinenlerin yüksek yüzdesi emekli olmadan
önce ücret veya maaş karşılığı çalışmış olanların yoğunluğuna işaret etmektedir.
Bölgede yapılan gözlemler emeklilerin hemen hepsinin bir şekilde tarımsal
faaliyetlerle uğraşmakta olduğunu göstermektedir.
Projeye özelinde yapılan alan araştırmasından çıkan sonuçlara göre, “emekli”
kategorisini ilk, ikinci veya üçüncü mesleği olarak işaret eden kişilerin çoğu “çiftçi”
kategorisini de diğer meslekleri olarak seçmiştir. Emekli kategorisini ilk üç mesleği
arasında seçen 1,230 kişiden 704’ü, aynı zamanda tarımla da uğraştıklarını
belirtmiştir. Rakamlardan da anlaşılacağı gibi tarım yöredeki en önemli geçim
kaynaklarından birisidir. Bu yüzden gelir iyileştirmesi stratejilerini belirlerken tarıma
özel önem verilmesi gerekmektedir. Gelir iyileştirmesine yönelik yapılan çalışmalar
Bölüm 7’de açıklanmıştır.Bu tespit olumsuz etki kategorilerinin tanımlanması ve
önlenmesi açısından önemli sonuçlar taşımaktadır.
Gelir kaynaklarının kentsel ve kırsal yerleşim birimleri arasında farklılıklar göstermesi
beklenmektedir.
Gelir kaynakları arasındaki bu farklılaşmalar önceden kırsal
kesimde yada kentte yaşayan yeniden yerleşimciler için gelir restorasyonu stratejileri
geliştirirken dikkate alınmalıdır. Gelir kaynakları arasındaki farklılaşmalar, kırsal
alanda yaşayan halk kentsel yeniden yerleşim bölgesine gereksinim duyduğu zaman
da ayrı bir önem taşımaktadır. Yusufeli örneğinde görüldüğü gibi kırsal kesimin
büyük bir kısmı herhangi bir devlet hizmeti karşılığında emekli aylığı veya ücret
almaktadır.
Tablo 5.14 tüm yerleşim birimleri için ortalama gelirlerine ilişkin rakamları
sunmaktadır. Yusufeli İlçe merkezinde yaşayan halkın gelirinin kırsal kesimdekilere
oranla daha yüksek olacağı açıktır. Köyler arasında Arpacık etkilenen bölge
ortalamasının üstünde yer almakta ve diğer köylere kıyasla yüksek bir gelir
ortalamasına sahip olduğu görülmektedir. Arpacık köyündeki hanelerin yıllık ortalama
geliri, en düşük ortalamaya sahip olan Alanbaşı köyünden iki katından daha fazladır.
Köyler arasındaki geniş gelir farklılıklarının yanı sıra, tabloda verilen farklılık
katsayısına ilişkin değerlerden de anlaşılacağı gibi önemli miktarda eşitsizlikler
bulunmaktadır. Sıfıra yaklaşan değerler homojenliğe (eşitlik) işaret ederken, yüksek
değerler ise heterojenlik (eşitsizlik) anlamı taşımaktadır. Bu rakamlara dayanarak
köyler arasında Yeniköy en eşitlikçi gelir dağılımına sahipken, Çeltikdüzü’nün ise en
yüksek eşitsizliğe sahne olduğu söylenebilir.
Doküman Adı: YUSUFELİ BARAJI VE HES PROJESİ
YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI
Dok. Kodu:
Revizyon:
Tarih:
ENC - YSF - YYP - 02
B
Temmuz 2006
Bölüm 5
Sf. 43 / 81
Tarım sektöründe Türkiye’de ki pek çok üreticinin borç yüküyle yaşadığı göz önüne
alınırsa, proje sahasındaki halkın refahının yalnızca gelirlerine bakarak
değerlendirilmesi yanıltıcı olabilir. Bu yüzden hane halkı reislerine herhangi miktarda
borçları olup olmadığı da sorulmuştur. Rapor edilen borçlar tarıma ilişkin olsun
olmasın, her türden borcu kapsamaktadır. Yerleşim yeri yerlerine göre hane başına
düşen borç ortalamalarına dair rakamlar Tablo 5.15’te verilmiştir.
Tablo 5.14. Yerleşim yerlerine Göre Hane Başına Düşen Yıllık Hane halkı Geliri
(YTL)
Yerleşim Yeri
Ortalama
Standart Sapma
Yusufeli
11,963.89
19,512.99
Alanbaşı
4,362.14
3,838.60
Arpacık
9,071.90
11,559.25
Bahçeli
6,268.97
5,433.64
Bostancı
6,296.90
10,519.79
Çeltikdüzü
8,066.90
17,133.42
Çevreli
7,224.05
10,574.76
Çıralı
5,446.61
6,047.16
Darıca
4,882.86
3,548.29
Dereiçi
6,905.68
5,249.72
Irmakyanı
5,942.51
4,682.99
İşhan
6,977.38
10,428.57
Kılıçkaya
6,897.49
6,677.67
Kınalıçam
6,703.74
5,731.25
Küplüce
6,142.76
4,469.86
Morkaya
5,996.23
4,527.92
Pamukçular
6,163.97
5,772.54
Sebzeciler
7,211.29
5,801.82
Tekkale
6,005.77
4,004.67
Yeniköy
5,351.89
2,790.42
Toplam
8,238.17
13,070.64
* 3031 hane’den 2870 inden cevap alınmıştır.
Cevap Sayısı
901
102
43
29
100
124
226
62
63
119
35
109
257
179
108
71
127
31
147
37
2,870*
Doküman Adı: YUSUFELİ BARAJI VE HES PROJESİ
YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI
Dok. Kodu:
Revizyon:
Tarih:
Değişim Katsayısı
1.63
0.88
1.27
0.87
1.67
2.12
1.46
1.11
0.73
0.76
0.79
1.49
0.97
0.85
0.73
0.76
0.94
0.80
0.67
0.52
1.59
ENC - YSF - YYP - 02
B
Temmuz 2006
Bölüm 5
Sf. 44 / 81
Tablo 5.15. Yerleşim Yerine Göre Hane Başına Düşen Ortalama Borç (YTL)
Yerleşim Yeri
Ortalama
Bahçeli
7,818.14
Çıralı
7,315.62
Yusufeli
6,508.45
Kınalıçam
6,081.61
Arpacık
5,755.55
Morkaya
5,269.52
Çeltikdüzü
4,063.64
Tekkale
3,387.28
İşhan
3,241.54
Bostancı
3,066.25
Dereiçi
2,968.60
Pamukçular
2,964.63
Yeniköy
2,946.85
Sebzeciler
2,710.00
Darıca
2,536.00
Küplüce
2,280.67
Çevreli
2,007.79
Kılıçkaya
1,316.15
Alanbaşı
1,238.30
Irmakyanı
793.33
Toplam
4,745.07
* 3031 haneden 863 den cevap alınmıştır.
Standart Sapma
18,160.66
12,676.62
23,495.01
18,589.53
18,793.46
10,679.33
5,197.17
4,967.79
6,678.90
2,721.18
5,739.51
5,128.97
4,625.34
2,340.85
2,838.15
2,782.35
2,555.85
992.08
1,513.40
620.91
16,247.82
Cevap Sayısı
36
16
334
28
22
21
11
57
13
8
43
67
54
25
15
74
7
13
10
9
863*
Bahçeli, Çıralı, Yusufeli, Kınalıçam, Arpacık ve Morkaya’nın borçlara dair rakamları
bölge ortalamasının üzerindedir. Diğer köylerin ki ise bu ortalamanın altında
kalmaktadır. Çıralı ve Bahçeli’de ortalama borç ortalama gelirden daha yüksek
orandadır. Köylülerdeki borçlarını gelirlerinden daha yüksek gösterme eğilimi dikkate
alınırsa, burada da borç miktarlarının yıllık gelirlerine eşit olduğu düşünülebilir.
5.9.5. Tüketim
Yiyecek tüketiminin maliyeti bir toplumdaki refahın göstergesidir. Refah toplumları
gelirlerinin küçük bir miktarını yiyeceğe harcarken, yoksul toplumlar gelirlerinin
%40’ından fazlasını beslenme için ayırmaktadırlar. Tablo 5.16 aylık ortalama
beslenme harcamalarını ve bunun yıllık hane halkı geliri içindeki payını
göstermektedir.
Beslenme için yapılan ortalama harcama miktarı Dereiçi, Yusufeli, Bahçeli,
Kınalıçam, Bostancı, Çeltikdüzü ve Arpacık’ta yüksek miktardadır. Bu ortalama proje
bölgesi ortalamasının üzerindedir. Bölgenin geri kalanının ortalama beslenme
harcaması proje bölgesi ortalamasının altındadır.
Doküman Adı: YUSUFELİ BARAJI VE HES PROJESİ
YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI
Dok. Kodu:
Revizyon:
Tarih:
ENC - YSF - YYP - 02
B
Temmuz 2006
Bölüm 5
Sf. 45 / 81
Tablo 5.16. Yerleşim Yerlerine Göre Aylık Ortalama Beslenme Harcaması (YTL)
Yerleşim Yeri
Dereiçi
Yusufeli
Bahçeli
Kınalıçam
Bostancı
Çeltikdüzü
Arpacık
Darıca
Yeniköy
Pamukçular
Kılıçkaya
Sebzeciler
Küplüce
Çıralı
Tekkale
Çevreli
Morkaya
Irmakyanı
İşhan
Alanbaşı
Toplam
Ortalama
(YTL)
Std. Sapma
Hane Sayısı
261.53
257.04
252.41
233.02
218.14
217.53
215.60
209.84
205.08
190.41
188.60
187.59
187.16
186.05
171.99
168.11
158.66
151.94
149.61
125.50
212.37
304.34
158.70
124.36
162.03
347.44
234.95
134.86
368.49
109.53
179.32
116.53
181.10
135.63
127.78
132.10
127.39
108.30
84.17
179.45
87.47
181.74
114
899
27
172
101
122
42
63
36
126
257
29
103
62
151
220
71
36
110
101
2,842
Beslenme
Harcamalarının
Yılık Hane Geliri
İçindeki Oranı
45.45
25.78
48.32
41.71
41.57
32.36
28.52
51.57
45.98
37.07
32.81
31.22
36.62
40.99
34.36
27.93
31.75
30.68
25.73
34.52
Gıda tüketim masrafları toplumun refah seviyesinin bir göstergesidir. Refah toplumları
gelirlerinden yiyecek tüketimine ayırdıkları pay fakir toplumlardan daha azdır. Fakir
toplumlar gelirlerinin %40’dan fazlasının gıda tüketimi olarak harcarlar. Tablo 5.16’da
yılık hane gelirinden ne kadarlık bir bölümünü gıda harcamasına aktardıkları
gösterilmektedir.
Ortalama gıda harcamaları en yüksek Dereiçi, Yusufeli, Bahçeli, Kınalıçam, Bostancı,
Çeltikdüzü, ve Arpacık’ta çıkmıştır. Bu beyanlara göre ortalama gıda harcamaları
proje alanının ortalamasından fazla görülmektedir.
Her bir yerleşim yeri için ortalama değerleri, standart sapma değerlerini ve cevap
sayılarını kapsayarak şekilde diğer tüketim harcamaları EK A.2’de verilmiştir.
5.9.6. Meslek ve İstihdam
Sahadaki gözlemler ve önceki araştırmalar bireylerin aynı anda birden fazla işte
çalışmakta olduklarını gösterdiği için araştırmada mesleki durum, birinci meslek,
ikinci meslek ve üçüncü meslek olarak incelendi. Hem şimdiki hem de sonraki
yeniden yerleşim koşulları için mesleki durumun önemi ve sonuçları göz önünde
bulundurulduğundan her yanıt grubu ayrı ayrı ele alındı. Tablo 5.17 ‘birinci meslek’ ile
Doküman Adı: YUSUFELİ BARAJI VE HES PROJESİ
YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI
Dok. Kodu:
Revizyon:
Tarih:
ENC - YSF - YYP - 02
B
Temmuz 2006
Bölüm 5
Sf. 46 / 81
ilgili soruya verilen yanıtları özetlemektedir. Araştırma bölgesinde ev kadınlığı ve
öğrencilik dışında genel olarak en yaygın meslek çiftçiliktir ancak Yusufeli bölgesinde
bu devlet memurluğu ve köylerde de çiftçilik olarak değişmektedir.
Tablo 5.17.
Araştırma Bölgesindeki İnsanların Meslek Dağılımı (Birinci Meslek)
Meslek
Evkadını
Öğrenci
Çiftçi
Emekli
İşçi
Devlet Memuru
Esnaf
Zanaatkar
Tüccar
İşsiz
Diğer
Toplam
Sayı
2,857
2,359
1,184
1,081
703
553
375
44
20
1,357
552
11,128
Toplam
Cevap Oranı
(%)
25.7
21.6
10.6
9.7
6.3
5.0
3.4
0.4
0.2
12.2
5.0
100.0
Sayı
808
952
205
288
213
345
227
11
7
306
125
3,487
Yusufeli
Cevap Oranı
(%)
23.2
27.3
5.9
8.3
6.1
9.9
6.5
0.3
0.2
8.8
3.6
100.0
Sayı
2,049
1,450
977
791
492
208
148
33
13
1,054
428
7,643
Köyler
Cevap Oranı
(%)
26.8
19.0
12.8
10.3
6.4
2.7
1.9
0.4
0.2
13.8
5.6
100.0
İkinci meslek içinse, her bölgede çiftçilik en yaygınıdır. Bu noktada belirtilmesi
gereken önemli bir şeyse insanların birinci mesleği başka bir şey olsa da çiftçilikle de
uğraşmakta olduklarıdır. Ayrıca geleneksel olarak bütün bireyler birazda olsa çiftçilik
yapmaktadırlar, bu yüzden bu durum yeniden yerleşim sırasında göz önünde
bulundurulmalıdır. Çiftçilik olanaklarının kısıtlı olduğu kentsel alanlara yeniden
yerleşmeyi seçseler bile yeni ikametgahlarından memnun kalmayacaklardır. Onlara
en azından kendi bahçelerinde çiftçilik yapmalarını sağlayacak kadar olanak
sağlanmalıdır.
Tablo 5.18, ‘ikinci meslek’ ile ilgili soruya verilen yanıtları
özetlemektedir.
Yukarıdaki gözlem, üçüncü meslek ile ilgili Tablo 5.19’da da görülmektedir. Çiftçilik
yine PEİ’lerin en yaygın olarak uğraştığı meslek olarak görülür. Toplamda, 2,380
insan çiftçiliği meslek olarak belirtmiştir (1,184’ü birinci, 1,105’i ikinci ve 91’I üçüncü
meslek olmak üzere). Bu durum yeniden yerleşim sonrasında çiftçilik olanakları
sağlamanın önemini açıkça belirtir.
Doküman Adı: YUSUFELİ BARAJI VE HES PROJESİ
YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI
Dok. Kodu:
Revizyon:
Tarih:
ENC - YSF - YYP - 02
B
Temmuz 2006
Bölüm 5
Sf. 47 / 81
Tablo 5.18. Araştırma Bölgesindeki İnsanların Meslek Dağılımı (İkinci Meslek)
Meslek
Ev Kadını
Öğrenci
Çiftçi
Emekli
İşçi
Devlet Memuru
Esnaf
Zanaatkar
Tüccar
İşsiz
Diğer
Toplam
Sayı
1,114
337
134
87
74
19
12
13
4
9,142
212
11,148
Toplam
Cevap Oranı
(%)
10.0
3.0
1.2
0.8
0.7
0.2
0.1
0.1
0.0
82.0
1.9
100.0
Sayı
284
141
34
42
20
6
2
8
0
2,901
35
3,473
Yusufeli
Cevap Oranı
(%)
8.2
4.1
1.0
1.2
0.6
0.2
0.1
0.2
0.0
83.5
1.0
100.0
Sayı
830
196
100
45
54
13
10
5
4
6,241
177
7,675
Köyler
Cevap Oranı
(%)
10.8
2.6
1.3
0.6
0.7
0.2
0.1
0.1
0.1
81.3
2.3
100.0
Tablo 5.19. Araştırma Bölgesindeki İnsanların Meslek Dağılımı (Üçüncü Meslek)
Meslek
Ev Kadını
Öğrenci
Çiftçi
Emekli
İşçi
Devlet Memuru
Esnaf
Zanaatkar
Tüccar
İşsiz
Diğer
Toplam
Sayı
Toplam
Cevap Oranı
(%)
Sayı
Yusufeli
Cevap Oranı
(%)
Sayı
Köyler
Cevap Oranı
(%)
91
0.8
33
0.9
58
0.8
22
26
10
3
3
1
2
5
10,838
55
11,056
0.2
0.2
0.1
0.0
0.0
0.0
0.0
0.0
98.0
0.5
100.0
1
5
1
1
0
0
0
1
3,428
6
3,476
0.0
0.1
0.0
0.0
0.0
0.0
0.0
0.0
98.6
0.2
100.0
21
21
9
2
3
1
2
4
7,410
49
7,580
0.3
0.3
0.1
0.0
0.0
0.0
0.0
0.1
97.8
0.6
100.0
Bu bulgular, ayrıca,hem köylerde hem de bölge merkezinde yaşayan hatırı sayılır bir
kısmın emekliler olduğunuda gösteriyor. Bu yüzden, onlar geçinmek için sadece
tarım ve ticaret gibi gelir getiren faaliyetlerine bağlı değiller. Diğer taraftan, bu
insanlar tarlaya veya fiziksel mallara sahip olmazlarsa ilgili Türkiye Cumhuriyeti
kanunlarına göre herhangi bir tazminatta hak sahibi olamayacaklardır. Bu tip
projeden etkilen insanların detaylı analizi Bölüm 7’deki hak sahipliği matrisinde
verilmiştir.
Projeden etkilenecek bölgedeki toplam nüfusun gelir sağlayan bir işe sahip olan
kısmı 12,214 kişidir. 3,299 kişi toplam nüfusun çalışmayan kısmı 0-6 yaş arası
çocukları, 7-12 yaş arası ilkokul, ortaokul ve üniversite eğitimine devam eden
Doküman Adı: YUSUFELİ BARAJI VE HES PROJESİ
YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI
Dok. Kodu:
Revizyon:
Tarih:
ENC - YSF - YYP - 02
B
Temmuz 2006
Bölüm 5
Sf. 48 / 81
öğrencileri ve 64 yaş ve yukarısı bireyleri içermektedir. Bunun yanında, çalışmayan
nüfus hasta insanları, özürlü insanları, ev kadınlarını ve Tablo 5.21’de verilmiş diğer
kategorileri de içermektedir. Bu kategoriler arasında ayrıca iş bulamayan insanlarda
vardır ve bu durum bölgedeki işsizlik oranını belirlemek için çok önemlidir. Bölgedeki
işsizlik oranı ve ülke genelindeki işsizlik oranı karşılaştırıldığında, bölgedeki oranın
Türkiye’deki orandan biraz daha fazla olduğu görülecektir. DİE’nin verilerine göre,
Türkiye’deki işsizlik oranı %11.5 iken bölgede %12.8’dir. Yusufeli bölge merkezinde
işsizlik oranı %11.4 iken etkilenen köylerde %13.6’dır. Tablo 5.20 Türkiye’deki ve
etkilenen bölgelerdeki işsizlik oranlarını detaylıca göstermektedir.
Tablo 5.20. Türkiye ve Projeden Etkilenen Alanın İşsizlik Oranlarının Karşılaştırılması
İşsizlik Oranı (%)
Kadın
10.1
13.1
11.1
12.4
Erkek
10.7
13.9
11.9
13.1
Türkiye Geneli 30
Köyler
Yusufeli İlçe Merkezi
Proje Alanı 31
Toplam
10.5
13.6
11.4
12.8
Tablo 5.21. Çalışmama Nedenlerinin Yaygınlık Dağılımı
Çalışmama Nedeni
Çok Yaşlı
Öğrenci
Engelli
Çocuk
Hamile
Hasta
İşe İhtiyacı Yok
İşsiz
Ev Kadını
Emekli
Aile Üyelerinin Yardımı
Banka Faizi
Diğer
Toplam
Sayı
984
2,456
100
913
9
133
5
1,211
2,405
308
9
1
291
8,825
Toplam
Cevap Oranı
11.1
27.8
1.1
10.4
0.1
1.5
0.1
13.7
27.3
3.5
0.1
0.0
3.3
100.0
Sayı
145
937
10
335
2
30
2
357
694
103
97
2,712
Yusufeli
Cevap Oranı
5.3
34.6
0.4
12.4
0.1
1.1
0.1
13.2
25.6
3.8
3.6
100.0
Sayı
839
1,519
90
578
7
103
3
854
1,711
205
9
1
194
6,113
Köyler
Cevap Oranı
13.7
24.8
1.5
9.5
0.1
1.7
0.0
14.0
28.0
3.4
0.1
0.0
3.2
100.0
Bu bağlamda tartışmalar için işsiz bireylerin sayısını içeren yanıtlardan biri çok
önemlidir ve bu yüzden yeniden yerleşim sürecinde özel bir ilgiyi hak eder.
Araştırma bölgesinde iş arayanların yüzdesi bütün nüfusun %13.7 iken Yusufeli
bölgesi için %13.2 ve köyler için %14’tür. Bütün bu rakamlar ulusal işsizlik oranı olan
%10’nun bile üzerindedir (Türkiye’deki işsizlik oranı işsiz insanların iş gücüne oranıdır
ve iş gücü 15 yaşının üzerinde olan insanların toplam sayısıdır). Bu kırsal ve kentsel
alanlar arasındaki işsizlik dağılımına göredir. Projeden etkilenen bölgesindeki yüksek
işsizlik oranı tarımsal alanın oldukça kısıtlı olmasına rağmen neden hemen hemen
her bireyin çiftçilikle uğraşmasını açıklamaktadır.
30
31
Bu data DİE’den alınmıştır, Türkiye’nin İstatistik Yılığı, 2004
Bu data proje özelinde gerçekleştirilen alan araştırmasından çıkarılmıştır.
Doküman Adı: YUSUFELİ BARAJI VE HES PROJESİ
YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI
Dok. Kodu:
Revizyon:
Tarih:
ENC - YSF - YYP - 02
B
Temmuz 2006
Bölüm 5
Sf. 49 / 81
5.9.7. Sosyal Güvenlik ve Sağlık
Birçok nedenden dolayı PEİ'lerin sağlık durumları önemli bir etkendir. İnsanların
genel refahını etkilemektedir ve iş gücünün kalitesi içinde ayrıca önemlidir. Okul
çağındaki çocukların başarısını etkilemektedir. Sağlık bakımı almanın kabul gören
yolarından biride sağlık sigortasıdır. Bu ülkede çoğunlukla sosyal güvenlik planları
sağlık sigortası sağlamaktadır. Tablo 5.22 bu bölgedeki sosyal güvenlik çeşitlerinin
yaygınlık dağılımını vermektedir.
Tablo 5.22. Sosyal Güvenlik Çeşitlerinin Yaygınlık Dağılımı
Sosyal Güvenlik Çeşitleri
Cevap Sayısı
Cevap Oranı (%)
Güvencesiz
2,034
17.0
Emekli Sandığı (Emekli olan insanlar için)
2,003
16.7
SSK
3,586
30.0
BAĞKUR
1,624
13.6
18
0.2
2,695
22.5
11,960
100.0
Özel Güvenlik
Diğer
Toplam
Tablo 5.22’de gösterildiği gibi PEİ'lerin %17’sinin hiç bir sosyal güvencesi yoktur.
%16.7’si ki bunların çoğunlunu emekli devlet memurları oluşturur, emekli sandığına
bağlıdır. PEİ’lerin büyük kısmı (%30) devlet ve özel sektör işçileri için olan Sosyal
Sigortalar Kurumu’na (SSK) bağlıdır. SSK’ya benzeyen BAĞKUR’dan yararlananlar
genellikle işverenlerdir ve araştırma nüfusunun %13.6’sını oluştururlar. Öte yandan
özel sigorta proje alanında yaygın değildir. Tablo 5.23 konut birimine göre sosyal
güvenlik sigortası çeşitlerinin yaygınlık dağılımını göstermektedir.
Doküman Adı: YUSUFELİ BARAJI VE HES PROJESİ
YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI
Dok. Kodu:
Revizyon:
Tarih:
ENC - YSF - YYP - 02
B
Temmuz 2006
Bölüm 5
Sf. 50 / 81
Tablo 5.23. Konut Birimine Göre Sosyal Güvenlik Sigortası Çeşitlerinin Yaygınlık
Dağılımı
Yerleşim Yeri
Güvencesiz
Yusufeli
Yüzde
Alanbaşı
Yüzde
Arpacık
Yüzde
Bahçeli
Yüzde
Bostancı
Yüzde
Çeltikdüzü
Yüzde
Çevreli
Yüzde
Çıralı
Yüzde
Darıca
Yüzde
Dereiçi
Yüzde
Irmakyanı
Yüzde
İşhan
Yüzde
Kılıçkaya
Yüzde
Kınalıçam
Yüzde
Küplüce
Yüzde
Morkaya
Yüzde
Pamukçular
Yüzde
Sebzeciler
Yüzde
Tekkale
Yüzde
Yeniköy
Yüzde
Toplam
Cevap Sayısı
Yüzde
486
12.8
115
28.1
22
15.4
18
14.8
104
21.4
84
19.9
137
16.6
49
17.2
23
8.9
201
35.0
17
14.0
79
17.3
182
19.8
109
13.9
118
23.8
52
19.7
82
12.9
6
5.0
120
17.1
31
17.8
Emekli
Sandığı
1,101
29.0
8
2.0
14
9.8
4
3.3
8
1.6
42
10.0
133
16.4
7
2.5
17
6.6
27
4.7
29
24.0
15
3.3
304
33.1
80
10.2
63
12.7
7
2.7
38
6.4
16
13.2
75
10.7
15
8.6
1,120
29.6
125
30.6
49
34.3
62
50.8
93
19.2
129
30.6
194
24.3
108
37.9
76
29.5
163
28.4
52
43.0
71
15.5
203
22.1
300
37.7
165
33.3
141
53.4
225
37.2
46
38.0
202
28.7
62
35.6
687
18.1
52
12.5
10
7.0
8
6.6
96
19.6
49
11.6
103
12.7
29
10.2
14
5.4
72
12.4
1
0.8
89
19.3
133
14.4
39
4.8
32
6.5
9
3.4
64
10.1
31
25.6
98
13.8
8
4.6
Özel
Sigorta
7
0.2
0
0.0
0
0.0
0
0.0
0
0.0
2
0.5
0
0.0
0
0.0
0
0.0
4
0.7
0
0.0
0
0.0
3
0.3
0
0.0
0
0.0
0
0.0
0
0.0
0
0.0
2
0.3
0
0.0
2,034
2,003
3,586
1,624
17.0
16.7
30.0
13.6
SSK
BAĞKUR
Diğer
Toplam
390
10.3
109
26.7
48
33.6
30
24.6
186
38.1
116
27.5
240
30.0
92
32.3
128
49.6
108
18.8
22
18.2
206
44.6
95
10.3
265
33.4
118
23.8
55
20.8
200
33.4
22
18.2
207
29.4
58
33.3
3,791
31.7
409
3.4
143
1.2
122
1.0
487
4.1
422
3.5
807
6.7
285
2.4
258
2.2
575
4.8
121
1.0
460
3.8
920
7.7
793
6.6
496
4.2
264
2.2
609
5.1
121
1.0
704
5.9
174
1.5
18
2,695
11,960*
0.2
22.5
100.0
* 12,124 birey içinden 11,960 bireyden cevap alınmıştır.
Doküman Adı: YUSUFELİ BARAJI VE HES PROJESİ
YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI
Dok. Kodu:
Revizyon:
Tarih:
ENC - YSF - YYP - 02
B
Temmuz 2006
Bölüm 5
Sf. 51 / 81
Tablo 5.23’te gösterildiği gibi herhangi bir Sosyal güvence kurumuna bağlı
olmayanlar Dereiçi’nde (%35.0) en yüksek orandadır ve bunu Alanbaşı (%28.1),
Küplüce (%23.8), Çeltikdüzü (%19.9), Kılıçkaya (%19.8) ve Morkaya (%19.7) takip
etmektedir. Emekli Sandığına bağlı olanlar Kılıçkaya (%33.1), Yusufeli (%29) ve
Irmakyanı’da (%24) yüksek orandadır. Morkaya’da %53.4, Bahçeli’de 50.8% ve
Irmakyanı’da 43% Sosyal Sigortalar Kurumu’na bağlı yüksek yüzdeleri teşkil ederler.
BAĞKUR’a bağlı araştırma nüfusunun daha yaygın olduğu yer Sebzeciler’dir
(%25.6), Bostancı (%19.6) ve İşhan (%19.3) bunu takip eder. Yukarıda belirtildiği gibi
özel sigorta alanda yaygın değildir ve sadece beş yerleşimde çok az sayıda insan
özel sigortaya sahiptir.
5.9.8. Mal Varlığı
5.9.8.1. Ev Sahipliği
Evler en önemli mal varlığı olarak görünmektedir ve kaybının hane üyeleri için önemli
sonuçları olacaktır. Su altında kalma durumunda sadece barınaklarını kaybetmekle
kalmayacak evleri ile kurdukları manevi bağ da yok olacaktır. Tablo 5.24’te
gösterildiği gibi ev sahipliği Yusufeli’nde %70, köylerde de %91’dir. %91 rakamı
köylülerin ertelenmiş tabu kaydının sonucudur. “Babalarının ölümünden sonra
babalarının evinde yaşayanlar” ev sahipliği sorusuna “hayır” diye cevap vermiş ve ev
sahibi olmayanlar yüzdesini yükseltmiştir. Ayrıca sorulara cevap verenlerden başka
bir yere göç etmiş akrabalarının evinde yaşayanların olması da olasıdır. Bunlar “kira
ödemeyen” grubu altında sınıflandırılmışlardır. Öte yandan, Yusufeli bölgesinde
yaşanların %11’i kiralık evlerde yaşarken, ev kiralamak köylerde neredeyse sıfırdır.
Bunun yanında, köylerde hanelerin %0.6’sı birleşmiş eve ve ahıra, %0.3’ü birleşmiş
ev+ahır+samanlık üçlüsüne sahiptir.
Tablo 5.24. Yerleşim Yerlerine Göre Ev Sahipliği (HH’nın %’si)
Yusufeli (%)
Yapı
Kendisinin
Kira
65.4
11.4
Ev + ahır
0.6
Ev + ahır +
samanlık
Köyler (%)
Kira
Ödemeyen
Kira
Ödemeyen
Diğer
Kendisinin
Kira
2.5
15.2
84.9
0.4
2.0
6.6
0.0
0.0
0.1
2.1
0.0
0.0
0.3
0.3
0.1
0.0
0.0
1.2
0.0
0.0
0.1
Ev + kiler
0.5
0.0
0.0
0.1
0.9
0.0
0.0
0.0
Apartman
0.9
0.0
0.0
0.0
0.0
0.0
0.0
0.0
Ev (tek)
1.8
0.3
0.0
0.1
1.2
0.0
0.0
0.0
Apartman
katı
0.3
0.0
0.0
0.5
0.2
0.0
0.0
0.1
69.7
11.8
2.6
15.9
90.5
0.4
2.0
7.1
Ev
Toplam
Doküman Adı: YUSUFELİ BARAJI VE HES PROJESİ
YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI
Dok. Kodu:
Revizyon:
Tarih:
ENC - YSF - YYP - 02
B
Temmuz 2006
Diğer
Bölüm 5
Sf. 52 / 81
5.9.8.2. Diğer Mal Varlıkları
Bu bölümün amacı PEİ’lerin neleri kaybedeceği konusunda bilgilendirmek için ikamet
yerlerine göre proje alanındaki diğer önemli mal varlıklarına ışık tutmaktır. Tablo 5.25
ikamet yerlerine göre diğer mal varlıklarının sahipliğini göstermektedir.
Tablo 5.25. İkamet Yerlerine Göre Diğer Mal Varlıklarının Sahipliği (HH’nin %’si)
Mal Varlığı
Ahır+ samanlık
Ahır
Tahıl ambarı
Tuvalet/banyo (dışarıda)
Tandır
İşyeri
Kümes/odunluk
Sera
Su deposu
Dükkan
Çeşme
Değirmen
Kiler
Bahçe Duvarı, Çit
Depo
Havuz
Fırın
Kahvehane
Şaraplık
Dipsiz Kuyu
Mezarlık
Yapı
Kömür deposu
Benzin istasyonu
Toplam Cevap Sayısı
Toplam Yüzde
Kendi
40.6
14.4
13.4
3.8
5.9
3.4
3.9
0.3
0.2
6.8
0.0
0.3
1.9
0.9
0.9
0.4
0.7
0.2
0.2
0.0
0.9
0.1
0.5
0.1
3,643
74.6
Yusufeli
Köyler
Kira
Kira
Kira
Diğer Kendi Kira
Diğer
Ödemeyen
Ödemeyen
30.9
38.3 38.9
34.1
11.3
34.6
33.4
14.2
3.7 17.2
22.5
37.1
21.1
26.9
7.4
18.7
8.2
13.9
9.7
13.3
14.9
1.8
8.4
1.7
10.7
11.3
9.5
11.7
1.8
2.8
2.5
8.7
11.3
7.3
5.7
9.8
3.7
3.4
0.9
0.0
4.4
0.4
5.3
1.9
3.2
1.8
9.7
3.5
2.5
0.0
0.0
0.0
0.3
0.0
1.8
0.0
0.0
0.0
0.0
0.2
0.0
1.8
0.1
19.3
11.2 20.2
1.1
3.2
1.6
1.1
0.5
0.0
0.5
0.3
0.0
0.9
0.1
0.5
0.0
0.0
0.2
6.5
0.2
0.6
0.3
0.0
0.9
1.7
0.0
0.0
1.3
0.8
11.2
0.5
1.0
0.0
0.0
0.3
2.1
0.0
0.0
0.6
0.0
0.0
0.5
0.0
0.0
0.0
0.4
0.0
0.0
0.0
1.6
0.0
0.9
0.3
0.0
0.0
0.1
0.5
0.0
0.4
0.2
0.0
0.0
0.0
0.3
0.0
0.0
0.2
0.0
0.0
0.0
0.0
0.0
0.0
0.2
0.0
0.0
0.4
1.3
0.0
1.1
0.1
0.0
0.0
0.7
0.0
0.0
0.0
0.0
0.0
0.0
0.0
1.6
0.0
0.3
0.0
0.0
0.0
0.0
0.0
0.0
0.0
0.0
0.0
0.0
0.0
379
107 756 2,169
62
451 1481
7.7
2.2 15.5
91.6
0.3
1.9
6.2
Yusufeli’nde en azından insanların yüzde beşi (daha rahat görülmesi için yüzde 5’ten
yüksek olanlar gri renkte belirtilmiştir) bir ahıra ve samanlığa (%40.6), ahıra (%14.4),
tahıl ambarına (%13.4), depoya (%6.8) ve tandıra (%5.9) sahiplerdir. Bazı PEİ’ler bu
mallara sahip değillerdir ama bu malları kiralamaktadırlar. Kiralanmış mallarda en
yüksek yüzdelere sahip olanlar ahır+samanlık, depo, ahır, işyeri, tahıl ambarı ve
kümes/odunluktur. Bütün bunlar, gelir sağladığı için PEİ’lerin refahıyla doğrudan
bağlantılıdır. Bazı PEİ’ler bu malları, ahırı+samanlığı, tahıl ambarını, depoyu, bahçe
duvarlarını/çitlerini ve tuvaletleri, sahibi olmadan ve kiralamadan kullanmaktadırlar.
Köylerde genellikle sahip olunan mallar ahır+samanlık, ahır, tahıl ambarı, tuvalet,
banyo (dışarıda) ve tandırdır, bununla beraber en sık kiralanan mallarsa ahır,
ahır+samanlık, tuvalet, banyo (dışarıda), tandır, tahıl ambarı, kümes/odunluk ve
değirmendir. Ancak, insanların bir kısmı ahır+samanlık, ahır, tahıl ambarı, tuvalet,
banyo (dışarıda) ve tandır gibi malları kira vermeden kullanmaktadırlar.
Doküman Adı: YUSUFELİ BARAJI VE HES PROJESİ
YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI
Dok. Kodu:
Revizyon:
Tarih:
ENC - YSF - YYP - 02
B
Temmuz 2006
Bölüm 5
Sf. 53 / 81
5.9.8.3. Mali Varlıklar
Az nakde sahip olan insanlar için uygulanan aşırı yüksek faiz oranlarından dolayı
mali sektörün gelir kaynağı olduğu Türkiye ekonomisinin son 15 yıl içindeki deneyimi
göz
önünde
bulundurulduğunda,
hane
reislerine
tasarruflarını
nasıl
değerlendirdiklerini sormak oldukça mantıklıdır. Tablo 5.26 verdikleri yanıtları
özetlemektedir.
Tablo 5.26. Tasarruf Değerlendirme Araçlarının Dağılımı
Tasarruf Aracı
Tasarruf edecek kadar gelirim
yok
Döviz alarak
Altın alarak
Banka faizi
Gayri menkul alarak
Diğer
Toplam
Dağılım
Geçerli Oran (%)
2,628
87.4
33
43
92
79
133
3,008
1.1
1.4
3.1
2.6
4.4
100.0
Hane reislerinin büyük bölümünün (%87.4) tasarruf edebilecek kadar kazanmadığı
görülmektedir. Buna ek olarak, %1.1’i döviz alarak, %1.4’ü altın alarak, %3.1 faiz
almak için parasını bankaya yatırarak ve %2.6’sı gayrimenkul alarak tasarruflarını
değerlendirmektedir. Tasarruf eksikliği göstergesi, hane reisinin devlet eli ile
yeniden yerleştirilmek yerine kamulaştırma tazminatını almayı seçmesi durumlarını
anlayabilmede anlamlı bir veri vermektedir. Benzer yeniden yerleşim projeleriyle
önceki deneyimler sadece kamulaştırma tazminatını alanların önemli bir kısmının bu
parayı akıllıca kullanmadığını göstermiştir.
5.9.8.4. Hayvan Varlığı
Yeniden yerleşim alanları çiftlik hayvanlarının yetiştirmek için uygun karakteristikler
gösteren ahırlara ve otlatabilecekleri açık alanlara sahip olduğu sürece, haneler
hayvanlarını beraberlerinde götürebileceklerinden PEİ’lerin çiftlik hayvanları yeniden
yerleşimden dolayı kaybedilmemelidir.
Proje alanında yetiştirilen toplam sığır sayısı 5,598’dir, bunun içinde koyun sayısı
2,189, keçi sayısı 1,692, hindi sayısı 7 ve geri kalan diğer hayvanların sayısı
4,049’dur. Sebzeciler ve Arpacık dışında HH’na ortalama sığır sayısı birden
yüksektir. HH’na en yüksek ortalama sığır sayısı Alanbaşı’ndadır (4.41) ve Bostancı
ile Çıralı onu izlemektedir. Ortalama sığır sayısının 2 ila 3 arasında olduğu köyler
Tekkale, Pamukçular, Bahçeli, Çeltikdüzü, İşhan, Çevreli, Küplüce ve Morkaya’dır.
Geri kalan köylerde HH’na ortalama sığır sayısı 2’nin altındadır.
Koyun için en yüksek ortalamalara sahip İşhan ve Bostancı’yı (3’ün üstünde) Darıca,
Çıralı, Küplüce, Pamukçular, Yeniköy ve Kılıçkaya (1’in üstünde) izlemektedir.
Doküman Adı: YUSUFELİ BARAJI VE HES PROJESİ
YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI
Dok. Kodu:
Revizyon:
Tarih:
ENC - YSF - YYP - 02
B
Temmuz 2006
Bölüm 5
Sf. 54 / 81
HH’na ortalama en yüksek keçi sayısına sahip olan Çetlikdüzü’nü ve Darıca’yı (3’ün
üstünde) Irmakyanı, İşhan (2’nin üstünde) ve Kınalıçam (1.16) izlemektedir. Geri
kalan köylerde ortalama keçi sayısı birin altındadır. Hindi sadece iki köyde, Bostancı
ve Kınalıçam’da beslenmektedir ancak bunların sayısı önemsenmeyecek kadar
azdır. “Diğer” kategorisi at, eşek, vb. farklı çeşitlerde hayvanlar içerdiğinden uygun bir
yorum mümkün değildir. Tablo 5.27 ikamet yerlerine göre (HH’na) ortalama ve toplam
hayvan stokunu vermektedir.
Tablo 5.28 hayvan açısından zengin köyleri ortaya koymak için azalan bir düzende
konut birimine göre toplam hayvan sayısını vermektedir. 1,000’den fazla hayvana
sahip olan köyler Çevreli, Çeltikdüzü, İşhan, Kılıçkaya ve Kınalıçam’dır ve ayrıca
Yusufeli ilçesi hatırı sayılır miktarda çiftlik hayvanı barındırmaktadır. Geri kalan köyler
ise 1,000 hayvandan azına sahiptirler. Listede en az olan Sebzecilerde toplam
hayvan sayısı 37’dir.
Tablo 5.27. İkamet Yerlerine Göre Ortalama ve Toplam Hayvan Stoku
Yerleşim Yeri
Yusufeli
Alanbaşı
Arpacık
Bahçeli
Bostancı
Çeltikdüzü
Çevreli
Çıralı
Darıca
Dereiçi
Irmakyanı
İşhan
Kılıçkaya
Kınalıçam
Ortalama
Toplam
Ortalama
Toplam
Ortalama
Toplam
Ortalama
Toplam
Ortalama
Toplam
Ortalama
Toplam
Ortalama
Toplam
Ortalama
Toplam
Ortalama
Toplam
Ortalama
Toplam
Ortalama
Toplam
Ortalama
Toplam
Ortalama
Toplam
Ortalama
Toplam
İnek
0.81
768
4.41
467
0.91
39
2.62
76
3.60
385
2.58
346
2.29
537
3.10
208
1.38
88
1.98
240
1.08
39
2.58
304
1.56
424
1.53
296
Doküman Adı: YUSUFELİ BARAJI VE HES PROJESİ
YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI
Koyun
0.25
234
0.48
51
0.09
4
0.14
4
3.02
323
0.70
94
0.11
25
1.72
115
2.00
128
0.73
88
0.03
1
3.31
391
1.02
277
0.43
83
Keçi
0.12
112
0.01
1
0.00
0
0.03
1
0.50
53
3.39
454
0.01
2
0.01
1
3.33
213
0.02
2
2.78
100
2.24
264
0.76
207
1.16
226
Dok. Kodu:
Revizyon:
Tarih:
Hindi
0.00
3
0.00
0
0.00
0
0.00
0
0.03
3
0.00
0
0.00
0
0.00
0
0.00
0
0.00
0
0.00
0
0.00
0
0.00
0
0.01
1
Tavuk
0.25
234
3.41
361
1.70
73
0.21
6
1.24
133
3.13
420
5.79
1355
0.27
18
3.38
216
0.19
23
0.00
0
2.86
338
1.19
324
1.34
260
ENC - YSF - YYP - 02
B
Temmuz 2006
Diğer
0.07
63
0.86
91
1.88
81
0.62
18
0.31
33
0.92
123
0.30
70
0.30
20
0.34
22
0.12
14
0.03
1
0.46
54
0.41
111
0.73
141
Bölüm 5
Sf. 55 / 81
Tablo 5.27. İkamet Yerlerine Göre Ortalama ve Toplam Hayvan Stoku (Devamı)
Yerleşim Yeri
Küplüce
Morkaya
Pamukçular
Sebzeciler
Tekkale
Yeniköy
Toplam
Ortalama
Toplam
Ortalama
Toplam
Ortalama
Toplam
Ortalama
Toplam
Ortalama
Toplam
Ortalama
Toplam
Ortalama
Toplam
İnek
2.76
309
2.08
156
2.73
368
0.94
29
2.93
474
1.13
45
1.85
5,598
Koyun
1.38
155
0.16
12
1.14
154
0.06
2
0.02
3
1.12
45
0.72
2,189
Keçi
0.00
0
0.03
2
0.35
47
0.00
0
0.01
2
0.13
5
0.56
1,692
Hindi
0.00
0
0.00
0
0.00
0
0.00
0
0.00
0
0.00
0
0.00
7
Tavuk
0.25
28
0.68
51
1.19
160
0.19
6
0.03
5
0.95
38
1.34
4,049
Diğer
0.19
21
1.29
97
0.57
77
0.00
0
0.22
35
0.10
4
0.35
1,076
Tablo 5.28. İkamet Yerine Göre Toplam Hayvan Stoku
Yerleşim Yeri
Toplam Hayvan Sayısı
Çevreli
Çeltikdüzü
Yusufeli
İşhan
Kılıçkaya
Kınalıçam
Alanbaşı
Bostancı
Pamukçular
Darıca
Tekkale
Küplüce
Dereiçi
Çıralı
Morkaya
Arpacık
Irmakyanı
Yeniköy
Bahçeli
Sebzeciler
Toplam
Doküman Adı: YUSUFELİ BARAJI VE HES PROJESİ
YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI
1,989
1,437
1,414
1,351
1,343
1,007
971
930
806
667
519
513
367
362
318
197
141
137
105
37
14,611
Dok. Kodu:
Revizyon:
Tarih:
ENC - YSF - YYP - 02
B
Temmuz 2006
Bölüm 5
Sf. 56 / 81
5.9.8.5. Toprak Varlığı
Proje bölgesinin topografik karakteristikleri uyarınca ekilebilir toprak az ve değerlidir.
Bölgedeki insanlar bazı durumlarda arazi parçalarına verimli toprak taşıyarak ve
bazen de duvarlarla dengeleyerek kendi ekilebilir topraklarını kendileri yaratırlar.
Dere ve nehir kenarlarındaki tarım arazisinin büyük çoğunluğu insan yapımıdır.
Tablo 5.29 toprak çeşidine göre hektar cinsinden hane başına düşen toplam
ortalama arazi miktarını vermektedir. Tablonun incelenmesini kolaylaştırmak için
bölge ortalamasının üzerinde olan değerler vurgulanarak verilmiştir.
Projeden etkilenen insanların refahı için, en önemli toprak çeşidi herhalde sulu tarım
toprağıdır. Projeden etkilenen alanda, hane başına ortalama sulanmış toprak 0.62
ha/HH olarak bulunmuştur. Bu ortalamanın üzerinde hane başına ortalama sulu
toprağa sahip olan yerleşimler Alanbaşı, Arpacık, Bostancı, Çeltikdüzü, Çevreli,
Darıca ve Tekkale köyleridir. Yeniköy 0.32 ha/HH ile HH’a en az miktarda toprağa
sahip olandır. Sulu toprak açısından, Alanbaşı, Bostancı, Çeltikdüzü, Çıralı, Darıca,
İşhan, Pamukçular, Yeniköy, 0.24 ha/HH ile proje bölgesi ortalaması üzerinde
oranlara sahip yerleşim yerleridir.
Doküman Adı: YUSUFELİ BARAJI VE HES PROJESİ
YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI
Dok. Kodu:
Revizyon:
Tarih:
ENC - YSF - YYP - 02
B
Temmuz 2006
Bölüm 5
Sf. 57 / 81
Tablo 5.29. Yerleşim Birimlerine Göre Hane Başına Düşen Tarım Arazisi Miktarları
Sulu Arazi
Kuru Arazi
Yerleşimdeki Toplam Bağ (E)
(ha)
Bağ Beyanı Veren Hanelerin
Sayısı
Hane Başına Düşen Ortalama
Bağ (E/A) (ha)
Yerleşimdeki Toplam Koruluk
(F) (ha)
Koruluk Beyanı Veren
Hanelerin Sayısı
Hane Başına Düşen Ortalama
Koruluk (F/A) (ha)
Yerleşimdeki Toplam Meyvelik
(G) (ha)
Meyvelik Beyanı Veren
Hanelerin Sayısı
Hane Başına Düşen Ortalama
Meyvelik (G/A) (ha)
Yerleşimdeki Toplam Diğer
Araziler (H) (ha)
Diğer Arazi Beyanı Veren
Hanelerin Sayısı
Hane Başına Düşen Ortalama
Diğer Arazi Miktarı (H/A) (ha)
Yerleşimdeki Toplam Sulu
Arazi Miktarı (B) (ha)
Hane Başına Düşen Ortalama
Sulu Arazi (B/A) (ha)
Yerleşimdeki Toplam Kuru
Arazi(C) (ha)
Kuru Arazi Beyanı Veren
Hanelerin Sayısı
Hane Başına Düşen Ortalama
Kuru Arazi (C/A) (ha)
Yerleşimdeki Topla Mera (J)
(ha)
Hane Başına Düşen Ortalama
Mera (J/A) (ha)
Mera
Hane Başına Düşen Ortalama
Sebze Bahçesi (D/A) (ha)
TOPLAM
Sulu Arazi
Sebze Bahçesi Beyanı Veren
Hanelerin Sayısı
Diğer Araziler
Yerleşimdeki Toplam Sebze
Bahçesi (D) (ha)
Meyvelik
Hane Başına Düşen Ortalama
Sulu Arazi(Tahıl için) Per (B/A)
(ha)
Koruluk
Tahıl İçin Sulu Arazi beyanı
Veren Hanelerin Sayıları
Bağ
Yerleşimde Toplam Sulu Tarım
Arazisi (tahıl için) (B) (ha)
Sebze Bahçesi
Toplam Hane Halkı(A)
Sulu Arazi (tahıl)
Yusufeli İlçe
Merkezi
951
63.59
98
0.07
163.27
420
0.17
12.87
60
0.01
9.82
59
0.01
75.37
227
0.08
28.95
40
0.03
353.87
0.37
124.54
122
0.13
281.04
0.30
Alanbaşı
106
58.25
87
0.55
56.05
74
0.53
3.07
13
0.03
6.40
13
0.06
14.19
49
0.13
13.02
15
0.12
150.98
1.42
80.80
67
0.76
40.09
0.38
Arpacık
43
2.51
5
0.06
27.38
20
0.64
0.40
1
0.01
1.48
5
0.03
10.88
22
0.25
26.00
16
0.60
68.65
1.59
7.71
10
0.18
3.18
0.07
Bahçeli
29
0.72
6
0.02
6.30
20
0.22
2.95
8
0.10
1.35
6
0.05
2.05
10
0.07
0.55
2
0.02
13.92
0.48
3.95
7
0.14
20.30
0.70
Bostancı
107
4.21
9
0.04
77.71
84
0.73
2.42
18
0.02
25.17
15
0.24
13.81
43
0.13
0.15
15
0.00
123.47
1.16
88.21
30
0.82
78.77
0.74
Çeltikdüzü
134
28.21
68
0.21
38.98
80
0.29
7.48
25
0.06
5.57
13
0.04
22.08
52
0.16
10.10
17
0.08
112.42
0.84
61.87
35
0.46
71.16
0.53
Çevreli
234
92.86
124
0.40
49.82
122
0.21
6.73
27
0.03
15.07
30
0.06
43.89
78
0.19
8.52
10
0.04
216.89
0.93
30.01
52
0.13
68.07
0.29
Çıralı
67
1.40
5
0.02
20.14
43
0.30
1.50
12
0.02
1.40
7
0.02
9.35
24
0.14
7.72
6
0.12
41.51
0.62
33.40
20
0.50
67.85
1.01
Darıca
64
2.76
9
0.04
29.02
48
0.45
0.73
4
0.01
0.35
3
0.01
25.92
41
0.41
2.62
18
0.04
61.40
0.96
20.86
33
0.33
9.40
0.15
Dereiçi
121
12.51
28
0.10
23.77
65
0.20
13.58
34
0.11
3.08
11
0.03
13.35
41
0.11
6.66
5
0.06
72.95
0.61
14.02
33
0.12
19.64
0.16
Irmakyanı
36
2.55
6
0.07
7.07
21
0.20
0.26
4
0.01
0.31
4
0.01
2.84
14
0.08
0.77
25
0.02
13.80
0.39
4.46
6
0.12
1.48
0.04
İşhan
118
5.50
12
0.05
24.94
73
0.21
7.11
15
0.06
3.38
15
0.03
38.98
73
0.33
13.65
18
0.12
93.56
0.8
40.41
42
0.34
44.45
0.38
Kılıçkaya
272
64.75
160
0.24
43.54
151
0.16
5.72
23
0.02
4.07
22
0.01
29.42
90
0.11
8.79
47
0.03
156.29
0.57
58.09
79
0.21
137.21
0.50
Kınalıçam
194
11.03
53
0.06
32.57
97
0.17
6.08
35
0.03
5.08
28
0.03
38.1
90
0.20
19.97
7
0.10
112.83
0.59
34.87
46
0.18
26.14
0.13
Küplüce
112
3.46
13
0.03
18.04
77
0.16
4.08
20
0.04
4.20
13
0.04
13.1
31
0.12
6.58
10
0.06
49.46
0.45
3.75
7
0.03
64.87
0.58
Morkaya
75
4.40
15
0.06
10.62
45
0.14
1.35
12
0.02
3.22
12
0.04
11.33
40
0.15
2.25
21
0.03
33.17
0.44
14.80
18
0.20
8.74
0.12
Pamukçular
135
8.33
17
0.06
24.21
97
0.18
7.12
25
0.05
4.62
15
0.03
20.05
65
0.15
11.30
21
0.08
75.63
0.55
49.25
84
0.36
76.05
0.56
Sebzeciler
31
0.13
1
0.00
9.36
19
0.30
0.16
3
0.01
2.05
2
0.07
2.37
12
0.08
0
0
0.00
14.07
0.46
5.45
3
0.18
3.91
0.13
Tekkale
162
36.67
107
0.23
26.84
102
0.17
9.21
44
0.06
4.31
32
0.03
24.2
76
0.15
7.55
5
0.05
108.78
0.69
25.85
51
0.16
47.73
0.29
Yeniköy
40
0.31
5
0.01
4.61
26
0.12
0.60
2
0.02
1.76
3
0.04
4.26
15
0.11
0.70
3
0.02
12.24
0.32
10.30
5
0.26
31.41
0.79
828
0.13
0.23
93.42
385
0.03
102.69
308
0.03
415.54
1094
0.14
175.85
301
0.62
712.60
750
0.24
Yerleşim
Birimleri
Toplam
Doküman Adı:
3,031 404.15
YUSUFELİ BARAJI VE HES PROJESİ
YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI
694.24 1,694
0.06 1,885.89
Dok. Kodu:
Revizyon:
Tarih:
1,101.49 0.36
ENC - YSF - YYP - 02
B
Temmuz 2006
Bölüm 5
Sf. 58 / 81
Projeden etkilenen alanda ortalama hane başı ev arsası büyüklüğü 0.06 ha
(600 m2)’dır. HH’ye ait ev arsası büyüklüğü ortalamasından büyük olan yerleşim
yerleri Alanbaşı, Arpacık, Bostancı, Çeltikdüzü, İşhan ve Pamukçular’dır (bkz. Tablo
5.30).
Tablo 5.30. Yerleşim Yerlerine Göre HH Başına Düşen Ev Arsası Büyüklüğü
Yerleşim Yeri
Yusufeli İlçe
Merkezi
Alanbaşı
Toplam Hane Halkı (A)
Toplam Ev Arsası
(B) (ha)
Hane Başına Düşen Ortalama
Ev arsası Büyüklüğü (B/A)
(ha)
951
50.01
0.05
106
10.40
0.10
Arpacık
43
5.15
0.12
Bahçeli
29
0.25
0.01
Bostancı
107
8.40
0.08
Çeltikdüzü
134
13.97
0.10
Çevreli
234
14.43
0.06
Çıralı
67
2.32
0.03
Darıca
64
2.74
0.04
Dereiçi
121
4.93
0.04
36
0.65
0.02
İşhan
118
10.03
0.09
Kılıçkaya
272
14.81
0.05
Kınalıçam
194
9.03
0.05
Küplüce
112
2.28
0.02
Morkaya
75
6.58
0.09
135
10.51
0.08
31
0.71
0.02
Tekkale
162
2.46
0.02
Yeniköy
40
1.74
0.04
3.031
171.40
0.06
Irmakyanı
Pamukçular
Sebzeciler
Toplam
5.10. Ormanların Değerlendirilmesi
Türkiye’deki bir çok köy için orman refahın bir aracıdır. Bir çok köy ısınmak için odun
edinir. Diğerleri ormanlarda sürekli veya geçici olarak çalışır. Ormanların
değerlendirilmesi temel olarak yakınlığına bağlıdır. Tablo 5.31’in ilk sütunu köylerinin
ormana yakın olduğunu belirten hanelerin yüzdesini vermektedir. Yüksek yüzdeler
koyu renkle vurgulanırken düşük yüzdeler hafifçe gölgelendirilmiştir. Arpacık, Dereiçi,
Bahçeli ve Küplüce’de hanelerin %80 ila 90’ı köylerinin ormana yakın olduğunu
belirtmiştir. Öte yandan, Yusufeli, İşhan, Darıca ve Pamukçular’da hane reislerinin
%40’ından az kısmı ormana yakın olduklarını bildirmişlerdir. Panoramik açısından
yerleşim yerlerinin ormanlara uzaklığı Tablo 5.31’de görülebilir.
Doküman Adı: YUSUFELİ BARAJI VE HES PROJESİ
YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI
Dok. Kodu:
Revizyon:
Tarih:
ENC - YSF - YYP - 02
B
Temmuz 2006
Bölüm 5
Sf. 59 / 81
Tablo 5.31. Panoramik Açıdan Yerleşim Yerlerinin Ormanlara Uzaklıkları
Yerleşim Yeri
Alanbaşı
Kılıçkaya
Çevreli
Çeltikdüzü
Tekkale
Yusufeli
Bahçeli
Dereiçi
Küplüce-Yüksekoba
Çıralı
Irmakyanı
Sebzeciler
Yeniköy
Kınalıçam
Arpacık
İşhan
Darıca
Morkaya
Uzaklık (Metre)
1,000
0
1,000
500
200
1,000
0
600
300
200
800
1,000
1,000
600
400
2,000
3,400
600
Dereci, Tekkale, Bahçeli ve Çeltikdüzü köylerinde hane reislerinin %80’den fazlası
ormandan odun topladıklarını bildirmiştir. Bu Sebzeciler, Yusufeli ve Darıca’da
%40’dan azdır.
Ormanların etrafında yaşayan insanlara bir diğer önemli yararı da bu orman
köylülerinin devletten aldıkları ödenektir. Konut birimlerine göre odun ödeneği alan
hane sayısı değişmektedir, Arpacık, Çıralı, Tekkale, Pamukçular, Irmakyanı ve
Bahçeli’de %69’dan fazlayken Darıca, Kılıçkaya, İşhan ve Yusufeli’nde %10’dan
azdır.
Ormanlarda çalışma beklenildiği kadar yüksek değildir. Bahçeli, Bostancı,
Pamukçular, Yeniköy ve Küplüce olmak üzere sadece beş köyde hane reislerinin
%5’ten fazla olmayan bir kısmı ormanda çalıştıklarını bildirmişleridir. Tablo 5.32’de
ormanla ilgili sorulara verilen olumlu yanıtların yaygınlığını vermektedir.
Doküman Adı: YUSUFELİ BARAJI VE HES PROJESİ
YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI
Dok. Kodu:
Revizyon:
Tarih:
ENC - YSF - YYP - 02
B
Temmuz 2006
Bölüm 5
Sf. 60 / 81
Tablo 5.32. Ormanla İlgili Sorulara Verilen Olumlu Yanıtların Yaygınlığı (HH’nın %)
Yerleşim Yeri
Bahçeli
Bostancı
Pamukçular
Yeniköy
Küplüce
Çevreli
İşhan
Arpacık
Yusufeli
Alanbaşı
Dereiçi
Tekkale
Kınalıçam
Çıralı
Irmakyanı
Morkaya
Çeltikdüzü
Sebzeciler
Kılıçkaya
Darıca
Sayı/Cevap
Sayısı
Yakınlık
89.7
60.7
35.6
67.5
83.1
74.4
26.3
97.7
11.2
63.2
92.6
61.7
40.4
73.1
58.3
73.0
69.4
40.0
59.8
32.3
1,381
45.7
Toplama
Odun
Diğer
86.2
17.2
60.4
2.8
69.6
19.3
77.5
10.0
47.3
5.5
73.1
7.7
48.3
7.6
79.1
20.9
15.4
4.2
79.2
5.7
93.4
14.9
92.0
11.7
58.0
3.6
77.6
6.0
75.0
25.0
62.2
1.4
81.2
9.7
12.9
3.2
40.1
5.1
35.4
0.0
1,502
212
49.7
40.0
Odun Ödeneği
69.0
45.3
69.6
42.5
44.6
56.7
6.8
90.5
8.1
51.0
59.5
73.5
42.0
79.1
69.4
63.0
58.2
22.6
4.1
3.1
1,030
34.2
Ormanda
Çalışma
17.2
13.1
5.3
5.0
4.6
2.6
2.5
2.3
1.0
0.9
0.8
0.6
0.5
0.0
0.0
0.0
0.0
0.0
0.0
0.0
56
1.9
Öyle görülüyor ki ormanların en önemli yararı orman köylülerinin devletten aldıkları
odun ödeneğidir. Devlet orman köylerinde yaşayan insanları ormanda çalışması için
işe almakta ve hizmetlerinin bedeli olarak onlara odun sağlamaktadır.
5.11. Evlerin Özellikleri
5.11.1. Odaların Büyüklüğü ve Sayıları
Yeniden yerleşim sürecinde PEİ’lerin evlerinin özelliklerini bilmek çok önemli
olacaktır. Evler sadece barınak sağladıkları için değil ayrıca kültürün yeşerdiği ve
nesiller boyu aktarıldığı bir ortam sağladığı ve bununla beraber kültürlerinin önemli bir
parçasını oluşturduğu için evler herkes için önemlidir.
Tablo 5.33 köylerdeki evlerin ortalama büyüklüğünü vermektedir. Ortalamalar ve
standart sapmalarında belirttiği gibi konut evlerinin büyükleri arasında devasa farklar
vardır. En geniş evlere sahip olan Çeltikdüzü ve Tekkale’yi (yaklaşık 120 metrekare)
Kınalıçam (108 metrekare), Irmakyanı (107 metrekare), Darıca (102 metrekare),
Sebzeciler (101 metrekare) ve Dereiçi (100 metrekare) izlemektedir. Diğer bütün
köyler ise ortalamada 100 metrekarenin altında ev büyüklüğü ortalamalarına sahiptir .
Proje alanı için ortalama ev büyüklüğü yaklaşık 104 metrekaredir.
Doküman Adı: YUSUFELİ BARAJI VE HES PROJESİ
YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI
Dok. Kodu:
Revizyon:
Tarih:
ENC - YSF - YYP - 02
B
Temmuz 2006
Bölüm 5
Sf. 61 / 81
Tablo 5.33. Köylere Göre Ortalama Ev Büyüklükleri
Yerleşim Yeri
Yusufeli
Alanbaşı
Arpacık
Bahçeli
Bostancı
Çeltikdüzü
Çevreli
Çıralı
Darıca
Dereiçi
Irmakyanı
İşhan
Kılıçkaya
Kınalıçam
Küplüce
Morkaya
Pamukçular
Sebzeciler
Tekkale
Yeniköy
Toplam
Ortalama
Std. Sapma
Ortalama
Std. Sapma
Ortalama
Std. Sapma
Ortalama
Std. Sapma
Ortalama
Std. Sapma
Ortalama
Std. Sapma
Ortalama
Std. Sapma
Ortalama
Std. Sapma
Ortalama
Std. Sapma
Ortalama
Std. Sapma
Ortalama
Std. Sapma
Ortalama
Std. Sapma
Ortalama
Std. Sapma
Ortalama
Std. Sapma
Ortalama
Std. Sapma
Ortalama
Std. Sapma
Ortalama
Std. Sapma
Ortalama
Std. Sapma
Ortalama
Std. Sapma
Ortalama
Std. Sapma
Ortalama
Std. Sapma
Doküman Adı: YUSUFELİ BARAJI VE HES PROJESİ
YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI
Ev Büyüklüğü Ortalaması
(m2)
110.87
112.94
94.45
97.99
82.30
45.07
118.11
69.62
110.30
73.41
121.03
92.55
97.33
55.64
83.10
42.64
102.44
55.67
100.20
64.70
107.15
54.06
78.65
40.68
93.22
41.46
108.71
110.06
87.86
46.52
91.64
70.26
113.36
127.91
101.62
53.10
120.86
72.46
76.24
36.65
103.73
88.72
Dok. Kodu:
Revizyon:
Tarih:
Oda Sayısının
Ortalaması
3.42
1.17
3.49
1.35
3.28
0.91
4.24
1.27
3.65
1.94
4.13
1.65
3.71
1.39
3.10
1.30
3.64
1.48
3.64
1.84
3.44
1.05
3.25
1.40
3.49
1.19
3.68
1.43
1.66
1.15
3.58
1.38
3.73
1.36
3.74
1.18
3.40
1.42
3.18
1.17
3.70
9.13
ENC - YSF - YYP - 02
B
Temmuz 2006
Bölüm 5
Sf. 62 / 81
Projeden etkilenen alanda evlerin %22’sinin bahçeleri yoktur. Bahçeleri olan evler
için bahçelerin ortalama büyüklüğü 30 metrekaredir.
Evdeki olanaklar açısından (Tablo 5.34) Yusufeli’ndeki evlerin büyük çoğunluğunun
(%95.1) düzgün bir mutfağı varken köylerdeki evlerin %78.1’inin mutfağı vardır.
Benzer olarak köylere (%65.5) oranda Yusufeli’ndeki evlerin (%93.3) yüksek bir
yüzdesinin banyosu vardır. Ancak tuvaletler açısından Yusufeli ve köyler arasında
hatırı sayılır bir fark vardır. Yusufeli bölgesindeki evlerin %87.7’sinin evin içinde
tuvaleti varken köy evlerinin %67.2’sinin evin dışında tuvaleti vardır. Yüzdeleri az
olsa da (%15.1) İlçe merkezindeki evlerin bir kısmının da dışarıda tuvaleti vardır.
Beklenildiği üzere, depolama alanları köylerde Yusufeli’nden daha fazladır ki bu
özellikle tarım için gerek duyulan ahırlar ve samanlıklar içinde geçerlidir.
Tablo 5.34. Yerleşim Yerlerine Göre Ev Olanaklarının Dağılımı (%)
Evlerdeki Olanaklar
Mutfak
Banyo
Evin içinde tuvalet
Evin dışında Tuvalet
Depo
Ahır+ samanlık
Ahır
Sadece samanlık
Yusufeli
95.1
93.9
87.7
15.1
33.7
23.7
7.9
6.9
Köyler
78.1
65.5
39.9
67.2
56.2
58.6
29.4
26.7
5.11.2. Ev Eşyaları
Proje bölgesindeki her ikamet yerinin zenginliği hakkında bilgi sağlasa da Tablo
5.35’in, 5.36 ve 5.37’nin izlenmesi oldukça zordur. Yerleşim yerleri arasında ev
eşyalarının anlamlı bir özetini çıkarmanın en iyi yollarından biri bu eşyalardan bir
dizin yaratmaktır. Verinin yorumlanmasını kolaylaştırmak için sosyo-ekonomik durum
(SED), ulaşım ve tarım dizinleri olmak üzere üç farklı dizin yaratılmıştır.
Sosyo-ekonomik durum dizininde, şu eşyalar içerilmektedir: radyo, telefon, cep
telefonu, kaset çalar, dikiş makinesi, çamaşır makinesi, fırın, buzdolabı, televizyon,
video, bilgisayar, elektrikli süpürge, uydu anteni, şofben, termosifon, güneş enerjisi
sistemi, soba ve internet bağlantısı. Bu eşyalar hanelerin sosyo-ekonomik durumunu
belirttiğinden bu dizin Sosyo-Ekonomik Durum Dizini olarak adlandırılmıştır. Ulaşım
Dizini bisiklet, motosiklet, otomobil, kamyonet, kamyon ve minibüsü içerirken Tarım
Dizini süt sağma makinesi, traktör – römork, ağır saban, pülverizatör, ekici, matkap,
tırmık, halı makinesi ve arı kovanı içermektedir. Sosyo-Ekonomik Durum Dizini Tablo
5.38’de bulunabilir.
Doküman Adı: YUSUFELİ BARAJI VE HES PROJESİ
YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI
Dok. Kodu:
Revizyon:
Tarih:
ENC - YSF - YYP - 02
B
Temmuz 2006
Bölüm 5
Sf. 63 / 81
Doküman Adı: YUSUFELİ BARAJI VE HES PROJESİ
YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI
22.5
5.7
14.0
6.9
17.8
7.5
6.4
4.5
10.8
11.6
19.4
11.0
14.7
15.5
9.8
8.1
0.7
12.9
16.0
7.5
14.4
32.3
12.4
11.6
27.6
18.7
10.4
20.1
13.4
7.7
3.3
27.8
7.6
14.7
12.0
16.1
12.2
3.7
12.9
19.1
17.5
19.4
Dok.Kodu:
Revizyon:
Tarih:
ENC - YSF - YYP - 02
B
Temmuz 2006
3.7
1.0
0.0
3.4
1.9
3.0
3.8
9.0
3.1
0.0
5.6
0.0
3.3
2.6
3.5
0.0
0.7
3.2
4.3
7.5
3.0
Otomobil
96.4
91.5
83.7
100.0
90.7
81.3
89.7
89.6
81.5
95.0
80.6
90.7
95.2
85.0
94.7
82.4
87.4
96.8
90.1
92.5
91.7
Motosiklet
96.7
98.1
93.0
100.0
84.1
97.0
93.6
86.6
92.3
90.9
91.7
94.1
93.8
94.8
89.1
93.2
93.3
96.8
96.9
90.0
94.4
Bisiklet
80.8
67.0
51.2
79.3
45.8
50.0
53.8
35.8
63.1
59.5
58.3
50.8
73.2
53.9
51.8
51.4
48.1
80.6
61.7
57.5
64.5
Video
23.7
1.9
2.3
0.0
3.7
6.0
6.4
0.0
1.5
6.6
8.3
4.2
12.1
3.1
5.4
9.5
2.2
9.7
2.5
0.0
11.0
TV
88.9
80.2
58.1
58.6
56.1
69.4
71.8
35.8
44.6
90.9
72.2
61.9
82.0
49.2
80.4
44.6
80.7
83.9
56.2
65.0
74.2
Buzdolabı
61.7
52.8
32.6
65.5
46.7
68.7
61.5
47.8
55.4
53.7
58.3
49.2
62.1
35.8
56.2
41.9
63.7
51.6
59.9
37.5
56.7
Fırın
Bulaşık
makinesi
67.2
54.7
58.1
65.5
53.3
44.4
55.1
43.3
43.1
47.9
61.1
47.5
58.1
54.2
54.4
43.2
49.6
48.4
65.4
55.0
57.6
Çamaşır
Makinesi
78.6
42.5
41.9
41.4
57.0
37.3
55.1
38.8
30.8
65.3
50.0
40.7
60.3
42.5
58.1
36.5
29.9
51.6
56.8
45.0
58.0
Dikiş
Makinesi
86.9
93.4
81.4
100.0
88.8
79.9
86.3
77.6
92.3
91.7
83.3
94.1
89.3
83.9
94.7
87.8
91.1
90.3
85.8
85.0
87.7
Kaset Çalar
62.5
54.7
60.5
82.8
51.4
69.4
64.1
56.7
49.2
45.4
72.2
56.8
64.3
59.1
60.7
52.7
48.1
71.0
64.2
45.0
60.2
Cep. Tel.
Yusufeli
Alanbaşı
Arpacık
Bahçeli
Bostancı
Çeltikdüzü
Çevreli
Çıralı
Darıca
Dereiçi
Irmakyanı
İşhan
Kılıçkaya
Kınalıçam
Küplüce
Morkaya
Pamukçular
Sebzeciler
Tekkale
Yeniköy
Ortalama
Tel.
Yerleşim
Birimi
Radyo
Tablo 5.35. Yerleşim Bazında Hanelerin Sahip Olduğu Eşyalar ve Tarım Ekipmanları (Sahip Olan Hanelerin Yüzdeleri)
26.1
4.8
4.7
10.3
5.6
6.0
9.4
6.0
7.7
11.6
0.0
1.7
10.3
11.4
20.6
0.0
3.7
6.5
8.6
5.0
13.4
Bölüm 5
Sf. 64 / 81
5.3
3.8
9.3
10.3
4.7
28.4
20.9
4.5
4.6
6.6
11.1
13.6
14.3
5.7
6.2
8.1
6.7
25.8
23.5
5.0
10.2
74.3
37.1
25.6
34.5
10.3
32.8
45.3
9.0
10.8
52.9
50.0
28.8
59.9
19.7
40.2
24.3
35.6
64.5
33.3
20.0
47.8
21.5
10.5
20.9
13.8
7.5
6.7
12.4
9.0
10.8
14.0
8.3
8.5
15.1
8.8
5.4
8.1
3.7
29.0
12.3
7.5
14.0
Doküman Adı: YUSUFELİ BARAJI VE HES PROJESİ
YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI
3.8
1.0
0.0
3.4
0.0
0.7
3.4
0.0
1.5
0.8
0.0
0.0
1.5
0.0
1.8
0.0
1.5
0.0
0.0
2.5
1.9
Dok.Kodu
Revizyon:
Tarih:
0.6
3.8
0.0
3.4
5.6
2.2
3.0
4.5
1.5
7.4
8.3
0.8
1.1
0.5
0.0
2.7
0.7
0.0
2.5
0.0
1.8
1.1
3.8
0.0
0.0
0.0
1.5
3.0
1.5
1.5
1.7
0.0
1.7
1.8
1.6
0.9
1.4
3.0
0.0
0.0
0.0
1.4
ENC - YSF - YYP - 02
B
Temmuz 2006
0.2
0.0
2.3
0.0
0.0
0.0
0.9
0.0
0.0
0.8
0.0
0.0
0.0
0.0
0.0
1.4
0.0
0.0
0.0
0.0
0.2
Saban
Su
Kaynatıcısı
87.7
82.9
76.7
100.0
88.8
65.7
71.8
79.1
66.2
88.4
80.6
77.1
80.1
76.2
84.8
67.6
77.8
87.1
85.2
77.5
81.5
Isıtıcı
Şofben
84.6
60.0
51.2
44.8
39.3
57.5
61.1
32.8
47.7
61.2
66.7
44.9
73.5
46.6
60.7
40.5
41.5
83.9
53.7
52.5
64.2
Römork
Yayık
15.3
1.0
0.0
0.0
0.9
3.0
3.8
3.0
4.6
4.1
2.8
1.7
5.5
5.2
7.1
1.4
0.7
12.9
3.7
2.5
7.2
Süt Sağma
Makinesi
Uydu
Anteni
4.3
3.8
9.3
3.4
4.7
3.7
2.1
1.5
4.6
3.3
5.6
2.5
3.3
3.6
2.7
5.4
3.0
12.9
2.5
7.5
3.8
Güneş
Enerjisi
Sistemi
Elektrikli
Süpürge
2.1
2.9
2.3
3.4
0.9
4.5
2.6
3.0
4.6
4.1
2.8
0.8
2.2
1.6
0.9
1.4
2.2
0.0
2.5
2.5
2.3
Bilgisayar
6.8
1.9
9.3
6.9
2.8
3.0
4.7
1.5
7.7
2.5
0.0
5.9
2.9
6.2
3.5
2.7
1.5
6.5
10.5
0.0
5.1
Minibüs
Yusufeli
Alanbaşı
Arpacık
Bahçeli
Bostancı
Çeltikdüzü
Çevreli
Çıralı
Darıca
Dereiçi
Irmakyanı
Işhan
Kılıçkaya
Kınalıçam
Küplüce
Morkaya
Pamukçular
Sebzeciler
Tekkale
Yeniköy
Ortalama
Kamyon
Yerleşim
Birimi
Kamyonet
Tablo 5.36. Yerleşim Bazında Hanelerin Sahip Olduğu Eşyalar ve Tarım Ekipmanları (Sahip Olan Hanelerin Yüzdeleri)
0.3
3.8
0.0
0.0
0.0
1.5
2.1
1.5
1.5
0.8
0.0
1.7
0.7
0.5
0.9
1.4
0.7
0.0
0.0
0.0
0.8
Bölüm 5
Sf. 65 / 81
Tablo 5.37. Yerleşim Yerlerine Göre Ev Eşyaları ve Tarım Araçları (Eşyaya sahip
olan HH’nın yüzdesi)
Yerleşim
Yeri
Pülverizatör
Biçer
Döver
Mibzer
Pulluk
Büyük El
Arı
Dokuma
Dokuması Kovan İnternet
Makinesi
Halı
ı
Yusufeli
1.0
0.3
14.8
0.5
1.4
2.6
16.9
6.4
Alanbaşı
1.9
0.0
11.4
2.9
1.0
1.9
32.4
1.0
Arpacık
4.7
0.0
14.0
0.0
2.3
0.0
14.0
7.0
Bahçeli
3.4
0.0
17.2
0.0
0.0
0.0
34.5
0.0
Bostancı
1.9
0.0
12.1
0.9
0.9
2.8
26.2
0.0
Çeltikdüzü
1.5
0.0
14.2
2.2
0.7
0.0
31.3
1.5
Çevreli
2.6
0.9
20.6
1.7
0.4
2.1
18.4
1.3
Çıralı
0.0
0.0
14.9
1.5
0.0
1.5
22.4
3.0
Darıca
1.5
0.0
7.7
1.5
0.0
0.0
23.1
0.0
Dereiçi
2.5
0.8
14.9
0.8
0.0
0.8
16.5
3.3
Irmakyanı
0.0
0.0
13.9
0.0
2.8
2.8
25.0
0.0
İşhan
8.5
0.8
15.3
1.7
6.8
2.5
22.0
0.0
Kılıçkaya
1.1
0.0
11.8
1.1
0.7
0.7
12.1
4.0
Kınalıçam
3.1
1.0
10.4
0.5
1.6
2.6
30.1
2.1
Küplüce
4.5
0.0
14.3
1.8
0.0
0.9
22.3
2.7
Morkaya
0.0
0.0
9.5
0.0
0.0
1.4
31.1
0.0
Pamukçular
1.5
0.0
8.9
2.2
0.0
0.0
9.6
0.7
Sebzeciler
3.2
0.0
19.4
0.0
0.0
3.2
12.9
9.7
Tekkale
0.6
0.0
20.4
0.0
0.6
0.6
15.4
3.1
Yeniköy
0.0
0.0
7.5
0.0
0.0
0.0
10.0
0.0
Toplam
1.9
0.3
14.2
1.0
1.1
1.7
19.6
3.4
Dizinler eşyalar ölçülerek (toplamda yaygınlığı 100’dür) ve dizinde içerilen bütün
sayılar toplanarak yaratılmıştır. Bu yüzden en yaygın eşyalar küçük değerlerle
ölçülürken az rastlanan eşyalar büyük değerlerle ölçülmüştür. Sonra elde edilen
değerler z-sayı formülü kullanılarak standart sayılara çevrilmiştir.
Basit bir
çevirmeyle, bütün değerler ortalamanın 0 ve standart sapmanın 1 olduğu normal
standart çan eğrisine yerleştirilmişlerdir. Yorumlama değerin işaretine ve
büyüklüğüne bakılarak yapılmıştır.
İşaret (+) ortalamanın üzerindeki değerleri belirtirken, (-) ortalamanın altındaki
değerleri belirtmektedir. Büyük değerler ortalamadan çok büyük farkı belirtirken
küçük değerler ortalamaya yaklaşıklılığı belirtmektedir. Yerleşim yerlerine göre
standardize edilmiş SED sayılarının, ulaşım ve tarım sayılarının ortalaması Tablo
5.38’de verilmiştir. Şekil 5.5, Şekil 5.6 ve Şekil 5.7 görsel inceleme için veri içeriğini
çubuk grafik olarak gösterir. Hanelerin sosyo-ekonomik durumunu veren eşyalarla
ilgili olarak Yusufeli en yüksek değere sahiptir. Bunun sebebi Yusufeli’nin araştırma
bölgesindeki tek kentsel yerleşim olmasıdır. Ev eşyası sahibi olmak bakımından ikinci
Doküman Adı: YUSUFELİ BARAJI VE HES PROJESİ
YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI
Dok. Kodu:
Revizyon:
Tarih:
ENC - YSF - YYP - 02
B
Temmuz 2006
Bölüm 5
Sf. 66 / 81
gelen Sebzeciler köyünü Kılıçkaya ve Irmakyanı izlemektedir. Bütün yerleşim yerleri
arasında en düşük SED değerine sahip olan Çıralı köyüdür. Ulaşım eşyaları
açısından Yusufeli’yi Bahçeli, Tekkale, Sebzeciler ve Irmakyanı Köyleri izlemektedir.
Yusufeli ulaşım dizininde en iyi sıralamaya sahiptir ve Bahçeli ile Tekkale köyleri onu
takip eder. Genel ortalamanın üzerinde yüksek dizin değerine sahip olan bu üç
yerleşim yeridir. Tarımsal eşyalar için Alanbaşı’nın liderlik pozisyonu İşhan, Bahçeli,
Çeltikdüzü ve Çevreli köyleri tarafından izlenmektedir.
Genel olarak kentsel
özellikleri olan Yusufeli bölgesi dışında diğer yerleşim yerleri arasındaki farkların çok
az olduğuna dikkat edilmelidir, ve bu kentsel özellikler zaten aradaki farkları
yaratmaktadır (Genişletilmiş Sosyo-ekonomik, Ulaşım ve Tarım Dizini için Ek A.3’e
bakınız).
Tablo 5.38. Yerleşim yerlerine Göre Ortalama Dizin Sayıları
Yerleşim Yeri
Sosyo-Ekonomik Dizin
Ulaşım Dizini
Tarım Dizini
Yusufeli
39.22
11.74
4.64
Sebzeciler
34.40
6.81
4.44
Kılıçkaya
31.99
5.81
3.89
Irmakyanı
28.64
6.48
6.33
Dereiçi
28.06
4.06
5.11
Tekkale
27.45
7.61
4.97
Bahçeli
27.29
8.64
7.26
Çevreli
27.18
6.71
6.60
Küplüce
26.92
6.36
5.65
Alanbaşı
25.53
4.21
7.77
Çeltikdüzü
23.88
4.93
6.88
Arpacık
23.75
6.05
4.43
İşhan
22.69
2.99
7.74
Kınalıçam
22.48
5.95
6.08
Bostancı
22.32
5.39
5.99
Pamukçular
21.73
2.41
3.45
Yeniköy
21.71
6.40
2.13
Darıca
21.31
5.89
4.90
Morkaya
20.47
3.37
5.66
Çıralı
18.46
5.51
5.84
Toplam
29.82
7.41
5.28
Çubuk grafiğin yardımıyla Yusufeli en yüksek SED’a sahipken, Sebzeciler ve
Kılıçkaya’nın onu izlediği, Çıralı, Morkaya, Darıca, Yeniköy ve Pamukçular’ın en
düşük SED sayısına sahip olduğu söylenebilir.
Doküman Adı: YUSUFELİ BARAJI VE HES PROJESİ
YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI
Dok. Kodu:
Revizyon:
Tarih:
ENC - YSF - YYP - 02
B
Temmuz 2006
Bölüm 5
Sf. 67 / 81
Ortalama sosyo-ekonomik ölçek
40.00
30.00
20.00
10.00
LE
KK
A
TE
YA
R
KA
M
O
KI
N
AL
I
C
AM
YA
N
I
IR
M
AK
D
AR
IC
A
AN
C
I
BO
ST
AR
PA
C
IK
0.00
Yerleşim Yeri
Şekil 5.5. Yerleşim Yerlerine Göre Sosyo-Ekonomik Durum Dizini Çubuk Grafiği
Ortalama ulaşım ölçeği
12
10
8
6
4
2
TE
KK
AL
E
YA
O
R
M
N
AL
IC
KI
KA
AM
I
N
YA
IR
M
AK
AR
IC
A
D
I
ST
AN
C
BO
AR
PA
C
IK
0
Yerleşim Yeri
Şekil 5.6. Yerleşim Yerlerine Göre Ulaşım Dizini Çubuk Grafiği
Doküman Adı: YUSUFELİ BARAJI VE HES PROJESİ
YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI
Dok. Kodu:
Revizyon:
Tarih:
ENC - YSF - YYP - 02
B
Temmuz 2006
Bölüm 5
Sf. 68 / 81
Ulaşım araçları sahibi olma açısından Yusufeli yine en yüksek dizin değerine sahiptir
ve Bahçeli ile Tekkale onu takip etmektedir. En düşük ulaşım dizini sayısına sahip
olan yerleşim yerleri Pamukçular, İşhan ve Morkaya’dır.
Ortalama tarımsal ölçek
9
8
7
6
5
4
3
2
1
TE
KK
AL
E
M
KI
N
AL
O
R
KA
YA
IC
AM
IR
M
AK
YA
N
I
D
AR
IC
A
ST
AN
C
I
BO
AR
PA
C
IK
0
Yerleşim Yeri
Şekil 5.7. Yerleşim Yerlerine Göre Tarım Dizininin Çubuk Grafiği
Alanbaşı, İşhan ve Bahçeli daha çok sayıda tarım aracına sahip olan köylerken
bunlarla karşılaştırıldığında Yeniköy, Pamukçular ve Kılıçkaya çok daha azına sahip
köylerdir.
İlçe merkezi ve köyler arasındaki genel farklar Tablo 5.39’da görülebilir. Beklenildiği
gibi, ilçe merkezi köylerin toplamından daha yüksek sosyo-ekonomik duruma ve
daha iyi ulaşım araçlarına sahiptir. Ancak, köylerin tarımsal doğası göz önünde
bulundurulduğunda köyler için tarım dizini sayısı daha yüksektir.
Tablo 5.39. Yerleşim Yerlerine Göre Ortalama Dizin Sayıları
Yerleşim
Yeri
Yusufeli
Köyler
Toplam
Ortalama
Std. Sapma
Sayı
Ortalama
Std. Sapma
Sayı
Ortalama
Std. Sapma
Sayı
Sosyo-Ekonomik
Dizin
39.22
17.34
935
25.54
14.57
2047
29.82
16.75
2,982
Doküman Adı: YUSUFELİ BARAJI VE HES PROJESİ
YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI
Ulaşım Dizini
Tarımsal Dizin
11.74
14.08
945
5.44
10.38
2075
7.41
12.02
3,020
Dok. Kodu:
Revizyon:
Tarih:
ENC - YSF - YYP - 02
B
Temmuz 2006
4.64
9.13
945
5.57
9.89
2064
5.28
9.67
3,009
Bölüm 5
Sf. 69 / 81
5.11.3. Ev Hizmetleri
5.11.3.1. Su
Evin içinde suya sahip olmak sağlık nedeni ile çok önemli olduğu gibi ayrıca köylerin
gelişmişlik seviyelerinin de göstergesidir. Yusufeli’ndeki hanelerin %95.2’si ve
köylerdeki hanelerin %65.8’i banyolarına, mutfaklarına ve tuvaletlerine ulaşan komple
bir su sistemine sahiptir. Bölge merkezinin %2.9’u ve köylerin %10.8’i dağıtım
sisteminden yoksun olup yinede evlerinin içinde suya sahiptir. Ancak, köylerdeki
evlerin %12.1’in suyu evlerinin dışındadır. Tablo 5.40 yerleşim yerlerine göre ev
içindeki su kaynağı karşılaştırmalarını vermektedir.
Tablo 5.40. İkamet Yerlerine Göre Ev İçindeki Su Kaynağı Karşılaştırması
Kaynak
Birim
Yusufeli
Köyler
Toplam
Komple Su Sistemi (banyo, mutfak,
tuvalet)
Cevap Sayısı
Toplam %
898
95.2
1,367
65.8
2,265
75.0
Su Pompası
Cevap Sayısı
Toplam %
0
0.0
4
0.2
4
0.1
Kuyu
Cevap Sayısı
Toplam %
1
0.1
6
0.3
7
0.2
Köy Çeşmesi
Cevap Sayısı
Toplam %
1
0.1
146
7.0
147
4.9
Su Deposu
Cevap Sayısı
Toplam %
2
0.2
19
0.9
21
0.7
Ev içinde su
Cevap Sayısı
Toplam %
27
2.9
225
10.8
252
8.3
Ev dışında su
Cevap Sayısı
Toplam %
13
1.4
252
12.1
265
8.8
Diğer
Cevap Sayısı
Toplam %
1
0.1
57
2.7
58
1.9
Cevap Sayısı
Toplam Oran
Cevap Sayısı
Toplam %
943
100.0
2,076
100.0
3,019
100.0
Sulama suyu içinse durum çok kötüdür çünkü Yusufeli’inde tarımsal faaliyetlerle
meşgul hanelerin %12.5’i ve köylerin %2.9’u sulama suyu eksikliğini rapor etmiştir.
Sulama suyunun en yaygın kaynağı nehirlerdeki kanallar olarak gözükmektedir.
Devlet Su İşleri’nin kanallarını kullanan haneler %2’den azdır. Ancak “diğer” yanıt
kategorisini seçen oldukça yüksek bir sayıda hane (beşte birinden fazla) vardır. Tablo
5.41 yerleşim yerlerine göre ev içindeki su kaynağı karşılaştırmalarını vermektedir.
Doküman Adı: YUSUFELİ BARAJI VE HES PROJESİ
YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI
Dok. Kodu:
Revizyon:
Tarih:
ENC - YSF - YYP - 02
B
Temmuz 2006
Bölüm 5
Sf. 70 / 81
Tablo 5.41. Yerleşim Yerlerine Göre Sulama Suyu Kaynağı Karşılaştırması
Kaynak
Su Yok
Kuyu
Nehir
Nehirden kanal ile
DSİ’nin sulama kanalı
Diğer
Hane Sayısı
Toplam Oran
Birim
Yusufeli
Köyler
Toplam
81
12.5
9
1.4
29
4.5
392
60.3
7
1.1
132
20.3
650
100.0
58
2.9
13
0.7
166
8.4
1,235
62.6
31
1.6
471
23.9
1,974
100.0
139
5.3
22
0.8
195
7.4
1,627
62.0
38
1.4
603
23.0
2,624
100.0
Cevap Sayısı
Toplam%
Cevap Sayısı
Toplam %
Cevap Sayısı
Toplam %
Cevap Sayısı
Toplam %
Cevap Sayısı
Toplam %
Cevap Sayısı
Toplam %
Cevap Sayısı
Toplam %
5.11.3.2. Elektrik
Elektrik sadece aydınlatma aracı değil ayrıca işlem ne kadar büyük veya ne kadar
küçük olsun endüstriyel üretim sürecinin en önemli girdilerinden biridir. Bütün ev
gereçleri televizyon ve radyo gibi iletişim aletleri dahil elektriğin varlığına, elektriğe
bağlıdır. Tablo 5.42 elektriğe sahip hanelerin yüzdesini vermektedir.
Tablo 5.42. Elektriğe Sahip Hanelerin Yüzdesi
Yerleşim Yeri
Yusufeli
Alanbaşı
Arpacık
Bahçeli
Bostancı
Çeltikdüzü
Çevreli
Çıralı
Darıca
Dereiçi
Irmakyanı
İşhan
Kılıçkaya
Kınalıçam
Küplüce
Morkaya
Pamukçular
Sebzeciler
Tekkale
Yeniköy
Ortalama Oran
Hane Sayısı
Doküman Adı: YUSUFELİ BARAJI VE HES PROJESİ
YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI
Oran
99.0
99.1
97.6
100.0
100.0
100.0
100.0
98.5
98.5
100.0
100.0
99.1
100.0
99.0
100.0
100.0
100.0
100.0
99.4
100.0
99.4
2,994
Dok. Kodu:
Revizyon:
Tarih:
ENC - YSF - YYP - 02
B
Temmuz 2006
Bölüm 5
Sf. 71 / 81
Yukarıdaki tabloda belirtildiği gibi, 12 köyde bütün haneler için elektrik kullanılır
durumdadır. En düşük kapsama hanelerin %97.6’sının elektriğe sahip olduğu
Arpacık’tadır. Genel olarak, proje alanındaki hanelerin %99.4’ü elektrik erişimine
sahiptir.
5.11.3.3. Isıtma
İnsanların yaşamlarını sürdürmesi için ısıtmada elektrik kadar önemlidir. Isıtma proje
alanında insanların sahip olduğu hayat kalitesinin de göstergelerinden biridir. Tablo
5.43’te gösterildiği gibi akaryakıt proje alanındaki en yaygın ısıtma kaynağıdır, ancak
Yusufeli’nde (%90.3) köylerde (%53.2) olduğundan daha yaygındır. Odun hem
köylerde hanelerin %32.4’ünün, Yusufeli’nde hanelerin sadece %5.3’ünün ısıtma için
kullandığı en yaygın ikinci araçtır. Kömür ısıtmada üçüncü alternatifi teşkil eder;
köylerdeki hanelerin %13.6’sı ve Yusufeli’ndeyse %4.2’sı ısıtma için kömür
kullanmaktadır.
Tablo 5.43. İkamet Yerlerine Göre Isıtma Kaynağı Yaygınlığı Dağılımı
Kaynak
Elektrik
Sıvı Gaz (LPG)
Kömür
Odun
Sıvı yakıt
Tezek
Diğer
Toplam
Yusufeli
Cevap
Oran
Sayısı
1
0.1
1
0.1
43
4.2
54
5.3
923
90.3
0
0.0
0
0.0
1,022
22.5
Köy
Cevap
Sayısı
0
23
481
1,144
1,876
1
2
3,527
Toplam
Oran
0.0
0.7
13.6
32.4
53.2
0.0
0.1
77.5
Cevap
Sayısı
1
24
524
1,198
2,799
1
2
4,549
Oran
0.0
0.5
11.5
26.3
61.5
0.0
0.0
100.0
5.11.3.4. Kanalizasyon
Tablo 5.44’ün sütunun gösterdiği üzere, hanelerin %38.6’sının kanalizasyon sistemi
vardır. Hanelerin bir diğer %1.3’ü için belediyeler ayrı ayrı yerleşim yerlerinde düzenli
olarak kanalizasyonu boşaltmaya yardım etmektedir. Hanelerin %10’u boşaltmayı
kendisi yapmaktadır. Ancak hanelerin %12.7’sinin hiç bir kanalizasyon sistemi
yoktur ve kanalizasyonu araziye boşaltmaktadırlar.
Yusufeli ve Darıca olmak üzere iki konut birimindeki hanelerin %80’ninden fazlasının
işleyen bir kanalizasyon sitemi vardır. Sebzeciler’deki hanelerin üçte biri ve
Kınalıçam’daki hanelerin beşte biri işleyen bir kanalizasyon sistemine sahiptir.
Belediyeler kanalizasyon çukurlarını boşaltmada çok faal gözükmemektedirler.
Çünkü köylerde belediyelerin yardım ettiği evler %5’i geçmemektedir.
Kanalizasyon sistemine sahip olmayan en yüksek sayıda eve sahip olan Çevreli’yi
(%37.2), Morkaya (%36.5) ve Kınalıçam (%25.9) izlemektedir. İşhan, Sebzeciler,
Arpacık ve Alanbaşı’ndaki hanelerin yaklaşık beşte biri kanalizasyonlarını araziye
boşaltılmaktadır.
Doküman Adı: YUSUFELİ BARAJI VE HES PROJESİ
YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI
Dok. Kodu:
Revizyon:
Tarih:
ENC - YSF - YYP - 02
B
Temmuz 2006
Bölüm 5
Sf. 72 / 81
Tablo 5.44. Konut Birimine Göre Kanalizasyon Sistemleri
Kanalizasyon
Sistemi
Yerleşim Yeri
Yusufeli
Alanbaşı
Arpacık
Bahçeli
Bostancı
Çeltikdüzü
Çevreli
Çıralı
Darıca
Dereiçi
Irmakyanı
İşhan
Kılıçkaya
Kınalıçam
Küplüce
Morkaya
Pamukçular
Sebzeciler
Tekkale
Yeniköy
Toplam
Sayı
%
Sayı
%
Sayı
%
Sayı
%
Sayı
%
Sayı
%
Sayı
%
Sayı
%
Sayı
%
Sayı
%
Sayı
%
Sayı
%
Sayı
%
Sayı
%
Sayı
%
Sayı
%
Sayı
%
Sayı
%
Sayı
%
Sayı
%
Sayı
%
Belediye
Tarafından
Düzenli Boşaltma
834
88.3
1
0.9
0
0.0
0
0.0
6
5.6
80
59.7
18
7.7
1
1.5
0
0.0
101
83.5
14
38.9
6
5.1
26
9.6
39
20.2
13
12.0
6
8.1
2
1.5
10
32.3
6
3.7
3
7.5
1,166
38.6
Doküman Adı: YUSUFELİ BARAJI VE HES PROJESİ
YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI
13
1.4
1
0.9
1
2.4
0
0.0
1
0.9
2
1.5
2
0.9
0
0.0
0
0.0
1
0.8
1
2.8
0
0.0
14
5.1
1
0.5
0
0.0
0
0.0
1
0.7
0
0.0
1
0.6
0
0.0
39
1.3
Kendi
Boşaltıyor
5
0.5
23
21.7
0
0.0
10
34.5
9
8.4
18
13.4
79
33.8
7
10.4
4
6.2
9
7.4
4
11.1
11
9.3
16
5.9
44
22.8
19
17.6
5
6.8
16
11.9
3
9.7
27
16.7
5
12.5
314
10.4
Dok. Kodu:
Revizyon:
Tarih:
Herhangi Bir
Sistem Yok
Araziye
Boşaltılıyor
10
1.1
20
18.9
8
19.0
0
0.0
18
16.8
21
15.7
87
37.2
9
13.4
8
12.3
10
8.3
5
13.9
25
21.2
22
8.1
50
25.9
14
13
27
36.5
17
12.6
6
19.4
24
14.8
4
10.0
385
12.7
ENC - YSF - YYP - 02
B
Temmuz 2006
Diğer
84
8.9
66
62.3
34
79.1
19
65.5
76
71.0
22
16.4
57
24.5
50
74.6
52
80.0
5
4.2
13
36.1
76
64.4
195
71.7
65
33.9
62
57.4
38
51.4
102
75.6
14
45.2
105
64.8
21
52.5
1,156
38.3
Bölüm 5
Sf. 73 / 81
5.11.3.5. Katı Atık Toplanması
Katı atık toplanması ve bertaraf edilmesi, proje alanındaki evlerin hijyeniyle ve
dolayısıyla insanların sağlığıyla ilgili bir diğer önemli konudur. Yusufeli ve Kılıçkaya
dışında diğer yerleşim birimlerindeki evlerin hiç birinin çöp toplama sistemi yoktur.
Vahşi depolama konut birimlerinin çoğunda yaygındır. Yeniköy, Arpacık ve
Kınalıçam’daki hanelerin %50’den fazlasında uygunsuz toplama vardır ve bunları
Alanbaşı (%37.7), Darıca (%36.9), Çeltikdüzü (%35.8), Çevreli (%35), Pamukçular
(%32.6), Dereiçi (%29.8) ve İşhan (%28) izler. Tablo 5.45 konut birimlerine göre katı
atık idaresinin yaygınlık dağılımını verir.
Tablo 5.45. Yerleşim yerlerine Göre Katı Atık İdaresinin Yaygınlık Dağılımı
Yerleşim Yeri
Yusufeli
Alanbaşı
Arpacık
Bahçeli
Bostancı
Çeltikdüzü
Çevreli
Çıralı
Darıca
Dereiçi
Irmakyanı
İşhan
Kılıçkaya
Kınalıçam
Küplüce
Morkaya
Pamukçular
Sebzeciler
Tekkale
Yeniköy
Toplam
Birim
Sayı
%
Sayı
%
Sayı
%
Sayı
%
Sayı
%
Sayı
%
Sayı
%
Sayı
%
Sayı
%
Sayı
%
Sayı
%
Sayı
%
Sayı
%
Sayı
%
Sayı
%
Sayı
%
Sayı
%
Sayı
%
Sayı
%
Sayı
%
Sayı
Belediye
(Düzenli Toplama)
853
90.3
1
0.9
0
0.0
0
0.0
0
0.0
2
1.5
9
3.8
0
0.0
0
0.0
1
0.8
0
0.0
0
0.0
248
91.2
0
0.0
4
3.6
0
0.0
0
0.0
0
0.0
1
0.6
0
0.0
1,119
Doküman Adı: YUSUFELİ BARAJI VE HES PROJESİ
YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI
Vahşi
Depolama
18
1.9
40
37.7
23
53.5
8
27.6
26
24.3
48
35.8
82
35.0
22
32.8
24
36.9
36
29.8
14
38.9
33
28.0
6
2.2
99
51.3
27
24.1
9
12.2
44
32.6
6
19.4
34
21.0
22
55.0
621
Dok. Kodu:
Revizyon:
Tarih:
Bilinmeyen
Sistem
22
2.3
15
14.2
7
16.3
4
13.8
16
15.0
33
24.6
53
22.6
7
10.4
12
18.5
42
34.7
5
13.9
27
22.9
6
2.2
41
21.2
36
32.1
23
31.1
18
13.3
7
22.6
21
13.0
3
7.5
398
ENC - YSF - YYP - 02
B
Temmuz 2006
Diğer
52
5.5
55
51.9
14
32.6
17
58.6
70
65.4
61
45.9
111
47.6
40
59.7
32
49.2
49
40.8
19
52.8
65
55.1
16
5.9
58
30.2
45
40.2
43
58.1
78
57.8
19
61.3
114
70.4
13
32.5
971
Bölüm 5
Sf. 74 / 81
5.12. Baraj Yapımından Kaynaklı Algılanan Risk
Baraj yapımının ters etkilerine benzer olarak, hane reislerine baraj yapımdan dolayı
karşılaşabilecekleri riskler hakkında sorular soruldu. Tablo 5.46 proje sırasında baraj
yapımından kaynaklanabilecek olası risklerin yaygınlık dağılımını vermektedir.
Tablo 5.46. Proje Sırasında Baraj Yapımından Kaynaklanabilecek Olası Risklerin
Yaygınlık Dağılımı
Olası Riskler
Cevap Sayısı
Oran(%)
Sosyal Eklemlenememe
1,726
56.9
Toraksızlık
1,723
56.8
Evsizlik
1,477
48.7
Sosyo-ekonomik durumun kötüleşmesi
1,435
47.3
Ortak kullanım alanlarının sınırlanması
1,318
43.5
Besin eksikliği
1,239
40.9
İşsizlik
1,075
35.5
Yetersiz altyapı
886
29.2
Hastalık/ölümlerde artış
780
25.7
Hane reislerinin bu soruya verdikleri yanıtlar oldukça ilginçtir. En çok akrabalarla ve
komşularla ilişkileri içeren sosyal düzen ile ilgili endişeleri vardır. Yusufeli’nin
insanlarını “güzel insanlar” ve Yusufeli’nin kendisini “güzel yer” olarak
adlandırmalarından da anlaşılabileceği gibi bu ilişkiler onlar için çok önemlidir.
Onların gözünde bu sahip oldukları en önemli varlıktır ve bu anlamda bütün maddi
risklerden önce sosyal düzeni kaybetmeyi en önemli risk olarak belirtmişlerdir.
Toprak refah için en önemli etkendir. Bölgenin dağlık toparafyasından kaynaklı
olarak toprak azdır ve doğal olarakta çok değerlidir. Sahip oldukları küçük parselleri
elde edebilmek için insanlar büyük çaba harcamışlardır.
Listede üçüncü sırada insanların doğdukları, büyüdükleri ve hayatlarını yaşadıkları
evleri gelmektedir. Sadece mülk değildir ayrıca kültürlerinin merkezidir de. Aile
tarihleri evlerinde yatmaktadır. Evi kaybetme riskini sosyo-ekonomik durumun
bozulması takip etmektedir. Yeniden yerleşimden sonra hayat standartlarının aynı
olmamasından çok korkmaktadırlar. Yine, ortak kullanım alanlarındaki sınırlamalar
paylaşmaya ne kadar değer verdiklerinin bir göstergesidir. Açık olarak köyler
arasında düzgün ilişkiler ve hayatlarında ortaklık vardır.
Etkilenen alanlardaki ortak mülklerin dağılımına baktığımızda, etkilenen alanlardaki
bu ortak mülklerin ne kadar önemli olduğu görülebilir. Aynı zamanda, bunlar ortak
değerleri ve köylerdeki kültürü de yansıtmaktadırlar. Yılların emeğinin ürünü olan
ortak mülkler kişisel tarihle özdeşleştirilmektedir ve maddi değerlerin yanında manevi
değerlerde taşımaktadırlar. Bu ortak mülkleri kaybetmek, köyün üst kotlarına veya
köyün yakın yerlere yeniden yerleşmeyi düşünen insanlar için en temel maddi kayıp
olarak görülmektedir. Bunun sebebi, yeniden yerleşimden sonra, yeniden
yerleşimden önce var olan ve bu insanların hayat standardının tanımı olan bu ortak
Doküman Adı: YUSUFELİ BARAJI VE HES PROJESİ
YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI
Dok. Kodu:
Revizyon:
Tarih:
ENC - YSF - YYP - 02
B
Temmuz 2006
Bölüm 5
Sf. 75 / 81
mülkleri yaratmanın çok zor görülmesidir. Ancak, devlet tarafından kurulacak yeni
yerleşimlerde bu ortak mülklerin yeniden kurulabileceği düşünüldüğünde bu durum
biraz hafiflemektedir.
Gıda yetersizliği, onların kendi kendilerine yetmelerini sağlayan temel etkenlerden
toprağın kaybının bir yaptırımı olarak düşünüldüğünde anlaşılabilir. İş kaybı ise
belirttikleri yedinci risktir.
Altyapı açısından insanlar yeni yerlerinde benzer
olanaklara sahip olamayacaklarından korkmaktadırlar. Listede sonuncu sırada
hastalıkların ve ölümlerin artması bir riski olarak görülmüştür. Artan hastalık ve
ölüm sebepleri olarak yapımın kendi tehlikesini, çevresel değişiklikleri, iklim
değişikliğini, insanların psikolojisindeki değişiklikleri, bölgeye gelecek yabancıları,
yolların azlığını ve hastaları hastaneye götürmedeki zorlukları ve göle düşme ve
gölde boğulma gibi nedenler belirtilmiştir.
Proje için özel olarak yürütülen ankette hane reislerine daha önce açıklanan 9 riski
taşıyıp taşımadıkları ayrı ayrı soruldu. Hane reisleri her risk ile ilgili sorulara evet
veya hayır diyerek cevap verdiler. Daha detaylı bir analiz yapabilmek için bir önceki
soruda en önemli gördükleri üç riski belirtmeleri istendi. Tablo 5.47’de hane
reislerinin en olası risk olarak belirttiği riskler verilmektedir.
Toprak kaybetme riski en olası risk olarak verilirken bunu evi ve işi kaybetmek
izlemektedir. Sosyal düzenin kaybı, düşük hayat standardına sahip olma, ortak
kullanım alanlarının sınırlanması, yetersiz altyapıya sahip olma, yetersiz gıdaya sahip
olma, ve daha çok hastalığın/ölümün olması riskinin tam üzerinde dördüncü sırada
yer almaktadır. Baraj yapımından kaynaklı algılanan risk yerleşim yerlerine göre
değişmektedir. Bir sonraki bölüm birim analizi olarak bu riskleri alan yerleşim yerlerini
tartışmaktadır.
Tablo 5.47. Baraj Yapımından Kaynaklanan Olası En Önemli Üç Riskin Yaygınlık
Dağılımı
Olası Riskler
Topraksızlık
Evsizlik
İşsizlik
Sosyal eklemlenememe
Sosyo-ekonomik durumun kötüleşmesi
Ortak Kullanım alanlarının sınırlanması
Yetersiz altyapı
Gıda yetersizliği
Hastalık/ölümün artması
Diğer
Toplam Cevap
Cevap Sayısı
1,552
1,263
868
769
645
435
390
376
216
39
6,553
Oran
23.7
19.3
13.2
11.7
9.8
6.6
6.0
5.7
3.3
0.6
100.0
Tablo 5.48’in 4. sütunu Yusufeli Barajı’ndan kaynaklanabilecek ev kaybı algılanan
riskini vermektedir. %50’yi kırılma noktası olarak alarak, riskin Irmakyanı’nında,
Kınalıçam’da, Çeltikdüzü, Yeniköy, Tekkale, Yusufeli, Dereiçi, Sebzeciler ve Bahçeli
Doküman Adı: YUSUFELİ BARAJI VE HES PROJESİ
YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI
Dok. Kodu:
Revizyon:
Tarih:
ENC - YSF - YYP - 02
B
Temmuz 2006
Bölüm 5
Sf. 76 / 81
yerleşimlerinde yüksek olarak algılandığı görülmüştür. Aslında, evi kaybetme algısı
hane reislerinin %90’nının paylaştığı bir algı olarak Irmakyanı ve Kınalıçam’da çok
yüksektir. Evi kaybetme algısının %10’nun altında olduğu köyler Bostancı, Kılıçkaya
ve Pamukçulardır.
Tablo 5.48 ayrıca ekonomik yer değiştirmede hane reislerinin algısını takip
edebilmek için bilgi sağlar. Refahı sağlamada temel araçlar olmaları bakımından
toprak ve iş özellikle önemlidir. Toprağı kaybetme algısı Irmakyanı, Tekkale,
Çeltikdüzü, Kınalıçam, Arpacık, Yeniköy, Dereiçi, Bahçeli, Morkaya, Çevreli, İşhan,
Sebzeciler ve Yusufeli olmak üzere 13 Yerleşim biriminde %50’nin üzerindedir. İlk üç
köyde hane reislerinin %90’nından fazlası toprağını kaybetmekten korkmaktadır. Bu
algının %10’nun altında olduğu tek bir köy bile yoktur.
İş kaybetme olasılığı algısı ev ve toprak kaybetme konusunda olduğu kadar iş
kaybının bir risk olarak algılamaktadırlar. Sadece 5 yerleşim yerinde hane reislerinin
%50’den fazlasının iş kaybetmeyi bir risk olarak algılamaktadır.
Bu köyler
Çeltikdüzü, Dereiçi, Tekkale, Kınalıçam ve Arpacık’tır.
Nereye yerleşirlerse
yerleşsinler iş bulma konusunda kendilerine güvendiklerini göstermesi açısından bu
durum cesaret vericidir. Tabiki, emekli olmanın ve emekli maaşı almanın bu durumla
yakından ilgisi vardır.
Hane reislerine ayrıca olası sosyo-ekononomik olarak güçsüzleşmeye, sağlığa
(hastalık ve ölüm), yetersiz gıdaya, ortak kullanım alanlarına ve akraba ve arkadaş
ağları oluşturma açısından sosyal yapıya dair algıları hakkında sorular soruldu. 13
Yerleşim yerinde %50’den fazla hane reisi sosyal ve ekonomik durumun şimdi
olduğundan daha kötü olacağını öngördükleri belirlendi. Bu yerleşim birimleri
Çeltikdüzü, Kınalıçam, Irmakyanı, Tekkale, Sebzeciler, Yusufeli, Dereiçi, Bahçeli,
Yeniköy, Çevreli, Arpacık, Morkaya ve Çıralıdır.
Sadece iki köyde hane reislerinin %50’den fazlası projeyi hastalıkları ve ölümleri
arttıracak bir şey olarak algılamaktadır. Bu köyler Çeltikdüzü ve Irmakyanı’dır. 47 ila
11 arasında değişen yüzde dağılımına göre her yerleşim alanında hatırı sayılır
miktarda insanın proje ile ilgili benzer bir algısı vardır.
Irmakyanı, Çeltikdüzü, Tekkale, Kınalıçam, Yeniköy, Çevreli, Bahçeli, Yusufeli,
Dereiçi ve Arpacık’ta hane reislerinin %50’den fazlası Yusufeli Barajı’nın yapımından
sonra gıda yetersizliği olacağını hissetmektedir. Yine diğer yerleşim yerlerindeki
yüksek yüzdeler bu görüşü dikkate değer sayıda insanın paylaştığı yönündedir.
Bir diğer algıda Yusufeli Barajı’nın yapımıyla beraber proje insanlarının ortak
kullanım alanlarında kısıtlamaların olmaya başlayacağıdır. Irmakyanı, Bahçeli,
Tekkale, Çeltikdüzü, Morkaya, Kınalıçam, Çıralı, Çevreli, Yusufeli, Sebzeciler,
Yeniköy ve Dereiçi’nde hane reislerinin yarısından fazlası projeden sonra
paylaşacakları daha az ortak alanın olacağını öngörmüşlerdir. İşhan, Küplüce,
Bostancı, Alanbaşı, Kılıçkaya ve Pamukçular dışında diğer yerleşim yerlerindeki
hane reislerinin %50’den fazlası, farklı yerlere yeniden yerleşmek akrabalar ve
komşular arasındaki ilişkileri devam ettirmeyi güçleştireceği için Yusufeli Barajı’nın
sosyal ilişkileri bozacağına öngörmektedirler.
Doküman Adı: YUSUFELİ BARAJI VE HES PROJESİ
YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI
Dok. Kodu:
Revizyon:
Tarih:
ENC - YSF - YYP - 02
B
Temmuz 2006
Bölüm 5
Sf. 77 / 81
Tablo 5.48. Yeniden Yerleşimden Dolayı Algılanan Risklerin Yerleşimlere Göre Dağılımı (EVET Cevaplarının Yüzdeleri)
Yerleşim Birimi Topraksızlık İşsizlik
Evsizlik
Yusufeli
Alanbaşı
Arpacık
Bahçeli
Bostancı
Çeltikdüzü
Çevreli
Çıralı
Darıca
Dereiçi
Irmakyanı
İşhan
Kılıçkaya
Kınalıçam
Küplüce
Morkaya
Pamukçular
Sebzeciler
Tekkale
Yeniköy
Cevap Sayısı
Toplam Yüzde
Doküman Adı:
58.0
37.9
83.7
71.4
17.5
92.4
69.1
49.2
36.5
76.7
94.3
69.0
41.0
87.3
16.9
70.0
23.6
67.7
93.5
78.4
1,723
43.2
19.6
50.0
28.6
11.5
66.4
39.7
37.7
32.8
63.4
38.2
39.1
5.6
54.1
12.9
35.1
14.2
43.3
58.1
36.8
1,075
70.6
10.6
29.3
55.6
7.8
89.9
47.1
35.6
17.7
61.4
94.3
27.0
2.6
90.8
14.2
47.8
2.4
61.3
81.8
86.8
1,477
59.8
35.5
48.7
YUSUFELİ BARAJI VE HES PROJESİ
YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI
Sosyoekonomik
Durumun Kötüleşmesi
69.5
20.5
56.1
65.2
27.1
87.4
59.1
52.7
42.6
66.2
77.1
47.1
12.2
80.3
27.5
55.9
20.0
72.4
74.3
60.0
1,435
47.3
Hastalıklar ve
Ölümler
44.2
15.6
33.3
45.0
11.4
56.2
29.9
35.8
26.0
46.5
55.2
30.5
11.0
42.4
18.5
36.4
26.0
47.4
34.9
21.7
780
25.7
Yiyecek
Yetersizliği
51.9
20.6
50.0
53.8
17.3
68.7
54.3
45.5
42.9
50.6
78.8
40.9
20.1
61.4
17.5
47.9
42.0
45.8
63.6
58.8
1,239
Ortak Kullanım
Sosyal yapının
Alanlarının Azalması
Dağılması
56.7
80.7
21.2
22.3
41.5
68.3
78.3
63.0
41.8
26.2
71.7
77.3
58.9
62.6
59.3
64.3
45.8
71.0
51.4
83.3
90.9
82.4
41.6
40.7
21.5
21.9
64.2
75.4
40.1
38.6
65.7
59.7
37.4
20.7
54.5
60.0
71.8
82.0
51.4
74.3
1,318
1,726
40.9
43.5
Dok.Kodu :
Revizyon :
Tarih:
ENC - YSF - YYP - 02
B
Temmuz 2006
56.9
Bölüm 5
Sf. 78 / 81
Hane reislerinin proje ile ilgili algıladıkları bütün riskler tümü gözden geçirildiğinde, on
yerleşim yerinde hane reislerinin yarıdan fazlası projenin olası etkilerinden dolayı
kaygı duymaktadırlar. Bu yerleşim yerleri Irmakyanı, Çeltikdüzü, Tekkale, Kınalıçam,
Dereiçi, Yusufeli, Yeniköy, Bahçeli, Sebzeciler ve Çevreli’dir. Baraja yakınlığın ve
proje hakkında var olan bilgilerinin algılarını şekillendirdiği açıktır. Rezervuarlara
uzaklığı ve proje sayesinde su altında kalacak alanları gösteren proje alanı haritası
PEİ’lere gösterilmiştir (bu harita Bilgilendirme Broşüründe olup bütün anket
çalışmasına katılanlara verilmiştir). Proje alanına yakın olan ve projeden daha erken
etkilenecek hanelerin kaygılı olması ve projeye karşı olumsuz bir algı geliştirmiş
olmaları doğaldır.
Sosyo-ekonomik ankette PEİ’ler tarafından belirtilen riskler yukarıda detaylıca
anlatılmıştır. Ancak, sosyo-ekonomik çalışmanın sonuçlarına bakarak ve projenin
her seviyesinde aynı çalışmayı tekrarlayarak bu risklerin değerlendirilmesi ve gerekli
önlemlerle asgariye indirilmesi çok önemlidir. PEİ'lein karşılaşacakları olası riskler
proje özelinde yapılan alan araştırmasından alınmıştır ve sosyo-ekonomik verilerin
temelinde yapılan analizler aşağıda verilmiştir.
•
PEİ'lerin karşılaşacağı en olası riskin topraklarını kaybetmeleri olduğu
gözlemlenmiştir. Coğrafik özelliklerinden dolayı Türkiye’nin diğer bölgelerine
göre bu bölgenin daha sınırlı tarımsal alanı vardır. Bu açıdan, üst kotlarda
veya köylere yakın yerlerde yeni tarım toprakları açmak çok güç
görünmektedir.
PEİ’lerin halihazırda sahip olduğu topraklar teraslama
yaparak ormanlık alanlardan toprak taşıyarak oluşturulmuştur. Yeni yerleşim
yerlerinde PEİ’lere toprak sağlamak için detaylı bir çalışma gereklidir. Devlet
eliyle yapılacak olan yeniden yerleşim seçenekleri, yeniden yerleşim sırasında
PEİ’lerin kaybedecekleri toprağı yeni yerleşim yerlerinde eşit miktarda toprak
vererek karşılamayı garantilemektedir. Bunun yanında, PEİ’lerin kendilerine
verilen toprağı yararlı bir şekilde kullanmasını sağlamak için TKİB PEİ’lere
çeşitli seminerler verecektir. TKİB bölgeyi yeni tarım teknolojileri kullanmaya
ve bölgede yeni ürün çeşitleri üretmeye teşvik etmek için çeşitli çalışmalar
yürütmektedir.
•
İkinci olası risk sosyal ayrışma olarak gözükmektedir. Geçimlik ekonomi
bölgede hakim oldukça, PEİ’lerin yeni yerleşim yerlerindeki günlük hayatlarını
devam ettirebilmeleri için birbirleri ile ilişkilerini devam ettirmesi çok önemlidir.
Bölgede yürütülen sosyo-ekonomik araştırmaya göre bölgedeki hanelerden
%11’i bazı belli yatırım yöntemleri kullanarak para tasarrufu yapmaktadırlar.
Tüketim ve üretim tarzlarına bakıldığında bölgesel üretim insanların günlük
hayatlarının geçimliğini sağlamaya yöneliktir. Bu tip ekonomik göstergeler
geçimlik ekonominin baskın olduğunu vurgulamaktadır.
Geçimlik
ekonomilerde insanların günlük hayatını sağlayan en önemli gelir sosyal
ilişkilerin insanların maddi ve manevi hayatlarına katkılarıdır. Bunun yanında
etkilenen alanın %72’sinin kırsal olması sosyal ilişkilerin öneminin altını bir
kez daha çizmektedir. Kırsal yerleşimlerde sosyal ilişkiler sosyo-ekonomik
altyapının yetersizliklerinin yerini tutmaktadır (Erdoğan, 2001). Bütün bu
bakış açıları gözden geçirildiğinde PEİ’lerin karşılaşacağı en önemli risk
sosyal ayrışmadır. Projede bu riske karşı alınacak önlem, PEİ’leri devlet eliyle
Doküman Adı: YUSUFELİ BARAJI VE HES PROJESİ
YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI
Dok. Kodu:
Revizyon:
Tarih:
ENC - YSF - YYP - 02
B
Temmuz 2006
Bölüm 5
Sf. 79 / 81
yeniden yerleştirilmeye teşvik etmektir. Proje çerçevesinde devlet eliyle
yeniden yerleşim PEİ’leri karşılaşacakları bu risk konusunda ve proje
sayesinde sahip olacakları olanaklar hakkında bilgilendirerek asgari düzeyde
tutulabilir.
•
PEİ’lerin projede karşılaşacakları üçüncü olası risk ekonomik koşulların
kötüleşmesidir. Bu genel olarak toprak kaybıyla ilişkilidir. Bu olası risk
karşısında alınacak önlemler Bölüm 7’de anlatılacaktır.
Proje için özellikle yürütülen sosyo-ekonomik çalışmadan çıkarılan olası risklerle
PEİ’lerin algıladığı ilk beş olası risklerin karşılaştırması aşağıda Tablo 5.49’da
verilmiştir.
Tablo 5.49. Olası Riskler Arasında Karşılaştırma
Beş Önemli olası
Risk
Birinci olası risk
İkinci olası risk
Üçüncü olası risk
Dördüncü olası
risk
Beşinci olası risk
PEİ’lerin algıladıkları riskler
Topraksızlık
Evsizlik
İşsizlik
Sosyo-ekonomik araştırma
sonuçlarından çıkartılan riskler
Topraksızlık
Sosyal eklemlenememe
Sosyo-ekonomik durumun kötüleşmesi
Sosyal eklemlenememe
Evsizlik
Sosyo-ekonomik durumun
kötüleşmesi
İşsizlik
5.13. Yeniden Yerleşimden Sonra Hayatı Devam Ettirme Hakkındaki Algılar
Yeniden yerleşimin başarısı tabiki bir yandan PEİ’lerin gelir sağlamalarına diğer
yandan da yeni yerleşim yerinde onlara sağlanabilecek olanaklara bağlıdır. Hane
reislerine kendi hanelerinin üyelerinin çalışmaya veya kendilerininkinden farklı bir
yerde çalışmaya başlarlarsa diye mesleki yetenekleri ve yeteneklerinin seviyesi
hakkında sorular sorulmuştur. Ayrıca mesleki eğitim programları olursa onlara
hangisini tercih edecekleri soruldu. Tablo 5.50 yeniden yerleşimden sonra tercih
edilen işlerin yaygınlık dağılımını vermektedir.
Tablo 5.50. Yeniden Yerleşimden Sonra Tercih Edilen İşlerin Yaygınlık Dağılımı
İş Çeşidi
İdari işler
Tarımsal işler
Endüstriyel işler
Hizmet sektörü
İnşaat işleri
Diğer
Toplam Cevap
Cevap Sayısı
721
1,052
503
453
788
1,205
4,722
Doküman Adı: YUSUFELİ BARAJI VE HES PROJESİ
YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI
Cevap Oranı (%)
15.3
22.3
10.7
9.6
16.7
25.6
100.0
Dok. Kodu:
Revizyon:
Tarih:
ENC - YSF - YYP - 02
B
Temmuz 2006
Bölüm 5
Sf. 80 / 81
Diğer kategorisi dışarıda bırakıldığında PEİ’lerin beşte biri tarım işlerinde, %16.7’si
inşaat, %15.3’ü idari, %10.7’si endüstri ve %9.6’sı hizmet sektörü işlerinde çalışmak
istemektedir. Tablo 5.51 beceri seviyesinin yaygınlık dağılımını vermektedir.
Tablo 5.51. Yeteneklerin Frekans Dağılımı
Yetenek
Düşük
Orta
Yüksek
Toplam
Cevap Sayısı
398
1,112
3,014
4,524
Cevap Oranı (%)
8.8
24.6
66.6
100.0
Bu işlerdeki beceri seviyesi incelendiğinde çoğunluk tercih ettikleri alanda kendilerini
yüksek derecede yetenekli görmektedirler, dörde biri kendilerini orta seviyede
yetenekli görmektedirler ve %9’u beceri seviyelerini düşük seviyede olarak
belirtmiştir.
Hane reislerine ayrıca yeniden yerleşimden sonra Yusufeli’nin gelişim süreci
bağlamında bir eğitim ve danışmanlık almayı bekleyip beklemedikleri sorulmuştur.
%70.5’i olumlu yanıt verirken %27’si olumsuz yanıt vermiştir. Yanıt verenlerin çok
küçük bir bölümü ise “değişir” diyerek kararsız kalmışlardır. Yeni yerlerinde almak
isteyebilecekleri mesleki eğitim programları hakkında soru sorulduğundaysa Tablo
5.52’deki gösterilen programları belirtmişlerdir.
Tablo 5.52. Mesleki Programlara Verilen Olumlu Yanıtların Sıklıkları
Mesleki Programları
Bilgisayar
Balıkçılık
Yabancı Dil
Arıcılık
Kaptanlık
Diğer
Cevap Sayısı
1,081
437
773
856
225
783
Cevap Oranı (%)
35.7
14.4
25.5
28.2
7.4
25.8
En çok tercih edilen mesleki program olan bilgisayar eğitimini, arıcılık, yabancı dil,
balıkçılık ve kaptanlık takip etmektedir. Bilgisayar eğitimini istemek neredeyse
evrenseldir ve işletmenin güncel gereklilikleri konusunda bilgi sahibi olmak için bir
gereklilik olarak görünmektedirler. Arıcılık göreceli olarak daha kolaydır ve daha az
sermayeye bağımlıdır.
Arıcılık bölgenin tarımsal doğası göz önünde
bulundurulduğunda bölgede teşvik edilebilecek geliri artırmaya yönelik bir faaliyet
olarak gözükmektedir. Dil programları için, yabancı dili nasıl kullanacakları açık
değildir. Bölge turistik bir bölgeye dönüştürülebilirse gerekli olabilir. Göreceli olarak
yüksek denilebilecek miktarda, hane reislerinin dörtte biri yabancı dil öğrenmek
istemektedir. Özellikle hanelerin göreceli daha genç reisleri dil programları istemiştir.
Rezervuarların piyasada satılabilecek balıklar barındırması beklendiğinden yeniden
yerleşim döneminden sonra balıkçılık muhtemel iş olarak görülmektedir. Baraj
gölünde deniz taşımacılığı olacağından kaptanlık hane reislerinin %7.4’ü için olası bir
iştir.
Gelirlerini arttırmak için kooperatif kurma ve katılma hakkında soru
sorulduğunda hane reislerinin %55.5’i olumlu, %35.7’si olumsuz yanıt vermiştir ve
%8’i “değişir” demiştir. Yeniden yerleşimden sonra uygulanması planlanan gelir
iyileştirmesi Bölüm 7’de detaylıca anlatılmıştır.
Doküman Adı: YUSUFELİ BARAJI VE HES PROJESİ
YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI
Dok. Kodu:
Revizyon:
Tarih:
ENC - YSF - YYP - 02
B
Temmuz 2006
Bölüm 5
Sf. 81 / 81