Mart 2011

FEDERAL ALMANYA’DA
EKONOMİK GELİŞMELER ÖZETİ
Berlin Ekonomi Müşavirliği
Mart 2011
İÇİNDEKİLER
Genel görünüm....................................................................……………….................3
Sektörel Gelişmeler.......................................................................................................4
Cari Denge....................................................................................................................5
Tüketim…………….…................................................................................................6
İstihdam...................................................................................…………...…...............6
Fiyatlar………........................................................................…………...…................7
Faiz oranları..................................................................................................................8
Bütçe verileri ve mali tahminler..................................................................................8
Avrupa’da borçlanmanın finansmanındaki sorunlara karşı alınan önlemler.......10
T.C. Berlin Ekonomi Müşavirliği Mart 2011
2
FEDERAL ALMANYA’DA EKONOMİK GELİŞMELER ÖZETİ
Genel görünüm
 Federal Almanya ekonomisi 2009 yılında yüzde 4,7 oranında daraldıktan sonra, 2010
yılında yüzde 3,6 oranında büyümüştür. Küresel ekonominin ve ticaretin canlanması
Alman ekonomisinin büyümesinin temel etkeni olmuştur. Alman şirketleri geride kalan
kriz döneminde büyük ölçüde istihdam etmeye devam ettikleri nitelikli personel sayesinde
fırsatlardan yararlanabilmiştir. Ayrıca; çalışanların harcanabilir gelirinin artması, işsizliğin
azalması, şirketlerin karlılığının artması ve finansmana erişimin mümkün olması, dış
talebin yarattığı ivmeden yurtiçi ekonomik faaliyetlerin de olumlu etkilenmesine yol
açmıştır.
 Almanya’da 2010 yılında; bir önceki yıla göre ihracat yüzde 18,5 oranında, ithalat ise
yüzde 20 oranında artmıştır. 2009 yılına göre Almanya’nın ihracatında AB ülkelerinin
payının (özellikle Avro alanının payı olmak üzere) azaldığı ve AB harici ülkelerin payının
yüzde 40 oranına ulaştığı görülmektedir.
 Federal İstatistik Bürosu’nun geçici rakamlarına göre Almanya’da yerleşiklerin istihdam
rakamı 2011 yılı Ocak ayında, bir önceki yılın aynı ayındaki değerine göre yüzde 1,2
oranında artış (466 bin kişi) göstermiştir. ILO tanımlamasına göre, Almanya’da 2010 yılı
Ocak ayında yüzde 7,3 olan işsizlik oranı 2011 yılı Ocak ayında yüzde 6,5 olarak
görünmektedir.
 Alman Merkez Bankası, genel kamu bütçe açığının 2009 yılındaki yüzde 3,0 seviyesinden
2010 yılında yüzde 3,3 seviyesine ulaştığını, kamu borç oranının da 2009 yılındaki yüzde
73,4 seviyesinden yüzde 80 seviyesine ulaştığını açıklamıştır. Borç artışının özellikle
HRE ve WestLB bankalarının bazlı riskli varlıklarının üstlenilmesinden kaynaklandığı
vurgulanmıştır.
T.C. Berlin Ekonomi Müşavirliği Mart 2011
3
Alman Merkez Bankası Verileri1
2006
2007
2008
2009
2010
GSYH büyümesi
3,2
2,7
1,0
-4,7
3,6
GSYH’ya iç talep katkısı
2,3
1,0
1,3
-1,5
1,8
GSYH’ya stok de. katkısı
-0,2
0,1
-0,2
-0,3
0,6
GSYH’ya net ihr. katkısı
1,0
1,5
-0,1
-2,9
1,3
Özel tüketim
1,3
-0,2
0,7
-0,2
0,4
Kamu tüketimi
1,0
1,6
2,3
2,9
2,3
Sermaye Yatırımı
11,8
10,7
3,5
-22,6
10,9
İhracat
13,0
7,6
2,5
-14,3
14,1
İthalat
11,9
5,0
3,3
-9,4
12,6
Dış ticaret haddi
-2,5
0,5
-2,6
6,8
-4,0
İstihdam
0,6
1,7
1,4
-0,0
0,5
Toplam çalışma saatleri
0,3
1,7
1,2
-2,5
2,6
4,487
3,777
3,268
3,423
3,244
10,8
9,0
7,8
8,2
7,7
1,6
2,3
2,6
0,4
1,1
Makina ve Ekipman Sabit
İşsiz (bin)
İşsizlik (yüzde)
TÜFE
Sektörel Gelişmeler
Çeyrek Dönemlerde GSYH Büyümesi (%)
2009 IV 2010 I 2010 II 2010 III 2010 IV
2
0,3
0,6
2,2
0,7
0,4
3
-1,3
2,3
4,3
3,9
4,0
Kaynak: Federal İstatistik Bürosu
Alman sanayisinin 2010 yılında küresel ekonominin toparlanmasından yararlanmasının,
geleneksel satış pazarlarından çok, özellikle güney ve doğu Asya’daki yükselen piyasalarla
ilişkili olduğu belirtilmiştir. 2010 yılında Alman sanayi sektörünün reel katma değeri 2009
1
İtalik olarak gösterilen verilerde yıllık yüzde değişim, diğerlerinin açıklaması ise yanında gösterilmektedir.
Mevsimsellikten ve çalışma saati farklılıklarından arındırılmış, bir önceki çeyreğe göre yüzde değişim
3
Bir önceki yılın aynı çeyreğine göre yüzde değişim
2
T.C. Berlin Ekonomi Müşavirliği Mart 2011
4
yılına göre yüzde 10 yükselmiştir. Şirket karlılığının da artmasıyla, yurtiçi makine ve ekipman
harcamaları yıllık bazda yüzde 11 oranında yükselmiş; öncelikle ertelenen yatırımlar ve
arkasından kapasite artışı yapılmış ve stoklar seviyesi çoğalmıştır.
Krizden olumsuz etkilenmiş olan ticaret, otel-lokanta, ulaşım, finansman, kiralama ve diğer
hizmet sektörleri, kamu ve özel sektör hizmet sağlayıcıları, büyüme fırsatlarından
yararlanabilmiştir.
Krizden marjinal olarak olumsuz etkilenmiş olan inşaat yatırımları 2010 yılında kamu sektörü
siparişlerinden (altyapı yenilemesi ve kamu binalarının tadilatı) yararlanmıştır. Özel inşaat
talebinin de olumlu etkisiyle, inşaat yatırım harcamaları yüzde 3 civarında artmıştır.
Cari denge
Federal Almanya Cari Dengesi (milyar Avro)
2009
Cari İşlemler Dengesi
2010
FARK
119,9 129,9
10,0
138,7 154,3
15,6
İhracat
803,3 951,9
148,6
İthalat
664,6 797,6
133,0
Dış Ticaret Dengesi
Diğer Ticaret
-9,2
-11,1
-1,9
Hizmetler Dengesi
-9,7
-9,1
0,6
Yatırım Gelir Gider Dengesi
33,8
33,1
-0,7
Cari Transferler
-33,7
-37,2
-3,5
Kaynak: Federal İstatistik Bürosu
Almanya’da 2010 yılında; bir önceki yıla göre ihracat yüzde 18,5 oranında, ithalat ise yüzde
20 oranında artmıştır. 2009 yılıyla karşılaştırmalı olarak ticaretin ülke gruplarına göre
dağılımına bakıldığında, Almanya’nın ihracatında AB ülkelerinin payının (özellikle Avro
alanının payı olmak üzere) azaldığı ve AB harici ülkelerin payının yüzde 40 oranına ulaştığı
görülmektedir. Almanya’nın Avro alanındaki AB ülkelerinden yaptığı ithalatın toplamdaki
payı da azalmış, AB harici ülkelerden yaptığı ithalatın toplamdaki payı ise artmıştır.
Ülke bazında toplam ikili ticaret rakamlarına bakıldığında; 1. sırada Fransa, 2. sırada
Hollanda (132 milyar Avro) ve 3. sırada Çin (130,2 milyar Avro) bulunmaktadır.
T.C. Berlin Ekonomi Müşavirliği Mart 2011
5
Almanya’nın İhracat ve İthalatının Dağılımı (%)
2009
2010
İhracat
İthalat
İhracat
İthalat
AB Ülkeleri
62,7%
64,6%
59,9%
63,2%
Avro alanı
42,9%
45,9%
40,6%
44,6%
Diğer AB
19,8%
18,7%
19,4%
18,6%
Diğer Ülkeler
37,3%
35,4%
40,0%
36,8%
Kaynak: Federal İstatistik Bürosu
Almanya ihracatında payı en yüksek mal grubu; 2009 yılında makineler iken, 2010 yılında
yüzde 16,6 payıyla motorlu taşıtlar ve ekipmanları olmuştur. 2010 yılında Almanya
ihracatında payı en yüksek eyalet, 162,1 milyar Avro ( yüzde 16,9) ile “Nordrhein-Westfalen”
olmuştur.
Tüketim
2010 yılında enflasyon yükselmiş olmasına rağmen, harcanabilir gelirin (istihdamın artması,
çalışma saatlerinin normalleşmesi ve azalan vergi yükü sayesinde) yüzde 2,7 civarında
artmasının etkisiyle, özel tüketim harcamaları da 2009 yılına göre yükselmiştir.
İstihdam
İstihdam verileri
2009
Ocak
2010
Ocak
2011
Ocak
İstihdam (Bin)*
39,900
39,737
40,203
İşsiz (milyon)**
3,1
3,2
2,8
İşsizlik Oranı** (%)
7,2
7,3
6,5
* (ILO tanımlaması, aylık ortalama)
** (ILO tanımlaması, mevsimsellikten ve takvim etkisinden arındırılmış)
Kaynak: Federal İstatistik Bürosu ve Alman Merkez Bankası
Almanya’da 2010 yılında ortalama istihdam, 2009 yılı ortalamasına göre 212 bin kişi (yüzde
0,5) oranında artmıştır. Mevsimsellikten arındırılmış standart işsizlik oranı ise 2009 yılındaki
yüzde 7,5 oranından 2010 yılında yüzde 6,8’e inmiştir. Federal İstatistik Bürosu’nun geçici
rakamlarına göre Almanya’da yerleşiklerin istihdam rakamı 2011 yılı Ocak ayında, bir önceki
yılın aynı ayındaki değerine göre yüzde 1,2 oranında artış (466 bin kişi) göstermiştir.
T.C. Berlin Ekonomi Müşavirliği Mart 2011
6
ILO tanımlamasına göre, Almanya’da 2010 yılı Ocak ayında yüzde 7,3 olan işsizlik oranı
2011 yılı Ocak ayında yüzde 6,5 olarak görünmektedir.
Fiyatlar
2010 yılında küresel ekonominin canlanması ve böylece yurtiçi ekonomik faaliyetlerin de
olumlu etkilenmesi nedeniyle Almanya’da fiyatlar yüzde 1,1 oranında artmıştır. Tüketici
fiyatları genel seviyesi özellikle enerji ve gıda kaynaklı artış eğilimi göstermiştir. İthalat
fiyatları yaklaşık yüzde 8, ihracat fiyatları ise yüzde 3,5 oranında artış göstermiş ve dış ticaret
hadlerinin Almanya aleyhine gelişmesine yol açmıştır.
12 Aylık Fiyat Artışları
2008
2009
2010
2011
Ocak
F.Almanya
(CPI, %)
2,6
0,4
1,1
2,0
F.Almanya
(HICP4, %)
2,8
0,2
1,2
2,0
Avro Alanı
(HICP, %)
3,3
0,3
1,6
2,4
Kaynak: Federal İstatistik Bürosu
Almanya’da Şubat ayı tüketici enflasyonu (CPI) yüzde 2,1 oranına yükselmiştir. Yüksek oran
büyük ölçüde 2010 Şubat ayından bu yana yüzde 10,2 oranında artmış olan enerji
fiyatlarından kaynaklanmıştır. Almanya’da Mart ayı tüketici enflasyon oranının yüzde 2
civarında olması beklenilmektedir. 17 ülkeden oluşan Avro bölgesi enflasyon oranının Şubat
ayındaki yüzde 2,4 seviyesinden, Mart ayında yüzde 2,6 oranına çıkmasının beklenilmesi,
Avrupa Merkez Bankası’nın Nisan ayında faizleri artırabileceği beklentisini oluşturmuş ve 31
Mart itibariyla Avro’nun Yen ve Dolar karşısında değer kazanmasına yol açmıştır. Dolar
2011 yılının ilk çeyreğinde Avro karşısında yüzde 6 civarında değer kaybetmiştir.
4
AB genelinde karşılaştırma için uyumlaştırılan Tüketici Fiyat Endeksinin son 12 aylık değişimini gösterir.
T.C. Berlin Ekonomi Müşavirliği Mart 2011
7
Faiz oranları
Çeşitli Faiz Oranları
2010
Temmuz
2010
Ekim
2010
Aralık
Hanehalkı ort. 5-10 yıl ev kredisi faiz oranı
3,79
3,58
3,70
(ECB) “Refinancing” (Haftalık)
1,00
1,00
1,00
(ECB) Borç Alma (O/N)
0,25
0,25
0,25
(ECB) Borç Verme (O/N)
1,75
1,75
1,75
EONIA (AB overnight, ağırlıklı ortalama)
0,48
0,70
0,66
EURIBOR (12 aylık)
1,37
1,50
1,55
9 yıldan fazla ve 10 yıl vadeli kamu senetleri
faiz oranı
2,6
2,4
3,0
Kaynak: Alman Merkez Bankası (Koyu renkli veriler 2011 Ocak ayı değerleridir)
Frankfurt menkul kıymetler borsasında en çok işlem gören 30 hissenin değerini yansıtan DAX
endeksi değeri 2010 yılına 6,048 civarında başlamış ve yılsonunu 6,990 seviyesinde (yılbaşına
göre yaklaşık %15,6 oranında artışla) kapatmıştır. 2011 yılının ilk üç ayı sonundaki değeri de
yaklaşık yüzde 2,7 seviyesinde artmıştır.
10 yıllık Alman tahvillerinin faiz oranı 31 Mart tarihinde yüzde 3,4’e yaklaşmıştır. İki yıllık
Alman tahvillerinin faiz oranı ise yüzde 1,8 civarındadır.
Bütçe verileri ve mali tahminler
Federal Maliye Bakanlığı’nca açıklanan 2010 yılı gelişmelerine bakıldığında; net borçlanma
resmi tahmininin 80,2 milyar Avro olmasına rağmen, 44 milyar Avro seviyesinde kaldığı
ancak yine de bunun bir rekor olduğu, beklenenden daha az borçlanmanın; hızlı büyümeye
dayalı vergi gelirleri ile mobil telefon lisans ihale geliri artışlarına ve beklenen istihdam, faiz
giderleri ve özel sektör garantilerinin daha düşük seviyede gerçekleşmesine bağlı olduğu
anlaşılmaktadır. Alman Merkez Bankası genel kamu bütçe açığının 2009 yılındaki yüzde 3,0
seviyesinden yüzde 3,3 seviyesine ulaştığını, borç oranının da 2009 yılındaki yüzde 73,4
seviyesinden yüzde 80 seviyesine ulaştığını açıklamıştır. Borç artışının özellikle HRE ve
WestLB bankalarının bazlı riskli varlıklarının üstlenilmesinden kaynaklandığı vurgulanmıştır.
T.C. Berlin Ekonomi Müşavirliği Mart 2011
8
2011 yılı Şubat ayı sonu itibarıyla federal harcamaların toplamı (63,6 milyar Avro) bir önceki
Şubat ayına göre yaklaşık olarak 3,2 milyar (yüzde 5,2) tutarında artmıştır. Bu artış özellikle
işgücü teşviklerinden ve faiz harcamalarından kaynaklanmıştır.
Federal Bütçe Gerçekleşme Verileri (milyon avro)
2010
Gerçek
2011 Maliye Bak.
Tahmin
2010
Şubat
2011
Şubat
303,658
305,800
60,455
63,623
Faiz Gid.
33,108
35,343
11,911
13,013
Personel
28,196
27,799
5,446
5,571
Askeri tedarik
10,442
10,429
1,752
1,470
Sandıklar
29,665
28,159
5,323
4,856
Sosyal S. Fonları
120,831
114,657
24,793
26,312
Yatırımlar
26,077
32,330
3,584
3,170
259,293
257,024
31,940
34,012
Vergi Geliri
226,189
229,164
28,383
31,033
Finansman Açığı
-44,011
-48,776
-28,499
-29,593
Net Borçlanma
-44,000
-48,400
-28,000
-11,800
Gider
Gelir
Kaynak: Federal Maliye Bakanlığı
2011 yılı Şubat ayı sonu itibarıyla 34 milyar Avro olan toplam gelirlerin ise bir önceki
dönemle karşılaştırıldığında, 2,1 milyar Avro (yaklaşık yüzde 6,5 oranında) arttığı
belirtilmiştir. Artışın en önemli kaynağı KDV ve diğer vergiler olmuştur.
2010 yılı Şubat ayında 28,5 milyar Avro olan federal finansman açığı, 1 yıl sonra 1 milyar
Avro daha fazla olarak gerçekleşmiştir. Federal Maliye Bakanlığı’nın 2011 yılı net borçlanma
rakamı olarak bütçe tahmini 48,4 milyar Avro’dur.
Federal Hükümet Borçlarının Vadeye Göre Dağılımı
(milyon Avro)
2010
Payı (%)
2011 Ocak
Payı (%)
1 yıla kadar
234.986
21
239.055
22
1-4 yıl arası
335.073
30
338.972
31
4 yıldan fazla
534.991
49
522.579
47
1.105.050
100
1.100.606
100
Toplam
Kaynak: Federal Maliye Bakanlığı
T.C. Berlin Ekonomi Müşavirliği Mart 2011
9
AB tanımlı Genel Kamu Borç Seviyesi (milyar Avro)
2008
GSYH
2010
GSYH
Borç
(%)
IIIQ
(%)
Artışı
1,643,8
66,3
1.846,9
74,7
203,1
1,007,6
40,6
1.116,4
45,2
108,8
Eyaletler
531,0
21,4
615,4
24,9
84,4
Yerel Yönetimler
118,8
4,8
128,3
5,2
9,5
1,5
0,1
1,6
0,1
0,1
Genel Kamu
Federal Hükümet
Sosyal Güvenlik F.
Kaynak: Alman Merkez Bankası
2010 yılı sonunda Almanya bankalarının çeşitli Avrupa ülke bankalarındaki
varlıkları
İspanya
56 milyarı bankalara verilmiş olmak üzere toplam 136 milyar Avro
İtalya
45 milyarı şirketlere verilmiş olmak üzere toplam 121 milyar Avro
İrlanda
64,7 milyarı şirketlere, verilmiş olmak üzere toplam 88 milyar Avro
Portekiz
11,7 milyarı bankalara verilmiş olmak üzere toplam 27 milyar Avro
Yunanistan
16,9 milyarı kamuya verilmiş olmak üzere toplam 25 milyar Avro
Kaynak: Alman Merkez Bankası
Avrupa’da borçlanmanın finansmanındaki sorunlara karşı alınan önlemler
15 Mart tarih ve 7691/11 sayılı ECOFIN Kararı
Piyasalarda devlet borçları nedeniyle son dönemlerde görülen dalgalanmalara karşı önlem
olarak, AB ve özellikle Avro alanında ekonominin yönetimini güçlendirme konusundaki
düzenleme paketi kabul edilmiştir. Mevcut AB enstrümanlarının, kamu borçlarını tatminkar
seviyede azaltmadığı, makroekonomik dengesizlikleri önlemede yetersiz kaldığı teşhis
edilerek, üye ülkelerde bütçe disiplininin geliştirilmesi ve ekonomi politikalarının
genişletilmiş olarak izlenmesini hedefleyen teklifler onaylanmıştır. Bu düzenlemelerin
Avrupa Parlamentosu’nda Haziran ayında kabul edilmesi ve 2012 yılından itibaren
uygulanması beklenilmektedir. Onaylanan tekliflerin başlıkları aşağıda yer almakta olup,
http://www.consilium.europa.eu/uedocs/cms_data/docs/pressdata/en/ecofin/119888.pdf
bağlantısında tekliflere ilişkin detaylı bilgi bulunmaktadır.
15 Mart tarihinde onaylanan düzenleme başlıkları:
-Üye ülkelerin bütçe ve ekonomi politikalarının izlenmesine ilişkin düzenlemede değişiklik,
T.C. Berlin Ekonomi Müşavirliği Mart 2011
10
-Üye ülkelerin aşırı açık prosedürüne ilişkin düzenlemede değişiklik,
-Avro alanı ülkelerinin bütçelerinin izlenmesine ilişkin yeni düzenleme,
-Makroekonomik dengesizliklerin önlenmesi ve giderilmesine ilişkin yeni düzenleme,
-Avro alanı ülkelerinin Makroekonomik dengesizliklerinin giderilmesine ilişkin yeni
düzenleme,
- Üye ülkelerin bütçelerine ilişkin yeni düzenleme
24-25 Mart 2011 tarihli Avrupa Konseyi Kararı
Avrupa Konseyi, (son aylarda Avrupa finansal piyasalarında yaşanan) krize karşı koymak,
finansal istikrarı sağlamak ve sürdürülebilir, sosyal içerikli, istihdam yaratan bir büyüme
ortamı sağlamak üzere, 15 Mart tarih ve 7691/11 sayılı ECOFIN Kararı’nda açıklanan 6 yeni
düzenlemeyi de içeren bir dizi tedbir kararları almıştır. Alınan kararlardan birisi, Avro alanı
ülkelerine 2013 yılı Haziran ayından itibaren finansal yardım sağlamak üzere, mevcut
durumda bu konuda geçici olarak işlevi olan “European Financial Stability Facility” (EFSF)
ile “European Financial Stabilisation Mechanism” (EFSM) yerine, “European Stability
Mechanism” (ESM) oluşturulması kararıdır. Geçiş dönemi boyunca ESM’nin borç verme
kapasitesinin 500 milyar Avro olması planlanmıştır. 24-25 Mart 2011 tarihli Avrupa Konseyi
Kararı’na http://www.consilium.europa.eu/uedocs/cms_data/docs/pressdata/en/ec/120296.pdf
bağlantısından ulaşılabilir.
Portekiz, İrlanda
Portekiz, bir süredir mali yapısını düzeltmek üzere uygulamaya çalıştığı çeşitli önlemlerle,
yatırımcıları Yunanistan ve İrlanda’nın ardından mali yardıma başvuran ülke olmamak
amacıyla ikna etmek için uğraşmaktaydı. Bu kapsamda 11 Mart 2011 tarihinde açıklanan ve
emeklilik ödemeleri ile vergi avantajlarında tasarrufu da içeren tedbir paketi parlementoda
kabul edilmeyince Başbakan (Socrates) 23 Mart’ta istifa etmişti. Bunun üzerine giderek
kötüleşen borçlanma koşulları sonucunda Mart ayında “Standard & Poor’s” tarafından 2 kez
indirilmiş ülke notuna5 sahip olan Portekiz, 31 Mart 2011 tarihinde 2010 yılı bütçe açığının
(GSYH’ya oranının) yüzde 8,6 olduğunu ve 7,3 olan hedefin tutturulamadığını açıklamıştır6.
Artmaya devam eden borçlanma maliyetleri7 Portekiz’in borçlarını ödeyememesi ve kurtarma
paketine başvurma ihtimalini iyice artırmıştır. Ülkenin ulusal istatistik kurumu, 2011 yılı
bütçe açığı hedefi olan yüzde 4,6’nın tutturulmasında sorun olmayacağını açıklamıştır.
5
İrlanda’nın notunun da altında, BBB-, en düşük yatırım yapılabilir ülke notu
Mart ayı içinde Portekiz yetkilileri, Eurostat’ın yaptığı muhasebe kural değişikliklerinin sonucunda bütçe açığı
oranının arttığını açıklamıştı.
6
7
Portekiz’in 10 yıllık tahvillerinin faiz oranı yüzde 8,4’e (Almanya’nınkinin 505 baz puan üstüne) çıkmıştır. İki
yıllık tahvillerinin faiz oranı ise, 10 yıllık olanların da üstüne çıkarak yüzde 8,78 olmuştur.
T.C. Berlin Ekonomi Müşavirliği Mart 2011
11
Portekiz’in borçlanma otoritesi borçlanmada giderek daha fazla Avrupa Merkez Bankası’na
bağımlı hale gelmiştir. Nisan, Mayıs ve Haziran aylarında önemli borçlanma ihaleleri
yapılacaktır. Yapılan bir hesaba göre Portekiz’in ihtiyaç duyacağı kurtarma paketi 70 milyar
Avro civarındadır.
İrlanda bankacılık düzenleme otoritesinin, “stress test” uygulaması sonrasında 4 bankayı 24
milyar Avro tutarında ilave sermaye oluşturma konusunda talimatlandırması, 31 Mart 2011
tarihinde İrlanda’nın 10 yıllık tahvillerinin faiz oranının yüzde 10,22’ye, iki yıllık kağıtların
faiz oranının ise yüzde 9,87 oranına çıkmasına neden olmuştur.
T.C. Berlin Ekonomi Müşavirliği Mart 2011
12