L - Hemiptera databases

BIT)!I ){ORUMA BULTENI
Cilt ; 28
Eylul - Arailk 1988
No; 3-4
TtJRKiYE CIXIIDAE (HOMOPTERA) TtJRLERi
nZERiNDE TAKSONOMiK {JALISMALAR
I1-CIXIINI; CIXIUS VE TACHYCIXIUS
Aylll KALKANDELEN
1
oZ E T
Bu makalede Cixiidae famllyasmdan Cixius ve Tachycixius cinsleri incelenerek, Wrleri icin tel?his anahtarlan hamlanmll?tlr. Bugune
kodar Cixius cinsinden dart Wr ve Tachycixius cinsinden bel? tOr tespit edilmii? olup, bunlardan C.remotus Edw., C.simplex (H.S.) ve T.
creticus Dlab. Yurdumuz icin yeni kaYltlardlr. Her bir tOrun tamml,
taksonomik karakterlerine ait cizimler lie birlikte verilmil?tir.
GiRi$
Cixiini tribusu, mesonotum uzerinde boyuna Oc carinae ve diliiilerde iyi gelil?mii?, hemen hemen abdamen uzunlugunda ovipositorun
bulullul?u ile Pentastirini tribusundan aynilr. Cixiini tribusu icinde
Cixius ve Tachycixius birbirine cok yakm iki cinstir. Genel garunOmleri ile ilk baklliita aYlrmak zordur. Her iki cinsde de bal? pronotumdan oldukca dar ve vertex, gazler arasl genii?likten oldukca klsadlr
(f,iekil 2, 8, 9A). Ost kanatlarda damarlar Ozerinde kll tal?lyan slk
granuller bulunur. 9u iki cins birbirinden, Ost kanatta, apical damarlor arasmda apical kenar Ozerinde, Tachycixi;us'da granul bulunmaSIIlO ($ekil 8; 9B) karl?ln, Cixius'da bu granullerin bulunmaY11?1 ($ekil
2B) lie aYlrt edilir.
1
Ziroi Miicodele Aro~tll'ma EnstitUsii-YENiMAHALLE/ANKARA
Yazmm Yaym ve Yiinetim Kurulu'na geli~ tarihi (Received) : 9.7.1988
113
BiTKi KORUMA BOlT5Ni eilT 28, No: 3,4
Bu iki cinsde T,desertorum (Fieber) iein Yurdumuz'dan yopllan ilk
kOYlt Oshonin (1912) katologundo bulunmoktodlr. Dlabolo (1957; 1971;
1974o;b; 1981) Yurdumuz'dan incelendigi orneklerde C.distingiuendus
Kbm", T.desertorum (Fieber) ve T.pil,OISus (Oliver) tLirlerini tespit etmh? ve iki yeni tLir, T.bidentifer Dlabola, 1971 ve T.logvinenkovae
Dlabola, 1974'On orijinal tanlmlannl yapml:;;tlr. Nast (1972) katalogundo ise bu iki cinsden sadece C.polJipes Fieber ve T.desertorum (Fieber) TOrkiye'den listelenmi:;;tir. Lodos ve Kalkondelen (1980) ise C,
pallipas Fieber, T.desertorum (Fieber) ve T.pilosus (Oliver)'un Yurdumuz'daki yaYlh~ kaYltlannl vermi~lerdir.
Bu eah:;;ma sonunda burada ele alman iki cinsde C.remotus
Edw., C.simplex (H.S.) ve T.creticus Dlabola turleri Yurdumuz'dan
ilk dafa tespit edilmi:;;tir. Makale kapsammdd, Yurdumuz'dan orijinal
tamml yapllml~ olan T.I,ogvinenkolloe Dlabola tLiriinu ait ornekler yazar tarafmdan henOz bUlunamaml~ olmasmo rogmen, ileridei<i coli~­
malarda faydah olabilecegi d(j~OnOlerek, orijinol tOnlml ile tanltllmayo eoh:;;llml~tlr. Aynca Tochycixius cinsinde kom~u Olkelerde bulunon ve bOyiik olaslhklo Yurdumuzda bulunobilecek bozl tOrlerde, literatLirde verilen toksonomik korokter ve ~ekil!erinden foydolonl!orak, tLir anahtan kapsamma almml~tlr.
brnekler Ka!kande!en (1989)'de belirtilen metodo gore te~hise
hamlanarak, cizimleri yopllml~tlr. Bu makole kopsommdoki tLirlere
oit incelenen orneklerin toplaYlcl ismi olmayanlar Ege Oniversitesi
liraat FakOltesi Bitki Koruma BolumO'nun ornekleridir.
Tribu CIXIINI Spinola, 1839
CIXIUS Latreille, 1804
Tip TOr: Cicada nervosa Linnaeus, 1758
Sinonim:Pamcixius Wogner, 1939; Ceratocixius Wagner, 1939;
Acanthocixills Wogner, 1939; Orinocixius Wogner, 1939; Sciocixius
Wagner, 1939; Tetrocixiu5 Ribaut, 1960; Ussurichdus Vilbaste, 1968
(Cixius cinsinin altcinsleri).
.
Kirschbaum (1868), Fieber (1866; 1976), Le Quesne (1960), Emelyanov (1964) taraflndan verilen cins ve tLir tanlmlan dikkate almarak asagldaki gibi tanlmlanobilir.
114
EylOl- Aralik 19iM
Cixius tllrleri, boylclrI 5 mm'den 8 mm'ye ula~abilen orta buyukiukteki cixiidlerclir. Dorsal gorunumde ba~ pronotum'dan oldukca
dardlr. Vertex klsa, buyuk gozlerin on tarafmda cok az Clkmtllidlr
($ekil 1A). Vertex'in uzerincfeki carinae bariz, median hat ise bazen
klsmen carina ~eklinde yukselmil?tir. Yuzun median carina'sl ust ucta
catallanmoml~ ve Wrier arasmda
degililik belirginliktedir. Median
ocellus median carina uzerinde, frons basallnda yer almll?tlr. Antenlerin ikinci segmenti kuremsi, flagellum'un dip klsml boncuk dizisi
gibi, uc klsml ise kll ~eklinde uzamr. Pronotum'un median haUl carina'l! ve cok klsa, posterior kenan ortada derin oyuntuludur. Mesonotum'da boyuna uC carinae bulunur. Lateral carinae posterior kenara kadar birbirinden uzakla;;arak, duz hatlar halinde uzamrlar ($ekil 2Ai. Median carina ekseri belirsiz veya arka ucta klsalml;;tlr. Ost
I<.anatlar (f,'ekil 2B) genelde geffaf, uzerinde pigmentli desenler bulunur. Damarlanma familya karakterindedir. Oamarlar uzerinde koyu
renk granOller bulunur ve bunlardan en az bir klsml kll tal?lr. Costal
ve apical kenar uzerinde granul yoktur. Costal kenar boyunca granUl
gibi gorunen I<oyu renk noktalar, damarlar uzerindeki granullerden
bariz olarak daha buyuktur. Arka tibia'lann dl!} kenannda uC sabit
diken bulunur.
Erkek genital yaplda, pygofer ventral yuzde dorsal'den cok daha
uzun, posterior kenan yanlarda degil?ik l?ekillerde Clkmtllidlr. Ventral
median lob kClcuk ucgen formundadlr ($ekil 30). Paramerler simetrik, ince bir sap klsml uzerinde plaka l?eklinde genil?leyen apical klsml, tllrlere gore degi~ik l?ekil gosterir ($ekil 20; 3E). Anal tllp silindirik, apical'de basit ve simetrik veya ventral'e dogru uzanan degil?ik formda lob l?eklinde genil?lemil?tir ($ekil 2E, F: 3B, C). Aedeagus'
da ($ekil 2C; 3F, G) aedeagal kllif asimetrik formda ve uzerinde degil?ik say I ve formda sabit dikenler bulunur. Apical'inde bulunan hareketli dikenlerin saYlsl (2 veya 3). buyuklugu, uzaml? yonleri tllrlere
has ozelliktedir. Aedeagus'un eklemli flagellum klsml iyi gelil?mil?,
uzun ve normal duru!}ta basal klsmlll Dzerinden geriye dogru uzamr.
Oil?ide ovipositor iyi gelil?mi!}, abdomen uzunlugunda veya daha
uzundur (Kalkandelen, 1989 - $ekil 10). Abdomen'in bel?inci sternite'i
ortada oyuntuludur.
115
SiTKi KORUMA SOLTENi Cil T 28, No: 3-4
CIXIUS Turleri
Te~his
Anahtan
1(2)
Ost kanatlann costal kenor1l1daki esmer noktasaYlsl 12-13
tone. Aedeagal kllifm ventral kenannda birkac ufak denticle
bulunur; !<llIfm apical'inde bulunan 2 hareketli diken klsa, hafif
yay Cizerek uzanlr ($ekil 1D, E). Anal tOp apical lobunun ventral
kenan kogelerde lob geklinde Clkmtlh degil ($ekil 18) .........
...................................................... C.distinguendus Kbm.
2(1)
Ost I<anatiann contra I kenannda bulunan nokta saYlsl daha
fazla (15-17 gibi). Aedeagal klllfm ventral kenannda denticle
yok, gemi-omurgasl gibi Clkmtlll.
3(4)
Aedeagal klhf1l1 apical'indeki iki hawketli diken aedeagal sopm
van uzunlugunda, sag taraftaki diken ($ekil 2C-a) «S» geklinde, sol taraftaki diken (b) ise ventral'e dogru yay. cizer ve her
ikisinin ucu dorsal'e yonelmi9 ..................... C.pcdlipes Fieber
4(3)
Aedeagal killfm apical'indeki iki hareketli diken aedeagal sap1l1
yansmdan daha uzun ,sag taraftaki diken ($ekil 3, 4A, B-a) soldaki diken (b),den ook daha uzun, uca dogru hafif bCikCilerek
ventral'e yonelir; sol taraftCli<i diken (b) bir daire cizere'k bOkuICir ve lICU posterior'e yonelir.
5(6)
Aedeagal klhfin dorsal kenan apical'eyakln sabit bir dii<en
gibi sivri Clkmtlil ($ekil 4A, C). Ost kanatta claval dGmar catoll
hizas1I1da, dar, enine, aelk kahverengi bir band bulunur. Vertex
anterior kenarmdaki carina silik, yanlarda yuzun lateral carinae'sine yay cizerek birle:;;ir ..................... C.simplex (H.S.)
6(5)
Aedeagal klllfll1 dorsal kenan kut bir Clkmtl ile ($ekil 3F, G-c).
Ost kanatta belirgin desen ve band yok. Vertex anterior kenan
keskin carina'li hemen hemen duz hat halinde UZOIlIr ......... : ••
.............. ..............................................
C.remotu5 Edw.
CiKius distinguendus Kirschbaum, 1868
Sinonim:C.intermedius Scott, 1870; C.bl'ochycmnu5 Scott, 1870.
Vertex ve frons arasll1daki anterior carina silikle9mi9' dolaYlsiyle ba9m van gorunOmde vertex'den yuze geni9 yuvarlak bir donLi 9 !e
gecer. Vertex uzerindeki areolar carinae geniI? yay cizer ve cok bariz Clkmtlll degildir (gekil 1A). Yuzde frons ve postclypeus yuzeyi uniform san veya portakai renginde, ender olarak frons aClk kahveren116
EyIOI- Arallk 1988
$EKil. 1.
Cixius dinlinguendus. Kbm. A- Ba~, dorsal goriiniim; 8- Anal tiip,
tiip, lateral goriiniim; C- Anal tiip, posterior gorunlim; D-E- Aedeagus,
sag ve sol yandan gorunum (Le Quesne, 1960'dan).
gidir. Rostrum klsa, en fazla arka coxa el<lemine kadar uzanlr. Kure
gekiindeki birinci anten segmenti ise siyahtlr. Vertex ortada pronotum median uzunlugundan dClha klsa ve yuzeyi cukurcuklar icinde
ac!k kClhverengidir. Pronotum sanmSl, mesonotum ise yanlarda siyah, laieral carinae arasmda sarl-I<lzll veya klzlllmsl renktedir. Lateral cminae on tarafta birbirlerine cok yaklaii>arak meyilli uzanlrlar.
OS! kanatlar mClt, geffaf, costal kenar carina gibi Clkmtlh ve uzerinde ufak 12-13 daglnlk yerle9mii? siyah nokta lekeler gorulur. Kanadln diger dammlan beyazlmsl ve uzerlerindeki kahvemsi veya siyob renkteki granuller costcll kenardaki lekelerden daha ufaktlr.
r,pical enine damarlar kahvemsi, biraz golgelidir. Costal kenardaki
stigmCl somnsl-kahve veya kahverengi ve ic tarafta bircok granuile
slnlrlanmli?, oze!likle di9ilerde anterior kenannda enine soluk bir CizCi gorulur. Ost kanatlann dip kl$ml sanmsl-kClhverengi lekeli ve kanot van uzunluguna do§ru kanat dl 9 kenanndCln ba91aYlp radial damar cotal! lizerinden clavus daman catalma kadar veya commissural
kenClrc! uzancm, bazen hCJfif dalgall san-kahvemsi, dar, enirie bir band
uzanlr. Ost kanatlann Clpical kenan beYClzimsl ve bunu apical hucreler icinde takip eden soluk-siyahlmsl bir band uzanlr. Apical darnarlor Lic!arda kahverengi veya siyohtlr. Vucut siyah, bacaklar ise
I<il-sansl renginde, tlrnaklar siyahtlr. On bacaklarda femurlar tamamen veya uclarda kalwernsi renktedir. Alt kanatlar mat, geffaf, da-
117
BiTKi KORUMA BULTENi CiLT 28, No: 3-4
marlar ise kahvemsi renktedir. Boy erkekte 6:1 - 6.4 mm,
7.7 mm'dir.
di~ide
7.1 -
Erkek genital yapl, erkek ornek bulunamadlgmdan incelenememi~, ancak Fieber (1876) ve Le Ouesne (1960),e gore l?oyle tammlanabilir: Pygofer dorsal'de derin, ko~eli oyuk; yanlarda yuvarlal<
loblu, ventral'deki oyuk icinde klsa, mlzrak ~eklinde median lob bulunur. Paramerler pygofer ventral oyuklanndan yukselirler ve apical
larnel hemen l1emen bobrek formundadlr. Aedaegal klhfm ventra!
kenannda lIC ufak denticle (di~cik) bulunur. Klhf apical'deki iki haraketli diken klsa ve bunlardan soldaki ($ekil 1D, b) dorsal'de sag·
daki (a) ventral'e dogru yay Cizerler; boylece soldakinin ucu ventral'e,
sagdakinin ucu dorsal'e yonelir. Anal tlip sanmsl renkte, apical lobu
ventral ko~elerinde Clkmtill degildir ($ekil 1e).
Dil?i abdomen'inin be~inci sternite'j ortada cok derin, hemen hemen dik QCI meydana getirecek ~ekilde oyuntuludur.
Palaearktik Bolgedeki VaYIII!?1 : irlanda, ingiltere, Fransa, Ho!landa, isvec, Norvec, Finlandiya, Batl Almanya, Dogu Almanya, PolanY:J, Cekoslovakya (Moravya). Avusturya, Yugoslavya, Bulgaristan,
Sovyetler Birligi (Estonya, Latvia, Ukrayna, k. ve o. Rusya, Kazakistan) (Nast, 1972). Turl<iye (Dlobola, 1957), Israil (Linnavuori, 1962),
Klbns (Gearghiou, 1977).
Yurdumuz'daki VaYlh!?1 : Ankara (Dlabola, 1957).
incelenen Materyal : Bolu Zirai MOcadele MOdOrlugO'nden 01:non tek di~i ornektir.
Cixius pallipes Fieber, 1876
Sinonim:C.pallipes notaticoUis Rey, 1894; C.pallipes fumipennis
Horvath, 1897.
Vertex'te areolar carinae bariz ve geni~ yay cizerek uzamr. Ver·
tex yOzeyi ortada I<are ~eklinde koyu kahve veya siyah lekelidir ($ekil 2A). YOzde frons siyah-kahverengi, postclypeus ve labrum san,
ender olarak siyah renktedir. Frons lateral kenan postclypeus'un
icine dogl'u ufal< cengel !;lel<linde genil?lemi!;ltir. Antenler soluk san
renktedir. Pronotum beyazlmsl veya klzlhmsl-san renktedir. Mesonotum siyah, ortada klZlhmsl renkte; posterior kenan ve carinae san118
EylOl - Arallk 1988
klzll renktedir. Ost kanatlar $effaf, mat; costal kenardaki siyah noktalar damarlar iizerindeki graniillerden daha biiyiiktOr ($ekil 2B). Bu
siyah noktalar costal kenar iizerinde birbirine yaklali\mlli\ Cif tier halinde 15-17, ender olarak degi$ik uzakltkta yerle$mili\ 11 tanedir. Ost
kanatlar Fieber (1B76)'in orijinal tantmtnda lekesiz olarak belirtilmekte ise de incelenen arneklerde kanat basal'tnda ve radial damar
catah hizastnda on kenardan bali\laYlp, dalgall olarak claval damar
eatall (lzerinden commissural kenara uzanan, enine aClk klzll-kahverengi bir band vardlr. Oamarlar sartmsl-beyazdlr. Stigma sart-kahvems!, basal'da genili\ oiarak beyazlmsl lekeli, ic tarafta kahverengi
bir dizi birkac graniil ile stnlrlanml!?tlr. Apical enine damarlar kahverengidir. Bacaklarda coxa sart-kahvemsi; femur tamamen kahvemsi
veya uclarda soluk sart, gerisi kahverengidir; tibia soluk renk;tarsi
sart-kahvemsi renktedir. Abdomen siyah, orta klslmda klrmlzl, son
segmentler ise incecik klrmlzl bordiirliidiir. Boy erkek ve dili\ide 6.5 7.0 mm'dir.
Oili\ide abdominal beli\inci sternite posterior kenarda genili\ aCIIIdlr.
Erkek genital yaplda, pygofer sart, basalda geni~ olarak kahverengi lekelidir. Anal tOp ($ekil 2 E,F,G) apical lobu ventral kali\eleri
ufak lobcuklar halinde Clktntlhdlr. Paramer'lerin sapl ince, apical'de
uzamlli\ genili\ lame!, hemen hemen dikdartgen li\eklinde, basal'l yuvarlaktlr ($ekil 20). Her iki paramer beraberce dorsal'e dogru yanelirler. Aedeagus'da aedeagal klilftn apical'indeki haraketli iki diken
aedeagal saptn yart uzunlugunda; sag taraftaki diken ($ekil 2C, a)
«8) li\eklinde, sol taraftaki diken (b) ise ventral'e dogru hafif yay cizerek uzanlrlar ve her ikisinin ucu dosal'e yonelmiijltir.Aedeagus'un
flagellum klsml uzunlugu boyunca eijlit geni~likte, lateral goriiniimde
ortada geni~ CCI meydana getirerek b(lkuliir; apical'de basit, oyuntulu degildir.
Palaearktik Bolgedeki VaYlh~1 : Fransa, italya, Vugoslavya, Cekoslovakya, Macaristan, Romanya, Bulgaristan, Tiirkiye, Klbrts, israil, lrak, 80vyetler Birligi (Moldavanya, Gurcistan, Ermenistan, Azerbeycan, Tacikistan), Afganistan (Nast, 1972). Vunanistan ve Girit
(Dlabola, 1977).
Vurdumuz'daki VaYlllfil : Nast (1972) katalogunda Turkiye'den
ancak bu tarihten anceki Ylllara ait bu tOrii Vurdumuz'
don detayli toplama bilgileri ile bildirilen hicbir literatOr bulunamaIistelenmi~,
119
BiTKi KORUMA BUlTENi CilT 28, No: 3,4
Fl
/r-~
V
a
~
~
.:::x:.•
Cl············ ............. '"
~ ...................~
.. '
/
:4es
C
<...-----
/\
/
/
(-<b)
\
G
Lr---"\J
\
(
•
.-.
/~;:"),
.~.~~
I
!)
r
)1
oJ
$r:KiL 2. Cixius pall ipes Fieber -
A- On viicut, dorsol giiriiniim; B- Sol iist kanat: C- Aedeagus sol lateral giiriiniimii: D- Paramer, ventral giiriinL'lIn;
E,F,G- Anal tiip, lateral, dorsal ve posterior goriiniimlerL Aek- AedeagaJ
kM; Aes- Aedeagal sap; a,b- AedeagaJ klllfm apical'indeki hareketli dikenler: FI· Aedeagus'un flagellllm klsml.
ml$tlr. Lodos ve Kalkandelen (1980) ise Yurdumuz'un hemen her bolgesinden olmak uzere 21 ilde, ce$itli golge ve meyve agaclanndan
call1ardan ve yabanclotlardan toplanml$ toplam 30 ornek incelemi$lerdir.
incelenen Materyal : Adana:Pozantl 25.9.1978, 24.5 - 6.6 - 20.6
30.7.1979, A. Yigit, elma, 6 or. Adlyaman:Kahta 7.6.1976, badem, 1 or.
Afyon:Dinar 6.8.1975, Umbellifera, 1 or. Ankara:Cubuk 3.5.1979, cam,
lor., Aya$ 9.8.1984 Y. Ozdemir, y.at, 1 or. Antalya:Korkuteli 23.6.1981,
y.ot, 1 or.; Kumluca 20.6.1981, elma, 1 or.; Sogut 20.6.1981, y.ot, 1 or.
120
Eylul- Aralrk 1988
Artvin:Merkez 30.8.1975 A. Kalkandelen, 1 or.; Boreka 2.9.1971, elma,
'1 or. Aydm:Soke-Samsundagl 2.7.1973, emar 1 or. Bahkesir:Balya
22.4.1975 rne!?6, 2 or.; Dursunbey 13.7.1972, bogurtlen, 1 or. Bolu:Duz·
ee-Cavu!?lar 7.7.1983 M. Ozkan, eeltik 1 or. Canakkale:Gokeeada
26.5.1975, y.ot, 1 or., Cankln:Catalelma 21.6.1982 H. Memi!;>aglu, Y.ot,
.\ or.; Karaeahasan 22.6.1982 H. Memi~oglu, y.ot, 1 or.; I\gaz 4.8.1982
H. Memi~oglu, y.at, 1 or. Diyarbaklr:Merkez 14.6.1977 N. Adlguzel,
1~lk 2 or. Erzinean:Baheelikoy 7.7.1970 A. Kalkandelen, 1 or.; Merkez
30.9.1981 H. OZI~lk, 1 or.; Erzurum:Uzundere 9.7.1970 A. Kalkandelen,
fasulye 1 or. Eski~ehir:Cavlum 20.6.1984 A. Kalkandelen, yonea 1 or.;
Cifteler 19.6.1984 A. Kalkandelen, 1 or. Gaziantep:Bostanclk 12.6.1969
A. Kalkandelen, 6 or. Giresun:$ebinkarahisar 12.7.1978, alle 2 or. Gumu~hane:Torul
10.7.1978 y.ot 1 or. Hakkari:Yuksel<ova 11.6.1975,
vonca 2 or. izmir:Bozdag 24.5.1978 I(lzllagae 1 or. Kars:lgdlr 20.6.1981
H. bZI~lk, 1 or. Km;;ehir:Merkez 5.7.1984 A.Kalkandelen, 1 or. Hirfanli
25.6.1980 A. Kalkandelen, graminae at 1 or. Konya:Cumra 10.10.1969
1\. Kuikandelen, kavak 1 or., 20.5.1984 1\. Kalkondelen, 1 or.; Ermenek 27.4.1979, meli'e 1 or.; Karoman 30.5.1984 A. Kalkandelen, devedikeni 2 or. Kutohya:Merkez 21.6.1975, y.ot 1 or. K.Mara~:Elbistan
23.7.1984, '1 or.; Goksun 12 -14.6.1975, y.ot 2 or. Mardin:Omerli
12.6.1972, kiraz 1 or.; Cizre 16.6.1976, y.ot 2 or. Mugla:Marmaris
23.4.1978, elme 1 or.; Koycegiz 18.5.1980, cam 1 or., emar 1 or. Ordu:
Kumru 13.7.1978, y.ot 1 or., Samsun:Merkez 12.7.1978 N. Yllmaz, 1 or.
Tokat:Merkez 2.7.1978, akasya 1 or., Turhal 26.6.1984 T. Davarcl, kavak 1 or. yonca 1 or. Urfa:Ceplanpmar 4.6.1969 A. Kalkandelen, 2 or.
Yozgat:Sorgun 8.8.1979, sogOt 1 or. Zonguldak:Bartln 31.5.1980, dl~­
budak 1 or. - Toplam 72 ornek.
Cixius remotus Edwards, 1888
Vertex anterior kenanndaki carina keskin, hemen hemen dOz hat
halinde uzal1lr. Vertex median hat Ozerinde lateral carinae araslndaki geni~liginin van uzunlugundadlr. Areolar carinae geni~ yay eizerek uzanlrlar ($ekil 3A). Vertex yOzeyi siyah, iki yanda bandlar halinde beyazlmsl ve posterior ko~eler esmer renktedir. YOz siyah,
median ve lateral carinae portakal rengi veya aelk kahverengidir.
Pronotum vertex gerisinde siyah veya koyu-kahverengi, postocular
carinae gerisinde kahverengi go\geli, kenarlannda ise sanmsl beyazdlJ. Mesonotum carinae'de dahil tamamen siyah, sadeee lateral earinae'nin posterior L1elan portakal rengi lekelidir. Ost kanatlaJ par-
121
BilKi KORUMA BOllENi Cill 28, No: 3,4,
!~I
l
rL
'
j
~
!
{-
(I
F\\\\J __ --~;,/
I'
I,!
\
~_\
~
~
,/~-,,~\
tc~~"(>~/
b
I//~
.
/
(/
~
W
. , . , ..• r·'
EW
'\1--,
a~-/
(\\ \
sts·····~
i
'
M
\
G--O"'J
~
/"
\
G~~------j
~EKiL 3,
Cixius remotus Ed!w, - A· Ba~, dorsal goriinlim (Le Ouesne, 1SS0'dan),
8-C· Anal tiip, lateral ve posterior gorliniimler: D- PY90fer, ventral gorlinum: E- Para mer, ventral gorunlim: F-G· Aedeagus, sol ve sag latere I
goriJnlimleri. a,b- Aedeagal klllfln apical hareketli dlkenleri: c· Aedeagal
klllfm dorsal Clkmllsl.
!ak, l?effaf, pigment desenleri yok; damarlar ince ve zeminle aym
renktedir. Costal kenardal<i noktalar ve damarlor Clzerindeki graniil·
ler uzunca oval, siyah veya koyu kahverengi ve seyrek yerle!ilmi!illerdir. Apical enine damarlar ve apical damarm Llclon koyu kahveren-
122
Eyliil - Arahk 1988
gidir. Stigma geniljl iicgen formunda, koyu kahverengi, anterior kelion enine dar beyazlmsl bandh; ic kenarda birkac granUI bulunur.
Boy erkekte 5.2 - 6.3 mm, di~ide 5.7 - 6.8 mm'dir.
Erkekte pygofer'in ventral oyuntulan geniljl, karemsi, ventral median lob kOcUkUcgen formundadlf ($ekil 3D). Paramer'in apical 10meli kenarlan kavisli yamuk !?eklindedir ($ekil 3E). Anal tOp apical
iobu, lateral gorUnUmde bir ku~ baljllm andlrlr ($ekil 3B); posterior
gorlmUmde lobun ventral kenan daha geni!?, hafif dalgah, kOljlelerde
yuvarlak donU!?IU, bariz Clklntlh degildir ($ekil 3e). Aedeagal klllfm
dorsal kenan geni!? yuvarlanml!?, kiit bir Clkmtl ile ($ekil 3F, G-c).
Klhfm ventral kenan gemi-omurgasl gibi; anterior'e dogru ko~ede
yuvarlak dar bir aCI ile oyuntulu ve anterior'de ufak, klvnk bir dent
iie. Aedeagal klllfm apical l1areketli dikenlerinden sagdaki (a) anterior's uzanarak, ucu ventral'e yonelmiQ; soldaki (b) bir daire cizerek
posterior'e yonelir. Flagelium klsml ise membran yaplda, van uzunlugunda dik aCI ile biikillerek, distal'e geniljlliyerek uzamr; uc klsmmdo oyuntulu ve dorsal'de bir diken gibi sivrilmi!?tir.
Di!?ide be~inci abdomen sternite'i dik aCI meydana getirerek, derin oyuntuludur.
Palaeal'ktik Bolgedeki Yaylll~1 : ingiltere,
Bulgaristan (Nast, 1972).
Fransa,
Vugoslavya,
Bu tOr Vurdumuz'dan ili< defa tespit edilmi!?tir.
incelenen Materval : Adana:Tufanbeyli 15.6.1985, yonca 1 or. Erzurum 28.7.1981 H. OZlljllk, 1 or. Konya:Kulu 2.5.1979, y.ot 1 or. - Toplam 3 ornek.
Cixius simplex (Herrich-Schaffer, 1835)
Sinonim: Cicad.a bifasciata Schrk., 1776 (Primary homonym);
Cixius minor Kbm., 1868; C.vitripennis Kbm., 1968; C.scotti Edw., 1888.
Ba!?ta frons ve vertex araslndaki anterior carina belirgin degil,
yanlarda klvnlarak yilzde latera! carinae ile birle!?ir. Frons siyah veya siyah-kahverengi veya orta klsml san-klzlhmsl renkte, dUz satlh·
11, basal'da uzunlugundan daha geni~tir. Postclypeus siyah veya la·
teral carinae ile aym renkte, san veya onlara gore ortada daha aClk
kohverengidir. Rostrum, postclypeus ve labrum'un toplam uzunlugu
kadar uzun, ucu arka coxa'lann onilne kadar uzamr. VUziln median
123
SiTKi KORUMA SUlTENi CilT 28, No: 3-4
carina'sl labrum ucuna kadar uzamr, postclypeus'un ust tarafma kadar san renktedir. Antenler san-klzillmsl renktedir_ Vertex onde dik.
aCidan biraz daha geni:;; aCL meydana getirir, on van' geni:;;liginden
daha klsad!r, arka kenarda kbgeii oyuntuludur. Pronotum san - k:zllltnSl, bozen on tarafta koyu kahverengi, bazen uniform kahvemsidir. Mesonotum siyah veya kahve-siyah, median carina, lateral carinae'nin arka uelan san-klzillmsl renktedir. Ost kcmatlar geni:;;liginin
23/4 uzunlugunda; claval damann eatall hizaslnda genellikle di9ide
dalla bariz, enine bir band vardlr. Erkel<te ise silik veya hie yoktur.
Damarlar soluk renkte ve uzerlerindeki koyu renk lekeler oval ve
bariz olarak gorullirler. Costal kenar posterior'e dogru esmer renkte,
Llzerindeki nokta lekeler damann hemen tUm geni:;;llgini kapllyacai<
kodar buyuktUr. Stigma cok bariz, posterior'de esmer,ondesoluk
sarlmsl enine leke i!e. Alt kanatiar mot degil, cam gibl :;;effoftlr. Bacaklarda coxa'lar kahverengi veya san kallvemsi; femurlar kahverengi. uclarcla dar so!uk renk halka lie; tlbla'lar kahvemsi; uclarda
ve basalcla geni9 solui< san halkail; tarsi esmer, apical segmentlerl
samnsl-kahverengldir. Boy erkekte 5.6 - 5.7 mm, di:;;lde 5.7 - 6.0 mm'
dlr.
Toplanan orneklerc!e erkek birey bulunamadlQmdan, genital yaplya ait karakterler Fieber (1876) ve Le Ouesne (1960)'e gore a9091daki glbl tarif edilebilir:
Erkek pygofer'in vantral oyuntulan geni:;;, lateral loblara kut aCIlarla donu:;; yapar; ventral median lobu kucuk, ucgen formundadlr.
Paramer'ln apical lameli hemen hemen balta formunda genil?!emi:;;
VG postero-dorsal'e
dagru meyilli uzamrlar. Anal tUp apical lobu
ventral'e dogru meyilli, ventral kenarda geni:;;, hafif dalgal! ve ko:;;elerde ise bariz cik:ntill degildir. Aedeagal klllf dorsal kenarda aplcal'e
yakln sabit bir diken glbl cik:nt: ile ($ekll 4A,c). Aedeagal klilfm ventral kenan anterlor'de dik aCI meydana getlren gemi-omurgasl gibi
yassl c!l<mtlhdlr. Apical'deki hareketli 2 diken Ise cok dalla uzun, sag
tClmftakl diken (a) soldaki dil<enden (b) daha uzun, killf boyunca anterior'e UZal11r, ucu ham klvnlarak ventral'e yonelir. Sol taraftaki d,ken (b) bir daire cizerek klvnlIr ve ucu posterior'e yonelir. Aedeagus'
un flogellum klsml van uzun!ugunda dlk aCl meydana getlrerek bukCi!Llr, aplcal'de oyuntulu ve dorsal'ln de dlken gibl slvrilmlQtir.
DiQide beQincl abdomen sternite'l hemen hemen dik aCI ile sathi
olarak oyuntuludur.
124
Eylul - Aralik 1988
!?EKiL 4.
Cixius simplex (H.S.) -- A- Aedeagu5, sol yandon gorUniJmu;
8- Aedcagu5, sog yandol'l gorunumii (Le Ouesne, 1960'dan).
PCllaeorktik B61gede VaVlh1,>1 ; Cezayir, ispanya, Fransa, ingiltere,
Belcika, Hoifanda, Danimarka, Batl Almanya, Dogu Almanya, italya,
YugoslavyCl, Avusturya, Macaristan, Cekoslovakya, Polonya, Romanye, Bulgaristan, SOl/yetler Sirligi (Gurcistan, Ermenistan, Azerbeycan, Tacakistan) (Nast. 1972). Yunanistan (DlabolCl, 1977). iran (Dlabola, 1985).
Bu tOr Yurdumuz'dCl ilk defa tespit edilmi\l bulunmaktadlr.
ince,enen materva! : Bolu:Seben 8.7.1983 M. Ozkan, celtik 1 di\li
crnek.
TACHYCIXIUS Wagner, 1939
Tip TOr : Fulgora pi!osa Olil/er, 1971
Sinonim : Tachycixius Wagner, 1939 (Ci)(ius'un altcinsi)
Fieber (1876), Le Quesne (1960). Emelyanov (1964) ve Dlabolo
('1971, 19740) tor-afrndan verilen cins ve tOr tan/mlan dikkate alinorak Tachyci.xius cinsi w;;agldaki gibi tonlmlanabilir:
Boylon 3.5 mm'den 7.0 mm'ye ula9abilen kuCilk ve orta buyliklukte cixiidierdir. DOl'sol gbrunumde bm;; pronotum'dan oldukea dol' ve
vertex median'da geni 9 liginc!en daha klsadlr ($ekil 8, 9A). Areolar
carinae yay eizerek uzanlr. Vertex anterior kenan keskin carina'lidlr.
Yuzun median carino'sl yuzu boydon boya katederek labrum'a kador
uzan'r. Mesonotum'da boyuna lie carinae bulunur; lateral carinae getiye dogru cluz hotlor holincle birbirlerinden uzakla~lOrak uzanrrlar.
Gstvanatlarda ($ekil 3, 9B) apical kenar geni\l yuvarlak, apical damarlar araslnda kenar uzerinde granuller bulunur ki, bu karakter bu
125
SiTl<i KORUMA BOLTENi CiLT 2B, No: 3-4
cinsi Cixius cinsinden aymr. Apical hucreler kanat uzunlugunun
dortte birini kaplar. Ost konatlar zengin, koyu renk pigmentin olur;;turdugu enine bandlarla susiOdur. Damarlar uzerinde esmer renkte,
kli tor;;lyan granuller bulunur.
F.rl<ek genital yaplda, paramer'lerin apical lameli meyiJli, van
daire r;;eklinde genir;;lemir;;, ic-alt kor;;eler lob halinde Clkmtlildlr ($ekil
7D, Se). Anal tOp lobu kare ($ekil BE), dikdortgen ($ekiJ 7E) veya
asimetrik yamuk ($ekil 9D, E) geklinde geni9Iem!9tir. Aedeagus'do
basal klslmdaki aedeagol klllf cJegi9ik saYlda ve buyuklukte dikenlerle donatllml9tlr. Aedeagal klltfm apical'indeki hareketli diken iki
($ekil 7A, SF, G-c) veya uC tanedir ($ekil 6A, B-c). Bazl tOrlerde aedegal klllfm lateral ve ventraJ'indeki sabit dikenler ve apical'indeki hareketli dikenler sabit, catallanmamlr;;, hafif klvnlarak uzanlr ($ekiJ SF,
G; 7A, B). Bazl tOrlerde ise bu dikenlerin hepsi ($ekiJ 9C) veya bazllan
lIClcnnda yanlml9 ve cift uclu olarak biterler ($ekil 10K, 0). Flagellum bazl tlirlerde paralel kenaril ve basit, van uzunlugunda dik aCI
meyc;cna getirerek «L» formunda bukulmu9 ve lateral yuzde ucu
centikli plaka ile donatllml:;>tlr ($ekil 7A, SF). Bazl tUrlerde ise flagellum klsml distale dogru geni91emi9 lamel gekJinde ve degi 9ik formdadlr ($ekil 5A, 9C).
Di9ide ber;;inci abdominal sternite
Ovipositor iyi geli!}mi!} ve uzundur.
geni 9 kovisle oyuntuludul.
TACHYCIXIUS Tiirleri Te,his Anahtan
Bu anahtar Turkiye'den tespit edilmi9 be9 tOr ile, cevre ulkelerde
bulunup, Yurdumuz'dan buyuk bir ihtimalle bulunabilecek uC turu (X
i9aretli) kapsamaktadlr. Anahtann haztrlanmasmda Fieber (1876).
Linnavllori (1962), Emelyanov (1964) ve Dlabola (1965; 1971; 19740)'
dan faydalanllml9tlr.
1(14)
Aedeagal I<lhfm apical hareketli dikenleri iki tone ($ekil 58;
7A, B-c).
2(5)
AedeClgal klllfln ventral yuzunun her iI<i yanmdan sabi!. uzun
ve sabit dikenler Clkar ($ekil 7A,B; 8F,G-a). dorsal'den cok
veya az gorulebilirler(latero-ventral dikenler); ventral yuzde
medial diken uzun ve basit ($ekil 7A,B; BF,G-b).
3(4)
Aedeagal klilfm apical hareketli dikenleri (c), latero-ventral
dikenler (a) kadar buyuk ve dorsal'den rahathkla gorulebilirler ($ekil 7A,B) .............................. T.desertorum (FiebeY;.
126
EylUl- Arailk 1988
4(3)
Aedeagal kihfm apical hareketli dikenJeri (c), latero-ventraJ
dikenlerden (a) daha buyuk ve uzun; latero-ventral dikenler
oorsal'den az gorOlebilirler (gekil 8F,G) ... T,pilos115 (Oliver).
5(2)
Aedeagal kllrfm ventral yOzOnOn her iki yanmda sa bit, uzun
ve basit dikenler (a) yok ve basal'a yokm ufak, bir cift dentic!e halinde geli~mi~ ve dorsal'den gorOnmezler; ventral yOzde medial diken klsa ve bosit veya ucu catall!.
6(7)
Aedeagal klilfm latero-ventral dikenleri (a) yok; medic-ventral
diken (b) ve apical hareketli dikenler (c) uclarda catallldlr
($ekil 9C) ........ ........ ... ........ ..... ... .... T.bidentifer Dlabola.
7(6)
Aedeagal kllifm latero-ventral dikenleri (a) basal'a yakm,
ufak bir denticle halinde ($ekil 10D,K-a).
8(9)
Aedeagal klllfm apical hareketli dikenlerin her ikisinin de ucu
basit. catallanmaml~ ($ekil 10K-c) ................................ .
................................................ T.logvinenkovae Dlabolo.
9(8)
Aedeagal klllfln apical
ikisi uclarda catalll.
~EKiL
5.
hareketli dikenlerinin
biri veya her
Taahycixius viperinus Dlabola - A- Aedeagus, sol lateral'den (a oku
yoniinden); B- Aedeagus, ventrai'den (b oku yonundenl; C- Aedeagus,
sag lateral'den (c oku yoniinden); D- Anal tiip, latera:; E- Anal \Up,
apical'; dorsal'den (e oku yoniinden) (Dlabola, 1965 b'den).
127
SiTKi KORUMA SOlTENi CilT 28, No: 3-4
$f:K!L 6
Tachycixius perarl11atus Linnavuori - A- Aedeagus, sol lateral'den; 8Aedeagus, bir diger iirneklen. ventral goruniim (Linnovuari, 1962'den).
b- Media-ventral diken, c- Apical hareketli dikenler.
10(13)
Aedeagal klllfmapical hareketli dikenlerinin her ikisi uclarda catalll.
11 (12)
Anal tiJpLin apical lobu simetrik (gekil 5E). Aedeagus'un flagellum'u «L» formunda; basal klsmlnda bLiyLik, Licgen $eklinde bir plaka ile donatllml$ (gekil 5A,C) (Bulgaristan'da) ......
................................................ (X). T.viperinus Dlabola.
12(11)
Anal tUpLin apical lobu asimetrik, lateral kenarlan ice kavisli
ve apical kO$elerde birer $i$kin kabartl ile ($ekil 10F). Aedeagus'un flagellum'u «L» formunda,' kenarlan dalgall ($ekil
10B, C) ............................................. T.creticus Dlabola.
13(10)
Aedeagal klllfm apical hareketli dikenlerinden birinin ucu basit, digeri catalll (gekil 100, R) (Klbns'da) ....................... ..
................... ; ............... :............ (X). T.cypricus Dlabola.
14(1)
Aedeagal kllifm apical hareketli dikenleri Lie tane (gekil 6A,
B-cl. medio-ventral dil~en (b) ufak ve catalli. (lsrail'de) ......
.......................................... (X). T.perarmatus Linnavuori.
Tochycixius desertorum (Fieber, 1876)
Sinonim : Cixilu,s desertorum Fieber, 1876.
Vertex anterior kenanndaki carina belirgin, cukur yLizeyi kahverengi, latero-posterior kO$eleri Licgen $eklinde beyazlmsl san renktedir. YLizde frons klzllimsl veya kahverengi, postclypeus klzllimsl,
Lizerinde meyilli koyu kahve hatlar ile veya tamamen koyu kahveren128
, Evliil-Arcllk 1988
gidir. Genae kahvemsi veya siyal1-kahverengidir. Yilzde median vs
loteral carinae sanmsl beyazdlr. Pronotum genelde sanmsl beyaz
renkte, median'da bulunan bir cift cukurcuk koyu kahverengi, gozlerin ve postocular carinae gerisinde kahvemsi golgelidir. Mesonotum
I<ahvemsi, basalda daha koyu kahverengi veya tamamen koyu kahverengi, sadece carinae klzllImsl renktedir. Tegulae beyazdlr. Ost
kanatlar beyazlmsl, :;;effaf ve clavus apex'inden yelpaze gibi acllan
birkac san-kahvemsi band ile suslil; basalda san-kahvemsi meyilli
geni:;; bir band bulunur. Costal kenardaki esmer noktalar iri, damarlar ilzerindeki granilller daha ufaktlr. Apical enine damarlar san-kahverengi golgeli;; apical hDcreler icindeki lekeler ile meyilli bir band
olw;ltururlar. Alt kanatlar beyazlmsl, damarlar kahverengidir. Bacaklell do coxa kahverengi; femur kahvemsi, bazen iki kahverengi hat
iie, apical'da soluk renktedir. Tibia ve tarsi biltiln bacaklarda soluk
sanmsl veya klZII, tlrnaklar kahverengidir. Abdomen siyah, segment
kenarlan ve ko~eleri san-klzll renktedir. Toplam boy erkek ve di~ide
4,5 - 5.0 mmarastnda degi~ir.
Erkek genital yaplda pygofer siyah, ventral oyuntulan derin,
ventra! oyuntular ve median lob san bordurlildur. Ventral median
lob sivri. uclu ucgen formundadlr. Paramerler beyazlmsl san renkte;
uzun sapJt; apical lameli meyilli plako:;;eklinde geni:;;lemi:;;, iC basal
I<o:;;eleri yuvarlak loblar 11alinde Clktntllldlr ($ekil 70). Anal Hip dorsal'den paralel kenarlI; kahverengi; apical lobu simetrik, sanmSI
renkte, hemen hemen dikdortgen ~eklinde, apical kenan hafif ice kavislidir ($ekil lE). Aedeagus'da aedeagal klllftn ventral yilzunun her
iki taroftnda van uzunluga yaktn (a) ve median hat. ilzerinde van
uzunlukta olmak uzere (b) sabit, uzun, hafif klvnk dikenler yukselir.
Bunlar aedeagal klllfln apical'indeki iki hareketli diken (c) ile hemen
hemen e:;;it bilyuklilktedir ($ekil 7A, B). Aedeagus'un flagellum klsml,
lateral'den paralel kenarlI, van uzunlukta dik aClyla bilkulerek «L»
'formunu alml:;;tlr. Basal klsmtntnsol yantnda ucu centikli biten bir
kitinize plaka ile donatllml:;;tlr. Bu plaka ucundaki centikler Lindberg
,(1948) torafindan da belirtildigi gibi bireyler arastnda oldukca varyasyon gostermektedir ($ekil 7C) .
. Palaearktik Bolgedeki YaYlh 91 : italya (ve Sicilya), Yugoslavya,
Arnavutluk, Cekoslovakya, Romanya, Bulgaristan, Yunanistan, Tur·kiye, Klbns, israil, Sovyetler Birligi (Gilrcistan, Ermenistan, Azerbeycan, Gilney Rusya, Kazakistan) (Nast, 1972). Macaristan· (Olabola,
1970).
·129
BiTKi KORUMA BOlTENi OilT 28, No: 3-4
L,"\
CC
.
o
"
,
\,
I
f.
,
Ok
'
~EKiL 7.
i :
( /- :' . ,:
/
,
-
'.-
\
Tachyclxius desertorum (Fieber) - A- Aedeagus. sol lateral goriiniimii;
B- Aedeagus. sag lateral goriiniim: C- Bir dlger erkek bireyde sol yandaki kitinize uzantl: D- Sol paramer; E- Anal tiip. latero-dorsol goriiniim.
a- Latero-ventral dlken: b- Media-ventral diken: c- Apical hareketli dikenler.
Yurdumuz'daki YaYlh,. : Tiirkiye (Oshanin, 1912). Ankara (Beynom. Mogan golO), Edirne ve Sakaryo (izmit-Sapanca golii) (Olobola
1957; 1981). Adlyaman (Gerger). Oiyarbaklr. Hakl<ori (Cukurco). izmir
(Cer;;me. Oikili. Sabuncubeli). Manisa (Akhisar), Mardin (Oerik), Mugla (Fethiye) (Lodos and Kalkandelen. 1980).
incelenen Materyal : Antalya:Elmah 23.6.1981. bugday 1 or.; Korkuteli 23.6.15'81. elma 1 or. Artvin:Sulubociikhone 24.6.1971 S. Kornor;;or. 2 or. Oiyarboklr:Merkez 20.6.1980 Z. l?imr;;ek. mlslr 2 or.; Akmescit 24.6,1981. 22.7.1981 Z. l?imr;;ek. don 6 or.; K. Omeran 24.6.1981 Z.
l?imr;;ek. don 2 or.; Ergani 30.6.1980 Z. l?iml?ek. don 1 or. Edirne
130
EylUl- Arahk 1988
<:3.6.1979, 1$lk tuzagl 1 or. Eski!,lehir:Sancakaya 21.6.1984 A. Kalkandelen, ilgm ~ or. Gaziantep:Bostanclk 12.6.1968 A. Kalkandelen, y.ot
6 or. istanbul:Yalova 18.6.1979 A.Kalkandelen, V.ot 3 or. Kastamonu:
Kure 4.6.1980, gull or. Konya:Cumra 30.5.1984 A. Kalkandelen, V.ot
1 or.; Mersin 3.10.1969 A. Kalkandelen, 1 or. Manisa:Akhisar 31.5.1978,
badem 1 or. Mardin:Kaplh-Silopi 31.5.1977, pamuk 2 or. Nev!,lehir:
Boyah 4.7.1984 A. Kalkandelen, V.ot 1 or. Sinop:Mertoglu 25.6.1971
S. Korno1?or, y.ot 2 or. U9ak 24.7.1979, V.ot 1 or. - Toplam 37 ornek.
Tachycixius pilosus (OHver, 1791)
Sinonim : Fulgorct pHosa Oliver, 1791; Flato contaminata Germ.
1818; F.albicincta Germ., 1818; Cixius piiosus infumota Fieber, 1876;
C.p.discicollis Rey, 1875; C.p.nigrita Haupt. 1931.
Vertex anterior kenanndaki carina keskin, areolar carinae muntazam bir yay eizerek uzanJrlar (:;iekil 8A). Vertex'in eukur yuzeyi
kahvemsi veya koyu kahverengi lekeli, postero-Iateral kO!,leler ve kenarlar beyazlmsl san renktedir. Yuzde frons ve postclypeus genel
oiarak kahverengi, klzllimsl-kahverengi veya siyah renktedir .yuzdeki
carinae soluk san renktedir. Pronotum beyazlmsl san renkte. ve T.
desertorum'da oldugu gibi lekelidir. Mesonotum tamamen siyah ve·
yc lateral carinae arasmda klzlhmsl-kahve, yanlarda siyahtlr. Mesonotum'un posterior kenan, median carina ve lateral carinae'nin on
'/onsmda sanmsl-klzll renktedir. Tegulae kil sansl rengindedir. Ost
I<anatlar mat, tamamen !,leffaf ve desensiz veya sanmsl-kahve veya
kahverengi meyi!!i bandlarla slisludur ($ekil 8B). Ost kanatlardaki
pigmentasyon bireyler arasmda eok degi 9kenlik gosterir. Stigma kahvemsi renkte, ie kenarda kalwerengi granullerle slnJrlanml9tlr. Costal
kenardaki esmer noktalar, diger damarlar uzerindeki granullerle hemen l1emen e1?it buyukli.ikte kanadm dl!,l yansmda kahverengi, ie yansmda aelk tarem rengindedir. Granullerden elkan klllar uzun ve si·
yah renkte, damarlar ise beyazlmsldlr. Apical damarlann uelan esmer, apical enine damarlar kahverengi golgeli ve hucreler ieindeki
I<ahverengi lekelerle meyilli bir band meydana getirirler. Alt kanatlar
hafif dumanhdlr. Bacaklarda coxa siyah; femur kahverengi, uelan
soluk san, fakat arka bacaklarda kahvemsidir. Tibia ve tarsus beyazlmsl, tlrnaklar kahvemsidir. On vucut ve abdomen siyah, segment
k.enarlon san klzll bordurli.idur. Bazl bireylerde segmentler san, sadece basal klslmlan siyahtlr. Toplam boy erkekte 4.4 - 5.1 mm, di$ide
5.1 - 5.7 mm arasmda degi!,lir.
131
SiTKi KORUMA SOLTENi OilT 28, No: 3.4
c
SEKiL 8.
132
Tachycixius pilosus Oliver -- A ·On vucut, dorsal gorlinlim; B· Sol ust
konat; C· Sag poramer, ventral gorunum; D· Anal tlip, lateral gorunum;
E· Anal tlip, dorsal gorlinlim; F· Aedeagus, sol lateral. gorUnum; G·
Aedeagus, sag lateral gorunlim. a· Latero·ventral diken; b· Medio·ventral
diken; c·Apical hareketli diken.
EylLil - Arallk 1988
Erkek genital yaplda, pygofer ventral yuzde derin oyuk, ventral"
median lob ufak ucgen formundadlr. Pygofer siyah median lob ve
oyuntu kenarlan san bordurludur. Paramerler kil sansl renginde, sap
krsml ince uzun, apical lameli meyilli yan-daire !?eklindedir ($ekil 8C).
Anal tUp dorsal gorUnUmde paralel kenarll, siyal1 renkte; apical lob
kil sansl renginde ve hemen hemen kare formunda, apical kenarda
cok hafif ice kavislidir ($ekil 8D, E). Aedeagus'da aedeagal kllifln
Ictero-ventral dikenleri (a) T.desr:rtorum'dakinden daha kucuk dorsarden az gorulebilirler ve apical hareketli dikenlerden (c) cok daha
kLicuktLir. Apical hareketli dikenler ise T.deserto~um'dakinden col<
daha uzun ve hafif kavis yaparak uzamrlar ($ekil 8F, G). Flagellum
klsml T.desertorum'dakine benzer, ancak daha ince yapllidlr.
Palaearktik Bolgedeki YaYIII;;1 : Tunus, Portekiz, ispanya, irlanda, ingiltere, Fransa, Belcika, Hollanda, Danimarka, Norvec, isvec,
Batl Almanya, Dogu Almanya, italya (ve Sicilya), Avusturya, Polonya,
Cekoslovakya, Macaristan, Yugoslavya, Yunanistan, Klbns, Romanya, Sovyetler Birligi (Ukrayna, Azerbeycan) (Nearktik 861ge) (Nast!
1972).
Yurdumuz'daki YaYlh;;1 : izmir (Efes) ve Ankara (Klzllcahamamt,
Ankara ve Tekirdag ($ark6y) (Lodos and Kalkandelen, '1980).
incelernen Materyal : Adana:Ceyhan 13.6.1984 T. Davarcl, y.ot 5,
or. Antalya:Korkuteli 25.6,1980 geven 1 or. E;lallkesir:Merkez 22.6.1984
T. Davarcl, me!?e 1 or. 8alya 2.4.1975, me!?e 2 or. Diyarbaklr:Merkez
LO.10.1977, yonca 3 or. Urfa:Ceylanplnar 4.6.1969 A. Kalkandelen, y.ot
2 or. - Toplam 14 ornek.
Tachycixius bidentifer Dlabola, 1971
Vertex lateral kenarlan yukanya dogru oldukca kalklktlr. Vertex
median'da onceki iki tLirdekinden daha uzundur. Vertex'in cukur yuzeyi aClk kahverengi lekeli; bunlann postero-Iateral ko!?elerinde median'a meyilli, her iki yanda geni!? beyazlmsl-san bandlar vardlr.
Vertex'in latero-posterior ko!?eleri ise koyu kahverengi lekelidir ($ekil 9A). Yuzde frons ve postclypeus'un Ust yansl klzlllmsl, postcylpeus'un basal yansl, anteclypeus ve genae koyu kahverengidir.
Median ve lateral carinae aClk sandlr. Pronotum kil sansl'renginde:
gozlerin arkaslnda, postocular carinae'nin on taraflnda kahverengi
lekelidir. Mesonotum genelde siyah-kahverengi, carirae klzll-kahverengidir. Bazl bireylerde lateral carinae araslnda klzllimsl-kahverengi
133
I
BITKi KORUMA BOU5Ni OiLT 28. No: 3-4
'le basalmda klsa bir cift band halinde koyu kahverengi lekelidir. Ost
kanatlar ($ekil 9B) cam gibi ljleffaf, pigment desenleri cok kuvvetli
geliljlmiljl, enine bandlar cok belirgindir. Ost kanatlann basall, clavus
dahil kahverengidir. Median band commissural kenara dogru geniljlleyerek uzamr ve her iki kanat Uzerinde hemen hemen yanm ay gibi
gorUnUr. 'Apical hUcrelerin iCi kahverengi pigmentle dolu, sadece
birkac yerde, ozellikle apical damarlar Uzerinde cam gibi ljleffaf aClkhklar bulunur. Oamarlar beyazlmsl san renkte, uzun siyah kll taljllvan, kahverengi, slk granUller ile donatllmlljltlr. GranUllerin klllan,
ozellikle eski orneklerde dokulebildiginden gorUlmeyebilir. Bacaklardo coxa siyah; femur distal ucu haric kahverengi; femur ucu, tib~
ve tarsus kil sansl rengindedir. Toplam boy erkekte 3.75 mm, diljlide
3.90 mm olan k(ieUk cixiidlerdir.
'
Erkek genital yaplda, pygofer kahYerengi, ventral median lob,
ventral oyuntulann 'le pygofer loblannm posterior kenan geniljl, kahvemsi-san bordUrlUdUr. Ventral oyuntular derin, ventral median lob
ufak Uegen formundadlr. Paramerlerin ($ekil 9F) sapl uzun, apical
lamelin kenarlan muntazam, yanm daire ljleklinde ve basal ie kOljledeki lob fazla elkmtlli degildir. Anal tOp klsa, apical lobu asimetrik
yamuk ljleklinde, lateral kenarlan dlljla dogru geniljlleyerek Ve apical
kenarda dlljla kavis yaparak uzamr, sol kOljlede eok daha elkmtllidlr
($ekil 90, E). A,edeagus'da ($ekil ge) aedeagal klhfm latero-ventral
dikenleri yok (a), medio-ventral diken eok klsa, ucu eatalh bir denticle (b) formundadlr. Apical hareketli dikenler (c) uzun, hemen hemen aedeagal killfm van uzunluguna kador ulaljllr, uelan Ucte bir
uzunluklanna i<adar yanlmlljltlr. Flagellum membran yaplda, aedeagal
klhftan iki katl bUyUklUkte, apical'edogru geniljlliyerek uzamr, sol
tarafmda bUyUk Uegen form undo bir plaka ite donatllmlljltlr.
Palaearktik Boigedeki Vaylll~1 : TUrkiye (Endemik).
Vurdumuz'daki Vaylh~1 : Moraljl ve Gaziantep (Type
locality)
(Olabola, 1971).
incelenen Moteryal : Adana:OUziCi 7.5.1985, Clstus 1 or.; Kadirli
6,5.1985, Cistus 1 or. Gaziantep:Merkez 6.6.1985, yabani badem 1 or.;
Oguzeli 4.6.1985, y.ot 1 or. Hakkari:Cukurca 14.6.1976, y.ot 1 or. leel
(Mersin) 22.5.1978 A. Yigit, elma 2 or. Mardin 11.6.1976, y.ot 1 or. "
Toplam 8 ornek.
134
EylUl - Arailk 1988
.. j
~
'.
"""':'
, '.;
:
~.
~"':
,;
',.. ': '-.~
. '-~.'
......... , ,-:~
F
i;jEKiL 9.
Taohycix'us bidentifer Dlabola - A- On vucut. dorsal giiriinum; B- Sol
ust kanat; C- Aedeagus. sol lateral giiruniim; D- Anal tup dorsal giirunum; E- Anal tup. lateral giirunum; F- Sol paramer. ventral giirunum.
b- Media-ventral diken; c- Apical hareketli dlkenler.
135
BiTKi KORUMA eULTENi CiLT 28, N~:· 3-4
Tochycixius creticus Dlabola, 1974
Bu tUrde on vucut koyu' kahverengiden siyah kahverengiye kadar renklenme gosterir. incelenen ornekte vertex genelde klzll-kahverengi, sadece latero-posterior kOlilelere dogru ortaya meyilli, geni 9, bevazlmsl bandlar vardlr. Areolar. carinae hafif vav cizerek uzamr ve apex'de hemenhemen dik aClyla birlelilirler. Yuzde frons klzll kahverengi; postclvpeus,.onteclvpeus ve genae kovu kahverengi;
median ve lateral carinae ise. kil-sansl rengindedir. Pronotum genelde kil-sansl renginde, vertex gerisinde median'da birbirine Vakm
bulunan bir cift cukurcuklar icinde ve gozlerin arka tarafmda kahverengi golgelidir, Mesonotum carinae'de dahil kahverengi; mectian
carina posterior ucta siliklelilmililtir. Tegulae ufak ve kirli kil-sansl
rengindedir. Ost kanatlar lileffaf, genel olarak kahverengi gipmentli
gozukmekte, ancak ver yer cam gibi lileffaf-Iekeler bulunmakta, enine
band limitleri bariz degil, sadece costal kenarda daha iVi belirlerimililtir ($ekil lOA). Damarlar bevaz renkleriyle.bariz olarak gorulOrler;
granulleri orta.buvOklUkte, sivah renkte, slk ve her verde elilit buvukIUktedir. Bacaklarda coxa siVah; femur kahverengi; femur apical ucu,
tibid ve tarsus kil-sansl. rengindedir. Toplom boy erkekte 3.7 - 4.2
mm, dililide 4.5 - 4.7 mm araslnda degililen kucOk cixiidlerdir.
Ei'kekgenitol vaplda, Pvgofer genelde kahverengi, es mer.; ventral
OYlJntular dert'ri ve median lob ufak ucgen formundadlr. Paramerler
$ekill0G'de gorOldOgO gibi, sap ve apical lamelde aClk kahverengidir. Anal tOP yaplslvla diger tOplerden farklidlr. Dorsal'den paralel
kenarli, genililliginin 1,5 katl kadar uzun; apical lobu asimetrik, lateral
k.enarlan ice kavisli, apical kOlilelerde iki lili~kin kabartl bulunur ($ekil 10E, F). Aedeagus'da aedeagal klllfm latero-ventral dikenleri basal'a vakm bir Cift denticle halinde gelililmilil, dorsal'den gorOlmezler
($ekil lOO-a). Medio-ventral diken (b) klsa, fakat ucu bariz olarak
catallanmllil denticle lileklindedir. Apical hareketli dikenlerin (c) her
ikiside uclarda derin vanlmll?, ice kavis vaparak uclan vana dogru
yonelmililtir ($ekil 10C, D). Flagellum van uzunlugunda keskin bir
koge ile bukulerek «L» formunu almll? olup, kenarlan klvnmh ve apical vanda tamamen mebran vapldadlr.
. Palaearktik
Bolgedeki YaYlhl?1 : Yunanistan (Girit)
(Dlabola 19740)
.
.
.
Yurdumuzda ilk defa tespit edilmililtir.
136
Eylul - Aralik
198a
incelenen Materyal : Hatay:Sogukoluk 30.5.1985, me~e 1 ornel<.
Tachycixius logvinenk,ovae Dlabola, 1974
Bu tilre ait 6rnekler yazar tarafmdan henuz bulunamaml~tlr. Ancak Hir Dlabola (1974 a) tarafmdan Yurdumuz orneklerinden. orijinal
olarak tammlanml~ oldugundan, Hirun orijinal tammmm tercumesi
ve ~ekillerinin bu call~ma kapsammda verilmesi, ileride bulunacak
orneklerin te~hisi ve tanmmasl aClsmdan faydall olacagl du~unul­
mU~tUr.
Tur Dlabola (1974 a) tarafmdan a~agldaki gibi tanlmlanml~tlr:
(~ekil 101-1, M). Toplam boy erkekte 3.6 mm, di~ide 4.05 mm. Bariz
olarak ufak, san renkli bir Hirdur. On vucut List tarafta san, sadece
mesonotum yarilarda kahverengimsi esmerle~mi~tir. Ba~ san-kahve,
yanlarcja hilal ~eklinde dar san lekeler ile. On vOcut kahverengi desenli, abdominal tergitler esmer-kahverengidir. Ost kanatlar ($ekil
10M) ~effaf; enine desenli, ozellikle sadece· Ust kanatlann dl~ yansmda bariz; apical'de apical damarlar ve stigma kahverengi ile orti.lImu~Hir. Damarlann granulleri gelii?mii?, ozellikle kuvvetli ve esmer
degildir; bir ornekte dl~ yanda daha kuvvetli, fa kat iC kenarda daha
soluk, hemen hemen damarla aym rankte idi.
Erkek Anal Hip cok klsa, dorsal aClkllk uzunlugunun hemen hemen yansml i~gal eder apical lob asimetrik olarak geni~lemi~tir ($ekil 101-1, I). Aedeagus'da opical dikenler cift, klvnk uclan yanlmaml~;
sagc!aki soldakinin van uzunlugunda ve klvnktlr. Basal sapm (aedeagal klllfin) ventral yuzundeki diken (b) kuvvetli ve iki parcah geli~~
mi~tir ($ekil 10K, L).
YaYIII~1
: Anadolu.
Holotypus erkek, Allotypus di~i: Anadolu - Beynam 28.6.1947
Dlabola (Prag National Museum Seyahati).jlave di~i para type or~
nekler: Guneydogu Anadolu - Ba~kale'nin kuzeyinde 2150 m. 20.8.1970
(Prag National Museum'un birinci iron Seyahati).
Palaearktik Bolgedeki VaYlh,1 : Turkiye (Endemik).
Yurdumuz'daki YaYlltf?l : Dlabcila (1974a)'hln yukanda belirttigi
yerlerdir.
137
BiTKi KORUMA BUlTENi CilT 28, No: 3-4
G
C'"
\ \
......•
QEKiL 10,
138
A';F- Toohyoixi'Us creticu'S Dlabola- A- Ost k.anat; B-C- Aedeagus'un
sag ve sol lateral goriiniimleri; D- Aedeagus, ventral'den; E- Anal tup,
lateral'den; F- Anal tiip, dorsal'den; G-Paramer; H-M- To,ehyeixius
log,vinenkovoe Dlabola- H- Anal tiip, lateral'den; 1- Anal tup, dorsal'den;
K- Aedeagus, ventral'den; L- Aedeagus, sol lateral'den; M- Ost kanat;
N-U- TO'Dhydxius oyprieus Dlabola- N- Ost kanat; 0- Aedeagus, ventral'
den; P- Aedeagus, sag lateral'den; R- Aedeogus, sol lateral'den; 5AedeagLls, dorsal'den; T- Anal tiip, dorsaI'd en; (,J- Anal tOp, lateral'den,
(Dlabola 1974 c'den) a- Latero-ventral diken; b- Media-ventral diken;
c- Apical harekelli dlken,
ICylul- Aralik 1988
SUMMARY
TAXONOMIC STUDIUS ON Tijf; S.PECIES OF
CIXIIDAE (HOMOPTERA) FROM TURKEY
11. CIXIINI: CIXIUS AND TACHYCIXIUS
This manuscript deals with the genera Cixius and Tochycixius
of Cixiidae, found in Turkey. Identification keys for the species were
prepared of each genus. Four species from Cixius and five species
from Tachycixius were determined from the material examined. C.
remotus Edw., C.simplex(H.S.) and T.creticus Dlab. are constituted
new records for Turkey. Descriptions of each genus and species
were given, accompaned by the taxonomical figures.
LiTERATUR
DLABOLA, J .. 1957. Results ofvhe zoological expedition of the NaUonal Museum
in Pragae to Turkey, 20. Hamoptera. Auohenorrhyncha. Acta Ent. Mus. Not
Pragae. 3'1 (469): 19-68.
-~--,
1965. Neue Zikadenarten aus Sudeuropa (Homoptera-Auohenarrhynoha).
Acta Ent. Mus. Not. Pragae. 36:657-650.
--_--, 1970. Beilrag zur Taxonomie und OhorolO9le einlger palaearktischer
Zikadenarten (Homoptera. ALlchenor~hync'ha), Mltlellungen der Munohner
Entomologische Gesselsohaft (e,V). 59: 90-107,
- - - - . 1971. Taxonomische und ohorologische Ergiinzungen zur Wrldschen und
Iranischen Zikadenfauna (Homoptera-,Auchenorrhyncha) (Sammelausbeute
van Dr, Wittmer. mit einem Nactrag liber andere Gebiete der Paliiarktis).
Acta Faun, Ent. Mus. Not. Pragae, 14: 115-138,
~--', 18740, Obersicht der Galtungen Anoplotettix, Goldeus and Thamnotettlx
mit Beschreibungen von 7 neuen mediterranen Arten (Homoptera. Auche~orrhyncha), Aota Faun, Ent. Mus, Not. Pragae, 15: 103-130.
-----.1974b. Zur Taxonomie und
(Homoptera, Auohenorrhyncha).
(3-4): 289-308.
Chorologie einiger Mediterranen Zikaden
Acta Zool. Acad, Scien, Hungaricae, 20:
- - ' - - , 1977. Chorologisohe Ergiinzungen zur Zikadenfauna des Mitlelmeergebietes (Homoptero, Allchenor~hyncha), Acta Ent. MU8, Nat. Pragae, 33B (12): 21-31,
139
SiTKi KORUMA SOlTENi CilT 28, Ne: 3·4
- - - - , . 19B1. Ergebnisse der Tscheohoslowakisch· lranischen Entomologischen
Expedilionen nach <:lem Iran (197() und 1973)
(Mit Angaben "ber einige
Sammalresultate in Anatolien) Homoptel'a. Auchenorrhynoha (11. Teil). Acta
Ent. Mus. Not. Pragae, 40: 127·311.
- - - , 1985. Neue Cixiiden vom Iran, Nachbarliin<:ler und anderen Me<:literrage
bieten (Homoptera, Au'Ohenorrhyncha). Acta Entomol. S'Ohemoslov., 82: 95·
128.
EMElYANOV, A.F., 1964. Suborder Cicadinea (Auohenorrhynoha) keys to the in·
sects of the European USSR. Vel I Apterygota, Palaeoptera. Hemimetobola.
Ed.: Go. Ya. Sei·Bienko. Academy of Sciences of the USSR. Zoological Keys
to the Fau nao.f USSR. 84: 421·551.
FIEBER, F.X., 1806. Neue Gattungen und Arten in Homopteren (Cicadina Bur.)
Zoo I. Bot. Gesell. Wie. Verhandl. 16: 497·516.
, 1876. les Cicadines d'europe d'apres les originaux et les publications
les plus recentes, . Deuxieme Partle: DescrIptions des especes. Traduit
de I'alle:mand par Fred. Risber. Et MaJc!sin de Zoologie pure et appliquee,
1·268.
GEORGHIOU, G.P., 1977. The insects and mites of Cyprus. Kiphissia, Athens. 347.
KALKANDElEN, A., 1989. Turkiye Cixlidae (Homoptera) !Urleri uzerinde taksono·
mlk cait.malar. I·Famil'Yantn morfcloiik c·zellikleri ve cins anahtan. Bltki Ko·
ruma BOlteni, 27 (3·4): 119·147.
KIRSCHBAUM, C.l" 1868. Die Cieadinen der gegen<:l von Wiesbaden und Frank·
furt A.M. Nebst einer Anzahl Neuer od"r Schwer zu unterschei<:lender arten
aus Anderen gegenden Europa's. Tabellarisch Besohrieben. Nassau Ver. f.
Naturk. Jahrb., 21·22: 1·202.
LE QUESNE, W.J., 19&0. Handlbooks for the identification of British Insects He·
miptera Fulgoromorpha. Royal Ent. Scc. london, 11 (3): H'8.
LlNNAVUORI. R.. 1962. Hemiptera of Israel. 111. Ann. Zool. Soc, Vanamo, 24: 1·108,
lobos, N. an<:l A. KALKANDELEN, 1980. Preliminary list of Auchenorrhyncha with
notes on distribution and importance of species in Turkey. 1. Familv Cixiidae
Spinola. Turk bilki kor. derg" 4('1): 15·27.
NAST, J., 1972. Palaea.rctic Auchenorrhyncha (Homoptera). An Annotated Check
List. Polish Academy of Sciences Institute of Zoology, Polish Scientific Pub·
Ii&hers, Warszawa, 551.
OSH.ANIN, B., 1912. Katalog der Palarktischen Hemipteren (Heteroptera, Homop·
tera, Auchenorrhynoha und Psylloidae). Verlaz von R. Friedlander und Sohn,
Berlin, 187.
140