ortak transit sözleşmesi teminat düzenlemeleri

Transkript

T.C.
BAŞBAKANLIK
GÜMRÜK MÜSTEŞARLIĞI
AT ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü
ORTAK TRANSİT SÖZLEŞMESİ
TEMİNAT DÜZENLEMELERİ
TÜRKİYE’NİN UYUM SORUNU VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ
(Uzmanlık Tezi)
Özay KUTLU
AT Uzman Yardımcısı
Ankara, Eylül 1998
ÖNSÖZ
Türk transit tasimacilik teminat düzenlemelerinin, Ortak Transit
Sözlesmesi teminat düzenlemeleri ile karsilastirilip uyumlastirilmasi,
öncelikle transit sistemlerinin bilinmesini, bu baglamda hem Türk transit
mevzuatinin hem de, diger geçerli uluslararasi transit düzenlemeleri dahil,
Ortak Transit mevzuatinin degerlendirilmesini gerektirmistir.
Ayni sekilde, geçerli teminat düzenlemeleri ortaya konulduktan
sonra, Türk transit tasimacilik teminat düzenlemeleri ile Ortak Transit
Sözlesmesi teminat düzenlemelerinin karsilastirilmasinin daha dogru
oldugu düsünülmüstür.
Ancak transit ve buna bagli olarak teminat düzenlemeleri gözden
geçirildikten sonra, ülkemizin Ortak Transit Sözlesmesi çerçevesinde
yapmasi gereken mevzuat ve uygulama degisiklikleri konusunda öneriler
sunulmustur.
Kisacasi, önce yalniz Sözlesme hükümleri incelenip, sonra çözüm
önerileri sunma yoluna gidilmemis, genis perspektifli ve kapsamli bir
çalisma yapilmistir. Ancak yine de, bu çalismanin yeterli oldugu asla iddia
edilmemekte, çalismadan yararlanmak isteyenlerin, özellikle bu hususu göz
önünde bulundurmalarinda yarar görülmektedir.
Çalismanin hazirlanmasinda emegi olanlara, en içten tesekkürü borç
bilirim.
Özay KUTLU, Ankara, Eylül 1998
İÇİNDEKİLER
Sayfa No.
vi
KISALTMALAR
GİRİŞ
1. Çalışma Yöntemleri
1-5
3
1.1. Yazılı Kaynaklar
3
1.2 Anketler
3
1.3 Durum-tespit Ziyaretleri
3
1.4 Raporlar
4
1.5 Görüşme / Danışma
4
2. Tezin Oluşumu
5
BÖLÜM I
TRANSİT SİSTEMLERİNE BAKIŞ
I.1. Transit Nedir?
I.2. Tarihsel Gelişim
6-40
6
7
I.3. Günümüz Transit Rejimleri
10
I.3.1. ATA Sözleşmesi Transit Düzenlemeleri
11
I.3.2. Kyoto Sözleşmesi, E.1. Eki Transit Düzenlemeleri
12
I.3.3. TIR Sözleşmesi Transit Düzenlemeleri
14
I.3.3.1. TIR Sözleşmesinin Revizyonu
15
I.3.4. Topluluk Transit Rejimi
17
I.3.4.1. Transit Eylem Planı
24
I.3.5. Ortak Transit Rejimi
27
I.3.6. Baltık Transit Sistemi
31
I.3.7. Ekonomik İşbirliği Teşkilatı Transit Sistemi
32
I.3.8. Topluluk, Ortak ve TIR Transit Sistemlerinin Karşılaştırılması
33
I.3.9. Türk Mevzuatında Transit Düzenlemeleri
35
I.3.9.1. Transit Rejiminin Tanımı
35
I.3.9.2. Uluslararası Barselona Sözleşmesi ve Statüsü Vergi Muaflığı
36
I.3.9.3. Transit ve Aktarma Serbestliği ve Kısıntıları
36
I.3.9.4. Taşıma Türlerine göre Transit
37
I.3.9.5. Transit ve Aktarma Hükümlerinin Uygulanacağı Eşya
38
I.3.9.6. Adi ve Milletlerarası Transit Usulü
38
I.3.9.7. Uygulamada Transit
39
BÖLÜM II
TRANSİT TEMİNAT DÜZENLEMELERİ
II.1. Teminat Kavramı
41-120
41
II.2. ATA Sözleşmesi Teminat Tüzenlemeleri
42
II.3. Kyoto Sözleşmesi Ek E.1 Teminat Tüzenlemeleri
45
II.4. TIR Sözleşmesi Teminat Tüzenlemeleri
47
II.5. Topluluk Transit Rejimi Teminat Tüzenlemeleri
51
II.5.1. Topluluk Transit Rejimi Teminat Türleri
52
II.5.1.1. Bireysel Teminat
52
II.5.1.2. Maktu Teminat
52
II.5.1.3. Kapsamlı Teminat
53
II.5.1.3.1. Geçici Yasaklama
55
II.5.2. Teminattan Feragat
58
II.5.3. Kefil
59
II.5.4. EUROTRANSIT 97 Konferansı
60
II.5.5. Bilgisayarlaşma - Otomasyon Projesi
63
II.6. Ortak Transit Rejimi Teminat Sistemi
65
II.6.1. Anasorumlu
66
II.6.1. 1 Anasorumlunun Yükümlülükleri
66
II.6.2. Kefil
68
II.6.2.1. Kefilin Sorumlu Olacağı Tutar
69
II.6.2.2. Kefilin Yükümlü Sayılamayacağı Durumlar
71
II.6.2.3. Kefile Sorumluluk Yükleyen Haller (İhlaller)
72
II.6.2.4. Kefilin Tebligat Adresleri
74
II.6.3. Teminat İdaresinin Rolü
74
II.6.4. Ortak Transit Teminat Türleri
76
II.6.4.1. Nakit Teminat
76
77
II.6.4.2.1. Teminat Belgesinin Düzenlenmesi ve Kullanılması
78
II.6.4.2.2. Yetkili Kişiler
79
II.6.4.2.3. Geçerlilik Süresi: Uzatma
80
II.6.4.2.4. İptal
80
II.6.4.2.5. Teminat Tutarının Hesaplanması
80
85
88
II.6.4.3.1. Maktu Teminat Tutarı
90
II.6.4.3.2. Teminat Tutarında Artış
90
II.6.4.3.3. Hassas ve Hassas-olmayan Eşyadan Oluşan Sevkiyat
92
II.6.4.3.4. Maktu Teminat Fişi
92
II.6.4.3.5. Sınırlı Geçerliliğe Sahip Maktu Teminat Fişleri
93
II.6.4.3.6. İptal
94
94
II.6.4.4.1. Bireysel Teminatın Tutarı
95
II.6.5. Teminat Belgeleri
96
II.6.6. Teminat Muafiyet ve İstisnaları
96
II.6.6.1. Taşımacılık Türlerine Göre Teminattan Feragat
97
II.6.7. Gümrük Vergilerinin Hesaplanması
99
II.6.8. Araştırma Prosedürü
100
II.6.9. Alacakların Tahsiline ilişkin Karşılıklı Yardım
102
II.7. Türk Mevzuatında Teminat Düzenlemeleri
103
II.7.1. Muayene
104
II.7.2. Teminat
105
II.7.3. Teminat Tutarının Hesaplanması
105
II.7.4. Global Teminat
106
II.7.5. Memur Gözetimi
108
II.7.6. Çıkış Gümrüğünce Kapların Açılması ve Noksanlıklar
109
II.7.7. Çıkıştan Sonra Yapılacak İşlemler
110
II.7.8. Telef ve Zayi Olan Eşya
110
II.7.9. Teminata Bağlanmayan Eşyanın Eksik Çıkması
111
II.7.10. Beyannamelere Aykırı Çıkan Eşya
111
II.7.11. Teminat Aranacak ve Aranmayacak Aktarmalar
111
II.7.12. Aktarmada Muayene ve Teminat
112
II.7.13. Teminatın Çözülmesi
112
II.7.14. Kabul Olunabilecek Teminat ve Değerlendirilmesi
113
II.7.14.1. Banka Teminat Mektuplarının Şekilleri ve Kayıtları
115
II.7.14.2. Teminat Mektuplarının Kovuşturulması
116
II.8. Türk ve Ortak Transit Teminat Düzenlemelerinin Karşılaştırılması
118
BÖLÜM III
ORTAK TRANSİT SİSTEMİNE GİRME SÜRECİNDE TÜRKİYE
121-124
III.1. Tarihsel Gelişim
121
III.2. Sözleşme’ye Taraf Olma ile ilgili Hükümler
121
III.3. Türkiye’nin Sözleşmelere Katılma Çalışmaları
122
III.4. AT Komisyonu – EUROCUSTOMS Protokolü
123
III.5. Beklentiler
124
DEĞERLENDİRME, ÖNERİLER ve SONUÇ
1. Değerlendirme
125-139
125
2. Öneriler
127
2.1. Transit Düzenlemelerinin Uyumlaştırılması
127
2.2. “Anasorumlu” Kavramının Mevzuata Yerleştirilmesi
128
2.3. Teminat Türlerinin Kabul Edilmesi
128
2.4. Teminat Olarak Kabul Edilenler
128
2.5. Refakatin Teminat Olmaması
129
2.6. Bildirimlerin Uyumlaştırılması
129
2.7. Teminat İdarelerinin Belirlenmesi
130
2.8. Sektörün ve Gümrük Görevlilerinin Bilgilendirilmesi
131
2.9. Sektörle Mutabakat Zaptı Düzenlenmesi
131
2.10. Teminat Sistemine Giriş
132
2.11. Bilgisayarlaşma
133
2.12. Gümrük Görevlisinin Yetkilendirilmesi
134
2.13. Maktu Teminat Fişleri
134
2.14. Kefil Tebligat Adreslerinin Belirlenmesi
135
2.15. Teminat İstisnaları
135
2.16. Taşımadan Sorumlu Aracılar (Forwarders)
135
2.17. Teminat Verecek Kişi ve Kuruluşların Belirlenmesi (Kefil)
136
2.18. Ulusal Transit Düzenlemeleri
137
2.19. Yetkili Gönderici ve Alıcılar
137
2.20. Ortak Transit Merkez İdaresinin Kurulması
138
2.21. Gümrük İdarelerinde Transit Birimlerinin Oluşturulması
138
2.22. Mühürlerin Basılması ve Kontrol Edilmesi
139
3. Sonuç
139
EKLER
140
KAYNAKÇA
154
KISALTMALAR
AEK
Avrupa Ekonomik Komisyonu
AS
Armonize Sistem
AT
Avrupa Topluluğu
ATA
Geçici Kabul
ATRG
Avrupa Topluluğu Resmi Gazetesi
BM
Birleşmiş Milletler
ECO
Ekonomik İşbirliği Teşkilatı
ECU
Avrupa Topluluğu Para Birimi
EFTA
Avrupa Serbest Ticaret Bölgesi
GATT
GK
GY
IBCC
Tarifeler ve Ticaret Genel Anlaşması
Gümrük Kanunu
Gümrük Yönetmeliği
Uluslararası Ticaret Odaları Bürosu
IRU
Uluslararası Karayolu Taşımacılığı Birliği
ITI
Uluslararası Eşya Transiti
NCTS
Yeni Bilgisayarlı Transit Sistemi
OTS
Ortak Transit Sözleşmesi
RG
T.C. Resmi Gazete
TARIC Avrupa Topluluğu Entegre Tarifesi
TIR
Uluslararası Karayolu Taşımacılığı
T1
Topluluk statüsünü haiz olmayan eşyaya uygulanan transit
rejimi
T2
Topluluk statüsünü haiz eşyaya uygulanan transit rejimi
TGK
TİB
Topluluk Gümrük Kanunu
Tek İdari Belge
TOBB
Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği
WP.30
Taşımacılığı Etkileyen Gümrük Sorunları Çalışma Grubu
GİRİŞ
AT ve EFTA ülkeleri arasında düzenlenen 20 Mayıs 1987 tarihli Ortak
Transit Sözleşmesi, 1968 yılında oluşturulan Topluluk Transit Rejimi ile
özellikle de teminat düzenlemeleri bakımından hemen hemen aynı hükümleri
içermekte, hatta ileride bunların tek bir transit rejimi altında birleştirilmesi
yönünde çalışmalar yapılmaktadır. Bugün 23 Akit Tarafta uygulanmakta olan
Ortak Transit Sözleşmesi, üçüncü ülkelerin katılımına açık tutulmuştur. 31
Aralık 1995 tarihinde AT ile bir gümrük birliği ilişkisine giren ülkemizin bu
sistemin dışında kalması mümkün değildir. Zaten bu nedenle, 5 Ekim 1995
tarihinde Topluluk Komisyonu nezdinde Sözleşmeye katılım başvurusu
yapılmış bulunmaktadır. Türkiye’nin anılan Sözleşmeye katılma sürecinde
ise, sistem çerçevesinde teminatın nasıl işleyeceği ve kimlerin kefil
olabileceği
gündeme
gelecektir.
Ortak
Transit
Rejimi
teminat
düzenlemelerinin kapsamlı ve ayrıntılı bir şekilde incelenmesi ve ülkemizin
mevcut transit mevzuatı ile karşılaştırılarak, gerekli altyapının bir an önce
oluşturulması hem gümrük hem de işlemciler açısından büyük önem arz
etmektedir.
TIR Sözleşmesi uygulamalarında olduğunun aksine, deneme-yanılma
yöntemi yerine bilinçli olarak yeni sistemi öğrenmek ve gerekli hazırlıkları
yaptıktan sonra uygulamaya geçmek yerinde olacaktır. Keza, 1 Ocak 1996
tarihinden beri yürürlükte olan Tek Tip Gümrük Beyannamesi ve Kullanma
Talimatı, Eşya Ticaretindeki Formalitelerin Basitleştirilmesine ilişkin
Sözleşme’de öngörülenin kötü ve yanlış bir kopyası durumundadır. Sözde,
mevcut
mevzuatımıza
uyumlaştırma
yapılmıştır.
Bu
uyumlaştırılmış
düzenlemenin
düzeltilmesi,
Ortak
Transit
Sözleşmesine
katılma
çalışmalarında büyük zaman ve enerji kaybına yol açmıştır. Aynı hataya bir
kez daha düşülmemesi için, ilgililerin üzerlerine düşeni eksiksiz yerine
getirmeleri gerekmektedir.
Kamu ve özel sektörden herkes, eşya akışının kolaylaştırılması ile
kaçakçılığa karşı korunmanın güçlendirilmesi arasındaki dengenin
kurulmasını istemektedir.1 Keza, Avrupa Birliğine ön katılım (preaccession) stratejisi olarak, mevcut Topluluk ve Ortak Transit
sistemlerinin yerini alacak otomasyona dayalı yeni bir Avrupa transit
sistemine ihtiyaç duyulmaktadır2. Böyle bir sistemde Akit Taraflar
arasındaki taşımalarda TIR3 sistemi uygulanmayacaktır. İşlemleri
hızlandıracak ve belge sahteciliği ve sahte mühürlerin kullanılmasının
önlenmesi ve ibra edilmeyen işlemlerin çabuk belirlenmesi ile kaçakçılık
riskini azaltacak, hatta ortadan kaldıracak olan bilgisayarlı transit sitemi
2000 yılı ortalarına kadar aşamalı olarak mevcut sitemin yerini alacaktır.
Böyle bir sistem nihayet teminatın yönetimi ve kontrolünde yeni fırsatlar
yaratacaktır.4
Ülkemizin böyle bir sistemin dışında kalması düşünülemez. Bunun
ilk ve belki de en önemli koşulu ise, iç mevzuatın, Ortak Transit
Sözleşmesi teminat düzenlemeleri ile uyumlu hale getirilmesidir.
1
2
3
4
Monti, Mario, Topluluk Komisyonu Üyesi, 2-7 Şubat 1997 tarihli Eurotransit 97 Konferansı
Yazıları önsözü, Brüksel, 30 Nisan 1997.
Action Plan for Transit in Europe – a New Customs Policy, Communication from the
Commission to the European Parliament and the Council, COM(97)188 final, Action Plan for
the Transit System, s. 7, 10.6.1997 tarihli ATRG C176.
Uluslararası Karayolu Taşımacılığı (Transports Internationaux Routiers).
A New Transit System For Europe, Çalışma Belgesi, 2-7 Şubat 1997 tarihli Eurotransit 97
Konferansı Yazıları, s. 32-37, Brüksel, 30 Nisan 1997.
1. Çalışma Yöntemleri
1.1. Yazılı Kaynaklar
Bu tezin hazırlanmasında, yazılı kaynaklara, özellikle de resmi
belgelere başvurulmuştur. Uluslararası sözleşme ve anlaşmalar ile Türk
ve Avrupa Topluluğu Resmi Gazeteleri bu bağlamda en çok incelenen ve
tezde kullanılan belgeler olmuştur. Bununla birlikte, raporlar ve basın
bildirileri gibi kaynaklardan da oldukça yararlanılmıştır.
1.2. Anketler
Hazırlık aşamasında düşünülmüş ve öngörülmüş olmasına karşın, gerek
transit sisteminin yöneticisi konumundaki kamu sektörü (gümrük, maliye,
ulaştırma) gerek transit sisteminin kullanıcısı konumundaki özel sektöre
(TOBB, UND, bankalar, sigortacılar) yönelik anketler, yeterli sürenin ve
maddi koşulların bulunmaması nedeniyle gerçekleştirilememiştir. Bu,
ilgililerin görüş, düşünce ve beklentilerinin teze yansıtılamamasına yol
açmıştır.
1.3. Durum-tespit Ziyaretleri
Bir gümrük idaresinin ziyaret edilerek, uygulamanın yerinde görülmesi,
yine süre yetersizliği nedeniyle gerçekleştirilememiştir. Transit işlemleri
bakımından daha önceden gerçekleştirilen birtakım ziyaretlerden edinilen
bilgi ve deneyimlerden yararlanılırken, teminat işlemleri için bu yola
başvurmak söz konusu olamamıştır. Keza, teminat uygulamalarının yerinde
görülmesinin, hem teorik bilgilerin daha iyi yerleşmesini hem de uygulamaya
yönelik
önerilerin
düşünülmektedir.
daha
sağlıklı
ve
yerinde
olmasını
sağlayacağı
1.4. Raporlar
Tezin oluşumunda Topluluk boyutu değerlendirilirken, Topluluk
ilgili birimlerinin raporlarından oldukça yararlanılmıştır. Bu, ülkemizin
Ortak
Transit
Sözleşmesine
katılım
çalışmaları
çerçevesinde
gerçekleştirilen ziyaret ve toplantılara ilişkin raporlar için de geçerlidir.
Bununla birlikte, eğitim programı ve Matheaus programı çerçevesinde
Topluluk Üye Devletlerinde gerçekleştirilen bazı ziyaretlere ilişkin
raporlardan, içerikten yoksun ya da yanlış bilgiler içerdikleri tespit
edildiğinden, yararlanılamamıştır.
1.5. Görüşme / Danışma
TOBB’de Ticaret ve TIR Şubesi Müdürü ile yapılan görüşme, TIR
siteminde ülkemiz kefil kuruluşu olan bu kuruluşun TIR sitemi deyimleri ile
Ortak Transit teminat düzenlemelerine ilişkin görüş, beklenti ve önerilerinin
teze yansıtılmasını sağlamıştır.
Gümrük Müsteşarlığı Kontrol Genel Müdürlüğü yetkilileri ile yapılan
görüşmeler tezin hazırlanmasında oldukça yönlendirici olmuştur.
Gümrük Müsteşarlığı Modernizasyon Projesi Birim Başkanlığı’ndan
bir uzman ile yapılan görüşme, Türk Gümrük Otomasyon Sisteminin transit
boyutunun teze yansıtılmasını sağlamıştır.
2. Tezin Oluşumu
Tez,
“Transit
Sistemlerine
Bakış”,
“Transit
Teminat
Düzenlemeleri” ve “Ortak Transit Sistemine Girme Sürecinde Türkiye”
olmak üzere üç bölümden oluşmaktadır.
Transit
Sistemlerine
Bakış
Bölümü’nde,
transit
teminat
düzenlemelerini daha iyi anlamak için, transit kavramı, tarihsel gelişme,
özellikle Topluluk ve Ortak Transit rejimleri olmak üzere günümüz
transit sistemleri ve Türk transit mevzuatı gözden geçirilmektedir.
Transit Teminat Düzenlemeleri Bölümü’nde, teminat kavramı,
Ortak Transit rejimi ayrıntılı olmak üzere günümüz transit sistemlerinin
teminat düzenlemeleri ve Türk transit teminat mevzuatı karşılaştırmalı
olarak incelenmektedir.
Ortak Transit Sistemine Girme Sürecinde Türkiye Bölümü’nde,
ülkemizin Ortak Transit Sözleşmesi’ne taraf olması amacıyla yürütülen
çalışmalar gözden geçirilmektedir.
Değerlendirme, Öneriler ve Sonuç kıısmında, bir değerlendirme
yapıldıktan sonra, Türkiye’nin Ortak Transit Sözleşmesi teminat
düzenlemelerine uyum çerçevesinde yapması gereken mevzuat ve
uygulama değişiklikleri konusunda öneriler sunulmaktadır.
---o---
BÖLÜM I
TRANSİT SİSTEMLERİNE BAKIŞ
I.1. Transit Nedir?
Transit, belirli bir gümrük bölgesi içinde ya da farklı gümrük
bölgeleri arasında ticaretin kolaylaştırılmasını amaçlayan bir ayrıcalık
sistemidir. Transitin özü, belirlenmiş bir gümrük bölgesini taşımacılık
kapsamında geçerken bir üçüncü ülkeden gelen ya da bir üçüncü ülkeye
giden eşya üzerindeki gümrük vergileri, özel tüketim vergisi (excise) ve
KDV’nin, geçici olarak askıya alınmasına izin verilmesidir. Vergi ve
resimlerin askıya alınması, eşyanın ilgili gümrük bölgesinden çıkmasına
ya da bir başka gümrük rejimine tabi tutulmasına kadar ya da vergi ve
resimler
ödenerek
eşyanın
serbest
dolaşıma
girmesine
kadar
sürmektedir.5 Benzer şekilde, gümrük transiti, bir gümrük bölgesinden
eşyanın pazara sunulmaksızın geçişinin kolaylaştırılması demektir. Bu
Tarifeler ve Ticaret Genel Anlaşması (GATT) 1947’nin V. Maddesi’nde
öngörülen “transit serbestisi”dir.6 Bu Maddeye göre, bir Akit Tarafın
sınırları dışında başlayan ve biten tam bir seferin bir kısmını bu Akit
Tarafın ülkesinden, aktarmalı ya da aktarmasız, antrepolu ya da
antreposuz, kesintili ya da kesintisiz, ya da taşıma şekli değiştirilerek ya
da değiştirilmeden geçen (bagajlar dahil) eşya ile gemiler ve diğer taşıma
araçları söz konusu Akit Tarafta transit halinde kabul edilmektedir.
Bununla
birlikte,
hava
taşıtları
bu
Madde
hükmünden
yararlanamamaktadır. Öte yandan transit taşımalar, taşıma masrafları
ile taşıma dolayısıyla yapılan idari masraflar ya da verilen hizmetler
5
6
Report on the Community Transit System, Analysis (I) The transit system today, European
Parliament’s Committee of Inquiry into Community Transit System, Raporteur: Edward
Kellett-Bowman, 20.02.1997 tarihli PE 220.895 sayılı Belge, 3.1.1.
Interim Report on Transit, Task Force Transit, 24.10.1996, COM(96)477 final Ek 1, s. 1.
30.10.1947 tarihli “the General Agreement on Tariffs and Trade”
karşılığı ücretler hariç, Gümrük vergi ve resimlerinden ve diğer
yükümlülüklerden muaf tutulmaktadır.7
I.2. Tarihsel Gelişim
Gümrük düzenlemelerine ilişkin 1900 ve 1913 Kongrelerinde
alınan kararlara karşın8, taşımacılığı kolaylaştırmaya yönelik ilk önemli
gelişme 10 Mart 1921 tarihinde toplanan Barselona Konferansı sonucu
31 Ekim 1922 tarihinde yürürlüğe giren 20 Nisan 1921 tarihli Transit
Serbestliği Sözleşmesi ile Barselona Konferansı’nın 14 Nisan 1921
tarihinde kabul ettiği ve Sözleşme’nin eki olan Transit Serbestliği
Statüsü9’dür. Milletler Cemiyeti Misakı10 hükümleri çerçevesinde,
Versay Barış Antlaşması11 hükümlerine halel getirmeksizin, iletişim ve
transit serbestliğinin güvence altına alınması ve sürdürülmesi amacıyla
transit geçirilen eşyadan transit dolayısıyla, gerek girişte, gerek çıkışta,
gümrük
vergisiyle
gümrükçe
alınan
diğer
vergi
ve
resimlerin
alınmaması, ancak, bu eşyadan denetlemenin gerektirdiği masraflarla
verilen hizmetler karşılığı olan resim ve ücretlerin aranmasını öngören12
ve İspanya’nın Barselona kentinde imzalanan bu Sözleşme ve Statü’ye,
Afrika, Asya, Avrupa, Güney Amerika ve Avustralya kıtalarından 50
ülke taraf olmuştur13.
7
8
9
10
11
12
13
Büyüktaşkın, Şener, Uluslararası Ticarette GATT Düzeni, GÜ. Yayın No:20, Ankara, 1983,
s.187-188.
ATA Handbook, Bölüm 2, s. 4.
The Convention and Statute on Freedom of Transit (Milletlerarası Barselona Mukavele ve
Nizamnamesi) United Nations, Transport Facilitation Conventions, International
Telecomunication Union, www.itu.ch/itudoc/un/editrans/itcdb.html
The Covenant of the League of Nations.
The Treaty of Peace, Versailles, 28 Haziran 1919.
Barselona Statüsü, Madde 3.
Türkiye, bu düzenlemeye ancak 1932 yılında Milletler Cemiyeti’ne girdikten sonra taraf olmuş
ve gümrük mevzuatında yer vermiştir (GK, Madde 90 ve GY, Madde 501).
Başka varış yerlerine gitmek üzere gelen eşyanın ülkelerden
geçişine nasıl izin verileceği sorusu uluslararası düzeyde ilk defa 1948
yılında kurulan IRU’nun yönettiği 1959 TIR Sözleşmesi ile ele alınmıştır.
Bu sistem temel olarak TIR karneleri aracılığıyla güzergahta kaybolan
vergi ve resimler için teminat sağlamaktadır. Bununla birlikte, eşyanın
vergi
ve
resimlerinin
statüsüne
ilişkin
herhangi
bir
kanıt
sunmamaktadır.
Daha sonra, 1968 yılında Avrupa Topluluğu’nda Ortak Gümrük
Tarifesi oluşturulduğunda gümrük vergileri ödenmiş eşya, yani serbest
dolaşımdaki eşya ile hem gümrük vergileri hem de dolaylı vergileri
ödenmemiş eşya arasındaki ayrımı bir şekilde bu sisteme eklemek
gerekmiş ve böylece eşyanın kaybolduğu Üye Devleti belirlemek amacıyla
iç sınır geçişlerinde verilen transit bilgi notunun (transit advice note)
kullanıldığı Topluluk transit rejimi ortaya çıkmıştır. Ayırım, serbest
dolaşımda olmayan eşyaya uygulanan T1 belgesi ile yalnız dolaylı
vergileri varışın bulunduğu Üye Devlet’te ödenecek eşyaya uygulanan T2
belgesi arasında yapılmıştır.
Sistem, yaklaşmakta olan tek iç pazar ışığında transit bilgi notu
kullanılması gereğinin ortadan kalktığı 1990 yılına kadar hemen hemen
değişmeden kalmıştır. Bugün uygulamada yalnız T1 sistemi vardır. Aynı
zamanda
ihracat
amaçlı
transit
sisteminin
kullanımı
da
artık
gerekmemekte ve günümüzde mali açıdan eşyanın ihraç edildiğini
göstermek için Tek İdari Belge’nin (Single Administrative Document –
TİB) 3 numaralı yaprağı kullanılmaktadır. İhracat koşuluyla bir
ödemenin yapıldığı ihracat ve yeniden ihracatlarda, eşya serbest
dolaşımda olmadığından, T1 sistemi hala kullanılmaktadır.
1972 yılında o zaman EFTA içinde yer alan iki ülke, Avusturya ve
İsviçre üzerinden Topluluğun bir yerinden bir başka yerine eşya
göndermek için bir yönteme gereksinim duyulduğu görülmüştür.
Böylece, Topluluk Transit Sistemi iki anlaşma ile bu iki ülkeyi
kapsayacak şekilde genişletilmiştir. 1987 yılında Topluluk Transit
Sisteminin bu genişlemesi, diğer EFTA ülkeleri, Finlandiya, İsveç,
İzlanda ve Norveç’i de içeren Ortak Transit Sözleşmesi (OTS) ile
yaygınlaştırılmıştır. Topluluk bir bütün olarak bu Sözleşme’nin bir
üyesidir14. 1 Ocak 1995 tarihinde Avusturya, Finlandiya ve İsveç Avrupa
Topluluğu’na üye olduklarından, Topluluğun geri kalanıyla olan
ticaretlerinde Topluluk Transit Sistemi uygulanmaya başlanmış ve
Sözleşme’nin ayrı bir üyesi olmaktan çıkmışlardır. 1 Temmuz 1996
tarihinde, Polonya, Çek Cumhuriyeti, Slovakya ve Macaristan’ın
katılımıyla kapsam bir kez daha genişlemiştir. Öte yandan, Bulgaristan,
Estonya,
Latviya,
Litvanya,
Romanya
ve
Slovenya
ile
birlikte
Türkiye’nin Sözleşmelere katılma çalışmaları devam etmektedir. Ortak
Transit Sisteminde transit bilgi notu, Avrupa Topluluğu içi hariç, hala
kullanılmaktadır.15
I.3. Günümüz Transit Rejimleri
Gümrük transiti ile ilgili uluslararası sözleşmeler şunlardır:
14
15
Ortak Transit Sözleşmesi, Madde 3(3). 23.9.93 tarih ve 1/93 No.lu Karar ile değişik, 14.2.1996
tarihli ATRG L36, s.33.
Interim Report, s. 2-3.
• Geçici Eşya Kabulü için ATA Karnelerine ilişkin Gümrük Sözleşmesi
(ATA Sözleşmesi)16, 6 Aralık 1961, Brüksel;
• Uluslararası Eşya Transitine ilişkin Gümrük Sözleşmesi (ITI
Sözleşmesi)17, 7 Haziran 1971, Viyana;
• TIR Karneleri Kapsamı Altında Uluslararası Eşya Taşımacılığına ilişkin
Gümrük Sözleşmesi (TIR Sözleşmesi)18, 15 Ocak 195919, Cenevre; ve 14
Kasım 1975 Revize TIR Sözleşmesi20. 1975 TIR Sözleşmesi, 1959 TIR
Sözleşmesini sona erdirmiş ve onun yerine geçmiştir. Ancak, örneğin, eski
Sözleşme’nin
Akit
Taraflarından
birinin
yeni
revize
1975
TIR
Sözleşmesi’ne henüz katılmamış olması gibi çeşitli nedenlerle, 1959 TIR
Sözleşmesi hala yürürlüktedir.21
• Ortak Transit Rejimine ilişkin Sözleşme (Ortak Transit Sözleşmesi)22,
20 Mayıs 1987.
I.3.1. ATA Sözleşmesi Transit Düzenlemeleri
ATA Sözleşmesi’nde “transit” terimi, ilgili Akit Tarafın ulusal yasa ve
yönetmeliklerinde yer alan koşullara göre, o Akit Taraf toprağındaki bir
16
17
18
19
20
21
22
The Customs Convention on the ATA Carnet for the Temporary Admission of Goods,
(Brüksel, 6 Temmuz 1961). ATA Sözleşmesi 30 Temmuz 1963’te yürürlüğe girmiştir. 1996
yılı verilerine ATA Sözleşmesi’ne 58 ülke taraftır.
The Customs Convention on the International Transit of Goods. ITI Sözleşmesi henüz
yürürlüğe girmemiştir.
The Customs Convention on the International Transport of Goods under cover of TIR Carnets.
7.2.1960 tarihinde yürürlüğe giren Sözleşme’ye Türkiye 23.2.1966 tarihinde katılmış ve
Bakanlar Kurulu’nun 29.3.1966 tarih ve 6/6228 sayılı Kararı ile Sözleşme 24.5.1966 tarihinde
ülkemizde yürürlüğe girmiştir.
Bakanlar Kurulu’nun 27.8.1984 tarih ve 84/8457 sayılı Kararı ile Türkiye Sözleşme’ye katılmış
ve 85/8993 sayılı Kararı ile de, Sözleşme’nin 12.5.1985 tarihinden itibaren ülkemizde geçerli
olması onaylanmıştır. 31.3.1985 tarihli ve 18711 sayılı RG.
Economic Commission for Europe, TIR Handbook including the Customs Convention on the
International Transport of Goods under cover of TIR Carnets (TIR Convention, 1975), United
Nations, New York and Geneva, 1995, s. 5.
The Convention on a Common Transit Procedure, 15.6.1987 tarihli ve AET/415/87 sayılı
Konsey Kararı olarak yayımlanmış ve 1 Ocak 1988 tarihinde yürürlüğe girmiştir,
13.8.1987 tarihli Avrupa Topluluğu Resmi Gazetesi (Official Journal of the European
Communities - ATRG) L226, s. 1-119.
Gümrük idaresinden aynı topraklarda yer alan bir başka Gümrük idaresine
eşyanın taşınması olarak tanımlanmaktadır. Keza, transit için ATA karnesi
(Admission Temporarie – Temporary Admission) kullanılması öngörülmekte,
bu çerçevede, “karne veren kuruluş (issuing association)” ve “kefil kuruluş
(guaranteeing association)” deyimleri açıklanmaktadır.23 ATA Sözleşmesi
geçici kabule ilişkin olmasına karşın, transit koşullarında verilen ve kullanılan
ATA
karnelerinin
Akit
Taraflarca,
istenilirse,
kabul
edilebileceği
belirtilmektedir.24
ATA Sözleşmesi’nin 23. Maddesi çerçevesinde Türkiye, Gümrük
İşbirliği Konseyi Genel Sekreteri’ne ATA Sözleşmesi’ne katılma bildirimini
23 Ağustos 1974’te iletmiştir. Bildirimde, tüm birinci sınıf gümrük
idarelerinin ATA karnesi kabulüne yetkili olduğu belirtilirken, ATA
karnelerinin transit işlemleri için kabul edilmeyeceği açıklanmıştır.
Halen bir tek IBCC25 tarafından kurulan “karne veren kuruluş ve kefil
kuruluş zinciri” bulunmaktadır26. ATA Sözleşmesi’ne göre, her bir karne
veren kuruluş ve kefil kuruluşun Gümrük makamlarınca onaylanması
gerekmektedir. İlgili Gümrük makamlarının onaylaması koşuluyla, onaylı bir
kuruluş, başka ulusal kuruluşları kendi teminatı altında ATA karneleri
vermeye yetkili kılabilmektedir.27
I.3.2. Kyoto Sözleşmesi, E.1. Eki Transit Düzenlemeleri
23
24
25
26
27
ATA Sözleşmesi, Madde 1.
ATA Sözleşmesi, Madde 3(3).
Uluslararası Ticaret Odaları Bürosu (International Bureau of Chambers of Commerce),
dünyanın her yanındaki ticaret odaları arasında bağlantıyı sağlamak üzere Uluslararası Ticaret
Odası (ICC) içinde 1950 yılında kurulmuştur.
ATA Sözleşmesi, 2 ve 6. Maddeler.
Kyoto Sözleşmesi’nin 1 Ekim 1977 tarihinde yürürlüğe giren Gümrük
transitine ilişkin E.1. Eki’ne göre, “Gümrük transiti”, eşyanın Gümrük
denetimi altında bir Gümrük idaresinden diğerine taşınmasıdır. “Gümrük
transit işlemi”, Gümrük transiti kapsamında bir hareket idaresinden bir varış
idaresine eşya taşımacılığıdır. Hareket idaresinden Gümrük transit işleminin
başlatılmasını kolaylaştırmak amacıyla denetimi altında belirli hazırlık
önlemlerinin alındığı Gümrük idaresine “yükleme idaresi”; Gümrük transit
işleminin başlatıldığı Gümrük idaresine “hareket idaresi”; Gümrük transit
işlemi sırasında eşyanın ithal ya da ihraç edildiği Gümrük idaresine “güzergah
Gümrük idaresi”; Gümrük transit işleminin sona erdiği Gümrük idaresine
“varış idaresi” denilmektedir.28
Kyoto Sözleşmesi’nin yukarıda anılan Gümrük Transitine ilişkin
E.1 Eki’nde, Gümrük makamlarının eşyanın kendi topraklarında
Gümrük transiti kapsamında taşınmasına izin verecekleri belirtilmekte
ve Gümrük transit işleminin, iki ya da çok taraflı anlaşmalar gereğince,
tek bir Gümrük transit işlemi sırasında bir ya da daha fazla sınır
geçilmesi
durumunda
“uluslararası
Gümrük
transiti”
olarak
adlandırılacağı açıklanmaktadır. Bu çerçevede,
• tam (through) transit (giriş Gümrüğünden çıkış Gümrüğüne);
• içe yönelik (inward) transit (giriş Gümrüğünden iç Gümrüğe);
• dışa yönelik (outward) transit (iç Gümrükten çıkış Gümrüğüne); ve
• iç (interior) transit (iç Gümrükten iç Gümrüğe)
deyimleri kullanılabilmektedir.29 Ancak bu deyimler, uluslararasında
kabul gören Gümrük terminolojisi yönünden resmi olmayıp, Gümrük
28
29
Kyoto Sözleşmesi Ek E.1, Tanımlar Bölümü.
Kyoto Sözleşmesi Ek E.1, 3 sayılı Standart.
transit
hareket
türlerini
tanımlamayı
kolaylaştırmak
amacıyla
kullanılmaktadır.
Yukarıdaki “iç Gümrük” deyimi, coğrafi anlamda kullanılmamakta
olup, bir iç Gümrük, Gümrük bölgesinin herhangi bir yerinde, örneğin kıyıda
yerleşik olabilmektedir. Bir başka deyişle iç Gümrük, bir Gümrük transit
işleminde eşyanın Gümrük bölgesine girmediği ya da onu terk etmediği bir
hareket ya da varış Gümrük idaresidir.
Yukarıda anılan uluslararası anlaşmalar, anlaşmaya taraf her bir
ülkede kabul edilen hem Gümrük transiti için bir eşya beyanname formu
hem de teminat öngörmektedir.
Aynı Ek’te, Gümrük transiti kapsamında taşınmakta olan eşyanın,
Gümrük makamlarınca belirlenen koşullara uyulması durumunda,
ithalat
ya
da
ihracat
vergi
ve
resimlerine
tabi
olmayacağı
öngörülmektedir. Bununla birlikte, bu genel ilke, eşya Gümrük transiti
ya da ulusal ihracat rejimi kapsamında ihraç edildiğinde ihraç vergi ve
resimlerinin ödenmesi gerekiyorsa, bunların ihraç ülkesinde tahsil
edilmesini ya da Gümrük transiti sona erdiğinde ve, örneğin, eşya kesin
kullanım için gümrüklendiğinde, ithal ülkesinde ithal vergi ve
resimlerinin tahsil edilmesini önlemeyeceği belirtilmektedir.30
I.3.3. TIR Sözleşmesi Transit Düzenlemeleri
TIR sistemi 14 Kasım 1975 tarihinde imzalanan bir uluslararası
sözleşmeye
30
dayanmaktadır.
Akit
Kyoto Sözleşmesi Ek E.1, 4 sayılı Standart.
Tarafların
idareleri
tarafından
yetkilendirilen ulusal kefil kuruluşların kullanıcılara karne vermeleri
amacıyla Cenevre’de yerleşik Uluslararası Karayolu Taşımacılığı Birliği
(IRU)31 tarafından basılıp dağıtılan ve TIR Karnesi olarak bilinen bir
belgeye dayanmaktadır. Günlük olarak, IRU ve kefil kuruluşlar TIR
sisteminin ticari yönünün iyi işlemesinden ve teminat düzenlemelerinin
işleyişinden sorumludur. Resmi bakımdan, gümrük rejimi Akit
Tarafların gümrük idarelerince yönetilmektedir ve TIR Sözleşmesi
nitelikli çoğunluk oyu ile çalışan Akit Taraflardan oluşan TIR İdari
Komitesi tarafından yürütülmektedir. Teknik yönler, BM/AEK İç
Taşımacılık Komitesi’ne32 rapor veren ve WP.30 olarak bilinen bir
BM/AEK
çalışma
grubunca33
yürütülmektedir.
Değişiklik
usulü,
herhangi bir Akit Tarafın itiraz etmesi durumunda işlemediğinden,
uygulamada oybirliğinin aranması anlamına gelmektedir.
TIR
sistemi,
Topluluk/Ortak
transit
sistemleriyle
birtakım
özellikleri paylaşmaktadır. TIR karnesinde, geçilen her bölge için birer
tane olmak üzere 1 ve 2 numaralı nüsha (copy) yapraklardan (sheet)
oluşan çakıştırma takımları vardır. İşlemin başlangıcında, ilk yaprak
hareket gümrük idaresince alıkonulmakta ve aynı gümrük bölgesinden
çıkıştaki gümrük idaresinden ilk çakıştırma nüshasının geri gelmesi
üzerine ibra edilmektedir. Bu usul, aynı karneden müteakip çakıştırma
çiftleriyle geçilen her bölgede yinelenmektedir. TIR Sözleşmesi yönünden
Avrupa Topluluğu tek bir gümrük bölgesidir34. Bu nedenle sistem,
Topluluk transiti ile benzer şekilde, AT içinde, son varış ya da çıkış
31
32
33
34
International Road Transport Union. 23 Mart 1948 tarihinde Cenevre’de kurulmuş olup, 65
ülkede 151 üyesi vardır.
United Nations/Economic Commission for Europe, Inland Transport Committee.
(Working Party on the Customs Questions effecting Transport) Taşımacılığı Etkileyen Gümrük
Sorunları Çalışma Grubu.
ATA Sözleşmesi yönünden de Avrupa Topluluğu tek bir gümrük bölgesi olarak kabul
edilmektedir, Customs Controls and Formalities, Use of TIR and ATA carnets,
europa.eu.int/comm/sg/scadplas/leg/en/lvb/111004b.htm
gümrük idaresinin Topluluğa girişteki hareket ya da giriş gümrük
idaresine bir kağıt belgeyi geri göndermesini gerektirmektedir. İki sistem
arasındaki temel fark, taşımacılığın 64 Akit Tarafın herhangi birinin
ülkesinde
başlayabilmesi
ya
da
sona
erebilmesidir.35
Topluluk
mevzuatına göre, TIR düzenlemeleri ancak Topluluk ve üçüncü ülkeler
arasındaki ticarette kullanılabilmektedir.36
I.3.3.1. TIR Sözleşmesinin Revizyonu
1975 TIR Sözleşmesi’nin günümüz koşullarını karşılayamayacak
duruma gelmesi nedeniyle, 1995 Ekim Ayında başlatılan revizyon
çalışmalarının, kefil kuruluşların ve işlemcilerin TIR sistemine kontrollü
girişi, uluslararası teminat sisteminin şeffaflaştırılması, TIR karneleri için
uluslararası Elektronik Veri Değişimi (Electronic Data Interchange) kontrol
sisteminin uygulanması ve TIR Yürütme Kurulu'nun kurulmasını içeren ilk
aşaması 1997 Haziran ayında yapılan görüşmelerle tamamlanmış olup, TIR
Sözleşmesi’nin 59. Maddesi gereğince revizyon hükümlerini yürürlüğe sokma
çalışmaları halen devam etmektedir. İlk aşama revizyon hükümleri Birleşmiş
Milletler belgesi37 olarak 17 Kasım 1997 tarihinde yayımlanarak Akit
Taraflara iletilmiş olup, 17 Kasım 1998 tarihine kadar herhangi bir üyeden
itiraz
gelmemesi
durumunda
17
Şubat
1999’da
yürürlüğe girmesi
beklenilmektedir. Bu arada, 1969 Viyana Sözleşmesi’nin 25. Maddesine
dayanılarak, revizyon hükümlerini TIR Sözleşmesi’nde öngörülen süreden
önce yürürlüğe sokma girişimleri, ülkemizin de beklentisi doğrultusunda,
başarısızlıkla sonuçlanmıştır. Söz kunusu 1975 TIR Sözleşmesi ilk aşama
revizyon hükümlerinin normal prosedüre göre ülkemizde de yürürlüğe
35
36
37
Report on the Community Transit, 3.1.4.
Interim Report, Ek II, s. 3.
C.N.433.1997.TREATIES-1, 17.11.1997.
sokulabilmesi için gerekli iç mevzuat hazırlık çalışmaları başlatılmış
bulunmaktadır.
En önemli konularını, mevcut merkezi teminat sistemi yerine ademi
merkezi yeni bir teminat sisteminin getirilmesi38, TIR Karnesi modelinde
değişiklik yapılması, “hassas ürünler” için yeni bir TIR karnesinin kabul
edilmesi,
TIR
rejiminin
bilgisayarlaştırılması
ve
“ibra”
işleminin
tanımlanması ile alternatif ibra yollarının getirilmesinin oluşturduğu TIR
Sözleşmesi revizyon sürecinin ikinci aşamasının, öngörüldüğü üzere, Şubat
1999’da tamamlanması beklenilmektedir.39
I.3.4. Topluluk Transit Rejimi
Topluluk gümrük transiti 1960larda tasarlanmıştır. Hem ithal
vergilerini hem de dolaylı vergileri kapsayan Gümrük transiti,
uluslararası ticaretin ve iç pazarın hızlı ve iyi işlemesi için temel olup,
gümrük sisteminin çeşitli yönlerini bir arada tutan birincil yapıştırıcı
konumundadır. Gümrük transiti olmadan, tüm ithal vergileri ve dolaylı
vergilerin dış sınırlarda ödenmesinde ısrar etmeksizin eşyanın Topluluk
Gümrük bölgesine girmesi ve bu bölgede serbestçe hareket etmesine izin
verilmesinin mümkün olamayacağı söylenmektedir.40
1989’da Doğu Avrupa’daki rejimlerin çökmesiyle, daha önce
imkansız olan ticaret önce yavaş artmış, sonra hızla olağanüstü
miktarlara ulaşmıştır. Bunun daha çok karayolu ile olması, transit
38
39
40
Yeni TIR teminat sistemi çerçevesinde, AT Komisyonu tek bir Topluluk teminat kefil kuruluşu
oluşturmak için bir çalışma başlatmıştır.
Action Plan, s. 8.
Interim Report, s. 1.
işlemlerinin sayısında büyük artış anlamına gelmiştir. Doğu ile ticaretteki
gelişme, sınır-aşan suçların organize şekilde transit kaçakçılığına
yönelmesi anlamına da gelmiştir. 41
Topluluk transit rejimi, Avrupa Topluluğu gümrük bölgesinde
başlayan ve biten eşya hareketleri için temel transit rejimidir. Topluluk
transitinin yürürlükteki mevzuat temeli, Avrupa Ekonomik Topluluğu
Antlaşması’nın42 28, 100a ve 113. Maddelerine dayanan 1992 tarihli
Topluluk Gümrük Kanunu’dur (TGK)43. Topluluk transit rejimi,
kararların nitelikli (qualified) çoğunlukla alındığı Parlamento ve
Konsey’in ortak-karar usulüne (co-decision procedure) tabidir44. TGK, iç
pazara rağmen, dış transit rejimi ve iç transit rejimi ayrımı
yapmaktadır: TGK’nın 91 ila 97. Maddelerinde düzenlenen dış transit
rejimi, ithalat vergileri ve diğer vergilere ya da ticaret politikası
önlemlerine tabi olmaksızın Topluluk-dışı eşyanın ya da ihracat gümrük
işlemleri yapılmış ve üçüncü ülkelere ihraçlarına ilişkin bir Topluluk
önlemine tabi olan Topluluk eşyasının Topluluk gümrük bölgesi
(territory) içindeki bir noktadan bir başkasına taşınmasına olanak
vermektedir45. 163 ila 165. Maddelerde düzenlenen iç transit rejimi ise,
Topluluk eşyasının, gümrük statüsünde bir değişiklik olmaksızın, üçüncü
ülke topraklarından geçerek Topluluk gümrük bölgesi içindeki bir
noktadan bir başkasına taşınmasına olanak vermektedir46. 31 Aralık
1992 tarihine kadar iç transit rejimi, Topluluk iç sınırlarından geçişi
41
42
43
44
45
46
Avrupa Ekonomik Topluluğunu Kuran Antlaşma (Treaty establishing the European Economic
Community), Roma, 25.3.1957.
12.10.1992 tarihli ve 2913/92 sayılı Konsey Tüzüğü, 19.10.1992 tarihli ATRG L302.
TGK, Madde 91.
TGK, Madde 163.
kolaylaştırarak ve hareket Üye Devletindeki “sevk” beyannamesi ile
varış Üye Devletindeki “giriş” beyannamesi arasında bağ oluşturarak
Üye Devletler arasında Topluluk eşyasının hareketini kapsamaktaydı.47
Topluluk Transit sistemi, T beyannamesine dayanmaktadır. Bu,
üzerinde transit işlemi ile ilgili ayrıntıların (ithalatçı, ihracatçı,
komisyoncu, eşyanın niteliği, varış, kefil vb.) yer aldığı ve transit
işleminin başladığı yerdeki idarede gümrükçe geçerli kılınan (dördü
transitte kullanılan) 8 yapraklı bir formdur. İlk yaprak, hareket gümrük
idaresinde alıkonulmakta, taşımacıdan, geri kalan 4, 5 ve 7 numaralı
yaprakları ve eşyayı varış idaresine sekiz gün içinde ibraz etmesi
istenilmektedir48. Varıştaki gümrük idaresi, eşyanın varışta ibraz
edildiğinin onaylanması amacıyla T formunun 5 numaralı yaprağına
mühür vurarak transit işleminin başladığı gümrük idaresine posta ile
geri göndermektedir. 5 numaralı yaprağın alınması üzerine, hareket
idaresi bunu alıkoyduğu 1 numaralı yaprakla karşılaştırmakta ve
böylece transit işlemini “aklamaktadır”.49
İç sınırlar ve bunlarla bağlantılı kontrollerin kaldırıldığı bir iç
pazarın kurulmasının da yan etkileri olmuştur. Tek pazar beklentisiyle
alınan ilk önlemler arasında, her geçişte kullanılan bir kağıt belgenin50
kaldırılması bulunmaktadır. Şüphesiz bu durum, bir usulsüzlüğün
nerede ve ne zaman yapıldığının tespitini zorlaştırmıştır. Öte yandan,
benzer bir sistem, Ortak Transit rejimi ve TIR sisteminde hala
bulunmaktadır. Sonuçta, yalnızca transit işlemcisinin kayıp eşyaya ilişkin
47
48
49
50
TGK, Madde 96 ve TGY, 348(1) ve 356(4) ve (5). Maddeler.
Topluluk içinde Transit Bilgi Notu (Transit Advice Note) 1990’dan beri kullanılmamaktadır.
vergi ve resimleri hangi ulusal idareye ödeyeceği sorununu karmaşık hale
getirmemekte, aynı zamanda suçluların izlenmesini çok daha fazla
güçleştirmektedir.51
Geçici KDV sisteminin uygulanmaya başlaması, Topluluk-dışı
eşyanın hareketlerinde kullanılan Topluluk dış transit rejimi (T1) ile
karşılaştırıldığında, Topluluk iç transit rejiminin (T2) uygulamada
Topluluk içinde ortadan kaybolması anlamına da gelmektedir.52
Topluluk Transit sistemi, anasorumlunun başlangıçta hareket
gümrük idaresine varış noktasını bildirmesini gerektirmesine karşın,
eşya yoldayken varış idaresinin değiştirilmesine izin verilmektedir.
Varışın değiştirilmesinin ilgili makamlara bildirilmesi gerekmemektedir.
Aynı şekilde, taşıyıcının hareket ve varış idareleri arasında belirli bir
güzergahı kullanma zorunluluğu da bulunmamaktadır. Ancak, son
zamanlarda, Topluluk Komisyonu hassas ürünler için hareket idaresinin
bağlayıcı güzergah öngörmesine izin veren ve hareket idaresinin açık izni
olmaksızın varış idaresini değiştirmeyi ortadan kaldıran hükümler
getirmiştir.53 482/96/AT sayılı Komisyon Tüzüğü, bağlayıcı güzergah
belirlenmesine, varış idaresi değişikliğinin yasaklanmasına ve hassas
ürünlerin taşınmasına ilişkin özel yükümlülükler getirilmesine izin
vermektedir.54
51
52
53
54
Report on the Community Transit, 3.1.2.7.
20.3.1996 tarihli ATRG L70. Bu Tüzük, Topluluk Gümrük Kodu’nun uygulanmasına yönelik
hükümler öngören AET 2454/93 sayılı - 11.10.1993 tarihli ATRG L253 - Komisyon Tüzüğünü
değiştirmiştir.
Her Topluluk transit işlemi, askıya alınmış vergi ve resimlerden
sorumlu bir kişinin, bir “anasorumlu”nun varlığını gerektirmektedir.
Gümrük makamlarına karşı anasorumlunun yükümlülüğü, ilgili Üye
Devlette eşya ile ilgili ödenmesi gereken toplam vergi, resim ve özel
tüketim vergisi kadardır.55
Dış ve iç transit rejimleri çerçevesindeki taşımalar, TIR karnesi,
transit belgesi olarak kullanılan bir ATA karnesi, Ren Manifestosu56 ya
da
Form
30257
kapsamında
ya
da
posta
yolu58
ile
de
gerçekleştirilebilmektedir. TGK’nin 163. Madde, 3. Fıkrası59, dış transit
rejimine ilişkin TGK’nın 92 ila 97. Maddelerinde yer alan rejimin sona
ermesi, rejimin üçüncü ülke topraklarında askıya alınması, teminat
sistemi, ilgililerin sorumluluğu ve basitleştirilmiş işlemlere ilişkin
hükümlerin, iç transit rejimi için de uygulanmasını öngörmektedir.
Diğer yandan, “askıya alma rejimi”60 deyimi, iç transit kurallarının
yalnızca eşyanın Topluluk statüsünün korunması ve vergi önlemlerinin
uygulanmasının sürdürülmesini kapsamakta, ancak ortada askıya alınan
hiçbir Topluluk önlemi bulunmadığından, yalnızca dış transit rejimi için
kullanılmaktadır. Bununla birlikte, dış transit rejiminin, gerçek bir
55
56
57
58
59
60
Revize Edilmiş Ren Nehri Taşımacılığı Sözleşmesi, Madde 9.
19.06.1956 tarihli Kuzey Atlantik Anlaşması’na taraf ülkeler arasındaki Sözleşme ile
öngörülmüştür. 13.12.1991 tarihli ve AET/3648/91 sayılı Konsey Tüzüğü ile Avrupa
Topluluğunun tek bir bölge olduğu belirtilerek, NATO silahlı kuvvetlerinin eşyalarına yönelik
iç sınır geçişlerindeki gümrük formaliteleri 1 Ocak 1992 tarihinden itibaren kaldırılmıştır,
17.12.1991 tarihli ATRG L348.
9.6.1986 tarihli ve AET/1797/86 sayılı Konsey Tüzüğü ile bir Üye Devletten diğerine
gönderilen Avrupa Topluluğu menşeili ya da üçüncü bir ülkeden gelmekle birlikte Toplulukta
serbest dolaşımda olan eşyanın gümrüğe ibrazında alınan posta harcı 1.1.1998 tarihinden
itibaren kaldırılmıştır, 12.6.1986 tarihli ATRG L157.
TGY, Madde 38(2).
TGK, Madde 84(1).
“askıya alma” ile sonuçlanmaksızın belirli Topluluk önlemlerinden
yararlanan eşyanın izlenmesinde kullanılabileceği de unutulmamalıdır.61
Askıya almaya rağmen dış transit rejimi, bir ekonomik etkili
gümrük rejimi değildir. Bunun sonucu, bir ekonomik etkili gümrük
rejimini62
kullanmak
için
önceden
izin
alma
ilkesi,
transite
uygulanmamaktadır.
Ekonomik etkili askıya alma düzenlemelerinde olanın aksine63,
gümrük kuralları transit rejiminin nasıl ibra edileceğini, terimin bazı
maddelerde düzenli olarak kullanılmış almasına karşın64, doğrudan
tanımlamamaktadır. TGK’nin 92. Maddesi yalnızca rejimin “sonu”nu
tanımlamaktadır: eşya ve ilgili belgelerin söz konusu rejim hükümlerine
göre varış gümrük idaresine ibraz edildiği an.
Asıl işlevi yanında, gümrük transiti gümrük onaylı işlem ve
kullanımları da tamamlamaktadır65. Örneğin, bu tür işlem ve
kullanımlardan önce (serbest dolaşıma giriş ya da ekonomik etkili
gümrük rejimleri) ya da sonra ya da bir (ekonomik etkili) askıya alma
düzenlemesinin ibrası ile ilke olarak yeniden ihraç edilen eşya ile
neticelenecek daha ileri bir gümrük işlem ve kullanıma giriş arasında
kullanım için bir ara rejim olarak da kullanılabilmektedir. Son olarak,
iki rejim arasında, örneğin iki gümrük antreposu ya da (askıya alma
sistemi kapsamında) dahilde işleme rejiminin gerçekleştirildiği iki yer
61
62
63
64
65
TGK, 85 ila 87. Maddeler.
TGK, Madde 89.
TGY, 373(2), 374, 444(11)(c), 448(11)(c) Maddeler.
TGK, 54 ve 55. Maddeler.
arasında eşya transferi için de kullanılabilmektedir. Bu durumda, TGK
dış transit yerine özel rejimler uygulanmasını öngörmektedir66.
Temel yasal metne ilave olarak, TGK uygulama kuralları, yani
Topluluk Gümrük Yönetmeliği (TGY)67 ve transit ve TİB ile ilgili İdari
Düzenlemeler ve Yorumlar Toplusu68 bulunmaktadır.
1
Temmuz
1996
tarihinden
itibaren,
Topluluk
transit
düzenlemeleri, Topluluk-Andora Gümrük Birliği69 kapsamında, Andora
ile olan ticarete de yaygınlaştırılmıştır. San Marino ile olan Gümrük
Birliği70 kapsamında İtalya ile San Marino arasındaki eşya hareketleri
için de benzer bir genişleme de facto bulunmaktadır. Öte yandan,
Türkiye Ortak Transit Sistemine katılmak için başvurmuş71 olmasına
karşın, 1 Ocak 1996 tarihinden beri Türkiye ile olan Gümrük Birliği
kapsamında Topluluk Transitini ya da bir başka transit sistemini
genişletme ile ilgili bir hüküm bulunmamaktadır.72
Topluluk Transit sistemi, Ortak Transit Sistemi ile birlikte yılda
toplam 450 milyar ECU’lük bir vergi hacmi olan 18 milyon işlemi
kapsamaktadır. Sigara, alkol ve diğer hassas tarım ürünleri gibi, ulusal
66
67
68
69
70
71
72
TGK, Madde 91(3).
2.7.1993 tarihli ve 2454/93 sayılı Komisyon Tüzüğü (Regulation) - 11.10.1993 tarihli ATRG
L253.
Compendium of Administrative Arrangements, Conclusions and Interpretations relating to
Transit and the Single Administrative Document, 22.7.1994 tarihli ve XXI/175/94 sayılı
Komisyon Belgesi.
AT-Andora Karma Komitesi’nin 01.07.1996 tarihli 1/96 sayılı Kararı uyarınca (96/447/AT) 1
Temmuz 1996 tarihnden itibaren yürürlüğe girmiştir. 24.7.1996 tarihli ATRG L184, s.39-40.
AET-San Marino İşbirliği Komitesi’nin 22.12.1992 tarihli 4/92 sayılı Kararı uyarınca
(93/104/AET) 1 Ocak 1993 tarihinden itibaren yürürlüğe girmiştir, 19.2.1993 tarihli ATRG
L42, s.34-36.
Türkiye, OT ve TİB Sözleşmelerine taraf olma başvurusunu 5 Ekim 1995 tarihinde
yapmıştır. Başvurumuz değerlendirilerek ülkemiz uzmanları bilgilendirme toplantılarına
(task force) katılmaya davet edilmiştir.
özel tüketim vergilerine (excise duties) tabi hassas ürünler vergiden
kaçınanların tercih ettiği bir hedef olmaya devam etmektedir. Her yıl
transit kaçakçılığı nedeniyle Topluluk bütçesinin kaybının en azından
200 milyon ECU olduğu tahmin edilmektedir. Kaçağa giden ulusal
vergiler ise daha da fazladır: Avrupa Parlamentosu yıllık KDV kaybını
700 milyon ECU civarında göstermektedir.73
I.3.4.1. Transit Eylem Planı
Topluluk Komisyonu, Avrupa Parlamentosu ve Konseye sunduğu
bir belgede74, transit gümrük geçişlerinin Avrupa düzeyinde ticari,
ekonomik ve siyasi bütünleşmenin köşetaşlarından biri olduğunu
belirterek, Ortak Transit Sistemine katılmanın, Merkezi ve Doğu Avrupa
Ülkeleri ön katılım stratejisinde anahtar parçayı oluşturduğunu
vurgulayarak, ancak bilgisayarlaşma75 ile sağlanabilecek transit rejimleri
reformunun, tek bir gümrük idaresi gibi hareket edecek 15 gümrük
arasında daha sıkı bir işbirliği öngören ve bu amaca ulaşmak için
mekanizmalar belirleyen “Gümrük 2000” (Customs 2000) Programı
kapsamında gerçekleştirilebileceğini ileri süren bir eylem planı (Action
Plan for Transit in Europe – a New Customs Policy) sunmuştur. Belgede
ayrıca, Topluluk ve Ortak Transit sistemlerinin birleştirilmesi amacıyla
tüm Avrupa’yı kapsayan yeni bir sözleşmenin yapılması ve ileride
ticareti kolaylaştıran ve basitleştiren diğer iki-taraflı ve çok-taraflı
sözleşmelere yaygınlaştırılması önerilmektedir.
73
74
75
1996 UCLAF Annual Report, 5. Improving the Protection of the Community, s.5.3.1.1.
Action Plan for Transit in Europe – a New Customs Policy, Communication from the
Commission to the European Parliament and the Council, COM(97)188 final.
Yeni Bilgisayarlı Transit Sistemi (New Computerized Transit System – NCTS).
Yalnız yetkili, dürüst ve güvenilir işlemcilerin basitleştirilmiş
transit usullerini kullanmaları, ancak GATT’ın 5. Maddesi çerçevesinde,
tam teminata tabi basitleştirilmemiş transit usullerinin ise, herkese açık
olması
amaçlanmaktadır.
Bu
bağlamda,
teminat
idarelerine,
başvuranları inceleme ve teminat tutarını belirlemede yasal çerçeve ve
uygulama araçlarının sağlanması öngörülmektedir.76 Keza, herkese açık
standart işlemler için, azami mali korumayı sağlayan bir teminat (tam
tutarı kapsayan maktu teminat fişleri dahil bireysel teminat), öte yandan,
işlemin potansiyel riski ve alınan güvenlik önlemlerine göre hesaplanan
tutar göz önüne alınarak, belirli kriterleri yerine getiren işlemciler için
basitleştirilmiş teminat kolaylıklarının (kapsamlı, maktu) sağlanılması
öngörülmektedir. Hatta, bazı durumlarda, teminat yerine geçmek üzere
gümrük vergisi ve resimleri için bir
sigorta
B
h
h
D
e** e
K
D
h
h
G
cy cy
R
E
h
e
F
h* h*
IR
vy
h
L
76 I
Actionh*
Plan, s. h*
11.
77
LAction Plan, s. 22.
U h** h
X
N
e ve
h
çalışması
yapılması
taşımacı
istenilmektedir.77
ı
taşımacı
u
olu
taşımacı
lu
taşımacı
suyollar
Ülke y
Teminat sistemininn
yaygınlaştırılması
planı
Bilindiği üzere, teminat yalnızca
karayolu
taşımacılığı
için
söz
h
h
konusudur.
e
h
taşımacılık türlerinin iyice gözden
geçirilmesi,
Bu
nedenle,
örneğin
Belirli
denizyolu
h
h
cy
cy
kapsamının yeniden tanımlanması ve
h
b*
h
h*
düzenli
vy
h
h*
h*
h
h
h
h
taşımacılığı
ile
ilgili
denizcilik
transitin
hatlarıyla
Topluluk-dışı eşyanın transiti için
zorunlu teminat getirilmesi amacıyla
Haziran 1997 tarihinde bir Topluluk mevzuat önerisinin kabul edilmesi
istenilmektedir.78
Yandaki
tabloda,
Komisyon’un
Üye
Devletlere
yönelttiği taşımacılık türlerine göre teminat aranılıp aranılmamasına
ilişkin bir ankete verilen yanıtlar yer almaktadır. Tablo incelendiğinde,
denizyolu ile yapılan taşımacılığın teminat kapsamına alınması yönünde
bir eğilim olduğu görülmektedir79. Bu yöndeki mevzuat değişikliği,
TGY’ye 313a ve 313b Maddeleri eklenerek Ocak 1998 tarihinde
gerçekleştirilmiştir.80 Bununla birlikte, benzer bir eğilimin, özel
demiryolu şirketleri söz konusu olduğunda, demiryolu taşımacılığı için de
bulunduğu görülmektedir.
Öte
yandan,
transit
kurallarının
uygulanmasının
izlenmesi
amacıyla bir ulusal transit koordinatörünün ve yılda 10.000 transit yetkisi
veren büyük gümrük idarelerinde birer transit bağlantısının atanması
planlanmaktadır.81
Güvenlik önlemleri olarak, hassas eşyaya kurşun mühür takılması,
kullanılan taşıma araçlarının ulusal yetkili makamlarca tezkiye edilmesi,
“T” transit plakalarının kullanılması, transit beyannamelerinde aracın
zorunlu güzergahının gösterilmesi ve gözetim önlemlerinin işlemci ile
birlikte koordine edilmesi önerilmektedir.82
78
79
80
81
82
Action Plan, s. 13.
Report on the Community Transit, s. 12.6.1.
AT/75/98 sayılı Komisyon Tüzüğü, 13.1.1997 tarihli ATRG L7. Bu Tüzük, Topluluk Gümrük
Kodu’nun uygulanmasına yönelik hükümler öngören AET 2454/93 sayılı - 11.10.1993 tarihli
ATRG L253 - Komisyon Tüzüğünü değiştirmiştir.
Action Plan, s. 15.
Action Plan, s. 17.
Yine aynı belgede, ortak risk yönetimi politikasının geliştirilmesi,
risk profilleri oluşturacak ve kullanılacak seçme kriterlerini belirleyecek
bir Topluluk risk çözümleme biriminin kurulması istenilmektedir.83
I.3.5. Ortak Transit Rejimi
Ortak transit sistemi, 20 Mayıs 198784 tarihli Sözleşme ile Topluluk
ve EFTA ülkeleri arasında kurulmuş ve daha yakın bir zamanda Doğu
Avrupa ülkeleri Avrupa Topluluğu üyeliği için aday olduklarında,
katılım öncesi (pre-accession) stratejisi olarak, gümrük sistemlerini
Topluluğunkine uydurmaya
çalışmaları gerekmiş ve ilk
adım
olarak,
itibaren
başlangıçtan
doğru
olarak
çalışmalarını sağlamak için
gerekli hazırlıklardan sonra85
1 Temmuz 1996 tarihinden
itibaren
Visegrad
devletlerini86 de kapsayacak
şekilde
Bulgaristan,
83
84
85
86
87
genişletilmiştir.87
Estonya,
Ortak Transit Sistemi
AT
EFTA
Almanya
Andorra
Avusturya
Belçika
Danimarka
Finlandiya
Fransa
Hollanda
İngiltere
İrlanda
İspanya
İsveç
İtalya
Lüksemburg
Portekiz
San Marino
Yunanistan
İsviçre
İzlanda
Lihtenştayn
Norveç
EFTA
Ülkeleri
Macaristan
Polonya
Slovakya
Çek Cum.
Visegrad
Ülkeleri
Bulgaristan
Estonya
Latviya
Litvanya
Romanya
Slovenya
Türkiye
Aday
Ülkeler
Action Plan, s. 18.
28 Nisan 1987 tarihinde imzalanmıştır. 15 Haziran 1987 tarihli ve AET/87/415 sayılı Konsey
Kararı ile resmen onaylanmıştır - 13.8.1997 tarihli ATRG L226.
Ortak Transit rejimi halen 22 ülkede uygulanmaktadır: 15 AT Üye Devleti (Almanya,
Avusturya, Belçika, Danimarka, Finlandiya, Fransa, Hollanda, İngiltere, İrlanda,
İspanya, İsveç, İtalya, Lüksemburg, Portekiz, ve Yunanistan), 3 EFTA ülkesi (İsviçre
(Lihtenştayn dahil, Sözleşme’nin 20(2) Maddesi gereğince), İzlanda ve Norveç) ve 4
Visegrad ülkesi (Çek Cumhuriyeti, Macaristan, Polonya ve Slovakya).
26.10.1995 (96/306/AT) tarihli AT-EFTA Karma Komitesi’nin 1/95 sayılı Kararı, 14.05.1996
tarihli ATRG L117.
Latviya, Litvanya, Romanya ve Slovenya ile birlikte Türkiye’nin
Sözleşmelere katılabilmeleri amacıyla teknik yandım programları devam
etmektedir.
Ortak transit sistemi, Topluluk Transit Sisteminin bir benzeridir.
Aynı belge ve usullere dayanmaktadır. (Hemen hemen) aynı kurallara ve
benzer teminat düzenlemelerine tabidir. Topluluk Transitinden üç
önemli açıdan farklılık göstermektedir:
• AT ülkeleri yanında EFTA ülkeleri ve/veya Visegrad ülkelerini içeren
işlemlerde kullanılmaktadır.
• Zorunlu değildir (alternatif olarak TIR sistemi kullanılabilmektedir)
• Yasal olarak AT’nin bir iç düzenlemesinden daha çok bir uluslararası
Sözleşme’ye dayanmaktadır.88
Bunların yanında dikkate alınması gereken bazı küçük farklılıklar
da bulunmaktadır: Tek bir gümrük bölgesi yerine birden çok gümrük
bölgesi bulunmakta, transit gümrük idareleri sistemi ve transit bilgi notu
(EK-III’e bakınız) uygulaması devam etmekte, teminat açısından bireysel
feragat bulunmamakta, transit işleminde en az bir sınır geçişi
gerekmekte89 ve Topluluk transit önlemlerinin kabulü ile müteakiben
Ortak Transite yaygınlaştırılmaları için geçen süre uzamaktadır.90
Ortak Transit rejimi, duruma göre T1 rejimi ya da T2 rejimi olarak
adlandırılmaktadır.
T2 rejimi, eşya bir EFTA Ülkesine T2 rejimi kapsamında geldiğinde
ve aşağıda belirtilen özel koşullar çerçevesinde Avrupa Topluluğu’nun
88
89
90
OTS, Madde 3(1)(a).
bir Üye Devletine yeniden gönderildiğinde uygulanmaktadır. T2 rejimi
kapsamında bir EFTA Ülkesine getirilen ve bu rejim çerçevesinde Avrupa
Topluluğu’nun bir Üye Devletine yeniden gönderilebilecek eşya, kimliği
ve durumunda hiç bir değişiklik olmamasını sağlamak için her zaman
gümrük makamlarının denetimi altında kalmaktadır.
Bu tür eşyanın bir EFTA Ülkesinde bir transit ya da antrepo rejimi
dışında bir gümrük rejimi kapsamına alındıktan sonra Avrupa
Topluluğu’nun bir Üye Devletine yeniden gönderilmesi halinde T2 rejimi
uygulanmamaktadır. Ancak bu hüküm, bir sergi, fuar ya da benzeri bir
kamuya açık etkinlikte gösterilmek üzere geçici olarak gelen ve ilk
durumlarında muhafaza etmek ya da sevkiyatı bölmek için gerekli olanın
dışında hiç bir işlemden geçmemiş eşyaya uygulanmamaktadır.
Eşyanın antrepo rejimi kapsamında depolandıktan sonra Türkiye’den
yeniden
gönderilmesi
halinde
T2
rejimi,
ancak
aşağıdaki
şartlarla
uygulanabilmektedir:
• eşyanın antrepo süresinin beş yılı aşmamış olması; ancak Eşya
Nomanklatürü’nün (14 Haziran 1983 tarihli Armonize Eşya Tanımı ve
Kodlama Sistemi Uluslararası Sözleşmesi) 1'den 24'e kadar olan
Fasılları kapsamına giren eşya için bu süre altı ayla sınırlıdır,
• eşyanın, özel yerlerde depolanmış olması ile ilk durumunda muhafaza
edilmesi ya da ambalaj değiştirilmeden sevkiyatın bölünmesi gerekliliği
dışında hiç bir işlemden geçmemiş olması, herhangi bir işlemin gümrük
denetiminde gerçekleştirilmiş olması.
Bir EFTA Ülkesi gümrük makamlarınca verilen herhangi bir T2 belgesi
ya da eşyanın Topluluk statüsünü teyit eden herhangi bir belgede, eşyanın bu
EFTA Ülkesine getirilmesinde kullanılan ve söz konusu eşyanın Topluluk
statüsünü teyit eden ilgili belge ya da T2 belgesine atıfta bulunulmakta ve bu
belgelerde bulunan bütün özel onaylar yer almaktadır.
Avrupa
Topluluğu’nda
T2
rejimi,
yalnızca
Topluluk
eşyasına
uygulanmaktadır.
Diğer durumlarda, T1 rejimi uygulanmaktadır.91
Ortak Transit Sistemi, Akit Tarafların Gümrük İdareleri
Başkanları’dan oluşan AT/EFTA ortak Transit Karma Komitesi (Joint
Committee) tarafından yürütülmektedir. Bu organ, uygulama kararları
alma
yetkisine
kararlarda,
sahiptir,
uzlaşı
kararı
ancak
için
Sözleşme’nin
Akit
kendisini
Taraflara
etkileyen
başvurmaktadır.
Topluluğun kendisi de Sözleşme’nin bir Akit Tarafı’dır. Bu nedenle
karar-alma sürecinde büyük yetkisi bulunmaktadır. Ancak, Sözleşme’de
yapılacak herhangi bir değişiklik ve bunun kuralları tüm Akit Tarafların
vetosuna tabidir. Uygulamada, Ortak Transit kural ve usulleri Topluluk
Transitininkiyle çok uyumlu tutulmaktadır. Bu yolla, hassas ürünlere
yönelik teminatı düzenleyen kurallar 1996 yazında Ortak Transit
Sistemine yayılmıştır.92
Ortak
Transit
Karma
Komitesi’ne,
Avrupa
Komisyonu
temsilcisinin başkanlık ettiği bir Çalışma Grubu yardımcı olmaktadır.
Çalışma Grubu, aynı İdari Düzenlemeler Toplusu’na dahil edilmek üzere
91
92
OTS, 2 ve 9. Maddeler, 19.9.1991 tarih ve 1/91 sayılı Tavsiye kararı ile değişik, 2.2.1993
tarihli ATRG L25, s 30.
Topluluk Transitindeki ile aynı yönde idari düzenleme ve yorumlar
yapabilmektedir.93
19 Aralık 1996 tarihinde Avrupa Parlamentosu ve Konsey, 1994
yılında başlatılan bir pilot projeyi geliştiren ve yaygınlaştıran
Topluluktaki gümrükler için bir eylem programı (Gümrük 2000)94 kabul
etmiştir. Programın amaçları arasında, Topluluk dış sınırlarındaki
kontrollerin tekbiçimleştirilmesi bulunmaktadır.95
İşlemcilerin
Topluluk
gümrük
bölgesinde
Topluluk
transit
düzenlemelerini kullanmaları zorunlu iken, Ortak transit düzenlemeleri
için bu tür bir zorunluluk bulunmamaktadır.96
I.3.6. Baltık Transit Sistemi
13 Şubat 1995 tarihinde Baltık Devletleri Başbakanları tarafından
imzalanan “Via Baltica” ile ilgili Karar’da (Resolution), Baltık Transit
Sisteminin, Ortak Transit Sözleşmesi hükümlerine dayanacağı ve bu
konuda Estonya, Letonya ve Litvanya arasında üç-taraflı bir anlaşmanın
akdedileceği bildirilmektedir. 26 Ocak 1996 tarihinde, Baltık Transit
Sisteminin kurulması için bir program hazırlanmış ve uzmanlar grubu
oluşturulmuştur. Bu anlaşma, TİB ve Ortak Transit Sözleşmeleri’ne
katılmayı araştıran bir geçici önlem olarak görülmektedir.97
93
94
95
96
97
210/97/AT sayılı Karar - 4.2.1997 tarihli ATRG L33.
1996 UCLAF Annual Report, 5. Improving the Protection of the Community, s.5.3.2.
OTS, 1, 2(2) ve 4. Maddeler.
Ministry of Customs of the Republic of Lithuania, http://www.Cust.lt/noframe/title.html.
I.3.7. Ekonomik İşbirliği Teşkilatı Transit Sistemi
Orta Asya’nın, son yıllarda önemli bir transit bölgesi konumuna
gelmesi, aşağıda özetlenen girişimleri de beraberinde getirmiştir.
Ekonomik İşbirliği Teşkilatı (ECO) Üye Ülkeleri, bir standart geçiş
belgesi (ECO Passage Document)98 kullanılmasını ve transitle ilgili ithalat ya
da ihracat vergi ve resimlerinin ödenmesi ya da depozito olarak sunulması
yerine kullanılan transit kefalat senetlerini (bond) vermek üzere kefil kuruluş
olarak hareket edecek ulusal mali kuruluşların belirlenmesini99 öngören
Ekonomik İşbirliği Teşkilatı Transit Ticaret Anlaşması’nı 15 Mart 1998
tarihinde
İslamabat’ta
imzalamış,
ancak
bugüne
kadar
uygulamaya
sokulamamıştır100. Taşınan eşyanın, kefil kuruluşun belirlediği tüzüğe göre
kurşun mühür altına alınmış olması gerekmektedir101. Anlaşma’nın işleyişini
izlemek ve anlaşmazlıkları çözmek üzere, tüm ECO Üyesi Ülkelerin temsil
edildiği ve evsahipliğini Türkenistan’ın yaptığı ECO Daimi Transit Ticaret
Komitesi (ECO Standing Committee on Transit Trade) oluşturulmuştur.102
Öte yandan, “Orta Asya Dış Ticaret ve Transit Taşımacılık Girişimi:
İpek Yolunun Yeniden İnşası (Central Asian External Trade and Transit
Transport Initiative: Rebuilding the Silk Road)” çerçevesinde, karayolu,
demiryolu, denizyolu, havayolu ve boruhattı ile yapılan taşımacılığın birer ek
olarak düzenlendiği Transit Ticaret Çerçeve Anlaşması (Transit Transport
98
99
100
101
102
ECO Geçiş Belgesi, ECO Odası (ECO Chamber) tarafından basılıp dağıtılacaktır, ECO Transit
Ticaret Anlaşması, EK II-Uygulama Kılavuzu, Madde A(6).
ECO Transit Ticaret Anlaşması, II(vi) ve VI. Maddeler.
Bu Anlaşma’yı (Economic Coperation Organization Transit Trade Agreement) ECO Üyeleri
İran, Kazakistan, Pakistan, Tacikistan ve Türkmenistan onaylamış, bununla birlikte, imza
attıkları halde Azerbaycan, Kırgızistan ve Türkiye onaylamamış, Özbekistan ise henüz bu
Anlaşma’ya taraf olmamıştır, Annotated Agenda for the Fifth Meeting of the Heads of Customs
Administrations of ECO Member Countries, Turkey, October, 1998, s. 3.
ECO Transit Ticaret Anlaşması, Madde VII(b).
ECO Transit Ticaret Anlaşması, Madde XII(a) ve (b).
Framework Agreement) 9 Mart 1998 tarihinde ECO Üyesi Ülkeler tarafından
imzalanmıştır.103 Ancak, bu Anlaşma’da, ECO Transit Ticaret Anlaşması ile
olası
çatışmalarını
önlemek
amacıyla
bazı
düzeltmelerin
yapılması
gerekmektedir.
I.3.8. Topluluk, Ortak ve TIR Transit Sistemlerinin
Karşılaştırılması
Topluluk transit sisteminde 15 AT Üye Devleti ile Andorra ve San
Marino yer alırken, Ortak Transit Sistemi AT Üye Devletleri yanı sıra, 4
EFTA ülkesi104 ve 4 Visegrad ülkesi olmak üzere 23 ülkede
uygulanmaktadır. TIR sisteminde, Ortak Transit Sözleşmesi Akit
Tarafları ile birlikte, dünyanın birçok bölgesinden 64 Akit Taraf105
vardır.
Topluluk
Transit
sistemi,
Topluluk
Komisyon
Tüzüğü’ne
dayanırken, Ortak Transit ve TIR sistemlerinin temelini uluslararası
sözleşmeler oluşturmaktadır.
Topluluk Transit Sistemi, Topluluk Komisyonu; Ortak Transit
Sistemi, AT-EFTA Ortak Transit Karma Komitesi; ve TIR sistemi, BM
komiteleri106 tarafından yürütülmektedir.
Topluluk Transit Sistemi ve Ortak Transit Sisteminde her biri
kendi sigortasından sorumlu anasorumluların verdiği teminat, TIR
103
104
105
106
Bu Anlaşma’ya, Çin, Ermenistan, Gürcistan ve Rusya yanında Afganistan, İran, Pakistan ve
Türkiye de taraf olmuştur, Report of the Mission Findings, United Nations Conference on
Trade and Development, July 1998, s. 22.
Ortak transit sistemi İsviçre ile birlikte Lihtenştayn’da da uygulanmaktadır.
17 Eylül 1998 tarihli BM/AEK belgesine göre TIR Sözleşmesi bunlardan ancak 47 tanesinde
uygulanabilmektedir.
TIR İdari Komitesi, Taşımacılığı Etkileyen Gümrük Sorunları Çalışma Grubu.
sisteminde, IRU ve ulusal bağlantılarının yönettiği merkezi olarak
sigortalanmış teminat söz konusudur.
Topluluk Transit Sistemi ve Ortak Transit Sisteminde yılda
yaklaşık 18 milyon işlem gerçekleştirilirken, TIR sisteminde bu sayı 2.5
milyon civarındadır.107
Topluluk Transit Sistemi ve Ortak Transit Sisteminde teminat
tutarı değişken iken, TIR sisteminde, yük başına 50.000 $’lık sabit bir
teminat vardır. Öyle taşımalar vardır ki, milyonlarca dolar değerinde,
örneğin, sigara için bu değer 25 milyon marka ulaşabilmektedir. Ortak
Transitte ise teminat eşyanın kıymetine göre tespit edilmektedir. Bununla
birlikte, asgari teminat tutarı 7.000 ECU, yani yaklaşık 15.000 DM’dir.
Oysa, TIR karnesi kapsamında her halükarda 50.000 $’lık teminat
vermek gerekmektedir.
TIR siteminde TIR karnesinin yaprakları geçilen her bir ülke
içinde tek tek koparılıp kapatılmakta, gümrüklerin kapalı olduğu
günlerde gümrükte kuyruklar oluşmaktadır. Ortak Transit Sisteminde
ise, yalnızca bir kayıt bulunmakta olup, 1 numaralı yaprak hareket
idaresinde kalmakta, 4, 5 ve 7 numaralı yapraklar eşya ile birlikte
gitmektedir. Sınırda yalnızca birer adet transit bilgi notu verilmesi
yeterli
olmaktadır.
Bunu,
sürücünün
kendisi
yapabilmektedir.
Karşılaştırma ise, işlem tamamlandıktan sonra bir kerede yapılmaktadır.
107
Böylece, bir belgeyle tüm Avrupa’nın bir uçtan diğer uca geçilmesi
mümkün olmaktadır.108
I.3.9. Türk Mevzuatında Transit Düzenlemeleri
Transit rejimi Gümrük Kanununun 90 ila 94. Maddeleri ve
Gümrük Yönetmeliğinin 500 ila 578. Maddeleri ve aktarma rejimi
Gümrük Kanununun 95 ila 99. Maddeler ve Gümrük Yönetmeliğinin 590
ila 631. Maddelerinde düzenlenmiştir.
I.3.9.1. Transit Rejiminin Tanımı
Transit rejimi, yolcu, taşıt ve gümrük vergileriyle ticaret politikası
önlemlerine tabi tutulmayan serbest dolaşıma girmemiş eşyanın ya da
gümrük işlemleri tamamlanmış çıkış eşyasının duruma göre yabancı bir
ülkeden gelip, Türkiye gümrük bölgesinden geçerek yabancı bir ülkeye
ya da Türkiye'ye, Türkiye'den yabancı bir ülke ya da Türkiye gümrük
bölgesindeki bir iç gümrükten diğer bir iç gümrüğe taşınması olarak
tanımlanmaktadır.109 Öte yandan, yabancı bir ülkeden, deniz, hava ya da
karayolları ile bir Türk limanına getirilen eşyanın, o limandan denizyolu
ile yabancı ya da bir Türk limanına sevki "aktarma" sayılmaktadır.110
I.3.9.2. Uluslararası Barselona Sözleşmesi ve Statüsü Vergi Muaflığı
Türkiye'den transit geçirilen ya da Türk limanlarında aktarması
yapılan eşyadan, bu işlemler dolayısıyla, gerek girişte, gerek çıkışta,
108
109
110
Transit Kurallarının Karşılaştırılması ile ilgili 3-7 Kasım 1997 tarihli TUR A.2 Toplantısına
ilişkin Bilgi Notu, s. 2.
GK, Madde 90 (26.7.1995 tarihli ve 22355 sayılı RG ile değişik) ve GY, Madde 500.
GK, Madde 95 ve GY, Madde 590.
gümrük vergisiyle gümrükçe alınan diğer vergi ve resimler alınmamakta,
ancak, bu eşyadan denetlemenin gerektirdiği masraflarla verilen
hizmetler karşılığı olan resim ve ücretler aranmaktadır.111
I.3.9.3. Transit ve Aktarma Serbestliği ve Kısıntıları
Kanunlar, tüzükler, kararnameler ve bunların yetkili kılacağı
merciler tarafından konulmuş yasaklık ve kısıntılar saklı kalmak üzere,
eşyanın transit ve aktarması serbestçe yapılmaktadır.112 Keza, Türkiye
ile ticaret anlaşması ya da modüs vivendi akdetmiş ya da transitin
serbestliğine ilişkin sözleşmelere katılmış ülkeler menşeli eşyanın
Türkiye'de alışık yollardan transiti serbest tutulurken, diğer ülkelerin
eşyası ancak bunların Türkiye'ye ithali yasak olmadığı takdirde
serbestçe transit edilebilmektedir. Bu konuda ülkeler arasında farklı
muamele yapılamamaktadır. Ancak, transiti yasak ya da transiti
kısıntıya tabi eşya bu hükmün dışında tutulmaktadır.113 İç ve dış
emniyetin sağlanması, halkın, hayvanların, bitkilerin ve ürünlerin
hastalıklardan
korunması,
tarih
ve
sanat
eserlerinin
ülkeden
çıkarılmasının önlenmesi amacıyla ya da mali ve iktisadi zorunluluk
halinde ve ülke çıkarları göz önünde bulundurularak; eşyanın transit ve
aktarma serbestliğini kısıtlamaya ya da kaldırmaya, Bakanlar Kurulu
yetkilidir.114 Türkiye'ye ithali yasak ya da kamunun emniyet ve sağlığı,
hayvan ve bitkilerin hastalıklardan ve zararlardan korunması amacıyla,
Türkiye'den transiti kayıt ve şarta tabi eşyanın ve hayvan sürülerinin adi
111
112
113
114
GK, 90 ve 96. Maddeler ve GY, 501 ve 591. Maddeler.
GK, 18 ve 19. Maddeler ve GY, Madde 502, Milletlerarası Barselona Mukavele ve
Nizamnamesi.
GK, 18 ve 19. Maddeler ve GY, 26 ve 503. Maddeler.
transit usulünde transit edilebilmesi için gerekli izni vermeye ilgili
başmüdürlükler yetkili kılınmıştır.115
I.3.9.4. Taşıma Türlerine göre Transit
Gümrük
işlemleri
iç
gümrüklerde
yapılmak
üzere
dahile
gönderilen demiryolu vagonlarının mühürleme ve gönderme işlemleri
transit hükümlerine göre gümrük idaresi tarafından yapılmaktadır.116
Bununla birlikte, gümrüklü eşya bulunan vagonlara milletlerarası
taşımada
kullanılan
etiketlerin
yapıştırılması
gerekmektedir.117
Boğazlardan transit geçen gemiler, Montrö Sözleşmesi ve Ticaret ve
Seyrüsefain Anlaşmalarında en çok gözetilen ulus kayıtları gereğince
kontrol
edilmemekte,
yalnızca,
dışardan
gözetim
altında
bulundurulmaktadır.118 Yere inmeksizin transit geçecek hava gemileri,
anlaşmalar uyarınca karşılıklı olarak kontrol edilmemektedir.119 Boru
hattı ile yapılan taşımalar milletlerarası transit hükümlerine tabi
tutulmaktadır.120 Türk limanlarına aktarma olunacak eşya, istisnai
durumlar hariç, yalnız ulusal gemiler ile taşınabilmektedir.121
I.3.9.5. Transit ve Aktarma Hükümlerinin Uygulanacağı Eşya
Transit hükümleri, Türkiye'ye kara, deniz ya da hava taşıtları ile
getirilip tekrar çıkarılmak üzere diğer bir sınır ya da kıyı ya da hava
meydanı gümrüğüne karadan ve havadan gönderilecek eşya ile
115
116
117
118
119
120
121
GY, Madde 54.
GY, Madde 98.
GY, Madde 80.
GY, Madde 89.
Türkiye'ye kara, deniz ya da hava taşıtları ile getirilip gümrük vergileri
ödenmeksizin, işlemi gideceği gümrükte yapılmak üzere, iç ve kıyı
gümrüklerine
kara
ya
da
hava
yolu
ile
gönderilecek
eşyaya
uygulanmaktadır.122 Öte yandan, yabancı bir ülkeden, deniz, hava ya da
karayolları ile bir Türk limanına getirilen eşyanın, o limandan denizyolu
ile yabancı ya da bir Türk limanına sevki "aktarma" sayılmaktadır.123
Eşya terimi, her türlü yolcu bagajlarını ve her türlü taşıma araçlarını da
kapsamaktadır.124
I.3.9.6. Adi ve Milletlerarası Transit Usulü
Gümrük
mevzuatımız,
kullanılan
taşıma
aracına
göre,
demiryollarından başka kara taşıma araçları ile taşınan eşya için adi
transit usulü ve demir ve havayolları ile taşınan eşya için milletlerarası
transit usulü ayırımı yapmaktadır. Keza, antrepoya konmaksızın yalnız
taşıt değiştirilerek yine demiryolu, havayolu ya da boruhattı125 ile
yapılacak sevkiyata da milletlerarası transit usulü uygulanmaktadır.126
Hatta, Gümrük Müsteşarlığınca ruhsatname verilmiş yerli ve yabancı
kişi ve kuruluşlara ait kara taşıtları ile iç ya da kıyı gümrüklerine
gönderilecek ya da Türkiye'den transit geçirilecek eşya için, demiryolu
ile yapılan taşımalar hakkındaki milletlerarası kara taşımacılığı
usulünün uygulanacağı öngörülmektedir. Öte yandan, bu türlü kara
taşıma araçları ile taşınacak transit eşyası, bir kamyonu dolduracak
kadar değilse, bunların kaplarına kurşun mühür vurulması ve durumun
122
123
124
125
126
GK, 28, 90 ve 93. Maddeler ve GY, Madde 504.
GK, Madde 92 (26.7.1995 tarihli ve 22355 sayılı RG ile değişik) ve GY, Madde 500
(29.12.1995 tarihli ve 22508 sayılı RG ile değişik).
GK, 91 ve 92. Maddeler ve GY, Madde 505.
manifestolarında belirtilmesi koşuluyla ülke eşyası ile birlikte sevkine de
gümrükçe izin verilebilmektedir.127
I.3.9.7. Uygulamada transit
Gümrük Yönetmeliğine eklenen 1568a Maddesi128, Yönetmelikte
geçen gümrük rejimlerinin beyanında tek tip gümrük beyannamesinin
kullanılmasını ve bu beyannamelerin doldurulmasında Yönetmeliğin 65
sayılı Ekindeki Kullanma Talimatının esas alınmasını öngörmektedir.
Adi transit işlemlerinde, 1 Ocak 1996 tarihinden beri TİB’in 1, 4 ve
5 numaralı yaprakları kullanılmaktadır. 1 numaralı yaprak hareket
idaresinde kalırken, 4 ve 5 numaralı yapraklar eşya ile birlikte varış
idaresine
gitmektedir.
Varış
idaresince
4
numaralı
yaprak
alıkonulmakta, onaylanan 5 numaralı yaprak, hareket idaresine geri
gönderilmektedir. 1 ve 5 numaralı yapraklar hareket idaresinde
karşılaştırılmakta, uygunluk görülürse teminat çözülmektedir. Hareket
idaresi,
transit
alındısını,
istek
üzerine
onaylayıp
taşımacıya
vermektedir.129
Bir beyanname formunun hem ihracat hem de Türkiye gümrük
bölgesi içinde başlayacak ve bitecek bir adi transit işleminde kullanılması
durumunda, 1, 2 ve 3 numaralı yapraklar çıkış beyannamesi, 4, 5 ve 7
numaralı yapraklar transit beyannamesi olarak kullanılmaktadır. Bu
durumda, 7 numaralı yaprak yukarıda belirtilen şekilde işlem görerek
hareket gümrüğünde kalmaktadır.
127
128
129
GK, 28, 91 ve 92. Maddeler ve 90 ve GY, Madde 506.
29.12.1995 tarih ve 22508 sayılı RG, s. 47-96.
TUR A.2, s. 9.
Bir beyanname formunun Türkiye gümrük bölgesi içinde
başlayacak ve bitecek bir adı transit işleminde ve ithalatta kullanılması
durumunda, transit rejimi için 1, 4 ve 5 numaralı yapraklar, yukarıda
belirtildiği şekilde kullanılmaktadır. 6, 7 ve 8 numaralı yapraklar ise,
ithalat işlemlerinde kullanmaktadır.
Yukarıdaki açıklamaya göre, Ortak Transit sitemindekinden farklı
olarak, TİB’in istatistik amaçlı 7 numaralı yaprağı adi transit
işlemlerinde hiç kullanılmamaktadır. Aynı beyanname formunun hem
ihracat hem transit işleminde kullanılması durumunda 7 numaralı
yaprağın, hatalı bir şekilde 1 numaralı yaprak yerine kullanıldığı
görülmektedir. Keza, transit alındı belgesi de, varış idaresi yerine
hareket idaresince verilmektedir.
---o---
BÖLÜM II
TRANSİT TEMİNAT DÜZENLEMELERİ
II.1. Teminat Kavramı
“Teminat” kavramı, garanti, güvence anlamında kullanılmaktadır.
“Garanti” sözcüğü Fransızca “garantie” sözcüğünden gelmektedir.
Türkçe bir sözcük olan “güvence”, “inanca” ise, alınan sorumluluğa
karşı ortaya konulan şey, olarak tanımlanmaktadır130. “Kefalet”
kavramı, kimi yasalarda, doğru olarak, “kefillik” anlamında kullanıldığı
halde, birçok yerde “garanti, güvence” karşılığı olarak kullanılmıştır.131
Her ne kadar Gümrük literatüründe “teminat” sözcüğü kullanılageldiyse
de, bundan sonra, Türkçe olması nedeniyle, “güvence” sözcüğünün
kullanılmasının yerinde olacağı düşünülmektedir.
Aynı kargaşa, İngilizce kavramlarda da bulunmakta olup, bazı
kaynaklarda “guarantee”132 ya da “guaranty”133, bazı kaynaklarda
“security”134, bazı kaynaklarda da “surety”135 sözcüklerinin teminat
anlamında kullanıldığı görülmektedir. Ancak, bir yükümlülüğün yerine
getirilmesini teminen verilen, alınan ya da depozito olarak sunulan şey
anlamıyla “security” daha genel anlamlı bir kavram, bir koşulun yerine
getirilmesi için güvence anlamıyla “guarantee” ise daha dar anlamlı bir
kavram
olarak
“guarantee”,
nakit
kullanılmaktadır.
depozito
ve
Keza,
bir
“security”nin,
başka
şekilde
bono,
olabileceği
görülmektedir.136
130
131
132
133
134
135
136
Büyük Sözlük, Türk Dil Kurumu, Ankara, 1998.
Velidedeoğlu, Ord. Prof. Dr. Hıfzı Veldet, Türkçeleştirilmiş Metinleriyle Birlikte Türk Meden
Kanunu ve Borçlar Kanunu, Terim ve Sözcükler Kılavuzu, Türk Dil Kurumu Yayınları: 411,
AÜ Basımevi, Ankara, 1975, s. 951.
Örneğin, 20 Mayıs 1987 tarihli Ortak Transit Rejimine ilişkin Sözleşme (Ortak Transit
Sözleşmesi).
TRANS/WP.30/R.186, 13.12.1996, s. 2.
Örneğin, Kyoto Sözleşmesi, EK E.1. Mart 1975’te kabul edilmiş ve 1 Ekim 1977’de yürürlüğe
girmiştir.
ATA Handbook, the Customs Convention on the ATA Carnet for the Temporary Admission of
Goods, Customs Cooperation Council, Temmuz 1996, Bölüm 2, s. 24.
World Trade Organization, G/ADP/N/1/AUS/2, 17.08.1998.
CLECAT137, Eurotransit 97 Konferansı’na sunduğu belgede,
teminat türlerini global, maktu ve özel (specific) teminat olarak
ayırmaktadır.138
II.2. ATA Sözleşmesi Teminat Düzenlemeleri
Teminat konusu ATA Sözleşmesi’nin 6. Maddesi’nde düzenlenmiştir.
Bu Maddeye göre, bir kefil kuruluş, bir başka kefil kuruluşun düzenlediği
ATA karneleri kapsamında bir ülkeye getirilen eşya bakımından transit
koşullarına uyulmaması durumunda ithal vergi ve diğer ödentilerin ödenmesi
gerektiği
tespit
yükümlenmektedir.
edilen
ülkenin
Gümrük
Kefil
kuruluşun,
ilgili
makamlarına
kişi
ile
birlikte,
ödemeyi
tutarın
ödenmesinden müştereken ve müteselsilen yükümlü olduğu belirtilmektedir.
Ancak, kefil kuruluşun yükümlülüğü, ithal vergileri tutarını yüzde ondan daha
fazla aşmayacak şekilde sınırlandırılmaktadır139.
Aynı Maddeye göre, ithal ülkesi Gümrük makamları belirli bir eşya
açısından bir ATA karnesini şartsız olarak ibra etmişse, bu eşyaya ilişkin
olarak yukarıdaki paragrafta anılan tutarın ödenmesini kefil kuruluştan talep
edememektedir. Ancak, ibranın usulsüz ya da hileli bir şekilde yapıldığı ya da
transit koşullarının ihlal edildiği sonradan tespit edilirse, kefil kuruluşun
yükümlülüğü devam etmektedir. Keza, Gümrük makamlarının, karne geçerlik
süresinin dolmasından itibaren bir yıl içinde talepte bulunmazsa, yukarıda
137
138
139
CLECAT, AT Üye Devletlerinin 22 Gümrük Komisyoncuları ve Taşımadan Sorumlu Aracılar
Ulusal Federasyonu’nu kapsamaktadır.
CLECAT Proposal for a Reform of the Community Transit System, 2-7 Şubat 1997 tarihli
Eurotransit 97 Konferansı Yazıları, s. 140, Brüksel, 30 Nisan 1997.
Kefil kuruluşun yükümlülüğünün sınırlandırılması, 15. Madde gereğince, özellikle karne
hamiline yönelik cezalar söz konusu olduğunda, ilgili kişinin yükümlülüğünü
etkilememektedir.
belirtilen tutarı ödemesini kefil kuruluştan hiç bir şekilde talep edemeyeceği
vurgulanmaktadır.
Teminat, Gümrük transiti kapsamındaki koşullara uyulmasını sağlamak
ve eşya üzerindeki potansiyel olarak ödenmesi gerekecek ithal vergi ve
resimleri güven altına almak için Gümrükçe aranılmaktadır. İlgili kişinin, yani
karne hamilinin, ithal vergi ve resimleri ödeme yükümlüğünün doğduğu
ülkede ikamet etmemesi nedeniyle, ATA Sözleşmesi’nde öngörüldüğü gibi,
bir uluslararası Gümrük rejimi altında ödenmesi gereken ithal vergi ve
resimlerin tahsili çeşitli sorunlar yaratmaktadır. Bu güçlüğü aşmak için:
• bireysel
teminatla
desteklenen
ve
karnenin
kendisinin
teminatın
geçerliliğini kanıtladığı ATA karnesi oluşturulmuş; ve
• aynı zincire bağlı karne veren kuruluşların verdiği karnelerin güvenliğini
sağlayan
kefil
kuruluşların
oluşturduğu
zincir
temeline
dayanan
uluslararası bir güvenlik sistemi benimsenmiştir.140
ATA Sözleşmesi’nde, kefil kuruluşun teminat (security) vermesiyle
ilgili bir hüküm bulunmamakta, bu konu her Akit Taraf’ın iç mevzuatına
bırakılmaktadır. Uygulamada birçok Akit Taraf, bir onay koşulu olarak, kefil
kuruluştan genellikle bir banka ya da bir sigorta şirketinden garanti mektubu
(letter of guarantee) formatında teminat vermesini istemektedir. Teminat
tutarı, yıllık ATA karneleri kapsamı işlemlerin sayı ve hacmine göre Gümrük
tarafından belirlenmekte, gerektiğinde azaltılıp yükseltilebilmektedir.
Gümrüğü doğrudan ilgilendirmemekle birlikte, ATA karnesi altında,
karne veren kuruluşun riskini kapsamak amacıyla ikinci bir teminata
gereksinim vardır. Burada sorun, karne veren kuruluşun, kendisinin verdiği
140
karne ile ilgili aynı zincir içinde bulunan bir başka kefil kuruluş tarafından
ödenen tutarın tamamını ödeyip ödememesi ile ilgilidir.141
IBCC tarafından düzenlenen ATA sistemine ilişkin Beyanname’nin 4.
Maddesi, karne için başvuruda bulunanların karne veren kuruluşun tüm
giderlerinin geri ödenmesi amacıyla bir taahhütname imzalamalarını
öngörmektedir. 6. Maddeye göre, gerekli görüldüğünde karne veren kuruluş
ek teminat (security) isteyebilmektedir. Ek teminat ilke olarak üç şekilde
olabilmektedir:
• karne veren kuruluşun verilen karnelerin riskini kapsayan bir genel sigorta
yaptırması;
• karne için başvuranlardan teminat (banka garantisi, sigorta poliçesi,
nakit depozito vb.) vermelerinin istenilmesi; ya da
• iki sistemin birlikte kullanılması.142
II.3. Kyoto Sözleşmesi Ek E.1 Teminat Düzenlemeleri
Kyoto Sözleşmesi, Ek E.1’nin “Tanımlar” bölümünde, “teminat
(security)” terimi, Gümrüğün tatmin olmasını sağlayan Gümrüğe karşı yerine
getirilmesi gereken bir yükümlülük olarak tanımlanmakta ve teminatın, birçok
işlemden ortaya çıkan yükümlülüklerin yerine getirilmesini sağlaması
durumunda “genel” olarak nitelendirileceği belirtilmektedir.
Kyoto Sözleşmesi, Ek E.1’de, genel olarak teminat, 17 sayılı Standart;
teminat tutarı, 16 sayılı Standart ve 18 sayılı Önerilen Uygulama; teminat
141
142
formu, 14 sayılı Standart ve 15 sayılı Önerilen Uygulama ve teminatın
çözülmesi, 28 sayılı Standart’ta düzenlenmiştir.
Birçok transit işleminden ortaya çıkacak yükümlülüklerin yerine
getirilmesini sağlamak amacıyla teminat gerektiğinde, Gümrük makamları
genel bir teminatı kabul etmektedir143. Gümrük transit işlemi için sağlanacak
teminat tutarını Gümrük makamları belirlemektedir144. Teminat tutarı,
ödenmesi gereken potansiyel ithal ya da ihraç vergi ve resimleri göz önüne
alınarak mümkün olduğunca düşük belirlenmek durumundadır145. Gümrük
transiti için sağlanacak teminatın formu, ulusal mevzuatta yer almakta ya da
ulusal mevzuata göre Gümrük makamlarınca belirlenmektedir146. Çeşitli
kabul edilebilir teminat formları arasından seçim yapılması beyan sahibine
bırakılmaktadır147. İlgili kişinin yükümlülüklerini yerine getirdiğine yetkili
Gümrük makamları ikna olduğunda, verilen teminatın gecikmeksizin geri
verilmesi gerekmektedir. Teminatın çözülmesi için çeşitli yöntemler
bulunmaktadır. Bazı sistemlerde teminat varış idaresince çözülmekte;
diğerlerinde ise, varış idaresi hareket idaresine, eşyanın Gümrük alanına
girdiği yerdeki idare ya da merkezi kontrol idaresine Gümrük transit işleminin
tamamlandığını bildirir ve bu idareler teminatı çözmektedir. Ayrıca, teminatın
çözülmesi için atılan adım, verilen teminatın türüne göre de değişiklik
göstermektedir. Genel bir teminat verilmişse, teminatı çözme sadece bir
muhasebe işlemidir; diğer taraftan bir nakdi geri ödeme de söz konusu
olabilmektedir. Bu durumda, geri ödemenin doğrudan varış idaresi tarafından
yapılmasının ticareti kolaylaştıracağı söylenebilmektedir148.
143
144
145
146
147
148
Kyoto Sözleşmesi, Ek E.1, Standart 17.
Kyoto Sözleşmesi, Ek E.1, Önerilen Uygulama 18.
ITI Sözleşmesi, TIR Sözleşmesi ve ATA Sözleşmesi’ne taraf
olmayan Akit Tarafların uluslararası Gümrük transit rejimine ilişkin iki
ya da çok taraflı anlaşmalar düzenlemeleri durumunda, anılan Ek.E1’in
1 ila 30 sayılı Standart ve Önerilen Uygulamalarını dikkate almaları
istenilmekte ve bu anlaşmalara dahil edilmesi öngörülen özel hükümler
arasında ‘teminat’ da sayılmaktadır. Buna göre teminat, Gümrük
transiti için eşya beyanname formu ya da bir başka belge ile sağlanan bu
tür teminatların varlığının kanıtı olarak, gerektiğinde, kapsanılan her bir
Gümrük alanında geçerli bir teminat formunda verilmekte ve kabul
edilmektedir. Çeşitli uluslararası teminat düzenlemeleri bulunmaktadır.
Örneğin, TIR ve ATA Sözleşmelerinin, her bir Akit Taraf toprağında
zincirin ulusal üyesinin bulunduğu uluslararası teminat zinciri temelinde
oluşturulmuş uluslararası teminat sistemleri vardır. ITI Sözleşmesi de bu
tür bir sistemin kurulmasını öngörmektedir, ancak bu Sözleşme henüz
yürürlüğe girmemiştir. TIR ve ATA sistemlerinde, eşya beyanname
formunun (karne) kendisi, belgede belirtilen eşyayı kapsayan teminatın
kanıtıdır. Diğer taraftan ITI teminat sistemi, belirli bir süre için geçerli
genel bir teminat öngörmekte ve teminatın kanıtı bir teminat kartı ile
sağlanmaktadır. Bununla birlikte, Gümrük makamlarınca teyit edilen
teminatın ayrıntıları, teminat kartının kendisinin eşyaya eşlik etmesi
gereksinimini ortadan kaldırmak amacıyla, bir kolaylaştırma önlemi
olarak beyanname formuna kaydedilebilmektedir.149
II.4. TIR Sözleşmesi Teminat Düzenlemeleri
149
TIR sistemi teminat düzenlemeleri Topluluk transitininkinden çok
farklıdır. Her bir TIR karnesi, taşınan her bir kamyon-yükü için 50.000
$’lık teminat (guarantee) veren bir güvenlik (security) belgesidir. 2
Temmuz 1993 tarihinde, WP.30 47 sayılı Çözüm (Resolution) ile yüksek
kaçakçılık riski bulunduğundan tütün ve alkol taşımacılığı için karne
başına 200.000 $’lık teminat limiti sağlayan özel bir Tütün/alkol
karnesi150 kullanılmaya başlanmıştır151. İçerdiği teminat IRU ile
İsviçre’deki bir merkezi sigorta havuzu152 güvencesinde olan TIR karnesi
hareket ülkesinin kefil kuruluşu153 tarafından verilmektedir. Sonuç
olarak, TIR teminat sistemi, merkezi bir sistem olup, tutar olarak
sınırlıdır ve bir güvenlik belgesinin varlığına dayanmaktadır. Bu nedenle
TIR karnelerinin verilmesi, T1 belgelerinden daha sıkı kontrol edilmekte
ve araçları belirli asgari, özellikle de güvenliğe ilişkin, standartlara sahip
güvenilir taşıyıcılarla sınırlanmaktadır. TIR işleminin tamamlanmaması
durumunda, “açık” TIR formunun verildiği ülkenin kefil kuruluşu ilgili
gümrük idaresine teminat çerçevesinde yükümlü olmaktadır. Eylül 1996
sonunda, Alman kefil kuruluşlarından birinin154, Birleşik Krallık’tan
gelen eşyaya yönelik biriken talepleri dolayısıyla TIR sisteminden
çekilme tehdidiyle teminat sağlanmasını tehlikeye soktuğunda bunun
önemi teyit edilmiştir.155 Bu durum, IRU ve uluslararası sigortacılar
Almanya’nın iki kefil kuruluşunun ileteceği gümrük taleplerinin
karşılanmasını daha fazla güvence altına almak istememelerinden
kaynaklanmıştır. Her ne kadar sorun, ilgili tarafların yoğun çalışmaları
150
151
152
153
154
155
1995 yılından beri kullanılmamaktadır.
AT bu Çözümü hemen yürürlüğe girmek üzere kabul etmiştir, 18.3.1994 tarihli ATRG L76.
1995 yılından beri sistemde yer almamaktadır.
TOBB, 11.5.1987 tarih ve 18751 sayılı RG’de yayımlanan Bakanlar Kurulu Kararı gereğince
Türkiye’de kefil kuruluştur.
Bundesverband des Deutschen Güterfernverkehrs (BDF).
Report on the Community Transit, 3.1.4.5/6.
sonucu Alman kefil kuruluşları 25 Ekim 1996 tarihinde iptal kararlarını
geri çekmişlerse de, bunun sonucunda TIR sistemi, yalnız Almanya’da
değil, tüm AT içinde çökme noktasına gelmiştir.156 Belki de bu yüzden,
Doğu-Batı ticareti sekteye uğrayacaktı. Bu deneyim, TIR sistemi için,
biriken taleplerin bireysel işlemcilerden daha çok tehlikeli olduğunu
göstermiş157 ve revize TIR Sözleşmesi görüşmelerinin hızlandırılmasını
sağlamıştır.
WP.30’un 24-28 Şubat 1997 tarihlerindeki toplantısının revize TIR
Sözleşmesi görüşmeleri sırasında göz önüne alınmak üzere, Rus heyetince
sunulan bir metinde, ademi-merkezi bir teminat sistemine geçiş
savunularak, TIR Sözleşmesi’nin 6. Maddesine, uluslararası kuruluşun
sigorta, teminat fonu ve diğer önlemler kullanarak sistemin işlemesinden
sorumlu bir organ olarak tanınması hükmünün ilave edilmesi
önerilmiştir.158 Anılan Çalışma Grubu toplantısında önerildiği üzere,
AEK Sekreteryası TIR rejimi revize teminat sitemi konusunu görüşmek
üzere 8-9 Nisan 1997 tarihlerinde 14 AEK Üye Devleti, IRU ve TIR
teminat sistemi sigortacılarından oluşan bir uzmanlar grubu toplantısı
düzenlemiştir.
Toplantıda
mevcut
teminat
sistemi,
gümrük
makamlarının haklı ödeme talepleri, mevcut uluslararası sigorta
sisteminin eksiklikleri ve geliştirilme olasılıkları ile revize uluslararası
teminat sisteminin anahtar unsurları değerlendirilmiştir. Buna göre,
ulusal ya da uluslararası sigorta sistemleri dikkate alınmaksızın,
Sözleşme’nin sigorta kontratlarına dayalı bir uluslararası teminat
sistemine izin verip vermeyeceği ya da TIR transit rejiminin, güvence
(suretyship) ve banka teminatına dayalı bir teminat sistemini gerektirip
156
157
158
Press Release, ECE/TRANS/4, www.unece.org/press/96trans4.htm, 31 October 1996.
TRANS/WP.30/R.186, 13.12.1996, s. 2-3.
gerektirmediği incelenecektir. Mevcut merkezi sigorta sisteminin,
Topluluk ve Ortak Transit sistemleri ile uyumlu olarak ademi-merkezi
bir sistemle değiştirilmesi için zamanın henüz erken olduğu belirtilmiştir.
Yine ademi-merkezi sistemde, kefil kuruluşların yalnızca kendi
verdikleri TIR karnelerinden sorumlu olmaları, gümrük taleplerinin
karşılanmasında bazı güçlüklere yol açacaktır. Ödeme taleplerine
uymayan kefil kuruluşların geçici olarak ihracı ancak TIR İdari
Komitesi
ya
da
TIR
Yürütme
Kurulu
(TIRExB)
tarafından
yapılabilmelidir.159
Uluslararası teminat sistemindeki ilişkiler,
• sigortacılar uluslararası havuzu ile IRU arasında imzalanan sigorta
teminat kontratı;
• kefil kuruluş ile IRU arasındaki taahhüt kontratı; ve
• taşıyıcı ile kefil kuruluş arasındaki taahhüt beyanı
ile düzenlenmiştir.
Sigorta teminat kontratının normal TIR karnesi başına kapsamı
azami 50.000 $, Tütün/Alkol TIR Karnesi başına ise 200.000 $ ile sınırlı
olup, ilgili ulusal yasalara tabidir. Kefil kuruluş ile IRU arasındaki
taahhüt kontratı, kefil kuruluşa uluslararası teminat siteminin iyi
işlemesi için birtakım yükümlülükler yüklemekte olup, İsviçre yasalarına
tabidir. Taşıyıcı ile kefil kuruluş arasındaki ilişkileri düzenleyen taahhüt
beyanı ise, yine ulusal yasalara tabidir. Bununla birlikte, kefil kuruluş ile
Gümrük makamları arasındaki ilişkilere yönelik tekbiçim bir düzenleme
bulunmamaktadır. Bu amaçla, bazen mektup değişimine gidilse de,
genellikle bir ‘anlaşma’ yapılmaktadır. Benimsenen form ya da isim ne
olarsa olsun, bu, ulusal yasalar çerçevesinde kefil kuruluş tarafından
159
TRANS/WP.30/R.195, s. 1-10, 14.4.1997.
yürürlüğe sokulan bir teminat kontratıdır160. Bu nedenle, bir teminat
kontratına uygulanan medeni (ticari) ulusal yasalara tabidir. Teminat
kontratında, TIR karnesi tutarının, bir teminat sertifikası kapsamında
ulusal bir sigortacıya yeniden sigortalanması öngörülebilmektedir. Bu
durumda, uluslararası sigortacılar havuzunun, teminat sertifikası
kapsamında ödenen tutarı sigortalıya geri ödemeyi teyit etmesi
gerekmektedir.161
II.5. Topluluk Transit Rejimi Teminat Düzenlemeleri
Teminatın türü ne olursa olsun, teminatla ilgili hükümlerin amacı,
dış transitte olduğu gibi zorunlu olduklarında, üstlenilen her bir işlemde
yer alan tüm tutarların güvenceye alınmasıdır. Bununla birlikte, dış
transitte olduğu gibi, borç, hem gümrük borcu hem de diğer harçlar
(charges) anlamına gelmekte, teminat her ikisini de kapsamaktadır. Bu
nedenle, teminat hem, teminata ilişkin olanlar dahil, TGK’deki genel
gümrük borcu hükümleri hem de TGY’deki transit işlemlerine ilişkin
gümrük borcu ve teminatı özel hükümlerine tabidir. TGK, TGY’ye göre
önceliğe sahiptir. Vergi borcu söz konusu olduğunda, yalnızca transite
ilişkin özel hükümler uygulanmaktadır. İç transitte ise, gümrük borcu
söz konusu olmadığından, yalnızca TGY uygulanmaktadır.162
TGK’de teminat, 189 ila 200. Maddelerde düzenlenmiştir. Teminat
tutarı, bir işlem çerçevesinde doğabilecek gümrük borcuna eşit ya da
daha fazla bir düzeyde belirlenmektedir163. Teminat, gümrük borcunun
160
161
162
163
1975 TIR Sözleşmesi, Madde 11’in açıklama notu 0.11.2.
Example of an International Guarantee System Established by the International Road Transport
Union, www.itu.int/editrans/facilit/tircon/tta3.htm.
TGK, Madde 192(1). Bununla birlikte, hassas olmayan eşya için, doğabilecek gümrük borcu
dikkate alınmaksızın, yalnız bir maktu teminat fişi yeterli olmaktadır. Bu nedenle, maktu
ödenmesinde
yetersiz
kalması
durumunda
arttırılabilmektedir164.
Topluluk Gümrük Kanunu, Madde 29’daki teminat tutarı faturadaki
fiyattır. Ancak buna, AT sınırına kadar olan maliyet de (taşıma+sigorta)
eklenmektedir.165
Transit düzenlemelerini ilişkin teminat, yalnızca ilgili Üye Devlette
değil, tüm Toplulukta geçerlidir.166
II.5.1. Topluluk Transit Rejimi Teminat Türleri
Topluluk transit düzenlemelerinde, kapsanan işlem sayısına ve
tutarın güvence altına alınış biçimine göre üç tür teminat vardır.
Bununla birlikte, TGY’ye göre, maktu teminat bireysel teminatın bir özel
biçimi sayıldığından, yalnızca birden fazla işlemi kapsayan kapsamlı
teminat ve tek bir işlemi kapsayan bireysel teminat söz konusudur167.
Bireysel teminat, en basit ancak en az esnek olan teminat türüdür.
Doğacak gümrük vergisi ve diğer vergi tutarını kapsayan kefalet
senedi168 ya da nakit depozito formunda, belli bir transit işlemi için
hareket idaresine verilmektedir. Depozito, nakit olarak verildiğinde,
transit işlemi hareket idaresinde ibra edilince geri verilmektedir169.
164
165
166
167
168
169
teminat tutarının, doğabilecek gümrük borcuna eşit ya da daha fazla bir düzeyde belirlendiği
söylenemez.
TGK, Madde 198.
Kutlu, Özay, Ortak Transit konusunda 16-20 Mart 1998 tarihlerinde İtalya’da gerçekleştirilen
Matthaeus Değişim Programı Raporu, Özay Kutlu, Ankara, 21 Nisan 1998, s. 4.
TGK, Madde 189(2) ve TGY, Madde 359(1).
TGY, Madde 359.
TGY, Ek 49.
TGY, Madde 373(2).
Bireysel teminat gibi maktu teminat da tek bir transit işlemini
kapsamakta ancak, işlemin başlangıcında ne hareket idaresi, ne
teminatın sağlandığı transit işlemi, ne de anasorumlu belirlenmektedir.
Kefilin taahhüdü, isteyen herhangi bir işlemciye transit beyannamesi
başına her biri 7.000 ECU’lük maktu teminat fişi verilmesini
sağlamaktadır170. Bununla birlikte kefil, TGY, Ek 52’de yer alan hassas
eşyayı kapsamdan çıkararak ya da her bir taşıma aracı başına
kullanılabilecek fiş sayısını yedi ile sınırlayarak maktu teminatın
geçerliliğini sınırlayabilmektedir171. Hareket idaresi ilke olarak transit
beyannamesi başına 7.000 ECU’den fazla teminat isteyememekte, ancak
eşya TGY, Ek 52’de yer alıyorsa ve eşya miktarı 7.000 ECU’ye denk
gelenden fazla ise172, yüksek riskli işlemler için, özellikle de kapsamlı
teminat kullanılması geçici olarak askıya alınanlar için, gümrük vergileri
ve diğer harçları (charges) kapsayacak sayıda maktu teminat fişi
gerekmektedir173.
Kapsamlı teminatta ilke, gümrük borcunun zamanla değiştiği
durumlarda, teminat tutarının, borcu her zaman kapsayacağı bir
düzeyde belirlenmesidir.174 TGY’nin yeni 360. Maddesi kapsamlı
teminatı kullanma koşullarını belirlemektedir. Buna göre, teminatın
170
171
172
173
174
TGY, 367 ve 370. Maddeler ve Ek 54.
TGY, Madde 371.
TGY, 368(3) ve 369. Maddeler.
TGY, Madde 368(4).
TGK, 191 ve 192(1). Maddeler.
verildiği Üye Devlette yerleşik, önceki altı ay boyunca rejimi düzenli
olarak kullanmış, mali yönden sağlam ve gümrük ya da vergi yasalarını
ciddi olarak ihlal etmemiş olmak gerekmektedir175.
Kapsamlı teminat, kefil tarafından teminat idaresine bir senet
formunda verilmektedir. Teminat tutarını teminat idaresi belirlemekte
ve
anasorumlu
hareket
idaresinden
bu
tutarı
aşan
bir
işlem
gerçekleştirememektedir176. Teminat tutarı, bir haftalık ödenmesi
gereken gümrük vergileri ve diğer harçların (charges), 7.000 ECU’den az
olmamak üzere, en az % 30’u düzeyinde belirlenmektedir177. Tutar, yıllık
olarak yenilenmekte ve gerektiğinde yeniden ayarlanmaktadır178.
Kefalet senedine dayanarak, anasorumlu teminat tutarını ve kendi
adına transit beyannamelerini imzalayarak anasorumluyu temsil eden
yetkili kişilerin adını gösteren bir ya da birden çok teminat fişi
almaktadır. Her teminat fişi en fazla iki yıl geçerli olup, belirli koşullar
altında yenilenebilmektedir179. Teminat fişi numarasının her bir transit
beyannamesine yazılması gerekmektedir180.
175
176
177
178
179
180
Topluluk Gümrük Kanunu’nu kuran AET/2913/93 sayılı Tüzüğü değiştiren bir Avrupa
Parlamentosu ve Konsey Tüzüğü için değiştirilmiş öneriye göre, yeni 94. Madde gereğince,
kapsamlı teminattan yararlanmak için, Avrupa Topluluğunda yerleşik olma, gümrük ya da
vergi yasalarını ciddi ihlal etmemiş olma ve Topluluk rejimi deneyiminin bulunması gereklidir.
Aksi halde, her bir transit işlemi için bireysel teminat vermek gerekmektedir, 19.8.1998 tarihli
ATRG C261, s. 16.
TGY, 360(2) ve (3). Maddeler. Bununla birlikte, kapsamlı teminat söz konusu ise, kefalet
senedinde yazılı tutarın aşılıp aşılmadığı kontrol edilemediği için, bu hüküm geçersiz
kalmaktadır. Yeni Bilgisayarlı Transit Sistemi uygulamaya geçtiğinde işlemlerin ve tutarlarının
izlenmesi mümkün olacak ve gerektiğinde düşüm yapılabilecektir.
TGY, Madde 361(1).
TGY, Madde 361(3).
TGY, 360(4), 363 ve 366. Maddeler.
TGY, Madde 360(5).
bir belgede181, transitin sağlam mali yönetiminin, risk altındaki tutarın,
işlemcinin güvenilirliğine ve işlemin riskine uyarlanan uygun teminatları
(guarantee) gerektirdiği belirtilmektedir. Öte yandan, herhangi bir
tutarın, gümrük ya da vergi borçlarının doğmasına yol açan kişilerden
ilk başvuruda tahsil edilmesi (recovery) için etkili mekanizmalara
gereksinim olduğu vurgulanmaktadır.182 Böylece, anasorumlu yanında
eşyanın alıcısı vb. kişilerin de müşterek yükümlülüğü söz konusu
olabilecektir.
Komisyon ya da bir Üye Devletin girişimiyle, yüksek kaçakçılık
riski taşıdığı kabul edilen eşya için kapsamlı teminatın kullanılması geçici
alarak yasaklanabilmektedir. Bu amaçla komite usulü (committee
procedure)183 ile alınmış Komisyon kararlarına gereksinim vardır. Bu
kararlardan etkilenen eşya listesi yılda bir kez Topluluk Resmi
Gazetesi’nin “C” serisinde yayımlanmakta ve Komisyon yine yılda bir
kez yasaklamanın devam edip etmeyeceğine karar vermektedir.
Yasaklama uygulandığında, transit beyannamesine “Madde 362”
açıklaması ve eşyanın Kombine Nomanklatür pozisyonu (heading)
yazılmaktadır. Bu tür beyannamelerin 5 numaralı yaprağı varışa ibraz
edilmesini izleyen çalışma günü sonuna kadar geri gönderilmektedir.184
181
182
183
184
Action Plan, s.10.
Action Plan, s. 23.
TGK, Madde 247 gereğince, Gümrük Kodu Komitesi “Komite” olarak adlandırılırken, “komite
usulü” TGK, Madde 249(2) ve (3)’te açıklanmaktadır. Buna göre, AT Komisyonu temsilcisi
başkanlığında Üye Devletlerin temsilcilerinden oluşan Komite, Topluluk Gümrük Kanunu’nun
uygulanması için gerekli hükümleri, Topluluğun uluslararası taahhütlerine uygun olarak,
komite usulü ile belirlemektedir.
TGY, Madde 362. 19.3.1996 tarihli ve AT/96/482 sayılı Komisyon Tüzüğü ile değişik,
20.3.1996 tarihli ATRG L70, s. 9.
Bazı transit rejimleri için kapsamlı teminatın kullanılmasını geçici olarak
yasaklamak amacıyla kabul edilen Komisyon kararları aşağıda
açıklanmaktadır:
Bu yöndeki ilk karar185, İspanya’nın 4 Nisan ve 27 Temmuz 1995
tarihli iki ayrı talebi üzerine, Komisyon’un, İspanya Gümrük İdaresini,
TGY’nin eski 360. Maddesi çerçevesinde özel önlemler almaya ve
Armonize Sistem 24.02.20 alt-pozisyonundaki sigaraları içeren Topluluk
dış transit işlemleri için kapsamlı teminatın İspanya’da kullanılmasını
geçici olarak yasaklamaya yetkilendirmesidir.
Benzer bir talep 6 Eylül 1995 tarihinde Almanya’dan gelmiş ve bir
başka karar186 ile bu ülkenin, TGY’nin eski 360. Maddesi çerçevesinde
özel önlemler almasına ve belirli hassas eşyayı (tarımsal ürünler) içeren
Topluluk dış transit işlemleri için kapsamlı teminatın kullanılmasını
geçici olarak yasaklamasına izin verilmiştir (Bakınız EK-X).
Komisyon, AT/482/96 sayılı Tüzüğü ile, İspanya’nın 1 Şubat ve
Almanya’nın 1 Nisan 1996 tarihlerinden itibaren tüm Üye Devletlerde
sonuç doğuran geçici yasaklama önlemlerini 31 Aralık 1996 tarihine
kadar uzatmıştır. Öte yandan, anılan Tüzük ile Topluluk düzeyinde
önceden
güzergah
belirleme,
varış
idaresinin
değiştirilmesinin
yasaklanması ve kapsamlı teminat kullanma sisteminin güçlendirilmesine
karşın, bazı eşya için Topluluk dış transit işlemleri yüksek kaçakçılık
riski taşımaya devam etmiştir. Bununla birlikte, belirli miktarları
aşmayan eşya taşımacılığının ciddi risk içermediği ve mali çıkarların
185
186
28.11.1995 tarihli ve AT/95/521 sayılı Komisyon Kararı, 12.12.1995 tarihli ATRG L299, s. 24.
korunması amacıyla alınan önlemlerin Ortak Transit Sistemine de
yansıtılması gereği tespit edilmiştir. Yine bu Tüzük ile, 360. Madde
Gümrük Kodu Komitesi’nin müdahalesini gerektiren kapsamlı teminatın
kullanılmasını geçici olarak yasaklama önleminin Komisyon tarafından
kabulü için yeni bir usul getiren 362. Madde ile değiştirilmiştir. Nihayet
Komisyon, 362. Madde gereğince, 35.000 parçayı aşan 24.02.20 altpozisyonundaki sigaralar ile belirli miktarları aşan ve Topluluk eşyası
olmayan eşya ile ilgili Topluluk transit işlemleri için kapsamlı teminatın
kullanılmasını
1
Ocak
1997
tarihinden
itibaren
geçici
olarak
yasaklanmasına karar vermiştir. Bununla birlikte, bir belge kapsamı
eşya öngörülen miktarları aşmasa bile gümrük vergi ve resimleri toplamı
7.000 ECU’yü aşması durumunda, kapsamlı teminatın kullanılması yine
geçici olarak yasaklanmıştır. Bu Karar, önceki ikisinin aksine, tüm Üye
Devletlere yönlendirilmiştir.187
Bir başka Karar ile, peynir ve lor, buğday, mahlut ve çavdarın
daha fazla yüksek risk taşımadığı gerekçesiyle, hassas eşya listesi
daraltılmıştır.188
Son bir Karar ile de, geçici yasak 1 Ocak 1998 tarihinden itibaren
12 ay süre ile uzatılmıştır.189
Öte yandan, TGY’nin 362(2) ve (3) Maddesi değiştirilerek, Komite
usulü uyarınca Komisyon aksini belirlenmediği sürece, kapsamlı
187
188
189
9.12.1996 tarihli ve AT/96/743 sayılı Komisyon Kararı, 28.12.1996 tarihli ATRG L338, s.
105-106.
teminatın kullanılması azami 12 ay süre ile yasaklanabileceği hükme
bağlanmıştır.190
482/96/AT sayılı Komisyon Tüzüğü, kapsamlı teminata giriş için
kriterler
konulmasına
ve
belirli
eşya
için
kapsamlı
teminatın
kullanılmasının geçici olarak yasaklanmasına izin vermektedir.191
2153/96/AT sayılı Komisyon Tüzüğü192, bazı özel durumlar hariç193,
kapsamlı teminat düzeyini % 100 olarak belirlemiştir.
II.5.2. Teminattan Feragat
Transit düzenlemeleri kapsamında gerçekleştirilen işlemler:
• TGK hükümleri194 gereğince herhangi bir askıya alma rejimi için
kamu kuruluşlarına ya da güvence altına (secure) alınacak tutarın 500
ECU’yü aşmadığında tanınan gümrük borcu ile ilgili güvenlik
(security) sağlama gereğinden feragatler;
• Belirli taşımacılık rejimleri195 kapsamında gerçekleştirilen transit
işlemleri (hava, deniz196, Ren ve bağlı suyolları, boruhattı, özel
190
191
192
193
194
195
196
13.1.1998 tarihli ATRG L7, s. 7.
20.3.1996 tarihli ATRG L70. Bu Tüzük, Topluluk Gümrük Kodu’nun uygulanmasına yönelik
hükümler öngören AET 2454/93 sayılı - 11.10.1993 tarihli ATRG L253 - Komisyon Tüzüğünü
değiştirmiştir.
12.11.1996 tarihli ATRG L289. Bu Tüzük, Topluluk Gümrük Kodu’nun uygulanmasına
yönelik hükümler öngören AET 2454/93 sayılı - 11.10.1993 tarihli ATRG L253 - Komisyon
Tüzüğünü değiştirmiştir.
Sigara ve alkol için kapsamlı teminatın kullanılmasının geçici olarak yasaklanmasının 1996
yılında yürürlüğe girmesi, bu ürünlerin taşınma yöntemini hava ve deniz taşımacılığına
kaydırmıştır. Bu, eşyanın deniz ya da hava yolu ile taşınması durumunda, kapsamlı teminatın
kullanılmasının yasaklanmasının zorunlu olmamasından kaynaklanmaktadır.
TGK, Madde 189(4).
TGK, Madde 92(2).
Topluluk Gümrük Kanunu’nu kuran AET/2913/93 sayılı Tüzüğü değiştiren bir Avrupa
Parlamentosu ve Konsey Tüzüğü için değiştirilmiş öneriye göre, yeni 95. Madde ile, denizyolu
ile yapılan taşımalar teminat kapsamına alınmıştır, 19.8.1998 tarihli ATRG C261, s. 17.
demiryolu şirketleri dahil Üye Devlet demiryolu şirketleri)197 için
tanınan belirli feragatler; ve
• Üye Devlet gümrük makamlarınca bir kez yenilenebilir iki yıllığına
ilgili Üye Devlette yerleşik, temiz kayıtları ve sağlam mali yapısı ile
rejimin düzenli kullanıcısı olanlara tanınan Topluluğun tümünde
geçerli bireysel feragatlerden198
de yararlanabilmektedir. Ancak bireysel feragat, toplam kıymeti 100.000
ECU’yü aşan ya da yüksek riskli eşyaya tanınmamaktadır.199
II.5.3. Kefil
Teminat, nakdin depozito olarak verilmesi hariç, Toplulukta
yerleşik, Üye Devlet gümrük makamlarınca onaylanmış, borcu ödeme
gücü olan, kendisini gecikmeksizin ve belirlenen süre içinde borcun
ödenmesi için yazılı olarak borçlu ile müştereken ve müteselsilen
bağlayan bir üçüncü kişinin kefaleti olmaktadır. Kefilin, Toplulukta
yerleşik ve bir Üye Devletin gümrük makamlarınca onaylanmış bir
üçüncü kişi olması ve borçluya sağladığı teminat için ödenmesi gereken
ve kendisinin güvence altına aldığı borç tutarını onunla birlikte
müştereken ve müteselsilen ödemek amacıyla bir yazılı taahhüt vermesi
gerekmektedir.200
Kefil ve anasorumlu müştereken ve müteselsilen sorumlu
olmalarına karşın, yükümlülüklerini karşılama koşulları ve süreler
değişiklik göstermektedir. Kefil, yalnızca gümrük borcu ortadan
197
198
199
200
TGK, Madde 94(2)(3).
TGK, Madde 95(1) ve TGY, 375 ve 377. Maddeler ve Ek 55.
TGK, Madde 95(3) ve TGY, Madde 376 ve Ek 56.
TGK, Madde 195 ve TGY, Madde 359(3) ve 48, 49 ve 50. Ekler.
kalkmadığında ya da gümrük borcu devam edipte, borçludan talep
edildiğinde201, tescil tarihini izleyen 12 ay içinde transit beyannamesinin
ibra edilmediği kefile iletilmişse202 ve tescil tarihini izleyen üç yıl içinde
belirli bir transit işlemi için güvence altına alınan (secure) tutarları
ödemesi istenildiği ya da istenilebileceği bildirilmişse203 sorumlu
tutulabilmektedir.
II.5.4. EUROTRANSIT 97 Konferansı
AT Komisyonu, 6-7 Şubat 1997 tarihlerinde gerçekleştirilen
EUROTRANSIT 97 Konferansı ile aralarında ülkemizin de bulunduğu
31
Avrupa
ülkesinin
Gümrük
transit
sisteminin
işleyişinin
geliştirilmesiyle ilgili tüm çevrelerinden temsilcileri ilk defa bir araya
getirerek, yalnızca görüş alışverişi için bir forum oluşturulmaya değil,
aynı zamanda krize Avrupa düzeyinde ortak bir çözüm bulmak için
sistemin yöneticileri ile kullanıcıları arasında bir işbirliği yaratmaya
çalışmıştır.204
Yeni Bilgisayarlı Transit Sistemi’nde, beyan sahibinin elektronik ya da
kağıt transit beyannamesini hareket idaresinde doldurması, bu idarenin
bilgileri varış ve transit idarelerine elektronik yolla anında aktarması, teminat
kontrolünün ulusal bazda tutulan veritabanı ile otomatik olarak yapılması,
keza eşyanın varış idaresine vardığının hareket idaresine derhal bildirilmesi
söz konusu olacaktır. Böylece, gümrük idarelerinin, teminatın geçerliliğini
daha iyi kontrol etmesi ve teminat kullanımını daha iyi izlemesinin; ekonomik
201
202
203
204
TGK, Madde 199(1).
TGY, Madde 374(1).
TGY, Madde 374(2).
AT Komisyonu’nun 27.1.1997 tarih ve IP/97/57 sayılı belgesi.
işlemcilerin ise, teminat ibrasını daha hızlı yapmasının mümkün olacağı
umulmaktadır.205
EUROTRANSIT 97 Konferansı’nda ekonomik işlemcilere transit
bilgisayarlaşma projesi hakkında daha iyi bilgi verilmesinin sağlanması ile
ilgili olarak açıklanan öneriler doğrultusunda, AT Komisyonu 28 Nisan 1997
tarihinde Yeni Bilgisayarlı Transit Sistemi hakkında bir konferans
düzenlemiştir. Konferansta üzerinde durulan konular arasında teminat
yönetimi de yer almıştır.206
Konferans’a sunulan bir bildiride, denizyolu ile gerçekleştirilen
belirli transit işlemleri için teminat aranması, havayolu transit işlemleri
için derinlemesine inceleme yapılması ve demiryolu için ise herhangi bir
teminatın henüz istenmemesi önerilmiştir.207
Konferans çalışma belgesinde, mevcut Topluluk ve Ortak Transit
sistemlerinin yerini alacak yeni bir Avrupa Transit sistemi önerilerek, bu
yeni sistemin içeriği açıklanmaktadır. Öncelikle, Ortak Komite yanında
bir İdari Komitenin yer alacağı yeni bir karar-alma süreci getirilmekte
ve karar-alma düzeyi ne olursa olsun oyların en az 2/3 olumlu ve en fazla
3 karşıt oya dayalı nitelikli çoğunluk aranması istenilmektedir. Yeni
sistemdeki belki de en önemli nokta, alınan kararların ulusal düzeyde
onaylanmasına bağlı olmadan doğrudan uygulanmasıdır. Keza, üçüncü
ülke geçişleri ve TIR Sözleşmesi’nin diğer Akit Tarafları ile olan ticaret
dışında,
Akit
Taraflar
arasında
TIR
karnesinin
kesinlikle
kullanılamaması önerilmektedir. Transit rejimine giriş ve basitleştirilmiş
usullerden yararlanma kontrol altına alınmakta ve gerekirse beyaz ve
kara listelerin oluşturulması önerilmektedir. Bu son konuda gümrük
205
206
207
AT Komisyonu’nun 6.2.1997 tarih ve XXI/121/97 sayılı belgesi.
AT Komisyonu’nun 25.3.1997 tarih ve 3116 sayılı yazısı.
AT Komisyonu’nun 4.1.1997 tarih ve XXI/120/97 sayılı belgesi.
idaresi ile işlemciler arasında bir mutabakat zaptının imzalanması
planlanmaktadır. Bu belgede teminat için de öneriler getirilmektedir:
standart rejimde kullanılan teminatın temel biçimi seçimlik, bireysel ve
tam teminat (integral guarantee) olmalıdır. Aynı şekilde, bireysel
teminatın bir biçimi olan maktu teminat da yeniden tanımlanmalıdır.
Teminat konusunda iki formül sunulmaktadır: Zorunlu esnek teminat
(mandatory
flexible
guarantee),
kaçakçılık
riski
ve
işlemcinin
güvenilirliğine göre belirlenen tutardaki kapsamlı teminattır. Seçimlik
kapsamlı teminat (optional comprehensive guarantee) ise, işlemcinin
aldığı güvenlik önlemlerine göre belirlenen, tam muafiyetten tam
kapsama kadar değişen tutardaki kapsamlı teminattır. Sigorta ise,
teminatın
alternatifi
olarak
gösterilmektedir.
Son
olarak,
risk
analizlerinin yapılması, taşıma araçlarına transit amaçlı “T” plakası
takılması, transit güzergahlarının önceden belirlenmesi, mevcut 8 günlük
seyahat
süresinin
katedilecek
mesafeye
göre
belirlenmesi,
risk
analizlerine dayalı olarak fiziksel kontrollerin geliştirilmesi, Gümrük
2000 programında öngörülen gümrük idareleri arasındaki işbirliğinin
arttırılması ve uydu ile izleme ve DNA (desoxyribonucleic acit) ile eşyanın
işaretlenmesi
dahil
yeni
izleme
araçlarının
kullanılması
önerilmektedir.208
II.5.5. Bilgisayarlaşma - Otomasyon Projesi
Yeni Bilgisayarlı Transit Sistemi ile, kağıda dayalı belgelerin, transit
rejimi için gerekli bilgileri içeren elektronik iletilerle değiştirilmesi
öngörülmektedir. Varış idaresine bilgilerin önceden gönderilmesi, bir transit
işleminin tamamlanmasının daha iyi kontrol edilmesini ve daha iyi risk
208
Eurotransit 97, a new Transit System for Europe, AT Komisyonu’nun 30.1.1997 tarih ve
TFT/XXI/114/97 Rev. 2 sayılı Çalışma Belgesi.
analizleri yapılmasını sağlayacaktır. Öte yandan, büyük miktarlardaki kağıt
dolaşımına bağlı olan gecikmeleri ortadan kaldırarak sistemin çalışmasını
hızlandırması ve yapılan hata oranını azaltması beklenilmektedir. Keza,
bilgisayarlı sistemdeki güvenlik önlemleri göz önüne alındığında, transit
belgelerindeki sahteciliğin önemli ölçüde azalması umulmaktadır. Bir başka
nokta, bu yeni sitemin istatistiklerin daha iyi tutulmasını ve dağıtılmasını
sağlamasıdır.
Yukarıdaki
B
D
K
D
G
R
E
F
Kaçakç Zamanınd Devletini
ılığı
a
zce
azaltac tamamlana finanse
ak?
cak?
edildi?
cevap
evet
belirsiz
yok
tabloda,
Topluluk Transit Sistemini
Araştırma Komitesi’nin Üye
devletlere yönelttiği ankete
verilen
yanıtlar
yer
almaktadır. Yeni Bilgisayarlı
Transit
evet
evet
evet
evet
belirsiz
evet
görüşünde
evet
evet
evet
bulunurken,
evet
evet
evet
evet
evet
evet
zamanında
Sistemi’nin,
kaçakçılığı
azaltacağı
tam
bir
uzlaşı
sistemin
uygulamaya
geçeceği konusunda büyük bir
belirsizlik bulunmaktadır. 10
Üye Devlet sistemin zamanında tamamlanmayacağı ya da en azından bir
belirsizliğin olduğunu bildirmiştir. Toplam maliyeti yaklaşık 30-35 milyon
ECU olarak hesaplanan sistemin Avrupa Komisyonu ve Üye Devletler
tarafından finansmanında esaslı bir sorun yaşanmayacağı görülmektedir.209
209
Report on the Community Transit, s. 12.2.3.3-4.
Yararları arasında teminat sisteminin daha iyi yönetilmesi de
bulunan210 ve ileri bilgisayar sistemleri, elektronik veri işleme teknolojisi
ve elektronik veri değişimi kullanacak olan Yeni Bilgisayarlı Transit
Sitemi 2000 yılı ortalarında Topluluk, EFTA ve Visegrad ülkelerinde
uygulanmaya
başlayacaktır.
Bilgisayarlaşma
süreci
üç
aşamaya
bölünmüştür:
• Öncelikle, Mart 1997 sonuna kadar sistemin teknik ve işlevsel
özelliklerinin tanımlanması;
• Aralık 1996-Haziran 1998 tarihleri arasındaki ikinci aşamada,
sistemin inşasını (belirlemeler, yazılım, bilgisayar sistemleri ve
bağlantıları) kapsaması ve dördüncü ve altıncı aylarda kağıda dayalı
mevcut sisteme paralel olarak sınırlı sayıda idarede uygulanması; ve
• Haziran 1998 tarihinde başlayan üçüncü ve son aşamada, ağ ve
altyapının transit işlemleri yapmaya yetkili tüm gümrük idarelerine
yaygınlaştırılması
planlanmıştır. Değişiklik önce pilot ülkelerde211 gerçekleştirilecek ve
sonra diğer ülkelere yaygınlaştırılacaktır.212
II.6. Ortak Transit Rejimi Teminat Düzenlemeleri
Ortak Transit Sistemi'nde teminat, Akit Tarafların birbirine
güveni teminat aracılığı ile sağlandığı ve Akit Taraflardan biri
tarafından verilen bir teminat diğer Akit Taraflarda da geçerli
210
211
212
Action Plan, s. 9.
Almanya, Fransa, Hollanda, İspanya ve İsviçre.
1996 UCLAF Annual Report, 5. Improving the Protection of the Community, s.5.3.1.1.
olduğundan, büyük önem arz etmektedir. Sözleşme'nin teminata ilişkin
düzenlemeleri ayrıntılı bir şekilde aşağıda açıklanmaktadır.213
Bir transit işlemi çerçevesinde kendi bölgesinden bir eşya geçişi ile
ilgili olarak her ülkenin tahsil etme yetkisine sahip olduğu gümrük vergisi ve
diğer ödemelerin (charge) tahsil edilmesini güvence altına almak amacıyla,
anasorumlu, deniz ve hava seyahatları, eşyanın Ren’de ve Ren su yollarında
taşınması, boru hatları ile taşıma ve ülkelerin demiryolu şirketlerince
gerçekleştirilen
işlemler
hariç
olmak
üzere214,
bir
teminat
vermek
zorundadır.215 Bu teminat, söz konusu transit işlemine dahil olan tüm Akit
Taraflar için geçerli olmaktadır.216
Kara ve hava taşımacılığının beraber yapılması durumunda
havalimanına kadar yapılan karayolu taşımacılığı teminattan muaf
değildir. Örneğin, Ankara'dan Budapeşte'ye havayolu ile yapılacak bir
taşımada, ihracatçı şirketin Ankara'daki bürosundan havalimanına
kadar yapılan karayolu taşımacılığı teminattan muaf olmayacaktır.217
II.6.1. Anasorumlu
Anasorumlu, kişi olarak ya da yetkili temsilci yoluyla uygun
beyanda bulunmak suretiyle bir transit işlemini yapmak istediğini
belirten ve transit belgesinin 50 numaralı kutusunu imzalayan kişidir.218
213
214
215
216
217
218
Ortak Transit Sisteminde Teminat ile ilgili 8-12 Aralık 1997 tarihli TUR A.3 Toplantısına
ilişkin Bilgi Notu, s. 1.
OTS, EK I, Madde 33(1).
OTS, Madde 10(1) ve EK I, Madde 24(1)(2).
Demiryolu Taşımacılığında Basitleştirilmiş İşlemler ile ilgili 2-6 Şubat 1998 tarihli TUR
A.4 Toplantısına ilişkin Bilgi Notu, s. 5.
OTS, EK I, Madde 2(d).
Anasorumlunun eşya ile ilişkisi çok çeşitli olabilmektedir: Eşyanın sahibi,
taşıyıcı firma, depo sahibi vb.. Anasorumlu, sağladığı teminatın türü ve
tutarını transit belgesinin 52 numaralı kutusunda beyan etmektedir.
Hareket gümrük idaresi teminatın gerçekten var olup olmadığını
araştırmak durumundadır. Örneğin, İspanyol Gümrük İdaresi'nde
teminatın geçerliliği bilgisayar ortamında değerlendirilmektedir.219
II.6.1.1. Anasorumlunun Yükümlülükleri
Anasorumlu,
• öngörülen süre içinde ve ayniyeti sağlamak amacıyla yetkili
makamlarca alınan önlemlere tam uyarak eşya ve transit belgesinin
varış idaresine ibraz edilmesinden;
• Ortak Transit rejimi ile ilgili hükümlere uyulmasından; ve
• Ortak Transit işlemi sırasında ya da onunla bağlantılı işlenen bir ihlal
ya da aykırılığın bir sonucu olarak ödenmesi gereken Gümrük vergisi
ve diğer ödemelerden,
sorumludur.
Anasorumlunun
yukarıda
belirtilen
yükümlülükleri
yanında, Ortak Transit kapsamında taşındığını bildikleri eşyayı kabul
eden taşıyıcı ya da alıcı da öngörülen süreye kadar ve ayniyeti sağlamak
amacıyla yetkili makamlarca alınan önlemlere tam uyarak eşyanın varış
idaresine ibraz edilmesinden sorumlu olmaktadır.220
Anasorumlunun yanında taşıyıcı ve alıcı da Gümrükçe belirlenecek
süre ve şekilde eşyayı varış idaresine ulaştırmakla yükümlüdür. Transit
belgesi varış gümrüğüne ibraz edildiğinde, Gümrük idaresi eşyanın
219
220
TUR A.3, s. 11.
OTS, EK I, Madde 11.
ayniyetine ve Ortak Transit Sistemi kurallarına uyup uymadığına
bakmaktadır. Transit sırasında bir ihlal olduğu tespit edilirse,
anasorumlu tüm Gümrük vergilerini ve diğer ödemeleri karşılamakla
yükümlüdür.
Bununla birlikte, anasorumlunun yükümlü sayılamayacağı iki durum
vardır:
• Birincisi, herhangi bir ihlal halinde, transit belgesinin hareket
gümrüğüne sunulduğu tarihten itibaren 11 ay içinde kendisine haber
verilmeyen anasorumlunun yükümlülüğünün ortadan kalkmasıdır.
• İkincisi, diğer muafiyet durumlarını tanımlayan hükümlere halel
getirmeksizin, anasorumlunun, zorlayıcı nedenler ya da tümüyle
kanıtlanmış kaçınılmaz kaza sonucunda eşya zarar gördüğünde ya da
eşyanın doğasından kaynaklandığı kabul edilen eksiklikler olduğunda,
ilgili ülkenin yetkili makamlarınca vergi ya da diğer ödemelerden
muaf tutulabilmesidir.221
Sözleşme'de zorlayıcı neden ve kaçınılmaz kazanın tanımına ilişkin
hükümlerin bulunmaması nedeniyle, Akit Taraflar kendi mevzuatına
başvurmak durumundadır. Örneğin, İspanya'da sel kaçınılmaz kaza, bir
kamyonun freninin patlaması zorlayıcı neden olarak değerlendirilmekte,
ancak
transit
sırasında
eşyanın
çalınması
bu
kapsamda
değerlendirilmemektedir. Burada önemli olan zorlayıcı neden ve
kaçınılmaz kaza halinin kanıtlanması gerekliliğidir.222
221
222
TUR A.3, s. 12.
Fransa’da, anasorumlu bilinen bir kişi ise, teminat işlemi sırasında
kendisinden TC-31 belgesi ve TC-32 maktu teminat fişinin aslı
istenmemekte, bunların fotokopileri ile yetinilebilmektedir. İşlemci
başına bir dosya oluşturulmakta ve ne kadar işlem yapıldığı
izlenmektedir. Anasorumlunun tanınması çok önemlidir. Bu denetim
yolu
ile
olmaktadır.
Şüphe
varsa,
Bölgesel
Gelir
İdaresi'ne
başvurulmaktadır.223
II.6.2. Kefil
Kefil,
• normalde, teminatın sağlandığı Akit Tarafta yerleşik ya da kurulmuş
bulunan; ve
• Akit Tarafın yetkili makamlarının yürürlükteki hükümlerine ve söz
konusu makamca getirilebilecek olan onay için gerekli koşullara tabi
olarak, söz konusu yetkili makamca onaylanmış bulunan,
müşterek ve müteselsil teminatı veren gerçek ya da tüzel bir üçüncü
kişidir.224
Almanya’da, kefilin anasorumluya bağlı olmaması, ilgili vergi
dairesince güvenilir kabul edilmesi (vergi kefili) istenilmektedir. Kefil,
vergi dairelerinin denetimine tabi tutulmakta, bir başka deyişle vergi
dairelerinin izni aranmaktadır. Keza, kendi özsermayesinin üzerindeki
tutarlarda kefil olamamaktadır.225
223
224
225
TUR A.5, s. 2.
TUR A.2, s. 8.
II.6.2.1. Kefilin Sorumlu Olduğu Tutar
Kefilin
sorumluluğunun
sınırları,
teminat
kefalet
belgeleri
metinlerinde açıklanmaktadır: Kefil ile Gümrük idaresi arasında
düzenlenen teminat kefalet belgesinin kefilin taahhüdü kısmında, kefilin,
kapsamlı ve bireysel teminat durumunda kefalet belgesinde belirtilen
tutara kadar, maktu teminat durumunda ise, düzenleyeceği her biri
7.000 ECU'lük maktu teminat fişlerinin toplam tutarına kadar sorumlu
olacağı öngörülmektedir.226
Bir başka deyişle, kefil, kapsamlı ve bireysel teminat durumunda,
kefalet
belgelerinin
düzenlendiği
anda
belirlenen
ve
sonradan
değişmeyen bir teminat tutarından sorumlu olurken, maktu teminatta
ise, kefilin sorumlu olacağı tutar başta belirlenmemekte, kefilin vereceği
maktu teminat fişleri sayısına bağlı olarak her an artabilmektedir.
İlk ödeme başvurusu alındısından önce ya da bu başvuruyu izleyen 30
gün içinde başlayan Ortak Transit Sözleşmesi kapsamındaki bir transit işlemi
ile ilgili olarak imza sahibi talepte bulunmadığı sürece, ilgili taahhüde uygun
olarak halihazırda ödenmiş olan tutar, kefalet belgesinin öngördüğü azami
tutardan düşürülmeyebilmektedir.227
Bu hüküm, müteakip ödeme talepleri olması durumunda, kefilin
yükümlülüğünü kefalet belgesinde belirlenen tutarla sınırlandırmasına
imkan vermektedir. Bununla birlikte, bu hüküm yalnızca, ilk ödeme
talebini izleyen 30 gün içinde başlayan transit işlemleri için mümkün
bulunmaktadır.
226
227
OTS, EK II, Ekler 4, 5 ve 6.
OTS, EK II, Ek 4, Paragraf 2(3).
Kefil ilk bildirimden itibaren 30 gün içinde ödemeyi yapmalıdır.
Kapsamlı teminat ile ilgili bu süre içinde müteakip ödeme talepleri
olursa, aşağıda örnekte gösterildiği şekilde uygulama yapılmaktadır:
X Bankası bir teminat idaresine 50.000 F’lık bir kapsamlı teminat
vermiştir. Kefile, 15 Ocak 1994 tarihinde 40.000 F tutarında bir ödeme
için bir talep yapılmıştır. Bu durumda kefilden, 14 Şubat 1994 tarihinden
önce başlayan bir transit işlemi için yalnızca 10.000 F’lık bir bakiyeyi
ödemesi istenilebilmektedir (söz konusu transit işleminin 15 Ocak 1994
tarihinden önce başlayıp başlamamasının bir önemi yoktur). Öte yandan,
ikinci ödeme talebinin 14 Şubat 1994’te ya da daha sonra başlayan bir
transit işlemi ile ilgili olması durumunda, kefil talep edilen tutarın 50.000
F’a kadar ödenmesinden bir kez daha sorumludur. Buradaki 30 günlük
süre, kefilin bir kez daha toplam teminat tutarının tamamına kadar
olabilecek bir ödemeden tekrar yükümlü duruma gelmeyi istememesi
durumunda, ilk ödeme talebinden sonra teminatını iptal etmesine imkan
veren bir düşünme (reflection) süresidir.228
Tek bir transit işlemi ile bağlantılı olarak işlenen suçların ya da
usulsüzlüklerin bir sonucu olarak iki ya da daha fazla Akit Tarafa aynı
anda gümrük vergi ve resimlerinin ödenmesi gerektiğinde, teminat
aşağıda açıklandığı şekilde halledilmektedir:
• Kapsamlı teminat söz konusu ise, kefile teminat belgesinde belirtilen
tutarı aşan ödeme taleplerinde bulunulamamaktadır. Kefil ödeme
taleplerinden birini karşıladığında, yükümlülüklerini tamamen yerine
getirmiş kabul edilmektedir.
228
İdari Düzenlemeler Toplusu, s. 92.
• Maktu teminat söz konusu ise, kefile hareket idaresine sunulan maktu
teminat
fişlerinin
karşılığı
tutarı
aşan
ödeme
taleplerinde
bulunulamamaktadır. Ödeme talebinde bulunan Akit Taraflar için
sonuç, kapsamlı teminat için olanlarla aynıdır.
• Bireysel teminat söz konusu ise, teminat belgesinin hiçbir azami tutarı
öngörmemesine karşın, kefilin bir suç ya da usulsüzlük durumunda
ödenmesi gereken tutarı ödemesini şart koşmaktadır. Bu nedenle,
ödeme talebinde bulunan Akit Taraflar kefilden tutarların tamamının
ödenmesini isteyebilmektedir.229
II.6.2.2. Kefilin Yükümlü Sayılmadığı Durumlar
Kefil, transit belgesi hareket idaresinde ibra edildiği zaman
yükümlülüklerinden
kurtulmaktadır.
Hareket
ülkesinin
yetkili
makamlarınca kefile transit belgesinin ibra edilmediğinin bildirilmemesi
durumunda, transit beyannamesinin tescil tarihinden itibaren 12 aylık
bir sürenin sonunda kefilin yükümlülüklerinin sona erdiği kabul
edilmektedir.
Yukarıda
makamlarca
transit
belirtilen
belgesinin
süre
ibra
dahilinde,
edilmediğinin
kefile
yetkili
bildirilmesi
durumunda, kefile ayrıca söz konusu transit işlemi ile ilgili olarak
yükümlü olduğu tutarı ödemesinin gerektiği ya da gerekeceği de
bildirilmelidir. Bu bildirim kefile, transit beyannamesinin tescil
tarihinden sonra en geç üç yıl içinde yapılmalıdır. Bu sürenin sona
ermesinden önce bu tür bir bildirimde bulunulmaması durumunda,
kefilin yükümlülüklerinin yine sona erdiği kabul edilmektedir.230
229
230
İdari Düzenlemeler Toplusu, s.73-74.
II.6.2.3. Kefile Sorumluluk Yükleyen Haller (İhlaller)
İki tür ihlal vardır:
• Birincisi, transit belgesinin 5 numaralı yaprağının makul süre içinde
hareket gümrüğüne geri gelmemesi durumudur.
• İkincisi ise, transit belgesinin 5 numaralı yaprağının hareket
gümrüğüne geri gelmesi, ancak belgedeki bilgiler ile transit belgesi ile
gümrüğe ibraz edilen eşya arasında farklılık olması durumudur.
Örneğin, transit belgesinde 20 tane makine beyan edilmiş olmasına
karşın, varış gümrüğüne bunlardan 17 tanesi ulaşırsa, bu durumda
varış gümrüğünün transit belgesinin 5 numaralı yaprağına gerekli
şerhi düşmesi gerekmektedir.
Burada önemli olan bir husus, ihlalin hangi ülkede gerçekleştiğinin
belirlenmesidir. İhlal ya da aykırılığın, transit işlemi sırasında, belirli bir
ülkede yapılmış olduğu anlaşılırsa, ödenmesi gerekebilecek Gümrük
vergisi ve diğer ödemelerin tahsilatı, cezai takibata halel getirmeksizin,
yasa, tüzük ya da idari eylemle belirlenen hükümlere göre o ülke
tarafından yapılmaktadır. İhlal ya da aykırılığın yeri belirlenemezse:
• transit işlemi sırasında, ihlal ya da aykırılık bir iç sınırda231 yerleşik
bir transit idaresinde fark edildiğinde, taşıma aracının ya da eşyanın
henüz terk ettiği Akit Tarafta;
• transit işlemi sırasında, ihlal ya da aykırılık bir transit idaresinde232
fark edildiğinde, bu idarenin ait olduğu Akit Tarafta;
231
232
OTS, EK I, 2(j) Maddesine göre, iç sınır, iki Akit Tarafın ortak sınırı demektir.
OTS, EK I, 2(g) Maddesine göre, transit idaresi, hareket edilen Akit Taraftan farklı bir Akit
Tarafa girme noktasındaki Gümrük idaresi ya da sevkiyat, bir Akit Taraf ile bir üçüncü ülke
arasındaki bir sınırdan geçerek yapılan bir transit işlemi sırasında bu Akit Tarafın Gümrük
bölgesini terk ettiğinde bir Akit Taraftan çıkış noktasındaki Gümrük idaresi demektir.
• transit işlemi sırasında, ihlal ya da aykırılık bir ülke toprağının bir
transit idaresinden farklı bir başka yerinde fark edildiğinde, fark
edildiği ülkede;
• sevkiyat varış idaresine ibraz edilmemiş olduğunda, taşıma aracının
ya da eşyanın sınır geçiş belgesinde girdiği görülen son Akit Tarafta;
ya da
• ihlal ya da aykırılık, transit işlemi tamamlandıktan sonra fark
edilirse, fark edildiği ülkede,
yapıldığı kabul edilmektedir.233
II.6.2.4. Kefilin Tebligat Adresleri
Kefilin diğer Akit Taraflardaki tebligat yetkililerinin adreslerini
bildirmesi gerekmektedir. Örneğin, Slovakya teminata başvurmak
isterse, TC-30 belgesi düzenlemektedir. En kötü durumda, yani ödeme
yapılmadığında, Slovakya kefile başvurmaktadır. Ama Slovakya gümrük
idaresi, doğrudan kefile değil, bir anlamda posta görevi gören
Slovakya'daki tebligat yetkilisine başvurmaktadır. Tebligat yetkilisi, bir
gerçek ya da tüzel kişi, örneğin, bir banka olabilmektedir. Bu tebligat
yetkilisini kefilin kendisinin belirlemesi gerekmektedir.
II.6.3. Teminat İdaresinin Rolü
Teminat,
bir
kez
kabul
edildiğinde,
diğer
ülkeleri
de
kapsamaktadır. Teminata başvurulduğunda, teminatı kabul eden Akit
Tarafın yükümlülüğünü yerine getirebilmesi için belirlenen teminat
tutarının yeterli olması gerekmektedir. Teminat idaresinin, teminat
233
tutarını doğru belirlemesi amacıyla, anasorumlunun tüm işlemlerini
izlemesi ve kaydını tutması gerekmektedir.
Teminat (Gümrük) idaresi, kapsamlı ya da maktu teminatın
verildiği
yetkili
makamdır.234
Akit
Taraflarda
farklı
farklı
düzenlenmiştir. Bazı ülkelerde gümrük başmüdürlüğü, bazılarında ise
gümrükler genel müdürlüğü teminat idaresi olarak görev yapmaktadır.
Örneğin, Almanya’da kapsamlı teminat ilgili gümrük başmüdürlüğüne,
maktu teminat ise Federal Maliye Bakanlığı’na verilmektedir.235 Çek
Cumhuriyeti’nde ise, Çek Gümrük Kanunu 5/1(i) ve 8(b) Maddelerine
göre, kapsamlı ve maktu teminat iznini, hem Maliye Bakanlığı hem de
Gümrük Müdürlükleri verebilmektedir.236
İtalya’da, toplam gümrük idaresi sayısı 220 kadar olmakla birlikte,
bunların 90 kadarı teminat idaresi olarak hareket etmektedir. İtalya’nın
Roma I Gümrük İdaresi’nde, teminat idaresinden sorumlu olarak tek bir
kişi çalışmaktadır.237
Fransa’da, teminat idaresi müdürü, imzası ile teminatı kabul
etmeden önce şirketler hakkında denetim yapmaktadır. Kapsamlı ya da
maktu teminatı bu müdür tespit etmekte, tutarını saptamakta ve
izlemektedir.
Gerekirse
teminatı
yenilememektedir.
Muhasebe
konusunda kararı Bölgesel Gelir İdaresi (Recette Regionale) vermektedir.
234
235
236
237
OTS, EK I, Madde 2(i).
TUR A.2, s. 7.
Kutlu, Özay, 30 Haziran-2 Temmuz 1998 tarihlerinde gerçekleştirilen Çek Cumhuriyeti
Çalışma Ziyareti – TUR A.9 ile ilgili Rapor, Ankara, 16 Temmuz 1998, s. 3.
İtalya Raporu, s. 6.
Esas kararı alan teminat müdürü olup, bölge müdürünün görevi yalnızca
kayıt ile işlemin izlenmesidir.238
Fransa'da, teminat gümrük idaresi müdürü, hem idari hem de mali
yönden sorumludur. Özellikle TİB’in 52 numaralı kutusuna bakarak,
bireysel, maktu ya da kapsamlı bir teminatın sağlanıp sağlanmadığını
incelemektedir. Transit işleminin başlamasından itibaren 1 yıllık sürede
herhangi bir araştırma yapmazsa, mali sorumluluğu doğmaktadır.
Ayrıca, belgenin varış yerine ulaşması açısından 53 numaralı kutu ve
sonradan kontrol açısından arka sayfadaki G kutusu da önemlidir. Bu
bakımdan, hareket idaresi tarafından özellikle transit belgesindeki 50-53
numaralı kutuların iyi doldurulup imzalandığına dikkat edilmektedir.239
Transit Eylem Planı’nı içeren belgede, transit belgesinin 1 ve 5 numaralı
yapraklarının
karşılaştırılması
ve
araştırma
prosedürlerinin
yürütülmesinden sorumlu bir ulusal idarenin (örneğin, teminat
idaresinin) belirlenmesi amacıyla 1997 sonu ila 1998 başında Topluluk ve
Ortak Transit İdari Düzenlemeler Toplusu’nda değişiklik yapılması
planlanmıştır.240
II.6.4. Ortak Transit Teminat Türleri
238
239
240
Merkezi İdarelerin Kurulması ile ilgili 2-6 Mart 1998 tarihli TUR A.5 Toplantısına ilişkin Bilgi
Notu, s. 2.
TUR A.5, s. 4.
Action Plan, s. 14.
Teminat, bir çok transit işlemini kapsayacak şekilde kapsamlı ya
da tek bir transit işlemini kapsayacak şekilde bireysel olabilmektedir.241
Maktu teminat ise, bireysel teminatın bir türü olarak görülmektedir.
II.6.4.1. Nakit Teminat
Tek bir transit işlemi için verilmiş olan bir bireysel teminat, teminatın
tutarını belirlemek durumunda olan hareket idaresine sunulmaktadır. Bu
teminat, bir nakit depozito da olabilmektedir. Bu durumda, söz konusu nakit
depozito, ilgili transit belgesi hareket idaresinde ibra edildiğinde iade
edilmektedir.242
Nakit paranın depozito olarak verildiğinde faiz getirmemesi, firmanın
iadeyi de beklemek istememesi gibi nedenlerle, normal olarak nakde
başvurulmamaktadır.243 Örneğin, Çek Cumhuriyeti’nde transit işlemlerinin
yaklaşık % 85’i kapsamlı teminat, % 10’u maktu teminat, % 3’ü bireysel
teminat ve % 2’si nakit teminat kapsamında yapılmıştır. Nakde başvurma
oranı, 1997’de %0.3’e düşmüş ve 1998’in ilk aylarında bu oran değişmeden
kalmıştır.244
Kapsamlı teminat sistemi güven esasına dayanmaktadır. Bir
teminat idaresine sunulmakta olan kapsamlı teminattan yararlanma
yalnızca:
241
242
243
244
OTS, EK I, Madde 29(1) ve (2).
TUR A.2, s. 6.
Çek Raporu, s. 8.
• teminatın verildiği ülkede (yerleşik ya da)245 kurulmuş bulunan;
• önceki altı ay boyunca Ortak Transit rejiminin anasorumlu ya da
gönderici olarak düzenli kullanıcısı olan ya da Gümrük makamları
tarafından taahhütlerini yerine getirmeye izin verecek mali duruma
sahip olduğu bilinen; ve
• herhangi bir ciddi ya da mükerrer Gümrük ya da vergi yasalarına karşı
yolsuzluk yapmamış
kişilere tanınmaktadır.
Teminat idaresi, teminat tutarına belirleyerek, kefilin taahhüdünü
kabul ettikten sonra anasorumluya, teminat limitleri dahilinde, hareket
idaresini dikkate almaksızın, transit işlemini gerçekleştirme yetkisi
(authorisation) vermektedir.
Yetkilendirmeyi alan her bir kişiye, ilgili ülkelerin yetkili makamlarının
belirlediği koşullara tabi olarak, OTS, Ek II, Ek 7’de yer alan örneğe uygun
olarak düzenlenen ve A5 boyutlarındaki kağıda basılan, bir ya da daha fazla
teminat belgesi (TC-31) verilmektedir (Bakınız, EK-II). Her bir transit
beyannamesinde teminat belgesine atıf yapılmaktadır.246
II.6.4.2.1. Teminat Belgesinin Düzenlenmesi ve Kullanılması
Kapsamlı teminat belgesi, EK II, 36 ila 39. Maddelere uygun
olarak düzenlenmekte ve kullanılmaktadır.
245
246
OTS, EK I, Madde 26(2), 23.7.97 tarih ve 2/97 No.lu Karar ile değişik, 29.8.1997 tarihli ATRG
L238, s.28. Sözleşme’nin kefilde aranan koşulları düzenleyen EK I, Madde 24(3)’ün aksine, bu
Maddede “yerleşik” (resident) sözcüğü bulunmamakta, yalnızca “kurulmuş” (established)
sözcüğü yer almaktadır. Anasorumlunun, tüzel kişi yanında gerçek bir kişi de olabileceği göz
önüne alındığında, bu eksikliğin bir hata sonucu olduğu düşünülmekte ve ileri bir tarihte
düzeltileceği umulmaktadır.
OTS, EK I, Madde 26. 23.7.97 tarih ve 2/97 No.lu Karar ile değişik, 29.8.1997 tarihli ATRG
L238, s.28.
Çek Cumhuriyeti’nde, kapsamlı teminat belgesi Ortak Transit Sistemi,
ulusal transit ve transit hariç diğer askıya alma rejimleri için şeklen aynı,
ancak renkleri Ortak Transit Sistemi için yeşil, ulusal transit için mavi, diğer
gümrük rejimleri için açık mavi olarak düzenlenmiştir. Keza, bunların
üzerinde sırasıyla “Ortak Transit”, “Ulusal Transit” ve “Teminat” yazılıdır.
Böylece, kefiller ne tür işleme kefil olduklarını bilebilmektedir.247
II.6.4.2.2. Yetkili Kişiler
Anasorumlu, teminat belgesinin düzenlendiği anda ya da bu
belgenin geçerli olduğu süre içinde herhangi bir anda, sorumluluğu
kendisine
ait
olmak
üzere
belgenin
arka
tarafında,
transit
beyannamelerini kendi namına imzalamak üzere yetkili kıldığı bir kişi ya
da kişileri atayabilmektedir. Yetkili kılınan her kişinin imzasından önce
söz konusu kişinin soyadı ve adı yer almalıdır. Her yetkili kişi ataması,
anasorumlunun imzası ile onaylanmalıdır. Anasorumlu, isterse kutuları
boş bırakabilmektedir.
Anasorumlu, herhangi bir anda yetkili kılınan bir kişinin ismini
belgenin arkasından silebilmektedir.248
Bir hareket idaresine sunulan bir teminat belgesinin arkasında adı
bulunan
her
kişi,
edilmektedir.249
247
248
249
Çek Raporu, s. 2-3.
OTS, EK II, Madde 36.
anasorumlunun
yetkili
vekili
olarak
kabul
Anasorumlu, fiilen transit işlemlerinin başlatılabileceği her yerde
bulunamayacağından, bir TC-31 belgesi üzerinde, kendi adına işlem
yapmak üzere, en fazla 8 kişiyi vekil atayabilmektedir. Bu kişiler, TC-31
belgesinin
10
numaralı
kutusunu,
ad
ve
soyadlarını
yazarak
imzalamaktadır. 11 numaralı kutunun da anasorumlu tarafından
imzalanması ile vekil atama işlemi tamamlanmaktadır. Kapsamlı teminat
çerçevesinde, transit belgesinin 50 numaralı kutusunu anasorumlu adına
imzalayan kişinin adı TC-31 belgesinin arkasında yer almalıdır.
II.6.4.2.3. Geçerlik Süresi: Uzatma
Bir teminat belgesinin geçerlilik süresi en fazla iki yıl olmakla birlikte,
teminat idaresi tarafından, iki yılı geçmemek üzere bir dönem daha
uzatılabilmektedir.250
II.6.4.2.4. İptal
Teminatın iptal edilmesi durumunda anasorumlu, kendisine
verilen tüm geçerli teminat belgelerinin derhal teminat idaresine iade
edilmesinden sorumludur. Her ülke, iade edilmemiş geçerli belgelerin
ayrıntılarını bunları diğer ülkelere iletecek olan Avrupa Topluluğu
Komisyonu'na bildirmek zorundadır.251 Teminat idaresi örneğin, 10 adet
teminat belgesi verdiği halde, anasorumlu 8 tanesini iade ederse, geri
kalan 2 teminat belgesi ile ilgili bilgileri, diğer Akit Taraflara da iletecek
olan AT Komisyonuna bildirmektedir. Kaybolan, çalınan belgelerin
takibinde, bilgisayar kullanılması işleri kolaylaştırmakta, aksi halde bu
250
251
belgelere ilişkin liste hazırlanmaktadır. Gümrük görevlileri, kendilerine
sunulan belgeleri ilgili listeden kontrol etmektedir.252
II.6.4.2.5. Teminat Tutarının Hesaplanması
Ek II’nin 34B Maddesi hükümlerine halel getirmeksizin kapsamlı
teminat seviyesi şu şekilde belirlenmektedir:
Gümrük makamları, kapsamlı teminat tutarını,
• işlemcinin, kapsamlı teminat sistemi kapsamında, 2 yıl süresince
düzenli olarak Ortak Transit işlemleri gerçekleştirmiş olması;
• bu sürede yükümlülüklerini ihlal etmemiş olması; ve
• eşyanın, Ek II, Ek 8'deki taşınmaları maktu teminatta bir artışa konu
olan eşya listesinde yer almaması
koşullarıyla, ödenecek Gümrük vergisi ve diğer ödemelerin, 7.000
ECU’den az olmamak üzere, en az %30’u seviyesinde tespit edilmesi
durumu hariç, ödenecek Gümrük vergisi ve diğer ödemelerin, en az 7.000
ECU olmak üzere, %100’ü seviyesinde tespit etmektedir. Yukarıdaki
indirime
ilişkin
istisna,
belirtilen
koşullar
sürdürülemezse,
uygulanmamaktadır. Uygulamayı sağlamak için teminat idaresi:
• sevkiyatın yapılmasından; ve
• teminat
idaresinin
bulunduğu
ülkede
uygulanan
en
yüksek
vergilendirme seviyesine göre belirlenen Gümrük vergisi ve diğer
ödemelerden,
sonraki bir haftalık süre içinde bir değerlendirme yapmaktadır. Bu
değerlendirme, ilgili şahsın önceki yıl içinde taşınan eşya ile ilgili ticari ve
muhasebe belgeleri esas alınarak yapılmakta ve elde edilen tutar 52’ye
252
TUR A.2, s. 10.
bölünmektedir.
Kapsamlı
teminat
kullanmak
üzere
ilk
defa
başvuranların olması durumunda, teminat idaresi ilgili şahısla işbirliği
içinde, halihazırda mevcut verileri esas alarak, belirli bir süre için
taşınan eşyaya uygulanacak tutarı, kıymeti ve vergileri tahmin
etmektedir. Teminat idaresi, mevcut verilerle tahminde bulunmak
suretiyle, bir haftalık bir süre içinde taşınacak eşyanın olası kıymetini ve
bunlara
uygulanacak
vergileri
belirlemektedir.
Teminat
idaresi,
kapsamlı teminat tutarını, özellikle de hareket idarelerinden gelen
bilgiler esasına göre yıllık olarak gözden geçirmekte ve gerekirse, tutarı
ayarlamaktadır.253
Teminat idaresi, teminat idaresinin bulunduğu ülkede uygulanan
en yüksek vergilendirme seviyesini dikkate alarak ödenecek Gümrük
vergisi ve diğer ödemeleri bir haftalık bazda değerlendirmektedir. Bu
değerlendirme, ilgili şahsın önceki yıl içinde taşınan eşya ile ilgili ticari ve
muhasebe belgeleri esas alınarak yapılmakta ve elde edilen tutar 52’ye
bölünmektedir. Örneğin, bir işlemcinin 15.9.1997-14.9.1997 tarihleri
arasında yaptığı taşımalara ait Gümrük vergisi ve diğer ödemelerinin
toplam tutarı 260.000.000.000 TL ise, bu firmanın kapsamlı teminat
tutarı 260.000.000.000 TL / 52 = 5 milyar TL olacaktır. İşlemcinin,
yukarıda
belirtilen
koşulları
sağlaması
durumunda,
bu
tutarın
5.000.000.000 TL x %30 = 1.500.000.000 TL’ye kadar indirilmesi
mümükündür. Burada unutulmaması gereken nokta, her iki durumda da
teminat tutarının 7.000 ECU’den az olmamasıdır. Örneğin, 1 ECU’nün
300.000 TL olduğunu kabul edilirse, asgari tutarın 7.000 ECU x 300.000
= 2.100.000.000 TL olduğu görülür. O halde, indirimle bulunan
253
OTS, EK II, Madde 34A. 23.7.97 tarih ve 2/97 No.lu Karar ile değişik, 29.8.1997 tarihli ATRG
L238, s.28. 34A Maddesi ilk olarak AET/EFTA Karma Komitesi’nin 23.9.1993 tarih ve 2/93
sayılı Kararı ile Sözleşmeye eklenmiştir, 15.1.1994 tarihli ATRG L12, s.33-38.
1.500.000.000 TL’lik tutarın en az 2.100.000.000 TL olarak belirlenmesi
gerekmektedir. Bu, tam teminat tutarının %42’si demektir. Keza,
teminat idaresi teminat tutarını %100 ila %30 arasında herhangi bir
oranda belirleme yetkisine sahiptir. İşlemci, yukarıdaki belirtilen
koşulları sürdürememesi durumunda, indirime ilişkin istisnadan daha
fazla yararlanamayacaktır. Kapsamlı teminattan yararlanan kişiler,
teminat limitleri içinde kalmak koşuluyla254, sınırsız sayıda transit işlemi
gerçekleştirebilmektedir. Örnekteki işlemcinin, gerçekleştireceği her bir
işlemin Gümrük vergisi ve diğer ödemeleri tutarının, indirimsiz
durumda 5.000.000.000 TL’yi, indirimli durumda 2.100.000.000 TL’yi
geçmemesi gerekmektedir. Bu işlemcinin, teminat süresi içinde herhangi
bir anda gerçekleştirmek istediği bir transit işleminin Gümrük vergisi ve
diğer ödemeleri tutarı örneğin 5.500.000.000 TL olursa, bu işlemi bu
teminat kapsamında indirimli ya da indirimsiz fark etmeksizin
gerçekleştiremeyecektir. Keza, işlemin tutarı 5.000.000.000 TL’den az
ancak 2.100.000.000 TL’den çok ise, işlemci indirimli teminatla bu işlemi
gerçekleştiremeyecektir. Burada, bir açmazla karşılaşılmaktadır: Bir
yandan belirli koşulları sağladığı için işlemciye indirim olanağı
verilmekte, öte yandan bu tutarı aşan işlemleri gerçekleştirmesine izin
verilmemektedir. Bu açmaz, işlemcilerin teminat limitlerine ulaşıncaya
kadar yeterli sayıda transit belgesi düzenlemeleri ile aşılabilir.
Örneğimizden yola çıkarak, işlem tutarının 4.000.000.000 TL olduğu
kabul edilirse, 2 transit belgesi ile 2.100.000.000 TL’lik teminat tutarı
aşılmamış (4.000.000.000 TL / 2 = 2.000.000.000 TL) olacaktır. Ancak bu
transit işlem sayısının, dolayısıyla iş yükünün gereksiz yere arttırılması
254
OTS, EK I, Madde 26(3), 23.7.97 tarih ve 2/97 No.lu Karar ile değişik, 29.8.1997 tarihli ATRG
L238, s.28.
demektir. Oysa, indirimden yararlanmayan işlemci bu transit işlemini
tek bir belge kapsamında gerçekleştirebilmektedir.
Çek Cumhuriyeti’nde, kapsamlı teminattan en az altı aydır transit
işlemleri yapan çok sayıda işlemci yararlanmaktadır. Bu durumda,
toplam tutar 26’ya bölünmekte ve haftalık gümrük vergi ve resimleri
tutarı bulunmaktadır. İznin verilmesinden altı ay sonra, izleyen altı ay
için yeniden bir değerlendirme yapılmakta ve uygun görüldüğünde
haftalık tutarın % 30’una kadar indirim yapılmaktadır.255
Kapsamlı teminat kullanmak üzere ilk defa başvurulması halinde,
teminat idaresi ilgili şahısla işbirliği içinde, halihazırda mevcut verilerle
tahminde bulunmak suretiyle, bir haftalık bir süre içinde taşınacak
eşyanın olası kıymetini ve bunlara uygulanacak vergileri belirlemektedir.
Kapsamlı teminat ile yapılacak taşımalarda, her bir transit
belgesine ait Gümrük vergisi ve diğer ödemelerin tutarı kapsamlı teminat
tutarını geçememektedir.
Kapsamlı teminat tutarı, teminat idaresince bir yıl boyunca
değiştirilememekte, bununla birlikte, her yıl bir önceki yıla ait veriler
değerlendirilerek, azaltılabilmekte ya da arttırılabilmektedir.
Kapsamlı teminat tutarı en az 7.000 ECU olmak üzere
belirlenmektedir. Bu tutarın belirlenmesinde iki olasılık vardır: Birincisi,
kapsamlı teminat tutarının, ödenecek Gümrük vergisi ve diğer
ödemelerin
255
%100’ü
Çek Raporu, s. 4.
seviyesinde
tespit
edilmesidir.
İkincisi
ise,
taşımacının kapsamlı teminat sistemi altında, 2 yıl süresince düzenli
olarak
Ortak
Transit
işlemleri
gerçekleştirmiş;
bu
sürede
yükümlülüklerini ihlal etmemiş olması ve eşyanın, Ek II, Ek 8'deki
listede yer almaması koşuluyla, Gümrük makamının kapsamlı teminat
tutarını, ödenecek Gümrük vergisi ve diğer ödemelerin %30’u düzeyine
kadar indirilebilmesidir.
Özet olarak, sadece belirli şartları sağlayan kişiler kapsamlı
teminat sisteminden yararlanabilmekte ve belli bir süre sistemi usulüne
uygun
olarak
kullananlara
teminat
tutarı
konusunda
avantaj
sağlanabilmektedir.
AT/EFTA Ortak Transit Karma Komitesi’nin kararı ile kapsamlı
teminat kullanılmasının geçici olarak yasaklanabilmesi amacıyla Ortak
Transit Sözleşmesi Ek II'ye 34A Maddesi eklenmiştir256. Buna göre, Ek
II, Ek 8A’da yer alan ve üçüncü ülkelerden ithal edilen, yüksek
kaçakçılık riski içeren eşyaya ilişkin transit işlemi için, bir ya da daha
fazla Akit Tarafın talebi üzerine, kapsamlı teminatın kullanılmasının
geçici olarak yasaklanabilmesi öngörülmektedir. Karma Komite’nin
yasaklama kararı, herhangi bir Akit Taraf’tan itiraz gelmemesi
koşuluyla, taslak kararın ülkeler tarafından alınmasını izleyen beş
çalışma günü içinde tamamlanacak bir hızlandırılmış yazılı usul yoluyla
alınmaktadır. Yasaklama, Karma Komite tarafından uzatılmadığı sürece
altı ayla sınırlı tutulmaktadır.
256
AET/EFTA Ortak Transit Karma Komitesi’nin 23.9.1993 tarih ve 2/93 sayılı Kararı ile
Sözleşmeye eklenmiştir, 15.1.1994 tarihli ATRG L12, s.33-38.
AT/EFTA Ortak Transit Karma Komitesi, Ortak Transit
Sözleşmesi, Ek II, Madde 34A çerçevesinde, 35.000 parçayı aşan 24.02.20
alt-pozisyonundaki sigaralar için kapsamlı teminatın kullanılmasını 1
Ağustos 1996 tarihinden itibaren altı ay süre ile geçici olarak
yasaklamıştır.257
AT/EFTA Ortak Transit Karma Komitesi, yine 34A Maddesi
çerçevesinde, listede yer alan ve belirli miktarları aşan eşyanın transit
rejimi kapsamında taşınmasında kapsamlı teminatın kullanılmasını 1
Ağustos 1996 tarihinden itibaren altı ay süre ile geçici olarak
yasaklanmasına karar vermiştir. Öte yandan, bir transit beyannamesi
birden fazla bu tür eşyayı kapsarsa, yasaklama sevkiyatın gümrük vergi
ve resimleri toplamının 7.000 ECU’yü aşması durumunda söz konusu
olacağı öngörülmüştür.258
Karma Komite, yukarıda açıklanan iki yasaklama kararını 1 Şubat
1997 tarihinden itibaren 6 ay süre ile uzatmıştır.259
AT/EFTA Ortak Transit Karma Komitesi, 23 Temmuz 1997
tarihinde aldığı bir karar ile, 34A ve 34B Maddelerini değiştirmiş ve 34C
Maddesini Sözleşme’ye eklemiştir. Bu amaçla, Sözleşme, Ek I, 13.
Maddeye, Ek II, Madde 34B hükümleri uygulandığında ya da Gümrük
makamları gerekli gördüğünde, hareket idaresinin sevkiyat için belirli
bir güzergah belirleyebileceğini öngören 1A260 ve önceden belirlenen
257
258
259
260
AT/EFTA Ortak Transit Karma Komitesi’nin 5.7.1996 tarih ve 1/96 sayılı Kararı, 7.9.1996
tarihli ATRG L226, s.20-21.
tarihli ATRG L43, s. 44.
OTS, EK I, Madde 15(2) gereğince, gözetim amacıyla, EFTA Ülkeleri kendi topraklarında
transit güzergahları belirleyebilmektedir.
güzergahın
zorlayıcı
nedenlerle
değiştirilebileceğini
öngören
1B
paragrafları eklenmiştir.
Öte yandan, daha önce 34A Maddesi’nde düzenlenen kapsamlı
teminatın kullanılmasını geçici olarak yasaklanması, 34B Maddesi içine
alınmıştır. Bu çerçevede daha önce yalnızca T1 işlemi için öngörülen
yasaklamaya T2 işlemleri de dahil edilmiş, hızlandırılmış yazılı usul,
(normal) yazılı usule döndürülerek, yazılı usulün tamamlanma süresi beş
çalışma gününden 30 güne uzatılmış ve yine daha önce belirtilmeyen
itiraz yeri olarak Avrupa Komisyonu Genel Sekreteryası gösterilmiş,
Akit Taraflara kararın işlemcilere bildirilmesi görevi yüklenmiş ve
nihayet daha önce altı ay olan yasaklama süresi oniki aya uzatılmıştır.
Söz konusu değişiklikle eklenen
34C Maddesinde ise, 34B
hükümleri kapsamındaki eşyaya ilişkin T1 ya da T2 transit işlemlerinde,
T1 ya da T2 belgesinde en az dört rakamlı Armonize Sistem kodunun
belirtilmesi, T1 ya da T2 beyannamelerine 100 mm’ye 10 mm’den az
olmamak üzere kırmızı ile “Ek II’nin 34B Maddesi” yazılması ve bu
açıklamayı taşıyan T1 ya da T2 belgelerinin geri gelen yapraklarının eşya
ve T1 ya da T2 belgesinin varış idaresine ibraz edilmesini izleyen bir
çalışma
günü
içinde
hareket
idaresine
geri
gönderilmesi
öngörülmektedir.261
AT/EFTA Ortak Transit Karma Komitesi’nin yeni bir Kararı ile,
risk altındaki mali çıkarların korunması için, Topluluk transiti için
alınan önlemlerden azami yararı sağlamak amacıyla Ortak Transit için
261
de aynı önlemlerin sürdürülmesi gereğinden yola çıkılarak, 1/96 ve 2/96
sayılı Kararlar ile alınan önlemler 1 Ocak 1998 tarihinden itibaren 12 ay
süre ile uzatılmıştır (Bakınız, EK-XI).262
Her Akit Taraf, kefilin tek bir teminat vererek, sorumluluğu altında
gerçekleştirilen bir transit işlemi çerçevesinde tahakkuk edebilecek Gümrük
vergisi ve diğer ödemelerin ödenmesini, anasorumlu kim olursa olsun, beyan
yoluyla belirli bir maktu tutar için güvence altına aldığını kabul
edebilmektedir. Eşyanın taşınmasının yüksek risk içermesi durumunda,
özellikle, bir ya da daha fazla ülkede tabi oldukları vergi ve diğer ödemelerin
tutarı dikkate alınmak suretiyle maktu tutar, hareket idaresi tarafından,
aşağıda “teminat tutarında artış” başlığı altında açıklandığı üzere, daha yüksek
bir seviyede belirlenmektedir. Maktu teminat, bir teminat idaresine
verilmektedir.263
Maktu teminat sisteminde iki aşama vardır. Birincisi, Ek II, Ek
6’daki örneğe uygun olarak kefil ile teminat idaresi arasında yapılan
maktu teminat kefalet belgesidir. İkincisi ise, kefilin, her biri 7.000 ECU
tutarındaki Ek II, Ek 9’da gösterilen maktu teminat fişlerini vermek
üzere anasorumlu ile yaptığı sözleşmedir. Bu teminat sisteminde kefil,
birden çok anasorumluya her biri tek bir transit işleminde kullanılmak
üzere bir ya da birden çok maktu teminat fişini (TC-32) verebilmektedir.
Anasorumlunun kullanmak amacıyla alacağı fiş sayısı, kefil ile yaptığı
sözleşmeye bağlıdır.
262
263
tarihli ATRG L5, s. 36.
Maktu teminatın verileceği yer, Almanya’da Federal Maliye
Bakanlığı’dır. Almanya’da tek bir maktu teminat kefili vardır: Amex.
Kefil, Eşya Taşımacılığı Federal Birliği aracılığıyla işlemcilere TC-32
belgesi satmaktadır. Anasorumlu, hareket idaresinden işlemin usulüne
uygun olarak sona erdiğini kefile göstermek amacıyla üzerine gerekli
açıklama
düşülerek
TC-32
belgesinin
geri
verilmesini
isteyebilmektedir.264
İtalya’da, maktu teminat, Ticaret Birliği ve Tüccar Kuruluşları
tarafından verilmektedir.265 İspanya’da ise, Uluslararası Taşımacılar
Birliği (ASTIC) vermektedir.
Akit Taraflar, maktu teminat kefillerini AT Komisyonu, XXI. Genel
Müdürlüğe bildirmektedir. Örneğin, Çek Cumhuriyeti’nde halen bir tane
maktu teminat kefili bulunmaktadır. Kefil yüz milyon Kronluk teminat
vermiştir. Maktu teminat kefili, işlemcinin TC-32 belgesi ile gümrük
idaresine teminat vermesini sağlamaktadır. Slovak işlemciler, ülkelerinde
kefil henüz faaliyete geçmediğinden, Çek kefilden TC-32 belgesi satın
almaktadır. TC-31 belgesi gibi, TC-32 belgesi de tüm Akit Taraflarda
geçerlidir,
alındığı
kullanılabilmektedir.266
264
265
266
TUR A.2, s. 7.
Çek Raporu, s. 4.
ülke
fark
etmeksizin
tüm
Akit
Taraflarda
TİB’in teminat kodlarına ilişkin 52 numaralı kutusuna, TC-31
belgesinin aksine, TC-32 belgesinin sayısı ile teminat idaresinin adı
yazılmamaktadır.267
II.6.4.3.1. Teminat Tutarı
OTS, Ek II’nin maktu teminat tutarının istisnalarını düzenleyen
Madde 41(2) ve (3) hükümlerine halel gelmeksizin, kefilin bir beyanname
yoluyla güvene altına almasına izin verilen maktu tutar 7.000 ECU
olarak belirlenmiştir.268
II.6.4.3.2. Teminat Tutarında Artış
Hareket idaresinin, belirli bir beyanname kapsamındaki eşyaya
ilişkin Gümrük vergisi ve diğer ödemelerin tutarına bakılmaksızın, her
bir T1 ya da T2 transit beyannamesi için 7.000 ECU’lük bir maktu tutarı
aşan bir teminat talep etmemesi gerekmektedir.269 Bir başka deyişle, her
bir transit işlemi için yalnız bir tek maktu teminat fişi yeterli olmaktadır.
Bununla birlikte, bir taşıma işleminin, kendisine özgü koşulları
nedeniyle, yüksek risk taşıması ve bu nedenle de 7.000 ECU’lük teminatın
yetersiz kalması durumunda, hareket idaresi sevkedilen eşyanın toplam
tutarı ile ilgili Gümrük vergilerini güvence altına almak amacıyla 7.000
ECU’den daha fazla tutarda bir teminat istemek zorundadır.270
267
268
269
270
OTS, EK III, Ek 9. AET/EFTA Ortak Transit Karma Komitesinin 22.4.1988 tarih ve 1/88 sayılı
Kararı ile değişik, 29.6.1988 tarihli ATRG L162.
OTS, EK II, Madde 41(1).
OTS, EK II, Madde 41(2)(1), AET/EFTA Ortak Transit Karma Komitesi’nin 23.9.1993 tarih ve
2/93 sayılı Kararı ile değişik, 15.1.1994 tarihli ATRG L12, s. 35.
Bu bağlamda, özellikle bir taşıma işleminin, kapsamlı teminatın
kullanılmasının geçici olarak yasaklanması ile ilgili Ek II, Madde 34B
hükümlerinin uygulandığı eşya söz konusu olduğunda, yüksek risk
taşıdığı kabul edilmektedir.271
Öte yandan, Ek II, Ek 8’deki listede yer alan eşyanın taşınması,
taşınan eşyanın miktarının, 7.000 ECU’lük maktu tutara karşılık gelen
miktarı aşması durumunda maktu teminat tutarında artışa neden
olmaktadır.272
Bu durumda, maktu tutar, sevkedilen eşya miktarının güvence
altına
alınması
amacıyla
7.000
ECU’nün
gerekli
olan
katına
çıkarılmaktadır.273
Anasorumlu, yukarıdaki istisnai durumlarda, hareket idaresine
gerekli 7.000 ECU katlarına karşılık gelen sayıda maktu teminat fişi
vermek durumundadır.274
Özet olarak, transit belgesi kapsamı eşyanın gümrük vergi ve diğer
ödemeleri tutarı ne olursa olsun normal koşullarda bir transit işlemi için
bir maktu teminat fişi yeterli olurken, Ek II, Ek 8’de listelenen yüksek
riskli eşyanın ya da 34B Maddesi uyarınca kapsamlı teminat ile taşınması
geçici olarak yasaklanan eşyanın taşınması durumunda, söz konusu
271
272
273
274
OTS, EK II, Madde 41(2)(2), AT/EFTA Ortak Transit Karma Komitesi’nin 23.7.1997 tarih ve
2/97 sayılı Kararı ile değişik , 29.8.1997 tarihli ATRG L238, s. 29.
OTS, EK II, Madde 41(3)(1), AET/EFTA Ortak Transit Karma Komitesi’nin 8.12.1994 tarih ve
3/94 sayılı Kararı ile değişik, 31.12.1994 tarihli ATRG L371, s. 8.
OTS, EK II, Madde 41(3)(2).
OTS, EK II, Madde 41(4).
eşyanın Gümrük vergisi ve diğer ödemeleri tutarını karşılayacak sayıda
maktu teminat fişinin ibraz edilmesi gerekmektedir.
II.6.4.3.3. Hassas ve Hassas-olmayan Eşyadan Oluşan Sevkiyat
T1 ya da T2 transit beyannamesinin, Ek II, Ek 8’deki listede yer alan
yüksek riskli eşyanın yanında bir başka eşyayı da içermesi durumunda, maktu
teminat hükümleri, ayrı beyannamelerin kapsadığı iki eşya kategorisi söz
konusu imiş gibi uygulanmaktadır. Bununla birlikte, bunların miktar ya da
kıymetinin göreceli olarak küçük olması durumunda, hesap iki kategori eşya
varmış gibi yapılmamaktadır.275
II.6.4.3.4. Maktu Teminat Fişi
Teminatın teminat idaresince kabul edilmesi, kefilin, teminat
koşulları çerçevesinde, anasorumlu olarak seçeceği herhangi bir hareket
idaresinden başlatacağı bir T1 ya da T2 işlemi gerçekleştirmeyi
planlayan kişiye maktu teminat fişi ya da fişleri (flat-rate guarantee
voucher) düzenlemesine olanak vermektedir.
Maktu teminat fişi, OTS, Ek II, Ek 9’daki örneğe uygun olacaktır
(Bakınız, EK-V). Bununla birlikte, bu örneğin arka yüzündeki bilgiler, ön
yüzde bu belgeyi veren kişi ya da firmaya ilişkin bilgilerin üzerinde
gösterilebilmektedir. Diğer bilgiler aynen korunmaktadır.
Maktu teminat fişini veren olarak kefil, fişe bir fiş koçanı ve uygun
ise bir alındı ekleyebilmektedir.276 Örneğin, İspanya ve Çek Cumhuriyeti
uygulaması bu şekildedir.
275
276
İdari Düzenlemeler Toplusu, s. 94.
Kefil, her bir maktu teminat fişi için, 7.000 ECU’ye kadar olan bir
tutardan sorumlu olmaktadır.
Anasorumlu, Ek II’nin maktu teminatta artışı düzenleyen 41.
Maddesinin ve maktu teminat fişlerinin geçerliliğini sınırlamayı
düzenleyen 44. Maddesinin hükümlerine halel gelmeksizin, her bir
maktu teminat fişi kapsamında yalnızca tek bir T1 ya da T2 işlemi
gerçekleştirebilmektedir. Fiş, alıkonulacağı yer olan hareket idaresine
verilmektedir.277
Çek Cumhuriyeti’nde, TC-32 belgesi üç yapraktan oluşmaktadır: kefil
bir yaprağı alıkoymakta, geri kalan iki yaprağı, birini gümrük idaresine
vermek üzere, işlemciye vermektedir. Çek Cumhuriyeti’nde TC-32 belgesi
600 Kron (1 Kron ≅ 8.000 TL) olup, Almanya ve Avusturya’daki ile hemen
hemen aynı fiyattan satılmaktadır.
Almanya’daki kefil kuruluş olan AMEX fiyatı belirlememekte, TC-32
belgelerini satması için Eşya Taşımacılığı Federal Birliği’ne vermektedir.
Brüksel’de, teminat altına alınan tutarın 7.000 ECU’den 5.000 ECU’ye
indirilmesi yönünde çalışmalar devam etmektedir.278
II.6.4.3.5. Sınırlı Geçerliliğe Sahip Maktu Teminat Fişleri
Kefil, düzenlediği maktu teminat fişlerinin, Ek II, Ek 8’de yer alan
eşya ile ilgili bir T1 ya da T2 işlemi için geçerli olmamasını ve Ek 8’de yer
277
278
Çek Raporu, s. 4.
almayan eşya için taşıma aracı279 başına yedi adetten fazla fiş
kullanılmamasını isteyebilmektedir. Kefil bu amaçla, bu tür maktu
teminat fişlerine, “sınırlı geçerlilik (limited validity)” açıklamasını büyük
harflerle çapraz olarak yazmak durumundadır.280
Maktu teminat fişlerinin, sınırlı geçerlilik açıklamasını taşıması
halinde, bu fişlerle Ek 8’de yer alan eşyanın taşınması ya da her bir
taşıma aracı başına bu fişlerden yediden fazla verilmesi mümkün
değildir.
II.6.4.3.6. İptal
Bir maktu teminatın iptal edildiği, ilgili teminat idaresinin
bulunduğu
ülke
tarafından
diğer
ülkelere
derhal
bildirilmek
zorundadır.281
Tek bir transit işlemi için verilen bireysel teminat, teminat tutarını
belirleyecek olan hareket idaresinde verilmektedir. Yukarıda nakit
teminat kısmında açıklandığı üzere bu teminat, hareket idaresine
yatırılan nakit bir depozito da olabilmektedir. Bu durumda bu tutar,
transit belgesi hareket idaresi tarafından ibra edildiği zaman iade
279
280
281
OTS, EK I, Madde 12’ye göre, eşyanın birden fazla hareket idaresinde yüklenmesi ve
birden fazla varış idaresinde boşaltılması için aynı taşıma aracı kullanılabilmektedir. Her
bir T1 beyanı yalnızca, bir hareket idaresinden bir varış idaresine tek bir taşıma aracı ile
taşınmak üzere yüklenen ya da yüklenecek olan eşyayı içermektedir. Taşınan eşyanın
birlikte sevkedilmesi koşuluyla aşağıdakilerin tek bir taşıma aracı oluşturduğu kabul
edilmektedir: treyler(ler)i ya da yarı-treyler(ler)i ile birlikte bir karayolu aracı;
demiryolu vagonları dizisi; tek bir zincir oluşturan gemiler; bu Madde anlamı
çerçevesinde bir taşıma aracına yüklenen konteynerler.
edilmektedir. Usulsüzlük durumunu düzenleyen Madde 34’e uygun
olarak Gümrük vergisi ya da diğer ödemelerin ödenmesini isteyen Akit
Tarafın yetkili makamının talebi üzerine, hareket idaresinin bulunduğu
Akit Tarafın yetkili makamı, herhangi bir gecikme olmaksızın, yatırılan
tutarı, talebin uygulanmasına izin veren bir belgenin ibrazına tabi olmak
üzere, talepte bulunan makama transfer etmek durumundadır. Talebe
ve/veya bunun uygulanmasına izin veren belgeye itirazda bulunulması
durumunda transfer talebinde bulunulamamaktadır.282
Bireysel teminat, teminat türleri arasında en basit olanı olup, tek
bir transit işlemi için geçerlidir. Anasorumlu hareket idaresine taşınacak
eşyanın Gümrük vergisi ve diğer ödemeler tutarının tamamını kapsayan
bir teminat vermek zorundadır. Bu teminat nakit depozito olarak da
verilebilmektedir.
Bu
durumda,
kefil
bulunmamakta,
yalnızca
anasorumlu söz konusu olmaktadır.
II.6.4.4.1. Bireysel Teminatın Tutarı
Kapsamlı teminat kullanılmasının geçici olarak yasaklanmasına
ilişkin Madde 34B hükümlerine uygun olarak kapsamlı teminat dışında
tutulan ve Ek II, Ek 8’de yer alan eşya ile ilgili transit işlemlerini
kapsaması amaçlanan bireysel teminatın tutarı Ek 8 çerçevesinde
hesaplanmaktadır.283
Bu Madde'de belirtildiği üzere, Ek 8'deki liste kapsamı eşyanın
bireysel teminat ile taşınması durumunda alınacak bireysel teminat
tutarı listede belirtilen ölçütlere göre hesaplanmaktadır. Örneğin, bu
282
283
OTS, EK II, Madde 45A. AT/EFTA Ortak Transit Karma Komitesi’nin 23.7.1997 tarih ve 2/97
sayılı Kararı ile değişik, 29.8.1997 tarihli ATRG L238, s. 29.
listede yer alan 0405 pozisyonlu eşyanın her 3.000 kg.lik kısmı için 7.000
ECU'lük teminat alınması gerekmektedir. Söz konusu eşyadan 12.000 kg.
taşımak istenilmesi halinde, verilmesi gereken bireysel teminat tutarı
28.000 ECU olacaktır.
II.6.5. Teminat Belgeleri
Ortak transit sisteminde teminat belgeleri, Ortak Transit
Sözleşmesi, Ek II’de gösterilen örneklere uygun olmalıdır.284 Teminat
belgeleri, kapsamlı teminat durumunda, Ek 4’te; bireysel teminat
durumunda, Ek 5’te; maktu teminat durumunda, Ek 6’da bulunan
örneğe uygun olmak durumundadır (Bakınız, EK VI, VII ve VIII).285
Bununla birlikte, ulusal hukuk, yönetmelik ya da idari eylem ya da ortak
uygulamada belirtilen hükümlerin gerektirmesi halinde, her Akit Taraf,
teminat belgelerinin, örnek belgelerde belirtilenlerle aynı hukuki etkilere
sahip olması koşulu ile farklı bir şekilde olmasına izin verebilmektedir.286
II.6.6. Teminat Muafiyet ve İstisnaları
Eklerde aksi belirtilmediği sürece, Akit Tarafların,
• yalnızca kendi topraklarını içeren T1 ya da T2 işlemleri için
teminattan feragat edilmesi hususunda anlaşmaları ya da
• Akit Taraflardan birisinin, hareket idaresi ile birinci transit idaresi
arasındaki T1 ya da T2 işlemi kısmı için bir teminat istememesi
284
285
286
OTS, Ek I, Madde 25(1).
OTS, Ek II, Madde 34.
durumları hariç olmak üzere, herhangi bir T1 ya da T2 işlemi, işleme
dahil olan tüm Akit Taraflar için geçerli olan bir teminat kapsamında
olmak zorundadır.287
Bir başka deyişle, Akit Taraflar yalnızca kendi topraklarında
gerçekleştirilecek transit işlemler için teminat istisnası sağlayabilmektedir.
Örneğin, ileride Ortak Transit Sözleşmesine taraf olduklarında, Türkiye ile
Bulgaristan'ın kendi aralarında anlaşmaları durumda, Türkiye’de başlayıp
Bulgaristan'da bitecek bir transit işlemi için teminat gerekmeyecektir. Keza,
Türkiye’nin tek taraflı alacağı bir karar ile, Türkiye’deki hareket idarelerinden
başlayacak transit işlemlerinin Bulgaristan ya da Yunanistan’a girişte yer alan
transit idaresine kadar olan kısmı için teminat aranmaması mümkün olacaktır.
II.6.6.1. Taşımacılık Türlerine Göre Teminattan Feragat
OTS, Ek II’de gerektiği hallerde belirlenecek durumlar hariç
olmak üzere,
• deniz ve hava yolu ile taşıma;
• Ren ve Ren su yollarında taşıma;
• boru hatları ile taşıma; ve
• ülkelerin demiryolu şirketlerince gerçekleştirilen işlemler
için herhangi bir teminat verilmesi gerekli değildir. Her Akit Taraf,
yukarıda belirtilenlerin dışında kendi topraklarında bulunan su
yollarında eşya taşınması ile ilgili olarak bir teminat verilmesinden
feragat edebilmektedir. İlgili ülke bu konuda alınan önlemlerin
287
OTS, Madde 10 ve Ek I, Madde 24(1)(2).
ayrıntılarını,
diğer
ülkelere
bildirecek
olan,
Avrupa
Topluluğu
Komisyonu'na iletmektedir.288
Yukarıda
belirtilen
teminattan
feragat
kapsamında
olan
taşımacılık türlerini de içeren kombine transit taşımacılık için de
teminattan feragat edilmesi söz konusudur. Örneğin, Ankara'dan
Viyana'ya kadar havayolu, buradan Münih'e kadar karayolu ile devam
edecek tek bir transit belgesi kapsamı transit işleminde havayolu kısmı
için teminat aranmazken, Viyana'dan başlayacak olan karayolu
taşımacılığı için teminat gereklidir.
Demiryolu ile başlayan bir kombine transit işleminde, transit
belgesini demiryolu idaresi imzaladığından, söz konusu transit işleminin
tamamı için teminat aranmamaktadır. Örneğin, demiryolu ile başlayıp,
havayolu ile devam eden ve karayolu ile sonuçlanan bir transit işleminde,
transit belgesini demiryolu idaresinin imzalaması halinde, söz konusu
idare
transit
işleminin
tamamının
usule
uygun
olarak
sonuçlandırılmasından sorumludur. Bu taşımayı demiryolu idaresi
gerçekleştirdiğinden, taşımanın karayolu kısmı için de teminat ibrazı
gerekli değildir.
İtalya’da, taşımanın karayolu kısmı için, demiryolu idaresi
taşıtlarının kullanılıp kullanılmaması fark etmeksizin, teminat verilmesi
gerekmektedir.289
II.6.7. Gümrük Vergilerinin Hesaplanması
288
289
OTS, Ek I, Madde 33.
Gümrük vergileri hesaplanırken, Gümrük vergisi, katma değer
vergisi, gecikme faizi ve cezalar göz önüne alınmaktadır.
Gümrük Vergisi: Gümrük vergisinin hesaplanmasında, transit
belgesinde kayıtlı TARIC kodu esas alınmaktadır. Belgede bu kodun
eksik kaydedilmiş olması halinde, transit belgesi kapsamı eşyaya ilişkin
fatura istenilerek, eşyaya ilişkin bilgiler ve kod tespit edilmektedir.
Gümrük idaresi eşyanın kodunun tam olarak tespit edilemediği hallerde,
o eşya grubuna ait en yüksek vergi oranını içeren kodu uygulayabilmekte
ya da daha ayrıntılı bilgi için anasorumluya başvurabilmektedir. TARIC
yerine Kombine Nomanklatür kodunun yazılması da yeterli olmaktadır.
Gümrük vergisinin hesaplanmasında transit belgesinin tescil tarihi esas
alınmaktadır.
Katma Değer Vergisi: Her Akit Taraf kendi mevzuatına göre
hesaplamaktadır.
Gecikme Faizi: Hangi tarihten itibaren geçerli olacağı ulusal
mevzuata bırakılmıştır. Bununla birlikte, Topluluk Transit sisteminde
transit belgesi varış idaresine 8 gün içinde ulaşmalıdır. 8 günün
bitiminden itibaren gecikme faizi uygulanmaktadır. Örneğin, İspanyol
Gümrük idaresince gecikme faizi transit belgesinin varış idaresine
ulaştığı tarihten itibaren uygulanmaktadır. İspanya'da gecikme faizi
bütçe kanunu ile yıllık olarak belirlenmektedir.
Cezalar: Ortak Transit Sözleşmesi’nde cezaların kimin tarafından
karşılanacağına ilişkin bir düzenleme bulunmamaktadır. Kefile cezaların
yansıtılması mümkün olmamakla birlikte, Sözleşme'ye aykırı olmamak
kaydıyla, ulusal mevzuata göre anasorumluya gidilebilmektedir.290
II.6.8. Araştırma Prosedürü
Ortak Transit Sözleşmesi'ne göre, varış idaresince transit
belgelerin 10 gün içinde hareket idaresine geri gönderilmesi gerekirken,
Fransa'da bu 3 günde yapılmaktadır.291 Öte yandan, Sözleşme'nin hassas
ürünler için bu süreyi bir çalışma günü ile sınırladığı unutulmamalıdır292.
5 numaralı yaprağın, transit belgesinin tescil tarihinden itibaren on hafta
içinde hareket idaresine geri gelmemesi durumunda, anasorumluya
durum bildirilerek, belgenin akıbeti sorulmaktadır. Anasorumludan,
tescil tarihinden itibaren dört ay içinde bir cevap alınamaması
durumunda,
varış
idaresine
araştırma
bildirimi
(TC-20)
gönderilmektedir. Varış idaresinin, dört ay içinde bir cevap vermemesi
durumunda, bağlı bulunduğu amir idare nezdinde TC-22 belgesi ile tekit
edilmektedir. Bu amir idareden tescil tarihinden itibaren onikinci ayın
sonuna kadar bir cevap alınamaması durumunda, iadeli taahhütlü
mektupla, teminata başvurulabileceği kefile bildirilmekte, aynı zamanda
anasorumluya da bilgi verilmektedir. Üç ay içinde anasorumlu haklılığını
kanıtlayamazsa, ilgili gümrük vergi ve resimlerini ödetme yoluna
gidilmektedir.
Bir başka olasılık, varış idaresinin, eşyanın kendisine ulaşmadığını
bildirmesidir. Bu durumda, anasorumlu bir başka yolla kanıtlama
290
291
292
TUR A.3, s. 19.
TUR A.5, s. 6.
EK II, Madde 34C
yoluna gidebilmektedir. Yine, kefile ödeme durumunda kalabileceği
bildirilmektedir293.
Gümrük idaresi, tescilden itibaren oniki ay içinde kefil ve
anasorumluya bildirimde bulunması koşuluyla, üç yıla kadar ödeme talebinde
bulunabilmektedir. Örneğin, Fransa’da, ondördüncü ayın sonuna kadar
anasorumlu işlemi aklayacak bilgi getiremezse ödemeyi yapmak zorundadır.
Bu andan itibaren Bölgesel Gelir İdaresi bu borcun tahsilinden sorumlu hale
gelmektedir. Borç özel bir deftere işlenmekte ve resmen takip edilmektedir.
Bu birimin, parayı tahsil için, tescil tarihinden itibaren üç yılın sonuna kadar
süresi vardır. Anasorumlu iflas gibi nedenlerle ödeyemeyecek durumdaysa,
oniki ay içinde ödeme durumunda kalacağı kendisine bildirilen kefile
başvurulmaktadır. Üç yılın sonuna yaklaşırken, anasorumlu ödemeyi reddeder
ya da ödememek için çeşitli yollara başvurursa, kendisiyle üç yıllık
zamanaşımını iptal eden, örneğin otuz yıla uzatan bir senet yapmak
gerekmektedir. Bu ondört aylık süre bir iç düzenleme ile farklı
yapılabilmektedir.294
Kefile oniki ay içinde bildirimde bulunulmamış olsa da,
anasorumlu
yine
sorumludur.
Ama
kefil
bu
sürenin
sonunda
sorumluluktan kurtulmaktadır. Sürelere dikkat etmeyerek, kefile ve
anasorumluya bildirimde bulunulmaması durumunda idare müdürünün
sorumluluğu ortaya çıkmaktadır.
II.6.9. Alacakların Tahsiline ilişkin Karşılıklı Yardım
293
294
TUR A.5,s. 3.
Sevk edilen bir eşya usulüne uygun olarak varış yerine varmazsa,
yani bir aykırılık ya da ihlal söz konusuysa vergi ve resimleri kimin
alacağı da önemlidir.
Ortak Transit Sözleşmesi’nin 13295 ve 13a296 Maddeleri ve Ek II,
Madde 16’da belirtilen alacakların tahsiline ilişkin karşılıklı yardım
konusu
1
Temmuz
1996
tarihinde
yürürlüğe
giren
Ek
IV’te
düzenlenmiştir.297 Bu Ek’e ilişkin ayrıntılı kurallar Ek IV, Ek 1’de
açıklanmakta, bilgi talebi formu Ek IV, Ek 2’de, bildirim talebi formu
Ek IV, Ek 3’te ve tahsil/ihtiyatî tedbirler alma talebi formu Ek IV, Ek
4’te yer almaktadır.
Ortak Transit işlemi kapsamında bir suçun işlenmesi sonucunda
Gümrük hakları, KDV, faizler ve masraflara ilişkin bir alacağın doğması
durumunda karşılıklı yardım talebinde bulunulabilmektedir298. Bu
çerçevede, ilgili ülkeden borçlu ya da ilgili herhangi bir kişi hakkında
bilgi
talebinde299
mevzuatına
göre
bulunulabileceği
ilgililere
gibi,
bildirimde300
talepte
bulunulan
bulunulması
da
ülke
talep
edilebilmektedir. Keza, tahsili olanaklı kılan belgenin onaylı nüshasının
eklenmesi
koşuluyla
alacakların
tahsil
edilmesi
talebinde
de
bulunulabilmektedir301. Talepte bulunulan ülkenin, alacağı, kendi
mevzuatına göre ve kendi parası cinsinden 12 ay içinde tahsil ederek,
talepte bulunan ülkenin parası cinsinden belirtilen tutar ile orantılı
295
296
297
298
299
300
301
19.9.1991 tarih ve 1/91 sayılı Tavsiye kararı ile değişik, 2.2.1993 tarihli ATRG L25, s 32.
8.12.1994 tarih ve 1/94 sayılı Tavsiye kararı ile değişik, 5.4.1997 tarihli ATRG L91.
8.12.1994 tarih ve 1/94 sayılı Tavsiye kararı ile eklenmiştir, 5.4.1997 tarihli ATRG L91.
OTS, Ek IV, 1 ve 3. Maddeler.
OTS, Ek IV, Madde 4 ve Ek IV, Ek 1, 2 ila 5. Maddeler.
olarak,
talepte
bulunan
ülkeye
bir
ay
içinde
transfer
etmesi
gerekmektedir. Öte yandan, bu alacakların ulusal alacaklara göre bir
önceliği bulunmamaktadır. Yine talepte bulunan ülke, ödemenin
yanında, ödemenin gerçekleştirilmesi için önlemler302 alınmasını da
isteyebilmektedir.303
Düzenleme
yeni
olduğundan
ve
süre
üç
yıla
kadar
uzayabildiğinden, alacakların tahsiline ilişkin karşılıklı yardımlaşma ile
henüz
uygulamada
başarısı,
her
Akit
karşılaşılmamıştır.
Tarafın
üzerine
Karşılıklı
düşeni
yardımlaşmanın
yapmasına
bağlı
bulunmaktadır.304
II.7. Türk Mevzuatında Teminat Düzenlemeleri
Türk mevzuatında transite ilişkin teminat düzenlemeleri Gümrük
Kanunu
ve
Yönetmeliği’nin
çeşitli
maddelerine
serpiştirilmiş
bulunmaktadır. Bununla birlikte, transit rejimine ilişkin Gümrük
Kanunu’nun 90 ila 94. Maddeleri ve Gümrük Yönetmeliği’nin 500 ila
578. Maddeleri ve aktarma rejimine ilişkin Gümrük Kanunu’nun 95 ila
99. Maddeleri ve Gümrük Yönetmeliği’nin 590 ila 631. Maddeleri
teminata ilişkin hükümlerin yoğunlaştığı maddelerdir.
Örneğin, transit teminatına ilişkin hükümler Çek Gümrük
Kanunu’nda daha derli toplu yer almaktadır. Bu Kanunun 139 ila 144.
Maddeleri transiti düzenlerken, 254 ila 263. Maddeler teminata ilişkin
hükümleri içermektedir. Bu Kanunun teminata ilişkin hükümlerinin
302
303
304
Ortak Transit Sisteminde “Alacakların Tahsiline ilişkin Karşılıklı Yardım” ile ilgili 9-11
Haziran 1998 tarihli TUR A.7 görüşmeleri, s. 4.
TUR A.2, s. 5.
ayrıntıları Çek Gümrük Yönetmeliği’nde yine toplu bir şekilde 33 ila 52.
Maddeleri kapsamaktadır.305
Kişilerle, eşya geçirenlerin yerine getirecekleri yükümlülük,
Gümrük İdarelerinin ve Gümrük ve Muhafaza Kuruluşlarının kanunları
gereğince kendi adına ya da başka idareler ad ve hesabına tahsil edeceği
her çeşit vergi, resim, harç ve ücretleri ödemeyi ya da bunları teminata
bağlamayı da kapsamaktadır.306
Gümrük vergisiyle gümrükçe tahsil edilen diğer vergi ve resimlerin
(özel kanunlarında aksine hüküm olmadıkça) vergi ödeme mükellefiyeti,
koşula bağlı teminatlı ya da teminatsız olarak yurda muafen sokulan
eşyada muaflık beyannamesinin tescil, eğer beyannamesi yok ise diğer
geçiş belgeleri üzerinde gümrükçe yapılan en son giriş işlemi ya da
vizenin yapıldığı günde başlamaktadır.307
II.7.1. Muayene
Gümrüğe sunulan transit eşyasının muayenesi sırasında eşya sahibi
ya da gümrük komisyoncusu yerine taşıyıcısı da bulunabilmektedir.
İlgililerce eşya cinsinin en yüksek tarifesi üzerinden vergileri teminata
bağlanılması istenildiğinde, bu istek kabul olunmaktadır. Bu durumda,
gümrükçe yalnız eşya cinsinin beyana uygunluğunun incelenmesiyle
yetinilmektedir.308
305
306
307
308
Çek Raporu, s. 1.
Demiryolu ile yapılacak transit taşıma, demiryolları idaresinin
sorumluluğu altında yapıldığından eşyaya uygulanabilecek gümrük ve
diğer vergilerden dolayı gümrüğe karşı bu idare kefil ve sorumludur. Bu
bakımdan giriş yerindeki gümrükçe ayrıca teminat aranmayacağı gibi,
kuvvetli şüphe olmadıkça vagonlar kapsamı, gerek girişte gerek çıkışta
muayene edilmemektedir.309
II.7.2. Teminat
Giriş gümrüğü muayene edilip gümrük vergi ve resimleri hesap ve
tespit edilen eşya için, sahip ya da temsilcilerinden ya da taşıyıcılarından,
bunların tutarınca Gümrük Yönetmeliği’nin 1554 ve 1555. Maddeleri
hükümleri çerçevesinde teminat alınmaktadır. Vergi ve resimleri güvence
altına alınmayan eşyanın adi transit suretiyle taşınmasına izin
verilmemektedir.310
II.7.3. Teminat Tutarının Hesaplanması
Alınacak teminat tutarı, eşyanın transit beyannamelerinin tescili
tarihindeki yürürlükteki kanunlara göre tabi olduğu gümrük ve
resimlerinin belirlenmesi yoluyla hesaplanmaktadır.
Menşe şahadetnamesi sunulursa, gümrük vergisinin hesabında
ahdi indirimler (taviz) de dikkate alınmaktadır. Orijinal fatura ya da
menşe şahadetnameleri sunulmamış eşyanın beyan edilen kıymetlerini,
tahakkuk memurları, gümrük ve üretim vergileri kanunlarına göre
belirlemektedir.
309
310
GY, Madde 547.
Alınan teminatın içeriği ve bunun karşılığında eşya sahibine ya da
temsilcilerine ya da taşıyıcılarına verilen depozito ya da ayniyat
alındısının numara ve tarihleri, gümrükçe beyannameler üzerinde
gösterilmektedir.311
II.7.4. Global Teminat
Maliye ve Gümrük Bakanlığı, Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün
23 Kasım 1988 tarih ve 273 sayılı “Global Teminat Mektupları”
Genelgesi’nde, yurt dışından getirilen eşyanın giriş gümrüğünden iç
gümrüğe aktarılması sırasında taşınan her parti eşya için ayrı ayrı
teminat alınması yerine, taşınacak eşyanın gümrük vergi ve resimleri
tutarı göz önüne alınarak Başmüdürlüklerce saptanacak tutar kadar
global teminat mektuplarının verilmesi, bir defada taşınacak gümrüklü
eşyanın vergi ve resimleri tutarının global teminatı aşması durumunda,
artan tutarın vezneye yatırılması; partiler halinde ayrı ayrı taşıma
araçları ile taşıma durumunda ise, anılan teminatla taşınmak istenilen
eşyanın vergilerini karşılayacak bir teminat tutarının kalmadığının
anlaşılması durumunda, bu parti eşya için de yeni teminat yatırılması ya
da başlangıçta sevki yapılan eşyanın ilgili gümrüğe teslim edildiğinin
anlaşılması
durumunda
taşınan
eşyanın
vergileri
tutarı
serbest
kalacağından, yeniden bu tutar kadar eşyanın aktarılmasına izin
verilmesi öngörülmüştür.
Öte yandan, 26 Ekim 1991 tarihinde Uluslararası Nakliyeciler
Derneği (UND) ve 15 Haziran 1994 tarihinde İstanbul, Marmara, Ege,
Akdeniz ve Karadeniz Bölgeleri Deniz Ticaret Odası ile imzalanan
311
GK, 3, 4 ve 92. Maddeler ve GY, Madde 518.
protokollerle, anılan dernek ve oda üyelerinden her taşıma işlemi için
teminat almak yerine, bunların üyelerinin verdiği teminat mektupları
karşılığında adi transit usulüyle taşıma yapabilmeleri sağlanmıştır. UND
ile yapılan protokol, değişen koşullar dikkate alınarak 12.4.1993 ve
10.3.1995
tarihlerinde
güncelleştirilmiştir.
Buna
göre,
bir
sınır
gümrüğünden diğerine ya da bir iç gümrüğe ya da bir iç gümrükten
diğerine ya da sınır gümrüğüne yapılacak taşımalar için hem UND hem
de firmalar Ankara Gümrük Saymanlık Müdürlüğü’e ayrı ayrı süresiz
ve kat’i Global Teminat Mektubu vermektedirler. Global teminattan
yararlanmak isteyen firmaların kabul ve reddine Gümrük Müsteşarlığı
(Gümrükler Genel Müdürlüğü) yetkili kılınmıştır.
Gümrük Kanunu ve Yönetmeliği’nde düzenlenmemiş olan global
teminat, Ortak/Topluluk Transiti kapsamlı teminatına benzemektedir.
Türkiye’deki en büyük nakliyeciler derneği UND ve firmalar, Gümrük
Müsteşarlığının, UND’nin de görüşünü alarak her yıl belirlediği tuturda
bir teminat vermektedir. Yukarıda anılan Genelge’nin aksine, global
teminat
uygulamasında,
bakılmaksızın
bir
gümrük
takvim
vergi
yılında
ve
resimleri
gerçekleştirilen
tutarlarına
tüm
işlemleri
kapsamakta, teminat tutarından da herhangi bir düşüm yapılmamakta
ve taşınacak eşyanın gümrük vergi ve resimleri tutarı göz önüne
alınmadan sabit bir tutar global teminat olarak yatırılmaktadır. Eşyanın
yurda girişi sırasında transit belgesine “UND global teminat” açıklaması
yazılmakta, ancak global teminat tutarını aşan kısım için ek teminat
aranmamaktadır.
tamamlandığında
Düşüm
esasen
yapılmadığından,
teminatın
çözülmesi
transit
de
söz
işlemi
konusu
olmamaktadır. Kaçakçılık durumunda, eşyaya ilişkin gümrük vergi ve
resimlerini önce firmanın sonra UND’nin global teminatından tahsil
yoluna gidilmektedir.312
II.7.5. Memur Gözetimi
Taşıma aracının özelliği nedeniyle mühürleme yapılamaması,
eşyanın hassas olması vb. nedenlerle, adi transit suretiyle taşınmasına
izin verilen eşya için gümrük vergileri ve resimleri karşılığı teminattan
başka memur eşliği ya da teminat yerine memur ikamesi mümkündür.
Ancak, bunun için mükellefin Gümrük Kanununun 177. Maddesinde
belirtildiği üzere, Harcırah Kanunu'na göre yolluk ve yevmiyeleri ile
Gümrük Müsteşarlığınca belirlenecek tutar üzerinden yapılacak kaza ve
ölüm sigorta masraflarını ödemesi, ayrıca Gümrük Yönetmeliği’nin 15
sayılı ekinde yer alan taahhütnameyi doldurarak ilgili gümrüğe sunması,
böylece bir gümrükten diğer gümrüğe ya da bir gümrükten antrepolara
yapılacak
teminatsız
aktarmalarda
bizzat
Başmüdürün
yetkili
kılınmasını ve Başmüdürün uygun görmesi halinde acil durumlar söz
konusu olduğunda ilk önce resmi dairelerin sonra diğer kuruluşların
memur ikamesi taleplerinin yerine getirilmesi gerekmektedir. Ancak,
Başmüdür bu yetkisini ilgili gümrük müdürüne devredebilmektedir.313
II.7.6. Çıkış Gümrüğünce Kapların Açılması ve Noksanlıklar
Çıkış
gümrüğünce
yapılacak
muayene
sonucunda
eşya
beyannamedeki cinsine uygun olmakla beraber miktarca noksan
görülürse, noksana rastlayan ithal gümrük vergisi ile diğer vergi ve
312
313
TUR A.2, s. 9.
GK, Madde 92, GY, Madde 519 ve 11.4.1979 tarihli ve 55 sayılı ve 10.3.1988 tarihli ve 62
sayılı Genelgeler.
resimler teminattan düşülüp ve gelir kaydolunarak eşyanın çıkarılmasına
izin verilmektedir.
Noksan çıkan eşyaya ait vergi ve resimler, giriş gümrüğünce
yapılan tespite ve o tarihte yürürlükteki kanun ve usullere göre tahakkuk
ettirilmektedir.
Giriş ile çıkış tarihleri arasında yeni vergiler konmuş ya da vergi ve
resim oranı arttırılmış bulunduğu takdirde, bu yeni hükümler dikkate
alınmamaktadır.
Bu surette vergi ve resimleri alınan eşyanın menşeine göre ithal
rejimi
bakımından
gereği,
yürürlükteki
ithal
rejimi
ve
ticaret
anlaşmaları ve Türk Parasının Kıymetini Koruma Kararları hükümleri
çerçevesinde yapılmaktadır.
Muayene neticesinde eşyanın cins ve nevi farklı çıkarsa ya da
noksan çıkan eşya giriş rejimine göre yurda girmemesi gerekiyorsa sahip
ya
da
taşıyıcıları
hakkında
kaçakçılık
kovuşturması
yapılarak,
kovuşturma sonucuna kadar eşya alıkonulmaktadır.314
II.7.7. Çıkıştan Sonra Yapılacak İşlemler
Çıkış gümrüğü, eşyanın çıkarılmasından ya da antrepoya ya da
gümrükçe izin verilen yerlere konulmasından sonra, beyannamenin bir
yaprağını alıkoyarak diğerini giriş gümrüğüne geri göndermektedir.
314
GY, Madde 522.
Giriş gümrüğü, gelen yaprağı birinci yaprağa ekleyerek, eşyanın
çıkmış olduğu ya da çıkış gümrüğünde antrepo ya da gümrükçe izin
verilmiş yerlere konulduğu tarihi, birinci yaprakta da göstermekte ve
teminatın çözülme ve varsa noksana ait gümrük vergi ve resimlerinin
mahsup işlemlerini yapmaktadır. Kapatılan transit beyannameleri, bir
klasör içinde numara sırasıyla ispatlayıcı belge olarak saklanılmaktadır.
Giriş gümrüğü, acele hallerde, çıkış gümrüğünün resmi tel yazısı
üzerine de teminatı çözebileceği gibi, teminat nakit olarak alınmış ise,
çıkış
gümrüğü
de
önceden
verilmiş
alındı
karşılığında
reddedebilmektedir.315
II.7.8. Telef ve Zayi Olan eşya
Türkiye gümrük bölgesi içinde, bozulma ve hasara uğrama hariç,
ispat edilen zorlayıcı sebeplerden telef ya da zayi olan transit eşyası için
vergiler aranmamakta, süresi içerisinde çıkarılmadığı ya da gümrük
antrepolarına ya da gümrükçe izin verilen yerlere teslim edilmediğinde,
bunlara ait gümrük vergileri tahakkuk ve tahsil edilmekte ya da varsa
teminatlarından düşülmekte ya da gelir kaydedilmektedir.316
II.7.9. Teminata Bağlanmayan Eşyanın Eksik Çıkması
Teminata bağlanmayan transit eşyasından manifestosuna nazaran
eksik çıkanlar hakkında, Dış Ticaret Rejimi, Türk Parasının Kıymetini
Koruma Kararnamesi ve Kaçakçılığın Men ve Takibine Dair Kanun
hükümleri saklı kalmak kaydıyla, Gümrük Kanunu’nun girişte
315
316
GY, Madde 524.
manifesto
hükümlerinin
ihlalini
düzenleyen
154.
Maddesi
uygulanmaktadır.317
II.7.10. Beyannamelere Aykırı Çıkan Eşya
Giriş
gümrüğünce
yapılan
muayene
neticesinde
transit
beyannamesine aykırı çıkan eşya için, -sonradan ihraç edilsin edilmesinGümrük Kanunu’nun kanun ve emirlere aykırı hareketi düzenleyen 156.
Maddesine göre ceza verilebilmektedir. Fazla çıkan eşya için adi transit
usulünde ayrıca teminat aranmaktadır.318
II.7.11. Teminat Aranacak ve Aranmayacak Aktarmalar
Denizcilik Bankası’nın gemileri ile sahip ya da acenteleri tescil
edilmiş bulunan ve düzenli sefer yapmakta olan 60 rüsum tonilatodan
fazla
deniz
taşıtlarıyla
taşınacak
aktarma
eşyası
için
teminat
aranmamaktadır. Ancak, bir liman içindeki gümrükler arasında
(İstanbul limanı gibi) eşya aktarma edildiğinde, bunlardan, denetime tabi
tutulmak ve gerekli önlemler alınmak koşuluyla teminat aranmamasına
gümrük amirleri yetkili kılınmıştır.319
II.7.12. Aktarmada Muayene ve Teminat
Aktarma beyannamesi verilen eşyadan teminata bağlanması
gerekenler, girişteki usullere göre ne olursa olsun muayene edilmektedir.
Bu muayenede eşya sahibi ya da gümrük komisyoncusu yerine taşıyıcı da
bulunabilmektedir. Teminat, muhasebe servisince alınmakta ve durum
beyannamede gösterilmektedir. Muayeneye tabi olmayan eşyanın
317
318
319
GK, 146 ve 156. Maddeler ve GY, Madde 578.
GK, 40, 41, 96 ve 97. Maddeler ve GY, 114, 118 ve 592. Maddeler.
kolcular tarafından, marka numara, kapların cins ve adedi üzerinde
yapılacak kontrolleriyle yetinilmektedir.320
II.7.13. Aktarmada Teminatın Çözülmesi
Teminat altında aktarmasına izin verilen eşyanın teminatı, varış
limanı gümrüğünden gönderilecek onaylı aktarma beyannamesi üzerine
çözülmektedir. Yabancı limanlara teminat altında gönderilmiş ise,
teminatın
çözülmesi,
o
yer
gümrük
idarelerinden
verilmiş
ve
Konsolosluklarımızca vize edilmiş bir belgenin ibrazı ile olabilmektedir.
Bu belgelerin, aktarma tarihinden itibaren altı ay içinde ibraz
edilmesi gerekmektedir. Zorlayıcı ve geçerli nedenler dolayısıyla bu süre
Gümrükler Genel Müdürlüğünce uzatılabilmektedir. Altı ay içinde belge
ibraz edilmediği takdirde, durum yazı ile ilgiliye hatırlatılmaktadır.
Hatırlatma tarihinden itibaren bir ay içinde belge ibraz olunmadığı ve
Genel
Müdürlükçe
süre
uzatılmadığı
takdirde,
teminat
gelir
kaydedilmekle beraber gereği halinde ilgililer hakkında kovuşturmaya
geçilmektedir.321
II.7.14. Kabul Olunabilecek Teminat ve Değerlendirilmesi
Gümrük işlemleri sırasında teminat alınmasına gerek görülen
hallerde, 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsili Usulü Hakkındaki
Kanunun 10. Maddesinde sayılanlardan, aşağıda gösterilenler, teminat
olarak kabul olunmaktadır:
• Para ( tedavülde olan Türk Parası);
320
321
GY, Madde 628.
• Hükümetçe belirlenen bankaların verecekleri teminat mektupları (Bu
mektupların Hükümetçe belirlenen bankalar tarafından verilmiş
olmaları ve Gümrük Yönetmeliği’nin 1555. Maddesindeki kayıt ve
koşullara uygun, alacak tutarını karşılayabilecek değerde ve süresiz
bulunmaları gerekmektedir.);
• Hazine tahvil ve bonoları (bunların nominal değerleri üzerinden
kabulü gerekmektedir);
• Hükümetçe belirlenen milli esham ve tahviller (Bu esham ve tahviller,
teminatın kabul edilmesine en yakın borsa cetvelleri üzerinden %15
noksanı ile değerlendirilmektedir);
• İlgililer ya da ilgililer lehine üçüncü şahıslar tarafından gösterilen ve
alacaklı amme idarelerince haciz belgelerine dayanılarak haczedilen
menkul ve gayrimenkul mallar;
• Resmi daire ve belediyelerle, Türkiye'deki yabancı misyon şeflerinin
verecekleri garanti ve taahhüt mektupları (Bunları teminat olarak
kabule Gümrük Müsteşarılığı yetkilidir. Gümrük idarelerince, bu
konuda yapılacak başvurular resen kabul edilmemekte, her defasında
Gümrük Müsteşarlığı’nın izni alınmaktadır);
• Gümrük Kanunu ile 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü
Hakkında Kanun’un 48. Maddesine göre yapılacak ertelemelerde,
bankalarca verilecek teminat mektupları, istenildiğinde paraya
çevrilebilecek durumda olan Hazine tahvilleri ile belirli prensiplere
uyulmak kaydıyla gayrımenkuller;
• Türkiye'ye geçici olarak sokulacak ya da Türkiye'den transit edilecek
eşyanın vergi ve resimleri Türk parası ile teminat altına alınamadığı
hallerde, Gümrük Müsteşarlığınca belirlenecek yabancı paralar
(Resmi alış kuru üzerinden hesaplanarak Emaneti Ayniye Makbuzu
karşılığında alınan bu paralar her türlü kambiyo kırıntıları dışında,
ayni emanet olarak gümrükte saklanmakta ve eşyanın belli süresi
içinde yurt dışı edildiği ispat olunması halinde, sahibine geri
verilmektedir).
Kabul edilen teminat, sonradan tamamen ya da kısmen değerini
kaybeder ya da borç tutarı artarsa, bunun tamamlanması ya da yerine
başka teminat gösterilmesi, ilgilisinden istenilmektedir.
Teminatı veren, verdiği teminatı, idare amirinin izniyle kısmen ya
da tamamen aynı değerde başka teminat ile değiştirebilmektedir.
Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı tarafından verilen teşvik
belgelerinde gösterilen yatırım mallarının ithalinde, 3065 Sayılı Katma
Değer Vergisi Kanunu'nun 46(6). Maddesi gereğince, tahakkuk edip
fiilen indirilmesinin mümkün olacağı tarihe kadar ertelenecek olan
Katma Değer Vergilerinin teminatı olarak 6183 sayılı Kanun'un 10.
Maddesinde belirtilen teminatları sağlamayanlar, aynı Kanunun 11.
Maddesinde belirtilen güvenilir bir kişi ya da kişileri, müteselsil kefil ve
müşterek borçlu olarak gösterebilmektedir. Şahsi kefalet, Bakanlıkça
tespit edilecek koşullar ve bu koşullara uygun olarak belirlenecek
unsurları içeren şahsi kefalet senedinin, noterden tasdiki yoluyla
oluşturulmaktadır. Gümrük Müsteşarlığı şahsi kefaleti ve gösterilecek
kişiyi, kefilin ödeme gücünün varlığına ilişkin olarak düzenlenecek
denetim elemanları raporlarına göre kabul edip etmemekte serbesttir.
Ertelenen Katma Değer Vergisini ödeyen kefile buna dair belge
verilmektedir.322
322
GK, 73, 74, 77, 121 ve 177. Maddeler, GY, Madde 1554 ve 6183 sayılı Kanun, Madde 10.
II.7.14.1. Banka Teminat Mektuplarının Şekilleri ve Kayıtları
Gümrük işlemleri dolayısıyla vergiler teminatı olarak kabul
edilebilecek teminat mektupları, idareye mükellef tarafından ibraz
olunduktan sonra, ilgili servisince ait oldukları tahakkuku yapılmış
vergiler
tutarını
karşılayıp
karşılamadıkları
incelenerek,
uygun
görüldüğü takdirde muhasebe servisine iletilmektedir.
Muhasebe servisince de, kendisine verilen teminat mektupları,
Hükümetçe tayin edilmiş geçerli bankadan verilmiş olup olmadığı,
Gümrük Yönetmeliği’ne ekli (GY, Ek: 49 ve 50 ) ya da Yönetmeliğin 880.
Maddesinde belirtilen (GY, Ek: 14) formüle uygun olarak düzenlenip
düzenlenmedikleri, kıymetinin hesaplanan vergileri tamamen karşılayıp
karşılamadığı, şayet vadeli ise, beyanname üzerinde belirlenen süreye
uygun olup olmadığı, yönlerinden incelenmektedir.
Teminat mektubu, incelenip kabule değer görüldüğünde Emaneti
Ayniye Defterine kaydedilerek, sahibine karşılığında bir Ayniyet Alındısı
verilmektedir.
Bu mektuplar ayrıca Banka Teminat Mektuplarının Takibine
Mahsus Deftere de kaydedilmektedir.
Emaneti Ayniye Defterinin hangi sıra numarasına ve takip
defterinin hangi yerine kaydedildiği, hem mektubun altına, hem de
beyannameleri üzerinde gösterilmektedir.
Tahvillerle,
hazine
bonolarının
kayıt
ve
Muhasebesi Genel Yönetmeliğine göre yapılmaktadır.
takipleri,
Devlet
Gümrük Müsteşarlığınca teminat olarak kabul edilecek garanti
mektupları ve taahhütnameler de, özel bir deftere kaydedilmekte ve
takip olunmaktadır.
Transit ve geçici kabul eşyası için teminat olarak alınacak yabancı
paralar (döviz) da, Emaneti Ayniye Defterine kaydedilmektedir.323
II.7.14.2. Teminat Mektuplarının Kovuşturulması
Teminat mektuplarında, işlemle ilgili kanuni süre hangi günde
sona erecekse, banka teminat mektuplarının izlenmesine özgü defterin o
günkü sayfasına işlenmektedir.
Bu defteri kullanan memurlar, her gün o günün tarihinden 20 gün
sonraki tarihe ait yaprağı inceleyerek, o sayfada kayıtlı olan ve henüz işi
bitirilmemiş bulunan teminat mektupları için her mektubun ve ait
olduğu beyannamenin numara ve tarihinden, içindekinden ve bunda
yazılı sürenin dolmak üzere olduğu halde, bu hususa ait taahhüdün
henüz yerine getirilmemiş olduğundan bahisle, idare amirinin imzasını
taşıyan bir yazı ile bankaya ve ithalatçıya bildirimde bulunmakta ve
mektubun paraya çevrilmesini istemektedir.
Banka mektubu yerine depozito alınmış ise, yine sürenin
bitiminden 20 gün önce, idare amirinin imzası ile sürenin bitmek üzere
olduğu, işlemin tamamlanması gerektiği, aksi takdirde 20 gün sonra
depozito hesabındaki paranın irada geçirileceği bir mektupla mükellefe
bildirilmektedir.
323
GK, 73/2, 121 ve 177. Maddeler ve GY, Madde 1555.
Gümrük idaresince (Muhasebe Servisi), süre bitiminden önce ilgili
bankaya ya da mükellefe sözü edilen bildirimin gönderilmemesi ya da
bildirimin zamanında ulaşmaması mükellefi kanunda belirtilen sürelerin
bitiminden önce süre uzatımı başvurusunda bulunma yükümlülüğünden
kurtarmamaktadır. Ancak kanun, tüzük ve yönetmeliklere uygun olarak
verilen emirleri yerine getirmeyen personele kısa süreli durdurma cezası
uygulanmaktadır.
Gümrük Kanununun 78. Maddesinde yazılı sebeplerden dolayı
mükelleflerle,
idare
arasında
vergi
tahakkukundan
doğan
anlaşmazlıkların çözülmesinden önce gümrükten mallarını çekmek
isteyen ilgililerin Gümrük Kanununun 77. Maddesi uyarınca vergi
farklarını
ödeyecekleri
hakkında
bankaların
verecekleri
teminat
mektupları, Gümrük Yönetmeliğinin 1555. Maddesinde anılan formüle
(GY, Ek: 47) göre düzenlenmiş bulunacağından, anlaşmazlığın idare
lehine çözülmesi durumunda, gümrük vergilerinin tahsilatı yapılarken
faiz aranmamaktadır. Ancak teminat mektubu içeriğinin ödenmesi
hakkında gümrük idarelerince bildirilen gün içinde para ödenmezse,
istek tarihinden itibaren her geçen gün için Gümrük Müsteşarlığınca
belirlenen faiz tahakkuk ettirilmektedir.
Mükellefler merci kararları hakkında yürütmenin durdurulması
kararı ibraz etmedikçe, teminat mektuplarının paraya çevrilmesi işi
durdurulmamaktadır.
Para cezaları hakkındaki teminat, kararın kesinleşmesinden sonra
paraya çevrilmektedir.
Teminat mektuplarında işlemle ilgili olarak gösterilen süre
içerisinde gerekli koşulların yerine getirilmediği kanıtlandığında,
gümrük idaresi, bankadan her zaman parayı istemekte serbest ve
bankada parayı derhal ödemekle yükümlüdür. Bankaların bu hususta
herhangi bir şekilde yapacakları itiraz geçerli olmayacağından, bu gibi
itirazlarla,
zamanında
bulunduğu
takdirde
taahhüdünü
durum
yerine
derhal
getirmeyen
Gümrük
bankalar
Müsteşarlığına
bildirilmektedir.324
II.8. Türk ve Ortak Transit Teminat Düzenlemelerinin Karşılaştırılması
Ortak Transit rejiminde teminatın nakit olarak verilmesi hariç
olmak üzere üç teminat türü bulunmaktadır. Bu çerçevede teminat, nakit
para ya da kefalet senedi formunda verilmektedir. Türk mevzuatında ise,
herhangi bir teminat türü ayrımı yapılmamaktadır. Ancak, nelerin
teminat olarak kabul edilebileceğine ilişkin hükümler incelendiğinde,
nakit, şahsi kefalet ve global teminat türlerinin olduğu söylenilebilir.
Bununla birlikte, Türk global teminat düzenlemelerinin Gümrük
Kanunu ya da Yönetmeliği yerine tebliğ ve genelgelerle düzenlenmesi
yoluna gidilmesi sürekli değişen bir özelliğin oluşmasına neden
olmaktadır. Örneğin, önceleri yalnızca yurt dışından getirilen eşyanın
giriş gümrüğünden iç gümrüğe aktarılması söz konusu iken, sonradan
bir sınır gümrüğünden diğerine ya da bir iç gümrüğe ya da bir iç
gümrükten diğerine ya da bir sınır gümrüğüne yapılacak taşımalar
olarak
324
kapsam
GY, Madde 1556.
genişletilmiştir.
Keza,
önceleri
teminat
tutarını
Başmüdürlüklerin belirlemesi söz konusu iken, daha sonra bu yetki
Gümrükler Genel Müdürlüğü’ne alınarak sınırlandırılmıştır. Yine, daha
önce, teminat tutarından düşüm yapılması öngörülürken, bugün teminat
tutarının aşılması söz konusudur.
Ortak Transit sisteminde teminat, nakit depozito hariç, kefalet
senedi formunda verilmektedir, Türk mevzuatında ise, para, banka
teminat mektupları, hazine tahvil ve bonoları, ulusal esham ve tahviller,
menkul ve gayrimenkul mallar, resmi daire ve belediyelerle Türkiye'deki
yabancı misyon şeflerinin verecekleri garanti ve taahhüt mektuplarının
teminat olarak sunulabileceği belirtilmektedir. Burada önemli bir konu,
banka teminat mektuplarının hükümetçe belirlenen bankalar tarafından
verilmiş olma ve alacak tutarını karşılayabilecek değerde ve süresiz
bulunma koşulunun Ortak Transit kefalet belgelerindeki gereklere
uygun olmasıdır.
Türk mevzuatına göre, teminat mektuplarının kovuşturulmasında
kanun, tüzük ve yönetmeliklere uygun olarak verilen emirleri yerine
getirmeyen
personele
kısa
süreli
durdurma
cezası
uygulanması
öngörülmektedir. Ortak Transit sistemi çerçevesinde, örneğin Fransa’da
olduğu
gibi,
yükümlülüğünü
yerine
getirmeyen
görevliye
mali
sorumluluk da yüklenmelidir.
Türk mevzuatına göre, memur görevlendirildiğinde teminat
aranmamaktadır. Ortak Transit Rejiminde ise, bu mümkün olmayıp, en
fazla bir güvenlik önlemi olarak kurşun mührün yerini tutabilmektedir.
Ortak Transit sisteminde, denizyolu ile yapılan taşımacılık
teminattan muaf tutulurken, Türk mevzuatında ise, Denizcilik Bankasına
ait gemiler ile Gümrük Yönetmeliği’ne göre sahip ya da acenteleri tescil
edilmiş bulunan ve düzenli sefer yapmakta olan, 60 rüsum tonilatodan
fazla diğer deniz taşıtlarıyla taşınan eşya için teminat aranmamaktadır.
Ortak Transit sisteminde, yetkili makamlar, kefilin talebi üzerine,
30 günlük ödeme süresini uzatabilmektedir. Uzatma nedeniyle oluşacak
masraflar ve özellikle de faizler, ilgili Akit Tarafın para ya da mali
piyasasında söz konusu süre içinde tahakkuk edecek tutara eşit olacak
şekilde hesaplanmaktadır. Türk mevzuatına göre ise, teminat mektubu
içeriğinin ödenmesi hakkında gümrük idarelerince bildirilen gün içinde
para ödenmezse, istek tarihinden itibaren her geçen gün için Gümrük
Müsteşarlığınca belirlenen faiz tahakkuk ettirilmektedir.
---o--BÖLÜM III
ORTAK TRANSİT SİSTEMİNE GİRME SÜRECİNDE TÜRKİYE
III.1. Tarihsel Gelişim
Topluluk Transit Rejimi, Avrupa Topluluğu'nda ortak gümrük
tarifesinin 1968'de yürürlüğe girmesiyle birlikte oluşturulmuştur.
Topluluk Transit Rejimi'ni EFTA ülkelerini de kapsayacak şekilde
genişletmek amacıyla AT ve EFTA ülkeleri arasında imzalanan Ortak
Transit
Sözleşmesi
ve
Eşya
Ticaretindeki
Formalitelerin
Basitleştirilmesine ilişkin (TİB) Sözleşme sırası ile 15.6.1987 tarihli ve
AET/415/87 sayılı ve 28.4.1987 tarihli ve AET/267/87 sayılı Konsey
Kararları ile yayımlanmış325 ve 1 Ocak 1988 tarihinde yürürlüğe
girmiştir.
III.2. Sözleşme’ye Taraf Olma ile ilgili Hükümler
1990’ların başında siyasi ve ekonomik alanlardaki hızlı ve köklü
değişime bağlı olarak Orta ve Doğu Avrupa ülkelerinin de Ortak Transit
Sistemine girmelerinin gündeme gelmesi nedeniyle, AT-EFTA Ortak
Transit Karma Komitesi, 23 Eylül 1993 tarih ve 1/93 sayılı Tavsiye
Kararı ile Ortak Transit Sözleşmesini, 3. ve 15(3). Maddelerini
değiştirerek, 15. Maddeye ilave yaparak ve 15a Maddesini ekleyerek;
keza TİB Sözleşmesini, 1. ve 11. Maddelerini değiştirerek ve 11a
Maddesini ekleyerek üçüncü ülkelerin katılımına açmıştır. Söz konusu
Tavsiye Kararı mektup teatisi ile 1 Temmuz 1994 tarihinde yürürlüğe
girmiş ve 22 Kasım 1993 tarihli Konsey Kararı olarak yayımlanmıştır326.
Ortak Transit Sözleşmesi'nin 15a(1) ve TİB Sözleşmesi'nin 11a(1)
paragraflarına göre, Karma Komite'nin kararı üzerine, bu Sözleşmelerin
depoziteri olan Avrupa Toplulukları Konseyi Genel Sekreteryası
tarafından davet edilen bir üçüncü ülke Akit Taraf olabilmektedir327.
Keza, Ortak Transit Sözleşmesi'nin 15(6) ve TİB Sözleşmesi'nin 11(6)
paragraflarında, davet yapılan üçüncü ülke yetkililerinin, Karma
Komite, alt-komiteler ve çalışma grupları toplantılarına gözlemci olarak
katılabilecekleri öngörülmektedir.
325
326
327
13.8.1987 tarihli ATRG L226, s.1-119 ve 22.5.1987 tarihli ATRG L134, s.1-7.
14.2.1996 tarihli ATRG L37.
AT-EFTA Ortak Transit Karma Komitesi’nin 26.10.1995 tarihli ve 1/95 sayılı Kararı ile, Çek
Cumhuriyeti, Macaristan, Polonya ve Slovakya Ortak Transit Sözleşmesi’ne 1 Temmuz 1996
tarihinden itibaren katılmaya ayrı ayrı davet edilmiştir, 14.5.1996 tarihli ATRG L117, s. 13.
III.3. Türkiye’nin Sözleşmelere Katılma Çalışmaları
Türkiye-AT Ortaklık Anlaşması ve Katma Protokol çerçevesinde,
1/95 sayılı Türkiye-AT Ortaklık Konseyi Kararı’nın328 28. Maddesi,
transit rejimi de dahil olmak üzere Türk Gümrük Mevzuatının Topluluk
Gümrük Mevzuatına yakınlaştırılmasını öngörmüştür. Bu amaçla,
TİB’nin ulusal bazda gümrük beyannamesi olarak kullanılmasına 1
Ocak 1996 tarihinde başlanılmıştır. Türkiye, Ortak Transit ve TİB
Sözleşmelerine taraf olma başvurusunu 5 Ekim 1995 tarihinde yapmıştır.
Başvurumuz
değerlendirilerek
ülkemiz
uzmanları
bilgilendirme
toplantılarına (task force) katılmaya davet edilmiştir.
26 Şubat 1996 tarihinde Brüksel’de yapılan ilk bilgilendirme
toplantısında, transit sisteminin revizyonunun başlatıldığı, iki yıl kadar
sürmesi beklenen revizyon çalışmaları tamamlanmadan yeni ülkelerin
taraf olmalarının söz konusu olmadığı öğrenilmiştir.329 1996 yılı Temmuz
ve Eylül aylarında iki kez yapılması planlanan ancak çeşitli nedenlerle
ertelenen ilk ikili görüşmeler 27 Ocak 1997 tarihinde yapılabilmiştir. AT
Komisyonu yetkilileriyle, ülkemizin söz konusu Sözleşmelere taraf olma
koşullarını değerlendirmek üzere, Topluluk'tan gelen heyetlerle bir dizi
görüşme yapılması ve Türk tarafının uygulamaları yerinde görmesi
hususunda mutabakata varılmıştır. Bu görüşmelerde alınan kararlar
çerçevesinde, Gümrük Müsteşarlığınca konu ile ilgili uzmanların yer
aldığı bir Çalışma Grubu oluşturulmuştur. 2-3 Şubat 1997 tarihlerinde
yine Brüksel’de yapılan ikinci bilgilendirme toplantısına katılım
sağlanmış, 6-7 Şubat 1997 tarihlerinde yapılan Eurotransit 97
328
329
13.2.1996 tarihli ATRG L35, s. 1-46. 1/95 sayılı Türkiye-AT Ortaklık Konseyi Kararı da diğer
Ortaklık Konseyi Kararları gibi Türkiye Cumhuriyeti Resmi Gazetesi’nde yayımlanmamıştır.
Tıraş, Hilmi, Tek İdari Belge ve Ortak Transit Uygulamaları Çalışma Grubu (Task Force)
Toplantı Notu, Brüksel, 26 Şubat 1996, 23.3.1996.
Konferansı'na katılan 31 Avrupa ülkesi arasında ülkemiz de yer almıştır.
Yine 14 Kasım 1997 tarihinde Brüksel’de yapılan üçüncü bilgilendirme
toplantısına da katılım sağlanmıştır.
III.4. AT Komisyonu - EUROCUSTOMS Protokolü
AT Komisyonu, Gümrük 2000 programı çerçevesinde Ortak
Transit
alanında
ülkemize
teknik
yardım
sağlanması
amacıyla
Eurocustoms ile bir Protokol330 hazırlamıştır. Söz konusu Protokol 28
Mayıs 1997 tarihinden başlamak üzere 15 aylık bir süreyi331 ve 300.000
ECU’lük bir meblağı kapsamıştır. Protokol ile ilgili işlemleri takip etmek
üzere, bir Bağlantı Görevlisi belirlenmiş ve çalışmaları yürütmek üzere
bir Çalışma Grubu oluşturulmuştur. Bu Protokol ile, bir dizi görüşme ve
ziyaretin gerçekleştirilmesi öngörülmüştür. Bu çerçevede, Tek İdari
Belge (22-26 Eylül 1997), Transit kurallarının karşılaştırılması (3-7
Kasım 1997), Teminat (8-12 Aralık 1997), Demiryolu taşımacılığı (2-6
Şubat 1998), Merkezi idarelerin kurulması (2-6 Mart 1998), Alacakların
karşılanmasına ilişkin karşılıklı yardım (9-11 Haziran 1998) ve
Kompendiyum
(15-19
Haziran
1998)
konularında
görüşmeler
gerçekleştirilmiştir. Keza, Çek Cumhuriyeti’ne bir çalışma ziyaretinde
(30 Haziran-1 Temmuz 1998) bulunulmuştur. Ülkemizin talebi üzerine,
AT Komisyonu Protokolü üç ay süre ile uzatmıştır.
III.5. Beklentiler
Uyum
çalışmaları
koordinatörünün
330
331
olumlu
tamamlandıktan
görüşü
sonra,
Türkiye
doğrultusunda,
ulusal
Türkiye’nin
Transit Contract No. XXI/97/507 on “Technical assistance to Turkey on the implementation of
the transit procedures and the use of the SAD”, 28.5.1997.
Bu süre daha sonra 18 aya çıkarılmıştır, XXI/97/507A, 26.8.1998.
Sözleşmeleri uygulamaya hazır olup olmadığının yerinde görülmesi
amacıyla bir Akit Tarafların temsilcilerinin katılacağı bir değerlendirme
ziyareti yapılacaktır. Bu ziyaret sonucunda, olumlu görüş verilmesi
üzerine, ülkemiz Sözleşmelere taraf olana kadar, AT-EFTA Çalışma
Gruplarına gözlemci olarak katılabilecektir. Son aşamada Türkiye,
Sözleşmelerin Akit Taraflarından biri olarak, AT-EFTA Ortak
Komitesi’nde yer alacaktır.
---o---
DEĞERLENDİRME, ÖNERİLER ve SONUÇ
1. Değerlendirme
Türkiye, 1959 TIR Sözleşmesi’ne
1966 yılında, 1975 Revize TIR
Sözleşmesi’ne 1985 yılında taraf olmuştur. 1987 tarihli Ortak Transit
Sözleşmesi’ne ise henüz taraf değildir. Yani, ülkemiz uluslararası transit
taşımacılık düzenlemelerine her geçen gün daha geç taraf olmaktadır. Mevcut
Türk gümrük transit ve transit teminat düzenlemelerinin Ortak Transit
sisteminin gereklerini ne kadar karşıladığı ise şüphelidir.
Herşeyden önce, Türk mevzuatındaki transit türleri ayırımının,
OTS’dekinden
apayrı
olduğu
görülmekte,
hatta
yanlış
olduğu
düşünülmektedir. Bu bağlamda, Türk mevzuatında transitin, denizyolu
taşımacılığı için ‘aktarma’, diğer taşımacılık türleri için ‘transit’ olarak
adlandırılması, bunların birbirinden farklı rejimlermiş gibi algılandığını
göstermektedir. Üstelik, transit türlerinin, taşıma araçlarına göre ‘adi’ ve
‘milletlerarası’ olarak ayrılması da oldukça tehlikelidir. Yoksa, ne ‘adi transit’
adi, ne de ‘milletlerarası transit’ uluslararası özelliği haizdir. Vurgulandığı
üzere ayırım, yalnızca taşıma araçlarına göre yapılmaktadır. Hal böyle olunca,
örneğin TIR rejimi ‘milletlerarası’ değil, ‘adi’ transit usulü olarak
değerlendirilmektedir.
Keza, Gümrük Müsteşarlığınca ruhsatname verilmiş yerli ve yabancı
kişi ve kuruluşlara ait kara taşıtları ile transit taşınacak eşya için, demiryolu
ile yapılan taşımalar hakkındaki milletlerarası kara taşımacılığı usulünün
uygulanacağı öngörülmektedir. Ancak, bu yönde bir uygulamaya yapılan
araştırma sırasında rastlanılmamıştır. Yani, uygulaması olmayan bir hüküm
olarak mevzuatta öylece durmaktadır.
Ortak Transit sisteminde kapsamlı teminattan yararlanacakların,
rejiminin düzenli kullanıcısı olması ya da mali gücünün bulunması
gerekmektedir. Düzenli kullanıcı sayılmada aranan 6 aylık süre koşulu,
OTS’ye yeri taraf olan ülkeler ve sisteme yeni giren işlemciler bakımından
sağlanamamaktadır. Böylece, ilgililerin mali gücü önem kazanmakta, mali
gücü yeterli bulunan kişiler kapsamlı teminattan yararlanabilmektedir. Ancak
bu kişilerin, transit kurallarını bilmemesi ve sistemin işleyişini aksatmaları
olasıdır. Bu nedenle, mali güç yanında süre koşulunun da mutlaka
aranmasında yarar görülmektedir. Süre koşulu, bu sisteme girilmesinden
itibaren 6 ay süresince kapsamlı teminatın Türk işlemciler tarafından
kullanılamamasını doğuracaktır. Başlangıçta hiç kullanılamayacak olan
kapsamlı teminat, diğer teminat türlerine göre zamanla daha fazla
kullanılacak, hatta yüzde yüzlere yaklaşacaktır. Örneğin, 1 Temmuz 1996
tarihinde OTS’ye taraf olan Çek Cumhuriyeti’nde teminat türleri arasında
kapsamlı teminatı kullanma oranı, iki yılın sonunda yaklaşık %85’e
ulaşmıştır. Başlangıçtan beri sistemde yer alan Almanya’da bu oran %98’i
bulmuştur.
Kapsamlı teminattan yararlanan kişiler, bir kapsamlı teminat
belgesiyle, belgenin geçerlilik süresi içinde hareket idaresi ve ülkesi
dikkate
alınmaksızın
sınırsız
sayıda
transit
işlemi
gerçekleştirebilmektedir. Örneğin, Türk teminat Gümrük idaresinin
kapsamlı teminat kullanmasına izin verdiği bir kişi, örneğin Almanya,
Macaristan
ya
da
bir
başka
Akit
Taraftan
transit
işlemini
başlatabilecektir. Aynı şekilde, Almanya, Macaristan ya da bir başka
Akit Taraftaki bir teminat idaresinden kapsamlı teminat alan bir kişi de
Türkiye'den transit işlemini başlatabilecektir.
Her ne kadar daha yüksek teminatın daha az kaçakçılık anlamına
geleceği düşünülse de, teminattaki artış dolayısıyla ortaya çıkan fazladan
mali yük, kaçakçılık riskini daha da arttırmaktadır. Örneğin, bazı eşya
için kapsamlı teminat kullanılmasının geçici olarak yasaklanması, bu
eşyanın taşınmasında geleneksel kaçakçılık yöntemlerine yönelinmesine,
örneğin yanlış beyanda bulunulmasına yol açmaktadır.
Kapsamlı teminatı kullanma yasağının geçici olması öngörüldüğü
halde, birçok defa uzatılmıştır. Bu da, yasaklamının geçici olmaktan
çıkarak, sürekli olma özelliği kazanacağı anlamına gelmektedir.
Bununla birlikte, yeni bilgisayarlı transit sisteminin uygulamaya
sokulmasıyla birlikte, teminat yükümlülüğünün yalnızca birkaç gün
süreceği
düşünülürse,
söylenebilir.
buna
bağlı
olarak
maliyetlerin
düşüceği
2. Öneriler
2.1. Transit Düzenlemelerinin Uyumlaştırılması
Türk transit düzenlemelerinin, Ortak Transit ile uyumlu olarak yeniden
düzenlenmesi, bu çerçevede, ulusal ve uluslararası transit ayırımın yapılması,
ancak ulusal transit düzenlemelerinin mümkün olduğunca basitleştirilmesi ve
kolaylaştırılmasının gerekli olduğu düşünülmektedir.
Keza, özellikle Gümrük Yönetmeliği’nde transit ve transit teminat
hükümlerinin çok farlı yerlerde bulunduğu görülmektedir. Kullanıcıların
bunlara ulaşması oldukça zordur. Bunların, belki yönetmelikte değil ama,
hazırlanacak tebliğ ve genelgelerde topluca düzenlenmesinde büyük yarar
bulunmaktadır.
2.2. “Anasorumlu” Kavramının Mevzuata Yerleştirilmesi
Transit rejimlerinde, transit boyunca askıya alınan vergi, resim ve
özel tüketim vergisinden (excise) sorumlu olacak kişilerin belirlenmesi
gerekmektedir. Bu, Ortak Transit sisteminde, transit taşımacılık
beyanında bulunarak bir T1 ya da T2 rejiminin usulüne uygun olarak
sonuçlandırılmasından
sorumlu
“anasorumlu”
(principal)
olarak
karşımıza çıkmaktadır. Anasorumlu kavramının transit mevzuatımıza
dahil edilmesi gerekmektedir.
2.3. Teminat Türlerinin Kabul Edilmesi
Türk mevzuatı yalnızca bireysel teminatı ve UND tarafından
verilen global teminatı öngörmektedir. Ortak Transit Sözleşmesi’ndeki
diğer iki teminat türü, kapsamlı ve maktu teminatın da iç mevzuata dahil
edilmesi gerekmektedir.
2.4. Teminat Olarak Kabul Edilenler
Ortak Transit sisteminde teminat, nakit depozito hariç, kefalet
senedi formunda verilmektedir, Türk mevzuatında ise, para, banka
teminat mektupları, hazine tahvil ve bonoları, ulusal esham ve tahviller,
menkul ve gayrimenkul mallar ve resmi daire ve belediyelerle
Türkiye'deki yabancı misyon şeflerinin verecekleri garanti ve taahhüt
mektuplarının teminat olarak sunulabileceği belirtilmektedir.
Görüldüğü üzere, hükümetçe belirlenen bankalar tarafından
verilmiş olma ve alacak tutarını karşılayabilecek değerde ve süresiz
bulunma özelliği nedeniyle banka teminat mektuplarının Ortak Transit
kefalet belgelerini karşılayabileceği söylenebilir.
Diğer
değerlerin
ise,
ancak
depozito
olarak
verilebileceği
düşünülmektedir.
2.5. Refakatin Teminat Olmaması
Gümrük Mevzuatımız teminatın, masrafların taşıyıcı tarafından
karşılanması koşuluyla, bir gümrük görevlisinin refakati ile ikame
edilebileceğini öngörmektedir. Ortak Transit Sistemine göre bu
imkansızdır. Memur eşliği ancak bir güvenlik önlemi olarak kabul
edilebilir. Bu nedenle, bu hüküm mevzuattan çıkarılmalıdır.
2.6. Bildirimlerin Uyumlaştırılması
Gümrük idaresi, anasorumlu ve kefil arasındaki bildirim süre ve
formlarının, İdari Düzenlemeler Toplusu dikkate alınarak mevzuatımıza
aktarılması
gerekmektedir.
Aksi
halde,
teminata
başvurulması
durumunda önemli bir unsur olarak karşımıza çıkan sürelere
uyulmaması
nedeniyle,
teminatın
gelir
olarak
tahsili
mümkün
olmayacaktır.
2.7. Teminat İdarelerinin Belirlenmesi
Türk mevzuatına göre, hareket gümrüğünün belirlediği bireysel
teminat hareket gümrük idarelerine, Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün
belirlediği
global
teminat
ise
Ankara
Gümrük
Saymanlığı’na
sunulmaktadır.
OTS’ye
göre,
bireysel
teminat
hareket
gümrük
idaresine
sunulurken, maktu ve kapsamlı teminatın verileceği yer teminat
idareleridir. Bu idareler hem teminat tutarını belirlemekte, hem de
teminatı kabul etmektedir.
Uygulamada, maktu teminat idareleri ile kapsamlı teminat
idarelerinin ayrıştırılması mümkündür. Maktu teminat için daha üst bir
makam gerekli görülürken, kapsamlı teminat için, işlemlerin hacmi
dikkate alındığında, daha alt düzeylerin yeterli olacağı düşünülmektedir.
Bu
bağlamda,
maktu
teminat
için
Gümrükler
Genel
Müdürlüğü’nün, kapsamlı teminat için ise, (belki Gümrükler Genel
Müdürlüğü
yanında)
başmüdürlüklerin
yetkilendirilmesi
yerinde
olacaktır.
Unutulmaması gereken bir husus, maktu teminat bir kez
verildikten sonra, teminat gümrüğüne fazla bir iş düşmezken, kapsamlı
teminat söz konusu olduğunda, kapsamlı teminatın yenilenmesi,
ayarlanması, ilgililerin işlemlerinin izlenmesi vb. nedenlerle, teminat
idaresinin işi sürekli olmaktadır.
2.8. Sektörün ve Gümrük Görevlilerinin Bilgilendirilmesi
Ortak Transit Sözleşmesi’ne ülkemiz taraf olmadan önce, Gümrük
idaresinin yararına olacağından, yeni sitemi benimsemeleri açısından,
Ortak Transit rejimini kullanacak mali/ekonomik çevrelere teminat
sisteminin içeriğinin ve faaliyetleri üzerindeki etkilerinin açıklanması ve
Gümrük idaresinin kendi görevlilerinin bilgilendirilmesi gerekmektedir.
İşlemciler açısından, teminat seçme olanağı (kapsamlı, bireysel ya da
maktu teminat): Birçok işlemi kapsadığından kapsamlı teminatın mali avantajı
varken, maktu ve bireysel teminat işlemleri ise daha basittir.
Gümrük idareleri için, geniş ölçüde uyumlaştırma (standart
teminat belgeleri, teminatın hesaplanmasında tek yöntem): Kefil ayrı
ayrı
hesaplanan
taleplerden
sorumlu
olduğundan,
riskin
yaygınlaştırılması (kapsamlı ve bireysel teminat) söz konusudur.
Kapsamlı teminatın kullanılması gümrüğün onayına bağlıdır. Kapsamlı
teminat için verilen izin usulsüzlüklerin olması durumunda iptal
edilebilmektedir. Transit idaresindeki formaliteleri azaltmak amacıyla
her bir sevkiyat için teminatı (kapsamlı teminat hariç) % 100 düzeyinde
belirleme olanağı vardır.
2.9. Sektörle Mutabakat Zaptı Düzenlenmesi
İşlemciler ve gümrük idaresi arasında bir mutabakat zaptının yapılarak
rollerin ve sorumluluklarının belirlenmesi yerinde olacaktır. Böyle bir zapt,
kaçakçılığa karşı işlemciler ile gümrük idaresi arasında iletişimi ve işbirliğini
kolaylaştıracaktır.
2.10. Teminat Sistemine Giriş
Gümrük idaresi, bire bir güvence sağladığı için bireysel teminatı,
ticaret erbabı ise, daha ucuza sağlandığı için kapsamlı teminatı tercih
etmek durumundadır. Ülkemizde, pek çok sayıda işlemcinin kapsamlı
teminattan yararlandırılması, onların uluslararası rekabet gücünün
artması, dolayısıyla ülke ekonomisinin kalkınması demektir.
Türk mevzuatı global teminat düzenlemesinde, global teminattan
yararlanmak isteyenler için C2 yetki belgesine sahip olma koşulunun
getirildiği
görülmektedir.
Ortak
Transit
kapsamlı
teminat
düzenlemelerinden yararlanmak isteyenler için ise, daha kapsamlı ve
nesnel ölçütlerin belirlenmesi gerekmektedir:
• Mali özelikler: örneğin sermayesinin teminata karşılık gelecek tutarda
olması dahil, mali yapının nesnel değerlendirilmesi;
• Mesleki
özellikler:
değerlendirilmesi
iletişim
dahil
ve
elektronik
anasorumlunun
veri
değişiminin
deneyiminin
nesnel
değerlendirilmesi; ve
• Kişisel özellikler: önceki gümrük suistimal kayıtlarının izlenmesi dahil
anasorumluyu temsil eden kişilerin nesnel değerlendirilmesi.
Keza, bireysel ve tam teminat ile herkes Ortak Transit sistemine
girebilirken, ancak belirli koşulları yerine getirenler kolaylıklardan ve
basitleştirmelerden yararlanmalıdır. Örneğin, kapsamlı teminattan
yararlanmada tüm işlemciler için düzenli kullanıcı, güvenilir tacir ve
güçlü mali durum koşulları aranabilir.
2.11. Bilgisayarlaşma
2000 yılı ortalarında tam anlamıyla kullanılmaya başlanılması
planlanan NCTS ile uyumlu bilgisayarlaşmanın gerçekleştirilmesi zorunlu
görülmektedir.
1995 yılında Dünyü Bankası ile yapılan anlaşma gereğince Türk Kamu
İdaresinin Modernizasyonu çerçevesinde Gümrük İdaresinin de otomasyonu
çalışmaları başlatılmış ve 22 Haziran 1998 tarihinde Türkiye’nin toplam
ithalat/ihracatının %25’inin yapılmakta olduğu Atatürk Havalimanı Giriş ve
Çıkış Gümrük İdareleri’nde özet beyanın bilgisayar ortamında pilot
uygulamasına
geçilmiştir.
2000-2001
yıllarında
Türkiye’nin
toplam
ithalat/ihracatının %95’inin gerçekleştirilmekte olduğu 50 gümrük idaresinin
otomasyona geçmiş olması beklenilmektedir.
Fransız
Gümrük
İdaresi’nin
kullandığı
SOFIX
Programı’ndan
uyarlanan ve Bilge adı verilen programa ilave modül takılarak, TIR, Ortak
Transit vb. transit rejimlerinin de bilgisayar ortamında elektronik takip ve
teyit işlemlerinin yapılması beklenilmektedir. Keza, risk analizlerinin transit
eşyası için ayrıca yapılması öngörülmektedir.
Bilge Programının en önemli yararlarından birisi de, transit teminat
işlemlerinin bilgisayar ortamında izlenmesi olacaktır. Böylece, gerek teminat
belgelerinin düzenlenmesinin, gerek işlemlerin gerçekleştirilmesinin usule
uygun olması sağlanabilecektir.
2.12. Gümrük Görevlisinin Yetkilendirilmesi
İptal edilen, çalınan ya da kaybolan teminat belgeleri, durumu diğer
Akit Taraflara iletecek olan AT Komisyonuna bildirilmektedir. Bu aşamadan
sonra her Akit Taraf sorumlu duruma gelmektedir. Bu nedenle, ilgili gümrük
idarelerinde teminatı kabule ve belgelerin geçerliliğinin kontrolüne tek bir kişi
yetkili kılınmalıdır. Bu kişi, kendisine sunulan kefalet belgelerinin geçerli
olup olmadığını bilgisayardan, yoksa daha önceden oluşturulan bir listeden
kontrol etmelidir. İptal edilen, çalınan ya da kaybolan bir belge ile
karşılaştığında, belgenin üzerini çizerek iptal etmeli ve belgeyi düzenleyen
gümrük idaresine, gerekirse diğer bir Akit Tarafa göndermelidir.
2.13. Maktu Teminat Fişleri
Transit
belgesinde
anasorumlunun
imzası
bulunduğundan,
imzalanmamış olmaları maktu teminat fişlerinin geçerliliğini etkilememekte,
keza aynı seri numarası birden fazla maktu teminat fişine verilmemektedir.
Maktu teminat fişlerinin üç nüsha düzenlenerek, biri işlemci için alındı
belgesi, biri gümrük nüshası, diğeri de kefil için teyit belgesi olarak
kullanılması, tarafların işlemlerini kolaylaştıracaktır.
Hareket idaresi, transit işlemi ibra edildiğinde, maktu teminat fişlerini
arkalarına tarih yazarak bir klasörde saklamalıdır.
2.14. Kefil Tebligat Adreslerinin Belirlenmesi
Ortak Transit rejimi kefillerinin, diğer Akit Taraflarda kendi tebligat
adreslerini belirlemesi gerekmektedir. İlgili Akit Tarafta bulunan bir tebligat
adresine yapılacak bir bildirim kefilin kendisine yapılmış sayılmaktadır.
2.15. Teminat İstisnaları
OTS’ye
göre,
Akit
Taraflar
yalnızca
kendi
topraklarında
gerçekleştirilecek transit işlemlerin için teminat istisnası sağlayabilmektedir.
Örneğin, ileride Ortak Transit Sözleşmesine taraf olduklarında, Türkiye ile
Bulgaristan'ın kendi aralarında anlaşmaları durumda, Türkiye’de başlayıp
Bulgaristan'da bitecek bir transit işlemi için teminat gerekmeyecektir. Yine,
Türkiye’nin tek taraflı alacağı bir kararı ile, Türkiye’deki bir hareket
idaresinden, örneğin, Ankara’dan başlayacak transit işlemlerinin Bulgaristan
ya da Yunanistan’a girişte yer alan transit idaresine kadar olan kısmı için
teminat aranmaması mümkün olacaktır.
2.16. Taşımadan Sorumlu Aracılar
Taşımadan sorumlu aracılar (freight forwarders), eşyanın belirli bir
yere teslimini düzenleyen, gümrüğe T1 ya da T2 belgesini sunma
yetkisini ulusal mevzuattan alarak anasorumlu konumuna gelen
aracılardır. Bu aracıların, riskin azaltılması açısından tanınmış
müşteriler ve iyi bir taşımacı şirketle çalışmaları ve sigortaya sahip
olmaları önerilmektedir.
2.17. Teminat Verecek Kişi ve Kuruluşların Belirlenmesi (Kefil)
Türk Gümrük mevzuatına göre, teminat mektubu verecek bankaları
hükümet belirlemektedir. Ancak, Ortak Transit kefillerinin (sigorta şirketleri
dahil) belirlenmesi yetkisi Gümrük Müsteşarlığı’na (Gümrükler Genel
Müdürlüğü, başmüdürlükler vb.) verilmelidir.
Kapsamlı teminat kefili olabilme ölçütlerinin getirilmesi ve bu
ölçütlerin nesnel olması gerekir. Teminat kefalet belgelerinin süresiz olduğu
düşünülürse,
kefillerde
sürekliliğin
mutlaka
aranmasında
zorunluluk
görülmektedir. Riski azaltacağı düşüncesiyle, kapsamlı teminat kefaletinin bir
ya da birkaç yerde toplanması yerine yaygınlaştırılmasına çalışılmalıdır.
Maktu
teminat
kefillerinin,
kefil
olunacak
tutarın
önceden
öngörülemeyeceği, dolayısıyla bu tutarın çok büyük rakamlara ulaşabileceği
de göz önüne alınarak, Gümrük Müsteşarlığı’nın belirleyeceği tek bir makam
tarafından belirlenmesinde yine bir zorunluluk görülmektedir. Bu makam,
Gümrükler Genel Müdürlüğü olabilir.
Maktu teminatın niteliği gereği, UND maktu teminat kefili olmak
isteyebilir. Böylece, üyelerine maktu teminat fişi vererek sorumluluğu
paylaşacağından sektörün daha az sorunlar doğurmasını sağlayabilir. Öte
yandan, TOBB da, TIR Ulasal Teminat Kefili olarak, Avrupaya yönelik TIR
karnesi kapsamı taşımalarda olabilecek azalmalara bağlı gelir kaybını maktu
teminat kefili olarak kapatmak isteyebilir. Zaten, maktu teminat fişi de, TIR
karnesi gibi, maktu bir tutar ile sınırsız tutarda eşya taşınmasına olanak
vermektedir. Bu noktada, TOBB’un deneyimli olması da bir avantaj olarak
görülmektedir. Kısaca, araya başka adaylar girmese de, UND ve TOBB’un
maktu teminat kefili olmaları güçlü görülmektedir. Bu, iki kefilin maktu
teminat fişleri konusunda rekabet etmesini ve böylece fiyatların düşmesini
sağlayacaktır.
Kefil belirlemede önemli bir konu da, anasorumlu ile kefilin aynı kişi
olamamasıdır.
2.18. Ulusal Transit Düzenlemeleri
Ulusal transit, Ortak Transit Sistemi yanında uygulanmalı ve ona
yakınlaştırılmaktadır. Bu çerçevede, TİB’in 1 numaralı kutusunun 3. Altbölümüne yazılmak üzere, bir sınır gümrüğünden bir sınır gümrüğüne, bir
sınır gümrüğünden bir iç gümrüğe, bir iç gümrükten bir iç gümrüğe ve bir iç
gümrükten bir sınır gümrüğüne yapılan transit taşımacılık için yeni kodların
belirlenmesi gerekmektedir. Ulusal transit kefalet senedi ve belgelerinin
oluşturulmasında Ortak Transit Sistemi esas alınmalıdır.
2.19. Yetkili Gönderici ve Alıcılar
Yetkili gönderici ve alıcı olarak basitleştirilmiş prosedürlerden
yararlanma ölçütleri getirilmelidir. Örneğin gerekli koşullar arasında
şunlar olabilir:
• ödemeler dengesinin iyi olması,
• belirli bir hacme ulaşmış işlem sayısı ve tutarı,
• belgelerin kontrol edilebilmesi,
• gümrük vergileri için teminat sağlanması,
• eşya hareketlerine ilişkin kayıtların gümrük idaresine gönderilmesi,
• eşya hareketlerinin (tür, menşe, varış vb.) faksla bildirilmesi.
2.20. Ortak Transit Merkez İdaresinin Kurulması
Gümrükler Kontrol Genel Müdürlüğü bünyesinde TIR karnelerini
kontrol merkezi ve TIR karnelerini izlemede deneyimli gümrük
görevlileri bulunmaktadır. TIR Karnelerinin yönetimi bilgi işlemle
yapılmaktadır.
Bu merkezin geliştirilerek, Ortak Transit Merkez İdaresi olarak da
çalışması sağlanabilir. Kurulacak idareye, Ortak Transit belgelerinin
dağıtımı şeklindeki basit posta görevi yanısıra, mühürlerin kontrol
edilmesi ve araştırma prosedürünü yürütme görevi verilebilir. Bu
amaçla, belgelerin merkez idareye geliş-gidiş tarihlerinin ve sayılarının
kaydedildiği bir kütük oluşturulabilir.
2.21. Gümrük İdarelerinde Transit Birimlerinin Oluşturulması
Gümrük idarelerimiz Tek İdari Belge bazında transit işlemi
yapmaktadır. Bununla birlikte, Ortak Transit işlemi yapmaya yetkili gümrük
idarelerinin belirlenmesi ve bu idarelerde İdari Düzenlemeler Toplusu’nun en
son hali, kontrol için bulunması gerekmektedir. Bu idarelerde, 1 ya da 2
kişilik bir transit bölümü oluşturularak transit belgelerinin yönetimi ve T5
yapraklarının geri gönderilmesi sağlanmalıdır.
2.22. Mühürlerin Basılması ve Kontrol Edilmesi
Ortak Transit sisteminde ve özellikle teminat belgelerindeki
mühürlerin
kontrol
edilmesinde
video-spektoral
analize
yatırım
yapılması yerinde olur. Yalnızca, İngiltere’de olduğu gibi merkezi idare
ya da bir başka birim de kullanabilir. Video-spektoral analiz cihazının,
usule uygun olarak basılmış mühürleri kontrol edebileceği göz önüne
alınarak, mühürlerin mümkün olduğunca temiz olmasına dikkat
edilmelidir. Bu cihaz baska yerlerde, örnegin mense kaselerinin
kontrolünde de kullanilmasi mümkündür.
3. Sonuç
Son söz olarak, Ortak Transit Sözlesmesi’ne, diger uluslararasi
sözlesmelerden farkli olarak, basvuruda bulunarak degil, davet edilerek
taraf olunmaktadir. Davet edilebilmek için de, Sözlesme’ye taraf
olundugunda, sistemi aksatmadan uygulayabilecek mevzuat ve fiziki yapiya
sahip olmak gerekmektedir. Bu nedenledir ki, bu Sözlesmeye taraf olmak
isteniliyorsa, gerekleri istisnasiz yerine getirilmelidir. Iste bu çerçevede,
Ortak Transit teminat düzenlemeleri önemli bir unsur olarak karsimiza
çikmaktadir. Bu konuda gereken uyum ya yapilmali ya da Sözlesmeye taraf
olma arzusundan vaz geçilmelidir. Ikinci olasilik istenilmedigine göre,
birincisi mutlaka yerine getirilmek durumundadir.
---o---
KAYNAKÇA
ATA Handbook, the Customs Convention on the ATA Carnet for the
Temporary Admission of Goods, Customs Cooperation Council,
Temmuz 1996.
Avrupa Ekonomik Topluluğunu Kuran Antlaşma, Roma, 25.3.1957.
Büyük Sözlük, Türk Dil Kurumu, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara,
1988.
Büyüktaşkın, Şener, Uluslararası Ticarette GATT Düzeni, GÜ. Yayın No:20,
Ankara, 1983.
CLECAT Proposal for a Reform of the Community Transit System, 2-7
Şubat 1997 tarihli Eurotransit 97 Konferansı Yazıları, Brüksel, 30 Nisan
1997.
Compendium of Administrative Arrangements, Conclusions and
Interpretations relating to Transit and the Single Administrative
Document, 22.7.1994 tarihli ve XXI/175/94 sayılı Komisyon Belgesi.
Convention and Statute on Freedom of Transit, United Nations Transport
Facilitation Conventions, International Telecomunication Union,
www.itu.ch/itudoc/un/editrans/itcdb.html.
Customs Convention on the ATA Carnet for the Temporary Admission of
Goods, (Brüksel, 6 Temmuz 1961).
Customs Controls and Formalities, Use of TIR and ATA carnets,
europa.eu.int/comm/sg/scadplas/leg/en/lvb/111004b.htm.
Çalışma Belgesi, 2-7 Şubat 1997 tarihli Eurotransit 97 Konferansı Yazıları,
Brüksel, 30 Nisan 1997.
Ekonomik İşbirliği Teşkilatı Transit Ticaret Anlaşması, 15 Mart 1998.
Example of an International Guarantee System Established by the
International Road Transport Union, www.itu.int/editrans/facilit/
tircon/tta3.htm.
G/ADP/N/1/AUS/2, World Trade Organization, 17.08.1998.
Interim Report on Transit, Task Force Transit, 24.10.1996.
Kellett-Bowman, Edward, Raporteur, Report on the Community Transit
System, European Parliament’s Committee of Inquiry into Community
Transit System, 20.02.1997 tarihli PE 220.895 sayılı Belge.
Kutlu, Özay, Ortak Transit konusunda 16-20 Mart 1998 tarihlerinde İtalya’da
gerçekleştirilen Matthaeus Değişim Programı Raporu, Ankara, 21 Nisan
1998.
Kutlu, Özay, 30 Haziran-2 Temmuz 1998 tarihlerinde gerçekleştirilen Çek
Cumhuriyeti Çalışma Ziyareti – TUR A.9 ile ilgili Rapor, Ankara, 16
Temmuz 1998.
Ministry of Customs of Republic Lithuania, http://www.Cust.lt/noframe/
title.html.
Monti, Mario, Topluluk Komisyonu Üyesi, 2-7 Şubat 1997 tarihli Eurotransit
97 Konferansı Yazıları, Önsöz, Brüksel, 30 Nisan 1997.
A New Transit System for Europe, Çalışma Belgesi, 2-7 Şubat 1997 tarihli
Eurotransit 97 Konferansı Yazıları, Brüksel, 30 Nisan 1997.
Report of the Mission Findings, United Nations Conference on Trade and
Development, July 1998.
Tıraş, Hilmi, Tek İdari Belge ve Ortak Transit Uygulamaları Çalışma Grubu
(Task Force) Toplantı Notu, Brüksel, 26 Şubat 1996, 23.3.1996.
TIR Handbook including the Customs Convention on the International
Transport of Goods under cover of TIR Carnets (TIR Convention, 1975),
United Nations Economic Commission for Europe, New York and
Geneva, 1995.
1996 UCLAF Annual Report.
Velidedeoğlu, Ord. Prof. Dr. Hıfzı Veldet, Türkçeleştirilmiş Metinleriyle
Birlikte Türk Meden Kanunu ve Borçlar Kanunu, Terim ve Sözcükler
Kılavuzu, Türk Dil Kurumu Yayınları: 411, AÜ Basımevi, Ankara,
1975, s. 951.
Ortak Transit Görüşmeleri
Transit Kurallarının Karşılaştırılması ile ilgili 3-7 Kasım 1997 tarihli TUR
A.2 Toplantısına ilişkin Bilgi Notu.
Ortak Transit Sisteminde Teminat ile ilgili 8-12 Aralık 1997 tarihli TUR A.3
Toplantısına ilişkin Bilgi Notu.
Demiryolu Taşımacılığında Basitleştirilmiş İşlemler ile ilgili 2-6 Şubat 1998
tarihli TUR A.4 Toplantısına ilişkin Bilgi Notu
Merkezi İdarelerin Kurulması ile ilgili 2-6 Mart 1998 tarihli TUR A.5
Toplantısına ilişkin Bilgi Notu.
Ortak Transit Sisteminde Alacakların Tahsiline ilişkin Karşılıklı Yardım ile
ilgili 9-11 Haziran 1998 tarihli TUR A.7 görüşmeleri.
Türkiye Cumhuriyeti Resmi Gazeteleri
1.8.1972 tarihli ve 14263 sayılı RG
29.12.1995 tarih ve 22508 sayılı RG
BM/AEK Belgeleri
ECE/TRANS/4, 31.10.1996, Press Release, www.unece.org/press/
96trans4.htm
TRANS/WP.30/R.186, 13.12.1996
TRANS/WP.30/R.195, 14.4.1997
C.N.433.1997.TREATIES-1, 17.11.1997.
17.9.1998 tarihli belge
Avrupa Topluluğu Resmi Gazeteleri
22.5.1987 tarihli ATRG L134
10.6.1997 tarihli ATRG C176
19.8.1998 tarihli ATRG C261
AT Komisyonu Belgeleri
22.7.1994 tarih ve XXI/175/94 sayılı belge
4.7.1996 tarih ve XXI/2128/95 Rev. 2 sayılı belge
27.1.1997 tarih ve IP/97/57 sayılı belge
30.1.1997 tarih ve TFT/XXI/114/97 Rev. 2 sayılı çalışma belgesi
25.3.1997 tarih ve 3116 sayılı yazı
26.8.1998 tarih ve XXI/97/507A sayılı belge
EK-I
Tek İdari Belge’nin 52 numaralı kutusunda kullanılan teminat kodları:
Durum
Kod
Gerekli diğer bilgiler
Kapsamlı teminat
1
- belge numarası
- teminat idaresi adı
Bireysel teminat
2
Nakdi teminat
3
Maktu teminat
4
Ortak Transit Sözleşmesi’nin
Ek I’in Başlık V, Bölüm 3
uyarınca teminat gerekli
değilse
Ortak Transit Sözleşmesi’nin
Madde 10(2)(b) uyarınca
hareket idaresi ile ilk transit
idaresi arasındaki kısım için
teminat gerekli değilse
Belirli kamu kurumları için
teminat gerekli değilse
6
7
8
EK-II
(Ek: 12)
TC-31 TEMİNAT BELGESİ
(Ön)
Bu belge, teminatın iptal edilmesi üzerine teminat idaresine gecikmeksizin iade edilmelidir.
1.
Son
geçerlilik tarihi
2. No
3. Anasorumlu
(soyadı ve adı veya
firma ismi ve tam adresi
ve ülke)
4. Kefil
(soyadı ve adı veya
firma ismi ve tam adresi
ve ülke)
5. Teminat idaresi
(tam adres ve ülke)
6. Teminat kapsamı
(ulusal para birimi
cinsinden)
rakaml
a:
yazıyla:
7. Teminat idaresi, yukarıda ismi bulunan anasorumlunun, aşağıdaki üzeri çizilmeyen gümrük bölgelerinde T1/T2 Ortak transit işlemi
gerçekleştirmeye yetkili olduğunu onaylar:
AVRUPA TOPLULUĞU, ÇEK CUM., İSVİÇRE, İZLANDA, MACARİSTAN, NORVEÇ, POLONYA, SLOVAKYA, TÜRKİYE
..............……………........................'da,
.........…………............................'nde
(imza yeri)
8. Süre uzatımı
dahil
...............……………..…...............'da,
..........…….…………...................'nde
(imza yeri)
(tarih)
(tarih)
Anasorumlu bir şirket ise, 11 no.lu kutuyu imzalayan kişi, ad, soyad ve şirketteki konumunu belirtmelidir.
(Teminat idaresi resmi imza ve
mührü)
ve mührü)
9. Anasorumlu adına T1 veya T2 beyannamelerini imzalamaya yetkili kişiler.
10. Yetkilendirilen kişinin soyadı,
11. Anasorumlunun imzası
10. Yetkilendirilen kişinin soyadı,
adı ve imza örneği
adı ve imza örneği
(Teminat idaresi resmi imza
(Arka)
11. Anasorumlunun imzası
(Ek: 13)
TC-10 TRANSİT BİLGİ NOTU
Taşıma aracının kimliği: …………………………………………………………………………………………..
TRANSİT BELGESİ
Tür (T1 veya T2) ve sayısı
Hareket idaresi
ÖNGÖRÜLEN GÜZERGAH
(VE ÜLKE)
RESMİ KULLANIM İÇİN
Transit tarihi:
……………..………………………….
……………………………………..….
(İmza)
Resmi
mühür
(Ek: 14)
TC-11 ALINDI
………………………………………..………………………………’deki varış
idaresi,
……………………………………………...…..……….……………….……
idaresince
……………….…….……… sayı ve ……….…..………………… tarih ile tescil
edilen
T1, T2* belgesinin ibraz edildiğini ve düzenlenen bu belge kapsamındaki
sevkiyata yönelik herhangi bir usulsüzlüğun bu tarihe kadar tespit edilmediğini
onaylar.
Resmi
mühür
………………….…....…….’de, ……..……….19……. ‘de
Yer
Tarih
……………………………………………………………………………………….
(İmza)
________
(*) Gerekeni siliniz
(Ek: 15)
(Ön)
TC-32 MAKTU TEMİNAT FİŞİ
A 000 000
.............................……….......................................................................................
...................................................................................... tarafından düzenlenen
(Birey veya firmanın ad ve adresi)
(.........................................……...............…...........
....… teminat idaresi tarafından
..........................................……....…................’de
kabul edilen teminat taahhüdü)
Bu
fiş
.........................………...……………...……..….......
.............................den sonra başlamayan bir T1,
T2 işlemi için 7 000 ECU miktarına kadar
geçerlidir
ve
bu
açıdan
....................……..................................................
anasorumludur.
(Birey veya firmanın ad ve
adresi)
......................................................
......................................................
(Anasorumlunun imzası)*
(Kefilin mühür ve imzası)
__________
(*) İmza ihtiyaridir
(Arka)
Hareket idaresi tarafından doldurulacak
..............................................................................
…..'ndeki idare tarafından
............................................
sayı
ve
...................................................... tarih ile tescil
edilenT1/T2 belgesi kapsamında geçerli transit
işlemi
....................................................
...................................................
(Resmi mühür)
(İmza)
(Ek: 16)
ORTAK TRANSİT REJİM
KAPSAMLI TEMİNAT KEFALET BELGESİ
(Ortak Transit Sözleşmesi kapsamındaki birkaç transit işlemini kapsayan kapsamlı teminat
kefalet belgesi)
I. Kefilin taahhüdü
1. .....................................................................................………………………......................….
......................................………………............ adresinde1 yerleşik aşağıdaki imzanın
sahibi2
............................……………………………..………………………………..........................
…………………………………………………… işbu belge ile müştereken ve
müteselsilen,
…………......................................……………...............…………………
teminat
idaresinde,
anasorumlu3
...............……...............……….............….................................................’nun Ortak Transit
Sözleşmesi kapsamında gerçekleştirdiği bir transit işlemi sırasında yapılan ihlaller veya
aykırılıklar nedeniyle, aşağıda belirtilen Devletlere ödemesi gerekli olabilecek, gümrük
vergileri, dahili vergiler ve diğer harçlar - para cezaları hariç – veya diğer
yükümlülükler, masraflar ve arızî masraflar dahil olmak üzere maksimum
……....................………………………. ...................................…...............’na kadar olan
herhangi bir tutarı, Avusturya Cumhuriyeti, Belçika Krallığı, Büyük Britanya ve
Kuzey İrlanda Birleşik Krallığı, Danimarka Krallığı, Federal Almanya Cumhuriyeti,
Fransa Cumhuriyeti, Finlandiya Cumhuriyeti, Hollanda Krallığı, İrlanda, İspanya
Krallığı, İsveç Krallığı, İtalya Cumhuriyeti, Lüksemburg Büyük Dükalığı, Portekiz
Cumhuriyeti, ve Yunanistan Cumhuriyeti'nden oluşan Avrupa Topluluğu ile Çek
Cumhuriyeti, İsviçre Konfederasyonu, İzlanda Cumhuriyeti, Macaristan Cumhuriyeti,
Norveç Krallığı, Polonya Cumhuriyeti ve Slovak Cumhuriyeti4 lehine garanti eder.
2. Aşağıdaki imzanın sahibi, paragraf 1’de belirtilen Devletlerin yetkili makamlarının
ödeme talebine ilişkin ilk yazılı başvurusundan itibaren 30 günlük süre içinde, kendisi
veya ilgili bir başka kişi, Ortak Transit Sözleşmesi kapsamındaki transit işleminin
paragraf 1’deki anlamda herhangi bir ihlal veya aykırılık olmadan gerçekleştiğini ilgili
makamları tatmin edecek şekilde kanıtlayamazsa, yukarıdaki maksimum miktara
kadar talep edilen tutarı, belirtilen süre içinde ödemeyi taahhüt eder.
Yetkili makamlar, geçerli kabul edilecek herhangi bir nedenle aşağıdaki imza sahibin
talebi üzerine, ödeme başvurusundan itibaren kendisinden talep edilen tutarı ödemek
zorunda olduğu 30 günlük süreyi uzatabilir. Bu ilave sürenin verilmesi nedeniyle
ortaya çıkacak masraflar ve özellikle de faizler, ilgili Devletin para piyasasında veya
mali piyasasında söz konusu süre içinde tahakkuk edecek tutara eşit olacak şekilde
hesaplanmalıdır.
İlk ödeme başvurusu alındısından önce veya bu başvuruyu izleyen 30 gün içinde
başlayan Ortak Transit Sözleşmesi kapsamındaki bir transit işlemi ile ilgili olarak
aşağıdaki imza sahibi talepte bulunmadığı sürece, işbu taahhüde uygun olarak hali
hazırda ödenmiş olan miktar, bu miktardan düşürülmeyebilir.
3. Bu taahhüt, teminat idaresi tarafından kabul edildiği tarihten itibaren geçerli olur.
1
2
3
4
Tam adresi.
Soyadı ve adı veya firma adı.
Anasorumlunun soyadı ve adı veya firma adı ve tam adresi.
Toprakları kullanılmayacak olan Akit Tarafın veya Tarafların adını çiziniz.
Bu teminat, teminat idaresinin yerleşik bulunduğu Devlet veya aşağıdaki imzanın
sahibi tarafından herhangi bir tarihte iptal edilebilir.
İptal, diğer tarafa bildirilmesinden sonra 16 ncı günden itibaren geçerli olur.
Aşağıdaki imzanın sahibi iptalin geçerli olduğu tarihten önce başlayan bu taahhüt
altında Ortak Transit Sözleşmesi kapsamında transit işlemleri ile ilgili ödemelerden,
ödeme talebi bu tarihten sonra yapılmış olsa dahi, sorumlu olmaya devam eder.
4. Bu taahhüdün amaçları doğrultusunda aşağıdaki imzanın sahibi bildirim5 için
adresini6............................................................................................................…………..........
...….......……………………………..…............ ve paragraf 1’de anılan diğer Devletlerin
her birindeki adres olarak aşağıdakileri vermektedir:
Devlet
Soyadı ve adı veya firma ismi ve tam adresi
.........................
.........................
.........................
.........................
.........................
.........................
.........................
.........................
...............................................................................................
........................................................…………….................
…………...............................................................................
...............................................................................................
...............................................................................................
...............................................................................................
...............................................................................................
.......................................……………………………………
Aşağıdaki imzanın sahibi, bu taahhütle ilgili olarak bildirim adreslerinden birisine
gönderilen veya yazılı olarak iletilen tüm yazışmaların ve bildirilerin ve diğer formalite
ve prosedürlerin kendisine tümüyle ulaştırılmış olduğunu kabul eder.
Aşağıdaki imzanın sahibi, bir bildirim adresinin bulunduğu yerlerdeki mahkemelerin
yargı yetkisini kabul eder.
Aşağıdaki imza sahibi, bildirim adreslerini değiştirmemeyi veya adreslerinden birisini
veya daha fazlasını değiştirmek zorunda kalırsa önceden teminat idaresine bildirmeyi
taahhüt eder.
....................................tarihinde ....................................’da düzenlenmiştir
..............................................................................................................
(imza)7
II. Teminat idaresi tarafından kabul
Teminat
.........................….........................….....………………...................................
Kefil
taahhüdünün
kabul
...........................………………...............................................
idaresi
tarihi
.............................................................................................................................
5
6
7
Devletin yasalarında, bildirim adresi ile ilgili bir hüküm bulunmuyorsa, kefil paragraf 1’de belirtilen her Devlet
için, kendisine gönderilen yazışmaları alacak bir yetkili tayin edecektir. Kefilin veya yetkililerinin bildirim
adresinin bulunduğu yerlerdeki mahkemeler bu teminat ile ilgili ihtilaflar hususunda yetkili olacaktır. Dördüncü
paragrafın ikinci alt-paragraftaki kabul ve dördüncü alt-paragrafındaki taahhüt birbirine uyumlu olmalıdır.
Tam adres.
İmzadan önce, “................ tutarında teminat” ibaresi imza sahibinin el yazısı ile tam olarak yazılmalıdır.
(Mühür ve imza)
(Ek: 17)
ORTAK TRANSİT REJİMİ
TEK BİR İŞLEM İÇİN TEMİNAT KEFALET BELGESİ
(İlgili Ortak Transit Sözleşmesi kapsamındaki tek bir transit işlemini işlemini kapsayan
teminat kefalet belgesi)
1. ..................................................…………….............................……………............................
.................................................…...…………………………………........332
adresinde
yerleşik
aşağıdaki
imzanın
sahibi333
………………………….….............................................................
......................................…………….....................……............................................... bu belge
ile
müştereken
ve
müteselsilen,
..…………….........……....……………………......................
...............………………...…………………………………………….......
hareket
idaresinde,
anasorumlu334
……..............................………………..................................…….......................
........................................…………….............................…..........……...……...................’nun
.........………............................……………...............…………………….
hareket
idaresiden ......................……………………………................…........... varış idaresine
kadar Ortak Transit Sözleşmesi kapsamında gerçekleştirdiği bir transit işlemi
sırasında yapılan ihlaller veya aykırılıklar nedeniyle, aşağıda belirtilen Devletlere
ödemesi gerekli olabilecek, gümrük vergileri, dahili vergiler ve diğer harçlar - para
cezaları hariç – veya diğer yükümlülükler, masraflar ve arızî masraflar dahil olmak
üzere
maksimum
…………...............……………………
……..…....................................…...............’na kadar olan herhangi bir tutarı, Avusturya
Cumhuriyeti, Belçika Krallığı, Büyük Britanya ve Kuzey İrlanda Birleşik Krallığı,
Danimarka Krallığı, Federal Almanya Cumhuriyeti, Fransa Cumhuriyeti, Finlandiya
Cumhuriyeti, Hollanda Krallığı, İrlanda, İspanya Krallığı, İsveç Krallığı, İtalya
Cumhuriyeti, Lüksemburg Büyük Dükalığı, Portekiz Cumhuriyeti, ve Yunanistan
Cumhuriyeti'nden oluşan Avrupa Topluluğu ile Çek Cumhuriyeti, İsviçre
Konfederasyonu, İzlanda Cumhuriyeti, Macaristan Cumhuriyeti, Norveç Krallığı,
Polonya Cumhuriyeti ve Slovak Cumhuriyeti4 lehine garanti eder.
332
333
334
4
Tam adresi.
Soyadı ve adı veya firma adı.
Anasorumlunun soyadı ve adı veya firma adı ve tam adresi.
Toprakları kullanılmayacak olan Akit Tarafın veya Tarafların adını çiziniz.
makamları tatmin edecek şekilde kanıtlayamazsa, yukarıdaki maksimum miktara
kadar talep edilen tutarı, belirtilen süre içinde ödemeyi taahhüt eder.
Yetkili makamlar, geçerli kabul edilecek herhangi bir nedenle aşağıdaki imza sahibin
talebi üzerine, ödeme başvurusundan itibaren kendisinden talep edilen tutarı ödemek
zorunda olduğu 30 günlük süreyi uzatabilir. Bu ilave sürenin verilmesi nedeniyle
ortaya çıkacak masraflar ve özellikle de faizler, ilgili Devletin para piyasasında veya
mali piyasasında söz konusu süre içinde tahakkuk edecek tutara eşit olacak şekilde
hesaplanmalıdır.
3. Bu taahhüt, hareket idaresince kabul tarihinden itibaren geçerli olur.
adresini6..................................................................................................….......................….....
..……………………………..…............ ve paragraf 1’de anılan diğer Devletlerin her
birindeki adres olarak aşağıdakileri vermektedir:
Devlet
.........................
.........................
.........................
.........................
.........................
.........................
.........................
.........................
...............................................................................................
........................................................…………….................
…………...............................................................................
...............................................................................................
...............................................................................................
...............................................................................................
...............................................................................................
.......................................……………………………………
veya daha fazlasını değiştirmek zorunda kalırsa önceden hareket idaresine bildirmeyi
taahhüt eder.
..............................................................................................................
(imza)7
II. Hareket idaresi tarafından kabul
Hareket idaresi .......................................…….....................................................
5
6
7
Tam adres.
İmzadan önce, “................ tutarında teminat” ibaresi imza sahibinin el yazısı ile tam olarak yazılmalıdır.
Kefilin taahhüdü, .................................. tarih ve ..….………….......... sayı ile düzenlenen
T1/T28 transit işlemini kapsamak üzere ...……................. tarihinde kabul edilmiştir.
.............................................................................................................
(Mühür ve imza)
(Ek: 18)
ORTAK TRANSİT REJİMİ
MAKTU TEMİNAT KEFALET BELGESİ
(Maktu Teminat Sistemi kefalet belgesi)
1. ......…………........................................................………………..............................................
.............................………......…...................……………..........................1 adresinde yerleşik
aşağıdaki
imzanın
sahibi2
................…………………………................................................,
herhangi bir anasorumlunun Ortak Transit Sözleşmesi kapsamında gerçekleştirdiği bir
transit işlemi sırasında yapılan ihlaller veya aykırılıklar nedeniyle, aşağıda belirtilen
Devletlere ödemesi gerekli olabilecek, gümrük vergileri, dahili vergiler ve diğer harçlar
- para cezaları hariç – veya diğer yükümlülükler, masraflar ve arızî masraflar dahil
olmak üzere, Avusturya Cumhuriyeti, Belçika Krallığı, Büyük Britanya ve Kuzey
İrlanda Birleşik Krallığı, Danimarka Krallığı, Federal Almanya Cumhuriyeti, Fransa
Cumhuriyeti, Finlandiya Cumhuriyeti, Hollanda Krallığı, İrlanda, İspanya Krallığı,
İsveç Krallığı, İtalya Cumhuriyeti, Lüksemburg Büyük Dükalığı, Portekiz
Cumhuriyeti, ve Yunanistan Cumhuriyeti'nden oluşan Avrupa Topluluğu ile Çek
Cumhuriyeti, İsviçre Konfederasyonu, İzlanda Cumhuriyeti, Macaristan Cumhuriyeti,
Norveç Krallığı, Polonya Cumhuriyeti ve Slovak Cumhuriyeti lehine düzenlediği her
teminat fişi için maksimum 7 000 ECU’luk bir tutara sorumlulu olmayı kabul ettiğini
...........................……………….…….......................... teminat idaresinde, bu belge ile
müştereken ve müteselsilen garanti etmektedir.
makamları tatmin edecek şekilde kanıtlayamazsa, her bir teminat fişi için 7 000
ECU’ya kadar talep edilen tutarı, belirtilen süre içinde ödemeyi taahhüt eder.
Yetkili makamlar, aşağıdaki imza sahibin isteği üzerine ve geçerli kabul edilecek
herhangi bir nedenle, aşağıdaki imza sahibinin talep edilen miktarları ödeme
başvurusundan itibaren 30 günden sonra ödemek zorunda olduğu süreyi uzatabilir. Bu
ilave sürenin verilmesi nedeniyle ortaya çıkacak masraflar ve özellikle de faizler, söz
8
1
2
Uygun olanı çiziniz.
Tam adres
Soyadı ve adı veya firma adı
konusu miktar bu durumda ilgili Devletin para piyasasında veya mali piyasasında
tahakkuk edecek olana eşit olacak şekilde hesaplanmalıdır.
3. Bu taahhüt, teminat idaresi tarafından kabul edildiği tarihten itibaren geçerli olur.
Bu teminat, teminat idaresinin yerleşik bulunduğu Devlet veya aşağıdaki imzanın
sahibi tarafından herhangi bir tarihte iptal edilebilir.
İptal, diğer tarafa bildirilmesinden sonra 16 ncı günden itibaren geçerli olur.
Aşağıdaki imzanın sahibi iptalin geçerli olduğu tarihten önce başlayan bu taahhüt
altında Ortak Transit Sözleşmesi kapsamında transit işlemleri ile ilgili ödemelerden,
ödeme talebi bu tarihten sonra yapılmış olsa dahi, sorumlu olmaya devam eder.
adresini6..........................................................................................…………............................
...….......……………………………..…............ ve paragraf 1’de anılan diğer Devletlerin
her birindeki adres olarak aşağıdakileri vermektedir:
Devlet
.........................
.........................
.........................
.........................
.........................
.........................
.........................
.........................
...............................................................................................
........................................................…………….................
…………...............................................................................
...............................................................................................
...............................................................................................
...............................................................................................
...............................................................................................
.......................................……………………………………
veya daha fazlasını değiştirmek zorunda kalırsa önceden teminat idaresine bildirmeyi
taahhüt eder.
..............................................................................................................
(imza)7
II. Teminat idaresi tarafından kabul
5
6
7
Tam adres.
İmzadan önce, “Teminat” ibaresi imza sahibinin el yazısı ile yazılmalıdır.
Teminat
.........................…..................……………….....…..........................................
Kefilin
taahhüdünün
kabul
.......................……...........………….....................................
.............................................................................................................................
(Mühür ve imza)
idaresi
tarihi
14.5.96 L117
Ortak Transit Sözleşmesi, Ek II, Madde 34B(2)’nin uygunlandığı eşya listesi
AS kodu
Transit işlemi
türü
Tanım
ex 01.02
Canlı sığırlar
A
ex 01.03
Canlı domuzlar
A
ex 01.04
Canlı koyun ve keçiler
A
02.01
Sığır eti, taze ya da soğutulmuş
A
02.02
Sığır eti, dondurulmuş
A
02.03
Domuz eti, taze, soğutulmuş ya da dondurulmuş
A
04.02
Süt ve krema, konsantre edilmiş ya da ilave şeker
ya da diğer tatlandırıcı maddeler içeren
A
04.05
Sütten elde edilen tereyağı ve diğer katı ve sıvı
yağlar
A
04.06
Peynir ve lor
A
10.01
Buğday ve mahlut
A
10.02
Çavdar
A
10.03
Arpa
A
10.04
Yulaf
A
17.01
Şeker
A
Sigaralar
A
ex 24.02
A= Üçüncü ülkelerden akit tarfların gümrük bölgesine ithal edilen eşya ile ilgili T1
işlemleri
13.1.96 L10
AS kodu
Tanım
ex 01.02
Canlı sığırlar
ex 02.02
04.02
Süt ve krema, konsantre edilmiş ya da ilave şeker ya da diğer
tatlandırıcı maddeler içeren
04.05
Sütten elde edilen tereyağı ve diğer katı ve sıvı yağlar
04.06
Peynir ve lor
08.03
Muz, plantain dahil, taze ya da kurutulmuş
10.01
Buğday ve mahlut
10.02
Çavdar
17.01
Şeker
ex 22.07
Alkol derecesi hacim itibariyle %80 ya da daha fazla olan tağyir
edilmemiş etil alkol
ex 22.08
Alkol derecesi hacim itibariyle %80’den az olan tağyir edilmemiş
etil alkol
9.1.98 L5
AS kodu
Tanım
Standart 7.000 ECU
tutarına karşılık gelen
Miktar
1
2
3
ex 01.02
Canlı sığırlar
4 000 kg
ex 02.02
3 000 kg
04.02
Süt ve krema, konsantre edilmiş ya da ilave
şeker ya da diğer tatlandırıcı maddeler
içeren
5 000 kg
04.05
Sütten elde edilen tereyağı ve diğer katı ve
sıvı yağlar
3 000 kg
08.03
Muz, plantain dahil, taze ya da kurutulmuş
8 000 kg
17.01
Şeker
7 000 kg
ex 22.07
Alkol derecesi hacim itibariyle %80 ya da
daha fazla olan tağyir edilmemiş etil alkol
3 hl
22.08
Alkol derecesi hacim itibariyle %80’den az
olan tağyir edilmemiş etil alkol
5 hl
24.02.20
Sigaralar
35 000 adet

ortak transit sözleşmesi teminat düzenlemeleri

Transkript

Benzer belgeler

TC GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI Gümrükler Genel

lütfen tıklayınız.

Ford, pazar lideri olduğu Antalya`da yeni teknolojileriyle Auto Show

YOLCU REHBERİ

doğrudan hava aktarması vizesi için gereken belgeler

Şenol Saglam İletişim Bilgileri E

1 milyonuncu Ford Transit Connect

Mayıstan itibaren gümrüklerde %100 tarama dönemi başlıyor

DÜNDEN BUGÜNE HAVAYOLU TAġIMACILIĞI ve