Farmakognozi I Uygulama

24.09.2012
Arş.
Ar . Gör. Dr. Nilüfer ORHAN
Farmakognozi I
Uygulama
Arş.
Ar . Gör. Uzm.
Sezer ŞENOL
ENOL
Arş.
Ar . Gör. Dr. Nilüfer Orhan
E-Posta: [email protected]
Arş.
Ar . Gör. Uzm.
Oda no: 316
Tuğba
Tu ba GÜNBATAN
Arş.
Ar . Gör. Fatma AYAZ
Farmakognozi Laboratuvarı
Laboratuvar Kuralları
• Dersler sabah 9.00, öğleden sonra 14.00’da
• Öğrenci
renci yemekhanesinin bir üst katı
• Grup değişikliği yapılmayacak
• Öğrenci
renci panoları (mavi ve kırmızı)
• Önlüksüz girilmez
– Ders programı
– Malzeme listesi
– Sınav sonuçları
• Teorik bilgi ve deneyin esası gelmeden önce
çalışılmalı
• Laboratuvarda küçük sınavlar
• Çalışmalar bittikten sonra laboratuvar temiz
– Tüm duyurular
Laboratuvar Kuralları
bırakılmalı
Geçme Notunun Hesaplanması
• Az miktarda reaktif …… Pipet
• Çok miktarda reaktif …. Mezür
• Çöktürme .……………… Tüp
• Her hafta aldığınız notları toplayın
• Ortalamanın %’sini bulun = Lab. notu
• Renk reaksiyonları …… Kapsül
• Süzme işleminde çözelti gerekiyorsa pilili
süzgeç kağıdı
• Lab. notunun %60’ı + Arasınavın %40’ı
• Toplamın %60’ı
• Organik solvanlar su banyosunda uçurulmalı
• Mikroskobik çalışma yapıldıysa defter kurşun
kalemle, kimyasal çalışma yapıldıysa tükenmez
kalemle yazılmalı
• Buna finalinizin %40’ını ekleyin
• Tüm uygulamalarda devamsızlık <%20!!!
1
24.09.2012
PROGRAM
• Demo (25.09.2011)
• Hücre tipleri-parenkima, mantar, sklerenkima,
iletim demetleri, taş hücresi
• Gruplar:
C (Pazartesi sabah): 38
46
A (Pazartesi öğleden
ö leden sonra): 47
B (Salı sabah): 27
• Billur tipleri, nişasta incelenmesi
47
46
• Örtü ve salgı tüylerinin incelenmesi
• Stomalar ve stoma indisi, yaprak ve çiçek
elementi incelenmesi
• Föy
• Kabuk, kök, meyve ve tohum incelemeleri
• Malzeme Listesi
• Bazı drogların mikroskobik ve morfolojik analizi
• Sirkülasyon Düzeni
PROGRAM
Farmakognozide
Genel Analiz Yöntemleri
• Oz ve holozitlerle ilgili tanıma reaksiyonları
• Antrasenozit, flavonozit, antosiyan tanıma reaks.
• Organoleptik yöntemler
• Kardiyoaktif, kumarin, siyanogenetik heterozit,
glukosinolat ve tanıma reaksiyonları
• Saponozit ve tanenlerin tanıma reaksiyonları
• Mikroskobik yöntemler
• Fiziksel ve kimyasal yöntemler
• Biyolojik yöntemler
Organoleptik Analiz
Mikroskobik Analiz
• Renk
• Mikroskop
• Koku
• Preparat Hazırlama
• Tat
• Preparatın incelenmesi
• Görünüş
2
24.09.2012
Mikroskop
Mekanik kısımlar;
1. Mikroskop Ayağı
2. Mikroskop Gövdesi
3. Binoküler Mikr.Tüpü
4. Revolver
5. Makrometrik Vida
6. Mikrometrik Vida
7. Mikroskop Tablası
8. Şaryo
9. Şaryo Kontrol Vidaları
10.Lamba
11.Potansiyometre
12.Kondansatör
13.Objektif
14.Okuler
15.Diyafram
Optik Kısımlar
Lamba
Potansiyometre
Kondansatör
Diyafram
Objektif
Oküler
Mikroskop kullanırken
dikkat edilecek hususlar
•
•
•
•
•
•
•
•
Mikroskop ayağı
aya ı
Mikroskop gövdesi
Binoküler mikroskop tüpü
Revolver
Makrometrik vida
Mikrometrik vida
Mikroskop tablası
Şaryo
aryo ve kontrol vidaları
Mikrokobun büyütme gücü
(M.B.)
Oküler
X Objektif
büyütmesi
büyütmesi
Belirteçler
• Distile su ………… Nişasta
Ni asta
• Temizleme
• Çini mürekkebi … Müsilaj
• Belirteçler
• Kloralhidrat ..…… Flos, Flores
• Işık
ık ayarları
• Sartur ……………. Radix, Cortex,
• Görüntüyü bulmak
Rhizom, Semen
• Cismin derinliği
derinli i
3
24.09.2012
Sartur reaktifinin bileşimi
bile imi
•
•
•
•
•
•
•
Preparat hazırlama
• Lam
• Reaktif
Laktik asit
Anilin
Sudan III
İyot
yot
Potasyum iyodür
Etanol
Su
Kesi
• Materyal
• Lamel
Toz drog
• Isıtma (gerekliyse)
• Reaktifin tamamlanması
• Fazla reaktifin temizlenmesi
• Soğutma
So utma
HÜCRE
Kesi çeşitleri
o Hücre çeperi
o Lümen
o Protoplazma • Sitoplazma
• Çekirdek
• Plastidler • Kloroplast
Enine
kesi
Boyuna radyal
Boyuna
teğetsel
te etsel kesi
kesi
Yüzeysel
kesi
o Organeller
• Kromoplast
• Lökoplast
o Ergastik maddeler
Nişasta
Ni asta (Amylum)
Nişasta
Ni asta (Amylum)
Önemli bir yedek besin maddesi
•
Hilum
•
Asimileme nişastası
ni astası
•
Hilum şekillerine
ekillerine göre
•
Yedek nişasta
ni asta
•
Nişasta
Ni asta tipleri:
Basit Nişasta
Ni asta
(nokta, çizgi, at nalı, çatlak)
•
Hücredeki yerine göre
(santrik, eksantrik)
Bileşik
Bile ik Nişasta
Ni asta
4
24.09.2012
İnceleme
nceleme ortamı: Distile su
Proteinler
• Hücre özsuyunda çözünmüş
çözünmü halde
• Tohumda katı halde ….. Alöron
Tritici amylum
•Kristaloit
Kristaloit
Solani amylum
•Globoit
Globoit
Sarsaparillae radix’te
nişasta
ni asta taneleri
Maydis amylum
Oryzae amylum
Yağlar
Mikroskobik
• Sabit yağlar
ya lar
Tohumlar, Parenkimatik dokular
• Uçucu yağlar
ya lar
Salgı hücreleri: Cinnamomi cortex
incelemede bir droğun
dro un
bileşimindeki
bile imindeki yağın
ya ın sabit mi
Salgı cebi: Eucalypti folium
yoksa uçucu mu olduğu
oldu u
Salgı kanalı: Foeniculi fructus
nasıl anlaşılır
anla ılır ?
Salgı tüyü: Menthae folium
Billur
Billur
Billur kumu
• Kalsiyum okzalat kristalleri
• Basit: Basit billur, billur kumu,
rafit
• Bileşik:
kiz billur, druz, basit
Bile ik: İkiz
billur dizisi
Rafit
Druz
Basit billur dizisi
Basit ve ikiz billurlar
5
24.09.2012
Hücre Çeperi
Odunlaşma
Odunla ma
Kütinleşme
Kütinle me
Mantarlaşma
Mantarla ma
Silisleşme
Silisle me
Doku
1. MERİSTEM
MER STEM
Primer
Sekonder
Kireçleşme
Kireçle me
Tanenleşme
Tanenle me
2. SÜREKLİ
SÜREKL
Temel
Koruyucu
İletim
letim
Destek
Salgı
Mumlaşma
Mumla ma
Müsilajlaşma
Müsilajla ma ve zamklaşma
zamkla ma
Temel Doku
Üç temel bitki hücresi tipi
• İnce,
nce, selülozik cidarlı hücreler
• Ksilem – Floem
• Bir yönden uzamış
uzamı (palizat)
• Dallanmış
Dallanmı (sünger)
• Gövde, Kök, Kabuk, Yaprak,
Tohum, Meyve
Koruyucu Doku
Epiderma
1. Epiderma
Hücreler arası boşluk
bo luk yok
2. Stoma
Eni boyuna eşit
e it
3. Tüyler
4. Mantar doku
Canlı hücreler
Kütikula
Papil
6
24.09.2012
Stoma
Stoma
ANOMOSİT
K: Stoma komşu
ANOMOS TİK:
kom u hücreleri diğer
di er epiderma hücrelerinden farksız (a)
• Gaz alışalı -verişi
veri i
• Böbrek şeklinde
eklinde karşılıklı
kar ılıklı 2 hücre
• Stoma komşu
kom u hücrelerinin;
şekli
ekli
stoma eksenine göre konumu
sayısı
Stoma tipleri
ANİZOS
K: Biri diğerlerinden
AN ZOSİT
ZOS TİK:
di erlerinden küçük 33-4 komşu
kom u hücre bulunur (b)
PARASİT
K: Stoma eksenine paralel 2 komşu
PARAS TİK:
kom u hücre bulunur (c)
DiASİT
K: Stoma eksenine dik açı yapan 2 komşu
DiAS TİK:
kom u hücre var (d)
Stoma İndisi
ndisi
(Ph. Eur)
S.i. = S/ (E + S) x 100
Melissae folium
Digitalis folium
Belladonnae folium
S:Yaprağın belli
alanındaki stoma sayısı
E:Yaprağın aynı alandaki
(tüyleri de taşıyan) epiderma
hücreleri sayısı
Thea folium
Sennae folium
Menthae folium
Tüyler
Örtü Tüyleri
• Örtü tüyleri
– Tek Hücreli: Diş
Di tüy
– Çok Hücreli: T, şamdan,
amdan, yıldız,
dirsek…
• Salgı tüyleri
Kamçı tüy
Yıldız tüy
7
24.09.2012
Örtü Tüyleri
Mantar Doku
Kutikulası noktacıklı
örtü tüyü
Diş
Di tüy
Şamdan
amdan tüy
T tüy
Kutikulası noktacıklı
Boğumlu
Bo umlu örtü tüyü
Tek hücreli örtü tüyleri
İletim Doku
Kökten su ve suda erimiş
erimi maddeleri,
Yapraktan asimilasyon sonucu
sentez edilmiş
edilmi bileşikleri
bile ikleri
diğer
di er organlara ileten sistem
Destek Doku
• Ksilem:
trake,
trakeit,
parankima,
sklerenkima
• Floem:
kalburlu
borular,
arkadaş
hücreleri,
parankima,
sklerenkima
Üç temel bitki hücresi tipi
• Sert doku
– Sklerenkima lifleri
– Taş
Ta hücreleri, idioblast
• Pek doku
– Köşe
Kö e kollenkiması
– Levha kollenkiması
8
24.09.2012
Sklerenkima lifleri ve taş hücreleri
Salgı Doku
• İntraselüler
ntraselüler salgı doku
– Salgı hücreleri
– Süt boruları
• Ekstraselüler salgı doku
–
–
–
–
–
• Salgı cepleri
Şizogen,
izogen, lizigen, şizolizigen
izolizigen
Salgı cepleri
Salgı kanalları
Salgı tüyleri
İç
ç salgı tüyleri
Nektaryumlar
Salgı kanalları
• Salgı tüyleri
Labiatae, Solanaceae, Compositae…
Yaprak (Folia)
Bifasyal yaprak
Epiderma
Mezofil
Palizat P.
Sünger P.
İletim
letim Doku
Belladonnae folium
9
24.09.2012
Çiçek (Flores)
Monofasyal yaprak
polen tanesi
stigma
anter
flament
korolla
stilus
polen tüpü
ovaryum
ovül
kaliks
reseptakulum
pedisel
Çiçek elementleri
Meyvanın Kısımları
Tohum (semen)
Salgı tüyleri
endokarp
mezokarp
perikarp
ekzokarp
Parankimatik hücreler
Polen
Korolla, ovaryum
Stigma
Endotesyum
Meyve elementleri
Ekzokarp
Endokarp
Stoma
Tohum (Semen)
Mezokarp
Endosperma, yağ
ya damlaları
Örtü ve salgı
tüyleri
• Testa
• Embriyo
– Radikula
– Plumula
– Hipokotil
• Endosperma
10
24.09.2012
Tohum elementleri
Kök (Radix)
Testada pigment tabakası Endosperma, yağ damlası, alöron
Nişasta taneleri
Kesitte; epiderma, testa, endosperma
Kök Elementleri
Kabuk (Cortex)
Ksilem, kambiyum, Sklerenkima,
Sekonder korteks, billurlar, sekonder
radyal öz kolları
korteks
Liquiritiae radix
Ksilem, sklerenkima,
Ksilem parankiması
• Kabuk (Cortex)
Epiderma, kabuk parenkiması, endoderma
• Kambiyum
Ksilem, Floem (Dikotillerde)
• Merkezi silindir
Trake, trakeit, öz parenkiması, parenkimatik
öz kolu hücreleri
Ksilem ve parankima
• Periderma
Mantar
Fellogen
Felloderma
• Primer cortex
• Sekonder cortex
Slerenkima demetleri,
basit billur dizisi
Öz parankiması,
ksilem parçaları
Periderma,
mantar
Ksilem, kambiyum,
Sekonder korteks,
radyal özkolları
Cortex elementleri
Cortex örneklerinde, radix
elementlerinin hepsi görülür,
sadece odun boruları
bulunmaz !!!
Mantar, taş hücreleri, sklerenkima lifleri,
11
24.09.2012
Narkotik Droglar
Fiziksel ve Kimyasal Yöntemler
Cocae folium (Erythroxlum coca)
Droglardan etken madde izolasyonu
Papilli epiderma, parasitik stoma, sklerenkimada
Etken madde teşhis/yapı tayini
basit billur dizisi
Opium (Papaver somniferum)
İTK,UV, IR, MASS,LC-MS, NMR
Etken madde miktar tayini
Reçine ve yağ damlaları, ekzokarp, epiderma
Gravimetrik
Cannabis herba (Cannabis sativa var. indica)
Volumetrik
Sistolit taşıyan ötü tüyleri, papil
Kolorimetrik
Kromatografik (İTK, HPLC, GC …)
Fiziksel ve Kimyasal Yöntemler
Farmakope analizleri
Etkin madde teşhis
te his ve miktar tayini (drog,ekstre)
Erime noktası
Kaynama noktası
Çeşitli
Çe itli indeksler
Kül miktar tayini
Su miktar tayini
Çözünürlük özellikleri
Bu teknikler esnasında;
Ekstraksiyon
Maserasyon
İnfüzyon
nfüzyon
Dekoksiyon
Perkolasyon
Devamlı esktraksiyon (Soxhlet)
Kromatografi
Distilasyon vb. gibi işlemler
i lemler kullanılır
Sorular? Fikirler?
12