tam metin

ÇİN HENÜZ 1 NUMARA DEĞİL
Jeffrey Frankel
ÇİN HENÜZ 1 NUMARA DEĞİL1
Jeffrey FRANKEL2
Bu Makale 09.05.2014 tarihinde yayımlanmış olup Sayın Frankel’ın izniyle Burak KÜRKÇÜ tarafından
Türkçe’ye çevrilmiştir. Londra İktisat ve Siyaset Bilimi Okulunda (LSE) Kamu Yönetimi Yüksek Lisansını
tamamlamış olan Burak KÜRKÇÜ halen ODTÜ Uluslararası İlişkiler Bölümünde Doktora öğrencisidir.
2 Harvard Kennedy School’da İktisat Profesörü
1
1
ÇİN HENÜZ 1 NUMARA DEĞİL
Jeffrey Frankel
ÇİN HENÜZ 1 NUMARA DEĞİL
Jeffrey Frankel
Pek çok kişi, Çin’in yakın zamanda ABD’yi sollayacağını iddia etmektedir. Bu köşe
yazısında, belirtilen iddianın istatistiklerin hatalı kullanımından kaynaklandığı
savunulmaktadır. Uluslararası Mukayese Programı (ICP) fiyat verileri yaşam
standartlarını karşılaştırmak için gereklidir çünkü bir dolara karşılık gelen yuan
Çin’de, ABD’de bir doların satın alabildiğinden daha fazla şey satın alabilmektedir.
Ancak, Çin’in kırsal kesimlerinde pirincin ve giyeceğin ucuz olması Çin ekonomisini
daha büyük yapmaz. Dünya ekonomisinde büyüklüğü ölçen şey ise bir yuanın
dünya piyasalarında ne kadar şey satın alabildiğidir. Doğru fiyatlar kullanıldığında,
ABD’nin hala ciddi bir farkla dünyanın en büyük ekonomik gücü olarak kaldığı
görülmektedir.
Son dönemlerde yayımlanan raporların ekseriyeti, “Çin bu yıl ABD’yi sollayarak
en büyük ekonomi oluyor.” şeklinde açıklamalar yapmaktadır. Bu iddia, esasen yanlıştır.
ABD hala ciddi bir farkla dünyanın en büyük ekonomik gücü olarak durmaktadır.
Hikaye, Dünya Bankasının Uluslararası Mukayese Programı (ICP) Projesinin 29
Nisan tarihli raporunun yayınlanmasına dayanmaktadır (Dünya Bankası 2014). ICP’nin
çalışması oldukça değerlidir. Ben, onların her altı yılda bir yayınlanan son tahminlerini
heyecanla beklerim ve Çin dahil incelemelerimde kullanırım (Frankel, 2006,2010).
(2005’ten önce, veri toplama uygulaması Penn Dünya Tablolarında görünmekteydi.)
ICP rakamları, ülkelerin gerçek döviz kurları yerine satın alma gücü paritelerini
(SAGP) kullanarak Gayrı Safi Yurtiçi Hasılalarını (GSYH) karşılaştırmaktadır. Eğer
bireysel yaşam standartlarıyla ilgileniyorsanız, yapılması doğru olan budur. Eğer bir
ülkenin küresel ekonomi içindeki ağırlığını ölçmeyle ilgileniyorsanız işte o zaman bunu
yapmak yanlıştır diyebilirim. Bir ülkenin dünya ekonomisindeki büyüklüğü demek
yuan’ın dünya piyasalarında faiz haricinde ne kadar satın alabileceği demektir. SAGP
size Çin’de kaç tane saç kesimi ve diğer yerel mallardan alabileceğinizi söyler.
Çin için varabileceğimiz sonuç, ortalama bir Çinlinin geliri (SAGP oranlarıyla
doğru şekilde ölçülerek) veya Çin ekonomisinin toplam büyüklüğü (Cari döviz kurlarıyla
GSYH’nin doğru ölçülmesiyle) kriterlerinde ABD’yi geçebilmesi için uzun bir yolu
olduğudur. Bu, hiçbir şekilde ülkenin 30 yıllık bir süre boyunca tarihi bir mucize yaratan
yıllık yüzde 10’lara yakın büyümesini hafife almak manasına gelmemektedir (Prasad
2009).
2
ÇİN HENÜZ 1 NUMARA DEĞİL
Jeffrey Frankel
Cari döviz kurlarıyla, ABD ekonomisi Çin ekonomisini neredeyse ikiye
katlamaktadır (tam bilgi vermek gerekirse % 83 daha büyük). Ancak beklenen gün çok
da uzak değil. Eğer Çin reel büyüme oranları her yıl ABD’nin büyüme oranını %5
geçmeye devam eder ve yuan reel olarak her yıl %3 değer kazanmaya devam ederse
(Çin’de enflasyon daha yüksek), Çin ABD’yi 2021 yılında geçecektir (Yakın bir tarihte
ancak şimdi değil).
SAGP düzeltmesinin kullanımı ve hatalı kullanımı
SAGP veya cari döviz kuru seçimi uluslararası ekonomistlerin aşina olduğu bir
meseledir. Bu sinir bozucu ama kaçınılmaz olan teknik problem Çin’in üretim çıktısının
kendi para birimi olan yuanla ölçülürken, ABD’nin gelirinin ise dolarla ölçülmesinden
kaynaklanmaktadır. O halde, rakamları karşılaştırılabilir olabilmeleri için nasıl
çevirmelisiniz? En açık çözüm zamandaş döviz kurlarını kullanmaktır (Çin’in yuanla
hesaplanmış GSYH’sini dolar-yuan döviz kuruyla çarpın ki dolarla ifade edilebilsin).
Diğer taraftan, Çinli vatandaşların yaşam standartları ölçülmek istenirse Çin’de
pek çok mal ve hizmetin daha ucuz olduğu dikkate alınmalıdır. Bir yuanın Çin’deki satın
alma gücü dışarıdakinden daha fazladır. Uluslararası ticarete konu olan bazı ürünler ise
benzer fiyatlara sahiptir. Tişört, örneğin, Çin’de de ABD’de de aynı ölçüde ucuzdur
(Petrol, Çin’de yurtdışındaki kadar ucuzdur, çünkü ithal edebilir). Ancak saç kesimi,
uluslararası ticarete konu olmayan bir hizmet olduğundan, ABD’ye nazaran Çin’de çok
daha ucuzdur. Bu sebeple, eğer ülkeler arasında kişi başına gelir hesaplaması
karşılaştıracaksanız, tıpkı ICP’nin yaptığı gibi yerel satın alma gücünü ölçmeniz
gerekecektir.
Şekil 1. Gerçek Döviz Kurlarına ve ICP Oranlarına (Tahmini Yaşam Maliyeti) Bağlı
Dünya GSYH Oranları, İkisi de Dolara Çevrilmiş Şekilde
3
ÇİN HENÜZ 1 NUMARA DEĞİL
Jeffrey Frankel
SAGP’nin Doğru Kullanımları
SAGP ölçümü, hangi hükümetlerin vatandaşlarının yaşam standartlarını
yükselttiğini bilmek başta olmak üzere pek çok amaç için faydalıdır. İkinci bir kullanım
alanı da, ülkelerin para birimlerinin değerinin, üretkenlik sabit tutulduğunda,
normalden düşük olup olmadığının tahmin edilmesidir (Cheung 2012, Cheung et al.
2010, Subramanian 2010). Bir üçüncüsü, bu ülkelerin kirliliği azaltmaya başlama
konusunda yeterlilikleri olduğunu beklemenin mantıklı olup olmadığının muhakemesini
yapmaktır. Uluslararası verilerde sülfür dioksit için dönüm noktasının kişi başı 10.000
dolar civarlarında olduğu tahmin edilmektedir. Şu anda Çin bu noktadadır.
Kişi başı düşen gelire bakıldığında, kısa zamanda önemli bir mesafe kat etmiş olsa
da SAGP ölçümleri esas alındığında dahi Çin hala göreceli olarak fakir bir ülkedir
(Pethokoukis 2014). Kişi başı düşen geliri Arnavutluk’la neredeyse aynıdır ve 199
ülkenin içinde dağılımın tam ortasında (99uncu) yer almaktadır.
Ancak Arnavutluk genellikle başlıklarda pek yer almaz. O halde neden Çin’le çok
fazla ilgiliyiz? Muhtemelen kısmen oldukça dinamik bir ekonomi olduğu içindir ama
sebep sadece bu değil. Çin dünyanın en büyük nüfusuna sahiptir. Orta gelirdeki birinin
4
ÇİN HENÜZ 1 NUMARA DEĞİL
Jeffrey Frankel
gelirini bir milyar kişiyle çarpınca, büyük bir sayı elde edilir. Çok büyük nüfus ve orta
gelirin birleşimi ise ekonomik ve ayrıca siyasi gücü getirir.
Neden ABD’yi mevcut bir numaralı güç diye kabul ederiz? Çünkü zengindir ama
sebep sadece bu değil. Eğer kişi başı düşen gelir esas kriterse, o zaman Monako, Katar,
Lüksemburg, Brunei, Liechtenstein, Kuveyt, Norveç ve Singapur ABD’den daha üst
sıradadır.
Bu mukayese söz konusu olduğunda, SAGP oranlarını veya gerçek döviz kurlarını
karşılaştırma yapmak için kullanmış olmanız çok fark etmez. Kişi başı düşen gelirin
göreceli sıralaması, büyüklüğün göreceli sıralaması kadar bu teknik seçime bağlı
değildir. Esas sebep, Balassa-Samuelson İlişkisi diye adlandırılan olgu olarak da bilinen
SAGP oranlarının kişi başı düşen gelirle yüksek korelasyona sahip olmasıdır(Balassa
1964, Samuelson 1964).
Hangi ülkenin vatandaşı olmak istediğiniz sorulsa, muhtemelen en zengin
ülkelerden birini tercih edersiniz. Ancak, Monako’yu, Brunei’yi ve Liechtenstein’ı
dünyanın önde gelen ekonomik güçleri olarak değerlendirmeyiz, çünkü çok küçüklerdir.
ABD’yi bir numaralı ekonomik güç yapan şey ise en büyük nüfuslu ülkelerden biri
olmasıyla en yüksek kişi başı düşen gelire sahip olan ülkelerden biri olmasının
birleşimidir (The Economist, 2014).
SAGP’nin Yanlış Kullanımı
O halde, Çin’in ekonomik büyüklüğü ve gücünün ABD ile nasıl kıyaslanacağı ve
meydan okuyanın hükümranın yerini alarak birinci sıraya geçip geçmeyeceği sorusu
yaygın bir çekiciliğe sahiptir (Subramanian 2011a). Bana, SAGP oranları bu kıyaslamayı
yapabilmek için en iyi alternatif değil gibi geliyor. Neden?
Güç veya büyüklük dediğimizde, aslında aşağıdaki sorulardan bahsediyoruz:

Çok uluslu şirketler açısından bakıldığında, Çin piyasası ne büyüklüktedir?

Küresel finans piyasaları açısından, RMB (Renminbi) uluslararası bir para birimi
olarak doları zorlayacak mı (Frankel 2012, Subramanian 2011b)?
5
ÇİN HENÜZ 1 NUMARA DEĞİL
Jeffrey Frankel

IMF ve diğer çok taraflı kurumlar açısından, Çin ne kadar para katkısı sağlayabilir
ve karşılığında ne kadar oy gücü olmalıdır (Frankel 2014)?

Güney Çin Denizi konusunda birbirine rakip iddiaları olan ülkeler açısından, Çin
ordusu kaç tane gemi alabilir?
Toplam ekonomik ağırlığın konu olduğu bu ve benzeri sorular için, mevcut döviz
kurlarıyla değerlendirilmiş GSYH kullanmak isteyebilirsiniz.
Bazen, mevcut döviz kurlarını kullanarak kıyas yapmaya, döviz kurlarında
sıklıkla görülen dalgalanmalara maruz kalınması gerekçesiyle karşı çıkılmaktadır. Bu
doğrudur. Ancak SAGP düzeltmesindeki büyük ölçüm hataları daha kötüdür. 5 yıllık
ortalama döviz kurunu esas almak bir yıllık döviz kullanmaktan daha iyi bir yöntemdir.
Bu dönem için Çin-ABD mukayesesinde büyük bir fark çıkmamaktadır. Ancak döviz
kurlarında büyük dalgalanmalar görüldüğünde, burada belirtilen diğer istatistiksel
hesaplamalara göre daha küçük bir fark çıkmaktadır.
Yazarın Notu: Bu makalenin daha kısa şekilde düzenlenmiş versiyonu Project
Syndicate’de bulunmaktadır. Yorumlar oraya iletilebilir.
KAYNAKÇA
Balassa, Bela (1964), “The Purchasing-Power Parity Doctrine: A Reappraisal”, Journal of
Political Economy, 72(6): 584–596.
Cheung, Yin-Wong (2012), “Exchange rate misalignment: The case of the Chinese
Renminbi”, CESifo Working Paper: Monetary Policy and International Finance 3797.
Cheung, Yin-Wong Cheung, Menzie D Chinn, and Eiji Fujii (2010), “Measuring
Misalignment: Latest Estimates for the Chinese Yuan”, in Simon Evenett (ed.), The USSino Currency Dispute: New Insights from Economics, Politics and Law, VoxEU, April.
The Economist (2014), “Measuring GSYH: The dragon takes wing”, 3 May.
Frankel, Jeffrey (2006), “On the Yuan: The Choice between Adjustment under a Fixed
Exchange Rate and Adjustment under a Flexible Rate”, CESifo Economic Studies, 52(2):
246–275.
Frankel, Jeffrey (2010), “On the Yuan: The Choice between Adjustment under a Fixed
Exchange Rate and Adjustment under a Flexible Rate”, in Simon Evenett (ed.), The USSino Currency Dispute: New Insights from Economics, Politics and Law, VoxEU, April: 51–
60.
6
ÇİN HENÜZ 1 NUMARA DEĞİL
Jeffrey Frankel
Frankel, Jeffrey (2012), “Internationalization of the
Precedents”, Journal of Economic Integration, 27: 329–365.
RMB
and
Historical
Frankel, Jeffrey (2014), “IMF reform and isolationism in the US Congress”, East Asia
Forum, 29 January.
Frankel, Jeffrey and Rose, Andrew (2005), “Is Trade Good or Bad for the Environment?
Sorting Out the Causality”, Review of Economics and Statistics, 87(1).
Pethokoukis, James (2014), “Sorry, China, the US is still the world’s leading economic
power”, AEIdeas, 30 April.
Prasad, Eswar S (2009), “Is the Chinese growth miracle built to last?”, China Economic
Review, 20(1): 103–123.
Samuelson, Paul A (1964), “Theoretical Notes on Trade Problems”, Review of Economics
and Statistics, 46(2): 145–154.
Subramanian, Arvind (2010), “New SAGP-Based Estimates of Renminbi Undervaluation
and Policy Implications”, Peterson Institute for International Economics Policy Brief 108.
Subramanian, Arvind (2011a), Eclipse: Living in the Shadow of China’s Economic
Dominance, Peterson Institute for International Economics.
Subramanian, Arvind (2011b), “Renminbi Rules: The Conditional Imminence of the
Reserve Currency Transition”, Peterson Institute for International Economics Working
Paper 11-14.
World Bank (2014), “2011 International Comparison Program Summary Results Release
Compares the Real Size of the World Economies”, Press release, 29 April.
7