Bilişim Teknolojileri Ders Notları

BİLGİSAYAR DERS NOTLARI
Teknoloji:
İnsanoğlunun tasarlayarak ürettiği ya da ortaya koyduğu faydalı, faydasız ya da zararlı her türlü alet ve araçlardır.
Bilişim Teknolojileri :
Bilgiye ulaşılmasını ve bilginin oluşturulmasını sağlayan her tür görsel, işitsel basılı ve yazılı araçlardır.
Bilişim Teknolojilerinin Amaçları:





Bilgiye kolay ulaşmayı sağlamak
Maliyeti azaltmak
Hayatımızı kolaylaştırmak
Hızlı haberleşmeyi sağlamak
Dosya Nedir, Klasör (Dizin) Nedir
Teknolojinin Kullanım Alanlarından bazıları:
Sağlık, eğitim, günlük yaşam,mimarlık ve mühendislik, iletişim,sahne sanatları, sinema, tiyatro,üretim, sanayi,
uçak ve uzay sanayi, Ticaret ve Bankacılık vb…
BİLGİSAYAR VE SAĞLIK
Bilgisayar başında doğru oturuş şekli:
Bilgisayar Kullanırken dikkat edilmesi gereken noktalar:





Yüksekliği ayarlanabilir, sırtı bele uygun ve esnek bir ergonomik koltukta oturulmalıdır.
Dik oturmalı ve sırt desteklenmelidir.
Monitörün üst hizası ile göz seviyesinin aynı seviyede olmasına dikkat edilmelidir.
Monitörden 45-70 cm uzakta olunmalıdır.
Işık monitöre dik açıyla gelmemelidir.







Işık yansıma ve parlamaları engellenmelidir.
Fare ve klavye masanın üzerinde aynı seviyede olmalıdır.
Kollar yatay veya biraz yukarıda olmalıdır.
Dirsek ve eller düz bir çizgide olmalıdır.
Bacakların üst kısmı yatay olmalıdır.
15-20 dk da bir gözleri kısa süre uzağa odaklayarak göz kaslarının dinlenmesi sağlanmalıdır.
Çocuklarda yarım saatte bir yetişkinlerde saat başı mola verilerek oda havalandırılmalı ve egzersiz
yapılmalıdır.
Konu ile ilgili video : http://www.youtube.com/watch?v=nCOslDG8QFE
BİLGİSAYAR VE ETİK:
İnternet Etiği:
İnternet'in yazılı olmayan kuralları olarak ifade edebileceğimiz bu kavram, kişilerin yüz yüze iletişimde birbirlerine
gösterdikleri saygı ve anlayışın dijital ortamda da ortaya konmasını hedeflemektedir.
Sadece bilişim teknolojilerinin gelişmesi ile değil, bilgisayar kullanımının kolaylaşması ile de bilişim ortamlarında
sık sık etik sorunlar yaşanmaya başlanmıştır. Bu etik sorunların çözümünü amaçlayan, bilişim ortamlarındaki etik
ilkeler aşağıda özetlenmiştir.
Computer Ethics Institute (Bilgisayar Etik Enstitüsü) tarafından geliştirilen ve bilgisayar kullanım etik ilkelerinin
temelini oluşturan 10 ilke:
1- Bilgisayarı başka insanlara zarar vermek için kullanmayacaksın.
2- Başka insanların bilgisayar çalışmalarına karışmayacaksın.
3- Başka insanların dosyalarına burnunu sokmayacaksın.
4- Bilgisayarı hırsızlık yapmak için kullanmayacaksın.
5- Bilgisayarı yalan bilgiyi yaymak için kullanmayacaksın.
6- Bedelini ödemediğin yazılımı kopyalamayacak ya da kullanmayacaksın.
7- Başka insanların bilgisayar kaynaklarını izin almadan kullanmayacaksın.
8- Başka insanların entelektüel bilgilerini kendine mal etmeyeceksin.
9- Yazdığın programın sosyal hayata etkilerini dikkate alacaksın.
10- Bilgisayara saygı duyacak, hakkında bahsedilecek şeyler için kullanacaksın.
Sakın Unutmayalım:
•
•
•
•
Toplum karşısında kendinize yakıştırdığınız tavrı İnternet’in sanal ortamında da sürdürünüz, kimliğinizi
saklayabileceğinizi umarak gerçek yaşamınızda benimsemediğiniz davranışları sergilemeyiniz.
Başkalarına karşı saygılı olunuz, bunun kendinize olan saygınızın ve size başkalarının göstereceği
saygının ön koşulu olduğunu unutmayınız.
Düşüncelerinizi dile getirirken olumlu yaklaşmanın ve nazik bir ifade kullanmanın sağ duyunun gereği
olduğunu hatırlayınız.
Tartışmaların özelleşmesine ve kişiselleşmesine yol açmayınız
Bilişim Suçları ve Siber Zorbalık
Siber zorbalık, “bilgi ve iletişim teknolojilerini kullanarak bir birey ya da gruba, özel ya da tüzel bir
kişiliğe karşı yapılan teknik ya da ilişkisel tarzda zarar verme davranışlarının tümüdür.” İki çeşit siber
zorbalık bulunmaktadır: İlki olayın daha çok teknik yönünü içeren elektronik zorbalık, diğeri ise olayın
daha çok psikolojik yönünü içeren elektronik iletişim zorbalığıdır.
Elektronik zorbalık kişilerin şifrelerini ele geçirmek, web sitelerini heklemek, spam içeren mailler
göndermek ya da bulaşıcı mailler göndermek gibi teknik olayları içerir. Elektronik zorbalık, bireysel
yapılabileceği gibi birçok kişi tarafından organize bir şekilde aynı anda da yapılabilir. Bu saldırılar
donanım ve yazılımlara direk olarak etkide bulunurken, dolaylı olarak kişilerin duygularına da etki
etmektedir.
E-iletişim zorbalığı ise bilgi ve iletişim teknolojilerini kullanarak kişileri sürekli rahatsız etme , kişilerle
alay etme, isim takma, dedikodu yayma, internet üzerinden kişiye hakaret etme ya da kişinin rızası
olmadan fotoğraflarını yayınlama gibi ilişkisel saldırı davranışlarını içerir. Bu da direk olarak duyguları
etkilemektedir.
Siber zorbalık, ‘akran tacizinin elektronik bir formudur’. Öyle ki bu davranış formları hızla yaygınlaşan
bir biçimde okulun sınırlarını aşmış çocukların evdeki odalarına kadar girmiştir. Çocukların yaşadığı
siber zorbalık, akranlarının e-posta, Facebook, msn, vb. sosyal sohbet ortamları üzerinden veya
doğrudan cep telefonlarına gelen sözlü veya yazılı mesajlarla rahatsız edilmesi, küçük düşürülmesi
veya aşağılanması şeklinde ortaya çıkmaktadır.
Son yıllarda, bilişim suçlarının oranında büyük bir artış gözlenmektedir. 2007 tarihinden itibaren, bilişim
sistemlerine karşı işlenen suçlar bilişim suçu olarak kabul edilmektedir. Bilişim Suçları Şube Müdürlüğü, başka
birine ait bir bilişim sisteminden izinsiz veri çalınması, veri kopyalanması, sistemin geçersiz kılınması gibi suçlara
bakmaktadır. Sahte profil, internet yollu taciz, rahatsızlık, dolandırıcılık gibi suçlarda da Asayiş ve Bilişim Suçları
Müdürlüğü’ nün çalışma alanında yer almaktadır.
Bilişim suçu mağdurları nasıl bir yol izlemeli?
Mağdurun, ilk yapması gereken Cumhuriyet Savcılığı´na durumu bildirmek. Bunun yanında anında
155 Polis İmdat hattına ihbarda bulunabilirsiniz. Yine [email protected] adlı e-mail adresine mesaj
gönderilebilir. Her il, bölgedeki Bilişim Suçları ve Sistemleri Şube Müdürlüğü´nün telefonunu arayarak
bizzat şikâyet edebilir. İnternet üzerinden karşılaşılan, internetten intihara yönlendirme, çocukların
cinsel istismarı, uyuşturucu madde kullanılmasını kolaylaştırma, müstehcenlik, hakaret, taciz, Atatürk
aleyhine işlenen katalog suçlar için ise doğrudan Telekomünikasyon İletişim Başkanlığına ihbar
yapmak gerekiyor.
Siber zorbalıkla nasıl mücadele edilir?
Siber zorbalık günümüz koşulları içinde kaçınılmaz görünse de, hukukî olarak bu tehdide maruz
kalmadan önce ve sonrasında yapılabilecek şeyler yok değil. Anayasa'nın 20. maddesine göre açıkça
herkes, özel ve aile hayatına saygı gösterilmesini isteme hakkına sahip ve kimsenin gizliliğine
dokunulamaz. Ayrıca Medenî Kanun da kişilik haklarının korunmasını düzenliyor. Hal böyle olunca,
kişilik ihlalinin önlenmesine, sürmekte olan saldırıya son verilmesine, sona ermiş olsa bile etkileri
devam eden saldırının hukuka aykırılığının tespitinin istenmesine izin veriliyor. Dolayısıyla eğer
kanunlarda yer alan bir istisna ya da rıza yoksa, yapılan her türlü kişisel veri kullanımı veya paylaşımı
hukuka aykırı oluyor.
Siber Zorbalığa maruz kalan gençlerde gözlenen duygusal ve fiziksel durumlar:






Depresif ruh hali
Öfke /kızgınlık
Okul notlarında düşüş
Okula gitmek istememek
Arkadaşlarıyla görüşmek istememek
Bilgisayarı /cep telefonunu kullanmada tereddüt etmek.
AİLELER NELER YAPABİLİRLER?
• Ailelerin çocuklarına daha çok zaman ayırması, zorbalık davranışlarına karşı dikkatli, özenli olması
önerilebilir.
• Ailelerin belli zaman dilimleri içerisinde çocuklarını üzen veya kızdıran arkadaşları olup olmadığını
ve bu durumun nasıl olduğunu sorması çocuklarının zorbalığa kurban veya zorba olarak katılmasını
önlemede faydalı olacaktır.
• Çocuğu zorbalığa karışan ailenin öncelikle çocuğunu dikkatle dinlemesi, çocuğuna nasıl yardım
edebileceği üzerinde düşünmesi, okul ile iş birliği yapması ve olanak varsa okul dışı uzmanlardan da
destek alarak çözüm üretmede işbirliği yaklaşımları kullanması önerilmektedir.
• Zorba ve kurban olan öğrencilerin ailelerin çocukları ile empati kurması ve durumu tartışmak yerine
çocukların duygularını ve hissettiklerini anlamaya çalışması önerilmektedir.
• Zorbalığın nerede meydana geldiğini, nasıl oluştuğunu öğrenmek ailelerin yapması gerekenler
arasında yer almaktadır.
• Son olarak aile başka ebeveynlerle ve öğretmenlerle konuşarak ortak çözüm yolları belirlemeye
çalışması yararlı olabilir. Ancak aile çocuğunu buna zorlamamalı çocuğunun hazır olduğundan emin
olduğunda bu çözüme başvurmalıdır.
Akran zorbalığı, toplumsal yaşantının sürdürüldüğü her ortamda önemli bir sorundur ve bu sorunla
ebeveynlerin tek baslarına baş etmeleri oldukça zordur. Bu nedenle aile okul ve çocuk üçgeni dikkate
alınmalı, öğretmenlerin ve ebeveynlerin çocuklarının psikososyal gelişimi ve eğitiminde birbirleri ile
iletişim halinde bulunmaları gerekmektedir.
Konu ile ilgili gözlemleriniz veya şüpheleriniz olduğu takdirde okulunuzun rehberlik birimi ile
koordineye geçiniz.
DOSYA VE KLASÖR KAVRAMI
Dosya: bilgisayardaki bilgi kümeleridir. her türlü dosya bilgisayarda sayısal olarak bulunur. bilgisayardaki veriler
basitçe 0 ve 1 sayılarından oluşur
Bilgisayarda teknik olarak sadece iki çeşit bilgi bulunur:
Klasör Nedir ?
Klasörler dosyaları birbirinden ayırmak için kullanılan bileşenlerdir. Teknik olarak klasör hard diskte yer kaplamaz
ve sınırsız sayıda klasör üretilebilir. Klasörler bilgisayarın dosyalara kolay erişmesini sağladığı gibi biz
kullanıcıların da dosyaları kategorilememizde yardımcı olur. klasörler olmasaydı tüm resimler,belgeler,filmler,mp3
dosyaları hepsi yan yana olmak zorunda kalırdı.
Dosyalar isim olarak iki parçadan oluşur:
1- Dosya Adı: Dosyayı oluşturan parçalardan ilk bölümdür. dosya adı DOS ortamında 8 karakterden oluşur.
Windows ortamında ise 250 karakter uzunluğunda olur.
2- Dosya Uzantısı : Dosya uzantıları , dosyanın içeriğine göre değişmektedir. Örneğin yazı dosyaları TXT adı ile
saklanırken resim dosyaları BMP adı ile saklanır. Uzantı bir nevi dosyanın soyadı gibidir. dosyanın hangi
programla açılacağını da bu uzantılar belirtir. Siz herhangi bir dosyaya çift tıkladığınızda bilgisayarınız dosyanın
uzantısına bakar ve ona uygun programı çağırır. Windows ortamında uzantılar gizlenmiştir çünkü acemi
kullanıcıların yanlışlıkla uzantıları değiştirmesi halinde bazı dosyalar açılmaz ve sıkıntıya sebep olur.
Çok kullanılan bazı dosya uzantıları şunlardır.



Yazı Dosyaları:
TXT : en basit yazı dosyası
RTF: Zengin içerikli metin belgesi
DOC: Microsoft Word ile kaydedilmiş yazılı belge














DOCX: Microsoft Office 2007 ve üzeri ile kaydedilmiş belgedir
Resim Dosyaları:
BMP: Açık resim dosyasıdır. Paint ile değiştirilebilir
JPG: sıkıştırılmış resim dosyasıdır
GIF : Animasyonlu resim dosyasıdır
PSD: Photoshop ile üretilmiş resim dosyasıdır
Müzik Dosyaları:
WAV: Açık ses dosyasıdır. Media player ile açılabilir
MID: Eski tip müzik dosyasıdır
MP3: Sıkıştırılmış müzik dosyasıdır. winamp ile açılabilir
Film Dosyaları:
AVI: Açık film dosyasıdır. codec desteği ile media playerde izlenebilir
MPG: Sıkıştırılmış eski tip film dosyasıdır
MPEG-2 : MPG sisteminin gelişmiş versiyonudur. günümüzde Mpeg4 formatı çok kullanılmaktadır
DivX: Yüksek sıkıştırmalı Avi dosyalarıdır.
MOV: Quicktime video dosyasıdır
DAT: CD üzerindeki filmlerdir
Dosyalar yapı olarak iki gruba ayrılabilir:
1- Çalıştırılabilir Dosyalar: Bu dosyalar bilgisayarda çalışıp iş yapan dosyalardır. örneğin yazı yazmakta
kullandığınız Not Defteri uygulaması çalışabilir bir uygulamadır. çalıştıktan sonra yazı dosyası üretebilir.




Bazı çalışabilir dosyalar:
EXE: En çok kullanılan uygulama dosyalarıdır
COM: sistem dosyalarıdır
BAT: birçok dosyayı sıra ile çalıştıran dosya listesidir
CMD: sistem dosyasıdır
2- Bilgi dosyaları: İçersinde bilgi bulunan dosyalardır. Bu tip dosyalar kendi başına işe yaramaz. örneğin Elinizde
DOC uzantılı bir Yazı dosyası varsa Microsoft Word olmadan açıp okumanız mümkün değildir. (veya Open Office
gibi uygulamalar ile açılabilir) uygulama olmadan yazı ve resim dosyası işe yaramaz. Bilgi dosyaları binlerce farklı
çeşittedir. bu sebeple hepsini burada yazamıyoruz. sitemizdeki geniş listelerden bakabilirsiniz.
Bilgisayarın Tanımı ve Tarihçesi
Bilgisayar (computer), uzun ve çok karmaşık hesapları bile büyük bir hızla yapabilen, mantıksal (lojik) bağlantılara
dayalı karar verip işlem yürüten makinadır. Kısacası bilgisayar, bilgi işleyen elektronik bir makinadır.
Kısa Tarihçesi
İnsanoğlu, M.Ö. 3000 yıllarında paralı alışverişin başlaması ile sayma işlemine ihtiyaç duydu. M.Ö. 2600
yıllarında ise bu işlemlerde kullanılmak üzere Abaküs adı verilen hesaplayıcılar bulundu.Bu sebepten abaküsler
bilgisayarların ataları olarak anılır.

1642’de Blaise Pascal eldeli toplama yapan oyuklu makine geliştirdi.

1673’de Gattfried Leibniz çarpma yapan makine geliştirdi.

1801’de Jasoph - Marie Tacguard otomatik dokuma tezgahı icat etti. Bu makine, insan yerine makine
kullanımına geçtiği için Fransa’da isyana neden oldu.

İngiliz Matematikçisi Charles Babbage 1812 yıllarında fark makinası üzerinde çalışmaya başladı.
Babbage'ın yaptığı hesaplar ve çizimleri, hesap makinalarının ve bilgisayarların temelini
oluşturduğundan, ona bilgisayarın babası denmiştir.

Bugün bilgisayarlar ikili sayı sistemine göre çalışmaktadır. İkili sayı sistemi ise 1854 yılında Matematikçi
George Boole tarafından bulunmuştur.

1937 yılında IBM şirketi adına çalışma yapan Hardvard Üniversitesi hocalarından Howard Aiken ve
Browne'un geliştirdiği Mark 1, ilk defa olarak insan müdahalesi olmaksızın çalışan sayısal otomatik
bilgisayar olma unvanını elde etti. Mark 1 adlı bu makina, delikli kağıt şeritle çalışan, dört işlemi
yapabilen, verilen değerleri karşılaştırabilen, depoladığı bilgileri kullanabilen bir makinaydı.
Modern Bilgisayarlar
Bilgisayarlarda Kuşaklar(Jenerasyon)
Bilgisayarlar yapılarındaki önemli değişiklikler esas alınarak günümze kadar beş kuşağa
bölünmüşlerdir.
Birinci Kuşak (Vakum Tüplü) Bilgisayarlar (1946 -1959)
1945 yılında Eniacla başlayan bilgisayarlar, 1959 yılına kadar devam etti. Bu dönemde 1946
yılında edvac ve 1951 yılında da UNIVAC-1 ticari amaçlı bilgisayarları üretilmiştir. 1956
yılında IBM firmasında IBM-650 ve IBM-700 serisinden bilgisayarlarla bu süreçte yer
almıştır
Bu kuşağın temel özellikleri şunlardır:
1.İşlemci olarak çok büyük vakum tüpleri kullanılırdı.
2.Fazla enerji harcarlardı.
3.Çevreye fazla ısı yayarlardı.
4.Veri programlarını ana belleklerinde tutarlardı.
5.Saklama aracı olarak manyetik teyp kullanılırdı.
6.Programlar fazla detay gerektiren makine dilinde yazılırdı.
İkinci Kuşak (Transistörlü) Bilgisayarlar (1959 -1964)
Transistorlü bilgisayarlar döneminde, IBM serisi ve BURROUGHS serisi bilgisayarları
söyleyebiliriz. Bu dönemde FORTRAN, COBOL ve ALGOL gibi bilgisayar dillerinin
kullanılmış olması bu dönem özelliklerine ekleneblir.
Bu kuşağın temel özellikleri şunlardır:
1.İşlemci olarak transistörler kullanılırdı.
2.Ortalama 10.000 transistör ile çalışırlardı.
3.Az enerji kullanırlardı.
4.Daha az ısı yayarlardı.
5.Transistörler tablolar üzerine el ile monte edilirdi.
Üçüncü Kuşak (Entegre Devreli) Bilgisayarlar (1964 -1970)
Bu kuşağın en temel özelliği entegre (tümleşik) devrelerin kullanılmasıdır. Bu dönemde IBM
Sistem-360/370, RCA Spectra 70 ve HONEYWELL 2200 serileri üretilmiştir diyebiliriz.
Bu kuşağın temel özellikleri şunlardır:
1.İşlemci olarak entegre devreler kullanılırdı.
2.Manyetik diskler kullanılmaya başlandı.
3.Program ve veriler ihtiyaç duyulduğu sürece saklanabiliyordu.
Dördüncü Kuşak (Mikroişlemcili) Bilgisayarlar (1970 -1990)
Bu kuşak, bilgisayar üretiminde önemli olan mikroişlemcilerin, buna paralel olarak gelişen
Disk kapasitelerinin, tasarım açısından gelişmişlik ve ağ sistemlerinin gelişmesi veya
kullanılması, yazılım alanında sağlanan gelişmeler gibi süreçlerle daha etkinleşmiştir.
Apple I, IBM PC örnek olarak verilebilir.
Bu kuşağın temel özellikleri şunlardır:
1.Mikroişlemcilerle daha hızlı işlemler yapılmaktadır.
2.Daha fazla bilgi ve program saklanabilen disk ve cd' ler kullanılabilmektedir.
3.Yapay zekâ kavramı hayata geçirilmiştir.
4.Ağ sistemleri oluşturulup bilgisayarlar arasında iletişim sağlanabildi.
5.Bilgisayarlar fiziksel olarak küçülerek kullanışlı ve taşınabilir hale geldi.
Beşinci Kuşak (Yapay Zekâlı) Bilgisayarlar (1990-?)
Günümüzün de içinde yer aldığı bir dönemden bahsediyoruz.
Bu kuşaktaki bilgisayarlardan beklenen hedefler şunlardır:
1.Üretkenliğin düşük olduğu alanlarda, üretkenliği arttırmak amacıyla pratik metotlar
geliştirmek
2.Kalkınmada ve gelişmede, uluslar arası dayanışmaya katkıda bulunmak
3.Enerji ve kaynak tasarrufunda bulunmak
4.Toplumun sorunlarına pratik çareler bularak, toplumsal huzur ve güvenin sağlanmasında
katkıda bulunmak
Beşinci kuşak bilgisayarlar sistemlerinin en büyük özelliği insan ve bilgisayar arasında
eşgüdümlü bir çalışma ortamı sağlayabilmektir.
Konu ile ilgili video: http://www.youtube.com/watch?v=LJ5c3AycRIE
BİLGİSAYARIN TEMEL ÖZELLİKLERİ
• Elektronik ve mekanik parçalardan oluşur.
• İstenildiği kadar veriyi istenildiği süre saklayarak, istenildiği şekilde kullanıcıya
verebilir.
• Önceden tasarlanmış programlar ile neyi, nasıl, yapacağına karar verebilir,
karşılaştırma yapabilir.
• Matematiksel ve mantıksal işlemleri hızlı bir şekilde yerine getirir.
• İnternetin getirdiği olanaklar ile insanlar arasında etkileşimi sağlar.
• İnsan tarafından yönlendirilebilen elektronik bir araçtır.
DONANIMI (HARDWARE)
Bilgisayarların fiziksel kısımlarına donanım denilmektedir. Elle tutulabilirler. Ekran, klavye,
Sabit disk (harddisk), fare, yazıcı, bellek, mikroişlemci, tarayıcı gibi. Bir kişisel bilgisayarın
temel donanım birimleri kasa adı verilen fiziksel donanımın içerisine monte edilebilir.
YAZILIMI (SOFTWARE)
Donanımı kullanmak için gerekli programlardır. Bilgisayarın nasıl çalışacağını söylerler. Elle
tutulmazlar. Belirli bir işlemi yapmak üzere bilgisayara kurulurlar. Örneğin: Kelime işlem
(Microsoft Word) programları kullanıcıların yazı yazması için kullanılır. Programlama dilleri
gibi.
Bir bilgisayarda verimli çalışmanın koşulu uygun donanıma uygun yazılımdır. Günümüz
teknolojisine ait bir bilgisayar ile çalışırken kullanılan programlar yıllar öncesine ait ise yazılım
gelişmelerine ayak uyduramamışız demektir. Tersine bir durum yani günümüze ait bir yazılım
için mutlaka yeni bir bilgisayar gerekmektedir. Eski bilgisayarımızla sadece onun üretildiği
döneme ait yazılımları verimli kullanabiliriz. Donanım teknolojisindeki gelişmeler yazılımların
daha çok işlevinin olmasının sağlar, yazılım sektöründeki gelişmeler ise daha iyi bir
donanıma ortam yaratır kısaca hem donanım hem de yazılım sektörü sürekli birbirlerinin
sınırlarını zorlarlar.
BİLGİSAYARIN ÇALIŞMA YAPISI
Giriş Birimi: Bilgisayara dış ortamdan veri girilmesini sağlayan birimlerdir.
Çıkış Birimi: Bilgisayar ortamındaki verilerin dış ortama aktarılmasını sağlayan birimlerdir.
Merkezi İşlem Birimi (CPU): Bilgisayarın beynidir. Bilgisayar içindeki bütün işlemler
CPU’da yapılır. Yani giriş biriminden girilen veriler merkezi işlem birimi içinde işlenir ve çıkış
birimine aktarılır.
Bellek: Bilgilerin kalıcı ya da geçici olarak saklandığı ortamlardır.
DONANIM
Bir bilgisayar, her elektronik cihaz gibi, elle tutulur, gözle görülür fiziksel parçalardan oluŞmuŞtur. Bilgisayarı
oluŞturan her türlü fiziksel parçaya donanım adı verilmektedir. Bu parçalar bilgisayara entegre bir vaziyette
görülebileceği gibi, fiziksel olarak bilgisayardan ayrı bir vaziyette de görülebilir. Donanım ürünlerini türlerine
ayırarak inceleyelim.
Donanım Türleri:
1- Giriş birimleri . 2- Çıkış birimleri
3- Bilginin işleneceği ve depolanacağı birimler.
1.Giriş Birimleri: DıŞ ortamdan bilgisayara çeşitli bilgileri aktarabilmek için kullanılan birimlerdir. Bu bilgiler yazı,
resim, işaret, ses, görüntü vb. bilgiler olabilir. Çok fazla özel amaçlar için kullanılanların dışındaki giriş birimlerini
görelim.
Klavye: Üzerindeki tuşlar yardımıyla bilgisayara harf, rakam, sembol veya komut girmemize yarayan donanımdır.
Dil ve standart seçenekleri vardır ve klavye temin ederken bu seçenekler göz önüne alınmalıdır. Kendi dilinize
uygun ve elinizin alışmış olduğu klavye türü seçilmelidir. Elinizin alışmış olduğu klavye türünden kasıt F veya Q
klavye olmasıdır. Bu ifadeler dünya üzerindeki klavye standartlarıdır ve klavye üzerindeki harf tuşlarının yerleri
değişiktir. Klavyenin kullanımı ile ilgili bilgiler sonraki bölümlerde ayrıntılı olarak verilecektir.
Mouse (Fare): Bilgisayarın ekranı üzerindeki belirli nokta veya alanları işaretleme yoluyla bilgisayara komut
vermemizi sağlayan donanım aracıdır. Temelde çeşitliliği olmamasına rağmen üzerindeki tuş sayısına göre farklı
türleri bulunmaktadır.
Hem fare hem de klavye alırken dikkat edilmesi gereken bir konu da ergonomik olmalarıdır. El ve bileklerinizi
rahatsız etmeyecek ürünler seçilmelidir. Farenin kullanımı ile ilgili bilgiler sonraki bölümlerde ayrıntılı olarak
verilecektir
CD-ROM Sürücü: Bir CD-ROM daki bilgilerin bilgisayara aktarılabilmesi için kullanılan donanım parçalarıdır. Bu
parçalar CD-ROM ları okuma hızlarına göre çeşitlenmiştir. 52x, 70x gibi birimlerle nitelendirilirler. CD-ROM
sürücüler CD-ROM dan bilgi okuyabilirler ancak CD-ROM a bilgi aktaramazlar. Bu işlem için kullanılan CDWRİTER konusuna ve CD-ROM konusuna ilerde değinilecektir.
Scanner (Tarayıcı): Basılı dokümanlardaki resim, yazı vb. türünden bilgileri bilgisayara aktarmak için kullanılan
donanım parçasıdır. Saydam bir platformu olan ve platformun üzerindeki materyale özel bir ışık gönderip ışığın
yansımasıyla materyali tarayan bir yapıya sahiptir. Tarama alanının büyüklüğüne (A4 veya A3 boyutları vb.) ve
çözünürlük özelliğine göre değişen türleri vardır. Çözünürlük birimi olarak dpi(dots per inches = her inçteki nokta
sayısı) kullanılır ve bu değer ne kadar yüksek olursa aktarılan görüntü de o kadar kaliteli olur. Scanner alırken
tarama hızının ve çözünürlüğünün yüksek olmasına dikkat edilmelidir.
Webcam (Web Kamera): Bulunduğu ortamdaki hareketli görüntü bilgilerini bilgisayara aktaran donanım
parçasıdır. Bir lens vasıtası ile ortamın görüntüsünü yakalayıp bilgisayarın anlayacağı işaret diline çevirir ve
uygun bir yazılımla bu görüntüler ekrandan izlenebilir veya kayıt ortamlarına kaydedilebilir.
Dijital Fotoğraf Makinesi: Bir çoğu webcamin yaptığı işi de yapan dijital fotoğraf makineleri temelde normal
fotoğraf makinelerinin yaptığı işi yapar. Fakat, burada film veya tab gibi olaylarla karşılaşmayız. Dijital fotoğraf
makinesi lensi yardımıyla ortamın görüntüsünü resim dosyası olarak hafızasına atar. Daha sonra makinenin
hafızasındaki bu resim dosyaları özel bağlantı kablolarıyla bilgisayara aktarılır. Bu resimler istenirse bilgisayarda
saklanır istenirse fotoğraf yazıcılarından kartlara aktarılır. Dijital fotoğraf makinesinin kalitesini belirleyen
çözünürlüğüdür birimi ve piyasada megapiksel olarak söylenmektedir.
Mikrofon: Bilgisayarın ses kartına bağlanan mikrofon, sesleri elektrik, sinyallerine dönüştürür. Bu sinyallerde özel
yazılımla bilgisayarda değerlendirilir veya sayısal olarak saklanır.
Diz-üstü bilgisayarlar için Gösterme aygıtları
Diz üstü bilgisayarlarda “touch pad” veya “track-point” (iz-noktası, GBH düğmesi) denen aygıtlar farenin işlevini
üstlenmektedir. l“Touch Pad” lerde imleci hareket ettirmek için işaret parmağımızı dokunma alanında sürükleriz.
Tıklama için alana hafifçe vurmamız yeterlidir. İz noktası, klavyedeki GBH tuşlarının kesişme noktasına
yerleştirildiği için GBH düğmesi veya bir silgi kafasına benzediği için “eraser head” olarak da anılır. İz noktaları
minyatür bir oyun çubuğu gibi işaret parmağımızla yönetilir. Diz üstü bilgisayarlarda normal mouse’lar veya
Trackball’lar da kullanılabilir.
Dokunmatik Ekranlar
İşi parmağınıza yükleyen diğer bir gösterme aygıtı, turizm danışma bürolarında, bankalarda, metroda, alışveriş
merkezlerinde, müzelerde ve hava alanlarında sıkça görülen dokunmatik ekranlardır (touch screen). Son yıllar da
akıllı telefon, tablet gibi aygıtların ekranlarında da kullanılmaktadır. Kullanıcılar komut vermek yada bilgi almak
için ekrana dokunurlar.
Oyun çubuğu (Joystick)
Bilgisayar oyunlarında sıkça kullanılan bir gösterme aygıtıdır. Bir taban birimine yerleştirilmiş el büyüklüğündeki
her yöne hareket edebilen çubuklardır.
Optik Okuyucular: Optik okuyucular, kâğıtlara özel renklerle basılmış formalardaki belirlenen yerlerdeki koyu
renkle işaretlenen bilgileri elektrik sinyallerine dönüştürerek bilgisayara aktaran cihazlardır. Bunlar oldukça pahalı
aygıtlardır. Bu nedenle okullarda sınav formalarının ve değişik kurumlarda anket formalarının
değerlendirilmesinde kullanılır. Çeşitli şans oyunları formalarının (Loto gibi) merkezdeki bilgisayara
aktarılmasında yaygın olarak kullanılır.
Diğer girdi aygıtları
Barkod okuyucular, Işıklı kalemler , Grafik tabletleri,
2. ÇIKIŞ BİRİMLERİ:
Bilgisayarda işlenmiş veya depolanmış bilgileri kullanıcının işine yarayacak biçimde dış ortama aktarabilmek için
kullanılan birimlerdir. Çok fazla özel amaçlar için kullanılanların dışındaki çıkış birimlerini görelim.
Monitör (Ekran) ve Ekran Kartı : Monitör, bilgisayarımızda olup bitenleri veya olayların sonuçlarını gözle
görebileceğimiz donanım parçasıdır. Ekran kartı ise monitörün bağlandığı ve bilgisayardaki görüntü bilgilerini
monitöre aktaran bir arabirimdir. Monitörler tüplü ve plazma olmak üzere iki temel teknoloji ile üretilirler. Bunlar da
kendi aralarında bir çok üretim teknolojisine ayrılırlar. Plazma teknolojisiyle üretilen monitörler ince bir yapıya
sahiptirler kullanımı daha kolaydır ve fazla yere ihtiyaçları yoktur. Buna karşın görüntü kaliteleri tüp teknolojisiyle
üretilen monitörler kadar kaliteli değildir. Monitör alırken dikkat edilmesi gereken hususlar yüksek çözünürlükte
uygun frekansı desteklemesi ve pikseller arasındaki mesafedir.. Örneğin; 1024x768 piksel 75 Hz ve 0,28 piksel
aralığı gibi…
Piksel, monitörün ekran yüzeyinde değişik renklerde ışık saçabilen bir noktaya verilen addır. Pikseller değişik
renkler alarak görüntüyü oluştururlar.
Ekran kartı alınırken ise grafik hafızasının büyük olmasına dikkat edilmelidir. Grafik hafızası ne kadar büyük
olursa ekran kartının monitöre göndereceği görüntü o kadar kaliteli ve derinlikli olacaktır.
Bazı özel monitörler giriŞ birimi olarak da kullanılabilmektedir. Bunlara en iyi örnek banka ATM lerindeki
dokunmatik ekranlar ve tablet PC ekranlarıdır.
Projeksiyon Cihazı: Ekran kartından monitöre gönderilen görüntünün monitör yerine bir perde veya açık renkli
bir yüzeye yansıtılması için kullanılan aygıttır. Bilgisayarla yapılan sunum, tanıtım, izleti vb. amaçlarla kullanılır.
Monitörlerde olduğu gibi çözünürlüğünün yüksek olması önemlidir.
Printer (Yazıcı): Bilgisayarımızda düzenlenmiş ve kağıda aktarılacak bilgileri kağıt üzerine aktarmak amacıyla
kullanılan donanım parçasıdır. En sık kullanılan üç çeşit yazıcı türü vardır.
Laser Yazıcılar: Toner içerisindeki kuru renk zerreciklerinin ısıtılıp kağıda yapıştırılması mantığıyla çalışırlar. Hızlı
ve kaliteli baskı yapmalarına karşın fiyatlarının fazla olması kişisel kullanım alanlarında az görülmesi sonucunu
doğurmuştur.
Mürekkep Püskürtmeli Yazıcılar: Değişik teknolojilerle kartuş içerisindeki sıvı mürekkepleri kağıda aktararak
çalıŞırlar. Laser yazıcılara göre yavaştır ve baskı kalitesi daha düşüktür. Ancak bu ürünlerin hız ve kalitesi kişisel
kullanım için yeterli ve fiyatları uygun olduğu için daha fazla tercih edilirler.
Nokta Vuruşlu Yazıcılar: Dektilo Şeritlerine benzer renk Şeritlerine metal iğnelerle vurup kağıda yazma mantığıyla
çalışırlar. Eski bir teknolojidir. Gürültülü çalışırlar. Kaliteli ve renk derinliği olan çıktıdan söz edilemez. Günümüzde
genellikle fatura, irsaliye vb. hazır formların yazılmasında kullanılır.
Plotter (Çizici): Yazıcıların kullanamayacağı kadar büyük boyutlu kağıtlara baskı yapmak amacıyla kullanılan
donanım ürünleridir. Genellikle reklam afişleri ve teknik çizimlerin kağıda aktarılması için kullanılır.
Hem Giriş Hem de Çıkış Birimi Olarak Kullanılabilen Donanımlar
Bazı donanım aygıtları hem dış ortamdan bilgisayara bilgi aktarmak için hem de bilgisayardan dış ortama bilgi
aktarmak için kullanılırlar.
Disket Sürücü: Disketteki bilgileri bilgisayara ve bilgisayardaki bilgileri diskete aktarmak amacıyla kullanılan
donanım aygıtıdır. Yani hem okuyucu hem de yazıcı bir kafaya sahiptir. Kullanırken disketi disket sürücüye doğru
yerleştirmek ve disketin sürücüye tamamen yerleştiğinden emin olmak gereklidir. Aksi taktirde Disket sürücüsü
zarar görebilir.
Disket ile Disket Sürücü kavramları karıŞtırılmamalıdır. Disket bir kayıt ortamı Disket Sürücü ise Disketi okuyan
ve diskete yazan bir donanımdır.
CD-Writer (CD yazıcı): CD-ROM lardaki bilgilerin bilgisayara aktarılabilmesi için CD-ROM sürücüleri
kullandığımızdan giriŞ birimlerini anlatırken bahsetmiŞtik. Peki CD-ROM lara nasıl bilgiler yazılıyor? Aslında CDROM lara bilgi yazılmaz, onlara bir kere üretilirken bilgi yazılır ve daha sonra bu bilgiler değiŞtirilemez, silinemez.
Bunun yerine Yazılabilir CD ler (writable CD = CD-R) veya tekrar yazılabilir CD ler (ReWritable CD = CD-RW)
vardır. Bu tür CD lere bilgi yazmak için kullanılan donanım aygıtları da CD Writer lar yani CD Yazıcılardır. İekil
olarak CD-ROM sürücülerle aynıdır. Bunların belirleyici özellikleri de yine hızlarıdır. Ancak CD Writer larda üç
farklı hızdan bahsedilir. Örneğin 40x24x52, bu rakamlardan 40; CD Writer ın yazma hızını, 24; tekrar yazma
hızını; 52 ise okuma 12
hızını gösterir. Görüldüğü gibi CD Writer lar bilgiyi yazdığı gibi okuyor da. Bu yüzden bu donanım ürününün hem
giriŞ hem de çıkıŞ birimi olduğundan bahsedilebilir.
Ses Kartı: Ses kartı ile bilgisayarımızda sesle ilgili iŞlemler yapılır. Bu iŞlemlerden ilki, ses kartına takılacak olan
bir mikrofonla dıŞ ortamdaki sesleri bilgisayar ortamına aktarıp kaydetmek veya üzerinde iŞlem yapmak, ikincisi
ise bilgisayarımızda bazı programların çalıŞmasıyla ortaya çıkan sesi dıŞ ortama aktarmak. İkinci iŞlemin
gerçekleŞmesi için ses kartına hoparlör veya kulaklık bağlanması gerekir. Ses kartı alınırken dikkat edilmesi
gereken ses giriŞ-çıkıŞı için yeterli bağlantı yuvalarının olmasıdır.
Fax-Modem Kartı ve Modemler: Telefon hatları aracılığıyla bilgisayarın internete bağlanıp internet ortamına bilgi
göndermesini ve internet ortamından bilgi almasını sağlayan donanım aygıtıdır. Bu aygıtla internete
bağlanılabileceği gibi, eğer kart destekliyorsa, fax alıp gönderilebilir veya sesli telefon görüŞmeleri de yapılabilir.
Telefon hattına bağımlı bir aygıt olduğu için mevcut telefon hattına uygun bir fax modem kartının kullanılması
gereklidir. Dahili ve harici olmak üzere iki tür fax modem vardır. Dahili fax modemler bilgisayarının kasasının içine
monte edilirler ve ayrı bir yer kaplamazlar, harici modemler ise ayrı bir birim olarak çalıŞırlar. Harici modemler
problemli telefon hatlarında biraz daha verimli çalıŞmaktadırlar
GiriŞ ve ÇıkıŞ birimleri burada anlatılanlar kadar veya sadece burada gösterildiği biçimde değildir. Günümüzde
çok çeŞitli birimler ve bunların da çok çeŞitli örnekleri vardır. Bu çeŞitlilikle bilgisayar dünyasının içerisine
girildikçe karŞılaŞılacaktır.
3- Bilginin İŞleneceği ve Depolanacağı Birimler: GiriŞ birimleri ile bilgisayar ortamına aktarılan bilgiler
bilgisayarda iŞlenirler ve bu iŞleme sonucunda bilgiler ya depolanırlar ya da çıkıŞ birimleriyle tekrar kullanıcıya
aktarılır. Bunu yapan birimler Şöyle açıklanabilir:
Anakart: Bilgisayarda tüm birimlerin üzerine takıldığı ve birimler arasındaki bilgi iletiŞimini sağlayan elektronik bir
karttır. Tüm birimlerin bağlandığı bir kart olduğu için kaliteli olmasına piyasadaki çoğu donanım ile uyumlu
olmasına dikkat edilmelidir. Bu kart bilgisayarın kasasının içerisindedir.
CPU (Central Processing Unit = Merkezi İŞlem Birimi): Bilgisayarın beyni de denebilir. Bilgisayar bilgiyi bu
birimde iŞler. Kendisine gelen bilgileri aritmetik ve mantıksal iŞlemlerden geçirerek ilgili yerlere tekrar gönderir.
CPU nun hızı önemlidir ve Hertz (Hz) ve katları cinsinden değer alırlar. CPU nun hızlı olması gerekir. Günümüzde
bu hızlar 3 Gigahertz (GHz) e kadar ulaŞmıŞtır. Bu rakam CPU nun saniyede 3.000.000.000 iŞlem yapabileceği
anlamına gelmektedir.
Bellekler
Bilgi kaydedilebilen elektronik parçalardır.


ROM




ROM (Read Only Memory), Sadece Okunabilir Bellek
RAM (Random Access Memory), Rastgele Erişilebilir Bellek
Üzerinde üretici firmanın yüklemiş olduğu yazılım bulunur.
ROM yongaları, doğrudan CPU tarafından erişilebilen komutlar içerir.
Bilgisayar önyüklemesine ve işletim sisteminin yüklenmesine yönelik temel komutlar ROM'da saklanır.
ROM yongaları, bilgisayar kapatıldığında bile içeriklerini korur.
ROM çeşitleri;
 PROM (Programmable ROM)
 EPROM ( Erasable Programmable ROM)
 EEPROM (Electrically Erasable Programmable ROM)
 FLASH
RAM



Verilerin geçici olarak depolandığı ünitelerdir.
İşlemci ile depolama birimleri (HD) arasında zaman kaybetmemek amacıyla doğrudan erişim imkanı
sağlayan yapılardır.
Geçicidir, elektrik kesilince veriler silinir.
RAM çeşitleri;


SRAM (Statik RAM) : Genellikle işlemcinin içerisinde yer alır.
DRAM (Dinamik RAM) : Ana bellek olarak kullanılır. EDO, BEDO, SDRAM, RDRAM ve DDR gibi çeşitleri
vardır.
Kayıt Ortamları: Bilgisayarda bilgiler anlık hafızalardan başka bir de kalıcı olarak kaydedilmelidir ki sonradan bu
bilgiye tekrar ulaşılabilsin. Bunun için gerek taşınabilen gerekse sabit kayıt ortamlarına ihtiyaç vardır.
Sabit Disk (Hard Disk) HD




Verileri kalıcı olarak depolayan hafıza birimidir.
Verileri bir eksen etrafında dönebilen manyetik disk üzerinde tutar.
Elektrikli, elektronik ve mekanik bileşenlerden oluşur.
Harici veya dahili olabilirler
Disket
Disket (Floppy disk), bilgisayardaki bilgiyi taşımak için kullanılan, üzerine demir oksit kaplanmış bir plastik diskin
yine plastik bir kap içerisine yerleştirilmesiyle oluşturulmuş manyetik veri saklama ortamı.
CD / CD-ROM
Sadece Okunabilir Optik Disk (Compact Disc Read Only Media)
Bir CD nin çapı 12 santimdir. Üzerine 650 ile 900 MB arasında bilgi kaydedilebilir. Ancak, tüm CD Sürücüler (CDROM aygıtları) bu verileri okuyamadığından, yaygın olarak, 700 MB kapasiteli olan CD’ler kullanılır.
DVD
Sayısal Çok Amaçlı Disk (Digital Versatile Disc)
CD’lerden veri olarak daha yoğun kayıt ortamlarına sahiptir. Veri kümeleri burada daha yakın ve daha küçük
yapıya kavuşarak aynı büyüklüğe daha çok veri sığdırılmıştır. Tek katmanlı ve tek yüzlü DVD 4.7GB veri
depolayabilmektedir. CD’lerle fiziksel büyüklükleri aynı fakat kapasiteleri farklıdır. Günümüzde iki katman (layer)
ve iki yüze (side) sahip olan DVD’ler vardır.
HD-DVD / Blu-Ray Disc
 HD-DVD (High Definition) optik disk üzerine verilerin DVD’ye göre daha yoğun olarak yazılabildiği
disklerdir.
 Yazmak için mavi lazer kullanılır.
 Kendi aralarında ReWritable ve tek yazımlık çeşitleri vardır.
 Blu-Ray Disc optik diskler ise kırmızı yerine mavi lazer kullanır. Çünkü dalga boyları kırmızıya göre daha
düşüktür.
 BD-R, BD-WR çeşitleri vardır.
 Tek katmanda 25GB, çift katmanda 50GB veri depolayabilir.
 DVD’lerin rakibidir.
Hafıza Kartı
 Flash bellekler ile hafıza kartlarının, hafıza yapıları aynıdır.
 Hafıza kartlarının kendi aralarında arayüz (SD,MMC...), hız, paket, güvenlik ve kapasite farkları
bulunmaktadır.
USB Flash Bellek:
Verileri kalıcı olarak depolayan kullanımı kolay ve taşınabilir hafıza birimidir. Bir EEPROM’dur
KAPASİTE BİRİMLERİ
Bit < Byte < Kilobyte < Megabyte <Gigabyte < Terabyte
1byte= 8 bit
1KB = 1 Kilobyte = 1024 Byte
1MB = 1 Megabyte = 1024 Kilobyte
1GB = 1 Gigabyte = 1024 Megabyte
1TB = 1 Terrabyte = 1024 Gigabyte
2Mb= 2*1024*8 bit
10Tb= 10*1024*1024*1024*1024*8 bit
0,5Gb=0,5*1024*1024*1024
Örnekler:
1)
2)
3)
4)
5)
6)
7)
8)
8GB= ? Bit
256Mb= ? Byte
4TB= ? Mb
0,25 Mb= ? Kb
500 Gb= ? Tb
2048 KB= ? Mb
40960000Bit = ?Kb
8192 MB= ? GB
Bilgisayarın performansını etkileyen faktörler:
1. CPU (İşlemci) hızı:
İşlemci, bilgisayarın beyni niteliğindeki en önemli bileşendir. Diğer aygıtlardan gelen verileri matematiksel işlemler
yardımı ile işler, sonuca ulaşır ve sonucu gerekli yerlere gönderir. Çalışabildikleri maksimum saat hızları yani
frekansları sınıflandırılmalarına yardımcı en önemli kriterdir. Çalıştıklarında çok ısınırlar, dolayısıyla üzerlerine
soğutucu ve fanlar yerleştirilir.
Örnek olarak 2 ve 3 ü topla sonucu bana ilet komutu verildiğinde işlemci hemen aritmetik merkezini devreye
sokar, işlemi gerçekleştirir ve sonucu bize iletir. Benzer şekilde özel bir yöntemle kodlanmış MP3 dosyalarını
açar, işler ve gerekli veriyi ses kartına iletir. Kısacası hesaplaması veya karar verilmesi gereken her şeyde işlemci
devreye girer Hesaplama işlemlerinde “aritmetik”, karar verilmesi gereken işlemlerde de “mantık” ünitesi devreye
girer.
İşlemcilerin yapısı hiç bir mekanik parçası olmayan tamamen devreler ve transistörlerden oluşur. İçlerinde
milyonlarca transistor bulunur ve bu transistorlerin sayısı ne kadar fazla olursa işlemci okadar hızlı olur.
İşlemcilerin hızları MHZ (MegaHertz) cinsinden ölçülür. Doğal olarak bu sayı ne kadar yüksek olursa, hızı da o
kadar yüksek olur.
herz gerilimin iletilme hızı veya yenilenme hızı olarakta bilinir
Hertz bir frekans birimidir. 1 Hz bir işlemcinin saniyede 1 işlem yapabilmesi olarak tanımlanabilir. MEGA ise
10^6 demektir. yani 1.000.000 . Böylece 1 Mhz lik işlem kapasitesine sahip bir işlemci saniyede 1 milyon işlem
yapabilmektedir.
2.RAM Bellek Büyüklüğü:
Bellek sığası (kapasitesi) byte cinsinden belleğin kapasitesini verir. RAM modülleri
byte cinsinden ifade edilir. 256 MB, 512 MB, 1 GB, 2GB, 4GB modüller hâlinde satılır.
RAM neden önemlidir derseniz, RAM önemlidir, çünkü, bilgisayarda çalıştığınız programlara çabuk
ulaşabilmenizin tek çaresi RAM’dır. RAM ne kadar büyük olursa, siz, o kadar hızlı ulaşabilirsiniz aradığınız
bilgilere. Ve bu sayede bilgisayarınız daha hızlı olacaktır. İşte bundan dolayıdır ki, RAM önemlidir. İşlemcinin size
vereceği hizmetin hızının önemi açısından, RAM’in büyüklüğü önemlidir.
3. Sabit diskin hızı ve kapasitesi:
Bilgisayarımızda kullandığımız sabit dsikin (harddiskin) kapasiyesi ne kadar yüksekse bilgisayarda
depolayabileceğiniz veri miktarı o kadar çok olacaktır. Ayrıca işletim sitemi ve tüm diğer programlarda sabit disk
üzerine kurulduklarından kullanacağınız programların performansları da sabit disk kapasitesi, erişim hızı ve veri
transferine doğrudan bağlıdır.
Bilgisayar Ağları (Network Kavramı):
Network Nedir?
Bir veya birden fazla bilgisayarın; dosya ve veri alış verişi yapabilmesi için birbirine bağlanarak oluşturduğu
yapıya “Network” denir.
Networklara Neden İhtiyaç Duyarız?
Bilgisayar ağları yani networklara duyulan gereksinimin ilk sebebi; düşük maliyet ile kullanıcıları birbirleri ile
haberleştirmek ve uygulama/dosya paylaşmaktır. Bu sayede birden fazla kullanıcı birbirleri ile daha az maliyet
harcanarak haberleşebilir ve dosya aktarımı, mesaj alış verişi sağlayabilirler. Diğer bir neden ise; ortak cihazları
paylaşmaktır. Network üzerinde bulunan bir yazıcı veya bir scanner (tarayıcı) bütün networkteki client'ların
kullanması üzere paylaştırılabilir.
Network Çözümlerinin Getirdiği Faydalar:
Bir network kurmak veya birden fazla bilgisayarı birbiri ile bağlamak bize şu faydaları sağlamaktadır;
* Dosya Paylaşımı
* Düşük Maliyet
* Çevre Cihazlarının Paylaşımı
* Düşük Maliyet İle Haberleşme
* Daha Kolay Yönetilebilirlik
Networkların kurulumu gibi; bu networklarin yonetimi de çok onemlidir. Ozellikle bu konuda alanında uzman kişiler
her zaman aranan insanlardır. Kişilerin haberleşmesi, dosya paylaşımı ve ortak uygulama ortamı beraberinde
bazı tehlikelerde getirir. Internetin yayılması ile günümüzde bu tehlikeler daha da çoğalmıştır. Bu nedenle
sistemlerin daha hızlı takip edilmesi ve network güvenliğinin sağlanması gerekmektedir.
Coğrafyalarına Göre Network Çeşitleri:
Local Area Network (LAN Topolojisi)
Birden fazla bilgisayarın oluşturmuş olduğu (lokal) en küçük bilgisayar ağlarına LAN denir. Günümüzdeki en hızlı
network yapısıdır. İçerisinde bir veya birden fazla hub bulunur. LAN networku üzerindeki PC'ler birbirleri ile
yakındır ve 100baseT UTP kablo ile ağ kurulmuştur.
Wide Area Network (WAN Topolojisi)
Hız olarak LAN network'lerden yavaş olmasına rağmen en az iki LAN'ın router (yönlendirici) ile birleşmesi sonucu
kurulan ağlara WAN denir. Şehirler arası ve uzak mesafeler için tasarlanmış bir network yapısıdır. Üç çeşit wan
yapısı öne çıkmaktadır:
Internet
Sayısı her geçen gün artan bilgisayarın ve kullanıcının bulunduğu bilgilerin depolanıp paylaşıldığı bir geniş alan
ağıdır. Bu ağda üniversiteler, özel şirketler, araştırma kurumları, devlet kuruluşları, kar amacı olmayan kuruluşlar,
kişiler, özel ilgi grupları yani aklınıza gelen her türlü kullanıcı bulunmaktadır. Adeta bir bilgi uzayı özelliği
taşımaktadır.
Intranet
Bir işletmenin kendi içinde kullandığı bilgisayar ağına Intranet denir. Intranet kısaca dahili İnternet demektir.
Büyük ölçekli bir holding düşünelim. Holdingin çeşitli şehirlerde hatta ülkelerde fabrikaları, işyerleri olabilir. İşte
bütün olarak ilgili holdingin tüm işyerlerini fabrikalarını içine alan bir bilgisayar ağı kurulabilir. Bu o holdingin
Intraneti olur. Holding dışından kimse o intranet’e giremez. Ancak belli koşullarda kısıtlı giriş yapılabilir.YBS
olarak, intraneti kullanmak işletmeye büyük bir verimlilik ve etkinlik kazandırır. Maliyetler en aza indirgenirken
kalite değerleri yükselir. Intranet ile işletmeler sadece iletişim olanağına kavuşmazlar. Bunun yanı sıra eğitimden
video konferansa oradan halkla ilişkilere kadar pek çok etkinlikler yapılabilir.
Extranet
Extranet ise Intranetin daha geniş bir halidir. İşletme bu kez kendisi ile birlikte çalışan işletmeleri de intranetinin
içine alabilir. Bu hali ile o işletmenin extranet i oluşturulur. Büyük bir otomobil üreten işletme düşünelim. Bu
işletmenin kendisine ait bir intranet i vardır. Bunun yanı sıra kendisine yedek parça üreten işletmeleri de belirli
koşullar ve kısıtlar çerçevesinde intranet ine dahil ederse extranet oluşturulur. Extranetlerde YBS açısından
işletmenin etkinliği ve verimliliği üzerinde olumlu etki yapar.
Metropolian Area Network (MAN Topolojisi)
Metropolitan ağ da aslında bir geniş alan ağıdır. Ama temel bir özelliğinden dolayıgeniş alan ağlarından
ayrılmaktadır.Fiber optik kablo kullanılarak kurulan çok uzak mesafeleri (örneğin kıtaları) birbirlerine bağlayan
yapıya MAN denir. Özellik olarak WAN ile aynıdır ancak hız bakımından LAN hızındadır.
AĞ SİSTEMİNİN BİLEŞENLERİ
Bilgisayar : Bir ağ sistemi en az bir SERVER (Sunucu) ve buna bağlı olarak CLIENT (İstemci)’lerden oluşur.
Sunucuların belli noktalara (NOD) yerleştirilerek en üstte başka bir sunucuya bağlanmasıyla, geniş tabanlı bir
bağlantı sistemi oluşturulabilmektedir.
Bağlantı ve İletişim Elemanları
Ethernet : (Network Interface Card - NIC) : Yerel ağların oluşturulmasında veri alışverişini yöneten ve
gerçekleştiren elemanlardır. Teknolojileri 100 Megabit veri transferi yapabilecek kapasiteye kadar çıkmıştır. PCI
veya ISA yuvalara takılan bu kartların kablo bağlantıları BNC ya da RJ45 konnektörleri ile yapılabilmekte; yani iki
tip kablo ile kullanılabilmektedirler.
Kablolar : Yaygın olarak TwsistedPair (UTP) yada Koaksiyel (BNC) kablo kullanılmaktadır.
Hub : TwsistedPair kablo ve RJ45 konnektörlerle oluşturulan ağ sistemlerinde, ağın temel dağıtım elemanlarıdır.
Switch : Hub gibi dağıtım elemanı olup, veri anahtarlama ve iletinin güçlendirilmesini sağlar.
Gateway : Haberleşme kontrolünü üstlenen ağ geçididir. Ağa giren ve çıkan tüm veriler bu aygıttan geçerler.
Repeaters : Bir repeater kablodaki sinyali yükseltir ve erişim mesafesini uzatır. Data transferi için ek bir yazılıma
ihtiyaç duymaz. Hiç beklemeye gerek kalmadan, giriş sinyalini yükseltilmiş olarak çıkışa verir. Ayrıca bazı
repeaterler gürültüler için filtrasyon görevi de yaparlar.
Bridges : Bridge’ler repeaterlere göre daha akıllı cihazlardır. Aynı ya da farklı topolojiler kullanan iki network’ü,
data-link seviyesinde birbirine bağlar. Basit olarak, bir server’a iki ayrı sınıftan network kartı takmak suretiyle bir
bridge yapılabilir.
Routers: Routerlar Repeaterlerden bir üst seviyede işlem yapar. Bu seviye IPX’inde çalıştığı network seviyesidir.
IPX’ler, routerler ile ilgili emir ve talimatlarıda içerirler.
Modem: Modemler bilgisayardaki verileri yani dijital sinyali, analog sinyale çevirerek kablo üzerinden iletilmesini
sağlayan cihazlardır. Bağlantı için ya bütün bilgisayarlar arasında kablo çekilecek ya da mevcut telefon hatları
kullanılacaktır. Kablo çekmek çok pahalı olacağından, telefon hatlarını kullanmak çok daha mantıklıdır. Bilgi
transferinin bir zorunluluk haline gelmesi ile birlikte mevcut telefon hatları üzerinden birbirine çok uzak
bilgisayarların modemler aracılığıyla bağlantı kurmaları da kaçınılmaz olmuştur.
Standart telefon hatları sadece ses transferi yapabilir. İşte bu noktada modem devreye girer. Modem
bilgisayardaki dijital bilgiyi analog bilgiye çevirir, karşı taraftaki modemde hattan aldığı analog bilgiyi dijitale yani
bilgisayarın anlayacağı dile çevirir. Bu işleme modulation ve demodulation denir. Modem bu kelimelerinin
birleştirilmesi ile oluşmuş bir kelimedir.
Ağ Yönetim Yazılımları :Unix, Linux, SCOUnix, Windows NT gibi doğrudan ağ yönetimine yönelik işletim
sistemlerinin yanı sıra, Novell Netware, Lantasti gibi bir işletim sistemi altında ağ yönetimini destekleyen
yazılımlar, Windows98/Me gibi kısıtlı yerel ağ sistemlerini destekleyen işletim sistemleri, bu yazılımları
oluştururlar.
Yapılarına Göre Network Çeşitleri:
Üzerinde bulunan bilgisayarların yapılandırılmasına göre network'lar iki çeşitte incelenebilirler;
* Peer To Peer Network
* Server Based Network
Peer to Peer Network :
Bu network yapısının diğer bir adı da “Eşler Arası” network'tur. Bu yapılandırmaya göre ağ üzerinde bulunan
bilgisayar sayısı kısıtlıdır ve düzey olarak hepsi aynı düzeydedir.
Server Based Network :
Server based (client - server) networklerde ise muhakkak bir ana bilgisayar vardır. Bu bilgisayara Server yani
sunucu da denir. Bütün ağ işlemleri bu sunucu bilgisayar üzerinde yapılır ve networka dahil olacak kullanıcı
bilgisayarları ise bu ana (dedicated) makinede tanımlanmış bir şekilde login olarak ağa dahil olmalıdır.
Tapolojilerine Göre Network Çeşitleri:
Tapoloji nedir?
Bir ağdaki bilgisayarların nasıl yerleşeceğini, nasıl bağlanacağını, veri iletiminin nasıl olacağını belirleyen genel
yapıdır.





Doğrusal (Bus Topology)
Halka (Ring Topology) Star-wired ring
Yıldız (Star Topology)Star-wired bus
Ağaç (Tree Topology)
Karmaşık (Mesh Topology)
Doğrusal Yapı (Bus Topology)
Bu türde sunucu ve istemciler aynı veri hattı üzerinde sıralanırlar. Yapının kendine özgü üstün ve zayıf yönleri
vardır. Kuruluşunun kolay ve daha az maliyetli olması en önemli üstünlüğü olurken veri hattında ki bir kopukluk
veya teknik bir arızada arızanın bulunduğu noktadan sonraki kullanıcıların sunucu ile arasındaki iletişim kopabilir.
Bu yapı günümüzde en çok kullanılan bir yapı haline gelmiştir. İletişim hızları çok büyük bir hızla artmaktadır. Şu
anda kullanılan Gigabit Ethernet yapısı ile saniyede milyonlarca Byte bilgi bir noktadan başka bir noktaya
taşınabilmektedir. Yapının en önemli özelliği YBS(Yönetim Bilişim Sistemleri) açısından tüm yönetici ve
kullanıcılara büyük kolaylıklar getirmesidir. YBS’deki yönetici durumundaki kullanıcılar sahip oldukları bilgisayar
ağlarını çok etkin kullanabilmekte ve yönetebilmektedirler. Tüm bilgi akışı bilgisayar ağları üzerinden olduğu için
yöneticilerinde kurumlarında neler olup bittiğinden haberleri olmalıdır. Bu nedenle bilgisayar ağları iyi
yönetmelidirler kısaca ona hakim olmalıdırlar.
Halka Yapı (Token Ring Topology)
Daha çok küçük alanlardaki bilgisayar ağları için kullanılan bir yapıdır. Sunucu ve istemciler bir halka etrafında
sıralanırlar. Halka yapıda iletişim hızı sınırlı kaldığı için günümüzde kullanımı düşüktür.
Yıldız Yapı (Star Tapology):
İlk bilgisayar ağlarının yapısı yıldız şeklinde idi. Bir sunucuya her istemci doğrudan bağlı idi. Bu nedenle bilgisayar
ağında ne kadar istemci varsa sunucuda da o kadar iletişim kartı vardı. Yıldız yapı günümüzde güçlü yerel ağların
tasarımında kullanılmaktadır. Örneğin, üniversitemizde Bilgisayar Araştırma ve Uygulama Merkezinde çok güçlü
bir sunucu bulunmakta ve bu sunucuya bağlı yıldız yapısında tüm binalar bağlanmaktadır. Her binada ise
Ethernet yapıdan oluşan bir dahili ağ bulunmaktadır.
Yıldız yapı şeklindeki bir bilgisayarın yönetimi merkezi olmasından dolayı bazı kolaylıklar getirmektedir. Ancak
ana sunucuda bir arıza olması tüm sistemin devreden çıkmasına neden olabilir.
Ağaç Yapı (Tree Tapology)
Ağaç topolojisinin diğer adı hiyerarşik topolojidir. Ağacın merkezinde sorumluluğu en fazla olan bilgisayar bulunur.
Dallanma başladıkça sorumluluğu daha az olan bilgisayarlara ulaşılır. Bu topoloji çok büyük ağların ana
omurgalarını oluşturmakta kullanılır.
 Genellikle yıldız topolojisindeki ağları birbirine bağlamak için kullanılır. Böylece ağlar büyütülebilir.
 Bir ağacın dalları farklı topolojilerdeki ağları temsil eder, ağacın gövdesi ile de bunlar birbirine
bağlanabilir.
Karmaşık Yapı (Mesh Tapology):
 Gerçek Mesh topolojide tüm düğümler ağ içerisinde birbirine bağlıdır.
 Daha çok WAN’da kullanılır.
 LAN’da kullanıldığında tüm düğümlerin birbirine mutlaka bağlı olması gerekmez.
 Hybrid mesh topoloji, karmaşık ağlarda (veritabanı sunucularının uzak mesafeler arası bağlantıları vb.)
kullanılır
YAZILIM VE ÇEŞİTLERİ:
Yazılım: Hem bilgisayar sistemini oluşturan donanım parçalarının yönetimini hem de kullanıcıların işlerini yapmak
için gerekli olan komutlar topluluğuna yazılım denilmektedir
Görevlerine göre yazılımlar:
1. İşletim Sistemleri:
Bir işletim sistemi, bilgisayar kaynaklarının yönetimi ve kontrolünü sağlayan yani bilgisayar sisteminin yapacağı
işleri yöneten programlar bütünüdür. Kullanıcıya bilgisayarın kaynaklarını mantıksal bir ortamda yönetme ve
yönlendirme imkanı verir, pek çok fonksiyonu ise kullanıcının haberi bile olmadan kendisi üstlenir. Diyelim, bir
yazı yazdınız ve diske kaydediyorsunuz. Kelime işlemci(yazıyı yazdığınız program), doğrudan diskle ilgili bir iş
yapmaz, sadece işletim sisteminin diskle ilgili fonksiyonlarını kullanır.
Bir işletim sisteminin gerçekleştireceği temel işlemler;
1. Merkezi İşlem Birimini farklı işlere yönlendirmek, yönetmek,
2. Ana belleği yönetmek,
3. Harici kayıt cihazlarını yönetmek,
4. Giriş/çıkışları kontrol etmek,
5. Bilgisayar sisteminin güvenliği ve kontrolünü sağlamaktır.
2. Uygulama Yazılımları:
Kullanıcıların belli başlı bazı işlemleri yapmalarına imkan veren yazılımlardır. Uygulama yazılımlarının
geliştirilmesi için programlama dilleri ve diğer bazı uygulama geliştirme araçları kullanılır. Uygulama yazılımları
genellikle belli bir işletim sistemi altında çalıştırılmak üzere hazırlanır. Örneğin, Macintosh işletim sistemi altında
çalıştırılmak üzere hazırlanan bir kelime işlem programı DOS veya WINDOWS işletim sistemini kullanan kişisel
bilgisayar(PC-Personal Computer)larda çalışmayacaktır. Bununla birlikte, çoğu durumlarda ticari uygulamalar;
diğer bir çok işletim sistemi altında da çalışabilecek şekilde hazırlanmaktadır.
a) Genel Amaçlı Uygulama Yazılımlar: Günümüzde bilgisayar sistemleri için geliştirilmiş çok sayıda genel
amaçlı uygulama yazılımı mevcuttur. Bunların sayısı ve özellikleri her geçen gün hızla artmaktadır. Bu
yazılımlardan kişi ve kurumlarca en yaygın olarak kullanılanları; kelime işlem programları, elektronik hesap
tablosu programları, sunum programları, dosya yönetim ve veri tabanı yönetim programlarıdır.
Kelime İşlem Programları: Bilgisayarın, çok güçlü özellikleri olan bir daktilo makinesi gibi kullanılması
özelliğini sağlayan programlardır. Hazırlamak istediğiniz belgede grafik, tablo, resim, dipnot ve belgeyi birden
fazla sütun halinde düzenlemek gibi özellikleri sağlarlar. Bu programlar diğer genel amaçlı uygulama yazılımlarına
oranla çok daha yaygın kullanılmaktadır. Bazı kelime işlemciler, masa üstü yayıncılık, elektronik takvim, ve
elektronik posta gibi özelliklere sahip olan entegre ofis sistemlerinin temelidir(Word, WordStar, WordPerfect, PWProfessional Write gibi).
Hesap Tablosu Programları : Hesap tablosu programları bilgisayar sistemini son derece özellikli bir
elektronik hesap makinesine dönüştüren programlardır. En basit özelliği verileri oldukları gibi tablo şeklinde
listelemek olduğu gibi, verileri alıp çeşitli türlerde grafiklere dönüştürme özelliğine de sahiptirler(Excel, Lotus 123,
Quattro Pro gibi).
Sunum Programları : Belli bir konuda yapılan araştırmanın ve/veya hazırlanan raporların sonuçlarını
bilgisayar yardımıyla diğer kişilere anlatmak için kullanılır. Sunum genellikle bilgisayara bağlı bulunan bir
projeksiyon/data shov cihazı yardımıyla yapılır. Bu uygulamalar her türlü grafik, ses ve video görüntülerinin
kullanılmasına imkan verir.
Dosya Yöneticileri ve Veri Tabanı Yönetim Programları : Büyük miktardaki verileri depolayıp bu
verilere hızlı bir erişim ve bu verilerden raporlar hazırlanmasına imkan veren programlardır(Access,
Database/Dbase, FoxBase/FoxPro, Oracle, File Maker gibi).
Bu yazılımlar genellikle üretici firmalar tarafından birleştirilerek MS-Office, Star Office(Sun), Open
Office(ücretsiz) gibi tek bir ofis paketi halindedirler.
b) Özel Amaçlı Uygulama Yazılımları: Özel amaçlı uygulama yazılımları belirli bazı işleri yapabilmek için
geliştirilen, dolayısıyla sınırlı amaçları olan yazılımlardır. Aşağıda bazı özel amaçlı yazılım türleri kısaca
belirtilmiştir.
Analiz ve karar verme : Belli işlemleri yapmaktan çok; problemlerin çözümünde yöneticilere yardımcı olmak
amacıyla geliştirilmiştir. Matematiksel modellerden faydalanmak üzere istatistik ve yönetim bilimi yazılımlarını
birleştirir.
Planlama, programlama, koordinasyon ve organizasyon: Finansal planlama, bütçe, masraf ve satış
raporları hazırlama, toplantı gündemlerinin hazırlanması ve randevuların ayarlanması gibi işler “masa üstü
düzenleyici”de denilen özel uygulama yazılımları ile yapılır. Ayrıca “akıllı binalar”, “Hastane Otomasyon
Sistemleri” ve proje yönetimi yazılımları da vardır.
İletişim : İletişim programları, bilgisayar ağları arasında iletişim kurulmasına imkan veren yazılımlardır.
Günümüzde yaygın bir şekilde kullanılan İnternet hizmetlerinden yararlanmak için geliştirilmiş olan her türlü
program iletişim programları içerisinde düşünülebilir.
Eğitim : Bilgisayarlar eğitimde her geçen gün gittikçe artan bir oranda kullanılmaktadır. Bugün piyasada olan
programların çoğu öğreticileriyle birliktedir, yani program içindeki yardım menüsünde programın kullanım bilgileri
bulunmaktadır. Ansiklopedik bilgiler içeren, belli bir yer veya konuda hazırlanmış olan tanıtıcı programlar, yabancı
dil veya herhangi bir dersle ilgili olarak yardımcı olmak üzere hazırlanmış, internette online veya asenkron eğitim
için hazırlanmış programlar eğitim amaçlı programlardır.
3) Programlama Dilleri
Uygulama yazılımlarının ve işletim sistemlerinin yazılması, oluşturulması için kullanılan programlardır. Örnek:
Java, Delphi, Pascal, C++,Visual Basic vs.
Kullanım haklarına göre yazılımlar:
Lisanslı Yazılım: Kullanım haklarını satın almış ya da bu hususta bir sözleşme imzalamış bir kişi yada bir grup
tarafından kullanılabilen yazılım.
Ücretsiz Yazılım (Freeware): internet üzerinden, bilgisayar dergisi CD'lerinden ya da kullanıcı grupları aracılığı
ile dağıtılan ve hiçbir ücret talep edilmeyen yazılım.
Demo Yazılım: Tanıtım programı. Geliştirme ya da pazarlama aşlamasındaki bir programın yeteneklerini
gösteren kısıtlı sürüm.
Paylaşılan Yazılım (Shareware): Bilgi hizmet sunucuları tarafından kullanıcılara ücretsiz olarak ya da çok küçük
bir abonelik ücreti ile dağıtılan ve deneme mahiyetinde olan yazılım. Bu yazılımların genellikle 15-30 gün gibi bir
kullanım süresi bulunmaktadır.
Zararlı (Kötü Amaçlı) Yazılımlar:
Kötü amaçlı yazılımlar, bilgisayarınıza zarar vermek amacıyla tasarlanmış çeşitli yazılımlar olarak bilinir. Bu zarar
verme eylemi bilgisayarınızın normal çalışmasına zarar verme (örn. daha yavaş çalışmasına veya istenmeyen
açılır pencerelere neden olma gibi) veya kişisel bilgilerinizi çalma şeklinde olabilir. Virüsler, bilgisayarınızdaki
verileri kötüye kullanma veya bunları tümüyle silme amacıyla bilgisayardan bilgisayara yayılan kötü amaçlı
yazılım biçimleridir. Kötü amaçlı yazılım örnekleri şunlardır:





Virüsler
Solucanlar
Truva atları
Casus yazılımlar
Dolandırıcı güvenlik yazılımları
Bilgisayar virüsü nedir?
Bilgisayar virüsü, bir bilgisayardan diğerine yayılan ve bilgisayarın çalışmasını kesintiye uğratan küçük yazılım
programıdır. Bir bilgisayar virüsü bilgisayardaki verileri bozabilir veya silebilir, e-posta programını kullanarak diğer
bilgisayarlara yayılabilir ve hatta sabit diskteki tüm öğeleri silebilir.
Bilgisayar virüsleri genellikle e-posta iletilerindeki veya anlık iletilerdeki ekler yoluyla yayılır. Bu nedenle, iletiyi
göndereni tanımıyorsanız veya e-posta ekini beklemiyorsanız açmamalısınız. Virüsler; komik resimler, tebrik
kartları veya ses ve video dosyaları şeklinde ekler olarak gizlenebilir. Bilgisayar virüsleri ayrıca Internet'ten
indirmeler aracılığıyla yayılır. İndirebileceğiniz korsan yazılımlarda ya da diğer dosya veya programlarda
gizlenebilir.
Virüslerin Zararları
Virüsler bilgisayarlardaki programlara, dosyalara ve donanımlara çeşitli zararlar verebilir. Bu zararlar
bilgisayardaki bilgilerin kaybedilmesi, istenmeyen bilgilerin bilgisayara girmesi, kullanılan dosya içeriğinin
değişmesi veya silinmesi, kullanılan bilgisayar programlarının bozulması ve çalışmalarının yavaşlaması,
bilgisayardaki modem veya hard disk gibi donanım elemanlarının bozulması şeklinde olabilir.
Virüslerin Yayılma Yöntemleri
Eskiden en popüler virüs yayılma yolu, bir bilgisayardan diğerine disket ile dosya aktarımıydı. Günümüzde ise,
bilgisayar ağlarının oldukça yoğun kullanılması, herkese açık dosya arşivleri ve internet üzerindeki sosyal
paylaşım siteleri, virüslü programların yayılması için oldukça uygun ortamlar haline gelmişlerdir. Ayrıca e-posta
yoluyla gelen dosyaların kontrolsüz kullanımı ile de virüslerin yayılması oldukça yaygınlaşmıştır.
Solucan nedir?
Solucan, kullanıcı etkileşimi olmadan yayılan bilgisayar kodudur. Çoğu solucan, açıldığında bilgisayara virüs
bulaştıran e-posta ekleri olarak görünürler. Solucan, virüs bulaşan bilgisayarda, adres defterleri veya geçici web
sayfaları gibi e-posta adresleri içeren dosyalarda tarama yapar. Solucan, virüslü e-posta iletilerini göndermek için
adresleri kullanır ve bu virüslü iletilerin tanıdığınız bir kişiden gelmiş gibi görünmesini sağlamak üzere genellikle
sonraki e-posta iletilerinde "Kimden" adreslerini taklit eder (veya kandırır). Daha sonra solucanlar e-posta iletileri,
ağlar veya işletim sistemi güvenlik açıkları üzerinden genellikle sorunun nedeni anlaşılmadan ilgili sistemleri
doldurarak otomatik olarak yayılır. Solucanlar bilgisayarlara her zaman zarar vermez, ancak sıklıkla bilgisayar ve
ağ performansı ile kararlılık sorunlarına neden olur.
Truva atı nedir?
Truva atı, diğer programların içinde gizlenen kötü amaçlı yazılım programıdır. Bu, ekran koruyucu gibi yasal bir
programın içine gizlenerek bilgisayara girer. Sonra, korsanın virüslü bilgisayara erişmesini sağlayan kodu işletim
sistemine koyar. Truva atları, çoğunlukla kendi kendilerine yayılmaz. Virüsler, solucanlar veya indirilen yazılımlar
tarafından yayılır.
Casus yazılım nedir?
Casus yazılımlar bilginiz dışında bilgisayarınıza yüklenebilir. Bu programlar, bilgisayarınızın yapılandırmasını
değiştirebilir ya da reklam verilerini ve kişisel bilgileri toplayabilir. Casus yazılımlar Internet arama alışkanlıklarını
izleyebilir ve web tarayıcınızı gitmeyi amaçladığınızın dışında farklı bir web sitesine yeniden yönlendirebilir.
Dolandırıcı güvenlik yazılımı nedir?
Dolandırıcı güvenlik yazılımı programları, sizi bilgisayarınıza virüs bulaştığına inandırmaya çalışır ve genellikle
sizden virüsü kaldıran bir ürünü indirmenizi ya da satın almanızı ister. Bu ürünlerin adlarında çoğunlukla Antivirus,
Shield, Security, Protection veya Fixer gibi sözcükler bulunur. Bu adlar yasal görünmelerini sağlar. Genelde
indirildikten hemen sonra veya bilgisayarı bir sonraki başlatmanızda çalıştırılırlar. Dolandırıcı güvenlik yazılımları,
Internet Explorer gibi uygulamaların açılmasını engelleyebilir. Ayrıca, dolandırıcı güvenlik yazılımları yasal ve
önemli Windows dosyalarını bulaşma olarak görüntüleyebilir. Normal hata iletileri veya açılan iletiler aşağıdaki
ifadeleri içerebilir
Virüs, casus yazılım veya dolandırıcı güvenlik yazılımları gibi kötü amaçlı yazılımlar nasıl kaldırılır?
Bilgisayar virüsleri veya casus yazılımlar, kötü amaçlı yazılımları temizleme araçlarının yardımı olmadan
kaldırılamayabilir. Bazı bilgisayar virüsleri ve diğer istenmeyen yazılımlar, virüsler ve casus yazılımlar algılanıp
kaldırıldıktan sonra kendilerini yeniden yüklerler. Ancak bilgisayarı güncelleştirir ve kötü amaçlı yazılımları
temizleme araçlarını kullanırsanız, istenmeyen yazılımları kalıcı olarak kaldırabilirsiniz.
Virüslerden korunmak için :
 Virüs tarama programı kullanın.
 Virüs tarama programınızı internetten bir kaç günde bir güncelleyin.
 Birden fazla virüs programı kullanın. Her anti virüs programı bütün virüsleri tanımaz.
 Harici kayıt cihatlarını ve elektronik postaları virüs tarama programından geçirmeden açmayın.
 Bilmediğiniz dosyaları açmayın.
 Tanımadığınız birisi tarafından gönderilen dosyaları açmayın.
 Güvenli olduğunu düşünmediğiniz sitelerden dosya indirmeyin.
 Virüs uyarılarını dikkate alın.
 Her zaman dosyalarınızın yedeğini alın.
 Virüsler ayrıca modemle iletişim sırasında da geçebilir. Ayrıca kopya programlarda da virüs bulunabilir.
Telif Hakları:
İnternet’in hızlı bir şekilde gelişmesiyle, internet ortamındaki yayınlar da hızla artmaktadır. İnternet ortamındaki
yayınların kullanımının kontrolü ve özellikle eser sahiplerinin haklarını korumak telif hakları kanunları ile
sağlanmaktadır. Amerika va Avrupa’da bu alanda çalışmalar yapılmış ve halen yapılmaktadır. Türkiye’de ise telif
hakları ile ilgili kanunda 2001 yılında yeni bir değişiklik yapılmıştır. Bu bildiride, telif hakları konusunda yapılan
değişikliklerin yeterli olup olmadığına, Amerika ve Avrupa’da yapılan çalışmaların son durumuna yer verilerek
uygulamadaki sorunlara değinilmiş ve konunun önemi irdelenmiştir.
Şu anki ulusararası hukuksal düzenlemeler aşağıda adı geçen anlaşmalara göre düzenlenmiştir:





Bern Antlaşması
Universal Telif Hakları Antlaşması
Roma Antlaşması
Cenevre Antlaşması
GATT-TRIPs (Dünya Ticaret Örgütü (WTO) Trips Antlaşmaları)
Kişisel Verilerin Korunması :
Avrupa Birliğine uyum sağlama arasında verilerin kanunla korunması da vardır. Bu amaçla hükümet “Kişisel
Verilerin Korunması Hakkında Kanun” tasarısı hazırlamıştır. Kanun 58 maddeden oluşmaktadır. Bu kanunun
amacı 1. madde “Kişisel verilerin işlenmesinde kişinin dokunulmazlığı, maddi ve manevi varlığı İle temel hak ve
özgürlükleri korumak ve kişisel verileri işleyen gerçek ve tüzel kişilerin uyacakları esas ve usulleri düzenlemektir.”
şeklinde açıklanmaktadır.Ayrıca Telekomünikasyon Kurumu da “Telekomünikasyon sektöründe kişisel bilgilerin
işlenmesi ve gizliliğinin korunması” hakkında yönetmelik çıkarmıştır. Bu yönetmelikte telekomünikasyonda kişisel
bilgilerin korunması esasları ayrıntılı olarak belirtilmiştir.
(Not: Dosya ve Klasör Kavramları konusunun ekidir)
JOKER KARAKTERLER
Eğer bir dosya ya da klasör adının herhangi bir bölümünü hatırlamıyorsanız, yıldız ve soru işareti simgelerini, yani
joker karakterleri kullanabilirsiniz. Bunlar dosya ve klasör isimlerindeki bilinmeyen harflerin yerini alarak arama
esnasında bu harflerin yerine kullanılırlar.
• Yıldız işareti (*): Bir ya da daha fazla harf yerine kullanılabilir. Mesela aradığınız dosyanın ismi 'tele" ile
başlıyorsa ve ismin sonunu ya da son ekini hatırlamıyorsanız, metin alanına tele* yazabilirsiniz. Böylece isminin
ilk 4 harfi "tele" olan tüm dosyalar listelenir (telefon.doc ya da televizyon.doc gibi). Aramayı daraltmak için,
örneğin dosya uzantısını hatırlıyor olmanız durumunda "tele'.doc" yazma şansına da sahipsiniz. Böylece 'tele" ile
başlayıp, dosya uzantısı .doc olan belgeler bulunur.
• Soru işareti (?): ? işareti, isimde yer alan tek bir karakterin yerini tutabilir. Örneğin arama sırasında "Tele7.doc"
metnini girerseniz, 'Tele5.doc" veya "Telee.doc" gibi dosyalar bulunacaktır. Bu aramanın sonucunda "telefon.doc"
gibi dosyalarla karşılaşma ihtimaliniz de otomatik olarak ortadan kalkar.
Ör: İsmi ‘A’ ile başlayıp ‘T’ ile biten tüm dosyaları joker karakterlerle ifade etmek istersek:
A*T.*
Ör: İsminin 3. Harfi ‘e’ olan ve uzantısı 3 harfli tüm dosyaları joker karakterlerle ifade etmek istersek:
??e*.???
Ör: 2. Ve 5. Harfi ‘i’ olan ve uzantısı ‘m’ ile biten tüm dosyaları joker karakterlerle ifade etmek istersek:
?i??i*.*m