Erişkin Yaş Grubunda Periyodik Sağlık Muayenesi Önerileri

ERİŞKİN YAŞ GRUBUNDA
PERİYODİK SAĞLIK
MUAYENESİ ÖNERİLERİ
SB Aile Hekimliği Uygulamasında Periyodik Muayene Rehberi
Hazırlık Çalışmaları-1, Nisan 2012
Dr. Tuğba Yurdakul
Periyodik Sağlık Muayenesi
• Sağlıklı gözüken insanların belli aralıklarla,
fizik muayene,laboratuar
tetkikleri,danışmanlık, aşılama gibi bir dizi
standart işlem kullanılarak
değerlendirilmelerine Periyodik Sağlık
Muayenesi denir.
Tarihçe
• Hastalık belirtisi olmayan kişilerin periyodik
olarak sağlık kontrolünden geçirilmesi
1861’lere uzanmaktadır.(İngiltere’ de
Dr.Horace Dobel )
• 1900’lerin başlarında çalışanların sağlık
kontrolleri ve işe alınma muayenelerinde,
sigorta şirketlerinin poliçe düzenleme
öncesinde yıllık sağlık muayenesi
yapılmış.
•
Holland W. Periodic health examination-a brief history and critical assessment Euro health 2010;15(4):16-20.
Tarihçe
• 1921’de bir sigorta şirketinin yaptığı bir
araştırmada düzenli sağlık kontrolünden
geçen kişilerde mortalitenin düştüğünün
saptanması ve yayınlanması ile ABD’de
hasta olmayan kişilerin yıllık sağlık
muayenesi popülarite kazanmış.
Tarihçe
• 1922’de Amerikan Tıp Birliği her yıl bir dizi
standart testi içeren ayrıntılı bir muayene
yapılmasını önermiştir.
Check up’tan PSM’ye
• 1970’lerde yıllık sağlık muayenelerinin
yeterli olmadığı ve bu muayenelerin yaşa
ve cinsiyete özgü, etkinliği kanıtlanmış
testlere odaklanması gerektiğini
görülmüştür.
Check up’tan PSM’ye
• Bazı hastalıkların muayene sırasında
henüz tanısal büyüklüğe ulaşmadığı için
kolaylıkla gözden kaçabildiği, tanısal
büyüklüğe ulaştığında ise zaten semptom
verdiği için ek tarama ya da tetkik
yapılmasına gerek kalmadığı saptanmıştır.
Check up’tan PSM’ye
• Bu nedenlerle, yıllık sağlık muayeneleri
veya “check-up”ların yerine periyodik
sağlık muayenesi tanımı getirilerek
kontrollerin sıklığı, yaş, cinsiyet ve
maruziyet gibi kriterlerin ön plana geçtiği
her bir parametrenin farklı dönemlerde ele
alındığı yeni bir yaklaşım geliştirilmiştir.
Periyodik Muayene Rehberleri
Günümüze ulaşan süreçte en kapsamlı
kanıta dayalı toplumsal tarama
rehberlerinin ilki Kanada’da 1976 yılında
Kanada Periyodik Sağlık Muayenesi
Çalışma Grubu (Canadian Task Force on
Preventive Health Care, CTFPHC)
tarafından oluşturulmuştur.
Periyodik Muayene Rehberleri
Bunu ABD’de 1984 yılında hazırlanan Amerika
Birleşmiş Devletler Önleyici Hizmetler Çalışma
Grubu (The U.S. Preventive Services Task
Force ,USPSTF) izlemiştir.
Ülkemizde T.C. Sağlık Bakanlığı 2012 yılında
periyodik muayene rehber taslağı
hazırlamıştır.Bakanlık rehber tamamlandıktan
sonra, önerilerin pozitif performans ile
yaygınlaşmasını planlamaktadır.
ABD Önleyici Hizmetler
Çalışma Grubu (USPSTF)
Öneri Derecelendirme
Tablosu
A Öneri: Net yararın belirgin olduğu
kesindir.
B Öneri: Net yararın orta derecede
olduğu kesin ya da net yararın
orta derecede veya belirgin
olduğu orta derecede kesin.
C Öneri: Rutin kullanım karşıtı öneri.
Hizmetin bazı bireylere
kullanımıyla ilgili düşünceler
olabilir. Net yararın düşük
olduğuna dair en azından bazı
deliller.
D Öneri: Hizmetin kullanımına karşı.
Yarar olmadığını veya zararın ağır
bastığını gösteren iyi ya da vasat
kanıtlar.
I yetersiz kanıt: Kanıt yok ya da
kalitesiz veya sonuçlar çelişkili ve
yarar/zarar dengesini belirlemiyor
SB Aile Hekimliği Uygulamasında
Periyodik Muayene Rehberi Öneri
Derecelendirme Tablosu
•
•
•
•
•
Kuvvetle önerilenler (5 puan) : Faydası hakkında
yüksek düzeyde kanıt olanlar. Uygulanması
maliyet etkin olup, bireylerin hemen hepsi
tarafından kabul edilebilirdir. Aile hekimliği
uygulamasında uygulanabilirliği kuvvetle önerilir?
Önerilenler (4 puan): Faydası hakkında kanıt
olmasına rağmen faydanın göreceli olarak az
olduğu ya da kanıtın zayıf olduğu haller.
Uygulanması maliyet etkin ve bireylerin hemen
hepsi tarafından kabul edilebilirdir. Aile hekimliği
uygulamasında uygulanabilirliği önerilir.
Önerilmeyenler (3 puan): Faydasının olmadığı
hakkında güçlü ya da zayıf kanıt olanlar. Aile
hekimliği uygulamasında uygulanabilirliği
önerilmez.
Seçenek olarak sunulanlar (2 puan): Az da olsa
faydasının olduğu hakkında iyi ya da zayıf kanıt
olanlar. Maliyet etkinliği bilinmeyebilir ya da
bireyler uygulamanın kabul edilebilirliği hakkında
hemfikir olmayabilirler. Aile hekimliği
uygulamasında uygulanabilirliği teklif edilebirlir.
Hakkında yetersiz kanıt olanlar (1 puan): Var
olan kanıtların ya zayıf ya da tartışmalı olduğu
testler. Aile hekimliği uygulamasında
uygulanabilirliği yoktur.
Neden Periyodik Sağlık
Muayenesi?
I.
II.
III.
IV.
Birincil koruma
Sık görülen hastalıklar için risk faktörlerini
belirleme
Sağlıklı davranışları artırmak
İkincil koruma
Hastalıkları erken tespit etme ve erken tedavi
Hastanın klinik verilerinin güncellenmesi
Hasta- hekim ilişkisinin güçlenmesi
PSM Nasıl Uygulanmalıdır?
Bu uygulama çeşitli testlerin yapılmasını
içerebileceği gibi daha çok muayene etme (boy,
kilo, tansiyon ölçümü gibi), danışmanlık verilmesi
(sigara, alkol, kazalar, cinsel yolla bulaşan
hastalıklar gibi) ve aşı yapılmasını da
içermektedir.
Hikaye alma
Kapsamlı fizik muayene
Tarama testleri
Danışmanlık
Sağlık eğitimi
Kemoprofilaksi
PSM Nasıl Uygulanmalıdır?
• PSM uygulaması bireye özgü olmalıdır.
Her birey, yaş, cins ve çeşitli risk
faktörlerinden kaynaklanan durumuna
göre belli aralıklarla görüşmeye
çağrılmalıdır. Kontrole gelen bireye en
uygun kanıtlar çerçevesinde PSM
uygulanmalıdır.
Tarama Testinin Özelliği
• Asemptomatik dönemde hastalığın
saptanmasında yeterli duyarlılığı olmalı
• Yalancı pozitif sonuçları en aza indirecek
özgüllüğü olmalı
Tarama testimiz ne kadar iyi?
• Duyarlılık (Sensitivite) : Hastalık varken
testin pozitif çıkma olasılığı
• Özgüllük (Spesifite)
: Hastalık yokken
testin negatif çıkma olasılığı
• Pozitif prediktif değer :Test pozitif iken
hastalığın bulunma olasılığı.
• Negatif prediktif değer:Test negatif iken
hastalığın bulunmama olasılığı
Taranacak Hastalık
• Toplum sağlığına önemli bir etkisi olmalı
Mortalite ve morbiditesi yüksek
Prevalansı yüksek
Prevalans: Bir hastalığın (eski ya da yeni olgular
bir arada), belli bir olayın (devam eden ve yeni
başlayan) bir toplumda görülme sıklığıdır.
• Asemptomatik dönemde saptanması mümkün
olmalı
• Asemptomatik dönemde tedaviyle iyileşebilmeli
Taranan Popülasyon
• Yeterli tıbbi bakıma ulaşılabilir olmalı
• Hastalar önerilecek ileri tetkik ve tedaviye
razı olabilmeli
Tarama Testleri İşe Yarıyor mu?
• ABD’de İnme mortalitesi 1972’den beri %50 azalmıştır
– Hipertansiyonun erken tanısı ve etkin tedavisi
• Serviks kanseri mortalitesi %80 azalmıştır
• Neonatal tarama
– Zihinsel engellilikte azalma
• Fenilketonüri taraması
• Doğumsal hipotiroidi
National Center for Health Statistics. http://www.cdc.gov/nchs/r&d/ndi/ndi.htm
Türkiye Halk Sağlığı
Kurumu
T.C. Sağlık Bakanlığı
Erişkinlerde Periyodik
Muayene Önerileri
Aile Hekimliği Uygulamasında Periyodik Muayene Rehberi
Hazırlık Çalışmaları
Nisan 2012
Kardiyovasküler hastalıklarda
aspirin koruyuculuğu (erkek)
• 45-79 yaş grubu erkeklerde miyokard
enfarktüsünden korunmada aspirinin
kullanılması önerilir.
Derecelendirme: 4 puan
(USPSTF 'A' level recommendation, 2009)
•
Bartoluci Aa, Tendera M And Howard G Meta-Analisis Of Multiple Primary Prevention Trials Of
Cardipovascular Events Using Aspirin. Am J Cardiol 2011; Doı: 10.1016/J.Amcard.2011.02.325.Available
At: Http:/Www.Ajconline.Org
Kardiyovasküler hastalıklarda
aspirin koruyuculuğu (kadın)
• 55-79 yaş grubu kadınlarda
iskemik inmenin önlenmesi
amaçlı aspirinin kullanılması
önerilir.
Derecelendirme: 4 puan
(USPSTF 'A' level recommendation, 2009)
•
Bartoluci Aa, Tendera M And Howard G Meta-Analisis Of Multiple Primary Prevention Trials Of Cardipovascular Events Using
Aspirin. Am J Cardiol 2011; Doı: 10.1016/J.Amcard.2011.02.325.Available At: Http:/Www.Ajconline.Org
Tansiyon arteriyel ölçümü
(kadın/erkek)
• 18 yaşından büyük erkek ve kadınlarda
hipertansiyon tanısının erken tespiti için
yilda en az 1 (bir) kez tansiyon arteriyel
ölçümü kuvvetle önerilir.
Derecelendirme:5 puan
(USPSTF 'A' level recommendation, 2007)
2007 Guidelines Fort He Management Of Arterial Hypertension,
Serum lipid profili taraması
(kadın/erkek)
• 35 yaşından büyük kişilerde
hiperlipidemi erken tanısı için 5
(beş) yılda bir serum lipit profili
taramasını kuvvetle önerilir.
Derecelendirme:5 puan
(USPSTF 'A' level recommendation, 2008)
•
Anderson J W, Reynolds R L, Bush HM, Rinsky JL, Washnock C. Effect of a
behavioral/ nutrional ıntervention program on weight loss in obez adult: A
Randomized Controlled Trial . Post graduate medicine 2011; 123 (5):205-13
Açlık Kan Şekeri ölçümleri
(kadın/erkek)
Tip 2 DM risk
faktörlerinden
en az 1 (bir)
tanesine sahip
olan,
asemptomatik
ve normotansif
olan sağlıklı
erişkinlerde
BKI >25 kg/m2
ve bel çevresi
kadında >88cm,
erkekte >102
cm) olan
kişilerde
30
45
yaşından yaşından
itibaren
itibaren
3 (üç) yılda bir AKŞ ile
diyabet taraması
yapılması kuvvetle
önerilir.
Derecelendirme:5 puan
(USPSTF 'B' level recommendation,
2008)
•
Diabetes Mellitus VE Komplikasyonlarının TANI,
Tedavi Ve İzlem Kılavuzu. Türkiye Endokrinoloji
ve Metabolizma Derneği 2009: 25-25, 2011: 26
Tip 2 DM’de risk faktörleri
1. Birinci derece yakınlarında
diyabet bulunan kişiler
2. Diyabet prevalansı yüksek etnik
gruplara mensup kişiler
3. İri bebek doğuran veya daha
önce GDM tanısı almış
kadınlar
4. Hipertansif bireyler (kan
basıncı: KB≥140/90 mmHg)
5. Dislipidemikler (HDL-kolesterol
≤35 mg/dl veya trigliserid ≥250
mg/dl)
6. Daha önce IFG veya IGT
saptanan bireyler
7. Polikistik over sendromu
(PKOS) olan kadınlar
8. İnsülin direnci ile ilgili klinik
hastalığı veya bulguları
(akantozis nigrikans) bulunan
kişiler
9. Koroner, periferik veya serebral
vasküler hastalığı bulunanlar
10. Düşük doğum tartılı doğan
kişiler
11. Sedanter yaşam süren veya
fizik aktivitesi düşük olan kişiler
12. Doymuş yağlardan zengin ve
posa miktarı düşük beslenme
alışkanlıkları olanlar
13. Şizofreni hastaları ve atipik
antipsikotik ilaç kullanan kişiler
Periferik arter hastalığı taraması
(kadın/erkek)
50 yaş üstü
riskli kişilerde
yürüme
70 yaş
sırasında bacak üzerindeki tüm
semptomları
bireylerde
olan kişilerde
periferik arter hastalığı açısından periferik
nabızlara bakılması önerilir.
Derecelendirme:4 puan
(USPSTF ‘I' level recommendation, 2013)
Türk Kalp Damar cerrahisi Derneği “Periferik Arter ve Ven Hastalıkları Tedavi Kılavuzu” 2008-Ankara
Tiroid fonksiyon anomalileri
(kadın/erkek)
ailesinde tiroid hastalığı
öyküsü bulunanlara ilk
muayenede
35 yaşin
üzerindeki tüm
erişkinlere
5 (beş) yılda bir tiroid fonksiyon testlerinin
yapılması kuvvetle önerilir.
Derecelendirme:5 puan
(USPSTF ‘I' level recommendation, 2004)
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK15428 ATA Rehberi
Sağlıklı diyet danışmanlığı,
(kadın/erkek)
18-65 yaş grubu
65 yaş üzeri
her iki dönemde de en az birer kez
sağlıklı diyet danışmanlığı verilmesi
kuvvetle önerilir.
• Derecelendirme:5 puan
• (USPSTF ‘C' level recommendation, 2012 )
•
Summary of .s for Clinical Preventive Services, American Academy of Family Physicians
(AAFP) Policy Action(http://www.ahrq.gov) November 1996, Order No. 1968, June 2011
Obezite taraması (kadın/erkek)
• 18-65 yaş grubunda ağırlık,
boy, BKI ve bel çevresi
ölçümleri kuvvetle önerilir.
Derecelendirme:5 puan
(USPSTF 'B' level recommendation 2012)
•
Anderson J W, Reynolds R L, Bush HM, Rinsky JL, Washnock C. Effect of a behavioral/ nutrional ıntervention
program on weight loss in obez adult: A Randomized Controlled Trial . Post graduate medicine 2011; 123 (5):20513
Pasif ve aktif sigara içiciliği
sorgulaması, (erkek/kadın)
• Doğumdan itibaren pasif ve aktif
sigara içiciliğinin sorgulanması
kuvvetle önerilir.
Derecelendirme:5 puan
(USPSTF 'A' level recommendation, 2009)
Hunt A, Crawford JA, Rosenbaum PF, Abraham JL. Levels of household particulate matter and environmental tobacco smoke
exposure in the first year of life for a cohort at risk for asthma in urban Syracuse, NY. Environ Int. 2011 Oct;37(7):1196-205.
Epub 2011 May 28.
Tüberküloz (erkek/kadın)
• Riskli kişilerde tüberküloz tarama
yöntemi olarak Mantoux testi
(Tuberkülin deri testi) yapılması
önerilir.
Derecelendirme:4 puan
USPSTF CDC nin önerilerinin dikkate alınmasını önermiş (1996)
•
•
1.http://www.verem.saglik.gov.tr/content/files/yayinlar/kitaplar/ turkiyede_tuberkulozun_kontrolu_icin_basvuru_kitabi.pdf
2. Lawn SD, Zumla AI. Tuberculosis. Lancet. 2011 Jul 2;378(9785):57-72. Epub 2011 Mar 21.
Risk grupları:
• 1-Kızamık veya boğmaca gecirenler, HIV, AIDS, diabet, lenfoma ve
losemi gibi hematolojik bozukluklar,
• 2-Kronik peptik ulser, kronik malabsorbsiyon sendromları, orofarinks
ve ust gastrointestinal sistem karsinomları, gastrektomi, barsak
rezeksiyonu, kronik alkolizm,
• 3-Silikozis, pnomokonyoz,
• 4-Kronik bobrek yetmezliği,
• 5-Uzun sure yuksek doz kortikosteroid ve diğer bağışıklığı
baskılanmış tedavi gerektiren durumlar) [2-4 hafta sureyle gunde 15
mg ve ustu prednizon dozuna eşdeğer steroid dozları yeterli yuksek
doz kabul edilmektedir
• 6-Bakımevlerinde, huzurevlerinde kalanlar, evsizler
• 7-Endemik bölgeden gelen göçmenler
• 8-Sağlık çalışanları
Meme kanseri (kadın)
(ailede meme ca hikayesi +)
20 yaş üstü 25 yaşından büyük 40 yaşından büyük Yüksek risk
kadınlarda
ya da
grubundaki BRCA1
ve yüksek risk
kadınlarda
BRCA2 tespiti
kadınlarda
iki
kadınlarda
açısından genetik
en az bir kez grubunda yer alan yılda bir
kadınlarda kendi
Meme MRI uzmanlarına
kendi
yönlendirilmesi
dijital/konvansiyo ya da
kendine meme
önerilir.
kendine
nel mamografi
muayenesi ile
dijital/konva Derecelendirme:4
puan
meme
yapılması
beraber yılda bir
(USPSTF ‘B' level
nsiyonel
muayenesi kez hekim
kuvvetle önerilir.
recommendation
mamografi
2005,
hakkında
tarafından rutin
Derecelendirme:5
yapılması
bilgi
klinik muayenenin
önerilir.
verilmesi ve yapılması önerilir. puan
ayda bir kez Derecelendirme:4
Derecelendi
uygulamasın puan
rme:4 puan
ı önerilir.
•
Derecelendir
me:4 puan
Yüksek riskli
Meme kanseri (kadın)
(ailede meme ca hikayesi -)
• 20 yaş üstü kadınlarda
en az 1 (bir) kez kendi
kendine meme
muayenesi hakkında
bilgi verilmesi ve ayda
bir kez uygulamasının
önerilmesi önerilir.
Derecelendirme:4 puan
• 20 ila 40 yaş arası
kadınlarda 2 (iki)
yılda bir, 40
yaşından büyük
kadınlarda yılda bir
hekim tarafından
yapılan rutin klinik
muayene önerilir.
Derecelendirme:4
puan
Kolorektal kanser (erkek/kadın)
• 50-70 yaş yetişkinlerde yılda 1 (bir) kez
gaitada gizli kan testi, tüm testler negatif
dahi olsa 10 (on) yılda bir kolonoskopi
veya 5 (beş) yılda bir sigmoidoskopi
yapılmasını kuvvetle önermektedir.
Derecelendirme:5 puan
(USPSTF 'A' level recommendation, 2008)
Sağlık Bakanlığı Ulusal Kanser Tarama Standartları NCCN-2011,ASC0-2003
Kolorektal kanser (erkek/kadın)
• Birinci derece akrabalarında kolorektal kanser
veya adenomatöz polip öyküsü olanlarda
taramanın 40 yaşında başlaması, birinci derece
akrabalarında erken yaşta kolorektal kanser
ortaya çıkan bireylerde kanserin çıkış yaşından
5 yıl önce taramaların başlatılması kuvvetle
önerilir.
Derecelendirme:5 puan
Sağlık Bakanlığı Ulusal Kanser Tarama Standartları NCCN-2011,ASC0-2003
Serviks kanseri ve prekanseröz
lezyonlar
• 25-65 yaş arası kadınlarda her 5
yılda bir PAP Smear ya da HPV testi
kuvvetle önerilir.
Derecelendirme:5 puan
(USPSTF 'A' level recommendation, 2012)
1-29.05.2007 tarih, 2007/40 sayılı genelge ile yayınlanan Kadınlarda Serviks Kanseri Taramaları İçin Ulusal
Standartları
2-ESGO Textbook of Gynaecological Oncology 2011, sayfa 110-115
Melanoma, skuamöz hücreli
kanser, bazal hücreli kanser ve
diğer deri kanserleri
• Tüm yaşlarda deride sonradan oluşan
leke/ yara ya da hızla büyüyen lezyon ve
deride mevcut nevüslerin ABCDE kuralı ile
takibi (ailede deri kanseri öyküsü varsa
kuvvetle) önerilir.
Derecelendirme: 4 puan (ailede deri ca öyküsü varsa 5 puan)
(USPSTF ‘I' level recommendation, 2009)
www.cancer.gov
ABCDE risk derecelendirmesi
• Asymmetrical skin lesion.(asimetrik lezyon)
• Border of the lesion is irregular.(düzensiz sınır)
• Color: melanomas usually have multiple
colors.(renkli)
• Diameter: moles greater than 6 mm are more
likely to be melanomas than smaller moles.(çap)
• Evolution: The evolution (change) of a mole or
lesion may be a hint that the lesion is becoming
malignant(lezyonda değişiklik)
Prostat kanseri
• Ailesinde prostat kanseri hikayesi olan 40
yaşından büyük erkeklerde ve ailesinde
prostat kanseri hikayesi olmayan 50
yaşından büyük erkeklerde rektal tuşe
değerli olup tek başına PSA’nın ölçümünü
yetersizdir. Ileri tetkik yapilmasi düşünülen
hastanın bir ürolog hekime yönlendirilmesi
kuvvetle önerilir.
• Derecelendirme:5 puan
• (USPSTF ‘D' level recommendation, 2012)
•
American Cancer Society ve American Urological Association
Gonore (cinsel olarak riskli
davranış gösteren erkek)
• Cinsel olarak aktif erkeklerde cinsel yolla
bulaşan hastalıklarla ilgili danışmanlık
verilmesi önerilebilir.
• Derecelendirme: 4 puan
• (USPSTF ‘B' level recommendation, 2008)
•
Europen Association of Urology
Gonore kültür alma
(kadın, erkek)
•
•
Seks işçilerinde gonore taramasının
yapılması kuvvetle önerilir
Derecelendirme: 5 puan
•
(USPSTF ‘B‘(WOMEN), ‘I’(MEN) level recommendation, 2005)
•
•
USPSTF ve AFP,
Sağlık Bakanlığı
Erişkin bağışıklama (kadın/erkek)
• 18 yaş ve üzeri erişkinlerde tetanoz,
difteri, kızamık, kızamıkçık, kabakulak,
Hepatit B, Hepatit A, influenza, polisakkarit
pnömokok, suçiçeği, meningokok
aşılarının uygulanmış olması kuvvetle
önerilir.
• Derecelendirme:5 puan
• USPSTF CDC’nin önerilerini dikkate almayı öneriyor
(1996)
•
•
Normal ve Risk Grubu Erişkinlerde Aşılama Şeması, Bağışıklama Danışma Kurulu.
Maternal ve Neonatal Tetanoz Eliminasyon Programı, Kızamıkçık Eliminasyonu ve Konjenital Kızamıkçık Sendromu Kontrolü
Programı Sağlık Bakanlığı
HIV (kadın/erkek)
• Cinsel aktif ve yüksek riskli cinsel
davranışı olan bireylerde HIV
taramasının yararı hakkındaki
deliller yetersiz bulunmuştur.Ancak
seks işçilerinde HIV taraması
yapılması kuvvetle önerilir.
• Derecelendirme: 3 puan (seks işçilerinde 5 puan)
• (USPSTF 'A' level recommendation, 2013
USPSTF ve AFP, Sağlık Bakanlığı
Sifiliz (kadin/erkek)
• Seks işçilerinde sifiliz taramasının
yapılması kuvvetle önerilir.
• Derecelendirme: 5 puan
• (USPSTF 'A' level recommendation, 2004)
•
USPSTF ve AFP, Sağlık Bakanlığı
Kemik sağlığının korunması
danışmanlığı (kadın/erkek)
• Sigara kullanımının ve aşırı alkol alımının önlenmesi,
diyetle yaşa göre yeterli miktarda kalsiyum ve D vitamini
alinmasınin sağlanmasi, yeterli güneş işığına maruz
kalma hakkında ve günlük fiziksel egzersizler (tempolu
yürüme, hafif koşu gibi yük bindirici egzersizler ve kas
güçlendirici egzersizler) hakkında bilgilendirme
yapilmasi, ayrica ev, iş, trafik kazalarindan ve özellikle 65
yaş ve üzerinde düşme ve carpmalardan korunma yolları
hakkinda danışmanlik hizmetleri verilmesi kuvvetle
önerilir.
• Derecelendirme:5 puan
• (USPSTF ‘B' level recommendation, 2012)
Osteoporoz, Osteopeni,
Osteomalazi, Kırık riski
(kadın/erkek)
• Tüm yaş gruplarında osteoporoz,
osteopeni, osteomalazi ve kırık riskinin
önlenmesinde “Osteoporoz risk sorgulama
anketi” (Var/Yok) uygulanması ve 5 (bes)
yılda bir bu testin tekrarlanmasi kuvvetle
önerilir.
• Derecelendirme:5 puan
• (USPSTF ‘B‘(WOMEN), ‘I’(MEN) level recommendation,
2009)
•
1- Türkiye Osteoporoz Derneği Dökümanı 2- 2010 Canadian Osteoporoz Guideline3- American Academy of Family Physicians.
Sekonder Osteoporoz/kırık riski
(kadın/erkek)
• 65 yaş ustu tum kisilerde ve 65 yas alti risk
faktörü taşıyan eriskinlerde en az 1 (bir) kez
biyokimyasal testlerin yapilmasi (iyonize
kalsiyum, tam kan sayımı, kreatinin, alkalen
fosfataz, TSH, 25-hidroksivitamin D ölçümleri),
risk faktörleri ve kemik kirigi varligina göre ftr,
endokrinoloji ve/veya ortopedi uzmanina
yönlendirilmesi önerilir.
Derecelendirme:4 puan
•
2010 Canadian Osteoporoz Guideline
Risk faktörleri:
• Kırık öyküsü (50 yaşından önce kırık geçirmiş olmak
yada ailede kalça kırığı öyküsü)
• - En az 3 ay süreyle 7,5 mg/gün ve üzeri kortikosteroid
kullanımı, diğer medikal tedaviler (aromataz inhibitörleri,
androjen tedavisi, antiepileptik kullanımı vb.)
• - Hipogonadizm ve premature menapoz (45 yaş altı)
• - Malabsorbsiyon sendromu
• - Primer hiperparatiroidizm
• - Hızlı kemik kaybıyla seyreden diğer hastalıklar (uzamış
immobilite, organ transplantasyonu, tip-1 diabet, KOAH,
inflamatuar hastalıklar, maligniteler, tiroid fonk. boz. vb.)
• - Sigara ve alkol tüketimi
• - Düşük vücut kütle indeksi (25 kg/m2)
Orak hücreli anemi
• Özellikle orak hücreli aneminin sık
görüldüğü illerde (Hatay, Mersin, Adana,)
cocuk sahibi olmak isteyen çiftlere orak
hücreli anemi sorgulamasi önerilir.
• Derecelendirme: 4 puan
Talassemi major
• Cocuk sahibi olmak isteyen çiftlere
talasseminin erken tanısı amaciyla
talasemi taraması ve sorgulamasi
yapılması kuvvetle önerilir.
• Derecelendirme:5 puan
Aile içi şiddet (kadın/erkek)
• 18 yaşından büyüklerde aile içi şiddet
yönünden sorgulama, gözlem ve muayene
yapılması kuvvetle önerilir.
• Derecelendirme:5 puan
• (USPSTF ‘B' level recommendation, 2013)
•
T.C. Sağlık Bakanlığı
•
Kadına yönelik aile içi şiddetle mücadelede sağlık hizmetleri 2008, sayfa 74-83
Alkol kötüye kullanımı, Alkol
bağımlılığı
• Alkol kullanmayan 18 yaş üstü yetişkinlerde tarama
yapılmaması, ancak alkolun zararlı kullanımi varsa yılda
1(bir) kez e tarama yapilmasi önerilir.
• Derecelendirme:4 puan
• (USPSTF ‘B' level recommendation, 2013)
Alkol kötüye kullanımı, Alkol
bağımlılığı
• 15-49 yaş grubu doğurganlık çağındaki
kadınlara alkolun gebeliğe ve kadın sağlığı
üzerine olan olumsuz etkileri konusunda
eğitim verilmesi önerilir.
•
(USPSTF).
Depresyon (kadın/erkek)
• 18-65 yaş yetişkinlerde iki soru ile
depresyon taraması yapılması
kuvvetle önerilir.
• 1-“Son iki hafta içinde kendinizi çökmüş ya
da umutsuz hissettiğiniz oldu mu?”
• 2-“Son iki haftadır ilgi kaybı ya da hayattan
zevk alamama gibi yakınmalarınız oldu mu?”
• Derecelendirme:5 puan
• (USPSTF ‘B' level recommendation, 2009)
Depresyon (kadın/erkek)
• Yüksek risk gruplarına (geçirilmiş
depresyon öyküsü, açıklanamayan kronik
ağrı ve somatik belirtiler, alkol ve madde
kullanımı, komorbid psikiyatrik durumlar
) klinik psikiyatrik görüşme kuvvetle
önerilir.
• Derecelendirme: 5 puan
• (USPSTF ‘B' level recommendation, 2009)
Gebelerde ağız diş sağlığı ve
eğitimi
• Diş eti hastalıkları ve diş çürüğünün
önlenmesinde gebe eğitimi kuvvetle önerilir.
• Derecelendirme:5 puan
USPSTF birinci basamakta diş sağlığı önerilerinin etkin olduğuna dair
yeterli kanıt olmadığını belirtmiştir (1996)
Gebelerde ağız diş sağlığı ve
eğitimi
• 15-49 yaş arası gebe ve anne
adaylarında diş eti hastalıkları, diş
çürüğü ve oral lezyonların önlenmesi
amaciyla ağız ve dis muayenesi
önerilir.
• Derecelendirme:5 puan
•
Migliorati CA. Madrid C.The interface between oral and systemic
health: the need for more collaboration. Clin Microbiol Infe ct. 2007; 13
(Suppl. 4): 11–16.
Gebede Hepatit B taraması
• Gebelerde hepatit B taraması
kuvvetle önerilir.
• Derecelendirme:5 puan
• (USPSTF 'A' level recommendation, 2009)
•
•
http://www.ahrq.gov/clinic/uspstf/grades
http://www.ahrq.gov/clinic/uspstf09/hepb/hepbpgrs.htm#clinical
Gebede demir eksikliği taraması
• Gebelerde demir eksikliği
taraması kuvvetle önerilir.
• Derecelendirme:5 puan
• (USPSTF ‘B' level recommendation, 2006)
•
http://www.ahrq.gov/clinic/uspstf/grades.htm#pre ,
www.ahrq.gov/clinic/uspstf06/ironsc/ironrs.htm#clinica
Gebede asemptomatik bakteriüri
taraması
• Gebede asemptomatik bakteriüri
taraması (kültür ile) kuvvetle önerilir.
• Derecelendirme:4 puan
• (USPSTF 'A' level recommendation, 2008)
•
http://www.ahrq.gov/clinic/uspstf/gradespost.htm#arec
http://www.ahrq.gov/clinic/uspstf08/bv/bvrs.htm#clinical
Gebede HIV taraması
• Gebede HIV Taraması kuvvetle önerilir.
• Derecelendirme:5 puan
• (USPSTF 'A' level recommendation, 2013)
•
http://www.ahrq.gov/clinic/uspstf/grades.htm#pre www.ahrq.gov/clinic/uspstf05/hiv/hivrs.htm
Gebede Rh uygunsuzluğu
taraması
• Gebede Rh uygunsuzluğu
taraması kuvvetle önerilir.
• Derecelendirme:5 puan
• (USPSTF 'A' level recommendation, 2004)
•
http://www.ahrq.gov/clinic/uspstf/grades.htm#pre
www.ahrq.gov/clinic/uspstf/uspsdrhi.htm
Gestasyonel diyabet taraması
• Gebede gestasyonel
diyabet taraması kuvvetle
önerilir.
• Derecelendirme:5 puan
• (USPSTF ‘I' level recommendation, 2008)
• http://www.ahrq.gov/clinic/uspstf/gradespost.htm#are
www.ahrq.gov/clinic/uspstf08/gestdiab/gdrs.htm#clinical
Folik asit takviyesi
• Gebelik planlanmış ise gebelik öncesi 3 ay
ve gebelikteki ilk trimesterda günlük 400800µg folik asit alınması önerilir.
• Derecelendirme:5 puan
• (USPSTF 'A' level recommendation, 2009)
TEŞEKKÜR EDERİM