Soru Hazırlamada Dikkat Edilecek Hususlar İçin Tıklayınız

Transkript

ÖNSÖZ
Ordu ilinde bulunan okullarımızdaki eğitimin yakından ve etkili bir şekilde
izlenmesi için başlatılan BAŞARI İÇİN EL ELE projesi çerçevesinde biz eğitimcilere
çabalarımızla verimin artırılmasına yönelik destek sağlayacak bir planlamanın ardından
eğitim sürecinin, öğretim boyutunu çeşitli kademe ve evrelerindeki ölçme-değerlendirme
boyutunda daha önceki hazırlamış olduğumuz Ölçme ve Değerlendirme çalışmamızdaki
verilerden sonra ilimiz ilk öğretim ve orta öğretim okullarımızdaki görevli
öğretmenlerimizle bu çalışmamızda; iki unsuru gözden geçirerek içinde olduğumuz
konunun tekrar farkındalığını hatırlatarak ilk olarak kısa cevaplı soruların yazılması
ve bunlarla ilgili örnekler üzerinde durulması. İkinci olarakta seçmeli soruların
yazılması üzerinde durulmaktadır. Bu tür soruların yazılmasının, Türkçe, matematik. fen
bilimleri, sosyal bilimler ve yabancı diller için ayrı ayrı örneklendirilmesine ve yapılan
hatalarda eleştirilerine bakarak eğitimdeki verim sorununun girdiğimiz bu yolda bir
nebze üstesinden gelmeye Milli Eğitim Müdürlüğünün imkanları ve siz değerli
meslektaşlarımın özverileriyle başarımızın ilerleyeceğine hiç kuşkumuz yoktur.
Sınıflarımızdaki başarıyı etkileyecek öğrencilerin zihinsel güçlerini geliştirecek
öğretmenlerimize yararı olacağını düşündüğümüz ÖSYM Eğitim Yayınlarından Durmuş
Ali ÖZÇELİK ‘e ait Test Hazırlama Kılavuzu’ndan bazı bölümler siz değerli
öğretmenlerin uygulama alanlarına sunuyoruz.
Hazırlayan
Erhan DÜZGÜN
1
SORU HAZIRLAMADA DİKKAT
EDİLECEK HUSUSLAR
İÇİNDEKİLER
KISA CEVAPLI SORULARIN YAZILMASI ………………………………………3
1. Türkçe Dersleriyle İlgili Kısa Cevaplı Soruların Yazılması………………...3
2 . Matematik dersi ile ilgili Kısa Cevaplı Soruların Yazılması……………….8
3. Fen Bilgisi, Fizik, Kimya, Biyoloji Dersleriyle İlgili Kısa Cevaplı
Soruların Yazılması …………………………………………..…….............13
4.Sosyal Bilgiler, Tarih, Coğrafya,Sosyoloji vb. derslriyle ilgili Kısa
Cevaplı Soruların Yazılması …………………………………….………….22
5. İngilizce Dersiyle ilgili Kısa Cevaplı Soruların Yazılması…….…... ....…..27
6. Almanca Dersiyle ilgili Kısa Cevaplı Soruların Yazılması…….…... …….29
7. Fransızca Dersiyle ilgili Kısa Cevaplı Soruların Yazılması……..…. …….31
SEÇMELİ SORULARIN YAZILMASI………………………………..………..33
1. Türkçe Dersleriyle İlgili Seçmeli Soruların Yazılması……………. . ........33
2. Matematik dersi ile ilgili Seçmeli Soruların Yazılması…………….. …...39
3. Fen Bilgisi,Fizik, Kimya, Biyoloji dersleriyle ilgili seçmeli Soruların
Yazılması…………………………………………………………………..43
4. Sosyal Bilgiler, Tarih, Coğrafya, Sosyoloji dersleriyle ilgili Seçmeli
Sorularınazılması………….…………………………………….. ………..50
5. İngilizce Dersiyle ilgili Seçmeli Soruların Yazılması……….….…………59
6. Almanca Dersiyle ilgili Seçmeli Soruların Yazılması…….……………….62
7. Fransızca Dersiyle ilgili Seçmeli Soruların Yazılması…….………………66
2
KISA CEVAPLI SORULARIN YAZILMASI
Bu kısımda, kısa cevaplı soruların yazılması ile ilgili örnekler üzerinde durulmakladır.
Bu tür sorulan yazılmasının, Türkçe, matematik, fen bilimleri, sosyal bilimler ve yabancı diller
için ayrı ayrı örneklendirilmesine çalışılmaktadır. Değişik okul ve sınıflarda çalışan veya
çalışmayı planlayanlara yardımcı olabilmek için bu ders gruplarının her birinde, hem ilkokul,
hem ortaokul, hem de lise düzeylerinden örnekler vermeye çalışılmaktadır. Burada ele alınan
örneklerin bulunabilen örnekler olduğu ve bunların ele alınan konularla ilgili olarak
sorulabilecek bütün sorulan kapsamadığı açıktır. Örnekler, bu konular üzerinde ne gibi sorular
sorulabileceği konusunda bir fikir verme amacını gütmektedir.
1. Türkçe Dersleriyle İlgili Kısa Cevaplı Soruların Yazılması
Türkçe derslerinde temel amacın öğrencilere anadilini anlama ve anlatmada u s t a l ı k l a
kullanma gücü kazandırmak olduğu daha önce belirtilmişti. Bu gücü oluşturan temel öğelerin
neler olabileceği üzerinde de durulmuştu. Şimdi, anadilini ustalıkla kullanma gücünü oluşturan
temel öğelerden yazı dili ile ilgili olanların kısa cevaplı sorularla nasıl yoklanabileceğini
gösteren örnekler verilecektir.
Kısa cevaplı soru yazılırken ne yapılabileceğini göstermek amacıyla verilen bu
Örneklerin, hazırlanabilecek tüm soruları göstermediğini bir daha hatırlatmakta yarar vardır.
Ayrıca, ilkokul, ortaokul ve lise veya lise dengi okullarımızda bunların aynen sorulamayacağı
da unutulmamalıdır. Okul ve sınıf düzeyine göre, hem seçilecek parçaların niteliği, hem de
soruların cevaplanabilmesi için bunlarla yoklanan davranışta erişilmiş olması beklenen
öğrenme düzeyi değişik olacaktır.
ÖRNEK I.
"Umutsuzluğa kapılma. Umudunu yitirdin mi her şeyini yitirirsin.
Başarıya giden yolun başarısızlıktan geçtiğini unutma. Yeter ki seni
başarısızlığa düşüren nedenleri, duygularına kapılmadan değerlendiresin.
Öte yandan çevrendekilerin söylediklerine de kulak ver. Ama olaylar
karşısında aklını kullanarak kendi seçimini kendin yap.’’
Bu örnekle ilgili kısa cevaplı sorular ve bu sorulara verilmesi beklenen cevaplar Şöyledir:
ANLAMA AÇISINDAN:
A) Sözcük düzeyinde:
1. "Kapılmak" eyleminin parçadaki ilk kullanımıyla ikinci kullanımı arasında
anlamca nasıl bir ayrım vardır?
3
ilk ve genel anlamı "kapmak işine konu olmak" olan bu sözcük, ilkin "(olumsuz
bir duruma) düşmek", ikincisinde ise "etkilenmek. sürüklenmek" anlamında
kullanılmıştir.
2. Bu parçada, "bir durumu belirleme, ayırma, sonucu üzerinde İyi ya da kötü
yargısına varma" anlamını içeren sözcük hangisidir?
"Değerlendirme" sözcüğü.
3. Parçadaki eylemlerin emir kipinde olması ya da emir anlamını içerecek biçimdc
seçilmesi neye bağlanabilir?
Parçanın öğüt verme amacıyla yazılmış olmasına.
B) Cümle düzeyinde:
1. Parçanın ikinci cümlesindeki "mi" eki, sonuna geldiği cümleciğe nasıl bir anlam
özelliği katmaktadır?
Birinci cümleciği, temel cümleciğin koşulu durumuna sokmaktadır.
2. "Kişi yenile yenile yenilmemesini öğrenir." yargısı, parçanın hangi cümlesinde
dile getirilmiştir?
Üçüncü cûmlesinde.
3. Parçanın son cümlesine "ama" sözcüğüyle başlanmasının nedeni ne olabilir?
Uyarma ve koşul niteliğiyle son cümleyi öncekine bağlama isteği.
C) Paragraf düzeyinde:
1. Parçanın yazarı, öğüt verdiği kişinin başansızlığa düşmekten korkmamasını
hangi koşula bağlıyor?
Başansızlığın nedenlerini nesnel bir tutumla düşünüp gözden geçirmesi
koşuluna.
2. "Umudunu yitirdin mi her şeyini yitirirsin’’ yargısı bu parçanın anadüşüncesi
olabilir mi? (Kararınızı bir cümleyle savununuz.) Evet. Çünkü bu yargı, parçadaki öteki düşünceleri de doğrudan ya da dolaylıı bir biçimde içermektedir.
3. "Başarıya giden yol, başarısızlıktan geçer."yargısı. hangi yönden anadüşünce
cümlesini desteklemektedir?
İnsanı umutsuzluğa düşüren durumlardan birini sezdirerek "insan başarısızlığa da uğrasa umudunu yitirmemeli." düşüncesini pekiştirme yönünden.
4
4. Paragrafta öne sürülen düşünceleri geliştirmek için hangi yol seçilmiştir?
Umut-umutsuzluk, başan-başarısızlık gibi olumlu ve olumsuz durumları birlikte verme yolu.
ANLATMA AÇISINDAN:
1. Parçayı oluşturan cümlelerden hangisinin yüklemi "dinle" sözcüğü ile
değiştirilirse anlamda bir değişme olmaz?
Beşinci cümlenin yüklemini oluşturan "kulak ver" deyimi.
2. "Nesnel davranmak" kavramını karşılayacak biçimde kullanılmış olan
sözcük öbeği hangisidir?
Dördüncü cümledeki "duygularına kapılmadan değerlendiresin".
1. Birinci cümlede "Umutsuzluğa" sözcüğünden sonra "da" sözcüğü
getirilirse cümlenin anlamında nasıl bir değişmc olur? Cümlenin
anlamında, "Umutsuzluk"la aynı görevde olan ve anılmayan kavramları
da içeren bir genişleme olur.
2.
Parçanın son cümlesinde belirtilmeye çalışılanın bir gereklilik olduğu
vurgulanmak istenirse cümle hangi biçimde kurulmalıdır?
Cümlenin yüklemi emir kipinde değil, "gereklilik" anlatan "yapmalısın"
biçiminde olmalıdır.
1. Birinci cümle iie ikinci cümle arasında dilsel bağlantı nasıl kurulmuştur?
Birinci cümlede geçen "umut" sözcüğünün ikinci cümlede tekrar
edilmesiyle.
2. "Konuş, tartış onlarla." cümlesi parçaya yerleştirilmek istense, cümle
düzenine göre bunun parçadaki yeri neresi olabilir? Parçanın yapısı
içinde her cümlenin. dil ve düşünce yönünden kendinden öncekinin ve
sonrakinin bir uzantısı olması gerektiğinden. verilen cümlenin yeri, "...
kulak ver." diye biten cümlenin sonu olabilir.
ÖRNEK II
"İki insanın gerçekten dost olabildiği yerde uygarlık vardır; iki insanın bile
dost olamadığı yerde ise, aklın bulabildiği en güzel düzen de kurulsa (kurulamaz ya)
uygarlık yoktur. Dostluksa bilim gibi, insanın hazır bulduğu değil, yarattığı bir şeydir.
5
Bu örnekle ilgili kısa cevaplı sorular ve bu sorulara verilmesi beklenen cevaplar
şöyledir:
ANLAMA AÇISINDAN:
1. "Dost" sözcüğünün parçadaki kullanılışlarıyla,
(1) Birinin iyiliğini isteyen, onu içten seven kimse, "düşman" karşıtı.
(2) İyi geçinen, aralarında dava olmayan.
(3) Sevgili, yâr.
anlamlanndan hangisi arasında ilgi kurulamaz?
Parçada "dost" sözcüğünün kullanılışları, verilen anlamların üçüncüsüyle ilgisizdir.
2. Parçada hangi sözcük, "durum" anlamını içermektedir? Parçada "yer"
sözcüğü iki kez. "durum" anlamına gelecek biçimde kullanılmıştır.
3. Parçada niçin. "dost olduğu" değil de "dost olabildigi", "dost
olmadığı değil de "dost olamadığı", "aklın bulduğu" değil de "aklın
bulabildiği", "kurulmaz" degil de "kurulamaz" biçimleri kullanılmıştır?
Parçada. insanların istenilen duruma güçlerinin yetebileceğini göstermek
için eylemler yeterlik biçimiyle verilmiştir.
1. Ayraç içindeki "kurulamaz"dan sonraki "ya" sözcüğü, anlamı hangi
yönde etkilemektedir?
“ya’’ sözcüğü, "kurulamaz" yargısının anlamını pekiştirmektedir.
2. Ayraç içinde verilen "kurulamaz ya" sözüyle ne söylenmek
istenmiştir?
"Dostluğun bulunmadığı yerde iyi bir düzenin de kurulamayacağı"
3. İkinci cümledeki "ise" sözcüğü, niçin kullanılmıştır?
Daha önceki cümledc belirtilen durumun karşıtı bir durumdan söz
edileceği için.
1. Parçaya göre, "dostluk"la "bilim" arasında nasıl bir ilişki vardır?
Her ikisini de insan, uğraşarak. kendinden bir şeyler katarak ortaya
koyar.
2. Bu parçada özellikle vurgulanmak istenen düşünce nedir?
"Uygarlaşma dostluk kurmakla olanaklıdır."
3. "Aklın bulabildiği en güzel düzen de kurulsa uygarlık yoktur." yargısı.
anadüşünceyi hangi yönde desteklemektedir?
6
Uygarlık sağlamada akla en yakın olan "iyi bir düzen kurma" yolunun bile
uygarlığa götürmeyeceğini söyleyerek dostluk kurma ile uygarlaşma arasındaki ilişkiyi daha belirgin bir duruma getirme yönünden.
4. Parçada öne sürülen düşünceyi getiştirmek için anlatımda nasıl bir yol
seçilmiştir?
Dost olabilmek-dost olmamak, uygarlık vardır-uygarlık yoktur gibi
olumlu ve olumsuz durumlar verilerek.
ANLATMA AÇISINDAN:
1. 1. “... insanın hazır bulduğu değil ..." cümleciğinde söylenmek istenen
şey, "değil" sözcüğü kullanılmadan ve —anlam değişmeden— değişik
bir biçimde nasıl anlatılabilir?
"... bulduğu ..." sözcüğü olumsuzlaştırılarak "değil" sözcüğü kullanılmayabilir; cümlecik "... insanın hazır bulmadığı..." biçimine dönüştürülebilir.
2. Parçada "toplumu oluşturan. yöneten yasa ve kuralların tümü" anlamını
veren sözcük hangisidir?
"düzen" sözcüğü.
1. "İki insanın gerçekten dost olabildiği" cümleciğiyle "iki insanın
gerçekten dost olduğu" cümleciği arasında nasıl bir fark vardır?
Birincisinde "dost olmak" için bir çaba, güç harcama söz konusudur;
ikincisinde ise, "dost olma" durumunun bulunduğu belirtilmektedir.
2. Son cümle, bir soru cümlesi olarak nasıl düzenlenebilir?
"Dostluk, bilim, insanın hazır bulmadığı, yarattığı bir şey midir?"
1. Noktalı virgül ile birbirine bağlanmış olan ilk iki cümle arasında dilsel
bağlantı nasıl kurulmuştur?
"bile", "ise" sözcükleri, iki cümle arasındaki bağlantıyı sağlamaktadır.
2. "Uygarım diyebilmek için önce insanları tanımalı ve sevmelisin.
Çünkü ..." sözleri, anlam bütünlüğünü bozmayacak biçimde parçaya
eklenmek istense bu sözler nereye yerleştirilebilir?
İlk cümle ve devamı olarak parçanın başına konabilir.
Yukardaki örneklerde, soru yazımını örneklendirmck için küçük bir parçadan çok
sayıda ve değişik sorular çıkarılmıştır. Bu örneklerden bazılan ötekilerin cevaplarını
belirlediği için bunlann tümünün aynı test içinde verilemeyeceği açıktır.
7
2. Matematik Dersleriyle İlgili Kısa Cevaplı Soruların Yazılması
Matematik derslerinde temel amacın öğrencilere, matematiksel kavram ve
ifadelerle sunulmuş düşünceleri anlama ve düşüncelerini matematiksel kavram ve
ifadelerle sunma gücü kazandırmak olduğunu ve kısa cevaplı sorularla nasıl
yoklanabileceğini gösteren örnekler verilecektir.
Anlama ve anlatmada matematiksel kavram ve ifadelerden yararlanma gücünü
oluşturan başlıca öğelerin kısa cevaplı sorularla yoklanmasını örneklendirebilmek
için aşağıda, iki değişik durumdan yararlanılmaktadır. Bu durumlarla ilgili olarak
öğrencilere kazandrılmaya çalışılan, matematiksel kavram ve ifadelerden yararlanma
gücünün değişik Öğelerinin kısa cevaplı sorularla nasıl yoklanabileceği
gösterilmektedir. Anlamayı kolaylaştırmak için, ömeklere bağlı olan sorular belli bir
düzen içinde verilmekte ve aralara, yoklanan davranışın ne ile ilgili olduğunu
gösteren ara başlıklar konulmuş bulunmaktadır. Verilen soruların. bu örneklere bağlı
olarak hazırlanabilecek bütün soruları kapsamadığı açıktır. Ayrıca, ilkokul, ortaokul.
lise ve lise dengi okullardaki matematik derslerinde, hazırlanacak soruların
dayanacağı durumlar da öğrencilerin gelişme düzeylerine uygun durumlar olacaktır.
ÖRNEK I
"Bir daire için
ANLAMA AÇISINDAN:
Bu örnekle ilgili kısa cevaplı sorular ve bu sorulara verilmesi beklenen cevaplar şöyledir:
A) Matematiksel kavramlarla ilgili olarak:
1. Yukarda S çemberin alanını gösterdiğine göre R neyi göstermektedir?
Yançapı.
2. Çemberin R ile gösterilen yarıçapı hangi uzunluğu ifade eder?
Çember üzerindeki bir noktanın merkeze olan uzaklığını.
3. Çember için, neden bir yarıçap tanımlanmıştır?
Çevre ve alanı veren bağıntıları ortaya koymak için.
B) Matematikseİ ifadelerle ilgili olarak:
1. Çemberin çevresini veren ifade nedir?
2. Çemberin çevresini veren ifade sözle nasıl söylenebilir?
Çemberin çevresi. çapının π katına eşittir.
8
3.
ve
bağıntılarından hangisi, somut karşılığı olması
nedeniyle daha kolay anlaşılabilir?
İfadesi.
C) Matematiksel ifadeyle sunulmuş düşüncelerle ilgili olarak:
ve
bağıntılarında alan ve çevre hangi değişkene
1.
göre tanımlanmıştır?
R yarıçap uzunluğuna göre.
olduğuna göre, çevre ve alan arasında nasıl bir
2.
ve
bağıntı vardır?
Çevrenin yarısı alındığında elde edilen gerçel sayı, alanın yarıçapa
bölümünden elde edilen gerçel sayıya eşittir.
3. R nin hangi değerleri için
olur?
olur.
ÖRNEK II
"Bir çember üzerindeki noktaların merkeze olan uzaklığına çemberin
yarıçapı, yarıçapının iki katına çapı denir. Yarıçap R ile gösterilir.
Çemberin çapı uzunluğundaki bir iple çevresini dolanmak için bu ipin
3,14 defa kullamlması gerekir. Buna pi sayısı denir ve π simgesi ile
gösterilir."
ANLATMA AÇISINDAN:
Bu örnekle ilgili kısa cevaplı sorular ve bu sorulara verilmesi beklenen cevaplar
şöyledir:
A) Matematiksel kavramlarla ilgili olarak:
1. Yukardaki parçada, çember ve daire ile ilgili olarak hangi kavramlar
üzerinde durulmaktadır?
Çap, yarıçap ve pi sayısı (2R, R, π )
2. Merkezden geçen bir doğrunun, çember içinde kalan parçasının
uzunluğu ne kadardır?
2R kadar.
3. Çemberin çevre uzunluğunu yaklaşık biçimde değil. tam olarak
bulabilmek için pi sayısının değeri ne alınmalıdır?
22/7
B) Matematiksel ifadelerle ilgili olarak:
1. Çemberin çevresi, yarıçapın fonksiyonu olarak nasıl gösterilebilir?
9
2. Dairenin çevresi ile alanı arasında nasıl bir bağıntı vardır?
3. Bir çemberin çevresi ile alanını ifade eden gerçel sayılar hangi durumda
eşit olur?
olduğundan
ise.
C) Düşüncelcri matemaliksel ifadeyle sunma ile ilgili olarak:
1. Bir kenarı a olan kare biçimindeki bir bahçeye, daire biçiminde bir
havuz yapılacaktır. Yapılacak havuzun büyüklüğünü belirlemek için
hangi değişkenlerin göz önünde tululması gerekir?
a kenarı ve R yançapının.
2. Bahçenin a kenarı ile bu bahçeye yapılabilecek havuzun yarıçapı
arasında nasıl bir bağıntı vardır?
biçiminde.
3. Yapılacak havuzun, yapılabilecek en büyük havuz olması hangi koşula
bağlıdır?
olması koşuluna.
Düşünceleri anlama ve anlatmada matematiksel kavram ve ifadelerdcn
yararlanma gücünü oluşturan başlıca öğelerin kısa cevaplı sorularla yoklanma yolları
yukarda birer örnekle gösterilmiştir. Anlama ve anlatma ile ilgili bu öğelerden,
özellikle matematiksel ifadeler ve matematiksel biçimde ifade edilmiş düşüncelerle
ilgili olanların kısa cevaplı sorularla yoklanmasını birer kez daha örneklendirmek
yararlı olabilir. Aşağıda, bu öğelerin kısa cevaplı sorularla yoklanmasını gösteren
birer örnek daha verilmektedir.
ANLAMA AÇISINDAN:
A) Matematiksel ifadelerle ilgili olarak:
1. a, b, c, d, ile gösterilen dört sayıdan a nın b ye oranı, c nin d ye
oranına eşittir.
10
Bu sayılar arasındaki bağıntı nasıl bir ifadeyle gösterilebilir?
2. A anaparayı, n bu paranın faizde kaldığı süreyi (yıl olarak), t faiz
yüzdesini, F ise A nın n yıl içinde % t den getirdiği faizi
göstermektedir.
3. Yandaki şekilde.
biçiminde bir bağıntıdan
yararlanarak
nasıl bulunur ve bu uzunluk kaç cm dir?
B) Matematiksel ifadeyle sunulmuş düşüncelerle ilgili olarak: "Şekildeki ABCD
karesi
doğru parçaları ile dört eşit parçaya
ayrılmıştır. ABCD karesinin alanı
koşulu ile,
ve
değişen iki doğrudur.
11
Bu örnekle ilgili kısa cevaplı sorular ve bu sorulara verilmesi beklenen
cevaplar şöyledir:
1. Şekildeki taralı alanların toplamı hangi büyüklüklere göre değişir?
Taralı alanlar
değişen doğruları ile sınırlandığından x ve y
büyüklüklerine.
2.
koşuları için taralı alanların toplamı. x ve y
değişkenlerine bağlı olarak nedir?
Bu koşullarda taralı alanların toplamı, AEHK karesi ile KFCG
karesinin
nın altında kalan alanından oluşur ve Toplam Alan =
dir.
3. Taralı alanlar toplamı x ve y nin hangi koşulları sağlaması halinde
ye eşittir?
Bu takdirde taralı alanlar AHKE karesi ile KFCG karesinden
oluşacaktır. Bu alanlann
nın altında,
nün solunda kalmasını
sağlayacak koşullar,
dir.
ANLATMA AÇISINDAN:
A) Matematiksel ifadelerle ilgili olarak:
1.
yıllık faiz formülünden yararlanarak A nın n yıl sonunda
faizi ile birlikte ulaşacağı miktar nasıl bir bağıntı ile gösterilebilir?
2. Bir tüccarın sattığı bir malın fiyatı x lira, tüccarın bu malın satışından albiçiminde bir bağıntı
dığı para y liradır. x ile y arasında
bulunmaktadır.
Malın maliyeti 3402 lira ise bu malın satışına ait kârı veren bağıntı ve
kâr nedir?
Kâr satış fiyatı ile maliyet arasındaki fark olduğundan kâr ifadesi y- x tir.
Verilen bağıntıdan bu amaçla yararlanmak için eşitliğin her iki
bulunur.
tarafından x çıkanlırsa,
Buradan, Kâr =2.3402 – 4564 = 2240 TL dir.
12
B) Düşünceleri matematiksel ifadeyle sunma ile ilgili olarak:
"Bir tüccarın sattığı her malın alış fiyatının iki katı, satış fiyatından 100
lira fazladır."
Bu örnekle ilgili kısa cevaplı sorular vc bu sorulara verilmesi beklenen
cevaplar şöyledir:
1. Bu tüccarın, her malın satışından sağladığı kazanç hangi büyüklüklere
bağlıdır?
Malın alış fiyatı ve satış fiyatına.
2. Bu tüccarın, her malın satışından sağladığı kazanç, alış fiyatına bağlı olarak
nasıl gösterilebilir?
Alış fiyatına x satış fiyatına y denirse, kazanç y- x ve verilen bilgilere göre y
= 2x - 100 olacağından, alış, fiyatına bağlı olarak kazanç (2x -100) - x = x - 100
biçiminde gösterilebilir.
3. Tüccarın zarar etmemesi için satın aldığı malın alış fiyatı kaç liranın altında
olmamalıdır?
Tüccarın zarar etmemesi için kazancın en az sıfır olması gerekir. Buna göre
satın aldığı en ucuz mal için,
olmalıdır.
3. Fen Bilgisi, Fizik, Kimya, Biyoloji Dersleriyle İlgili Kısa Cevaplı
Soruların Yazılması
Fen bilimleri adı altında toplanabilecek olan fen bilgisi, fizik. kimya, biyoloji
derslerinde temel amacın öğrencilere, bu alanlarda ortaya konmuş olan dayanıklı
bilgilerle verimli bilgi edinme yollannı hatırlama. kavrama ve uygulama gücü
kazandırmak. Şimdi bu davranışların, kısa cevaplı sorularla nasıl yoklanabileceğini
gösteren örnekler verilecektir.
Örneklere geçmedcn önce iki noktanın hatırlanmasında yarar vardır. Birincisi,
burada verilen soru örnekleri, ele alınan konu veya durumlarla ilgili olarak
hazırlanabilecek soruların tümü değildir. İkincisi; ilkokul, ortaokul. lise ve lise dengi
okullardaki fen derslerinde hazırlanacak kısa cevaplı soruların dayandırılacağı konu
veya durumlar, öğrencilerin düzeylerine uygun biçimlerde seçilmiş olacaktır.
ÖRNEK I
"Akvaryum balıkları yetiştirerek satan bir kişi, turuncu ışıkla ışıklandırılan
akvaryumlarda (b) balığının daha çok gelişip ürediğini görüyor. Bu
durumun nedenini araştırırken. nedenin turuncu ışıkta gelişen (y) yosunu
olduğunu saptıyor. Bunun üzerine, daha çok (y) yosunu üretmenin yollarını
arıyor ve (y) yosununun gelişmesinde başka renklerdeki ışıkların daha etkili
13
olup olmadığını öğrenmek istiyor."
Bu örnekle ilgili olarak, verimli bilgi edinme yollarını hatırlama. kavrama ve
bunlardan yararlanma güçlerinin belirtileri aşağıdakiler gibi kısa cevaplı sorularla
yoklanabilir.
1. Parçada sözü edilen akvaryumcunun yanıtını bulmak istediği soru
(problem) nasıl ifade edilebilir?
''Beyaz ışığı oluşturan renklerden hangisi (y) yosununun gelişmesini en iyi
sağlar?"
2. Akvaryumcunun yanıt aradığı sorunun yanıtlanabilmesi için,
a) hangi etkileyen (bağımsız) değişkenlerin
b) hangi etkilenen (bağımlı) değişken üzerindeki etkilerinin ortaya konması
gerekir?
a) Beyaz ışığın içinde bulunan renklerden kırmızı. turuncu. sarı, yeşil,
mavi, lacivert ve mor.
b) Gelişen (y) yosunu miktarı.
3.
Parçada sözü edilen türden problemleri araştıran bilim adamlarınca ışığın
dalga boyu ile fotosentez hızı arasında aşağıdaki grafikte gösterilen biçimde
bir bağıntı olduğu ortaya çıkmıştır:
Bu bilgiden de yararlanıldığında. akvaryumcunun sorusunu yanıtlayabilmek
(problemini çözebilmek) için ilk olarak sınanabilecek denence (test edilecek
hipotez) nedir?
"(y) yosunu en çok, kırmızı ışıkta gelişir”.
14
4. Akvaryumcunun probleminin çözülebilmesi için şöyle bir deney yapılması
önerilmektedir:
"Aynı boyda yedi küçük akvaryum alınır. Akvaryumların dış yüzeylerine
güneş ışığındaki renklere olabildiği kadar yakın renklerde selofan kâğıtları
yapıştırılır. Akvaryumların tümü aynı miktarlarda steril kum ve su ile
doldurulur. Her bir akvaryuma aynı miktar (y) yosunu ekilir ve bütün
akvaryumlar bol beyaz ışıkla ışıklandırılır.
On günde bir, her akvaryumun çeperinin aynı biçimde ışık alan yerlerinden
jiletle 5 santimetrelik bir yer sıyrılır. Böylece toplanan (y) yosunları, suyu
süzüldükten sonra yaş olarak hassas terazide tartılır. Bu işleme, 50 gün
devam edilir."
Böyle bir deney yapılırsa. "(y) yosunu en çok kırmızı ışıkta gelişir."
denencesini sınamak için yeterli bilgi elde edilmiş olur mu?
Evet.
5. Yukarda önerilen deneme yapıldığında şu sonuçlar elde edilmiş olsun:
Bu sonuçları daha kolay anlaşılır bir hale getirmek için tablo nasıl
düzenlenmelidir?
Sonuçları, en çok gelişme sağlayan ışıktan en az gelişme sağlayan ışığa doğru bir
sıra içinde gösterecek biçimde.
15
6. Yukardaki gibi bir denemeden elde edilen sonuçlar, aşağıdaki gibi bir grafikle
gösterilebilir mi; gösterilebilirse bunun yararı ne olur?
Gösterilebilir.
Grafik, değişik renklerdeki ışıkların etkisini görmeyi ve incelemeyi kolaylaştırır.
7. Yukarda verilen deney sonuçlarına dayanarak akvaryumda (y) yosunu yetiştirmek
isteyen kişilere, arada bir maliyet farkı yoksa hangi renkteki ışıktan yararlanmaları
önerilebilir?
Kırmızı renkteki ışıktan.
ÖRNEK II
Yandaki balonlardan A da saf
alkol. B de potasyum nitratın
sudaki çözeltisi, C de ise birbirine karışmayan iki sıvı bulunmaktadır.
Bir öğrenci, bu sıvılarda sıcaklığın zamana göre değişimini
bulmak istiyor. Bu amaçla sıvıları. kaynayıp buharlaşıncaya kadar
ısıtıyor.
Bu süre içinde. sıvıların sıcaklıklarını belli zaman aralıkları ile ölçüyor.
Bu örnekle ilgili olarak, verimli bilgi edinme yollarını ve bazı dayanıklı bilgileri
hatırlama. kavrama ve bunlardan yararlanma güçlerinin belirtileri aşağıdaki gibi
kısa cevaplı sorularla yoklanabilir.
16
1. Yukarda sözü edilen deneyi yapmakta olan öğrenci, doğru ölçme
yapabilmek için termometreyi sıvıların neresinde tutmalıdır; neden?
Sıvıya batmayacak şekilde üstte.
Çünkü sıcaklık buhar içinde homojendir; sıvı içinde homojen olmayabilir.
2. Sıcaklığın zamanla değişimini doğru olarak belirleyebilmek için, yukarıdaki deneyde sıcaklığın hangi zaman aralıklan ile ölçülmesi uygun olur?
Olabildiğince kısa zaman aralıkları ile.
3. Yukarda sözü edilen deney yapılmış, ve şu sonuçlar elde edilmiştir:
bitti
a) Bu sonuçlara göre, saf sıvıdaki sıcaklık değişimi nasıldır?
Sıcaklık, kaynama noktasına kadar artar; kaynama süresince değişmez.
b) Bu sonuçlara göre, çözeltideki sıcaklık değişimi nasıldır?
Çözeltinin sıcaklığı hem kaynama noktasına kadar. hem de daha sonra
artar.
c) Bu sonuçlara göre, kanşmayan sıvılardaki sıcaklık değişimi nasıldır?
Sıcaklık, kaynama noktası düşük olan sıvının kaynama noktasına kadar
artar. O sıvı buharlaşıncaya kadar değişmez; sonra ikinci sıvının kaynama
noktasına kadar artar, sonra bir süre değişmez,...
17
4. Yukarıdaki C balonunda. birbirine karışmayan üç ayrı sıvı bulunsaydı.
tablonun C sütunundaki ölçülerde nasıl bir değişme olurdu?
Sıcaklığın değişmeden kaldığı zaman dilimi üç tane olurdu.
5. Yukardaki C balonunda bulunan, karışmayan sıvılardan bir tanesi bir çözelti
olsaydı, sadece sıcaklık değişmesine bakılarak bunun bir çözelti olduğu
anlaşılabilir miydi?
Anlaşılamayabilirdi.
ÖRNEK III
"Isı, Sıcaklık ve Sıcaklığın Ölçülmesi"
Bu konu ile ilgili olarak, dayanıklı bilgi birikimi ve verimli bilgi edinme
yollarını hatırlama, kavrama ve bunlardan yararlanma güçlerinin belirtileri aşağıdaki
gibi kısa cevaplı sorularla yoklanabilir.
1. Bir cisme elimizle dokunarak, onun soğuk olduğunu söylüyoruz. Bu durumda.
cismin sıcaklık derecesi hakkında kesinlikle bilinen nedir?
Cismin sıcaklığı, elimizin sıcaklığından daha düşüktür.
2. Bir kişi, açık kaptaki suyun sıcaklığını termometre ile ölçerek 160 derece olduğunu
söylemişse bu kişinin kullandığı termometre. bildiğiniz ölçeklerden hangisine göre
bölmelenmiş olabilir; neden?
Fahrenheit ölceğine göre. çünkü, santigrat ölçeğine göre 160 derece sıcaklıkta,
açık
kaptaki su, su halinde bulunmaz.
3. Civalı termometre yapımında, civanın ve camın hangi fiziksel özelliğinin farklı
olmasından yararlanılır?
Genleşme katsayılarının.
4. Normal basınçta, civa -39°C de sıvılaşır ve 357°C de kaynar. Etil alkol ise 114°Cde sıvılaşır ve 78°C de kaynar.
Buna göre, çok soğuk bölgelerde civalı termometre yerine, renkli alkolle yapılmış
termometrc neden daha kullanışlıdır?
Donma noktasının, cıvanınkinden daha düşük olmasından.
5. Bir odada, ayrı kaplarda ısıtılan mum ve buz parçalarının ikisi de sıvılaşır. Isı
verilmesi kesildikten bir süre sonra sıvı mumun yeniden katılaştığı; fakat suyun
buz haline geçmediği görülür, Bunun nedeni nedir?
Mumun erime noktasının odanın sıcaklığından daha yüksek; buzun erime
noktasının daha düşük olması.
18
6. Bilinmeyen bir maddeden yapılmış ve
0°C deki boyu I m olan bir çubuk
ısıtılarak boyca uzaması gözleniyor. Çubuktaki sıcaklık artışları termometreyle,
uzunluk artışları da duyarlı bir araçla
ölçülüyor. Sonuçta, yandaki çizelge elde
ediliyor.
Bu çizelgedeki değerlere göre, çubuğun
sıcaklığı ile uzaması arasında nasıl bir bağıntı vardır?
0°C ile 25°C arasında çubuğun boyundaki artış, sıcaklığındaki artış ile doğru
orantılıdır.
7. 1°C lik sıcaklık değişimine karşı, civanın hacmindeki değişim yaklaşık 0,0002 ve
alkolünkü de 0.0010 kadardır.
Duyarlı bir termometre yapmak için bu sıvılardan hangisi daha uygun olur; neden?
Alkol daha uygun olur; çünkü. eşit sıcaklık değişiminde alkolün hacimce
genleşmesi daha fazladır.
8. Elektrik ocağında ısıtılan bir miktar suyun üzrindeki kapak, yukarıya doğru hareket
ediyor.
Bu olayda, yararlı enerjinin dönüşüm sırası nedir?
Elektrik—ısı-hareket (kinetik).
9. Isının bir cisimden ötekine geçen ağırlıksız bir madde olduğu varsayılırsa,
birbirine değdirilen farklı sıcaklıktaki iki cisimden birinin sıcaklığının yükselmesi,
ötekinin sıcaklığının alçalması açıklanabilir.
Aynı varsayıma dayanılarak. birbirine sürtülen iki cismin ikisinin de sıcaklığının
yükselmesi açıklanabilir mi; ikinci olay neyi kanıtlar?
Açıklanamaz
İkinci olay; ısının bir madde olduğu varsayımının yanlışlığını kanıtlar.
10. Elinizde 0°C de bir parça buz ve eşit ölçüde 0°C de su var. Oda sıcaklığındaki
ayrana bunlardan hangisi katılırsa ayran daha soğuk olur: neden?
Buz; çünkü buz, sudan farklı olarak erirken de ayrandan ısı alır, onu daha çok
soğutur.
11.Akşamüstü; kuşlar sık sık tüylerini gagalarıyla didiklerler ve silkinirler. Bunun
kuşa yararı ne olabilir?
Bu, onların tüylerinin arasına ısı bakımından kötü iletken olan havanın dolmasını
sağlar ve böylece, onları gecenin ayazından korur.
19
ÖRNEK IV
Kimya alanında bilimsel bulguların bir bölümünden şu sonuçlar
çıkanlabilir:
1. Bir elementin bütün atomlarının çekirdeklerinde proton sayısı
eşittir. Nötron sayısı değişirse elementin izotopları var
demektir.
2. Bir atomun en dış elektron katmanı dolu ise kararlı bir yapıya
sahiptir. Böyle elementlere soy gaz denir.
3. Kimyasal tepkimelerde atomların en dış elektron
katmanlarında elektron alışverişi yapılarak ya da elektron
ortaklığı kurularak bileşiği oluşturan elementlerin elektron
düzenleri, soy gazlarınkine benzer.
4. Çekirdek tepkimeleri, atom çekirdeğinin bölünmesi (fisyon) ya
da çekirdek birleşmeleri (füzyon) biçiminde olur.
Bu örnekle ilgili olarak, dayanıklı bilgi birikimini kavrama ve bundan yararlanma
güçlerinin belirtileri aşağıdaki gibi kısa cevaplı sorularla yoklanabilir.
1. Bazı elementlerin atom ağırlığı tamsayı olduğu halde (N=14; C=12; 0=16)
bazılarınınki kesirlidir (CI=35.5; Cu=63.5; Ni=58,7).
a) Atom ağırlıklan arasındaki bu fark, yukardaki sonuçların hangisi ile açıklanabilir?
Birinci sonuçta.
b) Kesirli atom ağırlığına sahip olan elementler nasıl bir yapıya sahiptir?
Farklı ağırlıklı izotopların karışımı biçiminde.
2. Argon bir soy gazdır. Argon atomuyla karşılaştırıldığında klor atomunda bir eksik,
potasyum atomunda ise bir fazla elektron vardır. Kararlı bileşiklerinde Cl (-1),
potasyum (+1) değerliklidir.
a) Bu durum. yukardaki sonuçlardan hangileriyle ilişkilidir?
İkinci ve üçüncü sonuçlarla.
b) Bu iki element, argonun kararlı elektron düzenine nasıl sahip olurlar? Klor bir
elektron alarak, potasyum bir elektron vererek.
3. Bir soy gaz olan radonun radyoaktif bir element olması, yukardaki ikinci sonuca
aykırı düşer mi: neden?
Aykırı düşmez: çünkü; radyoaktiflik çekirdek özelliğidir.
20
4. "Uranyumun element ya da bileşik halinde bulunması onun radyoaktif özelliğini
etkiler mi?" sorusu.
a) Yukardaki sonuçlardan hangilerine dayanarak yanıtlanabilir?
Üçüncü vc dördüncüye dayanarak.
b) Nasıl yanıtlanabilir?
Bileşik haldeki uranyumun en dış elektron katmanından elektron verilmiştir.
Radyoaktiflik çekirdek özelliği olduğundan dış katmandaki değişme bu özelliği
etkilemez.
ÖRNEK V
Canlılara ilişkin bilimsel bulgulardan şu sonuçlar elde edilmiştir:
1. Tüm canlılar hücrelerden oluşmuştur.
2. Her yeni hücre, var olan b i r hücrenin bölünmesiyle oluşur.
3. Şekil ve büyüklükleri ne kadar farklı olursa olsun hücrelerin yapılarını kuran
kimyasal bileşiklcr arasında büyük bir benzerlik vardır. Ayrıca bu kimyasal
bileşiklerin yapım ve yıkım tepkimeleri tüm hücrelerde büyük benzerlikler
gösterir.
4. Çok hücreli bir organizmanın yapı vc işleyişi kendisini oluşturan hücrelerin
tek tek ve birlikte etkinlikleriyle açıklanabilir.
Bu örnekle ilgili olarak. dayanıklı bilgi birikimini kavrama ve bundan
yararlanma güclerinin belirtileri aşağıdaki gibi kısa cevaplı sorularla yoklanabilir:
1. Yukarda sözü edilen sonuçlar ortaya çıktıktan sonra biyoloji alanındaki
araştırıcılar daha çok hücre üzerinde çalışmaya başlamışlardır.
Bu yönelme hangi nedene bağlanabilir?
Organizmayı tanımanın hücreyi iyi tanımakla olanaklı görünmesine.
2. Sadece yukarda verilen sonuçlara dayanarak ilk canlıların nasıl oluştuğu
açıklanabilir mi; neden?
Açıklanamaz; çünkü. ikinci sonuca göre bir canlının oluşabilmesi için onu
oluşturacak bir canlının bulunması gerekir.
3. Bugün yaşamakta olan canlıların çok çeşitli olmalarına karşın benzer
maddelerden yapılmış olmaları nasıl açıklanabilir?
Bugünkü canlıların ortak bir kökenden (atadan) evrimleşmiş olmalarıyla.
4. Maddeler için "atom teorisi" ile canlılar için "hücre teorisi" arasında nasıl bir
benzerlik vardır?
Biri canlılanın. öteki de cansızların "en küçük birimi"nin yapı ve işleyişini
açıklamaktadır.
5. "Atom teorisi" kimyadaki, "hücre teorisi" de biyolojideki bilimsel bilgi
artışını hızlandırmıştır. Öyleyse. bir alandaki bilimsel bilgi artışını
hızlandırmanın etkili bir yolu nedir?
21
İlgilenilen varlık olay veya durumların. kontrollü deneylere elverişli olan
"temel yapıtaşı"nı bularak çalışmaları bunun üzerinde yoğunlaştırmak.
Yukardaki örneklerin bir kısmında verimli bilgi edinme yolları, bir kısmında
dayanıklı bilgiler, bir kısmında ise bu ikisi ile ilgili olarak hatırlama. kavrama ve
uygulama güçlerinin belirtileri olan bazı davranışların kısa cevaplı sorularla yoklanması
örneklendirilmeye çalışıldı. Amaç örneklendirmek olduğu için soruların birbirine ipucu
verip vermediğine ve hatta belli bir alanı tarayıp taramadığına bakılmadı. Okullardaki
derslerde kullanılacak testler için hazırlanan soruların. duruma göre ya bir üniteyi ya da
dersin bir dönemini tarayacak biçimde hazırlanacağı ve aynı test içinde yer alacak olan
soruların birbirinin cevabına ipucu vermeyecek biçimde olacağı açıktır.
4. Sosyal Bilgiler, Tarih, Coğrafya, Sosyoloji vb. Dersleriyle İlgili
Kısa Cevaplı Soruların Yazılması
Sosyal bilimler adı altında toplanabilecek olan sosyal bilgiler, tarih, coğrafya,
sosyoloji vb. derslerinde temel amacın öğrencilere. bu alanlarda ortaya konmuş olan
dayanıklı bilgilerle verimli bilgi edinme yollarını hatırlama, kavrama ve bunlardan
yararlanma gücü kazandırmak için şimdi bu davranışların kısa cevaplı sorularla nasıl
yoklanabileceğini gösteren örnekler verilecektir.
Örneklere geçmeden önce iki noktanın hatırlanmasında yarar vardır. Birincisi,
burada verilen soru örnekleri. ele alınan konularla ilgili olarak hazırlanabilecek sorulann
tümü değildir. İkincisi. ilkokul, ortaokul, lise ve lise dengi okulların tümünde ele alınan
bu konulara dayalı olarak sorulacak sorularla yoklanmasına çalışılacak davranışların
öğrenilme dereceleri bu okulların birinden ötekine, gelişme düzeyiyle uyumlu bir
değişme gösterecektir,
ÖRNEK I
1. İlk Türkiye Büyük Millet Meclisi,
a) Hangi tarihte kurulmuştur? (23 Nisan 1923)
b) Hangi kentimizde kurulmuştur? (Ankara)
c) Kimin önderliğinde kurulmuştur? (Mustafa Kemal Atatürk)
2. Bugün, ilk TBMM'nin kuruluşu, amacı, çalışmaları vb. ile ilgili en doğru
bilgiler hangi kaynaklardan sağlanabilir?
İlk TBMM tutanakları
Meclis tutanaklarına dayalı dökümanlar
Tarafsız tarihçilerin konu ile ilgili yayınları
3. İlk TBMM'nin kuluşuna tek bir gerekçe göstermek istense bu ne olmalıdır?
Vatanın geleceğine ve ülkenin bağımsızlığına sahip çıkmak.
22
4. İlk TBMM. vatanı kurtarma ve yeni bir ulusal toplum düzeni kurma yolunda
atılmış sonuç alıcı bir adımdır. Bu Meclisin. yeni bir ulusal toplum düzeni
kurma yolunda atılmış bir adım olması onun ne tür bir meclis örneği olmasını
gerektirmiştir?
Kurucu meclis.
5. Değişik yer ve zamanlarda kurulan Millet Meclislerinin görev ve yetkileri
birbirinden farklı olabilir. Bunlardan her biri, değişik biçimlerde görev yapabilir. Bu
açıdan ele alındığında ilk TBMM. ülkenin yönetilmcsi işini nasıl yapmıştır?
Bir hükümet kurarak
6.Yakın tarihimizdeki ilk millet meclisi örneği Osmanlılar döneminde
görülmüştür. 1876 yılında. seçimle gelen üyelerle Osmanlı Mebuslar Meclisi kurulmuş:
padişah iradesine bağlı olarak çalışmıştır.
İkinci örnek olarak ilk TBMM ise İstanbul'dan kaçabilen Osmanlı Milletvekilleri ve
Anadolu'dan gelen Heyeti Temsiliye üyeleriyle kurulmuş, başkanını seçmiş, hükümetini
kurmuş, 1921 Anayasasını hazırlamış ve kendi iradesine bağlı olarak çalışmıştır.
İlk TBMM'nin Osmanlı Mebuslar Meclisi'nden farkı nedir?
İlk TBMM'nin. ulusal iradenin tek temsilcisi olması.
7. Anadolu'nun İtilaf Devletleri tarafından işgal edilmeye başlaması ile, Anadolu'da yer
yer Kuvayi Milliye örgütleri kurulmaya başlamıştır. Daha sonra bu örgütlerin büyük
bir bölümü ilk TBMM'ye bağlı olan düzenli birliklere katılmışlardır.
a) Bu birleşmeyi kolaylaştıran elken nedir?
İki tarafın amacının da vatanı kurtarmak olması.
b) İtilaf Devletleri ve Osmanlıların ilk yıllarda Kuvayi Milliye'ye bir şey yapmamış,
olmaları ilk TBMM'nin kuruluşunda nasıl bir kolaylık sağlamıştır?
İlk TBMM'yi destekleyici bir askeri güç oluşturmuştur.
8. İlk TBMM, özde bir kurucu meclis olmasına karşın bu niteliğinin açıkça
belirlenmesinde acele edilmemiştir,
a) İlk TBMM'nin bu niteliğinin baştan açıkça belirtilmemiş olması bir güçlük
yaratmış mıdır?
Hayır, yaratmamıştır.
b) İlk TBMM'nin bu niteliği baştan açıkça belirtilseydi nasıl bir güçlükle
karşılaşılabilirdi?
Anadolu'nun düşman işgalinden kurtarılmasını isteyen patişahlık yanlıları ilk
TBMM'yi desteklemeyebilirlerdi.
9. İlk TBMM Hükümeti döneminde şu gelişmeler olmuştur:
a) 6-10 Ocak 1921 tarihlerinde Birinci İnönü Savaşı kazanılmıştır.
23
b) 21 Şubat 1921 tarihinde TBMM. İtilaf Devletlerince Londra Konferansı'na
davet edilmiştir.
c) 21 Ağustos - 12 Eylül 1921 tarihlerinde Sakarya Meydan Muharebcesi
kazanılmıştır.
d) 20 Ekim 1921 tarihinde TBMM Hükümeti ile Fransa arasında Ankara
Antlaşması imzalanmıştır.
Bu gelişmelere bakıldığında. siyasal başarılarınb hazı koşullarda nasıl
sağlandığı anlaşılmaktadır?
Askeri alandaki başanlarla.
10.. İlk TBMM'nin getirdiği yeniliklerin bir bölümü şunlardır:
a) "Egemenlik kayıtsız şartsız ulusundur." ilkesinin benimsenmesi.
b) Yasama ve yürütme gücünün Mecliste toplanması.
c) Erkânı Harbiyei Umumiye Reisliği'nin (Genelkurmay Başkanlığı)
bakanlık haline getirilmesi.
Bunlardan hangileri. günümüze kadar aynı kalmıştır?
"a" ve “b”
11. Yakın tarihimizde ilk kez 1920'de. ikinci kez 1961de. üçüncü kez de 1981'de
birer kurucu meclis oluşturulmuştur.
a) Bu üç durum birlikte düşünüldüğünde, hangi koşullarda kurucu
meclislerin oluşturulduğu ortaya çıkmaktadır?
Ulusun bütünlüğü ve vatanın geleceği tehlikeye düştüğünde.
b) Kurucu meclisler nasıl bir amaca yönelmektedir?
Ulusun bütünlüğünü ve vatanın geleceğini koruyacak bir devlet düzeni
oluşturmak.
ÖRNEK II
Türkiye'nin iklimi
1. Belli bir yerde sıcaklı, nem, yağış, basınç ve rüzgârlar, bulutluluk gibi hava
olaylarının mevsimlik, yıllık gidişlerinin "uzun yıllar boyunca gösterdikleri ortalama
durum"a ne denir?
İklim.
2. Akdeniz ve İç Anadolu bölgelerimizin iklimi hangi mevsimde birbirine yakındır?
Yazın.
3. Bir yerin iklimi hakkında en doğru bilgiler nerelerden elde edilebilir?
Meteoroloji bültenlerinden.
24
4. Türkiye'de tüketilen sebze ve meyvelerin büyük bir bölümü belli yörelerde
yetiştirilerek bütün yurda dağıtılmaktadır. Meyve ve sebze yetiştirme alanlarının belli
yörelerde toplanması ne ile açıklanabilir?
İklimin elverişliligi ile.
5. Zeytin ve incir Akdeniz ve Ege bölgelerimizin tipik biıkilerindendir. Ancak,
Karadeniz bölgemizde de yer yer zeytin ve incir bitkileri görülmektedir. Bu üç
bölgede görülen zeytin ve incir bitkileri arasında belirgin bir nitelik farkı olmasaydı. bu
bölgeler arasında ne yönden bir benzerlik savunulabilirdi?
İklim yönünden.
6. İklimlerin uzun süreler içinde büyük salınımlar gösterdiği söylenir. Bu salınımların,
yerşekilleri, bitki Örtüsü, hayvan topluluğu ve insan etkinlikleri üzerinde etkilerde
bulunduğu savunulur.
a) İklim elemanları, yerşekillerini etkileyen hangi tür etmenleri oluşturur?
Dış, etmenleri.
b) İklim değişmeleri., bitki örtüsünü ve hayvan topluluğunu nasıl etkileyebilir?
Kimi türlerin yok olması. kimi türlerin çoğalması ve elverişli alanlara yayılması
biçiminde.
7. Bir bölgenin yağışla ilgili 40 yıllık ortalama değerleri incelenmiştir. Bu incelemede
yağışın. ilk 35 yılda kararlı bir biçimde arttığı ve son 5 yılda ise aynı kararlıkta
düşmeye başladığı anlaşılmıştır. Daha sonraki 5-10 yıl içinde. bu bölgedeki yağışın
nasıl olmasa beklenir?
Düşmeye devam etmesi beklenir.
8. İklim olayları, insanları birtakım önlemler almaya zorlar. Kimi durumlarda önlem
alınmış olmasına karşın iklim olaylarından kaynaklanan güçlüklerle karşılaşılır.
a) İklimle ilgili "mevsim normalIeri"nin insan yaşamındaki önemi nedir?
İnsanlar yaşamlarını bunlara göre düzenlerler.
b) Yukarda sözü edilen türden güçlüklerle karşılaşıldığında "hava olayları"
hakkında ne söylenebilir?
Hava olayları. "mevsim normalleri"nden uzaklaşmıştır.
9. Tahıl tarımıyla uğraşmanın en kazançlı olduğu bir bölgede çiftçilerin hayvancılık ve
benzeri işlerle de uğraşmaları bir ölçüde verim düşüklüğüne yol açmaktadır.
Çiftçilerin bu tutumlarını sürdürmeleri neden ileri gelmekte olabilir?
İklim kararsızlığından doğacak güçlükleri karşılama düşüncesinden.
10. İç Anadolu bölgesinde daha çok buğday, Karadeniz bölgesinde ise daha çok mısır
tarımı yapılır. Bu durum iki bölge arasında hangi iklim elemanının farklı
olmasına bağlanabilir?
Yağışın.
25
11. Geçrmişe oranla günümüzde sıcaklık düşmelerinin sebze üretimi üzerindeki
olumsuz etkisi bir dereceye kadar azaltılabilmiştir. Bu gelişmede nelerin önemli
katkılan vardır?
Meteoroloji alanındaki gelişmelerin ve teknolojik gelişmelerin.
ÖRNEK III
Türkiye'de Seçme ve Seçilme
1. Her seçim bölgesinden kullanılan geçerli oyların dağılışına uygun oranda
temsilci seçiliyorsa. hangi seçim sistemine uyulmaktadır?
Nisbi temsil.
2. a) 17 yaşındaki bir öğrenci
b) 60 yaşındaki, görmeyen bir yurttaş
c) Kamu hizmetlerinden yasaklanmış bir kişi
d) 25 yaşındaki bir asker (erbaş)
e) 40 yaşındaki bir işçi
Yürürlükteki seçim yasasına göre bunlardan hangileri seçmen olabilir?
"b" ve “e”
3. Seçme ve seçilme ile ilgili en doğru bilgiler hangi kaynaktan elde edilebilir?
Seçim yasası.
4. Yürürlükteki seçim yasası, Adalet, İçişleri ve Ulaştırma bakanlıklarının
milletvekilleri seçiminden önce bağımsız parlamenterlere verilmesi kuralını
getirmektedir. Bu kural. seçimlerle ilgili olarak neyi sağlamayı
amaçlamaktadır?
Seçmen iradesinin etki altında kalmadan belirmesini.
5. Türkiye'de genel seçimlerin genellikle güz ve ilkbahar aylarında yapılması
hangi nedenlere bağlanabilir?
Bu aylarda tanmsal çalışmaların azalması ve ulaşım kolaylığı.
6. 1960 öncesinde, Türkiye'de milletvekili seçimi çoğunluk esasına göre
yapılıyordu.
a) Bu dönemde seçim bölgeleri tek milletvekili çıkaracak kadar daraltılsaydı,
çoğunluk sistemi hangi sisteme yaklaşırdı?
Nisbi temsil sistemine.
b) Böyle bir değişiklik için nasıl bir gerekçe gösterilebilirdi?
Çoğunlukta olmayan seçmenlerin görüşlerinin de parlamentoda temsil
edilmesine yardımcı olmak.
26
7. Cumhuriyet döneminde, ülkemizde birbirinden farklı sistemlerle milletvekili
seçimleri yapılmıştır. 1946'ya kadar tek parti adaylarından çoğunluk esasıyla,
1946-1960 arasında çok parti adaylarından çoğunluk esasıyla, 1960 sonrasında
ise çok parti adaylarından nisbi temsil esasıyla seçim yapılmıştır.
Bu seçimler göz önünde tutulduğunda, uygulanan seçim sistemlerindeki
değişmenin ne yönde olduğu söylenebilir?
Seçmenler arasındaki değişik görüşlerin parlamentoda temsil edilmesini
kolaylaştırma yönünde.
8. Demokratik rejim, bir yönüyle halkın kendi kendini yönetmesi, kendi
geleceğine yine kendisinin karar vermesi olarak tanımlanır.
a) Sayıca kalabalık toplumlarda bu ideale hangi yolla yaklaşılabilir?
Halkın kendi kendini yönetme hakkını, kendi seçtiği temsilcilere
devretmesi yoluyla.
b) Belli bir seçim sistemi ile bu ideale yaklaşılabilmesinin, seçmenlerin en
çok hangi niteliklerine bağlı olduğu savunulabilir?
Hak ve sorumluluklarını bilme ve bunlara uygun davranma.
9. Seçimlerde katılma oranının düşük olması, seçilenlerin hangi niteliği üzerinde
tartışmalara yol açabilir?
Seçilenlerin, bölgelerindeki seçmenleri temsil etme niteliği.
Amaç soru yazmayı örneklendirmek olduğundan örnekler değişik düzeylerden alınmış
ve bunların birbirinin doğru cevaplarına ipucu verip vermediğine bakılmamıştır.
Okullardaki derslerde kullanılacak testler için soru yazarken öğrencilerin öğrenme
düzeylerine uygun sorular yapmaya ve bir test içinde yer alacak sorulardan birinin
ötekilerin cevabına ipcu olmamasını sağlamaya çalışılacağı açıktır.
5. İngilizce, Almanca, Fransızca Dersleriyle İlgili Kısa
Cevaplı Soruların Yazılması
İngilizce, Almanca, Fransızca derslerinde temel amacın öğrencilere söz konusu
dili kullanma gücü kazandırmak olduğu bu öğeler göz önünde tutulduğunda. bunlardan
sadece yazı dili ile ilgili olanların kısa cevaplı sorularla yoklanabileceği açıktır. Bu
öğelerden konuşma dili ile ilgili olanlar, sözlü yoklama yollarıyla yoklanabilecektir.
Ingilizce. Almanca. Fransızca dillcrinden birini kullanma gücünü oluşturan
ögelerden daha çok yazı dili ile ilgili olanları yoklamak için kullanılabilecek kısa cevaplı
soru örnekleri aşağıda bu dillerden her biri için ayrı ayrı sunulmaktadır.
27
İNGİLİZCE
ÖRNEK I
1. "If you don't know the meaning of that word. please look it up in the ………." cümlesinde
boş bırakılan yere hangi sözcük konmalıdır?
(dictionary)
2 . A y ş e u ncle bought his wife a new dress." cümlesinde altı çizilmiş olan tamlamaların
zamirleri sırasıyla nelerdir?
("he" ve "her")
3. "Can you pay for thc tickets?" cümlesinîn dolaylı (indirect) biçimini elde etmek için, "My
father asked me…."ifadesinin sonuna ne getirilmelidir?
(if I could pay for the tickets)
4. "If I had repaired the window the rain…….” cümlesi anlam ve anlatım kurallarına u y g u n
olarak nasıl tamamlanabilir?
(wouldn’t have come in)
5. "I do not know how to drive, and my friend ……-." İfadesi anlam ve anlatım kurallarına
uygun olarak nasıl tamamlanabilir?
(doesn't either)
6."He had his shoes ……… mended and polished." Cümlesindeki boş yere hangi sözcük
konmalıdır?
(both)
7. "Could you put my chair back in ….. place? Cümlesindeki boş yere hangi sözcük
konmalıdır?
(its)
8.
"The train is so crowded …… it is İmpossible to find an empty seat." cümlesindeki boş
yere hangi sözcük konmalıdır?
(that)
9. "The players returned ….. Japan …… may 21st." cümlesindeki boş yerlere sırasıyla hangi
sözcükler konmalıdır?
("from" ve "on")
10. "My friend would like some tea, but we haven't got …..sugar." cümlesindekİ boş yere hangi
sözcük konmalıdır?
(any)
11. "It took me only an hour to do the shopping." Cümlesinin Türkçedeki dengi nedir?
(Alışveriş yapmam sadece bir saat sürdü.)
28
12. "Mehmet's friend Ali is a director in a government office. Mehmet wants to see him; he
goes to Ali's secretary and asks her: ……"
Yukarda verilen durumda Mehmet ne demiş olabilir?
(May I see the director?)
13. I. So he got off in the next stop.
II. A few minutes later a bus came.
III. Ahmet was waiting at thc bus-stop.
IV. He got on it.
V. But he reaiized he was on the wrong bus.
Yukardaki cümleler hangi sıra ile alınırsa bunlar anlamlı bir bütün oluşturur?
(III., II.. IV.. V., I.)
14. "Yatmadan önce kapıyı kilitlediğini söylüyor." Cümlesinin İngilizcedeki dengi nedir?
(He says he locked thc door before going to bed.)
15. "John is too old to play football." cümlesinin başka bir deyişle söylenmiş biçimi nedir?
(John isn't young enough to play football.)
16. - 18. sorularla ilgili parça:
Some people do nol like children in cinemas. because they make a lot of noise. If the film
interests the children they make very good audiences and forget that the events they see are
not real.
Once the audience was in complete silence, watching a scene in which a girl was about to miss
the train. Suddcnly they heard a child shouting: "Oh. please do be quick or you will miss the
train." Then everyone in the cinema started to laugh.
Sorulardaki boş yerleri bu parçaya göre tamamlayacak ifadeleri bulunuz.
16. The audience laughed when the child …... (shouted to the girl in the film)
17. Children are not wanted in the cinema because …... (sometimes they do not keep quiet)
18. Children sometimes take for real …...
(what they see in a fîlm)
ÖRNEK II. Almanca
1. "Der Kaufmann hat einen kleinen Unfall; er muss sein Auto in dic …….bringen."
cümlesinde boş bırakılan yere hangi sözcük konmalıdır?
(Reparaturwerkstatt)
2. "Hat der Lehrer den Schülern die Bücher gegeben?"sorusu, evet denerek ve isimlerin
zamirleri kullanılarak nasıl cevaplanabilir?
(Ja, er hat sie ihnen gegeben.)
3. "Mein Vater sagte mir, dass er mich um neun Uhr anrufen kann." cümlesinde virgülden
sonraki kısmın doğrudan (direkt) biçimi nedir?
(Ich kann dich um neun Uhr anrufen.)
29
4. "Wenn ich viel arbeite, …… Kopfschmerzen." Cümlesinde boş bırakılan yere hangi
(habe ich)
5. "Die Dame, ….. Sie sprechen. wohnt nicht hier." cümlesinde boş bırakılan yere hangi
(von der)
6. "Die alte Frau sagte: Ich sehne mich ….. meinem verstor benen Mann und denke
immer an unsere chönen Tage cümlesinde boş bırakılan yere hangi sözcük
konmalıdır?
(nach)
7. "Stellen Sie ….. mal vor. dass Sic sich seit einem Monat nicht gewaschen haben!"
cümlesinde boş bırakılan yere hangi sözcük konmalıdır?
(sich)
8. "Er tat so, als ob er alles gewusst …..." cümlesinde boş bırakılan yere hangi sözcük
gelmelidir?
(hâtte)
9. "…… du schneller laufst, dann kannst du vielleicht den Zug erreichen." cümlesinde
boş bırakılan yere hangi sözcük konmalıdır?
(Wenn)
10. "Das Kind ricf seinem unten vor der Haustür stehenden Vater aus dem Fenster ……:
'Papa, komm schnell heraut' cümlesinde boş bırakılan yere hangi sözcük
konmalıdır?
(hinaus)
11. "Wenn Mehmct pünktlich gekommen väre, hätte er ein Buch als Geschenk
bekommen." cümlesinin Türkçedeki dengi nedir?
(Eğer Mehmet vaktinde gelseydi hediye olarak bir kitap alırdı.)
12. "Warum haben Sie sich verspäted?" sorusuna cevap olabilmesi için, "Weil…. Bus
verpasst ……" ifadesindeki boş yerlere, sırasıyla hangi sözcükler konmalıdır?
("ich den" ve "habe")
13. I. Er wollte an der Universität studieren.
II. Jetzt wohnt er in der Stadt.
III. Im Dorf konnte er das nicht tun.
IV.Er verliess mit seiner Familie das Dorf.
Yukardaki cümleler hangi sıra ile alınırsa bunlar anlamlı bir bütün oluşturur?
(I.. I I I . . IV.. II.)
14. "Gelccekte Türkiye önemli bir endüstri merkezi olabilir." cümlesinin Almancadaki
dengi nedir?
(In der Zukunft kann die Türkei ein wichtiges Industrieland werden.)
30
15. "Am Ende des Semesters ist uns eine Erholung nützlich." cümlesinin başka bir
deyişle söylenmiş biçimi nedir?
(Wir brauchen etwas Ruhe, wenn das Semester zu Ende ist.)
16. - 18. soularla ilgili parça:
Jeden Mittwoch gibt es in unserer Stadt Markt. Die Bauern kommen mit ihren
Pferdewagen und bringen frische Kartoffeln, Gurken, Erbsen, Bohnen, Butter, Eier
und Kase. Einige Frauen bringen Blumen aus ihren Gärten, um sie zu verkaufen.
Auf einer anderen Seite des Markplatzes sieht man Apfel, Birnen. Kirschen,
Erdbeeren und Pflaumen.
Sorulurdaki boş yerleri bu parçaya göre tamamlayacak ifadeleri bulunuz.
16. "Das Gemüse kommt ……
(aus den Dörfen)
17. "Man kann …… auf den Markt gehen. (einmal in der Woche)
18. "Mann kann auf dem Markt ……. kaufen. (Gemüse, Obst, Blumen, Eier und
Milchwaren)
ÖRNEK III. Fransızca
1. "Vous allez chez ….. parce que vous êtes malade." cümlesinde boş bırakılan yere
hangi sözcük konmalıdır?
(le médecin)
2. "Ali et Mehmet ont vu la voiture rouler." Cümlesindeki isimlerin yerine zamir
kullanıldığında cümle nasıl olur?
(Ils l’ont vue rouller.)
3. "II lui dit: 'J'ai mangé ton chocolat!" cümlesinin dolaylı(indirect) biçimi nedir?
(II lui dit: ‘j’ai mangé ton chocolat.)
4. "J'irais chanter même ……. j'étais malade." cümlesinde boş bırakılan yere hangi
(si)
5. "Elles ont peur que vouz ….. une faute." cümlesinde boş bırakılan yere hangi
(fassiez)
6. "Paul était au cinéma. mais it vient …. sortir." Cümlesinde boş bırakılan yere hangi
(d'en)
7. "Si tu ne ….. pas tout de suite, tu vas manquer le train." cümlesinde boş, bırakılan
31
(pars)
8. "Ayşe est …… petite éleve de sa classe." cümlesinde boş bırakılan yere hangi
(la plus)
9. "Tu demanderas à tes amis …. venir te voir." Cümlesinde boş bırakılan yere hangi
(de)
10. "Les soldats turcs …… morts pour défendre la Turquie." cümlesinde boş bırakılan
(sont)
11. "Iİ y a longtemps qu'il ne vient plus a l'école." Cümlesinin Türkçedeki dengi nedir?
(Uzun süredir, artık okula gelmiyor.)
12. "Pourquoi n'es-tu pas venu chez nous, hier soir?" sorusunu, verdiği sözü tümüyle
unutmuş olan bir kişi nasıl cevaplar?
(J'avais complètement oublié)
13. I. Elle monte tout de suite dans le train.
II. Mais il se trouve dans sa poche.
III. Elle le cherche dans son sac.
IV. Elle arrive àla gare en courant.
V. Le conducteur lui demande son billet.
Yukardaki cümleler hangi sıra ile alınırsa bunlar anlamlı bir bütün luşturur?
(IV.. I.. V.. III.. II.)
14. "Bir anne en çok çocuklarının arasında mutludur." cümlesinin Fransızcadaki dengi
nedir?
(C'est au milieu de ses enfants qu'une mère est la plus heureuse.)
15. "La foire aura peut-être lieu à îzmir." cümlesinin başka bir deyişle söylenmiş biçimi
nedir?
(II est possible que la foire ait lieu à İzmir.)
16. - 18. sorularla ilgili parça:
Jacques se réveille dc bonne heure et voit par la fenêtre le soleil qui brille avec
éclat dans le ciel. II saute de son lit et court avec joie vers la fenêtre. II en ouvre
les deux battants. L'air pur entre dans la pièce. "Un beau jour de printemps
donne du bonheur à tout et à tous" se dit-il, en réspirant profondément.
Sorulardaki boş yerleri bu parçaya göre tamamlayacak ifadeleri bulunuz.
16. II se sent heureux ……….
(d'avoir une belle journée de printemps)
32
17. Cette scene se passe …….
(dans la matinée)
18. Il saute de son lit …….
(dès qu'il voit le soleil briller)
Yukardaki örneklerde. İngilizçe, Almanca. Fransızca derslerinde özellikle yazı
dili ile ilgili olarak öğrencilere kazandırılmak istenen güçlerin başlıca işaretleri
niteliğindeki davranışların kısa cevaplı sorularla yoklanma yollan örneklendirilmeye
çalışıldı. Değişik sınıflardaki yabancı dil dersleri için, öğrencilerin düzeyleri göz
önünde tulularak hazırlanacak bu tür kısa cevaplı sorulardan yararlanılabilir.
SEÇMELİ SORULARIN YAZILMASI
Bu kısımda. seçmeli soruların yazılması üzerinde durulmaktadır. Bu tür soruların
yazılmasının, Türkçe, matematik. fen bilimleri, sosyal bilimler ve yabancı diller için
ayrı ayrı örneklendirilmesine çalışılmaktadır.
Kısa cevaplı soru yazmanın öğrenilmesi, seçmeli soru yazmaya da bir hazırlık
niteliğindedir. Çünkü. önce de belirtildiği gibi seçmeli soruların kökü, kısa cevaplı soru
gibidir. Aslında. çok sorulu test hazırlamaya yeni başlayan kişilere;
(1) kısa cevaplı sorular yazmaları
(2) bu sorulardan oluşturacakları testleri bir veya birkaç kez uygulamaları.
(3) elde edilen cevaplara bakarak bu sorulara uygun birer doğru cevap ve çeldirici
takımı hazırlamaları, örneğin bu sırada, soru ile yoklanan davranışı öğrenmemiş olan
öğrencilerin cevaplarını çeldirici, öğrenmiş olanların cevaplarını da doğru cevap
gibi kullanmaları,
(4) böylece elde ettikleri seçmeli sorulardan oluşturacakları testleri uygulamaları,
(5) uygulama sonuçlarına göre, yoklanan davranışı öğrenmiş olanları ötekilerden
ayırmayan. yani sadece onların doğru cevabı bulmasını sağlamayan soruları düzeltmeleri
(6) bu yolla geliştirdikleri seçmeli testlerden yararlanmaları önerilir. Böyle bir yol
izlenerek. birkaç dönem sonra iyi sayılabilecek seçmeli testler elde edilmiş olur.
1. Türkçe Dersleriyle İlgili Seçmeli Soruların Yazılması
Bu kısımda Türkçe dersleriyle ilgili seçmeli soru Örnekleri üzerinde
durulmaktadır. Her örnekte, ilkin bir seçmeli soru önerisi verilmekte, sonra bu öneriye
yöneltilen eleştiriler belirtilmekte ve daha sonra da soru önerisinin, eleştiriler
doğrultusunda düzeltilmiş biçimi gösterilmektedir.
33
ÖRNEK 1.
Öneri:
"Bu durum, her ulusun edebiyatını karşılaştırmalı bir …… ele almayı zorunlu kılar."
Yukardaki cümlede boş bırakılan yere getirilebilecek en uygun sözcük nedir?
A) araştırma
B) düşünce
C) yöntem D) Açıklama
E) anlayış
(doğru cevap C)
Eleştiri:
Seçeneklerde verilen sözcükler, dilbilgisi biçimi bakımından kökte boş bırakılan yere
uygun düşmemektedir.
Soru:
"Bu durum, her ulusun edebiyatını karşılaştırmalı bir ….. ele almayı zorunlu kılar."
Yukardaki cümlede boş bırakılan yere getirilebilecek en uygun sözcük nedir?
A) araştırmayla
B) düşünceyle
C) yöntemle
D) açıklamayla
E) anlayışla
(doğru cevap C)
ÖRNEK 2.
Öneri:
"Göreyim seni" sözü hangi amaçla kullanılabilir?
A) korkutma
B) yönlendirme
C) yüreklendirme
D) özendirme
E) paylama
(doğru cevap A)
Eleştiri:
Yöneltme cümlesindeki "göreyim seni" sözü cümle içinde kullanılarak verilmediği
için cevap tek değildir. Seçeneklerde verilen sözcüklerin her biri bu sözün ayrı bir
anlamını verdiği için bunların tümü doğru olabilir.
Soru:
"Hele sinemaya git de göreyim seni!" cümlesindeki "göreyim seni" sözü bu cümleye
nasıl bir anlam katmaktadır?
A) korkutma
B) yönlendirme
C) yüreklendirme
D) özendirme
E) paylama
(doğru cevap A)
34
ÖRNEK 3.
Öneri:
Aşağıdaki cümlelerden hangisinde aşama anlamı vardır?
A) Kavgada baştan başa kana boyandı.
B) Tarladan tarlaya geçti.
C) Yıldan yıla işler kötüye gidiyor.
D) Konuşurken daldan dala attıyor.
E) Köyden köye telefonla konuşulabiliyor. (doğru cevap C)
Eleştiri:
Soru kökündeki "aşama" sözüyle neyin anlatılmak istendiği belirgin değildir.
Anlamca bir kapalılık vardır. Ayrıca. B ve E seçenekleri, "Tarladan tarlaya” ve
"Köyden köye" sözleri arasındaki benzerlik nedeniyle çabuk elenebilir, yani
yoklanan davranışı öğrenmiş olanlarla ötekileri ayırmada pek fazla işe yaramaz.
Soru:
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde. "aşamalı bir durum, bir durumun gitgide
ilerlemesi" anlatılmaktadır?
A) Kavgada baştan başa kana boyandı.
B) Güzellik anlayışı kişiden kişiye değişir.
C) Yıldan yıla işler kötüye gidiyor.
D) Konuşurken daldan dala atlıyor.
E) Köyden köye telefonla konuşulabiliyor.
(doğru cevap C)
ÖRNEK 4.
Öneri:
Aşağıdaki cümlelcrden hangisi diğer dördünden farklıdır?
A) Yenişemedi. berabere kaldılar.
B) Yemeği aralarında kardeş payı yaptılar.
C) Paylarına düşene ses çıkarmadılar.
D) Kazandıklarını yan yanya paylaştılar.
E) İkisi arasında tam bir denklik sağladılar.
(doğru cevap C)
Eleştiri:
Kökteki soruda, aranan farklılığın ne olduğu belirtilmediğinden doğru cevabın
bulunması güç. İstenilen dışında farklılıklar da bulunabilir ve soru birden çok doğru
cevaplı olabilir.
35
Soru:
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde. eşitliğin söz konusu olmadığı bir durumdan söz
edilmektedir?
A) Yenişemedi. berabere kaldılar.
B) Yemeği aralannda kardeş payı yaptılar.
C) Paylanna düşene ses çıkarmadılar.
D) Kazandıklarını yarı yarıya bölüştüler.
E) İkisi arasında tam bir denklik sağladılar.
(doğru cevap C)
ÖRNEK 5.
Öneri:
"Akıl yaşta değil, baştadır; fakat aklı başa yaş getirir." sözünden nasıl bir
yargıya ulaşılabilir?
A) Gençler, yaşlılardan daha akıllıdır.
B) Akıl doğuştandır, sonradan kazanılamaz.
C) Akıl doğuştan da olsa onu ancak zaman olgunlaştırır.
D) Yaşlılar, gençlerden daha akıllıdır.
E) Akıl gençliğe de yaşlılığa da bağlı değildir.
(doğru cevap C)
Eleştiri:
A ve D seçeneklerinin birbirinin karşıtı olması bunlardan birinin veya ikisinin
de doğru cevap olmayacağına ipucu olabilir.
Soru:
"Akıl yaşta değil, baştadır; fakat aklı başa yaş getirir." sözünden nasıl bir
yargıya ulaşılabilir?
A) Gençler, yaşlılardan daha akıllıdır.
B) Akıl doğuştandır, sonradan kazanılmaz.
C) Akıl doğuştan da olsa onu ancak zaman olgunlaştırır.
D) Yaşlılar da gençler de kendi çağlarına göre akıllıdır.
E) Akıl gençliğe de yaşlılığa da bağlı değildir.
(doğru cevap C)
ÖRNEK 6.
Öneri:
"Gördüklerim şaşkına çevirdi beni
Bir şeyler düşünmüyor değilim,
Ama yürek ister söylemeye..."
Yukardaki parçada konuşan kişinin içinde bulunduğu
aşağıdakilerden hangisinde bütün yönleriyle belirlenmektedir?
ruhsal
durum
36
A) Olayların etkisiyle doğru düşünme gücünü yitirmiştir.
B) Olayların, üzerindeki etkisini gizlemeye çalışmaktadır.
C) Olaylar arasında ilişki kuramamaktadır.
D) Olaylar karşısında ne yapacağım kestirememektedir.
E) Olaylar üzerindeki düşüncelerini söyleyememektedir.
(doğru cevap E)
Eleştiri:
Soru kökünde bir durum verilmekte, seçeneklerde ise yargılar verilmektedir. Kökle
seçenekler arasında anlatım uyumsuzluğu vardır.
Soru:
"Gördüklerim şaşkına çevirdi beni
Bir şeyler düşünmüyor değilim,
Ama yürek ister söylemeye...
Yukardaki parçada konuşan kişinin içinde bulunduğu ruhsal durum, nasıl bir
yargı ile belirtilebilir?
A) Olayların etkisiyle doğru düşünme gücünü yitirmiştir.
B) Olayların, üzerindeki etkisini gizlemeye çalışmaktadır.
C) Olaylar arasında ilişki kuramamaktadır.
D) Olaylar karşısında ne yapacağım kestirememektedir.
E) Olaylar üzerindeki düşüncelerini söyleyememektedir.
(doğru cevap E)
ÖRNEK 7.
Öneri:
"Kin tutmak benim harcım değil.
Çektiğim biitün sıkıntıları unuttum.
Parasız pulsuzum ne çıkar,
Gelecek güzel günlere inanıyorum.
Bu dizelerdeki gibi düşünen bir kişiye hangi nitelik uygun düşer?
A) mutlu
B) sevecen
C) iyimser
D) unutkan
E) gamsız
(doğru cevap E)
Eleştiri:
A, B, C ve E seçenekleri, metinle ilişkileri bakımından birbirine çok yakın D ise metinle
ilişkisizdir. Bu haliyle D iyi bir çeldirici değildir, hemen elenebilir. D seçeneğine
metinle ilişkili bir sözcük, örneğin "hoşgörülü" sözcüğü konabilir. Bu son durumda ise
seçenekler öylesine birbirine yaklaşır ki hepsinde de doğruluk payı olabilir. Son
değişiklikle seçenekler arasında bir sıralama yapılırsa E seçeneğindeki "gamsız"
sözcüğü anlamca en uzak olur.
37
Soru:
"Kin tutmak benim harcım değil.
Çektiğim bütün sıkıntıları unuttum.
Parasız pulsuzum ne çıkar,
Gelecek güzel günlere inanıyorum."
Bu dizelerdeki gibi düşünen bir kişiye hangi nitelik uygun düşmez?
A) mutlu B) sevecen C) iyimser D) hoşgörülü E) gamsız
(dogru cevap E)
ÖRNEK 8.
Öneri:
Bilinçlenmiş yuttaş demokrasinin önkoşuludur. Yurttaşın bilinçlenmesinde ise
dilin büyük önemi vardır. Dil, bilgileri insana ne kadar kolay aktarabilirse o da
bunları o kadar kolay kavrayıp benimser. Bu kolaylık da ancak anadilinde vardır.
Onun için gelişme yoluna giren toplumlar kültür dillerini hep anadili temeli üzerine
oluştur- muşlardır.
Yukardaki parçada anlatılmak istenen düşüncenin içerdiği
kavramlar aşağdaki söz Öbeklerinden hangisinde bir arada
verilmiştir?
A) dil - bilgi aktarımı - kültür dili
B) gelişme - yurttaş - toplum
C) anadili - bilgi aktarımı - gelişme
D) toplum - anadili - insan
E) yurttaş - dil - kültür dili
(doğru cevap C)
Eleştiri:
Soru kökünde. ileri sürülen görüşü savunabilmek için birçok kavram
kullanılmıştır. Soruda. belirtilmek istenen görüşün temelini oluşturan üç
kavram sorulmaktadır. Bunlar, anadili. bilgi aktarımı ve gelişme kavramlarıdır.
İleri sürülen görüş. "gelişmenin anadili aracılığıyla ve bilgi aktarımı yoluyla"
sağlanabileceğidir. Yöneltme cümlesinde (kökün soru kısmı) bu durum
belirtilmelidir.
Soru:
Bilinçlenmiş yurttaş demokrasinin önkoşuludur. Yurttaşın bi-linçlenmesinde
ise dilin büyük önemi vardır. Dil, bilgileri insana ne kadar kolay aktarabilirse o
da bunlan o kadar kolay kavrayıp benimser. Bu kolaylık da ancak anadilinde
vardır. Onun için gelişme yoluna giren toplumlar kültür dillerini hep anadili
üzerine oluşturmuşlardır.
38
Bu parçada anlatılmak istenen düşüncenin içerdiği temel kavramlar
aşağıdakilerin hangisinde bir araya getirilmiştir?
A) dil - bilgi aktanmı - kültür dili
B) gelişme - yurttaş - toplum
C) anadili - bilgi aktanmı – gelişme
D) toplum - anadili - insan
E) yurttaş - dil - kültür dili
(doğru cevap C)
Türkçe dersleri ile ilgili seçmeli soru yazımı örnekleri istenildiği kadar
çoğaltılabilir. Ancak. bu kadarı bile göz önünde tutulacak noktalardan başlıcalarını
örneklendirmiştir.
2. Matematik Dersleriyle İlgili Seçmeli Soruların Yazılması
Bu kısımda, matematik dersleriyle ilgili seçmeli soru örnekleri üzerinde
durulmaktadır. Her örnekte ilkin bir seçmeli soru önerisi verilmekte, sonra bu öneriye
yöneltilen eleştiriler belirtilmekte ve daha sonra da önerinin. gerekli ise eleştiri
ÖRNEK I.
Öneri:
Merkezleri aynı olan (eşmerkezli) iki daire için, R, + R2 = 6 cm ve R2 - Rı = k cm
olduğuna göre, iki çember arasında kalan halkanın alanı kaç cm dir?
A) 3πk
B) 4 πk
C)6πk
D) 8πk
E) 9πk
Eleştiri:
Kökteki sorunun bir çizime dayalı olarak verilmesi
anlamayı kolaylaştırır.
Soru:
Yandaki şekilde R1 + R2 = 6 cm ve R2 - Rı = k cm
olduğuna göre, iki çember arasında alan halkanın alanı
kaç cm2 dir?
A) 3πk
B) 4 πk
C)6πk
D) 8πk
E) 9πk
39
ÖRNEK 2.
Öneri:
Bir kenarı 5 cm, yüksekliği 10 cm olan üçgenin alanı ne kadardır?
Eleştiri:
Kökte şekil verilmesi anlamayı kotaylaştırabilir ve ifade de kısaltılabilir. Kökte,
yüksekliğin verilen kenara ait olduğu belirtilmeli: aksi halde soru cevaplanamaz.
Seçenekler büyüklük sırasına konmalı; bunların sırasız verilmiş olması gereksiz bir güçlük
yaratmaktadır.
Seçeneklerde birimin tekrarlanması önlenmeli.
Soru:
Şekille sorulursa:
Yandaki şekilde |AH| = 10 cm, |BC| = 5 cm olduğuna göre,
ABC üçgeninin alanı kaç cm2 dir?
A) 10
B) 15
C) 25
D) 30
E)50
Şekil kullanmadan sorulursa:
Bir kenarının uzunluğu 5 cm ve bu kenara ait yüksekliği 10 cm
olan üçgenin alanı kaç cm2 dir?
A) 10
B) 15
C) 25
D) 30
E) 50
B
ÖRNEK 3
A
Öneri:
Yandaki şekilde ABCD bir eşkenar
dörtgendir. |AC| = 16 cm, |BD| = 12 cm,
AE┴LCD olduğuna göre, |AE| kaç cm dir?
A) 9 B) 9,2
C) 9,4 D) 9,6
E) 9,8
Eleştiri:
Sorunun yazımında başlıca kurallara uyum sağlanmış görün-mektedir. Kök
yeterince açıktır ve cevaplanabilir bir soru sormaktadır. Seçenekler olabildiğince
kısa ve sıralıdır.
40
ÖRNEK 4.
Öneri:
Aşağıdakilerden hangisi üçgenin alan formülü değildir?
Eleştiri:
Kökteki soruya göre seçeneklerden bir tanesi üçgenin alan formülü değildir. Biri u .
r öteki 2u . r olan D ve E seçeneklerinin ikisi birden üçgenin alanını
veremeyeceğinden bunlardan birinin doğru cevap olacağı, yoklanan davranışı
Öğrenmemiş olanlar tarafından da belirlenebilir. Soru iki seçenekliymiş gibi çalışır.
Ya bu durum Önlenmeli ya da soru atılmalıdır.
ÖRNEK 5.
Öneri:
denkleminin kökleri arasında olması için aşağıdaki
—5 sayısının
eşitsizlik sistemlerinden hangisinin sağlanması gerekir?
Eleştiri:
Kökte eşitsizlik sistemleri olarak nitelenen seçeneklerden A, C ve E nin farklı olması bir
kusurdur. Bu kusur giderilmeli ya da sonru kullanılmamalıdır.
ÖRNEK 6.
Öneri:
biçimindeki çarpma işleminin sonucu aşağıdakilerin hangisine en
yakındır?
A) 300,96
B) 355,68
C) 369,36
D) 396,72
E) 437,76
41
Eleştiri:
Soru, yoklanmaya çalışılan davranışı yoklamayabilir. Cevaplayıcı, sayının yarıya yakın
bir değere düşeceğini düşünmeden, verilen çarpmayı yaparak sonucu bulabilir.
Soru:
biçimindeki çarpma işleminin sonucu aşağıdakilerin hangisine
en yakındır?
(Her seçenek 9 basamaklıdır.)
A) 273861340
B) 301247480
C) 371129020
D) 410792020
E) 445024680
ÖRNEK 7.
Öneri:
M(-2, 1) merkezli ve 4x-3y=4 doğrusuna teğet olan çemberin denklemi
aşağıdakilerden hangisidir?
Eleştiri:
Bu soruyu yanıtlayabilmek için öğrencinin şunları
öğrenmiş olması gerekir:
(1) çemberin (x-a)2 + (y-b)2
= R2 genel denklemi, (2) teğetin değme noktasında yarıçapa
dik olacağı, (3) MT nin çemberin yarıçapına eşit olacağı.
(4) bir noktanın doğraya olan uzaklığı formülünden |MT|
uzunluğunun yani yarıçapın bulunması ve (5) bulunan değerler-le çember
denkleminin yazılması.
Öğrenci bunların tümünü öğrenmemişse bu soruyu cevaplayamayacaktır. Soru bu
haliyle. yarışma sınavlarında sorulabilir. Ancak, derslerde uygulanan sınavlar yarışma
sınavı değildir. Okullardaki derslerde hazırlanarak ünitelerdeki öğrenme eksiklerini
belirlemek amacıyla izleme testlerinde bunlardan her birini yoklayan ayrı bir soruya yer
verilmesi gerekir. Okullarda-ki derslerde hazırlanarak dersin bir döneminde gerçekleşen
42
Öğrenme düzeylerini belirleme amacıyla kullanılan erişi testlerinde ise bunlardan ikisini,
üçünü birden yoklayan sorulara yer verilebilir.
Matematik dersleri ile ilgili seçmeli soru yazımı örnekleri istenildiği kadar
çoğaltılabilir. Ancak, bu kadarı bile göz önünde tutulacak noktalardan başlıcalarını
örneklendirmiş olmalıdır.
3. Fen Bilgisi, Fizi, Kimya, Biyoloji Dersleriyle İlgili Seçmeli Soruların Yazılması
Bu kısımda, fen bilgisi, fizik, kimya, biyoloji dersleriyle ilgili seçmeli soru örnekleri
üzerinde durulmaktadır. Her örnekte ilkin bir seçmeli soru önerisi verilmekte, sonra bu
öneriye yöneltilen eleştiriler belirtilmekte ve daha sonra da önerinin eleştiriler
ÖRNEK 1.
Yoklanacak davramş:
Koşulları değiştirmenin sonuca etkisini belirleme (uygulama gücünün bir belirtisi)
Öneri:
Kapalı bir kaptaki bir gazın sıcaklığı artırılırsa ne olur?
A) Yoğunluğu azalır, basıncı artar.
B) Yoğunluğu ve basıncı artar.
C) Basıncı artar, yoğunluğu sabit kalır.
D) Yoğunluğu ve basıncı sabit kalır.
E) Hem basıncı hem de yoğunluğu artar.
(doğru cevap C)
Eleştiri:
Kök ifadesi açık değil, yoklanacak davranışı daha etkili bir biçimde davet eder
hale getirilmeli. Kökte basınç p. özkütle d ile gösterilerek seçenekler kısaltılmalı,
zayıf çeldiriciler var;bunlar güçlendiriimeli. Yoğunluk kavramı, mutlak ve bağıl
olmak üzere iki şekilde verildiğinden,sorulara kesinlik kazandırmak için bunun
yerine özkütle alınmalı .
Soru:
Kapalı kaptaki bir gazın sıcaklığı artırıldığında, bu gazin (p) basıncı ve (d) özkütlesi
nasıl degişir?
A) p azalır, d değişmez,
B)p artar, d azalır.
C) p artar, d değişmez.
D)p değişmez, d artar.
E)p değişmez, d değişmez.
(doğru cevap C)
43
ÖRNEK 2.
Yoklanacak davramş:
İlkeyi örneklendiren durumu bulma (kavrama gücünün birbclirtisi)
Öneri:
Şekildeki gibi ilerleyen bir dalganın, yüzeyde yansıdıktan
sonra hareket yönünü aşağıdaki
vektörlerden
hangisi
ile
açıklayabiliriz?
(doğru cevap E)
Eleştiri:
Kök ifadesi açık değil. Kökte verilen bilgiler eksik. Dalganın ilerleme doğrultusunu ve
yansıtıcı yüzeyin durumunu kesinlikle belirtecek açı verilmediğinden, kökteki şekle
bakarak, B, D, C seçeneklerinden herhangi biri doğru cevap olarak alınabilir.
Seçeneklerde de, aynı nedenle. doğrultular açılarla belirtilmelidir.
Soru:
Kesiti şekilde gösterilen düzlem dalga, ok yönünde ilerlediğine göre, engelde yansıdıktan
sonra hangi yönde ilerler?
ÖRNEK 3.
Yoklanacak davranış:
Verilen koşullarda görülecek sonucun ne
olacağını belirleme (uygulama gücünün
bir belirtisi)
44
Öneri:
Bir devre elemanının akım-gerilim eğrisi
şekildeki gibidir. Buna göre, elemanın direnci için
ne söylenebilir?
A) Önce sabit kalmış. sonra artmıştır.
B) Önce artmış. sonra sabit kalmıştır.
C) Önce sabit kalmış, sonra azalmıştır.
D) Önce azalmış, sonra sabit kalmıştır.
E) Önce artmış, sonra azalmıştır.
Eleştiri:
Kök ifadesi, yoklanan davranışı daha etkili bir biçimde davet eder hale getirilebilir.
Düşünmenin kolaylaştırılması ve gereksiz tekrarların önlenmesi için seçenekler grafikle
gösterilebilir.
Soru:
Bir devre elemanının akım-gerilim eğrisi şekildeki gibidir.
Buna göre, Bu elemanın direncinin gerilim ile değişimini
aşağıdaki grafiklerden hangisi gösterir?
45
ÖRNEK 4.
Yanma ürünlerinin mol sayıları ile ilgili olarak verilen koşullara uyan Örneği
bulma (kavrama gücünün bir belirtisi)
Öneri:
Karbon ve hidrojenden oluşan (hidrokarbon) bir bileşik yeterince 02 ile
yakıldığında 0.2 mol C02 ve 0,3 mol H20 çıkıyor. 0,1 mol olan bu hidrokarbon
için aşağıda verilenlerden hangisi doğrudur?
A) Molekül formülü C2H6 dır.
B) Molekül formülü C4H6 dır.
C) Kaba formülü C2H3 tür.
D) Kaba formülü CH3 tür.
E) Bileşik yalnız C ve H içerir.
(doğru cevap A)
Eleştiri:
Kök gereksiz yere uzatılmış ve karmaşık hale gelmiştir. Seçeneklerden A
ve D doğru cevap olabilir. E seçenegi iyi değildir; çünkü kökte verilen durumu
belirtmektedir.
Soru:
Oksijen ile yakıldığında 0,2 mol C02 ve 0,3 mol H20 veren 0,1 mol hidrokarbon
aşağıdakilerden hangisi olabilir?
A) C2H2
B) C2H4
C) C2H6
D) C4H6
E) C4H8
(doğru cevap C)
ÖRNEK 5.
Verilen bir durumdan, atom ağırlığı, proton ve nötron sayısı ile ilgili ilkelerden
yararlanarak sonuç çıkarma (uygulama gücünün bir belirtisi)
Öneri:
0,1 mol X2O5 bileşiği 14,2 gram gelmektedir. X elementi 16 nötron içerdiğine
göre X atomunun elektron dağılımı aşağıdakilerden hangisidir?
A) IS2 2S2 2P6 3S2 3P3
B) IS2 2S2 2P6 3S1 3P4
C) IS2 2S2 2P6 3S2 3P4
D) IS2 2S2 2P6 3S2 3P10 3P6 4S2 4P1
E)
IS2 2S2 2P6 3S2 3P6 4S2 3P'° 4P1
Eleştiri:
46
Sorunun cevaplanabilmesi için elementin atom ağırlığının elektron sayısının
ve elektronlarının dağılımının bilinmesi gerekli. Bunlardan biri öğrenilmemişse
öteki ikisi ögrenilmiş, olsa bile soru cevaplanamaz. Soru basiteştirilip seçenekler de
kısaltılabilir.
Soru:
0,1 mol X205 bileşiği 14.2 gr dır. Çekirdeginde 16 nötron bulunan nötral X
atomunda kaç elektron vardır? (0=16)
A) 10
B) 15
C) 16
D) 31
E) 62
(doğru cevap B)
ÖRNEK 6.
Verilen koşullarda kesinlik kazanan sonucu belirleme (uygulama gücünün bir
belirtisi)
Öneri:
X2, Y2. Z2 halojenleri için aşağıdaki bilgiler gözleniyor:
1. Y nin atom numarası X inkinden büyük, Z den ise küçüktür. Y ve X, 02 ile
OX2 bileşiğini oluşturur.
2. Y2+2KZ-2KY+Z2 tepkimesi gerçekleşiyor.
3. KZO3+2KOH+Y2-KZ04+2KY+H20 tepkimesinden oluşan KY, AgNO ile
tepkime vererek amonyak çözeltisinde kolayca çözünen beyaz bir çökelek
oluşturuyor.
Bu verilere göre aşağıdakilerden hangisi en doğrudur?
A) X2 fluor. Z2 bromdur.
B) Y2 klor, Z2 bromdur.
C) Y: klor, X2 fluordur.
D) X2 klor, Z2 iyottur.
E) Y2 brom. Z2 iyottur.
(doğru cevap C)
Eleştiri:
Kökte ifade düzeltilmeli. 1. bilgide ikinci cümle gereksiz. 2. bilgiye gerek yok.
Denklem gereksiz. Son cümle Y nin klor olduğunu belirtiyor.
Soru:
X2, Y2, Z2 halojenleri için aşağıdaki bilgiler verilmıştir:
I.
Y nin atom numarası, X ten büyük, Z den küçüktür.
II.
Y iyonları AgN03 çözeltisi ile amonyakla çözünebilen
beyaz bir çökelek oluşturur.
47
Bu verilere göre, aşağıdakilerden hangisi kesinlikle doğrudur?
A) Y2 klor. X2 fluordur.
B) Y2 klor, Z2 bromdur.
C) Y2 brom, Z2 iyotlur.
D) X2 klor, Z2 iyottur.
E) X2 fluor. Z2 bromdur.
(doğru cevap A)
ÖRNEK 7.
Organizma ile çevre koşulları arasındaki ilişkiyi örneklendirme (kavrama
gücünün bir belirtisi)
Öneri:
Bağırsaklarda yaşayan hayvansal iç asalaklar için en yararlı adaptasyon
A) İyi gelişmiş. duyu organlan
B) İyi gelişmiş sindirim sistemi
C) iyi gelişmiş sinir sistemi
D) İyi gelişmiş üreme sistemi
E) İyi gelişmiş boşaltım sistemi
(doğru cevap D)
Eleştiri:
Soru kökü daha yalın ve kolay anlaşılır bir biçimde olabilir.Çeldiricilerdeki
tekrarlar önlenmelidir?
Soru:
İnsan bağırsağında yaşayan iç asalaklarda özellikle hangi sestemin iyi
gelişmiş olması gerekir?
A) Üreme
B) Sindirim
C) Sinir
D) Dolaşım
E) Boşaltım
(doğru cevap A)
ÖRNEK 8.
Durumu açıklayabilecek ilkeyi bulma (uygulama gücünün bir belirtisi)
48
Öneri:
Yanda genleri ile kromozomlar arasındaki
ilişki görülen AaBb genotipindeki bir canlı
(AaB) genotipinde bir gamet oluştursa bu
durumu nasıl açıklarsımz?
A) Bağımsız dağılım ile
B) Aynlmama ile C) Eşeye bağlı kalıtımla
D) Bağlı genlerle
E) Crossing-over ile
(doğru cevap B)
Eleştiri:
Kök ifadesi geliştirilebilir. Seçeneklerde tekrar eden sözcüklerden kaçınılabilir.
"Bağlı genler" ile "bağımsız genler" birbirinin zıttı olduğu için seçeneklerde bir
tanesinin yer alması iyi olur.
Soru
İki çift kromozomu ve A, a, B, b
genlerinin bu kromozomlar üzerindeki sıralanışı
yanda gösterilen bir canlıdan AaB genlerini taşıyan
bir gametin oluşması aşağıdakilerden hangisiyle açıklanabilir?
A) Bağımsız dağılım kuralı
B) Eşeye bağlı kalıtım
C) Ayrılmama olayı
D) Crossin-over olayı
E) Mutasyon
(doğru cevap C)
ÖRNEK 9.
Genelleme ile durum arasında ilişki kurma (uygulama gücünün bir belirtisi)
Öneri:
Enzimler aktivitelerini maddenin temas ettikleri yüzeyinden itibaren başlatırlar. Bu
genellemeyi aşağıdakilerden hangisi kanıtlar?
A)
B)
C)
D)
E)
Öğütme ile hücrelerden daha fazla enzim çıkartılır.
Döğülmüş karaciğer H202 yi daha hızlı katalizler.
Kaynatılmış karaciğer parçaları aktif değildir.
Kıyılmış, et aynı miktar parça etten daha çabuk sindirilir.
Enzimler hücre dışında da aktif olabilirler.
Eleştiri:
49
Soru kökü daha yalın ve akıcı bir anlatımla verilmeli. Seçeneklerde verilenlerin birer
deneysel sonuç olduğu belirtilmeli. Kök ve seçenek ifadeleri arasında uyum
sağlanmalı.
Soru:
"Enzimler etkinliklerini (aktivitelerini) etkinen maddenin dış yüzeyindcn
başlatır." genellemesini, aşağıdaki deneysel sonuçlardan hangisi destekler?
A) Kıyılmış etin, aym miktar parça etten daha çabuk sindirilmesi
B) Dövülmüş karaciğerin, H202 yi daha hızlı katalizlemesi
C) Kaynatılmış karaciğer parçalarının etkin (aktif) olmaması
D) Parçalama ilc hücrelerden daha fazla enzim çıkartılması
E) Enzimlerin hücre dışında da etkin (aktif) olabilmesi
(doğru cevap A)
Fen bilgisi, fizik, kimya, biyoloji dersleri ile ilgili seçmeli soru yazımı
örnekleri istenildiği kadar çoğaltılabilir. Ancak, bu kadarı bile göz önünde tutulacak
noktalardan başlıcalarını örneklendirmiş olmalıdır.
4. Sosyal Bilgiler, Tarih, Coğrafya, Sosyoloji vb. Dersleriyle İlgili Seçmeli
Soruların Yazılması
Bu kısımda sosyal bilgiler. tarih, coğrafya, sosyoloji vb. dersleri ile ilgili
seçmeli soru örnekleri üzerinde durulmaktadır. Her örnekte ilkin bir seçmeli soru
önerisi verilmekte, sonra bu öneriye yöneltilen eleştirler belirtilmekte ve daha sonra
da önerinin, eleştiri doğrultusunda düzeltilmiş biçimi gösterilmektedir.
ÖRNEK 1.
Verilen bilgilerden hareketle uygun bir genelmeye ulaşma (kavrama gücünün bir
belirtisi)
Öneri:
Atatürk, Birinci Dünya Savaşında Almanların yenileceğini Önceden
söylemiştir. O'nun, savaşın geleceğini önceden kestirebilmesinin
nedeni nedir?
A) Çok kitap okuması
B) Devletleri iyi tanıması
C) İyi bir asker olması
D) Dünya sorunlarını iyi bilmesi
E) Savaşın nedenini bilmesi
(doğru cevap B)
Eleştiri:
Soru kökünün ilk bölümünde genellemeye yetecek bilgi verilmemiştir. Kökteki
50
yöneltme cümlesi bir genelleme istemektedir.
Seçenekler
biçiminde değildir.
Bu haliyle sorunun doğru cevabı kesin ve tek değildir.
genelleme
Soru:
"Mustafa Kemal Atatürk;
I.
Birinci Dünya Savaşına Osmanlı Devletinin de girdiği günlerde bu
savaşta Almanlann yenileceğini,
II.
Çanakkale Savaşının sonlarına doğru, düşmanın birkaç gün içinde
çekilebileceğini,
III. 1937 yılında, İtalya'nın Habeşistan'a saldırmasıyla İkinci Dünya
Savaşının başlamış olduğunu söylemiştir."
Bunlar.
Mustafa
Kemal
Atatürk'ün
kişiliğinin
hangi
yönünü
örneklendirmektedir?
A) Yurtta ve dünyada barışa önem verme
B) Topluma yön verebilecek yollar bulabilme
C) Olaylann gidişinden sonucun ne olacağını görebilme
D) Savaşın amaç değil. bir araç olduğuna inanma
E) Türk Ulusunun gücüne güvenme
(doğru cevap C)
ÖRNEK 2.
Olaylar ve toplumlar arasındaki ilişkiyi görme (kavrama gücü nün bir belirtisi)
Öneri:
Ulusal Kurtuluş Savaşımız, II. Dünya Savaşından sonra bazı uluslann
bağımsızlıklarını kazanmalarında yol gösterici olmuştur.
Bu durum aşağıdakilerden hangisini doğrular?
A) Türk Kurtuluş Savaşının evrensel bir nitelik taşıdığını
B) Türkiye'nin yurtta ve dünyada barışı koruduğunu
C) Türkiye'nin uluslararası ilişkilerde başarılı olduğunu
D) Türklerin savaştan sonra yeni ve modern bir devlet kurmalarının hayranlık
uyandırdığını
E) Türkiye ile yeni bağımsızlık kazanan ulusların ortak çıkarları olduğunu
Eleştiri:
Bulunacak ilişki daha açık hale getirilmeli, örneğin "bazı" sözcüğü ile kastedilen
uluslar belirgin hale getirilmelidir.
Kökün bu değişiklikle alacağı biçimle seçenekler arasında ifade uyumu sağlanmalı;
seçeneklerdeki tekrarlar önlenmelidir. Ayrıca, seçeneklerin kısaltılmasına
çalışılmalıdır. Bu değişikliklerle doğru cevap da değişirse bu durum da göz önünde
51
tutulmalıdır.
Soru:
Özellikle II. Dünya Savaşından sonra, sömürge durumunda olan bazı Asya ve
Afrika ülkelerinin Türkiye'yi örnek aldıkları görülmüştür.
Türkiye'nin, bu ülkeleri etkileyen yönü nedir?
A) Yurtta ve dünyada banşı korumaya çalışması
B) Başka ulusların haklarına saygılı olması
C) Ortadoğuda güç dengesini koruması
D) Batı demokrasisi İlkelerini benimsemesi
E) Bağımsızlığını kazanma ve sürdürmedeki başarısı
(doğru cevap E)
ÖRNEK 3.
Bir önerinin nedenini bulma (uygulama gücünün bir belirtisi)
Öneri:
Türk, İslâm ve Avrupa kültürleri arasındaki İlişkileri incelemek isteyen bir
Fransız bilim adamına İzmir yerine İstanbul'a gitmesi önerilmiştir. Bu önerinin
yapılmasında İstanbul'un özelliklerinden hangisi göz önünde tutulmuştur?
A) Avrupa'ya yakın bir Doğu kenti olması
B) Her türlü ulaşım olanaklarının varlığı
C) Doğu ve Batının en çok etkileşimde bulunduğu bir kent olması
D) Çağdaş Türkiye'nin bilim merkezlerinden biri olması
E) Doğal güzelliği ve jeopolitik önemi
(doğru cevap C)
Eleştiri:
Kökteki anlatım daha açık ve net hale getirilmeli. İlgili davranışı yoklama
gücü artırılmalı.
Soru:
"Çağlar boyunca Türk, İslâm ve Hıristiyan kültürlerinin etkileşimini ortaya
koymak isteyen bir araştıncı İzmir'e gelmiştir.Çalışmalarına başlayacağı sırada
bu araştırıcıya, çalışmalarınıİstanbul'da yapması önerilmiş; böyle yaparsa bu
konuda daha çok kanıt bulabileceği söylenmiştir."
İstanbul'un hangi özelliğine dayanarak böyle bir öneride bulunulmuştur?
A) Yeni Türk Devletinin en kalabalık ve gelişmiş kenti olmasına
52
B) Bizans ve Osmanlı dönemlerinde hükümet, ticaret ve kültür merkezi
olmasına
C) Haçlı ordularının Anadolu'ya geçiş yolu üzerinde bulunmasına
D) İstanbul'un Türklerden önce Araplar tarafından da kuşatılmış olmasına
E) İstanbul halkının, değişik kültürlerden gelen araştırıcıları hoşgörüyle
karşılamasına
(doğru cevap B)
ÖRNEK 4.
Haritada gösterilen alan ile ölçek arasındaki ilişkiyi örneklendirme (kavrama
gücünün bir belirtisi)
Öneri:
Aşağıda verilen haritalardan hangisinin ölçeği ötekilerden daha büyüktür?
Eleştiri:
(1) Kesir kavramını iyi öğrenmiş öğrenciler doğrudan E seçeneğine
yönelebilirler.
(2) Soru kökü açık ve sınırlı değil. Seçeneklerde verilen alanların sınırlarını
belirtmiyor.
(3) Seçenekler, kâğıt üzerinde aynı genişlikte olmalıydı.
(4) Doğru cevap kesin ve tek değildir. Seçeneklerde verilen haritalar, bir
bütünün parçaları gibi düşünüldüğünde tümünün ölçeği birbirine eşit
olacağından doğru cevap bulunmayacaktır. Seçenekler tek tek düşünüldüğünde
A seçeneğinde verilen harita çok küçük bir bölgeyi E seceneğinde verilen harita
ise çok geniş bir bölgeyi göstermekte olabilir. Bu durumda da doğru cevabın
varlığından ve tekliğinden söz edilemez.
53
(5) Seçeneklerin biçimi çeldiricilerin gücünü zayıflatmaktadır. "Büyüktür".
"küçüktür' vb. ile yöneltilen soruların cevabı doğal olarak iki uçtan birinde
bulunacaktır. Bu durum iki uç arasında kalan çeldiricilerin gücünü azaltacaktır.
Soru iki seçenekli gibi işleyecektir.
Soru:
"Kasabayı bütünüyle görebilmek için bir araçla gökyüzüne yükselmek
gerekir. Ancak, yükseldikçe görülebilen alan büyürken, cisimler küçülür. yapılar
birbirinden ayırt edilemez duruma gelir."
Bu durum. haritalarla ilgili olarak neyi örneklendirir?
A) Haritaların kullanılışını
B) Haritaların işaretlenişini
C) Ölçek farkının haritaya etkisini
D) Haritaların yönüne konuluşunu
E) Görüş açısının değişmeyişini
(doğru cevap C)
ÖRNEK 5.
Bir durumu ya da olayı doğuran etkenlerden en güçlüsünü bulma (kavrama gücünün
belirtisi)
Öneri:
Birikinti konisinin oluşmasının nedeni nedir?
A) Eğim azalması
B) Akım (debi) yükselmesi
C) Akarsu
D) Yağış biçimi
E) Bitki Örtüsü
(doğru cevap A)
Eleştiri:
Sorunun anlatımı geliştirilmeli. Seçeneklerin tümünde doğruluk payı var; kesin ve tek
doğru cevap olmadığı gibi davranışı da yoklayıcı değil. Soru başka bir biçimde
sorulabilir. Seçeneklerde "Akarsu" yerine "Taşınan alüvyon miktarı" daha uygun olur.
Soru:
Birikinti konisi oiuşumunda, aşağıdakilerden hangisinin payı en büyüktür?
A) Eğim azalmasının
B) Akım (debi) yükselmesinin
C) Yağış biçiminin
D) Taşınan alüvyon miktarının
E) Bitki örtüsünün
(doğru cevap A)
54
ÖRNEK 6.
Verilen olgulardan hareketle uygun bir genelleme yapma (kavrama gücünün belirtisi)
Öneri:
Bir ülkede:
I.
Tanrıda yıllık üretimin yıllar arasında değişiklik göstermesi
II.
II. Hayvan dağılışı ile bitki dağılışı arasında benzerlik olması
Nüfus dağılışı ile yıllık ortalama yağış dağılışı arasında benzerlik olması aşağıdaki
yargılardan hangisini doğrular?
A) Bu ülkede yaşam büyük ölçüde doğa koşullarına bağlıdır.
B) Bu ülkede hayvancılık bilimsel yöntemlerle yapılmaktadır.
C) Bu ülkede nüfus sorunları büyük ölçüde çözülmüştür.
D) Bu ülkede tarım alanlarından en iyi biçimde yararlanılmaktadır.
E) Bu ülkenin iklimi karasal özelliklere sahiptir.
(doğru cevap A)
Eleştiri:
Seçeneklerde tekrarlanan sözler köke alınmalı ve buna uygun bir yöneltme
yapılmalıdır.
Soru:
Bir ülkede:
I. Tanmda yıllık tahıl üretiminin yıllar arasında değişiklik göstermesi
II. Hayvan dağılışı ile doğal bitki dağılışı arasında benzerlik olması
III Nüfus dağılışı ile yıllık ortalama yağış dağılışı arasında benzerlik olması o ülke
için
aşağıdaki yargılardan hangisini doğrular?
A) Yaşam büyük ölçüde doğa koşullarına bağlıdır.
B) Hayvancılık gelişmiş yöntemlerle yapılmaktadır.
C) Nüfus sorunları büyük ölçüde giderilmiştir.
D) Tarun alanlarından en iyi şekilde yararlanılmaktadır.
E) İklim, karasal özelliklere sahiptir.
(doğru cevap A)
ÖRNEK 7.
55
Verilen durumun örneklendirdiği yargıyı bulma (kavrama gücünün bir belirtisi)
Öneri:
"Batı toplumlarında ölümün verdiği büyük kederin nedeni, çekirdek aile yapısında
aranabilir. Çok az sayıda kişiyi barındıran bu aile tipinde, her bireye ayrılan rol ancak
bir kişi tarafından yerine getirilebilir. Ölen bireyin rolü otomatik olarak ikame
edilemez. Oysa bazı ilkel toplumlarda amcaların ya da dayıların baba olarak ikame
edilmesi; yeniden evlendirme ya da evlat edinme mekanizmaları, ölünün toplumsal
fonksiyonlarının otomatik olarak ikame edilmesi sonucunu doğurmaktadır."
Yukardaki paragrafa dayanarak aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir?
A) Yas, biçimsel otarak toplumdan topluma değişse de insan tabiatının
evrensel öğelerinden biridir.
B) Toplumsal yapı, çağdaş modele yaklaştıkça insan tabiatının ortak öğesi olan
duyguların yoğunluk derecesi de artar.
C) İlkel toplumlarda duyguların gösterimi olan davranışlar toplumsal denetim
mekanizmalarıyla sınırlandırılmıştır.
D) Yas ile ilgili coşkular, duyguları etkileyen toplumsal ve kültürel yapının bir
sonucudur.
E) İlkel
toplumlarda
yas,
ölünün
toplumsal
fonksiyonlanrın
doldurulamamasından değil de ona duyulan sevgiden kaynaklanır.
(doğru cevap D)
Eleştiri:
Sorunun sunuluş, biçimi davranışı yoklayacak hale getirilmeli. Anlatım
sadeleştirilmeli. Verilen bilgilerin genel doğrulara uygunluğu sağlanmalı. Yöneltme
cümlesi değişmeli, Seçeneklerden birden fazlasının doğru olması Önlenmeli.
Seçenekler kısaltılmalı.
Soru:
"Çekirdek aile tipinin yaygın olduğu toplumlarda. ölümün verdiği büyük kederin
nedeni, bu aile tipinin yapısında aranabilir. Anne, baba ve çocuklardan oluşan bu
aile tipinde başlıca görevler birer kişi tarafından yerine getirilir. Ölen üyenin yeri,
bir başkası tarafından kolayca doldurulamaz. Oysa. geniş aile tipinin yaygın olduğu
toplumlarda, ölen üyenin görevini aileden bir başkası hemen üstlenebilir."
Bu açıklama, aşağıdaki yargılardan hangisi için bir örnek olabilir?
A) Çekirdek ailede yasın yoğun olması, az sayıda kişi tarafından
paylaşılmasından kaynaklanır.
B) Aile yapısı karmaşıklaştıkça duygular abartılır.
C) Geniş aile tipinin yaygın olduğu toplumlarda, yas tutulması hoş karşılanmaz.
D) Ölenin ardından duyulan yasın derecesi. ailenin yapısı ile ilişkilidir.
E) Çekirdek ailede yas, ölene duyulan sevgiye dayanır.
56
(doğru cevap D)
ÖRNEK 8.
Yoklanacak davranış;
Gözlemle sonuç arasında ilişki kurma (uygulama gücünün bir belirtisi)
Öneri:
"Biri 5, diğeri 10 liralık olan iki posta pulundan 10 liralık olanı daha büyükmüş gibi
algılanmaktadır.
Yoksul aile çocukları, zengin çocuklarına oranla, paraların boyutlannı olduğundan
daha büyükmüş gibi algılamaktadırlar."
Algılamaya ilişkin bu i k i gözlemden nasıl bir sonuç çıkanlabilir?
A) Nesneler gerçek boyutlanndan daha büyük olarak algılanır.
B) Zengin aile çocuklannda algılama hataları görülmez.
C) Nesnelerin boyutlarını algılamak, tümünü algılamaktan daha güçtür.
D) Algılama hataları, nesnelerin değişim değeri taşımasından kaynaklanır.
E) Toplumsal etmenler algılamayı etkiler.
(doğru cevap D)
Eleştiri:
Kök ifadesi anlamayı kolaylaştıracak biçimde yalınlaştırılmalıdır. Duruma başka bir
boyut getirmekte olduğundan ikinci gözlem kökten çıkarılmalıdır. B seçeneği ikinci
gözleme dayalı olduğundan yerine uygun bir seçenek bulunmalıdır. Yöneltme
cümlesi, yeni yazıma uygun düşecek biçimde yeniden düzenlenmelidir.
Soru:
"Bir araştırmada; biri 5, diğeri 50 liralık olan aynı büyüklükteki iki puldan 50
liralık olanın daha büyükmüş gibi algılandığı görülmüştür."
Bu gözle, aşağıdaki yargılardan hangisini destekleyen bir kanıt olabilir?
A) Nesneler, gerçek boyutlarından daha büyük olarak algılanır.
B) Nesnelerin algılanan yönleri kişiden kişiye değişme gösterir.
C) Nesnelerin boyutlarını algılamak. tümünü algılamaktan daha güçtür.
D) Nesnelerin taşıdığı değişim değeri algılamayı etkiler.
E) Nesnelerin aynı boyutlarda olması algılanmalarını güçleştirir.
(doğru cevap D)
ÖRNEK 9.
Mantıksal sonucu belirleme (uygulama gücünün bir belirtisi)
57
Öneri:
"Güzel sevme derler nasıl sevmeyem
Sevsem öldürürler, sevmesem öldüm" dizelerinden
anlaşıldığma göre, öncülleri:
I. Ozan güzel severse, ozanı öldürecekler
II. Ozan güzel sevmezse, ozan ölecek
(p → q)
(p- → r)
önermeleri olan geçerli bir çıkarımın sonucu aşağıdakilerden hangisidir?
A) Ozanı öldürecekler ya da ozan ölcek
(q V p )
B) Ozan güzel sevmezse, ozanı öldürmeyecekler
(p- → q- )
C) Ozan ölmezse, ozan güzel sevmeyecek
(r - → p- )
D) Ozan güzel sevmezse, ozan ölmeyecek
(p - → r -)
E) E) Ozan güzel severse, ozanı öldürmeyecekler
(p → q- )
(doğru cevap A)
Eleştiri:
Kök daha belirgin hale getirilmeli. D çeldiricisi ikinci öncülle çelişmektedir.
E çeldiricisi birinci öncülle çelişmektedir. Doğru cevap, anlatım yönünden
seçenekler arasında yalnız kalmaktadır. Bu son durum doğru cevaba ipucu gibi
işleyebilir.
Soru:
"Güzel sevme derler nasıl seymeyem
sevsem öldürürler, sevmesem öldüm"
Yukardaki dizelerden yararlanarak oluşturulan ve öncülleri:
I.
Ozan güzel severse, ozanı öldürecekler
(p → q)
II.
II. Ozan güzel sevmezse ozan ölecek
(p - → r )
olan geçerli bir çıkarımın sonucu nedir?
A)
B)
C)
D)
E)
Ozanı öldürecekler ya da ozan ölecek
Ozan güzel sevmezse, ozanı öldürmeyecekler
Ozan ölmezse ozan güzel sevmeyecek
Ozan güzel severse ozan ölmeyecek
Ozan güzel sevmeyecek ya da ozan ölmeyecek
(q V p )
(p- → q- )
(r - → p- )
(p → r -)
(p - V r - )
(doğru cevap A)
Sosyal bilgiler, tarih, coğrafya, sosyoloji vb. dersleri ile ilgili seçmeli soru
yazımı örnekleri istenildiği kadar çoğaltılabilir. Ancak, bu kadarı bile göz
önünde tutulacak noktalardan başlıcalarını örneklendirmiş olmalıdır.
58
5. İngilizce, Almanca, Fransızca Dersleriyle İlgili Seçmeli
Sorulann Yazılması
Bu kısımda, ingilizce, Almanca, Fransızca dersleriyle ilgili seçmeli soru
örnekleri verilmektedir. Bunlar, kök kısımları daha önce kısa cevaplı soru örneği
olarak verilen sorulardır. Böylece, kısa cevaplı soru ile seçmeli soru arasındaki
ilişki de örneklendirilmiş olmaktadır.
İNGİLİZCE İLE İLGİLİ SEÇMELİ SORU ÖRNEKLERİ
1. "If you don't know the meaning of that word, please look it up in the…..
cümlesinde altı çizili tamlamaların zamirleri aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir?
A) literature
B) laboratory
C) dictionary
D) magazine
E) newspaper
(doğru cevap C)
2. "Ayşe's uncle bought his wife a new dress."
cümlesinde altı çizili tamlamaların zamirleri aşağıdakilerin hangisinde
verilmiştir.
A) he/him
B) he/her
C) she/her
D) she/hers
E) he/his
(doğru cevap B)
3. "Can you pay for the tickets?"
cümlesinin dolaylı (indirect) biçimini elde etmek için "My father asked me ….."
ifadesinin sonuna aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?
A) I could pay for the tickets
B) that you could pay for the tickets
C) could I pay for the tickets
D) if I could pay for the tickets
E) if you could pay for the tickets
(doğru cevap D)
4. "If I had repaired the window …….."
ifadesini anlam ve anlatım kurallarına uygun olarak
tamamlar?
A) the children can catch cold
B) the children can play in the garden
C) the flies would come in
D) the rain wouldn't have come in
E) we should be cold
(doğru cevap D)
aşağıdakilerden hangisi
59
5. "I do not know how to drive, and ……."
ifadesini anlam ve anlatım kurallarına uygun olarak asağıdakilerden hangisi
tamamlar?
A) my friend does too
B) my friend too
C) also my friend
D) nor is my friend
E) my friend doesn't either
(doğru cevap E)
6. “He hadn’t his shoes ….. mended ……. polished."
cümlesinde boş bırakılan yerlere aşağıdakilerin hangisinde
getirilmelidir?
A) not/nor
B) both/and
C) not only/and
D) both/or
E) only/but also
(doğru cevap B)
verilenler
7. "Could you put …… chair back in ……..place?"
cümlesinde boş
bırakılan yerlere aşağıdakilerin
hangisinde verilenler
getirilmelidir?
A) my/its
B) yours/it
C) it/his
D) my/hers
E) hers/its
(doğru cevap A)
8. "The train is ….. crowded …… it is impossible to find an empty seat."
cümlesinde boş bırakılan yerlere aşağıdakilerin hangisinde verilenler
getirilmelidir?
A) more/than B) as/as C) so/that D) both/and E) not so/for
(doğru cevap C)
9. "The players returned ….. Japan ……. May 21st."
getirilmelidir?
A) to/in
B) back/cm
C) from/in
D) from/at
E) from/on
(doğru cevap E)
10. "My friend would like…. tea, but we haven'ı got…… sugar."
cümlesinde boş
bırakılan
yerlere aşağıdakilerin hangisinde verilenler
getirilmelidir?
A) a cup of/some
B) any/some
C) some/any
D) a lot of/some
E) much/many
(doğru cevap C)
11. "It took me only an hour to do the shopping."
cümlesinin Türkçedeki dengi aşağıdakilerden hangisidir?
A) Alışverişe çıkıncaya kadar sadece bir saat geçti.
B) Alışveriş ederken sadece bir saat aldım.
C) Alışverişe sadece bir saat almak için çıktım.
60
D) Alışveriş etmem sadece bir saat sürdü.
E) Alışveriş ederken bana sadece bir saat aldı.
(doğru cevap D)
12. "Mehmet's friend Ali is a director in a government office. Mehmct wants
to see him; he goes to Ali's secretary and asks her: ……….."
Yukarda verilen durumda Mehmet, aşağıdakilerden hangisini söylemiş olabilir?
A) The director is not here, is he?
B) Did you see me yesterday?
C) Where have you been. Ali?
D) Should I see the director?
E) May I see the director?
(doğru cevap E)
13. I. So he got off at the next stop.
II. A few minutes later a bus came.
III. Ahmet was waiting at the bus-stop.
IV. He got on it.
V. But he realized he was on the wrong bus.
Yukardaki cümlelerin anlamlı bir bütün oluşturan sıralanışı aşağıdakilerden
hangisidir?
A) III., II., IV., V., I.
C) IV., V., II., I., III.
E) I., H., IV.. III.. V.
(doğru cevap A)
B) II., IV., V., I, III.
D) I I I ., I., V., IV., II.
14. "Yatmadan önce kapıyı kilitlediğini söylüyor."
cümlesinin İngilizcedeki dengi aşağıdaküerden hangisidir?
A) He says he locked the door before going to bed.
B) He says he went to bed without locking the door.
C) He says he went to bed before the door was locked.
D) He says he locked the door and returned to bed.
E) He says he had the door locked before going to bed.
(doğru cevap A)
15. "John is too old to play football."
cümlesinin başka bir deyişle söylenmiş biçimi aşağıdakilerden hangisidir?
A)
B)
C)
D)
E)
John isn't young enoguh to play football.
John isn't old enough to play football.
John isn't young, but he can play football.
John is very old, but he can play football.
John is old enough to play football.
61
(doğru cevap A)
16. - 18. soruları aşağıdaki parçaya göre cevaplayıntz.
Some people do not like children in cinemas, because they may make a lot of
noise. If the film interests the children they make very good audiences and forget
that the events they see are not real. Once the audience was in complete silence,
watching a scene in which a girl was about to miss the train. Suddenly they heard
a child shouting: "Oh, please do be quick or you will miss the train." Then
everyone in the cinema started to laugh.
16. The audience laughed when the chüd ……..
A) missed the train
B) shouted to the girl in the film
C) started to cry
D) tried to stop the train
E) made a lot of noise
(doğru cevap B)
17. Children are not wanted in the cinema because…...
A) films are not good for them
B) they always shout and run
C) they always make good audiences
D) sometimes they do not keep quiet
E) they are frightened of the dark
(doğru cevap D)
18. Childen …..
A) eaisly forget what they see in a film
B) are too young to go to the cinema
C) like to live with other people
D) sometimes take for real what they seen in a film
E) get so excited that they usually miss the train
(doğru cevap D)
ALMANCA İLE İLGİLİ SEÇMELİ SORU ÖRNEKLERİ
1. "Der Kauffmann hat einen kleinen Unfall; er muss sein Auto in die …..
bringen."
cümlesinde boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?
A) Tankstelle
B) Autofabrik
C) Handwerk
D) Reparatunverkstatt
E) Stadt
(doğru cevap D)
2. "Hat der Lehrer den Schülern die Bücher gegeben?
62
sorusunun cevabı asağıdakilerden hangisidir?
A) Ja, sie hat es ihm gebeben.
B) Ja, er hat sie ihnen gegeben.
C) Nein, er hat sie uns nicht gegeben.
D) Ja, sie haben es ihr gegeben.
E) Nein, er hat sîe euch nicht gegeben
(doğru cevap B)
3. "Mein Vater sagte mir, dass er mich um neun Uhr anrufen kann."
cümlesinde virgülden sonraki kısmın doğrudan (direkt) biçimi aşağıdaki-lerden
hangisidir?
"Du kannst mich um neun Uhr anrufen."
A) "Rufe ihn um neun Uhr an!"
B) "Rufe mich um neun Uhr an!"
C) "Ich kann dich um neun Uhr anrufen."
E) "Er kann mich um neun Uhr anrufen."
(doğru cevap D)
4. "Wenn ich viel arbeite, …..."
ifadesini anlam ve anlatım kurallarına uygun olarak aşağıdakilerden hangisi
tamamlar?
A) muss ich mehr Geld haben
B) habe ich viel Zeit
C) dann werde ich nicht müde
D) habe ich Kopfschmerzen
E) so brauche ich viel Geld
(doğru cevap D)
5. "Die Dame, ….., wohnt nicht hier."
ifadesini anlam ve anlatım kurallarına göre tam bir cümle haline getirebilmek için
boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?
A) wovon Sie sprechen
B) mit dem Sie sprechen wollen
C) auf den Sie warten
D) nach denen Sie fragen
E) von der Sie sprechen
(doğru cevap E)
6. Die alte Frau sagte: 'lch sehne mich …. meinem verstorbenen Mann und
denke immer ….. unsere schönen Tage.' "
getirilmelidir?
A) von/über
b) nach/an
C) nach/für
D) bei/für
E) von/an
(doğru cevap B)
63
7. "Stellen Sie ….. mal vor, dass Sie …. seit einem Monat nicht gewaschen
haben!"
getirilmelidir?
A) sich/sich
B) sich/dir
C) euch/sich
D) Ihnen/sich
E)dir/dir
(doğru cevap A)
8. "Er …. so, als ob er alles gewusst ……. ."
cümlesinde boş bırakılan yerlere aşağıdakilerin
getirilmelidir?
A) macht/hatte
B) tut/ist
C) tat/hätte
D) tat/hat
hangisinde
verilenler
E) tut/hatte
(doğru cevap C)
9. "….. du schneller läufst, …… kannst du vielleicht den Zug erreichen."
cümlesinde
boş bırakılan yerlere aşağıdakilerin hangisinde verilenler
getirilmelidir?
A) so/dass
B) je/desto
C) so/wie
D) Sowohl/als auch
E) Wenn/dann
(doğru cevap E)
10. "Das Kind rief seinem unten vor der Haustür stehenden Vater aus dem
Fenster …..: 'Papa. komm schnell ….. ! "
cümlesinde
boş bırakılan yerlere aşağıdakilerin hangisinde verilenler
getirilmelidir?
A) hinaus/heraus
B) heraus/herauf
C) hinaus/herauf
D) heraus/hinauf
E) herauf/hinauf
(doğru cevap C)
11. "Wenn Mehmet pünktilich gekommen wäre, hätte er ein Buch als
Geschenk bekommen."
A) Mehmet vaktinde gelince hediyelik bir kitap kazandı.
B) Mehmet kitabı hediye olarak kabul etseydi vaktinde gelirdi.
C) Eğer Mehmet önce gelseydi hediye olarak bir kitap alırdı.
D) Eğer Mehmet vaktinde gelseydi hediye olarak bir kitap alırdı.
E) Mehmet vaktinde gelseydi kitap ona hediye edilirdi.
(doğru cevap D)
12. "Warum haben Sie sich verspätet?"
sorusunun cevabı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Schon seit zwei Stunden.
B) Dann ist es virklich zu spat.
C) Denn ich bin zu früh gekommen.
D) Sie haben sich eine Stunde verspätet.
64
E) Weil ich den Bus verpasst habe
(doğru cevap E)
13. I. Er wollte an der Univesität studieren.
II. Jetzt wohnt er in der Stadt.
III. Im Dorf konnte er das nicht tun.
IV. Er verlies mit seiner Familie das Dorf.
Yukardaki cümlelerin anlamlı bir bütün oluşturan sıralanışı aşağıdakilerden
hangisidir?
A) I., III., IV., II.
B) I., IV., II., III.
C) IV., III., I., II.
D) III., II., IV., I.
E) II., IV., III., I.
(doğru cevap A)
14. "Gelecekte Türkiye önemli bir endüstri ülkesi olabilir."
cümlesinin Almancadaki dengi aşağıdakilerden hangisidir?
A) Die vichtigste Industrie der Türkei kann in der Zukunft entstehen.
B) Näehstes Jahr soll die Türkei auf die Investierung der Industrie Gewicht
legen.
C) In der Zukunft kann die Türkei ein wichtiges Industrieland werden.
D) In der Zukunft wird die Türkei ein wichtiges Industrieiand.
E) Im nächsten Jahrhundert wird die Türkei ihre Industrieprodukte
ausführen können.
(doğru cevap C)
15. "Am Ende des Semesters ist uns eine Erholung nützlich."
A) Wir erholen uns immer im Laufe des Semesters.
B) Wir brauchen etwas Ruhe, wenn das Semester zu Ende ist.
C) Das Semester ist nützlich zur Erholung.
D) Am Ende des Semesters sind wir nicht müde.
E) Eine nützliche Erhol.ung kann man im Semester haben.
(doğru cevap B)
16- - 18. sorulan aşağıdaki parçaya göre cevaplaymız.
Jeden Mittwoch gibt es unserer Stadt Markt. Die Bauern kommen mit ihren
Pferdewagen und bringen frische Kartoffeln, Gurken, Erbsen, Bohnen, Butter,
Eier und Käse. Einige Frauen bringen Blumen aus ihren Gârten, um sie zu
verkaufen. Auf einer anderen Seite des Markplatzes sieht man Âpfel, Birnen,
Kirschen, Erdbeeren und Pflaumen.
65
16. Das Gemüse kommt …….
A) aus den Geschäft
B) von einem Warenhaus
C) aus dem Stadtgarten
D) vom Nachbargarten
E) aus den Dörfen
(doğru cevap E)
17. Man kann ….. auf den Markt gehen.
A) einmal in der Woche
B) einmal im Monat
C) an jedem Wochenende
D) achtmal im Monat
E) Zweimal in der Woche
(doğru cevap A)
18. Mann kann auf dem Markt …… kaufen.
A) nur Blumen, Kâse und Erdbeeren
B) Gemüse, Obst, Blumen, Eier und Milchwaren
C) hauptsâchlich Eier und Butter
D) Milchwaren wie käse und Yoghurt
E) nur Bohnen und Kartoffeln
(doğru cevap B)
FRANSIZCA İLE İLGÎLİ SEÇMELÎ SORU ÖRNEKLERİ
1. "Vous allez chez ….. parce que vous êtes malade." cümlesinde boş bırakılan yere
aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?
A) I’ingénieur
B) I’instituteur
C) le Médecin
D) le compositeur
E) le décorateur
(doğru cevap C)
2. "Ali et Mehmet ont vu la voiture rouler."
cümlesinin zamirlerle söylenmiş biçimi aşağıdakilerden hangisidir?
A) Ils l'ont vu rouler.
B) Ils I’ont vue rouler.
C) Ils la voient rouler.
D) Ils vont la voir rouler.
E) Ils la verront rouler.
(doğru cevap B)
3. "Il lui dit: J’ai mangé, ton chocolat!"
cümlesinin dolaylı (indirect) biçimi aşağıdakilerden hangisidir?
A) II lui disait qu'il mangerais son chocolat.
B) II lui a dit qu’il avait mangé son chocolat.
C) II dit qu'il a mange du chocolat.
D) II lui dit qu'il a mange son chocolat.
E) II va lui dire qu'il aurait mangé son chocolat.
(doğru cevap D)
66
4. '"J'irais chanter …….."
tamamlar?
A) même ysi je n’étais pas malade
B) même si vouz êtes malade
C) même si je suis malade
D) même si j' étais malade
E) même s'il est malade
(doğru cevap D)
5. "Elles ont peur que ……..."
tamamlar?
A) vous avez fait une faute
B) vous faites une faute
C) vous feriez une faute
D) vous ferez une faute
E) vous fassiez une faute
(doğru cevap E)
6. "Paul était au cinéma, mais il vient …… sortir."
A) d’y
B) d'en
C) d’où
D) en
E) dans
(doğru cevap B)
7. "Si tu ne …… pas tout de suite, tu vas manquer le train."
A) pars
B) partiras
C) partirais
D) seras parti
E) partais
(doğru cevap A)
8. "Ayşe est …… petite élève de sa classe."
A) aussi B) tellement
C) la pius
D) le moins E) le plus
(doğru cevap C)
9. "Tu demanderas …… tes aimis ….. venir te voir."
cümlesindeki boş yerlere aşağıdakilerin hangisinde verilenler getirilmelidir?
A) de/à
B) de/pour
C) à/pour
D) avec/de
E) à/de
(doğru cevap E)
10"…. sont morts pour défendre la Turquie."
A) l'armée turque
B) Les filles turques
C) Les soldats turcs
D) Les femmes turques
E) Ce brave soldaı turc
67
(doğnı cevap C)
11. "II y a longtemps qu'il ne vient plus à l'école."
A) Uzun bir süre okula gelmedi.
B) Uzun süredir okula gelmez oldu.
C) Uzun bir süre artık okula gelmeyecek.
D) Uzun süredir, artık okula gelmiyor.
E) Uzun bir süre okula gelemez.
(doğru cevap D)
12. "Pourquoi n'es-tu pas venu chez nous,hier soir?
A) C'est dommage, j'irai au théâtre.
B) Tiens! J'avais complètemem oublié.
C) On vient d'arriver chez vous.
D) Je l'avais pourtant bien essayé.
E) J'ai manqué le train, aujourd'hui.
(doğru cevap B)
13. I. Elle monte tout de suite dans le train.
II. Mais il se trouve dans sa poche.
III. Elle le cherchc dans son sac.
IV. Elle arrive à la gare en courant.
V. Le conducteur lui demande son billet.
sorusunun
cevabı
Yukardaki cümlelerin anlamlı bir bütün uluşturan sıralanışı aşağıdakilerden
hangisidir?
A) V., IV., II., I., III.
B) III., I.. II., IV., V.
C) II.. V., IV.. III.. I.
D) I., II., III., V., IV.
E) IV., I., V., III., ft
(doğru cevap E)
14. "Bir anne en çok çocuklarının arasında mutludur."
cümlesinin Fransızcadaki dengi aşağıdakilerden hangisidir?
A) Une mère est très heurcuse au milieu de ses enfants.
B) C'est la mère la plus heureüse au milieu de ses enfants.
C) C'est au milicu de ses enfants qu'une mere cst la plus heurcuse.
D) Au milieu de ses enfants, une mère est heureuse.
E) La mère la plus heureuse èst au milieu de ses enfants.
(doğru cevap C)
68
15. "La foire aura peut-être lieu à İzmir."
A) II est impossible que la foire ait lieu à İzmir.
B) II est certain que la foire aura lieu à İzmir.
C) II est possible que la foire ait lieu à İzmir.
D) II cst bon que la foire ait lieu à İzmir.
E) II est nécessarie que la foire ait Heu à İzmir.
(doğru cevap A)
16.- 18. soruları aşağıdaki parçaya göre cevaplayınız.
Jacques se réveille de bonne heure et voit par la fenêtre le soleil qui brille
avec éclat dans le ciel. II saute de son lit et court avec joie vers la fenêtre.
II en ouvre les deux battants. L'air pur entre dans la pièce. "Un beau jour
de printemps donne du bonheur à tout et à tous" se dit-il, en réspirant
profondément.
16. Il se sent heureux ……
A) de se réveiller de bonne heure
B) d'avoir une belle journée de printemps
C) de voir les hommes heureux
D) d'avoir bien dormi
E) de n'avoir rien à faire
(doğru cevap B)
17. Cette scène se passe …….
A) à minuit
C) à une heure avancèe
B) au coucher du soleil
D) dans la matinèe
E) à midi
(doğru cevap D)
18. II saute de son lit ……..
A) quand on frappe à la porte
B) parce qu'il a eu peur
C) car les deux battants de la fenêtre se sont soudain ouverts
D) dès qu'il voit le soleil briller.
E) avant le lever du soleil.
(doğru cevap D )
KAYNAKÇA:
Test Hazırlama Kılavuzu, ÖZÇELİK Durmuş Ali, ÖSYM Eğitim Yayınları,
Ankara, 1992, s:186.
69

Soru Hazırlamada Dikkat Edilecek Hususlar İçin Tıklayınız

Transkript

Benzer belgeler

Doktora Yeterlilik 2005-2006 Güz Matematik Soruları

04.08.2009 üyelerimizin sorularına

Probă scrisă la disciplina LEGİSLAŢİE İSLAMİCĂ (FIKIH) Profil

Sinir Hastalıkları / Psikiyatri Hasta Soru Formu – İlk Görüşme

RWTH Aachen Teknik Üniversitesi Tekstil Teknolojisi Enstitüsüne