country analysıs reports

ENGLISH
COUNTRY ANALYSIS REPORTS
EMPLOYMENT OF YOUNG DISABLED PEOPLE:
TRANSITION FROM SCHOOL-TO-WORK
-A Review of the Literature and Country Reports in
Turkey, Austria, France, Slovenia and other EU
Countries-
-1-
Prepared and Published by:
DOST Special Education and Rehabilitation Center, Ankara, 2015
Project Name: Developing Skills of Young Disabled People (DESYODIP)
Project No: 2013-1-TR1-LEO05-47575
http://www.desyodip.com/
PARTNERS




The coordinator of the project is Keçiören Belediyesi, Ankara, Turkey
Necmettin Erbakan University, Turkey
Caritas Caritas der Erzdiözese Wien, Avusturia
University of Maribor, Faculty of Natural Science and Mathematics, Educational
Center, Slovenia
 Başkent DOST Special Education and Rehabilitation Center (DOST), Turkey
 CIF France: Association pour le développement des échanges internationaux des
professionnels du champ social, France
-2-
CONTENTS
1. INTRODUCTION ......................................................................................................4
2. TRANSITION FROM SCHOOL TO WORK............................................................5
2.1. What is school-to-work transition? ..................................................................5
2.2. Lack of legislation, policy and plans about education and training of
young disabled people during transition ...........................................................6
2.3. Conceptualising and measuring disability in Europe .......................................7
2.3.1. Employment, unemployment and disability ...........................................8
2.3.2. Disability statistics of young disabled people ........................................11
2.4. Low participation to post-education and training ............................................13
2.5. Education systems face difficulties in preparing young disabled people
to school-to-work transition..............................................................................15
2.5.1. Basic problem: poor school outcomes ....................................................15
2.5.2. Early school leavers ...............................................................................17
2.6. Disabled students in higher education have better employment
opportunities .....................................................................................................18
2.7. Disabled youths are more likely to be excluded from the labourmarket
than non-disabled youths ..................................................................................19
2.7.1 Skill based technical change of the labour market ................................20
2.7.2 Difficulties obtaining work experience .................................................20
2.7.3 Ineffective vocational rehabiliation and training Programmes ..............21
2.7.4 Employment disincentives as a results of disability benefits .................21
2.7.5 Negative employer attitudes ...................................................................22
2.8. Means to support young disabled people during school-to-work
transition and best practices in different EU countries .....................................23
2.8.1 Transition planning and career counselling ..........................................23
2.8.2 Co-ordination and partnership ..............................................................24
2.8.3 Needs assessment procedures ..............................................................24
2.8.4 Support for students and school ............................................................25
2.8.5 Support for vocational training centres and employers ...........................26
3. MEASURES TO SUPPORT DISABLED PEOPLE IN OBTAINING
EMPLOYMENT IN TURKEY, AUSTRIA, SLOVENIA, FRANCE AND IN
OTHER EU COUNTRIES.........................................................................................28
3.1. Policies for employer organisations ....................................................................28
3.1.1. Employment quota, penalties and quota-levy system .................................29
3.1.2. Wage subsidies and other employer incentives: subsidised
employment..................................................................................................30
3.1.3. Supported employment................................................................................31
3.1.4. Sheltered employment .................................................................................32
3.2. Anti-Discrimination Disability Legislation ........................................................32
3.3. Disability benefits ...............................................................................................34
3.4. Vocational rehabiliation and training Programmes.............................................35
4. SUMMARY AND CONCLUSION ...........................................................................37
ANNEX 1: CURRENT POLICIES AND KEY PLAYERS FOR DISABILITY
EMPLOYMENT IN TURKEY, AUSTRIA, FRANCE, SLOVENIA AND UK ...........40
-3-
1. INTRODUCTION
Although young disabled people manage their lives as effectively as other youths,
some such youths may require counselling or therapy to facilitate the integration into
the adult world. The transition into the adult world, particularly the workforce,
presents a challenge for all young people and can be even more overwhelming for
young disabled people. The gap between school and work is one of the key problems
for young disabled people affecting the possibility of gaining access to jobs and
keeping them. Due to the nature of today’s multi-tasked work environment, the tough
competition for jobs, and the fact that people with disabilities continue to be
employed at much lower rates than people with no disabilities, it is clear that training
and counseling for young disabled people during the transition period is important
than ever. With adequate support and planning, the transition can be positive and a
springboard to independent living, productivity in work and integration into the
community.
Our projects idea, Developing Skills of Young Disabled People– DESYODIP –
comes from the need to support young disabled people in their transition from school
to work with counselling through innovative training instruments. The project is
financed by the Lifelong Learning Program of the European Commission, within the
framework of Leonardo da Vinci- Transfer of Innovation Programme. The
DESYODIP partnership involves several organisations and entities from Turkey,
Austria, France and Slovenia:
-
Keçiören Municipality – (Turkey)
Necmettin Erbakan University – NEU (Turkey)
Caritas – (Austria)
University of Maribor - (Slovenia)
Dost Special Education and Rehabilitation Centre – DOST (Turkey)
CIF FRANCE – (France)
During the DESYODIP project young disabled people in transitional period will be
supported educationally and psychologically from school to working life and will be
qualified to make it easier to find a job. A permanent network of highly competent
European institutions will be established and subscribed in the field of new strategies
and approaches connected with Life Long Learning programmes and job-insertion
for disabled youths. The Project aims to increase the appropriate employment of
young disabled people, by equipping the partner countries with a tested training
module, that will be transferred from Austria to Turkey. France and Slovenia will
help this transfer progress.
Training will provide support and skills to young disabled people, transition trainers,
vocational rehabilitation counsellors, specialists, private sector players in
rehabilitation and VET (Vocational Education Training) institutes; and will provide
-4-
information about developing skills and VET for young disabled people to
universities, young education centers, public body advisors chambers, National
Ministries or Departments with relevant responsibilities, private sector employment
agencies and organisations.
For the development of the training and other product materials it is important to
review the literature, country reports and statistics about transitional programmes to
support the employment of young disabled people and how they are applied in
different EU countries, especially in the partner countries of the DESYODIP project:
Turkey, France, Slovenia and Austria. Because of the fact that in most countries data
on post-school transitions of young disabled people is extremely limited, most of the
data included in this report is not specific to the partner countries. Relevant literature
from EU countries is included in this report. Additionally this report will analyze the
education policies in Europe that can improve the learning experiences of young
disabled people and help ease their transition into the world of work.
First school-to-work transition will be described. Then barriers which hinder disabled
youths to full and effective participate in education and employment on an equal
basis with other citizens will be analyzed. Then recommendations in terms of best
practices (that are used in EU countries) to diminish and or overcome such barriers
will be discussed. Finally, measures taken in EU countries (especially in Turkey,
Austria, France and Slovenia) to support disabled people in obtaining employment
will be described in terms of policies for employer organisations, anti-discrimination
disability legislation, disability benefits and training programmes.
2. TRANSITION FROM SCHOOL-TO-WORK
2.1. What is school-to-work transition?
School-to-work transition generally refers to the critical socio-economic life
changing period between approximately 13 to 24 years of age. This is a period when
young individuals develop and build skills, based on their initial education and
training that helps them to become productive members of the society. Some of the
most immediate economic considerations of this period in a young person’s life
include issues related to education and skills development, unemployment and
inactivity, job search, labour market entry and segmentation, occupational matches,
stable employment and adequate income. Analyzing the transition from school to
work is quite intricate because many young people begin employment while in
school, migrate out of their communities, perform casual or unpaid work, or are
easily discouraged from job searching. In addition there are multiple pathways for
acquiring skills and furthering education including different institutional set ups,
such as age of compulsory education, tracking into general and technical streams and
formal and informal mechanisms of skills development.
-5-
The World Development Report 2007: Development and the Next Generation (WDR
2007) presents a comprehensive approach of life transitions into the challenges of
adulthood. It focuses on the five major transitions faced by youth including, learning
for life, transitioning to work, healthy adolescence, forming families, and exercising
citizenship. Of the five transitions outlined in the WDR, the education sector mainly
focuses on the first two – learning for life and the school-to-work transition. These
two issues are intricately intertwined with the other issues of healthy adolescence,
family life and the avoidance of risk-taking behaviors.
This transition into the adult world, particularly the workforce, presents a challenge
for all young people and can be even more overwhelming for young disabled people.
The gap between school and work is one of the key problems for young disabled
people affecting the possibility of gaining access to jobs and keeping them. Due to
the nature of today’s multi-tasked work environment, the tough competition for jobs,
and the fact that people with disabilities continue to be employed at much lower rates
than people with no disabilities, it is clear that training and counseling for young
disabled people during the transition period is important than ever.
There is overwhelming evidence that persons with disabilities who are in transition
from school to employment and work opportunities are either prevented, or at least
inhibited from both accessing employment and/or sustaining themselves in the
workplace, through interaction with various barriers which in effect hinder their full
and effective participation in society on an equal basis with other citizens (EU
Labour Force Survey ad hoc module on employment of disabled people (LFS AHM),
2002). In this chapter we will examine these barriers. We will attempt to identify, list
and compare barriers which are common or typical to all partner and European
countries and will describe recommendations to diminish and or overcome such
barriers.
2.2 Lack of legislation, policy and plans about education and training of young
disabled people during transition
The Education and Training 2020 Strategic Framework (which guides the
Commission's policy cooperation with EU Member States in this field) and the May
2010 Council Conclusions on the social dimension of education and training
underline that education systems need to respond to diversity and provide for the
successful inclusion of all learners, including those with disability/special needs.
This concern is also embodied in the United Nations Convention on The Rights of
Persons with Disabilities and in the European Commission’s Disability Strategy
2010-2020. Additionally within the post-Lisbon Strategy (Europe 2020) there is great
concern to reduce the number of young people leaving education and training, and to
improve their level of qualification. This new European strategy for jobs and growth
aims at:
-6-
• increasing access to employment of young people and low skilled workers,
• improving education levels by reducing school drop-out rates and by increasing
completion at higher education level,
• promoting social inclusion, in particular through the reduction of poverty.
However, there is little in existing laws on provisions supporting disabled students in
transition from lower secondary education to upper secondary education or from
there into higher education or into work. As a consequence, transition appears to be
mainly a matter of good practices rather than provisions established by law. Students
may lack preparation and skills for the new requirements they face or appropriate
guidance and advice in managing the changes governing access and support in postcompulsory education and access to work.
Most of the country reports underline that in those years where young people need
more support; there is a significant gap and much individual personal responsibility
to navigate information on financial support, choices and the routes available. This
gap may, in particular, lead to deprivation from special support and accommodation
for students who may feel stigmatised from revealing their disability status, because
they fear the consequences of such disclosure or because they do not want to be
treated as ‘disabled’ (e.g. those with a specific learning difficulty or a mental health
condition). It’s clear that young disabled people need more support and guidance
during the transition period, in terms of provisions established by law. To improve
support and guide during transition it is important to look how disability is
conceptualised and measured in Europe.
2.3 Conceptualising and measuring disability in Europe
Disability impacts a large number of people. Eurostat, Statistical Office of the
European Communities, conducted a survey in 14 European Union Member States;
EU-14 (excluding Sweden) about “Disability and social participation in Europe”
published in 2001. According to this survey, the rate of disability in the population
aged 14-64 in EU-14 countries was 14.5%, of which severely disabled people
accounted for 4.5% and people with moderate disabilities the remaining 10.0%.
Every country calculates the number of disabled people in their country differently.
Absolute differences between the countries in terms of levels of disability are large
because of different disability definitions, cultural differences, and different methods
of data collection (see Annex 1 for more specific information about disability
employment statistics in DESYODIP project partners (Turkey, Austria, France and
Slovenia) and UK, because many research about disability employment is done in
UK).
Figure 1 shows the proportion of adults reporting a long standing health problem or
disability (LSHPD) in different European countries. People living in more affluent
-7-
countries where welfare systems are more generous are more likely to report having
LSHPD than those living in poorer countries with less generous welfare systems.
For example Figure 1 above shows lower rates of self-reported LSHPD in poorer
countries such as Romania (8% of people with LSHPD) compared with more than
30% in Finland and around 25% in France, the Netherlands and the United Kingdom
(UK). This distribution is counter-intuitive, since poverty is strongly associated with
disability, suggesting that the incidence of LSHPD should be greater in poorer rather
than richer countries. These data reflect not only different national understandings of
what constitutes LSHPD but also different qualification criteria for particular types
of disability benefits and in-work support. One reason for low rates of reported
health problem or disability in some countries is the intense stigma having a family
member with a disability can entail. Crosscountry comparisons of this support are
important, but should be treated with a considerable degree of caution.
Figure 1. Incidence of long standing health problem or disability (LSHPD) reported by
people aged 16-64 in different European countries, 2002
Source: Applica & Cesep & Alphametrics , 2007, drawing on Labour Force Survey data, 2002
For comparison, we may note that the UN Convention states that “persons with
disabilities include those who have long-term physical, mental, intellectual or
sensory impairments which in interaction with various barriers may hinder their full
and effective participation in society on an equal basis with others”.
2.3.1 Employment, unemployment and disability
Unemployment rates are much higher for disabled people. The gap between the
unemployment rate of disabled and non-disabled people varies substantially across
countries (see Table 1 for DESYODIP project partners). The unemployment rate of
disabled people is the highest in Slovenia (21%) and the lowest in Turkey (15.46%).
-8-
In other EU countries, Italy, for example, the unemployment rate for disabled
persons was 14.5% compared to 13.1% for the non-disabled. In Austria, Germany,
and the Netherlands, however, the unemployment rate of disabled persons was about
17.0% of that of the overall population.
In fact, the gap between unemployment rates between the disabled and nondisabled
population can account for a significant component of a country’s overall
unemployment rate. For example, in Germany the unemployment rate for disabled
people was 20.5%, compared to 7.4% for the non-disabled. The overall
unemployment rate was 9.3%. If people with disabilities had similar work
experiences as their non-disabled counterparts, the national unemployment rate for
Germany would have been nearly two percentage points lower. In the Netherlands it
would have been about 2.4% points lower.
Moreover, it is important that we look not only at unemployment rates, but also
employment rates (see Table 2) and inactivity status of disabled people (see Figure
2). For example, one reason for the lower relative rate in Turkey and Italy – and
other Southern European countries – is the relative lack of labour force participation
of disabled people. The barriers that raise unemployment can also serve to keep
disabled persons out of the labour market in the first place, thus lowering measured
unemployment and highering the inactivity status. The gap between the disabled and
the non-disabled is even larger than the unemployment figures suggest because fewer
disabled people are even looking for work, they are inactief on the labour market.
At European level, the employment rate of people with disabilities is about 25%
points lower compared to people without disabilities. About 47% of persons with
disabilities are employed compared to 72% of persons without disabilities. The
situation across Member States differs significantly. In Table 2 you can see the
situation for the project DESYODIP partner countries. The employment rate of
people with disabilities is low in Turkey (41.1%) and Slovenia (47%). On the
contrary, this same rate is relatively high in Austria (60.3%) and moderate in France
(56.2%).
Table 1. Unemployment rates in Turkey, Austria, Slovenia and France
Country
Turkey
General
unemployment
rate in %
10.7
Unemployment
rate disabled
people in %
15.46
Austria
5.3
2015 (Eurostat)
Slovenia
9.4
19.2
(1996)
21.0
France
10.6
16.6
2015 (Eurostat)
-9-
Years data
collected
2014 (TÜİK)
2015 (Eurostat)
Table 2. Disability employment statistics in Turkey, Austria, Slovenia and France
Country
Employment rate
disabled people
in %
Employment rate
non-disabled
people in %
41.1
51
(2002)
(2011)
60.3
(2011)
47
(2011)
56.2
(2011)
70.06
(2011)
68.4
(2011)
66.1
(2011)
Turkey
Austria
Slovenia
France
When activity status was evaluated for the 25-59 age group (see Figure 2 next page)
severely disabled, moderately disabled and non-disabled population, the working
group rate was 29% for severely disabled people, 56% for moderately disabled
people and 72% for those with no disability, the inactive group rate was found to be
61% for severely disabled people, 35% for moderately disabled people and 22% for
those with no disability (Eurostat, 2001). From Figure 2 it is clear that although the
unemployment rates of disabled people seems to be low, a large percentage of the
disabled population is inactive in comparison to non-disabled people.
Figure 2. Employment Status of Disabled (Severely and Moderately) and Non-Disabled
People in European Union
Severely Disabled People
Moderately Disabled People
Non-disabled People
22%
29%
35%
61%
56%
10%
6%
72%
9%
Employed
Unemployed
Inactive
-10-
From the tables and figures it’s clear that the employment rates of disabled people is
comparatively low than the employment rate of non-disabled population. In Turkey
and Slovenia the employment rate of people with disabilities is much lower than in France
and Austria. In all countries the unemployment rate of disabled population is high in
comparisaon with the non-disabled population. Above all, from Figure 2 it is clear
that, a large percentage of the disabled people (especially the severely disabled
group) is inactive on the labour market in comparison to non-disabled people.
2.3.2 Disability Statistics of Young Disabled People
In many countries, data on school-to-work transitions for disabled young people is
extremely limited (Nesse, 2012). In Norway, for example, registration of the medical
conditions, impairments or learning difficulties of students in primary, secondary and
tertiary education is prohibited by legislation on privacy. As a result, there is little
data on pupils and students with impairments in upper secondary education, nor on
participation and completion. In relation to disabled students in higher education,
failure to validate and harmonise the question on disability in the Eurostudent Survey
means that it is difficult to make comparisons on participation rates across countries.
However, some countries have data allowing for the identification of transitions from
school to work for young disabled people. The country reports providing data on this
issue reveal employment gaps between disabled youth compared to their nondisabled peers. According the
Hungarian report, young adults with disabilities aged between 15 and 24 have an
employment rate of 14%, which is much lower than the general employment rate.
Referring to the national living conditions survey, the Norwegian report shows that
young disabled adults have an employment rate that is 13% points lower than nondisabled youths, while in Malta it is 6% points lower than the average population.
Data provided by the OECD also reveals a general trend to lower employment rates
of young disabled people compared to their non-disabled peers (see Figure 3).
-11-
Figure 3: Employment rates of youth with and without disabilities in 2005
Employment rates for disabled people in Europe are closely associated with level of
qualification (see Figure 4). Of those with higher education, 48% of those who were
considerably restricted were in employment, compared with 85% of those who were
not restricted. This is clearly a major employment gap between the most severely
disabled and non-disabled population, but prospects are much worse for those with
only basic schooling. Only 20% of those who were considerably restricted were in
employment, compared with 62% of those who were not restricted. Skill based
technical change of the labour market is an explanation for the low employment rates
among those with low level of qualifications (see also section 2.6.1).
Figure 4. Employment rates of men and women aged 25-64 by degree of restriction and
education level in the EU, 2004
-12-
2.4 Low participation to post-education and training
Across Europe, only 63% of 16-19 year olds who were considerably restricted in
their ability to work, participated in education and training (see Figure 5) (Nesse,
2012). This compared to 75% of those who were restricted to some extent and 83%
who were not restricted at all. Participation in education and training is generally
lower for those in the 20-24 age group, but again the differences between disabled
and non-disabled people is marked, with only 23% of those with considerable
restrictions participating in education or training, compared with 36% of those with
some restrictions and 43% of those who were not restricted at all (see Figure 6).
Figures 5 and 6 illustrate some interesting national variations. For example, Norway
has lower post-compulsory age participation rates than some other countries, but
there are fairly similar participation rates for those with and without restrictions, and
for the 16-19 age group, those without restrictions are, counter-intuitively, less likely
to be undertaking education and training than those who experience work-related
restrictions. This is presumably because non-disabled young people in Norway who
do not progress to higher education are more likely to find work than their disabled
peers. In Romania, by way of contrast, people experiencing work related restrictions
have very low participation rates both overall and in comparison with people who do
not have restrictions. This lack of provision in Romania may reflect a historical
legacy of neglect of disabled people’s right to education and social participation.
From Figure 5 and 6 it is clear that in Europe in general disabled youths participate at
a lower rate to post education and training than non-disabled people.
Figure 5.
Source: Applica & Cesep & Alphametrics , 2007, drawing on Labour Force Survey data, 2002
-13-
Figure 6.
Additionally, there are particular concerns about access by young disabled people to
mainstream training programmes. For example, disabled young people make up only
1% of participants on the Skillseekers training programme, the main post-school
training programme for young people funded by the Scottish Government. Many
disabled young people who succeed in accessing some type of training programme
encounter the "rotating door" phenomenon, where one cycle of training leads into
another work preparation programme, rather than into a job.
In Turkey, although there are many efforts, studies and projects to develop the
education level of disabled youths, their situation is not encouraging. Although, data
about disabled youths are lacking, there exist data about the education levels of the
general young population. Turkey still has the highest proportion of NEETs (Neither
Employed Nor in Education or Training) among 15-29 year-olds across OECD
countries: 35% compared with an OECD average of 16%. The proportion of NEETs
is more than twice as high among women than men: 50% of women are NEET
compared with 20% of men.
Rates, however, vary significantly depending on the level of education. The
transition from school to work in Turkey can be challenging for young adults,
particularly for those without an upper secondary education. Only a third of 15-29
year-olds in Turkey continued their studies after completing lower secondary
education in 2011, in contrast with the OECD average of about 68%. Logically, the
situation of disabled young people are worse. When the level of education of
disabled population is examined, it is seen that while the illiteracy rate of
-14-
orthopedically, seeing, hearing, speaking and mentally disabled people six years of
age and over is 36.33 %, this rate for people having chronic illnesses is 24.81 %.
This rate for total population is 12.94 %. In orthopedically, seeing, hearing, speaking
and mentally disabled people, illiteracy rate is higher than both total population and
people having chronic illnesses. In total population, while approximately one person
from ten persons is illiterate, this number increase to two persons in people having
chronic illnesses and four persons in orthopedically, seeing, hearing, speaking and
mentally disabled people.
2.5 Education systems face difficulties in preparing young disabled people to
school-to-work-transition
In terms of transition to work in the UK, several researchers pointed out that for
disabled youths who do not plan to attend higher education there are typically few
options, and rates of unemployment are high (Beattie, 1999; Burchardt, 2005; Heslop
et al, 2002; UK, DfES, 2005a,b). Based on two qualitative research projects that
explored the experiences of disabled learners in multiple transitions from school to
post-secondary education and work, Piggott and Houghton (2007) provided an
overview of the poor labour market situation for young adults with disabilities,
including discrimination based on false stereotyping about their skills as well as
difficulties in post-secondary education in acquiring the skills that employers seek.
They concluded that young adults with disabilities experience multiple barriers and
transition issues require sustained attention in policy and practice. Additionally
Young disabled people have in general poor school outcomes than their non-disabled
peers, and they are more like te drop out of secondary school and leave school
without accredition.
2.5.1 Basic problem: poor school outcomes
Despite efforts made to enlarge inclusion opportunities at all levels of education,
young disabled people seem to have lower access opportunities to upper secondary
education than their non-disabled peers. According to data gathered by the OECD up
to 2003, few disabled students were accessing upper secondary education, especially
in Hungary, Finland and Slovak Republic (see Figure 7).
In general terms, examples of data show that disabled people have a lower level of
qualification than the general population. For example, according to the Polish report
(2009) 66.6% of people with disabilities aged 15 and over had education below
secondary level as compared to 41.7% for people without disabilities (Academic
Network of European Disability Experts (ANED, 2011). In Germany, less than 16%
of all disabled children have access to regular school settings and most of them do
not have a school leaving qualification when they finish their education at school. In
-15-
the UK various studies show that disabled young people are more likely to be in
NEET group; that is, neither employed, in education nor in training (Mittler, 2008).
Figure 7: International comparison of numbers of students receiving additional
resources in lower secondary education and upper secondary education for a
disability, as a percentage of all students in that phase of education (2003)
Scottish research suggests that the post-16 experiences and outcomes of disabled
people are strongly associated with the nature of their impairment, their social class
background and whether they access higher education. A study carried out as part of
the UK Economic and Social Research Council’s Learning Society Programme
(Riddell et al, 2001) underlined the problematic nature of post-school transitions for
young people with learning difficulties. Education, training and employment
opportunities, including special education and training courses in further education or
delivered by private training providers, tended to channel people away from the
labour market and often involved ongoing cycles of retraining. Supported
employment programmes, developed to help disabled people participate in "real
work", rarely led to mainstream employment or allowed progression beyond entry
level work such as shelf-stacking in super markets (Ridley, 2001). Young disabled
people were forced to stay in the parental home or else lived in supported
accommodation or hostels, reinforcing the status of perpetual child. Very few
succeeded in developing independent autonomous friendships and relationships, and
as a result were only able to access a very restricted form of social capital (Riddell et
al, 2001). Even those from relatively privileged social class backgrounds failed to
develop autonomous lives. Even youth with disabilities in the UK who finish college
experience limited options; relatively few disabled college graduates find
-16-
employment, and their earnings tend to be quite low (Burchart, 2005; DARE, 2006;
Knapp et al., 2008).
2.5.2 Early school leavers
Across Europe, there are concerns about early school leavers (European
Commission, 2011), including young people neither employed nor in education or
training (NEET), who typically make up at least 14% of the age group. As mentioned
earlier, Turkey still has the highest proportion of NEETs among 15-29 year-olds
across OECD countries: 35% compared with an OECD average of 16%. The
proportion of NEETs is more than twice as high among women than men: 50% of
women are NEET compared with 20% of men. This may reflect the large proportion
of women who are neither in education nor employed because they are raising
families and responsible for household tasks.
According to the conducted survey within DESYODIP project, the proportion of
young disabled people (aged 18-24) leaving school early in Austria was 27.3%,
compared to 9.5% for non-disabled people. In France, this proportion was 17.7% for
young disabled people, compared to 12.6% for non-disabled people, while in
Slovenia the proportion of young disabled people leaving school early was 4.9%,
compared to 4.6% for non-disabled people.
There is some degree of ambiguity about the designation of this NEET group, but
many have social and behavioural difficulties and therefore in many countries would
be categorised as having special educational needs. In many countries there is a lack
of clarity about which agency has responsibility for helping young people requiring
additional support to make a smooth transition into adulthood. The Scottish
Government has advised local authorities to appoint key workers to devise transition
plans for young people with additional support needs, but to date there appears to
have little progress, with local authorities pleading a lack of funds and other
priorities.
The Austria report notes that disabled students, especially those with intellectual
impairments, tend to drop out or switch to a special school after the eighth grade.
Disabled students may also leave upper secondary education without the academic
requirements for entry to higher education, especially where entry depends on
success in standard admission tests, for example in the Czech Republic. This is of
particular concern in countries where streaming in special educational curricula
during upper secondary automatically exclude those pupils in those routes from any
possibility of progression to higher education entry level (e.g. a concern in the
German school system).
-17-
Additionally, many studies indicate that type of impairment/disability and
progression opportunities in education tend to differ depending on the type and
severity. Youth with a cognitive impairment or with multiple impairments tend to
have fewer opportunities in progressing than those with other types of impairments.
For example, according to the Hungarian and the Slovenian report, students with
intellectual disabilities have poor chances to access to Secondary education. Many
reports indicate that youth with mobility impairments tend, on average, to have
higher qualifications than those with other types of impairment.
To examine underlying factors, Wagner et al. (2005b) measured changes in transition
outcomes for youth with disabilities. For some youth with disabilities, the drop-out
rates were very high (e.g., youth with multiple disabilities, including deaf–blindness
and youth with health impairments “other” than hearing, seeing, and
communicating). Drawing from the same data source as Wagner et al. (2005b), the
National Council on Disability (2008b) showed that drop-outs with disabilities were
considerably less likely to be engaged in school, work, work preparation, or at
college, but were slightly more likely to be enrolled in vocational or technical school.
Using statistics from the National Centre on Secondary Education and Transition
(2004), the NCD (2008a) also showed that drop-outs with disabilities are, on the one
hand, unlikely to be in the labour force, and on the other, more likely to be in poor
health or in prison. Very little research seems to have been conducted on issues
associated with dropping out, or being suspended or expelled from school among
young people with disabilities in Europe.
2.6 Disabled students in higher education have better employment opportunities
Young disabled people who progress to higher education have much better
employment outcomes than those who do not, so it is important to explore their
characteristics, experiences and outcomes. The Eurostudent survey (Orr et al, 2008)
examined social and economic conditions of student life in Europe, with a view to
developing a set of social inclusion indicators, including participation rates of
disabled students. However, the survey was informed by a rather narrow
understanding of disability, requesting students to report on any physical disability or
chronic disease which had an impact on their studies. The question did not include
mental health problems and general learning difficulties such as dyslexia. In the
survey there were wide variation between European countries in self-reported
physical disability and chronic illness by university students, with around 2% of
Turkish studens, 7% of Austrian students, 4.5% of French students and 4% of
Slovenian students reporting having this type of disability. Orr et al. (2008) note in
their report that there are problems in reliability and interpretation of the data and no
further attempts to analyse this data will be made.
-18-
It is interesting to note that in the UK, in 2008-09, the majority (almost 60%) of
disabled students
reported that they had a diagnosis of dyslexia and a very small proportion reported
that they had a visual impairment (2%), a hearing impairment (3%), autistic spectrum
disorder (2%) or mental health difficulties (6%). A tiny proportion (0.1%) required
personal care support, the most expensive type of assistance for universities to
provide. Until recently, students with significant learning difficulties have been
entirely absent. However Boxall et al. (2004) report on an innovative programme to
include people with learning difficulties as teachers, researchers and learners on an
university Disability Studies programme.
The proportion of UK students claiming the Disabled Students’ Allowance has
increased over time, and is particularly high in Wales, where the proportion of
disabled people in the student population is higher than the proportion of young
people aged 20-24 in the general population according to Labour Force Survey data.
However, as noted above, higher education students in UK are likely to have the type
of impairments which are only slightly, rather than extremely, limiting in terms of
normal day to day activities. University students in the UK are therefore far from
typical of disabled people in the wider EU population.
2.7 Disabled youths are more likely to be excluded from the labour market than
non-disabled youths
Transition from school to work difficulties may have a strong disabling effect since
they over-expose young disabled people to unemployment and to inactivity.
According to the Malta report, the unemployed rate of young adults with disabilities
aged 20-29 is three times the unemployment rate of the general population. The
Norwegian report states that young disabled people aged 20 to 25 are eight times
more exposed to unemployment than their non-disabled peers. The Danish report
indicates that young adults with disabilities lack academic skills and social
competences allowing them to work independently and access to appropriate jobs.
These difficulties in accessing employment not only over-expose young disabled
people to unemployment, but also to exclusion from the labour market. In Denmark,
Finland and the Netherlands, the rate of young disabled people receiving a noncontributory disability benefit increased in the last decade and the report from the
Netherlands stresses the Government’s concern with the rapid growth of disability
benefits allocated to young disabled people (OECD, 2006; OECD, 2008). In the
Czech Republic, the number of young disabled people quitting the labour market
rose sharply between 2002 and 2008, while the number of those employed or
unemployed virtually stagnated during the same period of time (Ebersold, 2010). The
Maltese report reveals that, among young disabled people aged 20-29, 35% are
considered ‘unable to work’ due to illness or disability compared to 2.3% for the
general population. Skill based technical change of the labour market, difficulties
-19-
obtaining work experience, ineffective vocatioanl rehabilitation and training
programmes, employment disincentives as a result of disability benefit, negative
employer attitudes are reasons for the exclusion of disabled youths from the labour
market. These issues will be discussed in the next sections.
2.7.1 Skill based technical change of the labour market
Over the past thirty years in Europe, there have been major changes in the
composition of the labour market, with the expansion of the knowledge economy and
service sectors and the decline of the manufacturing sector, coupled with the growth
of skilled as opposed to unskilled jobs (European Commission, 2010a; Giddens,
2006). The latter shift has been described as "skill biased technical change" by
Brakman (2006), who has argued that production technology has favoured skilled
over unskilled labour by increasing its relative productivity, and, therefore, its
relative demand. Globalisation clearly plays a part here too, with routine production
processes increasingly taking place in less developed countries where labour is
cheaper. The reduction in low-skilled jobs across Europe poses a particular problem
for disabled people, who are disproportionately represented amongst the low skilled
population. The lower levels of qualifications, coupled with the barriers posed by
impairments of disabled people, contribute to the much lower employment rates of
disabled people compared with non-disabled people across Europe.
There is evidence from the UK that employment prospects for unskilled workers,
particularly those who are disabled, have been worsening over three decades which
are drawn from analysis by Berthoud (2008), reported in Hills et al. (2010). It is
evident that employment rates for men across all qualification levels has declined
over time, and is strongly associated with level of qualification.
This growing labour market penalty for unskilled workers, who are
disproportionately likely to be disabled, is particularly serious given European
forecasts of labour market growth and decline. Estimates of future skills needs across
the EU by 2020 are that there will be 15.6 million new jobs for tertiary graduates and
3.7 million new jobs for secondary level graduates (European Commission, 2010a).
In contrast, there will be a decline of 12 million jobs for those with no or low
qualifications. Clearly, the impact of the changing structure of the labour market on
disabled people needs to be analysed over time in different parts of Europe with a
view to mitigating deleterious effects.
2.7.2. Difficulties obtaining work experience
American research conducted since 1990 (e.g., Brewer, 2005; Certo et al., 2003;
Wittenburg and Maag, 2002) indicates that youth who have employment experience
-20-
while at school are more likely to be employed three to five years following school
than those who have had no work experience. Barriers to gaining work experience
can include the sheer complexity of needs that have to be addressed for some
students, for example, those with cognitive disabilities in addition to linguistic,
academic, and social challenges (Neubert and Sherril, 2006).
Another obstacle to gaining work experience can be the prospect of youth (and their
families) losing what could be significant cash and in-kind disability benefits (e.g.,
for medicines and assistive devices) from publicly funded social programs for
children if, on re-application for adult benefits, there is evidence of the youth’s
employability (Wittenburg and Loprest, 2007).
2.7.3 Ineffective vocational rehabilitation and training programmes
In the UK, McConkey (2005a) pointed to vocational rehabilitation training schemes
that are ineffective and have under-skilled trainers with inappropriate attitudes
toward disabled young people. The most of the implemented vocational
rehabilitation systems were more focused on helping workers who become disabled
to return to work rather than assisting young people entering employment for the first
time. A study carried out as part of the UK Economic and Social Research Council’s
Learning Society Programme (Riddell et al, 2001) underlined the problematic nature
of post-school transitions for young people with learning difficulties due to
ineffective training programmes. Education, training and employment opportunities,
including special education and training courses in further education or delivered by
private training providers, tended to channel people away from the labour market and
often involved ongoing cycles of retraining.
In Turkey special rehabilitation and job training centers for disabled people have
been established since 1991. However their success is questionable. The number of
participants who participate the training courses are quite low. The total number of
labour force training courses for people with disabilities was 128, and 262
individuals participated these courses in the period between 1998 and 2002 (Aydın,
2005). Because vocational rehabilitation and job training centers are located in the
urban towns, many disabled people who are living in the rural area do not have
access to training courses. Even if they live in the same city, due to a lack of
accessible transportation it is till hard to join these courses. Additionally, vocational
rehabilitation providers may pre-select people they think will be successful.
2.7.4 Employment disincentives as a result of disability benefits
The analysis conducted by Applica & CESEP & Alphametrics (2007) notes that
disability benefits, which are available in many European countries, have a
-21-
significant effect in raising the income of those with limitations relative to others.
The average income of those who were strongly limited was almost 44% less than
the incomes of those not limited before taking account of benefits received, which
included all benefits, whether for disability or not. This underlines the importance of
social transfers for disabled people in alleviating poverty and low income.
Benefits payments improve the living standards of people with disabilities. However
they also create a work disincentive. The challange is to encourage participation
while providing an acceptable minimum living standard. Rather than assessing an
individual as permanently incapable of working on grounds of disability, many
European governments are seeking ways of measuring the amount of work disabled
individuals are capable of performing, so that they can undertake part-time work
without risking the entire loss of their benefits package (Greve, 2009).
In UK earnings from part time work are permitted for disabled people without loss of
welfare payments to encourage return to work. A return to work payment is made to
encourage people to take up work and to help with the costs. Instead if disabled
people are re-evaluated as not disabled, they will be transferred to a non-disability
welfare payment. Disabled people who have some restrictions on the type and
amount of work they can do are being moved on to an Employment Support
Allowance, with compulsory capability assessments. Whilst movements of and for
disabled people agree with the principle of flexicurity, in this case, enabling disabled
people to combine work and benefits if necessary, there are anxieties that these
changes are taking place at a time of major cuts in the social security budget, with
fears that individuals who are unable to sustain work over the long term will be
deprived of benefits.
In Turkey, Slovenia, Hungary, Spain and in Austria disabled people may have
earnings besides their allowances too, but these regulations are very strict (see also
section 3.3 for disability benefits). In case of start to work their allowances may be
stopped or reduced.
2.7.5 Negative employer attitudes
According to the disability movement, disabled people are prevented from working
not because of their inherent deficits, but because of discriminatory attitudes and a
failure to make reasonable adjustments, especially at the workplace. The research
with regard to employer attitudes toward youth with disabilities is very sparce in
Europe. In the United States, studies on hiring people with disabilities, indicate that
employers with no experience hiring workers with disabilities and sales-related job
openings typically believe that customers and other workers would find individuals
with disabilities to be offensive in some undefined way (Mcloughlin, 2002). As well,
these employers tend to be concerned about performance, productivity, and how
hiring people with disabilities would impact the company’s bottom line (Domzal et
-22-
al., 2008). Uninformed and discriminatory employer attitudes toward people with
psychiatric, intellectual, and learning disabilities remain common despite the
evolution of many employer perceptions and attitudes over the past several decades
(Luecking, 2008). Once young people have secured experience on the job, however,
employers are quite often prepared to extend an offer of ongoing employment
(Luecking and Fabian, 2000).
Similarly, in the UK, employer perceptions of risks and benefits reportedly inform
attitudes toward hiring people with disabilities: employers tend to overestimate the
risks and underestimate the benefits. The latter issue has been researched with
respect to persons with disabilities in general in the UK (e.g., Needels and Schmitz,
2006), but the present review could find only very limited research on this issue with
respect to disabled young people in particular (e.g., DARE, 2006; UK, Cabinet
Office, 2005).
2.8 Means to support young disabled people during school-to-work transition
and best practices in different EU countries
This section will focuse on the practical mechanism that will support young disabled
people during transition. Transition planning, career counselling, co-ordination and
partnership, needs assessment procedures, support or students and schools, support
for vocational training centres and employers will be described in the next sections.
2.8.1 Transition planning and career counselling
Regardless of whether they intend to go directly from high school to work or to postsecondary studies, ideally, youth with disabilities would have some kind of plan, that
reflects practical strategies, career goals for achieving successful outcomes before
and during the transition (Crawford, 2012). Research indicates some youth with
disabilities may have difficulty formulating a sense of the career they would like to
enter on graduation from high school or post-secondary studies, and need assistance
in this regard with career counselling and opportunities to explore career options
(Hart et al., 2004; Punch et al., 2004; Shroedel and Geyer, 2000).
An Individual Education Plan (IEP) should describe target, objectives, goals and
needs and support that is necessary (see also sections 2.9.3 and 2.9.4 for needs and
support). Youth would be directly involved in developing the plan and would feel
they have a direct, but not necessarily sole, stake in operationalizing it. Key
stakeholders in their future who have knowledge and who can provide practical and
emotional support, such as parents, educators, school-based counsellors, personnel
from employment agencies, and so on, would ideally be involved in developing the
plan. The plan would consider the youth’s interests and strengths, and gender, and
would be culturally sensitive and appropriate. Ideally, the plan and practical followup arrangements would make provision to ensure that necessary transportation is in
-23-
place. The plan would take a broad view of the youth’s future and would be
integrated with what they require to maintain health and wellness and, one day, to
move from the family home to live more independently.
In the UK, there are obligations, incentives, and practice guides for formal transition
planning to involve youth with disabilities as central participants in the process with
respect to schooling, health, and post-school options.
2.8.2. Co-ordination and partnership
Most research indicates that effective employment transition programs, irrespective
of target population, require partnerships. This includes secondary and postsecondary schools, the business community, and adult employment and vocational
rehabilitation agencies (NCD, 2003; NCD and SSA, 2000). The NCD (2008b),
however, has pointed out that students, family members, special education personnel,
and community service providers frequently do not understand their roles and
responsibilities in transition planning, and there is a lack of effective involvement of
vocational rehabilitation counsellors in the process. Effective collaboration among
service agencies is also problematic, especially in rural areas and for youth with
learning disabilities or emotional disabilities.
In the UK, Hudson (2006) described several factors that complicate the school-towork transitions of young people with disabilities. One is fragmentation of services.
Issues with inter-agency collaboration have been noted by a number of other
researchers in the UK (e.g., Greco et al., 2005; Heslop et al., 2002; Sloper, 2004;
Ward et al., 2003b). Hudson (2006) and the failure of systems and social workers to
anticipate proactively that those young people with disabilities who have been in the
education and social services system their entire lives would want to transition onto
college or other adult options at the completion of high school and would need social
workers’ assistance to do so. Additionally, Merton (2004) reported that statistics on
young people with disabilities in contact with youth (social) workers are seldom
kept; it is difficult to see how youth workers can anticipate future trends and demand
without access to such baseline information (see also McConkey, 2005b).
2.8.3 Needs assessment prodecures
Although a young person may be eligible for support both as a disabled person or as
a student, it is necessary in both cases to document impairment, disability, needs in
order to access to additional resources and to guide to training (either by producing
documented proof of disability status and/or by undergoing a new functional
assessment of support needs in an educational, training context). For example,
allocation of financial or technical support in Spain requires a disability certificate
physical ability, personal development characteristics and the academic competences
of the child and provides recommendations on education. It also gives the family
-24-
guidance and counselling on the care and treatment of a child/young people with
special needs.
Needs assessment procedures vary depending on the type and level of education and
training. In vocational training, assessments are usually made by commissions or
bodies depending, for example, in UK, on the Ministry of Employment or Labour.
These focus on the individual’s employability and on particular skills that may be
necessary in specific sectors, for example for jobs in agriculture and forestry, or the
food industry.
Assessment should also be impairment-specific and may lead, as for example in
Austria, to channel young disabled people towards specific vocational routes or, as in
the Slovak SIZZA programme, allow students to choose training opportunities
corresponding to their interest. Whatever the level and sector of education,
assessment and eligibility criteria for support have broadened the targeted group of
the population to include, in some countries, recognition of people with very mild
impairments, other social difficulties or learning.
2.8.4 Support for students and schools
Supports allocated to students, to ease the transition from school to work, may be
devoted to facilitate access to courses, access to course contents, technical devices,
extension of the course of the study or special examination arrangements. For
example in Turkey disabled studens receive free transportation to and from school. In
Ireland, they may take the form of technical devices provided by schools to help
students with particular impairments; summer programmes are organised for students
with intellectual disabilities who need more teaching. In Greece, students with severe
hearing difficulties, speech difficulties or with epilepsy may pass written exams
instead of oral exams. In Norway, disabled students are entitled to progress within
upper secondary education without having achieved the same grades as their fellow
students while in Latvia, students with mental disabilites may not take part in the
state tests. Their academic success is measured according to the dynamics of their
development and abilities.
Some countries provide for vocational orientation during the last years of
compulsory school as in Austria, Germany, Portugal, Turkey or the Slovak Republic,
thus preparing young adults for their post-compulsory school education. In Germany,
services for career orientation and advice for transition from school to work offer indepth career orientation in co-operation with special needs schools.
The success of the transition of young disabled people also depends on supports
given to schools. These supports may be organizational, such as resources for parttime education in special groups or classes, as in Iceland where students identified as
having special educational needs are divided into four groups concerning their
-25-
educational support. Support may also include staffing as, for example in the UK
where every school must nominate a Special Educational Needs Coordinator
(SENCo) who acts as the contact point and co-ordinator of provisions relating to
pupils assessed with SEN in the school.
School supports can also be methodological. In Norway, guidance services financed
by the counties are helping to prevent dropouts, while the psycho-educational
support services help to diversify forms of pedagogical organisation and to
differentiate teaching practices. Denmark provides special funding to schools for
their assessment activities, pedagogical innovations, research and dissemination of
studies. Portugal has developed a network of schools in reference to impairment
groups of low incidence and high intensity of need, such as blindness, low vision,
and deafness and specialised support units for students with autism or multiple
disabilities.
In some countries schools or universities also provide for accessibility and make sure
that the necessary changes in the buildings have been made. They may, as in Greese
and Spain, offer a real disability service and directly provide or organise with other
specialised services, sign interpretation, personal assisstant, note takers and act as
contact person with providers of technical devices.
Training of vocational teachers and principals is another form of support to schools.
In Sweden, according to the teacher training programmes all teachers have some
training in Special Needs Education (SNE). In Austria, isolated specific teaching
services are offered (among them ‘Fortec’ (research group for rehabilitation
technique) at the Technical University Vienna, while the Institute for Translation
Studies at Klagenfurt University has set up a working group for sign language and
Deaf culture and offers, since the 2002/03, a full academic study in sign language
interpretation. In Slovenia, the Action Programme for Persons with Disabilities
2007-2013 plans to disseminate basic knowledge on inclusion and disability into
educational programmes for teachers and school counsellors, whereas in Poland the
standard teacher training includes only minimal knowledge of disability issues but
does not constitute, according to the report, a qualification to teach students with
special educational needs.
2.8.5. Support for vocational training centres and employers
Most laws and schemes in Europe on vocational training are quite recent which
suggests a renewed commitment to training disabled people, particularly in the
concern for youth who after compulsory schooling are Not in Employment,
Education or Training and have poor chances to find a job. There is a broad range of
vocational training provisions available in Europe. In most countries, vocational
-26-
training is provided in inclusive training centres, through an apprenticeship with an
employer or on-the-job training in enterprises, through internships in companies,
supported employment or in sheltered workshops. Support for specifically vocational
training is also more likely to be publicly regulated than student support for academic
courses in universities.
Some countries have developed and maintained separate vocational training
opportunities in impairment-specific training centres for youth with sensory
impairments or moderate to severe intellectual disabilities who are not included in
mainstream forms of vocational training, as for example Germany, Hungary, Iceland
and Denmark. In some countries, like Finland and Lithuania, there is a tradition of
linking vocational training to vocational rehabilitation, sometimes provided together
in the same setting.
Vocational training aims to allow young disabled people to acquire the necessary
skills for finding a job, whenever possible according to their interests and wishes.
The country reports indicate different ways of documenting the trainee’s skills
acquired in vocational training. Some refer qualifications and diplomas (e.g. Malta)
others about ‘marketable partial qualification’ (Austria, Germany), ‘a qualification
suitable for occupation’ (Latvia), sometimes within a national Qualifications and
Credits Framework (UK). Portugal plans to create a ‘Recognition, Validation and
Certification Centre’ for validating vocational training. In the Czech Republic
trainees may obtain a certificate for a qualification attained in practice without
formal education.
The EU country reports do not provide much information on support provided to
vocational training centres or schemes. However, it appears that financial support to
vocational training centres and schemes depends on the type of training. Some
training centres, as in Germany and Austria, may be directly organised by firms,
where training according to the type of production is provided and where these firms
may receive some state incentives. Other centres exist under the responsibility of the
region while several countries count impairment-specific centres with mixed
financial resources from the ministry of employment and the ministry of health.
Inclusive training centres may receive additional funding according to the number of
trainees with disabilities enrolled. For example, the Netherlands allocate €10,000
annually to these types of training centres.
In addition, financial support is also provided by European Social Fund projects in
many countries, like in Turkey, Slovenia, France. Employers who are taking on an
apprentice may be given financial incentives under the different labour integration
schemes in many countries. This support is intended to cover costs for the adaptation
of the workplace, the trainee’s salary and other costs.
-27-
Methodological support for training centres often relies on networks created at local
level. Several reports emphasise the importance of networking between service
providers, job coaches, personal assistant and the family (e.g. Austria, Denmark).
Other reports provide quite extensive information on additional methodologies given
by counsellors in technical adaptations, on use of assistive technical devices and on
adapting the training environment.
3. MEASURES TO SUPPORT DISABLED PEOPLE IN OBTAINING
EMPLOYMENT IN TURKEY, AUSTRIA, SLOVENIA, FRANCE AND IN
OTHER EU COUNTRIES
3.1 Policies for employer organisations
A variety of policy tools are used with the aim of increasing the employment of
disabled people. (see Annex 1 for more specific information about employment
policies and key players in DESYODIP project partners (Turkey, Austria, France and
Slovenia). There are regulations that attempt to directly affect the behaviour of
employers by prescribing certain legal obligations for their actions. In some countries
there is a mandatory (obligatory) employment based on a quota system (Turnton &
Lunt, 1997). Quotos for hiring people with disabilities and the accompanying
penalties for non-compliance obligates employers to hire disabled workers. The
implicit assumption is that without quotas employers are turning away disabled
workers either because of discrimination, a perception that they are not as productive
as disabled workers, or the unwillingness to bear the costs needed to accomodate
disabled workers so they could be equally productive (Mont, 2004).
A variant of quota policies is the quota-levy system. This system allows employers to
opt out of hiring disabled persons by contributing money to a special fund. The basic
idea is that all employers have a responsibility to create employment for disabled
workers, either through direct employment provision, or failing that, to the special
funds or firms. These funds usually gives resources do disabled workers, service
providers and employers.
Further there are support and incentives to encourage the employment of disabled
people like wage subsidies and other employer incentives. In some countries there
are supported employment programmes designed to help to integrate disabled people
directly into the workplace. In contrast with this programmes, sheltered employment
programmes provide employment in segregated facilities, either in a separate
sheltered business or in a segregated section of a standard enterprise especially for
people with disabilities, who can’t find work at the general employment market.
-28-
3.1.1 Employment quota, penalties and quota-levy system
Turkey, Austria, France and Slovenia have an employment quota requirement.
Quotas are often adjusted according to the employer’s size or type of industry (Mont,
2004). Austria and France have applied quota schemes both in the public and private
sector. In Austria an enterprise with 25 employees must employ 1 person with
special needs (4%). In France the law requires that companies having a total
workforce of more than 20 employees must ensure that at least 6% of their personnel
are disabled workers. In Turkey and in Slovenia only partial quota schemes apply in
either private or public employment. In Turkey public enterprises must hire at least a
4% of disabled workers and private enterprises with a staff above 50 permanent
workers must hire at least a 3% of disabled workers. In Slovenia the situation is
almost the same: public enterprises must hire at least a 5% of disabled workers and
private enterprises with a staff above 50 permanent workers must hire at least a 3%
of disabled workers. The countries where no quota system is in force are: Denmark,
Estonia, Finland, Latvia, Sweden, and the UK.
In Turkey, Austria, France and Slovenia there are penalties, enforced sanctions
(quota-levy system) or other regulations if organisations do not meet their
obligations. In Turkey if public and private enterprises don't meet obligations about
employment quota they must pay nearly 600 Euro per mount for one disabled
employee. The French quota system provides the employers with an alternative to the
recruitment of differently abled persons. If employers do not meet the quota
obligation they must make an annual contribution to a fund for the vocational
integration of people with disabilities. Depending on the size of the organisation, this
contribution can be equivalent to 600 times the minimum hourly rate per job which
has not been filled and can be tripled to 1500 times the minimum hourly rate in cases
in which enterprises fail to meet the quota for 3 years consecutively. But despite
these penalties many French employers end up paying the contribution rather than
employing a person with a disability. In Austria firms that fail to comply the quota
are subject to tax for each unfulfilled quota slot. This tax is non-negligible and
amounts to somewhat more than 200 € per month (or 6.3 percent of the average wage
of Austrian employees). The tax revenues are used to subsidize firms that provide
employment to disabled workers (regardless of whether they are subject to the
employment quota). Unfortunately because of the low penalties and the lack of
proper monitoring employees often select to pay the penalty than to comply with the
quota requirement.
One main difference between these countries where quota-levy system is, is that in
Austria the state wish to increase the employment of people with disabilities on the
ordinary labour market with the contributed money, while in France and Slovenia the
contributed money is used for sheltered work shops and businesses (see also section
3.1.4 for sheltered employment) mainly for people with disabilities.
-29-
As mentioned above the quota scheme is not always effective, especially in Turkey.
In Turkey, due to a lack of enforcement mechanism, and the existence of legislative
gaps (Aydın, 2005). The employers do not choose to pay the penalty when they don’t
follow the required quota due to a lack of monitoring mechanisms or corruption.
Most employers who do not want to pay fines force disabled employees either not to
come the the workplace or to retire early, because there is no work related antidiscrimination legislation to protect the employment right of people with disabilities.
In Austria, in 1994, less than one in five employers met the quota obligation, with
over 80% contributing to the penalty fund (Thornton & Lunt, 1997). It was showed
that for large companies paying the penalty made little difference, when the company
don’t followed the quota system. For small companies, not paying the penalty, or
collecting a premium together with wage subsidies, can provide an incentive to
employ disabled people.
Some countries and especially some disability advocates are opposed to quota levy
systems. Countries such as the UK, and many of their disability communities find
that quotas undermine the argument that people with disabilities can be equally as
productive workers as non-disabled individuals, provided they have the proper
accommodations. They believe that a quota levy system sets up an antagonistic
position with employers, forcing them to hire individuals lest they be fined. These
critics of quotas believe more can be gained by incentives such as paying for
accommodations than by the sanctions.
3.1.2 Wage subsidies and other employer incentives: subsidised employment
Wage subsidies and other employer incentives aim to boost the demand for disabled
workers. People with disabilities may either be perceived as being less productive, or
have costs that inhibit their being hired. By effectively decreasing the wages paid by
employers without decreasing the income received by the disabled workers, these
policies can even be the playing field in the job market while still allowing workers
to secure their livelihood (Mont, 2004).
In the participating countries to the DESYODIP project there are various support and
incentives to encourage disability employment. In particular Austria there are many
subsidized employment programmes. Subsidies are usually phased out over a period
of years, but can be quite high. In Austria a full wage subsidy is provided. In addition
this subsidy can be interrupted if non-subsidized work is taken up and can be
resumed within three years. Slovenia’s and Turkey’s government gives only tax
support for job providers if they employ more than their quota. In Slovenia, further
general tax incentives are offered under certain conditions to entities providing work
for trainees or persons with disabilities which amount to 50-70% of the salaries of
persons with disabilities but not exceeding the amount of the taxable base.
-30-
In Turkey some very large employers have voluntary social responsibility projects
for disability employment (e.g. Telephone company Turkcell employed disabled
people as a Call Center Personel). In France more and more big compagnies like
Electric compagny, Areva, DECATHLON, SNCF (train compangies) are involoved
in jobs for disabled people.
In some countries, such as UK there are no employment subsidies for disabled
people, but there is advice & financial support for adjustments and adaptations to
work for disabled employees. Some very large employers have specialist Equality
offices in their Human resources departments. Various NGOs provide guidance to
employers. There exist few recruitment subsidies with limited application. Finally,
there are some programmes for support for unemployed to enter self-employment.
3.1.3 Supported employment
Supported employment programmes are designed to help integrate disabled people
directly into the workplace. They consist of support services that enable a disabled
person to learn and perform their jobs. In Austria close to 1 in 1000 working age
people can be found on supported employment programmes (Chopin, 2003:
Transforming disability into ability). Like with wage subsidies such intensive
personal support is phased out over time and is for a limited time. In Austria there
are two famous workplace programs called BABE and “Aktion 500”. BABE
(National labour market policy program for people with special needs) was created
by the federal social services department of Austria to support disabled people and to
help especially those, who can maintain a job at least medium term. The target
groups for the BABE services are teenagers and young adults with learning
disabilities, elderly people, who are at risk to lose their jobs, people with mental
impairments and enterprises. Action 500 programme was created by the social
services department as a job offensive for employers. All employers received some
extra money (6oo € per month) for the first half year for every newly engaged
disabled person. There is a special service for employers who are not sure about the
engagement of disabled people. Employers get answers to frequently asked questions
(e.g. cost benefit analysis, legal foundations, support in establishing new specially
equipped workplaces or optimal assignment of disabled people).
In Turkey, supportive services are insufficient and there are very limited studies
related with the disability employment techniques. But, like in Austria, France and
Slovenia there exist Employment Offices,where specialist Disability Employment
Advisors (or job coaches) work specially trained for disability employment. These
coaches offer individualized asistence to enable people with disabilities learn at an
appropriate pace. They provide training not only on job performance but on adjusting
to the work environment. They also serve as a link between the individual and the
employer in determining what workplace accommodations are needed.
-31-
3.1.4 Sheltered employment
Sheltered work programs provide employment in segregated facilities, either in a
separate sheltered business or in a segregated section of a standard enterprise
especially for people with special needs, who can’t find work at the general
employment market. Most disabled people highly disapprove of sheltered work.
Parallel to state aid reductions, there are steps to restrict Sheltered Employment. But
the lobby against that is strong.
Several justifications are given for sheltered work (Mont, 2004). First, that people
with disabilities need to be protected. This argument is usually rejected by the
argument that the best way to advance the rights and quality of life for people with
disabilities is to promote their inclusion into the general workforce. If supports are
needed, then supported employment is the preferred option. A second argument is
that sheltered employment is better than no employment, and employers will not hire
disabled workers. In many instances, though, the remuneration offered for disabled
people can be merely symbolic but some countries do provide regular sector-specific
minimum wages and full social security benefits. A third argument is that sheltered
employment can serve as a transition to regular employment. In general, though, this
does not turn out to be the case. Usually, it is in the best interest of the people
running sheltered employment establishments to retain their most productive workers
in order to demonstrate the efficacy of their establishments –especially when they are
profit-based. In that regard, there can be a disincentive to hire those disabled people
who are arguably best served by sheltered workshop.
The statistics show that since 2000, the number of people with disabilities
participating in sheltered employment is increased in Austria. Some reforms have
taken place recently to try to make sheltered workshops more of a stepping stone.
Austria have provided incentives for people to transition from sheltered employment
to regular employment. In Austria these programmes are designed to support these
persons in the working life and to serve them as a steppingstone back to the normal
employment market. In Austria disabled people get the possibility to learn work
techniques in sheltered employment and this can serve them as a steppingstone back
to the normal employment market.
3.2 Anti-Discrimination Disability Legislation
The main purpose of anti-discrimination disability legislation is to stop any
distinction between human beeings on the sole ground of disability. With this
legislation if there is any difference between the situation of disabled people and
non-disabled people that cannot be justified it is classified as discrimination (Aydin,
2005). Austria (2006) and France adopted an anti-discrimination legislation solely on
ground of disability very recently. This legislation is adopted to promote or protect
the employment of disabled people. In some EU countries, disability is included in
-32-
general anti-discrimination legislation as one of the discriminatory grounds. In all
countries it’s not allowed to discriminate based on age, gender, disability, race,
religion or belief. However, such anti-discrimination legislation, which can be found
in both the constitutional and federal laws of the member states, does not mention
disability explicitly.
Turkey doesn’t had any anti-discrimination legislation until recently too. There were
some general constitutional provisions where disability was included as one of the
protected groups, however these provisions didn’t mention disability explicitly. The
Turkish Disabled Law which went into force in 2006 is under criticism because of
many problems with is implementation and for not reflecting on the daily life of the
disabled and for not addressing all issues which, activists say, make rights granted to
the disabled dysfunctional.
Another difference between these countries is the key concept ‘reasonable
accommodation’ that is mentioned in the disability legislation, a duty imposed on
employers to provide for reasonable accommodation on the work place (Mont,
2004). Outside the field of employment, this duty is not absolute. The following
states have legal provisions that approximate to the reasonable accommodation duty
found within the Directive: Austria, Belgium, Bulgaria, Cyprus, Denmark, Estonia,
Finland, France, Greece, Hungary, Ireland, Latvia, Lithuania, Luxembourg, Malta,
the Netherlands, Portugal, Slovakia, Spain, Sweden, the UK. These vary
considerably from states which provide a basic duty with little elaboration on how
this should be implemented (e.g. Lithuania) or how the disproportionate burden must
be assessed (e.g. Latvia, Sweden), to states with more extensive guidance on its
practical application (e.g. the UK). The concept of reasonable accommodation duty
has not been included in national legislation in Italy, Poland, and Turkey. In
Hungary, the duty of reasonable accommodation has not entirely been implemented.
In France, the scope of the duty of reasonable accommodation remains incomplete as
the obligation is limited to those who are already officially recognised as disabled
workers. If the definition of the duty varies, it is commonly subject to the limitation
that it should not create a „disproportionate‟ or „unreasonable‟ burden for the
employer (in Austria, Belgium, Bulgaria, Cyprus, France, Germany, Ireland, Latvia,
Lithuania, the Netherlands, Portugal, Slovakia, Spain). In UK there’s more extensive
guidance on its practical application. For example, after a back-injury a person may
be able to only perform a subset of his or her prior responsibilities. The job could be
re-structured to take away certain tasks and add other, more back-friendly tasks.
Additionally in national legislation of different countries there are many examples of
disability. Because of this the implementation of antidiscrimination disability
legislation may be different in the various EU (candidate) member states.
-33-
3.3 Disability benefits
In all countries there are a number of disability benefit programs as part of their
social safety net. On average in OECD countries, close to 6% of the population aged
between 20 and 65 received a disability benefit in 2007. In Turkey, Austria, France
and Slovenia disabled people who claim welfare payments must be evaluated by a
specialist medical practitioner; attend for work-focussed interviews at Employment
Offices and have to meet the requirements laid in the rehabilitation plan. In some
coutnries, such as UK obligation to attend interviews and seek work is relaxed for
more severely disabled people, but not for longer-term unemployed people. In
Turkey disabled people can claim welfare payments if they are diagnosed with over
40 % disability. They have to be checked up regularly by health care organisations
when the changes of their ability to work are graded. In Spain disabled people who
cannot find a job due to external reasons, will have the right to receive the
guaranteed minimum income.
There is a wide range of services for people with disabilities in Austria that
encompasses all areas of life. In addition to the large fields of early intervention,
personal assistance, housing and employment, the FSW also funds interpreting
services for the deaf, deaf-blind and visually and/or hearing impaired, disability aids
to make daily life easier, and private schooling for children with a high degree of
impairment. The City of Vienna also supports the active participation of people with
disabilities in social life by providing financial support for transport services for
recreational and other mobility needs, an annual ticket for Vienna Public Transport
for deaf, blind and severely visually impaired people, public transport training for
people participating in occupational therapy, mobility and orientation training for
blind and severely visually impaired people, and various recreational activities such
as excursions or sports.
According to the source OECD 2003 Employment Outlook, UK has the highest
amount of disability beneit recipients (6.63%), this percentage is 4.62 in Austria.
Benefits payments improve the living standards of people with disabilities. However
they also create a work disincentive. Numerous studies have shown a link between
the level of disability benefits and the number of applicants for these benefits and the
drop off in labour participation (Mont, 2004). The challange is to encourage
participation while providing an acceptable minimum living standard. In Austria it is
aimed to make disability benefit a transitory payment. Except for a few people with
severe health problems, disability benefit, like other working-age benefits, are seen
as a temporary payment with entitlement being reassessed at periodic intervals. This
is of particular importance for younger people who would otherwise stay on
disability benefit for a long time, with little hope for better social and economic
integration.
-34-
In most European countries disabled people may have earnings besides their
allowances too, but these regulations are very strict. In Turkey disabled people are
allowed to earn about only 50-60 € in a month without loss of welfare payments. In
Austria disabled people get a pocket money (not a regular salary) when for them
meaningful and useful employment is provided by the help of expert care, where
they can learn how to use their capacitites and can develop further skills.
3.4 Vocational rehabilitation and training programmes
Unlike quotas, anti-discrimination laws and disability benefits, employment and
training programs aims to increase the productivity of disabled persons (Mont, 2004).
This process can involve many things, including assessments of work capacity and
aptitude, vocational counselling, short and long-term training, job placement
services, and career counselling. Training sometimes takes place in a classroom
setting, but can also include on-the-job training. The idea behind these programmes
is to restore and to develop the capabilities of people with disabilities so they can
participate in the general workforce. While training services can be similar in many
countries, the nature of programs that govern who gets those services and when can
be quite different.
In certain countries, vocational rehabilitation programs are considered a right. In
France, and in other countries (Germany and Poland), all disabled persons, regardless
of their eligibility for cash benefits, are provided with services. In other countries,
such as Austria, this right is limited to people qualifying for benefits. In these
countries vocational rehabilitation is mandatory. Once people apply for benefits they
are required to seek services prior to being eligible for cash payments. These systems
promote early intervention, the idea being to assist someone immediately at the onset
of a disability and maybe even prevent their withdrawal from the labour market. In
Turkey vocational rehabilitation starts after stabilisation of the person’s medical
condition and rarely in the first year after the disabling condition has commencedwhich is often too late.
Countries that do not have mandatory programs, Portugal, tend to provide vocational
rehabilitation after a longterm illness, once it is clear a disabled person is not going
to be successfully employed on their own. Prolonging the entry into vocational
rehabilitation doesn’t necessarily imply fewer people receive the benefit. Germany
and the United States, which have very different approaches, both have about half as
many people receiving vocational rehabilitation as the number of new benefit
recipients.
In the North European and the West European countries such as in UK and in Austria
vocational rehabilitation is important. In other European Member states particularly
in the South European region countries there is not a strong emphasis on these
measures because current facilities to provide these measures are not sufficient
-35-
(Aydin, 2005). In UK a group of services called ‘New Deal’ provide return to work
or job finding support programmes to enemployed people also to disabled people.
There are other programmes like ‘Expert Patient’ and ‘Condition Management’ to
help disabled people to manage their condition. Another programme ‘Pathways to
Work’ consist of a series of work focussed interviews. In Austria an occupational
employment therapy exist for persons whose work performance based on their
handicap is that much reduced, that an employment is not reasonable. It is offered in
special institutions and in care homes. People with disabilities learn how to use their
capacities and can develop further skills.
In Turkey special rehabilitation and job training centers for disabled people have
been established since 1991. The İŞKUR1 has taken active employment policy
measures including programmes for vocational training, career development and
entrepreneurship designed specifically for disabled persons, and declared the year
2005 as the “Year for the Employment of Disabled Persons”. However their success
is questionable. The number of participants who participate their training courses are
quite low. The total number of labour force training courses for people with
disabilities was 128, and 262 individuals participated these courses in the period
between 1998 and 2002 (Aydın, 2005). Because vocational rehabilitation and job
training centers are located in the urban towns, many disabled people who are living
in the rural area do not have access to training courses. Even if they live in the same
city, due to a lack of accessible transportation it is till hard to join these courses.
Is vocational rehabilitation cost-effective? For each person receiving services who
finds stable employment who would not have otherwise, the reduction in cash
benefits almost certainly exceed the cost of the services. However, undertaking a
full-scale benefit-cost analysis is difficult. One confounding influence is that
vocational rehabilitation providers may pre-select people they think will be
successful.
In countries like UK and Hungary national employment or training programmes are
paid (in part) by indicators and results: a fixed fee for each proven job entry is
normal; failure to secure jobs means reduced income to the programme. The
European Social Fund is the main financial instrument for the improvement of the
employment situation in the individual member states. The fund finances various
support programmes intented to advance the employment situation for disabled
people. These interventions include arrangements for a better integration of
education, training, job coaching, mentoring of young disabled persons; maintaining
of work and reintegration of elderly disabled persons; and supporting of people with
severely functional impairments.
1
Turkish Employment Organisation.
-36-
4. SUMMARY AND CONCLUSION
In this report we reviewed the literature, country reports and statistics about schoolto-work transition to support the employment of young disabled people and measures
to support disabled people in obtaining employment in different EU countries,
especially in the partner countries of the DESYODIP project (Turkey, France,
Slovenia and Austria). Because of the fact that employment rates for disabled people
in Europe are closely associated with level of qualification, this report analyzed the
education policies in Europe. We analyzed the barriers which hinder disabled youths
to full and effectively participate in education and employment on an equal basis
with other citizens. Then we discussed the recommendations in terms of best
practices (that are used in EU countries) to diminish and or overcome such barriers.
Finally, measures taken in EU countries to support disabled people in obtaining
employment are described in terms of policies for employer organisations, antidiscrimination disability legislation, disability benefits and training programmes.
Because of the fact that in most of these countries data about transition of young
disabled people is extremely limited, most of the data included in this report is not
specific to the partner countries. Relevant literature from all EU countries, especially
from UK where many research is done about transition, is included in this report.
There is widespread evidence of equality gaps between disabled and non-disabled
young people in relation to transitional and employment outcomes, educational
progression and educational achievement. At the same time there is a critical lack of
data on which to make evidence based comparisons between DESYODIP partner
countries and all countries in the EU. Much of this difficulty stems from differences
in administrative definitions arising from the subsidiary policy frameworks of the
Member States. Absolute differences between the countries in terms of levels of
disability, education levels employment rates are large because of different
definitions of (moderate to severe) disability, different data collection techniques and
different reactions to survey questions by respondents. It can be said that how
disability is described and identified is important for a country orienting the politics
and practices. However, there is also a lack of specificity or granularity within the
existing sources of national data that do exist, which often makes it difficult to
disaggregate ‘disabled’ learners from the general category of ‘special educational
needs’. In some countries this data remains lacking.
Of particular concern is that the existing evidence suggests that education systems
still tend to fail in empowering young disabled people to make successful transitions
into employment or to post-compulsory education or to higher education. Despite
efforts made to enlarge education opportunities at all levels of education, young
disabled people seem to have a lower qualification than the general population.
Young disabled people who progress to higher education seems to have better
employment outcomes than disabled people who do not.
-37-
Particular attention needs to be drawn to the barriers and the enablers of progression
at post-compulsory levels, and to transitions to the labour market. Skill based
technical change of the labour market, difficulties of young disabled people to obtain
work experience, ineffective vocational rehabilitation and training programmes,
employment disincentives as a result of disability benefits and negative employer
attitudes are among the various reasons why disabled youths are more likely to be
excluded from the labour market. However, there are large differences between the
countries. Understanding more about the policies and practices that exist to support
transitions is, therefore, important.
Transition opportunities within and beyond education depend in many countries on
students’ individual coping skills and their ability to overcome the weaknesses of
education systems, in terms of support arrangements given to studens, schools etc.
Transition planning and career counselling within co-ordination and partnership of
secondary and post-secondary schools, the business community, adult employment
and vocational rehabilitation agengies; following the needs assessment procedures in
order to access to additional resources and to guide to training; to allocate supports to
students, schools, vocational training centres and employers are means to overcome
barriers and to support young disabled people during transition.
The means and supports allocated for inclusion in schools, universities and
vocational training vary considerably both between and within countries and types of
provision. Education and training opportunities have increased in all countries and at
all levels but there is a considerable inconsistency of support. Examples of good
practices described in the reports show that many of the most important initiatives
are taken at local or school level and the implementation of these initiatives and
supports are not obligated in the law.
There appears to be a degree of convergence in policy on disability and employment
measures to support disabled people in obtaining employment across Europe. Some
measures can be traced back to the view that disabled people may not be able to
compete in the labour market on equal terms with nondisabled people, most countries
have retained employment quota, subsidised employment and sheltered workshop
systems. Such systems have been criticised for promoting a deficit view of disabled
people, depressing pay levels and, in the case of sheltered workshops, failing to
promote social inclusion. Supported employment by way of contrast, is based on the
idea that social inclusion is most likely to be achieved through employment
integration. Rights-based systems are reflected in anti-discrimination employment
legislation. However, evaluation of the impact of legislation in this area suggests that
it produces at best a marginal improvement in the position of disabled people.
The idea behind vocational rehabilitation and training programmes is in all
DESYODIP countries is to restore and to develop the capabilities of people with
disabilities so they can participate in the general workforce. While training services
-38-
are similar in many countries, the nature of programs that govern who gets those
services and when is quite different. There is a distinction between countries in
which participation in such programmes is entirely voluntary, and those in which it
may be compulsory before a disability benefit could be granted. In these countries a
benefit claim is automatically treated as a request for vocational rehabilitation. The
last system promote early intervention, the idea being to assist someone immediately
at the onset of a disability and maybe even prevent their withdrawal from the labour
market. In Turkey vocational rehabilitation starts after stabilisation of the person’s
medical condition and rarely in the first year after the disabling condition has
commenced-which is often too late. We can conclude that in the North European and
the West European countries such as in UK and in Austria vocational rehabilitation is
important. In other European Member states particularly in the South European
region countries there is not a strong emphasis on these measures because current
facilities to provide these measures are not sufficient. In vocational training, many
different individual projects have been developed with the help of EU programmes,
particularly financed by the European Social Fund or, in a Leonardo programme, like
in DESYODIP project.
In times of austerity governments question whether expenditure on employment
rehabilitation is worthwhile. The social welfare system is failing to incentivise work
sufficiently, because of the apparent growth of expenditure on disability benefits.
The challange should be to encourage participation, while providing an acceptable
minimum living standard.
-39-
ANNEX 1
CURRENT POLICIES AND KEY PLAYERS FOR DISABILITY
EMPLOYMENT POLICIES IN TURKEY, AUSTRIA, FRANCE, SLOVENIA
AND UK
1. TURKEY Legislation frame and Key players for People with
disabilities
Employers
OBLIGATIONS
that apply to
organisations or
people.
Include what people
MUST do to comply
with the law, and
what they are
encouraged to do.
PENALTIES that
may be applied if
Must not discriminate
against persons on
account of their age,
gender, disability,
race, religion.
(Turkish parliament
sets affirmative action
for disabled people in
actual constitutional
amendments )
Public enterprises
must hire at least a 4%
of disabled workers
and private enterprises
with a staff above 50
permanent workers
must hire at least a 3%
of disabled workers.
Cant employ disabled
people underground
and underwater works.
Employer must replacement after
rehabilitation/treatmen
t if the personel had
illnes/disability from
his/her work
If public and private
enterprises don't meet
-40-
Employment or Individual
Training
disabled people
programmes
and related
welfare
payments and
services by the
State
Employers must Disabled people
to invoke
who claim
ISKUR(Nationa welafre
l Employment
payments must:
Office)
- has no income
- be evaluated
by an authorized
hospital
- disability for
service between
%40-%69
Must offer
- Attend for
places to
work-focussed
disabled people interviews at
with adaptations ISKUR(Nationa
if they are
l Employment
needed.
Office)
Removal of
architectural
barriers.
Have to protect
his/her state of
health during
work.
Welfare
allowances may
they do not meet
their obligations.
These may include
fines, taxes, welfare
sanctions.
obligations about
employment quota
must pay penalty: for
per disabled employee
and per mounth 1170
TL (nearly 600 Euro)
be stopped or
reduced on noncompliance
and/or start to
work.
If employer didnt replacement has to paid
penalty for everyday
SUPPORT and
INCENTIVES to
encourage
employment of
Disabled people
Grant aid, subsidies
and financial
assistance.
Practical advice
Adaptations of
work and
equipment
Vocational
Rehabilitation
measures
Supported
Employment
Measures
Not specific incentives
Tax support for job
providers if they
employ more than
their quota
Employment Offices
have specialist
Disability
Employment Advisors
who are specially
trained for this work.
Some very large
employers have social
responsibility projects
for disability
employment .( eg.
Turkcell employed
disabled people as a
Call Center Personel)
Sheltered
Employment
Measures
-41-
ISKUR makes
analysis about
jobs, working
place needs,
disability types
and learning
needs and sets
uo his/her
education
programme and
gives certificate
- Prove that they
are actively
looking for
work
- Copmlete
vocational
training of
ISKUR
- Accept a
suitable offer of
work
Employment
office gives a
guidance to
him/her which
explains these
issues:
-Social rights
-List of their
qualifications
-Working
conditions
-Possible
incomes
-Workplaces
social and
economic
situations
-Means of
access
-Health care
facilities
National
Education
Centre's and
NGO's and
Municipalties
make different
programs for
disable people
ISKUR(Nationa
l Employment
Office) will
refer clients to
-MEB gives
Apprentice
training over 15
ages disabled
-Also acoording
to MEB
(National
Education
Ministry) 1400
private
rehablitation
centres and
schools give
education to
210.000 disabed
people.
OTHER
INITIATIVES
%
UNEMPLOYMEN
T RATE – general
and for people with
disabilities
Labour Market
participation rate of
people with
disabilities
support
people
organisations
Administration
of Disabled
People
published
Strategic Plan
for 2008-2012
to enhance of
their social and
economic
situation.
General unemployment: 13.6% (TUIK - 2009)
The proportion of disabled population by labour force
status,2002-TUIK
Disabled unemployment: 15,46% ( TUIK-2002)
Participation in the Labour Market of Disabled persons:
21,71% ( TUIK-2002)
Population rate not in labour force of Disabled people:
78.29%
(TUIK-2002)
DISTRIBUTON OF DISABLEDS BY TYPES OF
DISABILITY IN 2009 (Administration of Disabled People www.ozida.gov.tr )
Registered Working population: 101389
Job seekers: 40519
Placement : Public – 545
Private- 25860
‘Disability and elderly benefits’: Support of disability and
welfare by documents all people could take salary
Key players responsible for action that supports Disabled People
a) into work
b) to keep their existing jobs when there is a danger of losing them
Government Department responsible for policy and programmes and
commissioning:
- National Administration for Disabled People
- The Ministry of National Education, Directorate of Special Education
Local Organizations:
In provinces and sub-provinces,
- Guidance Research Centres and Special education boards/units affiliated to
the Directorate are responsible for the implementation of disability policies.
- Social Services
- Municipalities
- Jobcenter networks (Employment Offices)
-42-
NGOs
- Network of NGOs, associations, federations for people with disabilities’
labour and social integration in all Autonomous Communities.
Key programmes that support disabled people (eg training programmes, grant
aid, etc):
- National Disability Programme
- Ministry of Education: several programs: special education, adult training.
Private contractors:
- Employers on primary labour market
-43-
2. AUSTRIA Legislation frame and Key players for People with
disabilities
Obligations that
apply to
organisations or
people.
Employers
Employment or
Training
programmes
An Austrian employer
is legally obligated to
employ 1 person with
special needs per 25
other employees.
In Austria:
The employers get
financial support in
form of exemption of
taxes.
“representative of
people with special
needs” has to be
elected by the work
council:
Include what
people MUST do
to comply with
the law, and
what they are
encouraged to
do.
 If at least a number
of 5 persons with
special needs are
working at that
company
 If the number of
people with special
needs exceeds 15,
-44-
 Different
institutions
offer courses of
studies for the
work with
people with
special needs.
People can also
attend extra
occupational
courses or pass
further fulltime education
(3 years with a
degree in
professional
care for people
with
disabilities).
All this courses
offer carespecific
knowledge and
skills in general
support.
The European
Social Funds
Individual disabled
people and related
welfare payments
and services by the
state
For disabled persons,
all services of the
AMS (Austrian labor
market service) are
available. The priority
of the AMS is to
integrate persons with
special needs into the
first labor market.
two
“representatives”
have to be elected
PENALTIES
that may be
applied if they
do not meet their
obligations.
If a company can not
find an appropriate job
for a person with
special needs,
compensations have to
be paid.
These may
include fines,
taxes, and
welfare
sanctions.
-45-
(ESF):
 Include
arrangements
for a better
integration of
young disabled
persons
(education,
training, job
coaching,
mentoring),
elderly persons
with disabilities
(maintaining of
work,
reintegration),
people with
severe
functional
impairments
and also for
enterprises
SUPPORT and
INCENTIVES to
encourage
employment of
disabled people
Since 2001 an
amendment made it
possible to dismiss a
person with special
needs within the first
6 month without
keeping a term of four
weeks. This
modification was
invented to make an
employment of a
person with special
needs more attractive
and profitable for the
companies.
Workplace program
“Aktion 500”:
Grant aid,
subsidies and
financial
assistance
Participate
advice
Adaptations of
work and
equipment
Vocational
Rehabilitation
measures
 Was created by the
social sercives
department as a job
offensive for
employers
All managers, who
newly engaged
people with special
needs in between a
certain period
(01.11.2007 to
31.01.2008, was
extended until
30.06.2009 cause of
its great success)
were entitled to
special benefits of
that program
All employers
receive some extra
money (600 Euro
per month) for the
first half year for
every newly
-46-
The younger ones Occupational
need support
therapy:
when they have to
make their career
 Possibility exists
choice. Therefore
for persons, whose
a special aid is
work performance
provided to all
based on their
teenagers with
handicap (that an
special needs at
employment is not
the end of their
reasonable)
schooling: a so Offered in special
called “Clearing”
institutions and in
should help them
care homes
to make a job By the help of
decision. A
expert care,
“Clearing” team
meaningful and
will search for the
useful employment
perfect
is provided
apprenticeship
 People with
position, will help
disabilities learn
to identify their
how to use their
strengths and
capacities and can
weaknesses and
develop further
can open up new
skills
professional
 These persons do
perspectives.
not earn a regular
salary, but get a
Incentives for
pocket money
cases of
hardship:
Disability friendly
 More work
assistance for
mentally
retarded
teenagers
 Offering
occupational
qualification
programms or
 Offering
financial
support for
mentoring
workplaces:
 Workplace should
be fully accessible,
which includes that
all office
equipments and
tools are accessible
and in the right
height or even
vertically adjustable
 If a company wants
to modernise its
equipments and
make them fully
accessible, several
financial support
programs can be
requested at the
Supported
Employment
measures
Sheltered
Employment
measures
engaged disabled
person
Special service for
employers who are not
sure about the
engagement of people
with special needs:
 It is provided by
the regional offices
of the social
services department
of Austria
Employers get
answers to
frequently asked
questions (e.g. cost
benefit analysis,
legal foundations,
support in
establishing new
specially equipped
workplaces or
optimal assignment
of personnel with
special needs)
regional service
points
 Support is provided
for the following
categories:
 Creation of
new barrier-free
workplaces
 Adaption of
existing rooms
(e.g. sanitary
rooms)
 Reconstruction
of machines (e.g.
computer) and
arrangements (e.g.
office room)
 Technical
work aids (e.g.
mobile readingdevices for
visually disabled
person)
Middle aged people:
 May depend on
support to keep
their workplace
(e.g. job coaching,
work assistance,
support for free
access to web
content and IT like
the internet)
 An example of a
special support
program: the 2008
e-Inclusion
Ministerial
Conference (aim:
making IT
accessible for
disabled persons but
also for people with
socio-economic
status or with low
educational level)
-47-
OTHER
INCENTIVES
1) Intentions of the government program
The primary concern of that program is to enhance the
labor market situation for people with special needs. The
aim should be achieved by
 Extension of the federal social services department
as a competence center and central contact point for
disabled people and their employers.
 Optimization of enterprising related services to
support the economy in professional integration into
the working world
 Providing equal chances to a regular employment
with full national insurance ( a pilot study called
“disability-flexicurity” already exists)
 Continuation of job creation-drive with demandoriented qualifications and optimization of the labor
market political instruments
2) BABE (national labor market policy program
for people with special needs)
Babe was created by the federal social services department
of Austria to support disadvantaged people and to help
especially those, who can maintain a job at least medium
term. The target groups for the BABE services are:
 Teenagers and young adults with learning
disabilities
 Elderly people, who are at risk to lose their
jobs
 People with mental impairments
 Enterprises
3) Integrative companies
Besides the possibility to get work in any company, there
exist a so-called “integrative companies” especially for
people with special needs, who can´t find work at the
general employment market because of the severity or
particularity of their disability. These “integrative
companies” are designated to support these persons in the
working life and to serve them as a steppingstone back to
the normal employment market. These workshops were
established to offer people to learn work techniques e.g. in
industrial fabrication.
The terms of admission for an integrative company consist
of a hearing of an expert team. This expert team is made up
of four representatives (one of the countries
“Behindertenhilfe”, of the Austrian Job Center, of the
social services departments and one of the general
managers of the integrative company). The integrative
-48-
business is the primary place for requires to get work in
such an institution.
4) The European Social Funds (ESF)
The ESF information regarding the European Union´s main
financial instrument for the improvement of the
employment situation in the individual member states. One
main target group of the ESF are people with special needs.
For the years 2007 to 2013, several support programs are
intented to advance the employment situation for people
with special needs. These interventions include
arrangements for a better integration:
% Unemployment
Rate – general and
for people with
disabilities
Labor Market
participation rate of
people with
disabilities
 Of young disabled persons (education, training, job
coaching, mentoring)
 Elderly persons with disabilities (maintaining of
work, reintegration)
 People with severee functional impairments
 And also for enterprises
From the year 2000 (unemployment rate 5.8% = 194.000
people unemployed) onwards there was a continuous
growth in the Austrian unemployment rate (general
population) until the year 2005 (7.3% = 252.700 people
unemployed). From that time on the number of
unemployed diminished in the years 2006 (239.200
unemployed people, 6.8%), 2007 (222.200, 6.2%) and
2008 (212.300) only to rise again in 2009 (260.300). 2010
showed a slight decrease in the numbers of unemployed
again (250.800).
The situation for people with special needs was as follows:
after a decrease from 2000 (32.100) to 2001 (29.800) the
unemployment rate rose 4% in 2002 (31.000). After that it
decreased continuously in 2003 (30.500), 2004 (28.500)
and 2005 (28.500). In 2006 (29.100) and 2007 (31.400,)
the rate rose again and stayed almost the same in 2008
(31.300) until there was a big increase of 14.1% in 2009
(35.700). 2010 showed the same numbers as the previous
year (35.700).
In 2006 there were 92.300 people with disabilities involved
in the Austrian labour market. The numbers increased
during 2007 (93.600) and 2008 (94.200), after which there
was a slight decrease in 2009 (94.000). In the year 2010 the
employment rate of people with disabilities reached the
highest level so far (94.400).
-49-
3. FRANCE Legislation frame and Key players for People with
disabilities
OBLIGATIONS
that apply to
organisations or
people.
Include what people
MUST do to comply
with the law, and
what they are
encouraged to do.
Employers
Employment or
Training
programmes
Employment
obligation of
disabled workers
for companies with
20 employees at
least the principle
of nondiscrimination
obligation to
negotiate measures
for employability,
widespread
availability, is the
legislative
framework
established for
disabled workers.
In 2012, however,
people with
disabilities
continue to face
great difficulties in
finding a job or
keep their
unemployment rate
is twice that of the
general population.
From 2009, the
Busnel report
"Jobs, a right to
life for all" stressed
the priority to be
given to the
prevention of
occupational
exclusion and job
retention.
Agefiph manages
the fund
development of
employment of
people with
disabilities in the
private sector by
contributions paid
by companies that
do not fulfill the
employment
obligation.
access to the
simulator
contribution
Annual financial
contribution paid
by companies
Agefiph
who do not fulfill
their employment
obligation
Business Size
PENALTIES that
-50-
Individual
disabled people
and related
welfare
payments and
services by the
State
When the
disabled person
works ESAT in
suitable company
or in ordinary
business, she is
entitled to
payment of a fee
in return for its
activity. The
reform of the
AAH
(revaluation
amount,
accumulated
allowance with
earned income)
contributes to the
goal of better
integration of
persons with
disabilities. The
2005 Act
provides for the
combination of
AAH with
earned income of
up to 1.1 SMIC
(since 1 January
2011, this
combination is
up 1.35 SMIC).
Welfare
Amount per
beneficiary
missing
From 20 to 199
employees
400 times the
hourly minimum
wage
From 200 to 749
employees
500 times the
hourly minimum
wage
750 more
employees
600 times the
hourly minimum
wage
Collection 2012 on
the 2011
contribution
represented 476
million euros for
46,413
contributors
establishment.
8778
establishments
have not made any
positive action (or
direct employment
or use of
outsourcing ...) for
more than 3 years
among the
institutions
contributing to
Agefiph. These
institutions are
subject to the
increased
contribution.
may be applied if
they do not meet
their obligations.
These may include
fines, taxes, and
welfare sanctions.
441.5 million
euros were
collected by
Agefiph in 2013.
This 7% decline is
explained by
-51-
allowances may
be stopped or
reduced on noncompliance
and/or start to
work.
SUPPORT and
INCENTIVES to
encourage
employment of
Disabled people
Grant aid, subsidies
and financial
assistance.
One week for
employement of
disable people (in
november) all
around in big cities
organisation of
show room with
compagnies
searching disable
persons
Practical advice
Adaptations of work
and equipment
Vocational
Rehabilitation
measures
economic factors
(decline in
payrolls, passing
below the
threshold of 20
employees) but
also by the
increasing use to
subcontract with
the entry into force
of the Law of 28
July 2011 (see
Decree of August
1, 2012 below).
AAH (allowance
860 € per month)
Due to the
increasing
amount of this
allowance, the
government is
looking for
savings and a
Senate report on
the Finance Bill
for 2012 notes
that the search
for a clarification
in the allocation
of AAH by the
MDPH tends to
restrict the
conditions of
grant.
Supported
Employment
Measures
Sheltered
Employment
Measures
OTHER
INITIATIVES
A lot of web site
A lot of private
CAP EMPLOI
compagnies are
(goal to work)
specialized to help
national
organisation
16 November 2013 - 21% of people with disabilities are
%
UNEMPLOYMENT unemployed, twice the average for the workforce.
RATE – general and
The unemployment rate for disabled workers [1] is 21%
for people with
against 9% on average for the whole of the working age
disabilities
-52-
Labour Market
participation rate of
people with
disabilities
population (15-64 years) in 2011. The higher the level of
disability increases, so is the unemployment rate. 44% of the
disabled are in employment against 71% of the total
population of all ages. This gap is highest for 40-49 years:
while 90% of that part of the population is active, only 53%
of disabled people are.
Those in work are most often employed in less skilled
sectors. 74% of disabled workers recognized by the
Committee on rights and autonomy of people with
disabilities (CDAPH) are either workers or employees,
against 50% of total assets, only 6% are managers against
18% of assets.
The difficulties of integrating people with disabilities into
the workforce are twofold. On one hand, their education is
more difficult, they often suffer from a level of qualification
below average. On the other hand, without neglecting the
difficulties that exist for companies, they make little effort to
facilitate their access to employment: the legal requirement
is 6% of people with disabilities for public employers
deprived of more than 20 employees. On average it reaches
3.1% in the private sector (2011 data Ministry of Labour).
22% of companies affected by the obligation no employees
with disabilities. With an average of 4%, the public sector is
better, but does not fulfill the legal duty ... (2010 data,
Ministry of Labour).
Key players responsible for action that supports Disabled People
a) into work
b) to keep their existing jobs when there is a danger of losing them
Government Department responsible for policy and programmes and
commissioning:
Department of work, vocational training, employement and social dialogue
Local Organizations:
DISABILITY HOUSE in each of the 95 states in France
AGEFIPH
Key programmes that support disabled people (e.g. training programmes, grant
aid, etc):
A lot of web site including public and private company with the key words
Private contractors:
........................................................................
-53-
NGOs
Key programmes that support disabled people (e.g. training programmes, grant
aid, etc):
- National Disability Programme
Private contractors:
More and more big compagnies like Electric compagny, Areva, DECATHLON,
SNCF (train compangies) are involoved in jobs for disable
-54-
4. SLOVENIA Legislation frame and Key players for People with
disabilities
Employers
Employment or
Training
programmes
These may include
fines, taxes, welfare
sanctions.
Employers must
to invoke Zavod
za zaposlovanje
- ZzZ (National
Employment
Office) or some
specialized
national
organization
with state
concesion as
POLŽ,
Public enterprises must SONČEK, etc.
hire at least a 5% of
disabled workers and
Must offer
private enterprises with places to
a staff above 50
disabled people
permanent workers
with adaptations
must hire at least a 3% if they are
of disabled workers.
needed.
Employer must reRemoval of
placement after
architectural
rehabilitation/treatment barriers.
if the personel had
Have to protect
illnes/disability from
his/her state of
his/her work
health during
work.
If public and private
enterprises don't meet
obligations about
employment quota
must pay penalty: for
per disabled employee
and per mounth
different amount,
according to case.
SUPPORT and
If employer didnt replacement has to paid
penalty for everyday.
Not specific incentives
OBLIGATIONS that
apply to organisations
or people.
Include what people
MUST do to comply
with the law, and what
they are encouraged to
do.
PENALTIES that may
be applied if they do
not meet their
obligations.
Must not discriminate
against persons on
account of their age,
gender, disability, race,
religion.
(Slovene parliament
sets affirmative action
for disabled people in
actual constitutional
amendments )
-55-
ZzZ and some
Individual
disabled people
and related
welfare payments
and services by
the State
Disabled people
who claim
welafre payments
must:
- has no income
- be evaluated by
an authorized
institution
- disability for
service between
40%-70%
- Attend for
work-focussed
interviews at ZzZ
(National
Employment
Office)
Welfare
allowances may
be stopped or
reduced on noncompliance
and/or start to
work.
- Prove that they
INCENTIVES to
encourage employment
of Disabled people
Grant aid, subsidies
and financial
assistance.
Practical advice
Adaptations of work
and equipment
Vocational
Rehabilitation
measures
Supported
Employment Measures
Sheltered Employment
Measures
% UNEMPLOYMENT
RATE – general and
for people with
disabilities
Tax support for job
providers if they
employ more than their
quota
Employment Offices
and some specialized
institution have
specialist Disability
employment advisors
who are specially
trained for this work.
specialized
institution
makes analysis
about jobs,
working place
needs, disability
types and
learning needs
and sets
education
programme and
gives certificate
are actively
looking for work
- Copmlete
vocational
training
- Accept a
suitable offer of
work
National
Education
Centre's and
NGO's and
Employment
Municipalties
office ZzZ gives make different
a guidance to
programs for
him/her which
disable people
explains these
issues:
-Also acoording
-Social rights
to MIZŠ
-List of their
(National
qualifications
Education
-Working
Ministry) 28
conditions
rehablitation
-Possible
centres and
incomes
schools give
-Workplaces
education to 2000
social and
and 3000 disabed
economic
people every
situations
year.
-Means of
access
-MIZŠ and
-Health care
specialized state
facilities
organization
gives Apprentice
ZzZ (National
training over 15
Employment
ages disabled
Office) will
people
refer clients to
support
organisations
General unemployment: in the year 2011-12,1%
The proportion of disabled population by labour force status in the year 2011-16.876 which mean approx. 15%
-56-
Key players responsible for action that supports Disabled People
a) into work
b) to keep their existing jobs when there is a danger of losing them
Government Department responsible for policy and programmes and commissioning:
- National Administration for Disabled People
- The Ministry of Education, science and sport (MIZŠ), Directorate of Special
Education
Local Organizations:
In region,
- Guidance Research Centres and Special education boards/units affiliated to
the Directorate are responsible for the implementation of disability policies.
- Social Services
- Municipalities
- Jobcenter networks (Employment Offices) in the frame of special centres as
POLŽ, Sonček etc.
NGOs
- Network of NGOs, associations, federations for people with disabilities’
labour and social integration in all Communities.
Key programmes that support disabled people (eg training programmes, grant
aid, etc):
- National Disability Programme
-
Ministry of Education sport and science: several programs: special education,
adult training.
Private contractors:
- Employers on primary labour market.
-57-
5. UK Legislation frame and Key players for People with
disabilities
Employment or
Training
programmes
Employers
OBLIGATIONS
that apply to
organisations or
people.
Include what people
MUST do to comply
with the law, and
what they are
encouraged to do.
Must not
discriminate
against persons on
account of their
age, gender,
disability, race,
religion.
Must offer places
to disabled people
with adaptations if
they are needed.
No employemnt
quota requirement
Must give equal
treatment to people
who are disabled
but have
qualifications for
the job (Disability
Discrimination
Act)
PENALTIES that
may be applied if
they do not meet
their obligations.
These may include
fines, taxes, welfare
sanctions.
Must make
reasonable
adjustments to
employ people
who are disabled
No tax or fiscal
penalties.
Many programmes
are paid (in part)
by results: a fixed
Employers may be fee for each proven
taken to court for
job entry is normal;
unlawful
failure to secure
discrimination, and jobs means reduced
if guilty will be
income to the
fined and have to
Programme
pay compensation
to the victim.
-58-
Individual
disabled people
and related
welfare payments
and services by
the State
Disabled people
who claim welafre
payments must:
- be evaluated by a
specialist medical
practitioner
- Attend for workfocussed
interviews at
Employment
Office (Jobcentre)
Obligation to
attend interviews
and seek work is
relaxed for more
severely disabled
people, but not for
longer-term
unemployed
people.
Welfare
allowances may be
stopped or reduced
on noncompliance, but
this is rare for
disabled people.
Instead if they are
re-evaluated as not
disabeld, they will
be transferred to a
non-disability
welfare payment
('JSA'), when they
SUPPORT and
INCENTIVES to
encourage
employment of
Disabled people
Grant aid, subsidies
and financial
assistance.
Practical advice
Adaptations of work
and equipment
Vocational
Rehabilitation
measures
Supported
Employment
Measures
Sheltered
Employment
Measures
No employment
subsidies for
disabled people
'New Deal' group
of services provide
return to work / job
finding supports to
Advice & financial unemployed
support for
people, UK-wide
adjustments and
Government and
adaptations to
EU provide fees
work for disabled
per person
employees
supported into
receives state aid
work.
Few recruitment
subsidies exist
with limited
application.
Employment
Offices have
specialist
Disability
Employment
Advisors who are
specially trained
for this work.
Some very large
employers have
specialist Equality
offices in their
Human resources
departments.
Competitive
tendering is
undertaken to
select organisations
that will provide
services.
Commercial, NGO
and Government
agences hold
contracts.
Employment
Offices may also
tender for this
work.
Employment
Offices will refer
clients to support
organisations
Sheltered
Employment is
being very rapidly
Various NGOs
exist to provide
-59-
will have to
- Prove that they
are actively
looking for work
- Accept and
attend a place on a
job-search project
or programme after
a period (6
months)
unemployed
- Accept a suitable
offer of work
Earnings from part
time work are
permitted for
disabled people
without loss of
welfare payments
to encourage return
to work.
A return to work
payment is made
to encourage
people to take up
work and to help
with the costs.
Various
amendments to
welfare provisions
are intended to
help disabled and
long term people
into work: for
example, ability to
work for a few
weeks in a trial
job.
guidance to
employers
(Employers'
Forum on
Disability)
OTHER
INITIATIVES
Some programmes
for support for
unemployed to
enter selfemployment.
reduced in favour
of Supported
Employment
through a
programme of inwork support
called 'Workstep'.
European Social
Fund.
Some return to
welfare benefits
without reassessment is
permitted within 1
year of starting
work.
Various
Government
programmes,
mainly based on
city areas of high
unemployment, or
target groups (for
example, Lone
Parents, over 50
years old, Young
People)
General unemployment: 7.6% (ILO definition)
%
UNEMPLOYMENT
RATE – general and
Participation in the Labour Market of Disabled persons.
for people with
Probably around 60% of disabled people of working age
disabilities
(approximately)
Labour Market
participation rate of
Disabled people: measured in various ways, difficult to
people with
determine accurately.: probably unemployment is about 40%
disabilities
August 2009 000’s:
Working population: 37946
Working age benefit claimants: 5896
Job seekers: 1485
‘Disability benefits’: 2633
Lone parents: 716
Carers: 413
-60-
TÜRKÇE
ÜLKE ANALİZ RAPORLARI
GENÇ ENGELLİLERİN İSTİHDAMI:
OKULDAN İŞE GEÇİŞ
-Türkiye, Avusturya,Fransa, Slovenya ve diğer
Avrupa Birliği Ülkelerindeki Literatür ve Ülke
Raporlarına Genel Bir Bakış -
-61-
İÇİNDEKİLER
1. GİRİŞ ..........................................................................................................................63
2. OKULDAN İŞE GEÇİŞ .............................................................................................65
2.1. Okuldan işe geçiş nedir? ..................................................................................65
2.2. Engelli gençlerin geçişler sırasındaki eğitim ve öğretim eksikliğine
ilişkin mevzuat, politika ve planların eksikliği .................................................66
2.3. Avrupa’ da engelliliğin ölçülmesi ve kavramsallaşması ..................................67
2.3.1. İstihdam, işsizlik ve engellilik ................................................................69
2.3.2 Genç Engellilerin Engellilik İstatistikleri ................................................71
2.4. Eğitim Sonrası ve Öğretime Düşük Katılım ....................................................73
2.5. Eğitim Sistemlerinin, Genç Engellilerin İşe Geçiş Hazırlıklarında Karşı
Karşıya Geldiği Zorluklar .................................................................................76
2.5.1. Temel problem: Zayıf okul çıktıları .......................................................76
2.5.2. Okulu erken bırakanlar ..........................................................................78
2.6. Yüksek öğrenim gören engelli gençler daha iyi istihdam olanaklarına
sahiptir ..............................................................................................................80
2.7. Engelli gençler işgücü piyasasında engelsiz gençlere kıyasla dışarıda
bırakılıyorlar .....................................................................................................81
2.7.1 İşgücü piyasasının beceri temelli teknik değişimi ..................................81
2.7.2 İş deneyimi kazanmadaki zorluklar ........................................................82
2.7.3 Etkisiz mesleki rehabilitasyon ve eğitim programları ............................83
2.7.4 Engelli yardımı sonucu ortaya çıkan istihdam caydırıcı faktörler ..........83
2.7.5 Olumsuz işveren tutumları......................................................................85
2.8. Çeşitli AB ülkelerinde okuldan işe geçişte engelli gençleri destekleyecek
araçlar ve en iyi uygulamalar ............................................................................85
2.8.1 Geçiş planlaması ve kariyer danışmanlığı ..............................................85
2.8.2 Düzenleme ve ortaklık ............................................................................86
2.8.3 İhtiyaç değerlendirme prosedürleri .........................................................87
2.8.4 Öğrenci ve okullar için destekler ............................................................88
2.8.5 Mesleki eğitim merkezleri ve işverenler için destek ...............................90
3. TÜRKİYE, AVUSTURYA, SLOVENYA VE DİĞER AVRUPA
ÜLKELERİNDE ENGELLİLERİ İSTİHDAM KAZANMALARINDA
DESTEKLEMEYE YÖNELİK ÖLÇÜMLER ..........................................................91
3.1. İşveren organizasyonlarının politikaları..............................................................91
3.1.1. İstihdam kotası, ceza ve kota koyma sistemi ..............................................92
3.1.2. Ücret ödenekleri ve diğer işveren teşvikleri: ödenekli istihdam .................94
3.1.3. Destekli istihdam .........................................................................................95
3.1.4. Korunaklı istihdam ......................................................................................96
3.2. Ayrımcılık Karşıtı Engelli Kanunu .....................................................................97
3.3. Engelli çıkarları ...................................................................................................98
3.4. Mesleki rehabilitasyon ve eğitim programları ....................................................100
4. ÖZET VE SONUÇ .....................................................................................................102
ANNEX 1: CURRENT POLICIES AND KEY PLAYERS FOR DISABILITY
EMPLOYMENT IN TURKEY, AUSTRIA, FRANCE, SLOVENIA AND UK ...........106
-62-
1.
GİRİŞ
Genç engelliler, diğer gençler gibi hayatlarını etkin bir şekilde yönetmelerine
rağmen, bazılarının yetişkin dünyasına entegrasyonunu kolaylaştırmak için
danışmanlık ve terapi hizmetleri gerekebilir. Yetişkin dünyasına geçiş, özellikle iş
gücü tüm gençler için zorlayıcı olabilir. Yetişkin dünyasına geçiş, tüm genç bireyler
için zorlayıcı bir durumken genç engelliler için daha da zorlayıcı bir durum olabilir.
Okul ve iş arasındaki boşluk, genç engellilerin iş hayatına erişim kazanmasını ve
tutunmalarını etkileyen önemli sorunlardan biridir. Bugünün aynı anda birçok görev
gerektiren çalışma ortamının doğası nedeniyle, işler için zorlu rekabet durumu ve
engelli bireylerin diğer bireylere oranla çok daha düşük oranlarda istihdam ediliyor
olmaları, genç engelliler için eğitim ve danışmanlık hizmetlerinin her zamankinden
daha önemli olduğu açıktır. Yeterli destek ve planlama ile bu geçiş, pozitif ve
bağımsız yaşam için bir sıçrama tahtası olabilir ve toplumda ve iş hayatına
entegrasyonda verimlilik sağlayabilir.
Projemizin fikri, -Genç Engellilerin Yeteneklerinin Geliştirilmesi (DESYODIP)genç engellilerin, yenilikçi eğitim araçları aracılığıyla danışmanlık sağlanarak
okuldan işe geçişlerinin desteklenmesindeki ihtiyaçtan gelmektedir. Proje, Hayat
boyu Öğrenme - Leonardo Da Vinci Programı Yenilik Transferi Projesi
çerçevesinde, Avrupa Komisyonu tarafından finanse edilmektedir. DESYODIP
ortaklığı Türkiye, Avusturya, Fransa ve Slovenya’ dan birçok örgüt ve kuruluşlar
içerir:
- Keçiören Belediyesi - (Türkiye)
- Necmettin Erbakan Üniversitesi - NEU (Türkiye)
- Caritas - (Avusturya)
- Maribor Üniversitesi - (Slovenya)
- Dost Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezi - DOST (Türkiye)
- CIF FRANSA - (Fransa)
DESYODIP Projesi sırasında genç engelliler, okuldan iş yaşamına geçiş süreçlerinde
eğitimsel ve psikolojik açıdan desteklenecekler ve bu durum iş bulmalarını
kolaylaştıracaktır. Son derece yetkin Avrupa kurumlarından kalıcı bir ağ kurulacak
ve genç engelliler için iş ilanı sunan Yaşam Boyu Öğrenme Programlarıyla bağlantılı
yeni stratejilerin ve yaklaşımların alanında katkı sağlayacaktır. Bu proje,
-63-
Avusturya’dan Türkiye’ ye transfer edilecek olan bir test eğitim modülü ile ortak
ülkeler donatılarak engelli gençlerin uygun istihdamını arttırmayı hedeflemektedir.
Fransa ve Slovenya bu transferin ilerlemeyi yardımcı olacaktır. Fransa ve Slovenya
bu transferin ilerlemesinde yardımcı olacaktır.
Eğitim, genç engellilere, geçiş eğitmenlerine, mesleki rehabilitasyon danışmanlarına,
uzmanlara, rehabilitasyon merkezlerindeki özel sektör çalışanlarına ve Mesleki
Eğitim ve öğretim kurumlarına destek ve beceriler sağlayacaktır, ve yeteneklerin
geliştirilmesi ve genç engellilerin mesleki eğitimleri hakkında üniversitelere, genç
eğitim merkezlerine, kamu kurumları danışmanlarına, ilgili bakanlıklar veya
bölümlerine, özel sektör istihdam kurum ve kuruluşlarına bilgi sağlayacaktır.
Eğitim ve diğer üretim malzemelerinin geliştirilmesi için, engelli gençlerin
istihdamının desteklenmesi ve geçiş programları hakkında ve farklı AB ülkelerinde
ve özellikle DESYODIP Projesinin ortağı olan ülkelerde; Türkiye, Fransa, Slovenya
ve Avusturya, nasıl uygulandığı hakkında ele alan yazının, ülke raporları ve
istatistiklerin gözden geçirilmesi önemlidir. Engelli gençlerin okul sonrası geçişleri
üzerinde çoğu ülke verilerinin son derece sınırlı olması nedeniyle, bu raporda yer
alan verilerin çoğu, ortak ülkelere özgü değildir. Bu raporda AB ülkelerinden elde
edilen veriler yer almaktadır. Ayrıca bu raporda, engelli gençlerin öğrenme
deneyimlerini arttırabilecek ve iş dünyasına geçişi kolaylaştırmaya yardımcı
olabilecek olan Avrupa’ daki eğitim politikaları analiz edilecektir.
İlk olarak, okuldan işe geçiş tarif edilecektir. Daha sonra, engelli gençlerin eğitime
tam ve etkili katılımlarına engel olan ve diğer bireylerle eşit koşullarda istihdam
edilmelerindeki bariyerler analiz edilecektir. Sonrasında, bahsedilen engelleri aşmak
için en iyi uygulamalar ( AB ülkelerinde kullanılan) ele alınacaktır. Son olarak, AB
ülkelerinde (özellikle Türkiye, Avusturya, Fransa ve Slovenya) alınan tedbirler
işveren kuruluşların politikaları, ayrımcılık karşıtı engellilik mevzuatı, iş göremezlik
ödeneği ve eğitim programları açısından değerlendirilecektir.
-64-
2. OKULDAN İŞE GEÇİŞ
2.1. Okuldan işe geçiş nedir?
Okuldan işe geçiş dönemi genellikle yaklaşık 13 – 24 yaş aralığındaki kritik sosyoekonomik yaşam değişim dönemine aittir. Bu dönem, genç engellilerin, toplumun
üretken bireyleri olmalarına yardımcı olan başlangıç eğitim ve öğretimlerine dayalı
beceriler oluşturacak ve geliştirecektir. Bir gencin yaşamındaki bu dönemin en acil
ekonomik kaygıları eğitim ve beceri gelişimine ilişkin konuları kapsar, bu konular;
işsizlik ve tembellik, iş arama, işgücü piyasası giriş ve segmentasyon, mesleki
eşleştirmeler, istikrarlı istihdam ve yeterli gelirdir. Okuldan iş hayatına geçiş,
incelenmesi oldukça karmaşık bir durumdur çünkü pek çok genç insanın okulda iken
istihdamının başlaması, kendi toplulukları dışına göç, geçici ya da ücretsiz çalışmalar
yapması ya da kolayca iş aramalarına engel olur. Ayrıca, zorunlu eğitim çağında
olduğu gibi farklı kurum ve kuruluşlarda, genel ve teknik akışı içinde resmi ve gayri
resmi mekanizmalar izlenerek eğitimin ilerletilmesinin, yeteneklerin kazanılması ve
geliştirilmesinin birden fazla yolu vardır.
Dünya Kalkınma Raporu 2007: Kalkınma ve Gelecek Nesiller (2007 WDR),
yetişkinlik zorlukları içine yaşam geçişlerinin kapsamlı bir yaklaşımını sunuyor. Bu
yaklaşımda, gençlerin karşılaştığı; yaşam için öğrenme, çalışmaya geçiş, sağlıklı
ergenlik, aile kurma ve vatandaşlık uygulamaları olmak üzere beş ana geçiş üzerinde
duruluyor. WDR’ de özetlenen beş geçiş, ilk ikide vurgulanan; yaşam için öğrenme
ve okuldan işe geçiş, eğitim sektörü ağırlıklıdır. Bu iki girift konu, sağlıklı ergenlik,
aile hayatı ve risk alma davranışlarından kaçış konularıyla iç içedir.
Yetişkin dünyasına bu geçiş, tüm gençler için zorlayıcı bir dönem iken engelli
gençler için daha da zorlayıcı olabilir. Okul ve iş arasındaki boşluk, genç engellilerin
iş hayatına erişim kazanmasını ve tutunmalarını etkileyen önemli sorunlardan biridir.
Bugünün çok görevli çalışma ortamının doğası nedeniyle, işler için zorlu rekabet
durumu ve engelli bireylerin diğer bireylere oranla çok daha düşük oranlarda
istihdam ediliyor olmaları nedeniyle, genç engellilere bu geçiş döneminde eğitim ve
-65-
danışmanlık hizmetlerinin sunulmasının her zamankinden daha önemli olduğu
açıktır.
Engelli bireylerin, diğer bireylerle eşit koşullarda topluma tam ve etkin katılımlarını
engelleyen çeşitli zorluklarla etkileşim aracılığıyla okuldan iş yaşamına geçişlerinde,
istihdam edilmelerinde önlendiği ya da en azından istihdama erişimin ve/veya
işyerinde sürdürülebilirliklerinin sağlanmasının kısıtlandığına ilişkin kuvvetli
kanıtlar mevcuttur (AB Engelli bireylerin istihdamına ilişkin işgücü anketi modülü
(LFS AHM), 2002). Bu bölümde, bu engelleri inceleyeceğiz. Tüm ortaklar ve
Avrupa ülkelerinde ortak veya tipik olan bu tür engeller tespit edilmeye çalışacak,
listelenecek ve karşılaştırılacaktır ve bu tür engellerin azaltılması ve/veya ortadan
kaldırılması için öneriler sunulacaktır.
2.2. Engelli gençlerin geçişler sırasındaki eğitim ve öğretim eksikliğine
ilişkin mevzuat, politika ve planların eksikliği
2020 Eğitim ve Öğretim Stratejik Çerçevesi (bu alanda AB Üye Ülkeleri ile
Komisyonun politika işbirliği kılavuzları) ve 2010 Mayıs Konsey Kararları,
engellilik/özel ihtiyaçları olanlar da dâhil olmak üzere tüm öğrencilerin eğitim
sistemleri çeşitliliğine cevap vermesi ve başarılı bir şekilde kaynaştırılmasının
vurgulandığı eğitim ve öğretimin toplumsal boyutuna dikkat çekmektedirler. Bu
endişe
2010-2020
yılı
Engellilerin
Haklarına
İlişkin
Birleşmiş
Milletler
Sözleşmesi'nde ve Avrupa Komisyonu Engelliler Stratejisi’nde somutlaşmıştır.
Ayrıca Post-Lizbon Stratejisi (2020 Avrupa)’ nde de eğitim ve öğretimi bırakan
gençlerin sayısının azaltılmasına ve yeterlilik düzeylerinin arttırılmasına ilişkin
kaygılar mevcuttur. Bu yeni Avrupa Stratejisi, iş ve büyüme için şunları
amaçlamaktadır:

Gençler ve düşük vasıflı işçilerin istihdama erişiminin arttırılması,

Okul
terk
oranlarını
azaltarak
ve
yükseköğretim
düzeyinde
tamamlanmasını arttırarak eğitim düzeylerinin iyileştirilmesi,

Yoksulluğun azaltılması yoluyla özellikle sosyal kaynaşmanın teşvik
edilmesi.
Bununla birlikte, engelli öğrencilerin ortaokuldan, ortaöğretim eğitimine ya da
ortaöğretim eğitimlerinden işe geçişlerine ilişkin mevcut kanunlarda çok az hüküm
-66-
bulunmaktadır. Sonuç olarak, kanunla kurulmuş hükümlerden ziyade geçiş, iyi
uygulamaların esas meselesi gibi görünüyor. Öğrenciler yeni gereksinimler için
hazırlık ve becerilerden yoksun olabilirler, erişime ilişkin karşılaştıkları zorlukları
yönetmek için uygun rehberlik ve danışmanlığa ve zorunlu eğitim sonrası ve işe
erişimde desteğe ihtiyaç duyabilirler.
Ülke raporlanın birçoğu gençlerin bu yıllarda daha fazla desteğe ihtiyacı olduğunun
altını çizmektedir; finansal destek, seçimler ve mevcut yollar hakkında bilgiyi
yönlendirmeleri üzerinde daha fazla bireysel sorumlulukları vardır ve bu konuda
önemli bir boşluk bulunmaktadır. Bu boşluk özellikle, engellilik durumunu ortaya
koyan yetersizlikleriyle damgalanmış öğrenciler için özel destek ve konaklamadan
yoksunluğa neden olabilir çünkü onlar, “özürlü” (örneğin, belirli bir öğrenme
güçlüğü veya ruhsal sağlık durumlarının olanlar) olarak muamele edilmenin ya da bu
şekilde ifşa edilmenin sonuçlarından korkmaktadırlar ya da böyle bir muamele
istememektedirler. Genç engellilerin yasayla kurulmuş hükümler bakımından, geçiş
döneminde daha fazla desteğe ve rehberliğe ihtiyacı olduğu açıktır. Desteği artırmak
ve
geçiş
sırasında
rehberlik
etmek
için
engelliliğin
Avrupa'da
nasıl
kavramsallaştırıldığına ve ölçüldüğüne bakmak önemlidir.
2.3. Avrupa’ da engelliliğin ölçülmesi ve kavramsallaşması
Engellilik çok sayıda insanı etkiler. Eurostat, Avrupa Topluluğu İstatistik Bürosu,
2001 yılında 14 Avrupa Birliği Üyesi devlette AB-14 (İsveç hariç) "Avrupa'da
Engellilik ve sosyal katılım" hakkında bir anket düzenlenmiş ve yayınlanmıştır. Bu
ankete göre, AB-14 ülkelerinde 14-64 yaş arası nüfusta engellilik oranı %14.5, bu
oranda ağır engellilerin oranı % 4.5 ve geriye kalan %10.0 orta düzeyde engellilerin
oranıdır.
Her ülke, kendi ülkesindeki engellilik oranlarını farklı hesaplar. Engellilik
tanımlarının farklılığı, kültürel ve veri toplama yöntemlerindeki farklılıklar nedeniyle
engellilik düzeylerinin mutlak değerleri ülkeden ülkeye farklılık göstermektedir
(DESYODIP Proje ortakları (Türkiye, Avusturya, Fransa ve Slovenya) ve Birleşik
Krallık' taki (Çünkü Birleşik Krallık’ ta engellilerin istihdamı konusunda birçok
-67-
araştırma yapılmıştır.) engelli istihdam istatistiklerine ilişkin daha ayrıntılı bilgi için
Ek 1’ bakabilirsiniz.
Şekil 1, Avrupa ülkelerinde, süreğen hastalığı ya da engeli olan yaşlıların (LSHPD)
oranlarını göstermektedir. Refah düzeyi daha iyi olan ülkelerde yaşayan insanların
LSHPD raporuna sahip olmaları, refah düzeyi düşük olan ülkelerde yaşayan
insanlara göre daha olasıdır.
Örneğin aşağıda yer alan Şekil 1’ de, LSHPD raporlarının düşük oranları
gösterilmiştir. Bu oranlar incelendiğinde Romanya gibi yoksul ülkelerde bu oran % 8
civarında iken, Finlandiya’ da % 30 ‘ un üzerinde, Fransa, Hollanda ve Birleşik
Krallık’ ta (UK) bu oranın % 25 civarında olduğu görülmektedir. Bu dağılım,
yoksullukla engelliliğin yüksek oranda ilişkili olduğundan, LSHPD oranının refah
düzeyi iyi olan ülkelere kıyasla refah düzeyi düşük ülkelerde daha düşük olduğu
düşüncesinden hareketle sezgilere aykırı olduğunu düşündürmektedir. Bu veriler
yalnızca farklı ulusal anlayışların LSHPD oranlarını değil, aynı zamanda engellilik
tazminatının belli türleri ve iş yaşamında destek için farklı yeterlilik kriterlerini de
yansıtmaktadır. Bazı ülkelerde, sağlık problemleri veya engellilik oranlarının düşük
rapor edilmesinin bir nedeni, engelli bir bireyin ailede büyük bir utanç kaynağı
olmasıdır. Bu bölümde söz edilen desteğin ülkelerarası karşılaştırmaları oldukça
önemlidir fakat bu noktada önemli derecede dikkatli olunması gerekir.
Şekil 1. Farklı Avrupa Ülkelerinde 14-64 yaş Arası Kişiler Tarafından Bildirilen
Süreğen Hastalığı Ya Da Engeli Olan Kişi (LSHPD) Oranları
Karşılaştırma için, BM Sözleşmesindeki madde göz önünde bulundurulabilir: “uzun
süreli fiziksel, zihinsel, düşünsel ya da algısal bozukluğu olan engellilerin
-68-
yetersizlikleri, diğerleriyle eşit bir şekilde topluma tam ve etkin katılımlarının
önünde engel teşkil edebilir.”
2.3.1 İstihdam, işsizlik ve engellilik
Engelli bireylerde işsizlik oranı daha yüksektir. Engelli ve engelli olmayan bireylerde
işsizlik oranı ülkeler arasında değişiklik göstermektedir (DESYODIP Proje ortak
ülkelerindeki durum için Tablo 1’ e bakınız). Engellilerin işsizlik oranı en yüksek
Slovenya’ da (%21) iken, en düşük Türkiye’dedir (%15.46). Diğer AB ülkelerinde
örneğin İtalya’ da işsizlik oranı, engelliler için %14.5 iken engelli olmayanlar için
%13.1’ dir. Avusturya, Almanya ve Hollanda’ da ise, engellilerin işsizlik oranı genel
nüfusun yaklaşık %17.0’ sidir.
Aslında, engelli ve engelsiz nüfus arasındaki işsizlik oranları arasındaki fark, bir
ülkenin genel işsizlik oranının hesaplanmasında önemli bir bileşen olabilir. Örneğin
Almanya’ da, engelliler ve engelli olmayanlarda işsizlik oranı karşılaştırıldığında,
engelliler için işsizlik oranı,% 20.5 iken engelli olmayanlar için bu oran % 7.4’ tür.
Ülke genelindeki genel işsizlik oranı % 9.3’ tür. Eğer engelli bireylerin engelli
olmayan akranlarına benzer iş deneyimleri olsaydı Almanya için genel işsizlik oranı
yaklaşık iki puan daha düşük olurdu. Hollanda’ da ise bu oran yaklaşık %2.4 puan
daha düşük olurdu.
Ayrıca, sadece işsizlik oranlarına değil aynı zamanda istihdam oranlarına ( Tablo 2)
ve engellilerin hareketsizlik durumuna (Şekil 2) bakmak önemlidir. Örneğin, Türkiye
ve İtalya’ da – ve diğer Güney Avrupa ülkelerinde- engellilerin işgücüne katılımının
göreceli eksikliğidir. İşsizlik oranını yükselten engeller ilk etapta engellileri işgücü
piyasasının dışında tutmaya hizmet edebilir böylece ölçülen işsizlik oranı düşebilir
ve hareketsizlik durumu yükselebilir. İşsizlik oranlarında engelliler ve engelsizler
arasındaki boşluğun engelli bireylerin daha az iş aradıklarından iş sahasında aktif
olmamalarından kaynaklandığı düşünülebilir.
Avrupa seviyesinde, engellilerin istihdam oranı ile engelli olmayan bireylerin
istihdam oranı karşılaştırıldığında arada % 25lik bir fark görülmektedir. Engelli
bireylerin istihdam oranı % 42 seviyelerinde iken engelli olmayan bireylerin
-69-
istihdam oranı % 72’ dir. Bu durum Avrupa Birliği üyesi ülkeler arasında değişiklik
göstermektedir. Tablo 2’ de DESYODIP proje ortağı ülkelerdeki durumu
görebilirsiniz. Engelli bireylerin istihdam oranı Türkiye (41.1%) ve Slovenya’ da
(47%) düşük olmasına karşılık, aynı oran Avusturya’ da (60.3%) yüksek ve Fransa’
da (56.2%) orta seviyededir.
Tablo 1. Türkiye, Avusturya, Slovenya ve Fransa’ daki İşsizlik Oranları
Ülke
Genel İşsizlik Oranı
%
10.7
Engellilerin
İşsizlik Oranı %
15.46
Verilerin Elde
Edildiği Yıl
2014 (TÜİK)
Avusturya
5.3
2015 (Eurostat)
Slovenya
9.4
19.2
(1996)
21.0
Fransa
10.6
16.6
2015 (Eurostat)
Türkiye
2015 (Eurostat)
Tablo 2. Türkiye, Avusturya, Slovenya ve Fransa’ da Engellilerin İstihdam
Oranı
Ülke
Genel İşsizlik Oranı %
Engellilerin İşsizlik Oranı
%
Türkiye
Avusturya
Slovenya
Fransa
41.1
51
(2002)
(2011)
60.3
(2011)
47
(2011)
56.2
(2011)
70.06
(2011)
68.4
(2011)
66.1
(2011)
25-59 yaş arasındaki ağır engelli, orta düzey engelli ve engelli olmayan nüfusun
aktivite oranları değerlendirildiğinde (sonraki sayfa şekil 2), aktif çalışan grubun %
29’ unun ağır düzeyde engelli, %56’ sının orta düzeyde engelli ve % 72’ sinin engeli
olmayan bireyler olduğu; aktif olarak çalışmayan grubun % 61’ inin ağır engelli, %
35’ inin orta düzeyde engelli ve % 22’ sinin engeli olmayan bireyler olduğu
belirlenmiştir (Eurostat, 2001). Şekil 2 incelendiğinde, engelli bireylerde işsizlik
-70-
oranı düşük iken engelli nüfusun büyük bir oranı aktif çalışan olmadığı
görülmektedir.
Şekil 2. Avrupa Birliğindeki Engelli (Orta ve Ağır Düzey) ve Engelsiz Nüfusun
İstihdam Oranı
Tablolara
ve
şekillere
bakıldığında,
engelsiz
nüfus
ile
engelli
nüfus
karşılaştırıldığında, engelli nüfusun istihdam oranının engelsiz nüfusun istihdam
oranına göre daha düşük olduğu görülmektedir. Türkiye ve Slovenya’ da engellilerin
istihdam oranı, Fransa ve Avusturya’dan daha düşük seviyelerdedir. Tablolarda yer
alan tüm ülkelerde engelsizlerle engellilerin işsizlik oranı karşılaştırıldığında,
engellilerin işsizlik oranı daha yüksektir. Özellikle, şekil 2’ de açıkça görülmektedir
ki engellilerin ve engelsizlerin iş sahalarındaki aktif şekilde çalışmama oranı
karşılaştırıldığında, engellilerin (özellikle ağır düzeyde engellilerin) aktif şekilde
çalışmadıklarının yüzdesi oldukça yüksektir.
2.3.2 Genç Engellilerin Engellilik İstatistikleri
Birçok ülkede, genç engelliler için okuldan işe geçiş verileri oldukça sınırlıdır
(Nesse, 2012). Örneğin Norveç’ te, ilköğretim, ortaöğretim ve yükseköğretime
devam eden öğrencilerin tıbbi durumlarının kayıtları, yetersizlikleri ya da öğrenme
güçlükleri gizlilik mevzuatı ile yasaklanmıştır. Sonuç olarak, öğrenciler ve üst
ortaöğretime kayıtlı olan veya tamamlayan engelli öğrencilere ilişkin çok az veri
vardır. Yükseköğretimde engelli öğrencilere ilişkin olarak, Eurostudent Anket
araçlarının üzerine doğru ve ilgili soruyu sormada başarısızlığı nedeniyle bu ülkede
katılım oranlarına ilişkin karşılaştırmalar yapmak zordur.
-71-
Ancak, bazı ülkelerde genç engelliler için okuldan işe geçiş tanımlanmasına izin
veren veriler bulunmaktadır. Bu konuda bilgi sağlayan ülke raporları, özürlü
gençlerde kendi engelli olmayan yaşıtlarına kıyasla daha fazla istihdam açığı olduğu
rapor edilmiştir. Macaristan raporuna göre, 15 ve 24 yaş arası genç engelliler, genel
istihdam oranından çok daha düşük olan % 14’ lük istihdam oranına sahiptir. Ulusal
yaşam koşulları araştırmasına değinen Norveç raporu göstermektedir ki, genç
engelliler, engelli olmayan yaşıtlarından % 13 daha az bir istihdama sahip iken, aynı
durum Malta’ da ortalama nüfusun % 6 oranında daha düşüktür. OECD tarafından
sağlanan veriler de genç engellilerin engelli olmayan yaşıtlarına kıyasla daha düşük
istihdam oranı eğilimi olduğunu ortaya koymaktadır (Şekil 3'e bakınız).
Şekil 3: 2005 Yılındaki Engelli ve Engelsiz Gençlerin İstihdam Oranları
Avrupa'da engelliler için istihdam oranları yeterlilik düzeyi ile benzer ilişki
göstermektedir (Şekil 4). Tablo 4 incelendiğinde, bunlardan yükseköğrenimde
olanların % 48’ inin istihdamda önemli ölçüde kısıtlanmakta, % 85’ inin de düşük
oranda kısıtlanmakta olduğu görülmektedir. Bu durum açıkça göstermektedir ki ağır
düzeydeki engelliler ile engelsiz nüfus arasında büyük bir istihdam açığı vardır fakat
yalnızca temel eğitimde olanlar için olasılıklar çok daha kötüdür. İstihdamda büyük
oranda kısıtlananlar sadece % 20 iken, kısıtlanmayanlar % 62’ dir. İşgücü piyasasının
yetenek tabanlı teknik değişikliği, niteliklerin düşük seviyede olduğu alanlar arasında
-72-
düşük istihdam oranlarına ilişkin bir açıklama ortaya koymaktadır (bölüm 2.6.1
bakınız).
Şekil 4. AB'de 25-64 Yaş Grubunda Kısıtlama Ve Eğitim Düzeyi Derecesiyle
Erkek Ve Kadın İstihdam Oranları, 2004
2.4 Eğitim Sonrası ve Öğretime Düşük Katılım
Avrupa’
da
16-19
yaşındakilerin
sadece
%63’ünün
çalışma
yetenekleri
sınırlandırılmış ve eğitim öğretime katılımları sağlanmıştır (Şekil 5) (Nesse, 2012).
Bu özellikler diğerleriyle karşılaştırıldığında, bir ölçüde kısıtlandığı kesim %75, hiç
kısıtlanmayan kesim ise % 83’ tür. Eğitim ve öğretime katılım, 20-24 yaş grubunda
olanlar için genellikle daha düşüktür fakat yine de engelli ve engelsiz insanlar
arasındaki fark belirgindir, eğitim veya öğretime katılımda önemli kısıtlamaları
olanların oranı yalnızca % 23’ ü, bazı kısıtlamaları olanların oranı % 36 ve hiçbir
kısıtlama olmayanların oranı % 43’ tür (Şekil 6).
Şekil 5 ve 6 bazı ilginç ulusal değişkenler göstermektedir. Örneğin, Norveç diğer
bazı ülkelere göre zorunlu eğitim yaşı sonrası daha düşük katılım oranına sahiptir
ancak kısıtlama olan ve olmayanlarla oldukça benzer katılım oranları vardır ve
kısıtlama olmayan, sağduyulu yaklaşılan 16-19 yaş grubu için, işle ilgili kısıtlama
deneyimi olanlardan daha az olasılıkla eğitim ve öğretim taahhüt edilecektir. Bu
durumda Norveç’ te muhtemelen, yükseköğretime devam etmeyen engelsiz
bireylerin, yaşıtlarına kıyasla iş bulması daha olasıdır. Romanya’ da, karşılaştırma
yolu ile işle ilgili kısıtlama deneyimi olan insanların, kısıtlamaya maruz kalmamış
olanlar ve diğerlerine kıyasla katılım oranı düşüktür. Romanya’daki hükmün bu
eksikliği, engelli insanların eğitim ve sosyal katılım hakkının ihmalinin tarihsel bir
mirasını yansıtıyor olabilir. Şekil 5 ve 6’ da açıkça görülmektedir ki, Avrupa’ da
-73-
genel olarak engelli gençler, engelli olmayanlardan daha düşük oranda eğitim ve
öğretim sonrasına katılım göstermektedirler.
Şekil 5. Kısıtlamanın Derecesiyle Eğitim ve Öğretime Katılan 16-19 Yaş
Aralığındaki Erkek ve Kadınların Oranı
Source: Applica & Cesep & Alphametrics , 2007, drawing on Labour Force Survey data,
2002
Şekil 6. Kısıtlamanın Derecesiyle Eğitim ve Öğretime Katılan 20-24 Yaş
Aralığındaki Erkek ve Kadınların Oranı
Source: Applica & Cesep & Alphametrics , 2007, drawing on Labour Force Survey data, 2002
-74-
Buna ek olarak, genel eğitim programlarına engelli gençlerin erişimine ilişkin belirli
endişeler vardır. Örneğin, Yetenek Arayıcıları Eğitim Programı katılımcılarının
yalnızca % 1’ ini engelli gençler oluşturmaktadırlar, gençler için okul-sonrası
öğretim programının temeli İskoç Hükümeti tarafından finanse edilir. Eğitimin bir
döngüsü haline gelen “döner kapı” olgusunu karşılayarak eğitim programının bir
bölümüne erişim sağlayan birçok engelli genç bir işten ziyade başka bir işe hazırlama
programına götürülür.
Türkiye’ de engelli gençlerin eğitim seviyesini geliştirmek için birçok çalışma, proje
ve çaba olmasına rağmen durum çok da iç açıcı değildir. Genel genç nüfusun eğitim
düzeyi ile ilgili veriler olmasına rağmen engelli gençlerle ilgili veriler eksiktir.
Türkiye hala, OECD ülkelerinde 15-29 yaşındakilerin arasında, % 16 olan OECD
ortalamasına kıyasla % 35’ lik pay ile NEET’ de
(Neither Employed Nor in
Education or Training – Çalışmayan Veya Herhangi Bir Eğitim Öğretim Almayan)
en yüksek orana sahiptir. NEET oranı erkeklere göre kadınlarda iki katından daha
yüksektir: Karşılaştırma yapıldığında, kadınlarda % 50 erkeklerde % 20 oranında
NEET bulunmaktadır.
Bununla birlikte oranlar, eğitim düzeyine bağlı olarak önemli ölçüde değişmektedir.
Türkiye'de okuldan işe geçiş, özellikle bir ortaöğretim kurumuna devam etmeyenler
için, gençlerde zor olabilir. 2011 verilerine göre, yaklaşık% 68 olan OECD
ortalamasının aksine, Türkiye'de 15-29 yaşındakilerin sadece % 3’ ü alt orta
öğrenimini tamamladıktan sonra çalışmalarını sürdürmüştür. Mantıksal olarak,
engelli gençlerde durum daha kötüdür. Engelli nüfusun eğitim düzeyi incelendiğinde,
altı yaş ve üzeri görme, işitme, konuşma bozukluğu olanlar, bedensel engelli olanlar
ve zihinsel engellilerin %36. 33’ ünün okuryazar olmadığı görülmüştür, süreğen
hastalığı olan bireylerde bu oran %24,1’ dir. Bu oran toplam nüfus içerisinde
%12.94’ tür. Görme, işitme, konuşma engeli olanlar, bedensel ve zihinsel engellilerin
okuryazar olmama durumları hem genel nüfus oranından hem de süreğen hastalığı
olanlardan daha yüksektir. Toplam nüfus içindeki, on kişiden yaklaşık bir kişi okuma
yazma bilmiyor ise, bu oran süreğen hastalığı olan bireylerde iki kişiye, görme,
işitme, konuşma engeli olanlar ile bedensel ve zihinsel engellilerde bu sayı 4’ e
yükselmektedir.
-75-
2.5 Eğitim Sistemlerinin, Genç Engellilerin İşe Geçiş Hazırlıklarında Karşı
Karşıya Geldiği Zorluklar
İşe geçiş açısından İngiltere’ de, bazı araştırmacılar yükseköğretime devam etmeyi
düşünmeyen engelli gençler için genellikle birkaç seçenek olduğuna ve işsizlik
oranının yüksek olduğuna dikkat çekmektedirler (Beattie, 1999; Burchardt, 2005;
Heslop et al, 2002; UK, DfES, 2005a,b). Araştırma projelerine dayalı olan iki nitel
araştırmada engelli öğrencilerin ortaöğretim sonrası eğitim ve çalışma hayatına çoklu
geçiş deneyimleri araştırılmıştır, Piggott ve Houghton (2007), genç engelliler için,
işverenlerin aradığı yetenekleri edinimlerindeki ortaöğretim sonrasındaki zorluklar
kadar, yetenekleri hakkında yanlış basmakalıplara dayanan ayrımcılığı içeren kötü
işgücü piyasası durumuna genel bir bakış sağlamışlardır. Genç engellilerin, çoklu
engellerle karşılaştıkları ve plan ve uygulamada sürekli dikkat gerektirdikleri
sonucuna varmışlardır. Ayrıca genç engellilerin, engelsiz akranlarına kıyasla daha
yoksul çevrelerden geldikleri ve akreditasyon olmadan okuldan ayrılmayı ve daha
ortaokuldayken okulu terk etmeyi istedikleri sonucuna varmışlardır.
2.5.1 Temel problem: Zayıf okul çıktıları
Eğitimin her kademesinde kaynaştırma fırsatlarının büyütülmesi çabalarına rağmen,
genç engellilerin, engelli olmayan yaşıtlarına göre üst orta öğretime geçişte daha
düşük erişim olanakları var gibi görünmektedir. 2003 yılına kadar OECD tarafından
toplanan verilere göre, birkaç engelli öğrencinin özellikle Macaristan, Finlandiya ve
Slovak Cumhuriyeti’ nde lise eğitimine eriştiği görülmektedir (Şekil 7).
Genel olarak, veri örnekleri engellilerin genel nüfusa göre daha düşük bir seviyede
yeterlilikleri olduğunu göstermektedir. Örneğin, Polonya raporuna göre (2009),
engelliler ve engelsizlerin eğitim oranları karşılaştırıldığında, 15 yaş ve üzeri
engellilerin %66.6’ ının, engelsizlerin ise %41.7’ sinin ortaöğretim düzeyi altında
eğitimli olduğu belirtilmiştir (Avrupa Engelliler Uzmanlığı Akademik Ağı (ANED,
2011). Almanya’ da tüm engelli çocukların % 16’ sından daha azının düzenli okul
ortamlarına erişimi olduğunu ve bunların birçoğunun okulu bitirdikleri zaman okul
bitirme yeterliliğine ulaşmadığı belirtilmiştir. İngiltere’ de yapılan çeşitli
araştırmalar, genç engellilerin ne eğitim ne de istihdamda yer almasından ziyade
-76-
NEET grubunda yer almalarının daha muhtemel olduğunu göstermektedir (Mittler,
2008).
Şekil 7: Bir engellilik için alt orta öğretimde ve üst ortaöğretimde ek kaynaklar
alan öğrenci sayılarının uluslararası karşılaştırması ve eğitimin bu aşamasında
tüm öğrencilerin yüzdesi (2003)
İskoç araştırma, 16-sonrası engellilerin deneyimlerinin ve sonuçlarının kuvvetle
muhtemel onların engellerinin, sosyal sınıf arka planı ve yüksek eğitime erişimin
doğası ile ilişkili olduğunu göstermektedir. İngiltere Ekonomik ve Sosyal Araştırma
Konseyi'nin Öğrenme Derneği Programının bir parçası olarak yürütülen bir çalışma,
öğrenme güçlüğü olan gençler için okul sonrası geçişlerin sorunlu doğasını
vurgulamıştır (Riddell ve arkadaşları, 2001). Eğitim, öğretim ve istihdam olanakları,
ileri eğitim, özel eğitim ve öğretim kursları da dâhil olmak üzere veya özel
eğitimciler tarafından sağlanan işgücü piyasasından uzakta insanları kanalize
eğiliminde ve sık sık yeniden eğitime devam eden döngüleri ortaya çıkmaktadır.
Desteklenen istihdam programları, engelliler için "gerçek iş" katılımına yardımcı
olmak için geliştirildi, bu programlar nadiren istihdama yol açtı veya büyük
marketlerde raf istifleme gibi basit seviyelerde işlerde ilerlemelerine yol açmıştır
(Ridley, 2001). Genç engelliler aileleriyle birlikte ya da sürekli olarak çocuğun
durumuna takviye sağlayan pansiyonlar ya da konaklamalarda kalmak zorunda
kalmışlardır. Bunlardan çok azı bağımsız dostluklar ve özerk ilişkiler geliştirmede
-77-
başarılı olmuşlardır ve sonuç olarak sosyal sermayenin çok kısıtlı bir kısmına erişim
sağlayabilmişlerdir (Riddell ve arkadaşları, 2001). Hatta nispeten ayrıcalıklı sosyal
sınıf kökenli olanlar, özerk yaşamayı geliştirmekte başarısız olmuşlardır. İngiltere’
de kolejleri bitiren sınırlı sayıdaki engelli gençler bile, sayıca az engelli üniversite
mezunlarından çok azı iş bulabilmekte ve oldukça düşük oranda kazanç elde
etmektedirler (Burchart, 2005; DARE, 2006; Knapp ve diğ., 2008).
2.5.2 Okulu erken bırakanlar
Avrupa'da, okulu erken bırakanlar hakkında endişeler bulunmaktadır (Avrupa
Komisyonu, 2011), istihdam, eğitim ve öğretime (NEET) de dâhil olan genç bireyler,
yaş grubunun %14’ ünü oluşturmaktadır. Daha önce de söz edildiği gibi Türkiye
halen OECD ülkelerinde 15-29 yaşındakiler arasında NEET’ lerde, % 16 OECD
ortalamasına kıyasla %35’ le en yüksek paya sahiptir. NEET’ lerin oranı kadınlarda
erkeklere kıyasla iki katından daha fazla oranda yüksektir: Karşılaştırma
yapıldığında, kadınlarda %50 oranında NEET olduğu, %20 oranında erkek olduğu
tespit edilmiştir. Bu durum eğitimde ve de istihdamda yer alan kadınların büyük bir
oranını yansıtmaktadır çünkü kadınlar hem aileyi yükseltmekte hem de ev işlerinden
sorumludurlar.
DESYODIP projesi kapsamında yapılan ankete göre, Avusturya’ da okulu erken
bırakan (18-25 yaş) genç engellilerin oranı %27.3’ lük pay ile %9.5 olan
engelsizlerin oranından daha yüksektir. Fransa’ da bu oran, genç engellilerde % 17.7,
engelli olmayan insanlarda % 12,6’ dır. Slovenya’ da ise okulu terk engelli gençlerin
oranı, %4.6’ lık paya sahipken, engelsizlerde bu oran % 4.9’dur.
NEET grubunun belirlenmesi ile ilgili olarak bir miktar belirsizlik bulunmaktadır
çünkü bu bireyler birçok sosyal ve davranışsal zorluklar gösterebilir ve bu nedenle
birçok ülkede özel eğitim, eğitimsel ihtiyaçlarına göre kategorize edilmelidir. Birçok
ülkede yetişkinliğe başarılı ve düzgün bir geçiş yapılmasında gençlere yardımcı
olmada hangi ajansın sorumlu olduğu konusunda belirsizlikler vardır. İskoç
hükümeti, ek desteğe ihtiyaç duyan genç engelliler için geçiş planları hazırlama ve
anahtar işçileri atama konusunda yerel yetkililere tavsiyede bulunmuştur fakat
-78-
bugüne kadar fon eksikliği ve diğer öncelikler nedeniyle yerel yönetimlerde bu konu
üzerinde çok az ilerleme vardır.
Avusturya raporuna göre engelli öğrenciler, özellikle de zihinsel engelli olanlar
sekizinci sınıftan sonra okulu bırakma ya da özel eğitim kurumuna devam etme
eğilimindedirler.
Engelli
öğrenciler,
Çek
Cumhuriyetinde
olduğu
gibi
yükseköğrenime giriş için kabul edilen standart testlerdeki gerekli olan akademik
becerileri edinmeden okuldan ayrılabilirler. Bu durum,
ülkelerde endişe
uyandırmaktadır, ortaokul üstü eğitim sırasında özel eğitim müfredatına akışı
otomatik olarak dışlanan bu öğrencilerin yüksek öğretim giriş seviyesine ilerleme
konusunda da her türlü olanaktan gelen yolları da engellenmektedir (örn. Alman okul
sisteminde bir sorun).
Buna ek olarak birçok çalışma göstermektedir ki, bozukluk/engellilik türü ve
eğitimde
ilerleme
fırsatları,
türüne
ve
ciddiyetine
bağlı
olarak
farklılık
göstermektedir. Bilişsel veya çoklu bozukluk sahibi gençler, diğer engelli gençlere
göre daha az ilerleme imkânlarına sahiptir. Örneğin, Macaristan ve Slovenya
raporlarına göre, zihinsel engelli öğrenciler ortaöğretime geçmek için yetersiz
imkânlara sahiptir. Birçok rapor, hareket engeli olan gençlerin zihinsel engeli
bulunanlara kıyasla daha yüksek niteliklere sahip olduğuna işaret etmektedir.
Altında yatan faktörler incelemek için Wagner et al., (2005b) genç engellilerin
transfer çıktılarında değişiklikler saptadı. Bazı engelli gençler için, okuldan ayrılma
oranları oldukça yüksekti (örn. sağır-körlük gibi çoklu engele sahip olan ve işitme
dışında diğer sağlık problemleri yaşayan gençler). Wagner et al.’ın kaynak
verisinden yola çıkılarak Ulusal Engelli Konseyi gösterdi ki, okuldan ayrılma, okul,
iş, iş hazırlığı veya üniversitede daha az yaşanırken; genellikle mesleki ve teknik
okullarda yaşanmakta idi. Ortaöğretim ve Geçiş Ulusal Merkezi istatistiklerine
dayanarak (2004), Ulusal Engelli Konseyi ayrıca okuldan ayrılmaların işgücünde
daha az olası olduğumu, öte yandan sağlık sorunlarında veya hapishanelerde daha sık
yaşandığını gösterdi. Avrupa’daki engelli gençlerin okuldan ayrılmalarını veya
okuldan uzaklaştırılmalarını içeren az sayıda araştırma yapıldığı görülmektedir.
-79-
2.6. Yüksek öğrenim gören engelli gençler daha iyi istihdam olanaklarına
sahiptir
Yüksek öğrenime devam eden engelli gençler etmeyenlere kıyasla daha iyi istihdam
olanaklarına sahip. Bu yüzden, onların özelliklerini, deneyimlerini ve çıktılarını
keşfetmek önemlidir. Eurostudent Anketi (Orr et al, 2008) Avrupa’daki öğrenci
hayatının sosyal ve ekonomik şartlarını, sosyal içerme göstergelerini de geliştirmek
için bir bakış açısıyla, engelli öğrencilerin katılım oranlarıyla birlikte inceledi. Fakat,
anket öğrencilerin çalışmalarını etkileyen herhangi bir fiziksel ya da kronik
hastalıklarını sorarak sınırlı bir engellilik anlayışı tarafından şekillendirildi. Soru,
zihinsel problemleri ve disleksi gibi genel öğrenme zorluklarını içermemekteydi.
Ankette, üniversite öğrencileri tarafından kişisel olarak bildirilen fiziksel ve kronik
rahatsızlıkların Avrupa ülkeleri arasında geniş bir çeşitlilik gösterdiği (Türk
öğrencilerde %2, Avusturyalı öğrencilerde %7, Fransız öğrencilerde %4.5 ve Sloven
öğrencilerde %4 olmak üzere) görülmüştür. Orr et al. (2008) raporlarında verinin
güvenilirliği ve yorumlamasında problemler olduğunu ve veriyi analiz etmek için
daha fazla girişimin yapılamayacağını belirttiler.
Şunu belirtmek ilginçtir ki, 2008 – 2009’da Birleşik Krallık’ta engelli öğrencilerin
çoğunluğu (neredeyse %60) disleksi teşhisleri olduğunu; çok az bir oranı ise görme
bozuklukları (%2), işitme bozuklukları (%3), otistik spektrum bozukluğu (%2) ya da
zihinsel problemleri (%6) olduğunu belirtmiştir. Çok küçük bir oranı ise (%0.1),
üniversitenin sağlayacağı en pahalı hizmet türü olan kişisel bakım desteği
gerektirmekteydi. Yakın bir zamana kadar, önemli öğrenme güçlükleri yaşayan
öğrenciler hiç mevcut değildi. Fakat, Boxall et al. (2004) öğrenme güçlüğü olan
öğrencileri üniversitede engelli çalışmaları programına öğretmen, araştırmacı ve
öğrenci olarak dâhil eden yenilikçi bir programı rapor etti.
İngiliz öğrencilerin bir kısmı Engelli Gençlerin Ödeneği’nin zamanla arttığını ve
özellikle, İşgücü Anketi verilerine göre 20 – 24 yaş arası öğrenci popülasyonunda
genel nüfus içinde engelli oranının daha yüksek olduğu Galler’de daha fazla
olduğunu iddia etmektedirler. Fakat yukarıda belirtildiği gibi, Birleşik Krallık’taki
yüksek öğrenim öğrencileri, çoğunlukla ağır ve günlük aktiviteleri kısıtlayıcı türlere
-80-
kıyasla sadece hafif derecede engel türlerine sahiptir. Bu yüzden, Birleşik Krallıktaki
üniversite öğrencileri daha geniş Avrupa popülasyonundaki tipik engelli profilinden
oldukça uzaktır.
2.7. Engelli gençler işgücü piyasasında engelsiz gençlere kıyasla dışarıda
bırakılıyorlar
Okuldan işe geçiş zorlukları engelli gençleri işsizlik ve hareketsizliğe fazlasıyla
maruz bıraktığından güçlü olumsuz etkilere neden olabilir. Malta raporuna göre 20 –
29 yaş arasındaki engelli gençlerin işsizlik oranının genel popülasyonun işsizlik
oranının üç katı olduğu görülmüştür. Norveç raporuna göre 20 – 25 yaşlarındaki
engelli gençler işsizliğe engelli olmayan yaşıtlarına kıyasla 8 kat daha fazla maruz
kalmaktadırlar.
Danimarka
raporu
engelli
gençlerin
bağımsız
bir
şekilde
çalışmalarını ve uygun işler bulmalarını sağlayacak akademik becerilerden ve sosyal
yeterliliklerden yoksun olduklarını belirtmiştir.
İş bulmada yaşanan bu zorluklar engelli gençleri işsizliğe maruz bırakmakla
kalmayıp, işgücü piyasasısın da dışında tutmaktadır. Danimarka, Finlandiya ve
Hollanda’da primsiz engelli yardım parası alan genç engellilerin oranı son on yılda
artış göstermiştir. Hollanda’dan bir rapor hükümetin engelli yardımlarındaki bu hızlı
büyüme ile ilgili kaygılarına değinmiştir. Çek Cumhuriyeti’nde, işgücü piyasasından
çekilen genç engellilerin oranı 2002 ve 2008 yılları arasında hızlı bir artış
gösterirken, istihdam edilen ve işsiz oranları bu yıllar arasında hemen hemen aynı
kalmaya devam etti (Ebersold, 2010). Malta raporu 20 – 29 yaşlarındaki engelli
gençlerin %35’inin hastalık ya da engel nedeniyle çalışma için uygun olmadığını
ortaya çıkarmıştır. Bu oran genel popülasyonda ise %2.3’tür. İşgücü piyasasının
beceri temelli teknik değişimi, iş deneyimi kazanmadaki zorluklar, yetersiz mesleki
rehabilitasyon ve eğitim programları, engelli yardımı sonucu ortaya çıkan istihdam
caydırıcı faktörler, olumsuz işveren tutumları engelli gençlerin işgücü piyasasının
dışında kalma nedenleridir. Bu sorunlar ilerleyen bölümlerde tartışılacaktır.
2.7.1. İşgücü piyasasının beceri temelli teknik değişimi
Avrupa’da son otuz yılda bilgi ekonomisi ve hizmet sektörlerindeki genişleme ve
üretim sektöründeki düşüşün beceri gerektiren işleri gerektirmeyen işlere göre ikiye
-81-
katlaması işgücü piyasası yapısında önemli değişikliklere neden oldu (European
Commission, 2010a; Giddens, 2006). Sonraki değişim Brakman tarafından “beceri
temelli değişim” olarak tanımlandı (2006). Brakman üretim teknolojisinin göreceli
üretimini ve talebini artırarak beceri sahibinin lehine geliştiğini öne sürdü. Şüphesiz,
rutin üretim aşamalarının işgücünün daha ucuz olduğu az gelişmiş ülkelerde artarak
yapılması ile birlikte küreselleşme de burada rol oynamaktadır. Avrupa’da düşük
vasıflı işlerdeki azalma bu işçi popülasyonunda orantısız bir şekilde temsil edilmekte
olan engelliler için sorun teşkil etmektedir. Engellilerin aksaklıklarının yarattığı
bariyerler düşük seviyedeki kalifikasyonla birleşerek engelsiz popülasyona kıyasla
engellilerde çok daha yüksek işsizlik oranlarına katkıda bulunmaktadır.
Hills et al.’ın (2010) raporunda belirtmiştir ki, Birleşik Krallıkta, özellikle engelli
olan vasıfsız işçiler için istihdam araştırmalarının son otuz yılda gittikçe kötüye
gittiği Berthoud’un analizinden çıkarılmaktadır. Bütün vasıf seviyelerindeki
engelliler için işsizlik oranının zamanla düştüğü kanıtlanmıştır ve yüksek
seviyelerdeki kalifiye ile güçlü bir şekilde ilişkilidir.
Büyük oranı engelli olan bu düşük vasıflı çalışanlar için büyüyen işgücü piyasası
kısıtlamasının Avrupa işgücü piyasası ilerlemesi ya da gerilemesi tahminlerine
bakılarak oldukça ciddi olduğu görülmektedir. Avrupa genelinde gelecek beceri
gereklilikleri tahminlerine göre 2020’ye kadar üniversite mezunları için 15.6 milyon
ve ortaöğretim mezunları için 3.7 milyon yeni iş olacak. Öte yandan, vasıfsız veya
düşük vasıflı 12 milyon işte düşüş yaşanacak. Açıkça görülüyor ki, işgücü
piyasasının engelliler üzerinde değişen yapısının etkisi, zararlı etkilerini hafifletecek
bir bakış açısıyla zaman içinde Avrupa’nın çeşitli yerlerinde analiz edilmelidir.
2.7.2. İş deneyimi kazanmadaki zorluklar
1990’dan beri yapılmakta olan bir Amerikan araştırması, okulda öğrenim görmekte
iken iş deneyimi kazanan gençlerin deneyim kazanmayanlara kıyasla 3 ya da 5 yıl
içinde istihdam edildiklerini belirtmiştir. İş deneyimi kazanmadaki engeller, bazı
dilbilimsel, akademik ve sosyal zorluklara ek olarak bilişsel engeli olan öğrencilerin
yaşamak zorunda olduğu ihtiyaçların karmaşıklığını da içermektedir. (Neubert &
Sherril, 2006)
-82-
İş deneyimi kazanmadaki diğer engel ise gencin ve ailesinin yüklü miktarda nakit
veya devlet tarafından çocuklara verilen engelli yardımını, genç eğer istihdam
edilirse yetişkin yardımı için tekrar başvurması gerekeceğinden kaybedebileceği
düşüncesidir. (Wittenburg & Loprest, 2007).
2.7.3 Etkisiz mesleki rehabilitasyon ve eğitim programları
Birleşik Krallıkta McConkey (2005a) genç engellilere karşı uygun olmayan tutumlar
takılan etkisiz ve yeterli beceri yoksunu eğitimcilere sahip mesleki rehabilitasyon
eğitim düzenlerine dikkat çekti. Uygulanan mesleki rehabilitasyon merkezlerinin
çoğu genç engellilerin iş hayatına ilk kez girmelerine asist etmektense engel sahibi
olan işçilerin işe geri dönmelerine yardım etmeye odaklanmıştı. Birleşik Krallık
Ekonomik ve Sosyal araştırma Konseyi’nin Öğrenen Toplum Programının (Reddell
et al, 2001) bir parçası olarak yapılan araştırma öğrenme güçlüğü çeken gençler için
okul sonrası geçişin etkisiz eğitim programları kaynaklı problemli doğasının altını
çizdi. Özel eğitim kursları dahil olmak üzere ileri eğitimde ya da özel eğitim
sağlayıcıları tarafından sağlanan eğitim, yetiştirme ve istihdam imkanları, insanları
işgücü piyasasından uzakta tuttu ve zaman zaman yeniden eğitim döngüleri
içeriyordu.
Türkiye’de engelliler için özel eğitim ve iş eğitimi merkezleri 1991 yılında
kurulmuştur. Fakat başarıları sorgulanabilir. Eğitim kurslarına katılan katılımcıların
oranı oldukça düşüktür. Engelliler için işgücü eğitim kurslarının sayısı toplamda
128'di. 1992 ve 2002 yılları arasında 262 birey bu eğitim kurslarına katıldı (Aydın,
2005). Mesleki eğitim ve rehabilitasyon merkezleri kentsel yerleşim yerlerinde
kurulduğundan kırsal alanda yaşayan birçok engelli bu eğitim kurslarına
erişememektedir. Aynı şehirde yaşasalar bile, ulaşım yetersizliği yine bu kurslara
katılmalarını zorlaştırmaktadır. Ek olarak, mesleki rehabilitasyon sağlayıcıları
başarılı olacaklarını düşündükleri kişileri önceden seçebilmektedirler.
2.7.4. Engelli yardımı sonucu ortaya çıkan istihdam caydırıcı faktörler
Applica & CESEP & Alphametrics (2007) tarafından yapılan analize göre birçok
Avrupa ülkesinde yapılan engelli yardımlarının, kısıtlamaları olanların gelirlerini
artırmada büyük ölçüde katkısı olmuştur. Ciddi ölçüde kısıtlamaları olanların
-83-
gelirleri, yardımları (engelli olup olmadığı fark etmeksizin bütün yardımlar) hesaba
katmadan önce diğer bireylere göre ortalama olarak %44 daha azdı. Bu, engelliler
için sosyal aktarımın yoksullukla ve düşük gelirle mücadelesinde öneminin altını
çizmektedir.
Yardım ödemeleri engelli bireylerin yaşam standartlarını yükseltmektedir. Ancak iş
için caydırıcı faktör de aratmaktadır. Asıl zor olan, kabul edilebilir minimum yaşam
standardı sunarak katılımı teşvik etmektir. Bireyi engeli nedeniyle kalıcı olarak iş
yapamaz diye tahakkuk etmektense birçok Avrupa hükümeti engellilerin
yapabileceği işleri ölçmenin bir yolunu aramaktadır. Böylece yardım paketlerini
tamamen kaybetme riski taşımaksızın yatı zamanlı işleri üstlenebilirler (Greve,
2009).
İngiltere’de yarı zamanlı işlerden elde edilen kazançlar engelli gençlere yardımlarını
kaybetmeden işe dönmelerine imkan sağlamaktadır. İşe dönüş ödemesi insanları işe
başlamaya teşvik etmek ve giderlerinde yardımcı olmak için yapılmaktadır. Onun
yerine eğer engelliler engelsiz olarak yeniden değerlendirirlerse engelsiz yardım
ödemesine geçiş yaparlar. Yapabilecekleri iş türü ve çalışma saati konularında
kısıtlamaları olan engelliler zorunlu yetenek değerlendirmeleri ile İstihdam
Destekleme Ödeneğine transfer edilirler. Engelliler için yapılan hareketler esnek
güvence prensibinde anlaşmışken, eğer gerekiyorsa engellilerin iş ve yardımlarını
birleştirmeyi mümkün kılındığı bu durumda, uzun vadede işte tutunamayan
bireylerin yardımlarının kesileceği korkusu ile birlikte bu değişikliklerin sosyal
güvenlik bütçesindeki büyük kesintilerin olduğu bir zamanda yaşanma kaygısı da
vardır.
Türkiye, Slovenya, Macaristan, İspanya ve Avusturya’da engelliler ödeneklerine ek
olarak başka kazançlar da elde edebilirler. Ama bu düzenlemeler oldukça sıkıdır
(Engelli yardımları için 3.3. bölüme bakınız). İşe başlama durumlarında ödenekleri
durdurulabilir ya da azaltılabilir.
-84-
2.7.5. Olumsuz işveren tutumları
Engellilik hareketine göre engelli bireyler kendilerinde var olan kusurlar yüzünden
değil, özellikle iş yerinde ayrımcı tutumlar ve mantıklı yerleştirme yapılmaması
nedenleriyle çalışmaktan uzak tutulmaktadır. Engelli gençlere yönelik işveren
tutumlarını ölçen araştırmalar Avrupa’da oldukça yetersizdir. Amerika’da engelli
insanları işe alma ile ilgili çalışmalar, engelli insan çalıştırmamış işverenler ile satış
bağlantılı açık kadrolar tipik bir şekilde müşterilerin ve diğer çalışanların engelli
çalışanları
sebepsiz
bir
şekilde
rahatsız
edici
bulacağını
düşündüklerini
göstermektedir (Mclouglin, 2002). Aynı şekilde, bu işverenler performansları,
verimliliği ve engelli insanları işe almanın şirketlerini nihai sonuçlarını nasıl
etkileyeceği konusunda kaygı duymaktadırlar (Domzal et al, 2008). Psikiyatrik,
zihinsel ve öğrenme bozuklukları olan bireylere yönelik bildirilmemiş veya ayrımcı
işveren tutumları birçok işveren algı ve tutumlarının son birkaç on yılda değişmesine
rağmen hala yaygındır (Luecking, 2008). Gençler bir kez iş üzerinde deneyimlerini
sağlamlaştırdıklarında, işverenler devam eden istihdama öneri sunmaya hazırdırlar
(Luecking & Fabian, 2000).
Benzer şekilde İngiltere’de risk ve kazançlar hakkındaki işveren algıları söylendiği
gibi, engelleri işe alamaya yönelik bir tutumlarını bilgilendiriyor: işverenler riskleri
gözlerinde büyütme ve kazançları küçültme eğiliminde olmaktadırlar. İkinci sorun
Birleşik Krallık genelindeki engelliler açısından araştırıldı (Needels ve Schmitz,
2006). Fakat şimdiki gözden geçirme, özellikle engelli gençler açısından bu konuda
oldukça sınırlı araştırma buldu (DARE, 2006; UK Cabinet Office, 2005).
2.8. Çeşitli AB ülkelerinde okuldan işe geçişte engelli gençleri destekleyecek
araçlar ve en iyi uygulamalar
Bu bölüm engelli gençleri geçiş süreçlerinde destekleyecek pratik mekanizma
üzerine odaklanacaktır. Geçiş planlaması, kariyer danışmanlığı, düzenleme ve
ortaklık, ihtiyaç değerlendirme prosedürleri, öğrenci ve okullar için destek, mesleki
eğitim merkezleri ve işverenler için destek sonraki bölümlerde açıklanacaktır.
2.8.1. Geçiş planlaması ve kariyer danışmanlığı
Engelli gençler liseden sonra işe başlama ya da yüksek öğrenime devam etme
istekleri fark etmeksizin, ideal olarak, gençler geçiş öncesi ve süresince başarılı
-85-
sonuçlar elde etmek için kariyer hedeflerini ve pratik stratejileri yansıtan bir çeşit
plana sahip olabilirler (Crawford, 2012). Araştırma engelli gençlerin liseden veya
yüksek öğrenimden mezun olduktan sonra kariyerlerini oluşturmakta zorluk
yaşayabileceklerini göstermektedir ve gençler kariyer danışmanlığı ve kariyer
imkanlarını keşfetmeleri için yardıma ihtiyaç duymaktadırlar (Hart et al., 2004;
Punch et al., 2004; Shroedel and Geyer, 2000).
Bir Bireysel Eğitim Planı (BEP) hedefleri, amaçları ve ihtiyaç ve gerekli desteği
tanımlamalıdır (ihtiyaç ve destek için 2.9.3 ve 2.9.4 bölümlerine bakabilirsiniz).
Gençler planın geliştirilmesine doğrudan dahil edilebilirler ve faaliyete geçirmede
kendilerini doğrudan fakat yalnızca değil, işlevsel kılabilirler.
Geleceklerindeki
pratik ve duygusal destek verebilecek anahtar pay sahipleri; aileler, eğitimciler, okul
temelli danışmanlar, istihdam acentelerinde çalışanlar ve dahası gibi, ideal olarak
planın geliştirilmesine dahil olabilirler. Plan, gencin ilgi alanlarını, güçlü yanlarını,
cinsiyetini, kültürel hassasiyet ve uygunluğunu göz önünde bulundurmalıdır. İdeal
olarak, plan ve pratik izleme ayarlamaları gerekli ulaşımın gerçekleşmesini sağlama
alma koşulu vermelidir.
Plan, gencin geleceği ile ilgili geniş bir bakış açısı
içermelidir. Onların sağlık ve sıhhatlerini sürdürmelerini ve günün birinde
ailelerinden ayrılıp daha bağımsız yaşamalarını talep etmelidir.
Birleşik Krallıkta engelli gençleri eğitim, sağlık ve okul sonrası imkanlara dahil olan
asıl katılımcılar olarak içeren resmi geçiş planlaması için yükümlülükler, teşvikler ve
uygulama kılavuzları vardır.
2.8.2. Düzenleme ve ortaklık
Birçok araştırma etkili istihdam geçiş programlarının hedef grubundan bağımsız
olarak ortaklık gerektirdiğini belirmektedir.
Bu ortaöğretim ve yüksek öğretim
okullarını, iş camiasını, yetişkin istihdamını ve mesleki eğitim acentelerini
içermektedir (NCD, 2003; NCD and SSA, 2000). Ulusal Engelli Konseyi, geçiş
planlamasında öğrencilerin, aile üyelerinin, özel eğitim personellerinin ve toplum
hizmet sağlayıcılarının sıklıkla rol ve sorumluluklarını anlamadığına ve bu süreçte
etkili bir mesleki rehabilitasyon danışmanı eksikliği olduğuna dikkat çekmiştir.
-86-
Etkili hizmet acenteleri da, (özellikle kırsal kesimde olan ve öğrenme ve duygusal
bozuklukları olan gençler için olan acenteler) ayrıca problemlidir.
İngiltere'de Hudson (2006) engelli gençlerin okuldan işe geçişini zorlaştıran birkaç
faktörden bahsetmiştir. Bunlardan biri hizmetlerin dağılmasıdır. Acentalar arası
işbirliği ile ilgili sorunlar İngiltere'de birçok araştırmacı tarafından not edilmiştir
(örn, Greco et al., 2005; Heslop et al., 2002; Sloper, 2004; Ward et al., 2003b).
Hudson ve sistemlerin ve sosyal hizmet çalışanlarının başarısızlığı temkinli olarak
şunu bekliyor; eğitim ve sosyal hizmet servisindeki engelli gençler tüm hayatları
boyunca üniversiteye geçme ya da lise sonrası diğer yetişkin islerini istemeleri için
sosyal hizmet çalışanlarının desteğine ihtiyaç duyacaklardır. Ek olarak, Merton
(2004) genç engelliler ve sosyal hizmet çalışanları arasındaki irtibatın istatistiğinin
nadir olarak tutulduğunu belirtmektedir. Çalışanların bu temel bilgi hattına erişimleri
olmadan gelecek trend ve talepleri nasıl bekleyeceğini görmek de zordur.
2.8.3. İhtiyaç değerlendirme prosedürleri
Bir genç hem engelli birey hem de öğrenci olarak destek alma niteliğine sahip olsa
da, her iki durumda da engelliliği, ek kaynaklara ulaşmak için ihtiyaçları ve eğitim
için kılavuzu belgelendirmek gereklidir (engellilik durumunu gösteren belge ile ya da
yeni fonksiyonel bir ihtiyaç desteği değerlendirmesi yapılarak). Örneğin, İspanya'da
ekonomik ve teknik destek ödeneği
çocuğun fiziksel yeterliliği, kişisel gelişim
özellikleri ve akademik yetkinliklerini içeren engellilik sertifikası şart koşmaktadır
ve eğitime yönelik öneriler sağlamaktadır. Ayrıca, özel ihtiyaçları olan çocuk ve
gencin bakım ve tedavisine yönelik aile rehberlik ve danışmanlığı da içerir.
İhtiyaç değerlendirme prosedürleri eğitim ve yetiştirmenin türü ve seviyesine göre
değişiklikler göstermektedir.
Mesleki eğitimde, değerlendirmeler genellikle
ilgilendiren komisyon ya da kurul tarafından yapılır; örn, İngiltere'de Çalışma
Bakanlığı tarafından yapılmaktadır. Bu odak noktası bireyin istihdamı ve spesifik
sektörlerde gerekebilecek belli beceriler; örn, tarım ve ormancılıktaki veya gıda
endüstrisindeki işler gibi; üzerindedir.
-87-
Ayrıca değerlendirme, Avusturya'da olduğu gibi engele yönelik olmalı ve Slovak
SIZZA programında olduğu gibi engelli gençleri belirli mesleki alanlara
yönlendirmeli ve öğrencilerin ilgi alanlarına göre eğitim imkanları seçmelerine izin
vermelidir. Eğitimin seviyesi veya alanı ne olursa olsun destek için değerlendirme
ve yeterlilik kriterleri dahil olmaları için hedeflenen kitleyi genişletti. Bazı ülkelerde
oldukça hafif engelleri olan insanların veya diğer sosyal ve öğrenme zorlukların
tanınmasını dahil etti.
2.8.4. Öğrenci ve okullar için destekler
Okuldan işe geçişlerini kolaylaştırmak için öğrencilere atanmış destekler kurslara
erişimin kolaylaştırılması, kurs içeriklerine, teknik aletlere ulaşılması, ders ya da özel
sınav ayarlamalarının geliştirmesi için tahsis edilebilir. Örneğin Türkiye'de engelli
öğrenciler okula gidiş geliş hizmetlerinden ücretsiz yararlanırlar. İrlanda'da, engelli
öğrenciler okullar tarafından belli engelleri olan öğrencilere yardım etmek için
sağlanan teknik araçların bir çeşidini alabilirler. Daha fazla eğitime ihtiyaç duyan
zihinsel engelli öğrenciler için yaz programları düzenlenmektedir. Yunanistan'da
ciddi işitme problemleri, konuşma problemi ve epilepsi rahatsızlığı olan öğrenciler
sözlü sınavlar yerine yazılı sınavlardan geçebilirler.
Norveç'te, engelli gençler
yüksek öğrenime yaşıtları kadar yüksek notlar almak zorunda olmadan geçebilirler.
Letonya'da zihinsel engelli öğrenciler devlet tarafından yapılan testlere tabi
tutulmayabilirler.
Akademik başarıları, yetenekleri ve gelişimlerinin dinamiğine
göre ölçülür.
Avusturya, Almanya, Portekiz, Türkiye ve Slovakya'da olduğu gibi bazı ülkeler
zorunlu eğitimin son yılında mesleki oryantasyon sağlamaktadırlar. Böylece, engelli
gençleri zorunlu eğitim sonrasına hazırlamaktadırlar.
Almanya'da kariyer
oryantasyonu için hizmetler ve okuldan işe geçiş için tavsiyeler özel ihtiyaç okulları
işbirliği yaparak derinlemesine kariyer oryantasyonu önermektedir.
Genç engellilerin geçişlerinin başarısı aynı zamanda okullara verilen desteğe
bağlıdır.
Bu destekler özel gruplar veya sınıflar halinde yarı zamanlı eğitim
kaynakları gibi organizasyonel olabilir. Örneğin İzlanda'da özel eğitime ihtiyacı olan
öğrenciler eğitim ihtiyaçlarına göre dört gruba ayrılmaktadırlar. Destekler ayrıca
-88-
kadrolaşma da içerebilir. Örneğin, İngiltere'de her okulun özel eğitim ihtiyacı duyan
gençlere yönelik iletişim ve koordinatör olarak hareket eden bir özel eğitim ihtiyaç
koordinatörü ataması zorunluluğu vardır.
Okul destekleri metodolojik de olabilir. Norveç'te ülkeler tarafından finanse edilen
danışmanlık hizmetleri okulu bırakmayı önlemeye yardımcı olmaktadır. Öte yandan
psikoeğitimsel destek hizmetleri pedagojik organizasyon çeşitlerini ayırmaya ve
öğretme pratiklerini ayırt etmeye yardımcı olur. Danimarka değerlendirme
faaliyetleri, pedagojik yenilikler, araştırma ve çalışmaların yaygınlaştırılması için
okullara özel fon sağlamaktadır. Portekiz körlük, görme yetersizliği, sağırlık, özel
otizm çeşitleri ve çoklu engeller gibi az rastlanan ve yüksek ihtiyaç gerektiren, engel
grupları için bir okul ağı geliştirmiştir.
Bazı ülkelerde okul ve üniversiteler ulaşım için imkan sağlar ve binalarda gerekli
değişikliklerin yapılmasını garanti ederler. Yunanistan ve İspanya'da olduğu gibi
onlar gerçek bir engellilik hizmeti sunarlar ve doğrudan diğer özelleştirilmiş
hizmetlerle, işaret yorumlaması, personel asistanı, not tutucu ve teknik ekipmanı olan
iletişim personeli sağlarlar.
Mesleki eğitimcilerin ve yöneticilerin yetiştirilmesi okullara desteğin bir diğer
çeşididir. İsveç'te öğretmen yetiştirme programlarına göre bütün öğretmenler özel
ihtiyaç eğitiminde eğitim görmektedirler.
Avusturya'da ayrılmış özel eğitim
hizmetleri Viyana Teknik Üniversitesinde önerilmektedir (bunların içinde Fortec adlı
rehabilitasyon tekniği). Klagenfurt Üniversitesinde çeviri çalışmaları enstitüsü işaret
dili ve sağır kültürü için çalışan bir grup kurmuştur ve 2002'den beri işaret dili
yorumlamasında akademik çalışmalarını sürdürmektedir.
Slovenya'da engelli
bireyler için faaliyet programları 2007 - 2013 arasında öğretmenler ve okul
danışmanları için eğitim programlarının temel bilgilerinin yaygınlaştırılmasını
planlamıştır. Polonya'da standart öğretmen eğitimi sadece engellilik sorunu ile ilgili
asgari bilgileri içerirken özel eğitimsel ihtiyaçları olan öğrencileri yönelik
kalifikasyonları içermemektedir.
-89-
2.8.5. Mesleki eğitim merkezleri ve işverenler için destek
Avrupa'da engellileri eğitmek için yenilenmiş bir yükümlülük içeren mesleki eğitim
ile ilgili çoğu yasa ve kurallar oldukça yenidir. Bu gençler özellikle zorunlu eğitim
sonrası istihdama, eğitim ve yetiştirmeye dahil edilmemiş ve iş bulma ihtimalleri
düşük olan gençlerdir. Avrupa'da mesleki eğitim hükümlülükleri açısından geniş bir
aralığa ulaşılabilir. Birçok ülkede mesleki eğitim, işvereni ya da iş üzerinde çıraklık
eğitimini kapsayan bir eğitim merkezlerinde ya da korunaklı atölyelerde
sağlanmaktadır.
Özelleştirilmiş mesleki eğitim desteği ayrıca üniversitelerdeki
akademik ders desteklerinden çok halka açık olarak düzenlenmektedir.
Bazı ülkeler ana akım
mesleki eğitimin formlarının içinde olmayan, duyusal
bozuklukları veya orta derecede zihinsel yetersizlikleri olan gençler için engel
temelli eğitim merkezilerinde, yerleşmiş ayrı bir mesleki eğitim imkanları
geliştirmiştir. Örn, Almanya, Macaristan, İzlanda ve Danimarka. Finlandiya ve
Litvanya gibi bazı ülkelerde mesleki eğitimi mesleki rehabilitasyonla ilişkilendirmek
gibi bir gelenek vardır ki bazen bunlar aynı ortamda verilmektedir.
Mesleki eğitim engelli gençlerin iş bulmada ihtiyaç duydukları gerekli yetenekleri,
onların ilgi alanları ve isteklerine uygun olduğu noktada sağlamayı amaçlar. Ülke
raporları stajyerlerin mesleki eğitimde kazandığı becerilerini belgelendirmede çeştili
yollar olduğunu göstermektedir. Bazıları nitelikleri ve diplomaları işaret ederken
(örn, Malta), diğerleri pazarlanabilir kısmi nitelikleri (örn, Almanya), iş için uygun
nitelikleri (örn, Letonya), bazen de ulusal nitelikler ve krediler sistemini (örn,
Birleşik Krallık) işaret etmektedir. Portekiz mesleki eğitimleri geçerli kılmak için
"Tanınırlık,
Geçerlilik ve Onay Merkezi
kurmayı
planlamaktadır.
Çek
Cumhuriyetinde stajyerler resmi eğitim dışında pratikte edindikleri nitelikler için
sertifika kazanabilirler.
AB ülke raporları mesleki eğitim merkezleri ve yapıları desteği hakkında fazla bilgi
sağlamamaktadır.
Fakat, görünene göre mesleki eğitim merkezilerine sağlanan
finansal destek eğitimin türüne göre değişmektedir.
Bazı eğitim merkezleri,
Almanya ve Avusturya'da olduğu gibi, ürünün türüne göre eğitim sağlanan ve devlet
teşviki alan firmalar tarafından doğrudan organize edilebilirler. Diğer merkezler,
-90-
bölgenin sorumluluğu altında kurulmuştur. Bazı ülkeler çalışma bakanlığı ve sağlık
bakanlığı tarafından sağlanan karışık finansal kaynağı olan engelle yönelik
merkezleri saymaktadırlar. Kapsayıcı eğitim merkezleri kaydolan engelli stajyer
sayısına göre ek fon alabilirler. Örneğin, Hollanda bu tür eğitim merkezlerine aylık
10.000 € sağlamaktadır.
Ek olarak, Türkiye, Slovenya ve Fransa gibi birçok ülkede Avrupa Sosyal Fonu
tarafından finansal destek sağlanmaktadır. Birçok ülkede çırak alan işverenlere farklı
işgücü entegrasyonu şemalarında finansal teşvik verilebilmektedir. Bu destek, iş
yerinin uygunlaştırılması masraflarını, stajyerin maaşını ve diğer giderleri
karşılamayı hedeflemektedir.
Eğitim merkezleri için metodolojik destek çoğu zaman yerel düzeyde yaratılan ağlara
dayanmaktadır.
Çoğu rapor, servis sağlayıcıları, iş koçları, kişisel asistanlar ve
aileler arasında ağ oluşturmanın önemini vurgulamaktadır. Diğer raporlar teknik
adaptasyondaki danışmanlar tarafından verilen ek metodolojilere, yardımcı teknik
aletlerin ve eğitim ortamının uygunlaştırılmasına dair derinlemesine bilgi
sağlamamaktadır.
3.
TÜRKİYE,
ÜLKELERİNDE
AVUSTURYA,
ENGELLİLERİ
SLOVENYA
İSTİHDAM
VE
DİĞER
AVRUPA
KAZANMALARINDA
DESTEKLEMEYE YÖNELİK ÖLÇÜMLER
3.1. İşveren organizasyonlarının politikaları
Engellilerin istihdamını artırmaya yönelik çeşitli prensip araçları kullanılmaktadır.
(DESYODIP partnerlerindeki istihdam politikaları ve kilit oyuncuları hakkında daha
ayrıntılı bilgi için EK 1'e göz atabilirsiniz) İşverenlerin davranışlarını belli yasal
zorunluluklar sunarak doğrudan etkilemeyi amaçlayan düzenlemeler vardır. Bazı
ülkelerde bir kota sistemine dayalı zorunlu istihdam kuralı vardır (Turnton & Lunt,
1997). Bunlar, engelli insanları işe alma kotası ve buna ek olarak engellileri işe alma
yükümlülüğüne karşı gelme cezasıdır. Kota olmazsa işverenlerin, engellilerin
diğerleri kadar üretken olamayacağı algısına yönelik ayrımcılık ya da engellilerin eşit
derecede üretken olması için sağlayacakları hizmetlerin bedelini üstlenmedeki
-91-
isteksizlikleri
sonucu
engellileri
dışarıda
bırakacağı,
üstü
kapalı
olarak
varsayılmaktadır.
Bir diğer kota politikası da kota koyma sistemidir. Bu sistem işverenlere özel bir fon
ile parasal destek sağlayarak engellileri işe almayı tercih etmelerini sağlamaktadır.
Temel fikir şudur ki; bütün işverenlerin doğrudan istihdam temini ile, eğer
başaramazsa, özel firmalar ya da fonlar aracılığıyla engelli çalışanlar için istihdam
alanı yaratma sorumluğu vardır. Bu fonlar genellikle engelli çalışanlara, hizmet
sağlayıcılara ve işverenlere kaynak sağlarlar.
Dahası, engelli istihdamını teşvik etmek için ücret ödeneği ve diğer işveren teşvikleri
gibi destek ve teşvikler de yapılmaktadır. Bazı ülkelerde engelli insanları doğrudan
iş ortamına dahil etmeyi planlayan destekli istihdam programları da vardır. Bu
programlara karşın, korunaklı istihdam programları ayrılmış tesislerde, ayrılmış
işletmelerde ya da standart işletmelerin özellikle genel piyasada iş bulamayan
engelliler için ayrılmış bölümlerinde istihdam sağlamaktadır.
3.1.1. İstihdam kotası, ceza ve kota koyma sistemi
Türkiye, Avusturya, Fransa ve Slovenya'da istihdam kotası zorunluluğu vardır.
Kotalar çoğunlukla işverenin endüstrisinin türüne ya da büyüklüğüne göre
ayarlanmaktadır (Mont, 2004). Avusturya ve Fransa hem devlet hem de özel sektörde
kota sistemi uygulamaktadır. Avusturya'da 25 çalışan içeren firmalar özel ihtiyaç
duyan 1 eleman almak zorundadır (%4). Fransa'da yasa 20 çalışandan fazla işgücü
içeren şirketlerin
en az %6'sının engelli çalışanlardan oluşması gerektiğini
belirtmektedir. Türkiye ve Slovenya'da kamu ve özel sektörde sadece kısmi kota
sistemi uygulanmaktadır. Türkiye'de kamu firmaları en az %4 engelli çalışan; ve
50'den fazla çalışanı olan özel şirketler ise en az %3 engelli çalışan bulundurmak
zorundadır.
Slovenya'da da durum neredeyse aynıdır. Kamu firmaları %5 engelli
çalışan, 50'den fazla çalışanı olan özel firmalar da en az %3 engelli çalışan almak
zorundadırlar. İşgücünde kota sistemi olmayan ülkeler ise şunlardır: Danimarka,
Estonya, Finlandiya, Letonya, İsveç ve Birleşik Krallık.
-92-
Türkiye, Avusturya, Fransa ve Slovenya'da eğer şirketler bu yükümlülükleri yerine
getirmezlerse karşılaşacakları cezalar ve zorunlu yaptırımlar (kota koyma sistemi)
veya diğer yönetmelikler vardır. Türkiye'de kamu ve özel kuruluşlar istihdam kotası
ile ilgili yükümlülükleri yerine getirmezlerse çalışan başına ayda neredeyse 600 Euro
ödemek zorundadırlar. Fransız kota sistemi işverenlere farklı yetenekli kişileri işe
almaya alternatif olabilecek bir seçenek sunmaktadır. Eğer işverenler kota
zorunluluğuna uymazlarsa engelli insanların mesleki entegrasyonuna katkıda
bulunacak yıllık bir fon sağlamak zorundadırlar. Şirketin büyüklüğü göz önünde
bulundurularak bu katkı doldurulmayan işin minimum saatlik ücretinin 600 katına
eşdeğerdir ve şirketler bu kotaya uymakta başarısız olurlarsa 3 yıl boyunca 1500
katına çıkabilir. Bu cezalara rağmen, çoğu Fransız işveren engelli çalışan işe
almaktansa sonuç olarak bu desteği ödemektedirler. Avusturya'da kotaya uymakta
başarısız olan firmalar yerine getirilmemiş her kota boşluğu için vergi ödemeye tabi
tutulurlar. Bu vergi göz ardı edilemez ve yaklaşık olarak aylık 200 Euro'an fazla bir
miktardır (ya da Avusturyalı çalışanların ortalama gelirinin %6.3'ü). Vergi gelirleri
engellilere istihdam sağlayan firmalara destek için kullanılır (istihdam kotasına tabi
tutulup tutulmadıklarına bakılmaksızın). Ne yazık ki düşük cezalar ve düzgün
yönetim eksikliği nedeniyle işverenler kota yükümlülüğüne uymaktansa ceza
bedelini ödemeyi seçmektedirler.
Kota koyma sistemi olan ülkeler arasındaki bir önemli fark ise Avusturya
destekleyici para ile engelli bireylerin işgücü piyasasında istihdamını artırmayı
isterken, Fransa ve Slovenya'da bu destekleyici para temel olarak engelliler için olan
korunaklı atölyeler ve işletmeler için kullanılmaktadır (korunaklı istihdam için bölüm
3.1.4'e bakabilirsiniz).
Yukarıda belirtildiği gibi kota sistemi, özellikle Türkiye'de olmak üzere her zaman
etkili değildir. Uygulama mekanizması eksikliği ve yasal boşluklar nedeniyledir
(Aydın, 2005). İşverenler gerekli kotayı takip etmediklerinde yönetim eksikliği ve
yozlaşma nedeniyle cezayı ödememektedirler.
Ceza ödemek istemeyen birçok
işveren engellileri işe gelmemeye zorlamakta veya erken emekli yapmaktadır.
Çünkü, engelli insanların istihdam haklarını koruyan iş temelli ayrımcılık karşıtı bir
yasa yoktur. Avusturya'da 1994'te beş işverenden biri kota yükümlülüğünü yerine
-93-
getirirken %80'i ceza fonuna katkıda bulundu (Thornton & Lunt, 1997). Büyük
şirketlerin kota sistemine uymadıklarında ödedikleri cezanın çok az fark yarattığı
görüldü. Küçük şirketler için, cezayı ödememek ya da ücret yardımları ile beraber
ikramiye toplamak engelli insanları işe almak için bir teşvik olabilmektedir.
Bazı ülkeler ve özellikle engelli destekçileri kota koyma sistemlerine karşı
çıkmaktadırlar. Birleşik Krallık gibi ülkeler ve onların birçok engelli komiteleri
gerekli uygulamalar sağlandığında engelli insanların da engelsizler kadar üretken
çalışanlar olabileceği tartışmasının değerini düşürdüğünü düşünmektedirler. Kota
koyma sisteminin ceza kesilme korkusu yüzünden engellileri işe almaya zorlayıcı bir
olumsuz pozisyon oluşturduğuna inanıyorlar. Kotaları eleştirenler yaptırımlar yerine
ayarlamalara yönelik ödemeler içeren teşviklerle daha fazlasının kazanılabileceğine
inanıyorlar.
3.1.2. Ücret ödenekleri ve diğer işveren teşvikleri: ödenekli istihdam
Ücret ödenekleri ve diğer işveren teşvikleri engelli çalışanlara olan talebi artırmayı
amaçlamaktadır. Engelli insanlar daha az üretken olarak ya da daha masraflı olarak
algılanmakta ve bunlar da işe alınmalarını engellemektedir. Engelli çalışanların
maaşlarını düşürmeden işverenlerin ödediği maaşları etkili olarak düşürerek, bu
politikalar çalışanların geçim kaynaklarını garantiye alarak iş piyasasında bir oyun
alanı olabilir (Mont, 2004).
DESYODIP'in partner ülkelerinde engelli istihdamını artırmaya yönelik .eşitli destek
ve teşvikler vardır. Özel olarak Avusturya'da birçok ödenekli istihdam programı
vardır. Ödenekler genellikle yıllar içinde aşamalı olarak azalmaktadır, fakat yine de
oldukça yüksek olabilir. Avusturya'da tam ücret ödeneği sağlanmaktadır. Ek olarak,
eğer ödeneksiz bir işle meşgul olunursa bu ödenek durdurulur ve 3 yıl içinde yeniden
başlatılabilir. Slovenya ve Türkiye hükümetleri kotalarından fazla işçi aldıklarında iş
sağlayıcıları için sadece vergi desteği vermektedir. Slovenya'da ileri genel vergi
destekleri stajyerleri ve engelli çalışanları iş sağladıklarına belli durumlarda
verilmektedir. Teşvikler engelli çalışanların maaşlarının vergilendirilebilir miktarı
aşmayan %50 -70 kadarına çıkabilir.
-94-
Türkiye'de bazı çok büyük şirketler engelliler için gönüllü sosyal sorumluluk
projeleri düzenlemektedir. (GSM firması Turkcell engelli bireyleri çağrı merkezi
personeli olarak işe almıştır.) Fransa'da Electric compagny, Areva, DECATHLON,
SNCF gibi gitgide çoğalan büyük şirketler engellilerin istihdamına katılmışlardır.
Birleşik Krallık gibi bazı ülkelerde engelli çalışanlar için ödenek yoktur fakat, işin
engelliler için düzenlenmesi ve uygunlaştırılması çalışmalarına bir öneri ve finansal
destek vardır.
Bazı çok büyük şirketler insan kaynakları departmanlarında özel
eşitlik ofisleri bulundurmaktadır.
Çeşitli STK'lar işverenlere danışmanlık
sağlamaktadır. Sınırlı uygulaması ile az sayıda işe alım ödenekleri vardır. Son
olarak, işsizleri kendi mesleklerini kurmaya desteklemeye yönelik programlar da
vardır.
3.1.3. Destekli istihdam
Destekli istihdam programları engelli insanları doğrudan iş ortamına dahil etmeye
yardımcı olmak için tasarlanmıştır. Programlar, engelli bireyin işini öğrenmesi ve
icra etmesini mümkün kılacak destek hizmetlerini içerir.
Avusurya'da çalışma
yaşındaki 1000 kişiden 1'i bu destek programlarında görülmektedir. (Chopin, 2003:
Engeli beceriye dönüştürme). Ücret ödenekleri gibi bu teşvik edici kişisel destek de
kısıtlı bir süre için verilmekte ve zaman içinde azalmaktadır.
Avusturya'da BABE
ve “Aktion 500” adında iki ünlü iş programı vardır. BABE (Özel ihtiyaçlı insanlar
için ulusal işgücü piyasası politikası) Avusturya federal sosyal hizmetler departmanı
tarafından engellilere destek olmak ve en azından orta vadede işlerini sürdürebilecek
olanları yardım etmek için kurulmuştur.
BABE'nin hedef grupları öğrenme
güçlükleri olan ergen ve genç yetişkinler, işlerini kaybetme riski bulunan yaşlılar,
zihinsel yetersizlikleri bulunan insanlar ile firmalardır. Aktion 500 programı sosyal
hizmetler departmanı tarafından işverenlere iş önerici olarak kurulmuştur.
Tüm
işverenler her yeni başlayan engelli kişi için ilk altı ayda ekstra para alırlar (600
Euro). Engelli istihdamı konusunda emin olmayan işverenler için özel hizmetler
vardır. İşverenler sıklıkla sorulan sorulara (örn, gelir gider analizi, yasal temeller,
yeni donanımlı iş yerleri oluşturma desteği ya da engelliler için en uygun
yerleştirmeler gibi) cevaplar alırlar.
-95-
Türkiye'de destekleyici hizmetler yetersizdir ve engelli istihdamına yönelik sınırlı
sayıda araştırma yapılmıştır. Fakat Avusturya, Fransa ve Slovenya'da olduğu gibi
engelli istihdamında eğitilmiş özel engelli istihdam danışmanlarının bulunduğu
işveren ofisleri vardır. Bu danışmanlar engellilerin uygun bir hızda öğrenmelerine
olanak sağlayan bireyselleştirilmiş yardım hizmeti önerirler. Sadece iş performansı
değiliş ortamına adapte olmada da eğitim vermektedirler. Ayrıca kişi ve işveren
arasında iş ortamının ihtiyaçlarına karar vererek bir bağlantı kurar.
3.1.4. Korunaklı istihdam
Korunaklı istihdam programları ayrılmış tesislerde, ayrılmış işletmelerde ya da
standart işletmelerin özellikle genel piyasada iş bulamayan engelliler için ayrılmış
bölümlerinde istihdam sağlamaktadır. Birçok engelli korunaklı işlere oldukça karşı
çıkmaktadır.
Devlet yardımı azaltmalarına paralel olarak korunaklı istihdamı
azaltma adımları atılmaktadır. Fakat buna karşı çıkan lobi güçlüdür.
Korunaklı işler için bazı gerekçeler gösterilmektedir. Birincisi, engelli insanların
korunmaya ihtiyacı vardır. Bu fikir, çoğunlukla engelli insanların haklarını ve hayat
standartlarını geliştirmenin en iyi yolunun onları genel işgücüne dahil etmek olduğu
anlayışı tarafından reddedilmektedir. Eğer destek gerekiyorsa, destekli istihdam
tercih edilen seçenektir. İkinci fikir de, korunaklı istihdamın işsizlikten daha iyi
olduğu ve işverenlerin engelli çalışanları almayacağı görüşüdür. Birçok örnekte
engelli çalışanlara önerilen yevmiyeler sadece sembolik olabilir, fakat bazı ülkeler
düzenli sektör bazlı minimum ödeme ve tam sosyal güvenlik desteği sağlamaktadır.
Üçüncü fikir ise korunaklı istihdamın normal istihdama bir geçiş olarak hizmet
edebileceği görüşüdür. Genel olarak, asıl durum bu değildir. Çoğunlukla, korunaklı
işletmeleri işleten insanların lehine olan durum da, özellikle kar bazlı olanlarında, en
üretken çalışanlarını firmalarının etkinliğini sürdürmeleri için alıkoymaktır. Bu
durumda onlara en iyi şekilde korunaklı atölye tarafından hizmet verileceği
düşünülen engellileri işe almaktan caydırıcı bir faktör olabilir.
İstatistikler göstermektedir ki Avusturya'da 2000'den itibaren korunaklı istihdama
dahil olan engelli insanların miktarı artmıştır. Yakın zamanda, korunaklı atölyeleri
bir çeşit sıçrama tahtası yapmayı hedefleyen bazı yenilikler yapılmıştır. Avusturya
-96-
korunaklı istihdamdan normal istihdama geçen insanlar için teşvik sağlamaktadır.
Avusturya'da bu programlar insanları çalışma hayatında desteklemek ve normal
işgücü piyasasına geçmelerinde bir sıçrama tahtası olarak hizmet etmeleri için
tasarlanmıştır. Avusturya'da engelliler korunaklı atölyelerde iş tekniklerini öğrenme
imkanı edinirler ve bu da onlara normal işgücü piyasasına geçmelerinde bir sıçrama
tahtası olarak hizmet eder.
3.2. Ayrımcılık Karşıtı Engelli Kanunu
Ayrımcılık karşıtı engelli kanunun temel amacı yalnızca engeline dayanarak insanlar
arasındaki herhangi bir ayrımcılığı önlemektir.
Bu yasaya göre eğer engelli ve
engelsiz insanların durumlarında gerekçelendirilemeyecek bir farklılık varsa, bu
durum ayrımcılılık olarak adlandırılır (Aydin, 2005). Avusturya ve Fransa yalnızca
engele dayanarak yapılan ayrımcılık karşıtı kanununu yakın zamanda benimsemiştir.
Bu yasa engellilerin istihdamını teşvik etmek ve korumak için benimsenmiştir. Bazı
AB ülkelerinde engellilik ayrımcılık dayanağından biri olarak genel ayrımcılılık
karşıtı yasaların içinde dahil edilmektedir. Bütün ülkelerde yaş, cinsiyet, engel, ırk,
din ve inanca dayalı ayrımcılık yapmak yasaktır. Fakat, bu ayrımcılık karşıtı yasa
üye ülkelerin hem anayasal hem de federal yasalarında bulunmalarına rağmen
engelliliği ayrıca belirtmemiştir.
Yakın zamana kadar Türkiye'de de bir ayrımcılık karşıtı yasa bulunmamaktaydı.
Engelliliğin korunan gruplara dahil edildiği bazı anayasal hükümler olmasına rağmen
bu hükümler açıkça engellilikten bahsetmemektedirler.
2006'da yürürlüğe giren
Türk Engelli Yasası uygulamasındaki sorunlar, günlük engellilerin gündelik hayatını
yansıtmaması ve bütün sorunlara işaret etmemesi problemlerinden dolayı
eleştirilmektedir. Aktivistlerin söylediği üzere engelliyi işlevsiz sayarak hak vermeye
dayalıdır.
Bu ülkeler arasındaki bir diğer fark da engelli yasasında bahsi geçen makul
düzenleme konseptidir. Bu, işverenlere zorunlu kılınan iş yerinde uygun
düzenlemeleri yapma görevidir (Mont, 2004).
mutlak değildir.
İstihdam alanı dışında bu görev
Şu ülkelerin yönergelerinde makul düzenlemelere yakın yasal
hükümlülükler yer almaktadır: Avusturya, Belçika, Bulgaristan, Kıbrıs, Danimarka,
-97-
Estonya, Finlandiya, Fransa, Yunanistan, Macaristan, İrlanda, Letonya, Litvanya,
Luksemburg, Malta, Hollanda, Portekiz, Slovakia, İspanya, İsveç ve Birleşik Krallık.
Bu hükümlülükler, nasıl uygulanacağına yönelik (Litvanya), ve orantısız yükün nasıl
değerlendirileceğine yönelik (Letonya, İsveç) ufak ayrıntılar ve basit görevler; ya da
pratik uygulamasında sağlanan daha ayrıntılı danışmanlık hizmeti (Birleşik Krallık)
olmak üzere ülkeden ülkeye değişir. Makul düzenleme görevi konsepti İtalya,
Polonya ve Türkiye'deki ulusal kanuna dahil edilmemiştir. Macaristan'da makul
düzenleme görevi tamamen uygulanmamaktadır.
Fransa'da makul düzenleme
görevinin faaliyet alanı yükümlülüğün sadece resmen engelli çalışan olarak
tanınanları içerdiğinden tamamlanmamıştır. Görevin tanımı değişirse, genel olarak
işveren için bir orantsızılık ve mantıksızlık yaratmama kısıtlamasına tabi tutulur
(Avusturya, Belçika, Bulgaristan, Kıbrıs, Fransa, Almanya, İrlanda, Letonya,
Litvanya, Hollanda, Portekiz, Slovakya, İspanya).
İngiltere'de pratik uygulama
üzerine daha ayrıntılı bir danışmanlık verilmektedir. Örneğin, bir sırt incinmesinden
sonra kişi öncelikli sorumluluklarının bir kısmını yapabilecek bir duruma gelebilir.
İş, bazı görevleri çıkararak ve yeni, daha sırt-dostu görevleri ekleyerek yeniden
düzenlenebilir.
Ek olarak, çeşitli ülkelerin ulusal yasalarında birçok engellilik tanımı vardır. Bu
uygulamalar ve ayrımcılık karşıtı yasalar çoğu AB (ve üye) ülkelerinde farklı
olabilir.
3.3. Engelli Çıkarları
Bütün ülkelerde sosyal güvenlik ağlarının bir parçası olarak çeşitli engelli yardım
programları vardır.
OECD ülkelerinde ortalama olarak 20 - 65 yaş arası
popülasyonun %6'ya yakını 2007'de engelli faydası almıştır. Türkiye, Avusturya,
Fransa ve Slovenya'da refah yardım ödemesi isteyen engelliler bir uzman doktor
tarafından değerlendirilmeli, istihdam ofisinin iş odaklı görüşmelerine katılmalı ve
rehabilitasyon programına yerleşmek için gerekli olan şartları yerine getirmelidir.
Birleşik Krallık gibi bazı ülkelerde bu görüşmelere katılma ve iş arama zorunluluğu
daha ciddi engeli olan insanlar için genişletilmiştir, fakat uzun vadede işsiz olanlar
için geçerli değildir. Türkiye'de engelliler %40 üzeri derecede engelli olarak teşhis
edilirse refah yardım ödemesi talep edebilirler.
-98-
Çalışmak için gerekli becerileri
değiştiğinde sağlık kuruluşları tarafından düzenli olarak kontrol edilmelidir.
İspanya'da dış etmenler nedeniyle iş bulamayan engelliler garantili minimum bir
gelir elde etme hakkı kazanacaklardır.
Avusturya'da engelliler için hayatın tüm alanlarını kapsayan çok çeşitli bir hizmet
aralığı vardır.
Erken müdahalenin, kişisel destek, barınak ve istihdamın büyük
alanlarına ek olarak, FSW ayrıca günlük hayatlarını kolaylaştırmak için sağır, sağırkör ve görme ve/ya işitme engelli yardımlarına fon sağlamakta ve yüksek derecede
bozuklukları olan çocuklar için özel okul sağlamaktadır Viyana ayrıca engellilerin
sosyal hayata aktif katılımcılar için ulaşım, eğlence ve diğer hareketlilik hizmetlerine
finansal destek sağlamaktadır. Sağır, kör ve ciddi derece görme engelli insanlar için
aylık Viyana toplu taşıma bileti, mesleki terapiye katılanlar için toplu taşıma, ve gezi
ve spor gibi çeşitli eğlence aktiviteleri sağlamaktadır.
OECD 2003 İstihdam Bakışına göre Birleşik Krallık en yüksek engelli yardımı alan
ülkedir (%6.63). Bu oran Avusturya'da %4.62'dir.
insanların yaşam standartlarını geliştirmektedir.
Yardım ödemeleri engelli
Fakat, aynı zamanda iş için
caydırıcı faktör de olabilmektedir. Engelli yardımları ve işgücü katılımındaki azalma
oranı arasındaki ilişkiyi gösteren birçok çalışma yapılmıştır (Mont, 2004). Asıl zor
olan şey minimum yaşam standardı sağlarken işgücü katılımını da teşvik etmektir.
Avusturya'da engelli yardımını geçici bir ödeme haline getirmek amaçlanmaktadır.
Ciddi sağlık problemleri olan birkaç kişi haricinde, diğer çalışan yaş grubu
yardımları gibi, belirli aralıklarda yeniden ayarlanan geçici ödemeler şeklinde
algılanabilir. Bu, aksi halde uzun vadede engelli yardımı alacak olan ve gelecekte
daha iyi bir sosyal ve ekonomik uygulama için çok az umudu olan, genç engelliler
açısından önemlidir.
Neredeyse tüm Avrupa ülkelerinde engelliler yardımlarına ek olarak başka kazançlar
da elde edebilirler, ama bu uygulamalar oldukça katıdır. Türkiye'de engellilerin
yardım ödemelerini kaybetmeden ayda sadece 50 - 60 Euro kadar kazanmalarına izin
verilmiştir. Avusturya'da engelliler uzman yardımı ile kapasitelerini kullanabilecek
ve yeteneklerini daha da geliştirebilecekleri anlamlı ve yararlı bir istihdam
sağlandığında bir cep harçlığı (düzenli maaş değil) elde ederler.
-99-
3.4. Mesleki rehabilitasyon ve eğitim programları
Kotaların aksine ayrımcılık karşıtı yasalar, engelli yardımları, istihdam ve eğitim
programları engelli kişilerin üretkenliğini artırmayı amaçlamaktadır (Mont, 2004).
Bu aşama iş kapasitesi ve uygunluğu değerlendirmesi, mesleki rehberlik, kısa ve
uzun vadeli eğitim, iş yerleştirme hizmetleri ve kariyer danışmanlığı gibi birçok şeyi
içerebilir. Eğitim bazen sınıf ortamında gerçekleşir, fakat iş üzerinde eğitimi de
kapsamaktadır. Bu programların altında yatan temel fikir genel işgücüne katkıda
bulunabilmeleri için engellilerin yeteneklerini iyileştirmek ve geliştirmektir. Eğitim
hizmetleri çoğu ülkede benzer olabiliyor iken, programın doğası bu hizmetleri kimin
ne zaman alacağı yönetiminde oldukça değişebilmektedir.
Bazı ülkelerde mesleki eğitim programları hak olarak kabul edilir. Fransa'da ve
diğer ülkelerde (Almanya ve Polonya) tüm engelli insanlar, maddi yardım
uygunluklarına bakılmaksızın hizmetlerden yararlanırlar.
Avusturya gibi diğer
ülkelerde bu yardım yeterli görülen insanlarla sınırlıdır.
Bu ülkelerde mesleki
rehabilitasyon zorunludur. İnsanlar yardım için başvurduklarında nakit ödemeleri
için uygun olmalarından önce hizmet aramaları gerekmektedir. Bu sistemler kişinin
engelinin başlangıcında acilen destek sağlama ve belki de işgücünden çekilmelerinin
önüne geçmeyi engelleyen bir erken müdahaleyi destekler. Türkiye'de mesleki eğitim
kişinin sağlık durumunun saptanmasından sonra ve çok nadir olarak hastalığın ortaya
çıkmasından 1 yıl sonra -ki bu durum çoğu zaman çok geç olmaktadır- başlar.
Zorunlu programları olmayan ülkeler, Portekiz gibi, mesleki rehabilitasyonu uzun
vadeli bir hastalık sonrası, engellinin kendi kendine başarılı olarak işe giremeyeceği
anlaşıldıktan sonra vermektedir. Mesleki eğitime girişi uzatma daha az insanın
faydalanması anlamına gelmesini gerektirmez.
Çok farklı yaklaşımları olan
Almanya ve Amerika'da, yeni yardım alanların neredeyse yarısı kadar mesleki eğitim
alanlar vardır.
Birleşik Krallık ve Avusturya gibi Kuzey ve Batı Avrupa ülkelerinde mesleki
rehabilitasyon önemlidir.
Diğer AB üye ülkelerinde, özellikle Güney Avrupa
bölgesinde bu ölçümlere güçlü vurgular yoktur çünkü bu ölçümleri sağlayacak
-100-
halihazırdaki imkanlar yetersizdir (Aydin, 2005). Birleşik Krallıkta New Deal (Yeni
Anlaşma) adındaki bir grup hizmet, işsizler ve ayrıca engelliler için iş bulma destek
programları ve işe geri dönüş programları sunmaktadır. "Uzman Hasta" ve "Durum
Yönetimi" adındaki diğer programlar da engellilerin durumlarını yönetmelerine
yardımcı olmak için vardır. "İşe Geçiş Yolları" adındaki başka bir program da bir
dizi birey odaklı mülakat içermektedir.
Avusturya'da
engelinden dolayı iş
performansının çalışamayacak kadar düştüğü kişilere yönelik mesleki istihdam
terapisi vardır.
Bu terapi özel kuruluşlarda ve bakım evlerinde sunulmaktadır.
Engelli insanlar yeteneklerini nasıl kullanacaklarını ve nasıl başka beceriler
kazanabileceklerini öğrenmelidir.
Türkiye'de engelliler için özel rehabilitasyon ve iş eğitimi merkezleri 1991 yılında
kurulmuştur. İŞKUR,özellikle engelliler için tasarlanmış mesleki eğitim, kariyer
geliştirme ve girişimcilik programları içeren aktif istihdam politikası yürütmektedir.
Ayrıca 2005 yılını Engelliler için İstihdam Yılı olarak belirlemiştir.
başarıları tartışılabilir.
Ancak,
Bu eğitim kurslarına katılan katılımcı sayısı oldukça
düşüktür. Engelliler için işgücü eğitim kurslarının sayısı toplamda 128'di ve 1998 ve
2002 yılları arasında bu kurslara toplamda 262 kişi katılmıştı (Aydın, 2005). Çünkü
mesleki rehabilitasyon ve iş eğitimi kursları kentsel yerleşim yerlerinde
kurulduğundan kırsal alanda yaşayan birçok engelli bu eğitim kurslarına
erişememektedir. Aynı şehirde yaşasalar bile, ulaşım yetersizliği yine bu kurslara
katılmalarını zorlaştırmaktadır.
Mesleki eğitim uygun maliyetli mi? Sabit bir iş bulan hizmet alan her kişi için, iş
bulamayana göre, nakit faydadaki düşüş neredeyse hizmetin bedelini aşmaktadır.
Fakat, tam ölçeğiyle bir fayda-maliyet analizi üstlenmek zordur. Bir kafa karıştırıcı
etmen ise mesleki rehabilitasyon sağlayıcılarının başarılı olacağını düşündükleri
insanları önceden seçebilmeleridir.
İngiltere ve Macaristan gibi ülkelerde ulusal istihdam veya eğitim programları
gösterge ve sonuçlar tarafından ödenir: kanıtlanmış her iş girişi için belirlenen bir
ücret normaldir, işi garantiye almada başarısızlık programın gelirinde düşüş anlamına
gelir. Avrupa Sosyal Fonu bireysel üye ülkelerdeki istihdam durumunun gelişmesi
-101-
için ana finansal araçtır.
Fon, engelliler için istihdam durumunu geliştirmeyi
amaçlamış çeşitli destek programlarını finanse eder. Bu müdahaleler engelliler için
daha iyi eğitime entegre düzenlemelerini, yetiştirmeyi, iş koçluğunu, akıl hocalığını;
yaşlı engelliler için işi sürdürme ve yeniden yerleştirmeyi; ve ciddi seviyede
fonksiyonel bozuklukları olanlar için de desteği içerir.
4. ÖZET VE SONUÇ
Bu raporda genç engellilerin istihdamını desteklemek için okuldan işe geçiş hakkında
çeşitli literatürü, ülke raporları ve istatistiklerini ve farklı AB ülkelerinde ve
DESYODIP partnerlerinde (Türkiye, Fransa, Slovenya, Avusturya) engellileri iş
sahibi olmaları için destekleyen çeşitli ölçümleri gözden geçirdik. Avrupa'da
engellilerin istihdam oranları kalifiye seviyesi ile yakından ilişkili olduğundan bu
rapor Avrupa'daki eğitim politikalarını analiz etmiştir.
Engelli gençlerin diğer
vatandaşlarla eşit temelde tam ve etkili olarak eğitim ve iş hayatına katılmalarını
engelleyen bariyerleri inceledik. Sonra, bu bariyerlerin azalması ve aşılması için
önerileri ve AB'de kullanılan en iyi pratikleri tartıştık. Son olarak, AB ülkelerinden
elde edilen engellilerin iş edinmesini desteklemesine yönelik ölçümler işveren
şirketleri için politikalar, ayrımcılık karşıtı yasa, engelli yardımları ve eğitim
programları yönlerinden tanımlandı.
Bu ülkelerde genç engellilerin okuldan işe geçişleri ile ilgili verileri oldukça sınırlı
olduğu için, verilerin çoğu özel olarak partner ülkelerin bilgileri ile sınırlı
kalmamıştır. Tüm AB ülkelerinden ilgili literatür, özellikle çoğu araştırmanın geçiş
ile ilgili yapıldığı Birleşik Krallık bu rapora dahil edilmiştir.
Geçiş ve istihdam sonuçları, eğitim ilerlemesi ve eğitim başarısı ele alındığında
engelli ve engelli olmayan gençlerin arasında bir eşitlik açığı olduğu yaygın olarak
kanıtlanmıştır.
Aynı zamanda DESYODIP partnerleri ve diğer AB ülkelerini
kıyaslamak için ciddi oranda bir veri eksikliği vardır. Bu sıkıntı tamamlayıcı politika
yapılarından kaynaklanan farklı idari tanımlardan yola çıkmaktadır. Engel seviyesi,
eğitim seviyesi istihdam oranlarında ülkeler arasındaki mutlak farklar çok fazladır.
Çünkü engelin farklı tanımları (ortadan ciddiye), farklı veri toplama teknikleri ve
anketlere verilen farklı cevaplar nedeniyle bu fark ortaya çıkmaktadır. Şöyle de
-102-
denebilir ki, engelliliğin nasıl tanımlandığı ve belirlendiği ülke odaklı politika ve
pratikler bakımından önemlidir. Ancak, ulusal verilerin mevcut kaynaklarında
spesifiklik ve parçacıklı olma özelliği eksikliği olduğundan çoğu zaman engelli
öğrencileri özel eğitimsel ihtiyaçlar kategorisinden ayrılmak zordur. Bazı ülkelerde
bu veri mevcut değildir.
Asıl endişe, mevcut kanıtlara göre eğitim sisteminin hala engelli gençlerin iş
hayatına veya zorunlu eğitim sonrasında yüksek öğrenime başarılı transferini
sağlamakta yetersiz kalmasıdır. Tüm seviyelerde eğitim imkanlarını artırmaya
yönelik çalara rağmen genç engelliler genel nüfusa göre daha düşük kalifikasyona
sahiptir. Yüksek öğrenime geçen genç engelliler geçmeyen engellilere göre daha iyi
istihdam sonuçlarına sahip olmaktadır.
Özellikle zorunlu eğitim sonrasına ilerlemedeki engeller ve imkan sağlayıcıları ve
işgücü piyasasına geçişlere dikkat çekilmelidir. İşgücü piyasasının beceri temelli
değişimi, engelli gençlerin iş edinmedeki zorlukları, etkisiz mesleki rehabilitasyon ve
yetiştirme programları, istihdam caydırıcı faktörler ve negatif işveren tutumları
engelli gençleri işgücünün dışında tutan birçok nedenler arasında sayılabilir. Fakat,
ülkeler arasında oldukça büyük farklar vardır.
Geçiş destekleyici politika ve
pratikleri daha iyi anlamak bu yüzden önemlidir.
Eğitim sonrası geçiş imkanları birçok ülkede öğrencilerin bireysel başa çıkma
becerileri ve eğitim sisteminin zayıflıklarının (örn, öğrencilere verilen destek
ayarlamaları) üstesinden gelme becerilerine bağlıdır. Orta ve ortaöğretim sonrası
okulların, işletme camiasının, yetişkin istihdamı ve mesleki eğitim acentelerinin
koordinasyon ve ortaklığında geçiş planlama ve kariyer danışmanlığı, ek kaynaklar
ve yetiştirme kılavuzuna ulaşmak için şu prosedürlerin ihtiyaç değerlendirmesini
yapılmalıdır: öğrencilere, okullara, mesleki eğitim merkezlerine ve işverenlere
destekleri ayarlamak bariyerleri aşmak ve engelli gençleri geçiş döneminde
desteklemek için bir araçtır.
Okullara, üniversitelere ve mesleki eğitime dahil etmeyi sağlayan araçlar ve destekler
ülke içi ve ülkeler arasında ve sağlama imkanlarına göre değişiklik göstermektedir.
-103-
Eğitim ve yetiştirme imkanları bütün ülkelerde artmıştır fakat destekte hala önemli
ölçüde düzensizlik vardır.
Raporlarda söz edilen iyi pratiklere örnekler birçok
önemli girişimin yerel ya da okul seviyesinde gerçekleştirildiği ve bu girişimlerin ve
desteklerin uygulamasının yasal zorunluluğunun olmadığını göstermektedir.
Avrupa'da engellilik ve engellilere iş
sağlamak için istihdam ölçümleri
politikalarında bir dereceye kadar birleşme görülmektedir. Bazı ölçümler engelliler
işgücü piyasasında eşit koşullar altındaki engelli olmayanlar kadar rekabet
edemeyebilirler düşüncesinin kaynağı çoğu ülkedeki istihdam kotası, ödenekli
istihdam ve korunaklı atölye sistemlerinden bulunabilir. Bu sistemler engelliler için
bir kusur anlayışı geliştirdiği, ödeme seviyesini düşürdüğü ve korunaklı atölye
durumunda, sosyal katılımı başarısız kıldığı için eleştirilmektedir. Aksine destekli
istihdam, sosyal katılımın en olası şekilde istihdam entegrasyonu ile başarılacağını
fikrinden kaynaklanmaktadır. Hak temelli sistemler ayrımcılık karşıtı istihdam
yasasında yansıtılmıştır. Ancak, bu alanda yasanın etkisinin değerlendirilmesi
yasanın en iyi engellilerin durumunda son gelişmede ürettiğini önermektedir.
Tüm DESYODIP üye ülkelerinin mesleki rehabilitasyon ve eğitim programlarının
altında yatan fikir engellilerin yeteneklerini yeniden düzenlemek ve geliştirmektir;
böylece genel iş gücünde onlar da yer alabilirler. Yetiştirme hizmetleri çoğu ülkede
benzer olmasına rağmen, programların bu hizmetleri kimin ne zaman alacağına dair
doğası oldukça farklıdır. Bu programlara katılımın tamamen gönüllü olduğu ve
engelli yardımının garanti edilmesinden önce zorunlu olabileceği ülkeler arasında
farklılıklar vardır. Bu ülkelerde yardım talebi otomatik olarak mesleki eğitim için bir
istek olarak kabul edilmektedir. Son sistem kişinin engelinin başlangıcında acilen
destek sağlama ve belki de işgücünden çekilmelerinin önüne geçmeyi engelleyen bir
erken müdahaleyi destekler. Türkiye'de mesleki eğitim kişinin sağlık durumunun
saptanmasından sonra ve çok nadir olarak hastalığın ortaya çıkmasından 1 yıl sonra ki bu durum çoğu zaman çok geç olmaktadır- başlar. Birleşik Krallık ve Avusturya
gibi Kuzey ve Batı Avrupa ülkelerinde mesleki eğitimin önemli odluğunu
özetleyebiliriz. Diğer Avrupa üye ülkelerinde özelikle Güney Avrupa ülkelerinde bu
ölçümlere yönelik güçlü vurgular yoktur çünkü bu ölçümleri sağlayacak şimdiki
imkanlar yetersizdir. Mesleki eğitimde çoğu farklı bireysel proje AB programlarının
-104-
yardımıyla, özellikle Avrupa Sosyal Fonu ve DESYODIP'i de içine alan Leonardo
programı olmak üzere, geliştirilmiştir.
Kemer sıkma dönemlerinde hükümetler istihdam rehabilitasyonuna yönelik
harcamaların zahmete değer olup olmadığını sorgulamaktadır. Sosyal yardım
sistemleri engelli yardımlarına yönelik harcamaların aşikar artışlarından dolayı işi
yeterli olarak teşvik etmekte başarısız kalmaktadır. Asıl zorlu iş, kabul edilebilir
minimum yaşam standardı sağlayarak katılımı teşvik etmek olmalıdır.
-105-
EK 1: TÜRKİYE, AVUSTURYA, FRANSA, SLOVENYA VE
İNGİLTERE’DE ENGELLİ İSTİHDAMI İÇİN MEVCUT POLTİKALAR VE
TEMEL OYUNCULAR
1. TÜRKİYE Engelli İnsanlar için Mevzuat Yapısı ve Anahtar Oyuncular
İşverenler
Kişilere karşı yaş,
Kuruluşlar ya da
cinsiyet, engellilik, ırk,
İnsanlar için
YÜKÜMLÜLÜKLER din sebebiyle ayrımcılık
yapılmamalıdır.
(Türk Parlamentosu
gerçek anayasal
Yasalara uymak için
değişikliklerde
bireylerin yapması
gereken ve yapmaları engelliler için pozitif
ayrımcılık ayarlar)
teşvik edilen
Kamu işletmeleri en az
uygulamaları içerir.
%4 oranında, 50 nin
üzerinde daimi işçisi
olan özel işletmeler ise,
%3 oranında engelli
çalışan bulundurmak
zorundadırlar.
Engelli insanlar yeraltı
ve su altı işlerde
istihdam edilemezler.
Çalışan kişi işinden
dolayı engelli veya
hasta olduysa
rehabilitasyon/tedaviden
sonra iş veren, yeniden
yerleştirme yapmalıdır.
Eğer Kamu ve Özel
Yükümlülüklerini
işletmeler istihdam
yerine getirmezlerse
kotası ile ilgili
uygulanabilecek
yükümlülüklere
CEZALAR
uymuyorsa ceza
Bunlar para cezaları, ödemek zorundadır: her
engelli ve her ay için
vergi ve sosyal
1.170 TL (yaklaşık 600
yaptırımları
Euro).
içerebilir.
-106-
İstihdam veya
Eğitim
Programları
Bireysel Engelli
İnsanlar ve
Devlet
Tarafından İlgili
Refah Ödemeleri
ve Hizmetler
İşverenler
İŞKUR’a
başvuru
yapmalıdır.
(Ulusal İstihdam
Ofisi)
Refah ödemesi
talep eden engelli:
*Hiçbir geliri
olmamalı
*Bir yetkili
hastane tarafından
değerlendirilmeli
*Hizmet için
engeli %40-%69
arasında olmalı
*İŞKUR’da iş
odaklı
görüşmelere
katılmalıdır.
(Ulusal istihdam
ofisi)
Eğer ihtiyaç
duyarlarsa
engelli insanlara
uyumlu yerler
sunmalıdır.
Yapısal
engellerin
kaldırılması.
Sağlık
durumunu
çalışma
sırasında
koruma
zorunluluğu.
Uyumsuzlukta
refah ödenekleri
durdurulmuş veya
azaltılmış ve/veya
işe yeni başlamış
olabilir.
Engelli insanların
İstihdamını teşvik
eden DESTEK VE
TEŞVİKLER
Hibe yardımı,
sübvansiyonlar ve
mali yardımlar
Pratik öneriler, iş ve
ekipman
uyarlamaları
Mesleki
Rehabilitasyon
Önlemleri
Desteklenen İstihdam
Tedbirleri
Korunaklı İstihdam
Tedbirleri
Eğer işveren yeniden
yerleştirme yapmazsa
her gün için ceza
ödemelidir.
Özel teşvikler değil
Kontenjanlarından fazla
istihdam sağlarlarsa
onlara vergi desteği
İstihdam büroları ve
bazı özelleşmiş
kurumlar bu iş için
eğitilmiş uzmanlara
(engellilik istihdam
danışmanları) sahiptir.
Bazı çok büyük
işverenlerin engelli
istihdamı için sosyal
sorumluluk projeleri
vardır.(örn: Turkcell
çağrı merkezi personeli
olarak engellileri
istihdam etmiştir)
İŞKUR işyeri
ihtiyaçları,
engellilik türleri
ve öğrenme
ihtiyaçları
hakkında
analizler yapar.
Eğitim programı
kurar ve
sertifika verir.
İstihdam ofisi
engelliye bu
konular
hakkında
rehberlik sağlar:
*Sosyal hakları
*Kendi
niteliklerinin
listesi
*Çalışma
koşulları
*Mümkün
gelirler
*İşyerlerinin
sosyal ve
ekonomik
durumları
Erişim araçları
*Sağlık
hizmetleri
olanakları
İŞKUR (Ulusal
İstihdam Ofisi)
örgütleri
desteklemek için
müşterilerine
(ilgililerine)
sevk edecektir.
Engelliler
İdaresi,
engellilerin
sosyal ve
ekonomik
Diğer İnisiyatifler
-107-
* Aktif olarak iş
aradığına dair
kanıt göstermeli
*İŞKUR’un
mesleki eğitimini
tamamlamalı
*Uygun iş
teklifini kabul
etmeli
* Milli Eğitim
Merkezi’nin,
STK’ların ve
Belediyeler
engelliler için
çeşitli programlar
yapmaktadır.
*Ayrıca MEB’e
göre (Milli eğitim
Bakanlığı) 1400
özel
Rehabilitasyon
Merkezi ve okul
210.000 engelli
insana eğitim
vermektedir.
*MEB, 15 yaş
üstü engelli
insanlara çıraklık
eğitimi verir.
durumunu
geliştirmek için
2008-2012
yıllarını içeren
“Stratejik Plan”
yayınladı.
% İşsizlik oranı
Genel ve
Engelli insanlar
için
Engellilerin
işgücü piyasası
katılma oranı
Genel işsizlik: %13.6 (TÜİK-2009)
İş gücü durumuna göre engelli nüfusun oranı, 2002- TÜİK
Engelli işsizlik : %15.46 (TÜİK – 2002)
Engelli kişilerin iş gücü piyasasında katılımı : %21.71 (TÜİK-2002)
İşgücünde olmayan engelli insanların nüfus oranı: %78.29 (TÜİK2002)
2009 YILINDA ENGEL TÜRLERİNE GÖRE ENGELLİLERİN
DAĞILIMI (Özürlüler İdaresi- www.ozida.gov.tr)
Kayıtlı çalışan Nüfus : 101.389
İş Arayanlar……………. : 40.519
Yerleştirme : Kamu…..:
545
Özel……..: 25.860
“Engellilik ve yaşlı faydaları” : Belgelerle engelli desteği, ve refah
desteği alan tüm insanlar maaş alabilir.
Engelli insanları destekleyen eylemden sorumlu anahtar oyuncular:
a) İş hayatına atılmada
b) İşi kaybetme tehlikesi olduğunda mevcut işi tutma konularında çalışırlar.
Politika ve Programlar İçin devreye giren sorumlu Devlet Bakanlığı:
- Engelliler için ulusal idare
- Milli Eğitim Bakanlığı, Özel Eğitim Müdürlüğü
Yerel Organizasyonlar:
İl ve ilçelerde,
- Rehberlik Araştırma Merkezleri ve Özel Eğitim Müdürlüklerine bağlı özel
eğitim panoları/birimleri, engelli politikalarının uygulanmasından
sorumludur.
- Sosyal Hizmetler
- Belediyeler
- İstihdam Büroları
STK’lar:
- Engellilerin tüm özerk topluluklara sosyal ve iş gücü entegrasyonları için
Sivil toplum kuruluşları ağı, dernekler ve federasyonlar
-108-
Engellilere Destek Anahtar Programlar (Ör: Eğt. Programları, hibe yardımı
vb.)
- Ulusal Engelliler Bayramı
-
Milli Eğitim Bakanlığı: Çeşitli programlar: özel eğitim, yetişkin eğitimi
Özel Müteahhitler:
- Birincil iş gücü piyasasında işverenler.
-109-
2. AVUSTURYA Engelli İnsanlar için Mevzuat Yapısı ve Anahtar Oyuncular
İŞVERENLER
İSTİHDAM VEYA
EĞİTİM
PROGRAMLARI
Avusturyalı bir
Kuruluşlar ya da
insanlar için geçerli işveren, yasal olarak
her 25 çalışan başına
Yükümlülükler
1 özel ihtiyaçları
olan kişi istihdam
etmekle
Yasalara uymak
yükümlüdür.
için bireylerin
yapması gereken ve
yapmaları teşvik
İşverenler vergi
edilen
muafiyeti formunda
uygulamaları
finansal destek alır.
içerir.
“Özel ihtiyaçları
olan insanların
temsilcisi” iş
konseyi tarafından
seçilecektir:
*Eğer o şirkette özel
ihtiyacı olan en az 5
kişi çalışıyorsa
*Özel ihtiyacı olan
insan sayısı 15’i
aşarsa, iki “temsilci”
seçilmesi gerekir.
-110-
Avusturya’da;
*Farklı kurumlar, özel
ihtiyaçları olan
insanlarla çalışmak
için çalışmalarında
kurslar sunarlar.
İnsanlar da ekstra
meslek kurslarına
katılabilir veya daha
fazla tam zamanlı
eğitime geçebilirler.
(Engelliler için
profesyonel bakımda
bir derece ile 3
yıl).Tüm bu kurslar,
genel destekteki
becerileri ve bakım –
özel bilgi sunar.
*Avrupa Sosyal
Fonları/ESF):
Genç engellilerin daha
iyi bir entegrasyonu
(eğitim, öğretim, iş
koçluğu,
danışmanlık), ve aynı
zamanda engelli yaşlı
kişiler (işin
sürdürülmesi, yeniden
entegrasyon) ağır
fonksiyonel (işlevsel)
bozuklukları olan
insanlar ve işletmeler
için düzenlemeler
içerir.
DEVLET
TARAFINDAN
BİREYSEL
ÖZÜRLÜ
İNSANLARLA
İLGİLİ REFAH
ÖDEMELERİ VE
HİZMETLERİ
Engelliler için,
AMS (Avusturya
işgücü Piyasası
Servisi) nin tüm
hizmetleri
mevcuttur.
AMS’nin önceliği
insanları (ilk işgücü
piyasasına özel
ihtiyaçları olan)
entegre etmektir.
----------------------Yükümlülüklerini
yerine
getirmezlerse
cezalar
uygulanabilir.
Bir şirket, özel
ihtiyaçları olan bir
kişi için uygun bir iş
bulamazsa
tazminatlar
ödenmesi gerekir.
---------------------------
Bu cezalar, para
cezaları, vergiler ve
sosyal yaptırımları
içerebilir.
---------------------------
-------------------------
Engelli İstihdamı
Teşvik Etmek için
DESTEK VE
TEŞVİKLER
Yardım,
Sübvansiyon ve
mali yardım
Katılım Tavsiyeleri
İş ve Ekipman
Uyarlamaları
Yapılan bir
değişiklikle 2001
yılından bu yana, ilk
6 ay içinde dört
haftalık bir dönem
tutmadan özel
ihtiyaçları olan bir
kişiyi görevden
reddetmek mümkün.
Bu değişiklik özel
ihtiyaçları olan bir
kişinin istihdamını
daha cazip ve karlı
yapmak için icat
edildi.
İŞYERİ
PROGRAMI
“Aktion 500” :
*Sosyal servis
departmanları
tarafından,
işverenler için bir iş
saldırısı olarak
yaratıldı.
*Özel ihtiyaçları
olan insanlarla
meşgul olan, tüm
yöneticiler
-111-
Genç olanlar, kariyer
seçimlerini
yapacaklarında
desteğe ihtiyaç
duyarlar. Bu nedenle
özel ihtiyacı olan tüm
gençlere okul
eğitimlerinin sonunda
sağlanan özel bir
yardım yapılır: sözde
“Takas” iş kararı
vermede onlara
yardımcı olmalıdır.
Bir “Takas” ekibi en
uygun çıraklık
pozisyonunu
araştıracak, onların
kendi güçlü ve zayıf
yönlerini tanımalarına
yardımcı olacak ve
yeni mesleki
perspektifleri
sunacaktır.
Sıkıntılı durumlar için
Teşvikler:
*Zihinsel engelli
gençler için daha fazla
Uğraşı Terapisi:
*İş performansı
kendi
handikaplarına
dayalı olan kişiler
için (makul
olmayan) bir
istihdam olasılığı
vardır.
*Özel kurumlarda
ve bakım evlerinde
sunulur.
*Uzman bakım
yardımı ile anlamlı
ve yararlı istihdam
sağlanır.
*Engelli insanlar,
kapasitelerini nasıl
kullanacaklarını ve
becerilerini
geliştirmeyi
öğrenirler.
*Bu kişiler düzenli
bir gelir kazanmaz
fakat bir cep
harçlığı alır.
Engellilik Dostu
İşyerleri:
İşyeri, tüm ofis
Mesleki
Rehabilitasyon
Önlemleri
Destekli İstihdam
Önlemleri
(01.11.2007 den
31.01.2008’e kadar,
sonra büyük başarısı
nedeniyle
30.06.2009’a kadar
uzatıldı) bu
programın özel
avantajlarına hak
kazanmışlardır.
*Tüm işverenler, her
yeni meşgul
oldukları engelli kişi
için yılın ilk
yarısında bazı ekstra
paralar (ayda 600
euro) alır.
Özel ihtiyaçları olan
kişilerin katılımı
konusunda emin
olmayan işverenler
için özel servis:
*Bu Avusturya
sosyal hizmetler
departmanı bölge
müdürlükleri
tarafından
sağlanmaktadır.
Korunaklı
İstihdam Önlemleri *İşverenler sıkça
sorulan sorulara
cevaplar alır (örn:
maliyet-fayda
analizi, yasal fonlar,
yeni özel donanımlı
işyerleri kurulması
veya özel ihtiyaçları
olan personelin en
üst seviyede
atamasına destek)
-112-
iş yardımı
*Mesleki yeterlilik
programları sunan
veya
*Rehberlik için mali
destek sunan
ekipmanları ve
araçları ile tam
ulaşılabilir
olmalıdır ve doğru
yüksekliğe veya
hatta dikine
ayarlanabilir
olmalıdır.
*Eğer bir şirket
ekipmanlarını
modernize etmek
ve onları tam
ulaşılabilir yapmak
istiyorsa, birçok
finansal destek
programları
bölgesel hizmet
noktalarından talep
edilebilir.
*Destek aşağıdaki
kategorilerde
sağlanır:
-Yeni engelsiz
işyerlerinin
oluşturulması
-Mevcut oda (örn:
sıhhi oda)
uyarlanması
-Makinelerin (örn:
bilgisayar) ve
düzenlemelerin
ıslahı (örn: ofis
odası)
-Teknik çalışma
yardımcıları (örn:
görme engelli kişi
için, mobil okumacihazları.
Orta Yaşlı İnsanlar:
*Onları
işyerlerinde tutmak
desteğe bağlı
olabilir. (örn. iş
koçluğu, iş
yardımı, internet
gibi bilgi
teknolojilerine
ücretsiz erişim için
destek)
*Özel Destek
Programı örneği:
2008 yılındaki eİçerme Bakanlık
Konferansı (amaç:
Engelli insanlar ve
aynı zamanda
sosyo-ekonomik
durumlu veya
düşük eğitim
düzeyine sahip
insanlar için de için
bilgi teknolojilerini
erişilebilir hale
getirmek)
DİĞER
TEŞVİKLER
1- Hükümet Programının Niyetleri:
Bu programın temel kaygısı, özel ihtiyaçları olan insanlar için
işgücü piyasası durumunu artırmaktır. Amaç şunları elde etmektir;
--Federal Sosyal hizmetler bölümünü bir yetkinlik merkezi ve
merkezi irtibat noktası olarak engelliler ve onların işverenleri için
uzatılması.
--Girişimcilik ile ilgili hizmetlerin optimizasyonunun çalışma
dünyasında
profesyonel
entegrasyonu
için
ekonomiyi
desteklenmesi.
--Tam ulusal sigorta ile düzenli istihdama eşit şans sağlanması
(“engellilik güvenceli esneklik” adlı bir pilot çalışma zaten var).
--Talep odaklı iyileştirmelerle ve işgücü piyasası siyasi araçlarının
optimizasyonu ile iş yaratma sürecinin devamının sağlanması
2- BABE (Özel İhtiyaçları olan insanlar için ulusal işgücü
piyasası politikası programı)
BABE dezavantajlı insanları desteklemek ve en azından orta vadede
bir işi koruyanlara özellikle yardım etmek için Avusturya Federal
Sosyal Hizmet Departmanı tarafından oluşturuldu. BABE hizmetleri
için hedef gruplar şunlardır:
 Öğrenme engelli gençler ve genç yetişkinler
 İşlerini kaybetme riski altındaki yaşlı insanlar
 Zihinsel engelli insanlar
 Şirketler
3- Bütünleştirici Şirketler
Herhangi bir şirkette işe alma olasılığı dışında, özellikle,
engelliliklerinin belirliliği veya şiddeti nedeniyle ki genel istihdam
piyasasında iş bulamayan, özel ihtiyaçları olan insanlar için,
-113-
“Bütünleştirici Şirketler“ mevcuttur. “Bütünleştirici şirketler” olarak
belirlenen şirketler, bu insanları iş hayatında destekler ve onlara
normal istihdam piyasasına geri atlama taşı olarak hizmet eder. Bu
atölyeler, sanayi üretimi gibi alanlarda insanların iş tekniklerini
öğrenmelerine imkân sunmak için kurulmuştur.
Bütünleştirici bir şirket için kabul şartları uzman bir ekibin
duyumunu içerir. Bu uzman ekip dört temsilciden oluşur
(servislerden biri olan “Behindertenhilfe” Avusturya İş Merkezi’nin
ülkedeki, sosyal servis departmanlarından ve bütünleştirici şirket
genel müdürlerinden biridir). Bütünleştirici iş, böyle bir kurumda
çalışma gerekliliği için birincil yerdir.
%
İşsizlik
Oranı-Genel
ve
Engelli
İnsanlar İçin
Engellilerin
İşgücü
Piyasası
Katılım
Oranı
4- Avrupa Sosyal Fonları (ESF)
Bireysel üye devletlerde istihdam durumunun iyileştirilmesi için
ESF ile ilgili bilgiler, Avrupa Birliği’nin ana finansal kaynağıdır.
ESF’nin ana hedef gruplarından biri özel ihtiyacı olan insanlardır.
Çeşitli destek programları, 2007 ile 2013 yılları arası için, özel
ihtiyaçları olan insanların istihdam durumunu ilerletmeyi
hedeflemiştir. Bu müdahaleler, daha iyi bir entegrasyon için
düzenlemeler içerir:
 Genç engellilerin (eğitimi, öğretimi, iş koçluğu, mentorluğu)
 Engelli Yaşlılar (İş sürdürülmesi, yeniden entegrasyonu)
 Ağır fonksiyonel bozukluğu olan kişiler
 Ve ayrıca işletmeler için
2000 yılından (işsizlik oranı %5.8=194.000 kişi işsiz) 2005 yılına
kadar (%7.3=252.700 kişi işsiz) kadar Avusturya işsizlik oranında
sürekli bir büyüme oldu. Bu tarihten sonra işsiz sayısı 2006 (%6.8,
239.200 işsiz), 2007 (6.2=222.200 işsiz) ve 2008 (212.300) yılında
azaldı. Sadece 2009 (260.300) da tekrar yükseldi. 2010 yine işsiz
sayılarında hafif bir düşüş (250.800) gösterdi. Özel ihtiyacı olan
insanların durumu şöyle oldu; 2000 den (32.100) ve 2001 e dek
(29.800) azalan işsizlik oranı 2002 de (31.000) tekrar %4 yükseldi.
Bundan sonra 2003 (30.500), 2004 (28.500) ve 2005 (28.500)
yılında sürekli azaldı. 2006 da (29.100) ve 2007 de (31.400) oran
tekrar yükseldi ve 2008 de hemen hemen aynı kaldı (31.300).
2009’daki %14.1 olan büyük bir artışa kadar (35.700), 2010 önceki
yıl ile aynı rakamları gösterdi (35.700)
2006 da Avusturya iş piyasasında 92.300 engelli kişi vardı. Sayılar,
2007 (93.600) ve 2008 (94.200)sırasında artış, sonra 2009 da
(94.000) hafif bir azalma gösterdi. 2010 yılında engellilerin istihdam
oranı en yüksek seviyesine ulaştı (94.400).
-114-
3. FRANSA Engelli İnsanlar için Mevzuat Yapısı ve Anahtar Oyuncular
Kuruluşlar ya da
insanlar için
geçerli
YÜKÜMLÜLÜKLER
Yasalara uymak
için bireylerin
yapması gereken
ve yapmaları
teşvik edilen
uygulamaları
içerir.
Yükümlülüklerini
yerine
getirmezlerse
uygulanabilecek
CEZALAR
İşverenler
İstihdam Veya
Eğitim
Programları
En az 20 çalışanı
olan şirketlerin
engelli çalışanların
istihdam
zorunluluğu,
kullanılabilirlik ve
yaygın
ulaşılabilirlik
üzerine anlaşma
ölçüleri için
ayrımcılık yapmama
ilkesi zorunluluğu
engelli çalışanlar
için kurulmuş yasal
çerçevedir. Ancak
2012 yılında engelli
insanların iş
bulmakta ve işlerini
sürdürmekte
yaşadıkları zorluklar
genel nüfusun iki
katıdır. 2009’dan
itibaren “işler,
herkes için yaşam
hakkı” adlı Busnel
raporu, mesleki
dışlamanın ve iş
tutmanın
önlenmesine öncelik
verilmesini
vurguladı.
Agefiph istihdam
zorunluluğunu
yerine getirmeyen
şirketler tarafından
ödenen katkılarla
özel sektördeki
engellilerin
istihdamının fon
gelişimini yönetir.
Simülatör katkısına
erişim
Şirketler tarafından
İstihdam
yükümlülüğünü
yerine getirmeyen
şirketler tarafından
ödenen yıllık mali
katkı
İş Boyutu
Yararlanıcı başına
-115-
Bireysel engelli
İnsanlar ve İlgili
Refah
Ödemeleri ve
Hizmetler
(Devlet
Tarafından)
Engelli bir kişi
uygun şirkette
(ESAT) ya da
sıradan bir işte
çalıştığında, bu
faaliyeti
karşılığında bir
ücret ödenmesine
hak kazanır.
AAH’nin
reformu (yeniden
değerleme
miktarı,
kazanılan gelir ile
birikmiş ödenek)
engellilerin daha
iyi entegrasyonu
hedefine katkıda
bulunmaktadır.
2005 yasası 1.1
SMIC’e kadar
kazanılan gelir ve
AAH’nin
birleşimini sağlar
(1 Ocak 2011
tarihinden
itibaren, bu
kombinasyon
1.35 e
yükselmiştir.).
Bunlar para
cezaları, vergi ve
sosyal
yaptırımları
içerebilir.
şu miktar kaçıyor;
*20-199 arası
çalışanlardan saatlik
asgari ücretin 400
katı
*200-749 arası
çalışanlardan saatlik
asgari ücretin 500
katı
*750 den fazla
çalışandan saatlik
asgari ücretin 600
katı. 2011 katkısı
üzerindeki 2012
koleksiyonu, 476
milyon Euro’yu
temsil etti (46.413
katkıda bulunan
kuruluş için).
3 yıldan fazla bir
süre için Agefiph’e
katkıda bulunan
kurumlar arasında
8778 kuruluş
herhangi bir olumlu
eylem yapmış (veya
doğrudan istihdam
veya dış kaynak
kullanımı) değil.
Bu kurumlar
artırılmış katkıya
tabidir.
2013’te Agefiph
tarafından 441.5
milyon Euro
toplandı. Bu %7lik
düşüş, ekonomik
faktörler tarafından
açıklanmaktadır.
(bordrolarda düşüş,
20 çalışan eşiğinin
altına geçen) ama
aynı zamanda artan
kullanımı ile 28
Temmuz 2011
tarihli kanunun
yürürlüğe girmesi
ile. (Aşağıdaki 1
Ağustos 2012
-116-
Uyumsuzlukta
ve/veya işe
başlamada refah
ödenekleri
durdurulmuş ya
da azaltılmış
olabilir.
kararnamesine bkz.)
Büyük şehirlerde
engelli insan arayan
şirketlerle sergi
salonu
organizasyonlarında
engelli istihdamı
Hibe yardımı,
sübvansiyonlar ve için 1 hafta
(kasımda)
Mali Yardımlar
Engelli insanların
istihdamını teşvik
eden DESTEK
VE TEŞVİKLER
AAH (aylık ödeneği
860 Euro)
Pratik Öneriler İş
ve Ekipman
Uyarlamaları
Artan miktarı
nedeniyle,
hükümet MDPH
tarafından
yapılan AAH
ödeneğindeki
netliğin hibe
koşullarını
kısıtlama eğilimi
göstereceği
2012 ye ait
notlarının finans
faturasına senato
raporu ve tasarruf
arıyor.
Mesleki
Rehabilitasyon
Önlemleri
Desteklenen
İstihdam
Tedbirleri
Korunaklı
İstihdam
Tedbirleri
DİĞER
GİRİŞİMLER
% İşsizlik Oranı
Genel ve Engelli
İnsanlar için
Birçok web site
CAP EMPLOI (işe
hedefli)
Ulusal
Organizasyon
Yardım için
uzmanlaşmış birçok
özel şirket
16 Kasım 2013 – engellilerin %21’i işsiz, bu oran iş gücü
için ortalamanın iki katı.
2011 de engelli işçiler için (1) işsizlik oranı %21 iken
çalışma çağındaki nüfusun tamamı için ortalama %9’dur
(15-64 yaş). Engellilik düzeyi yükseldikçe, işsizlik oranı da
-117-
Engellilerin İşgücü
Piyasası Katılma
Oranı
artar. Her yaştan toplam nüfusun %71 ine karşı %44
engelli istihdamı vardır. Bu aralık 40-49 yaşlar için en
yüksektir: Nüfusun %90lık bir kısmı aktif iken, engellilerin
sadece %53 ü aktif bulunmaktadır.
Çalışanlar genellikle daha az yetenekli sektörlerde istihdam
edilmektedir. Engelli insanların hakları ve Özerklik
Komitesi (CDAPH) tarafından tanınan engelli işçilerin
%74’ü toplam aktiflerin %50 sine karşı ya işçi veya
çalışanlardır. Aktiflerin %18 ine karşı sadece %6
yöneticiler vardır.
Engellilerin işgücü içine entegrasyonunun zorlukları iki
yönlüdür. Bir yandan, onların eğitimi daha zordur,
genellikle ortalamanın altında yeterlilik düzeyinden
muzdariptirler. Öte yandan, şirketler için mevcut güçlükleri
ihmal etmeden, onlar istihdama erişmelerini kolaylaştırmak
için az çaba gösterirler: 20’den fazla çalışanından mahrum
kalan kamu işverenleri için engelli kişilerin yasal
gerekliliği %6 dır. Bu oran ortalama olarak özel sektörde
%3.1’e ulaşır (Çalışma Bakanlığı 2011 verileri).
Yükümlülükten etkilenen şirketlerden hiçbir çalışanı
engelli olmayanının oranı %22’dir. %4 ortalama ile kamu
sektörü daha iyi konumdadır, fakat yasal görevi tam yerine
getirmemektedir (Çalışma Bakanlığı 2010 verileri).
Engelli İnsanları Destekleyen Eylemden Sorumlu Anahtar Oyuncular
a) İş hayatına atılmada
b) İşi kaybetme tehlikesi olduğunda mevcut işi tutma konularında çalışırlar.
Politika ve Programlar için devreye giren sorumlu Devlet Bakanlığı:
İş, mesleki eğitim, istihdam ve sosyal diyalog bölümü
Yerel (lokal) Organizasyonlar :
- Fransa’da 95 eyalette ÖZÜRLÜLER EVİ vardır.
- AGEFIPH
Sivil Toplum Kuruluşları:
Engellileri Destekleyen Anahtar Programlar (örneğin; eğitim programları, hibe
yardım vb.)
- Ulusal Engelliler Programı
- Kamu ve Özel Şirketleri anahtar kelime ile dâhil olmak üzere birçok web site.
Özel Müteahhitler:
Daha büyük şirketler; elektrik şirketi gibi, Areva, DECATHLON, SNCF (Tren
Şirketleri) engellilere iş için ilgilidirler.
-118-
4. SLOVENYA Engelli İnsanlar için Mevzuat Yapısı ve Anahtar Oyuncular
İşverenler
İstahdam veya
Eğitim
Programları
Kişilere karşı yaş,
Kuruluşlar ya da
cinsiyet, engellilik, ırk,
insanlar için
YÜKÜMLÜLÜKLER din sebebiyle ayrımcılık
yapılmamalıdır (Sloven
parlamentosu gerçek
anayasal değişikliklerde
engelliler için pozitif
ayrımcılık ayarlar)
Yasalara uymak için
bireylerin yapması
gereken ve yapmaları
teşvik edilen
uygulamaları içerir.
Yükümlülüklerini
yerine getirmezlerse
uygulanabilecek
CEZALAR
Bunlar para cezaları,
vergi ve sosyal
yaptırımları
içerebilir.
Engelli insanların
istihdamını teşvik
eden DESTEK VE
Kamu işletmeleri özürlü
işçilerin en azından %5
ini kiralamalıdır ve özel
işletmeler (50 nin
üzerinde daimi işçisi
olan) engelli işçilerin az
%3 ünü kiralamalıdır.
Çalışan kişi işinden
dolayı engelli veya
hasta olduysa
rehabilitasyon/tedaviden
sonra iş veren, yeniden
yerleştirme yapmalıdır.
Eğer kamu ve özel
işletmeler istihdam
kotası ile ilgili
yükümlülüklere
uymuyorsa ceza
ödemek zorundadır:
Duruma göre her engelli
başına ve her aybaşına
farklı miktarlarda.
Eğer işveren yeniden
yerleştirme yapmazsa
her gün için ceza
ödemelidir.
Özel Teşvikler değil
-119-
İşverenler “Zavod
Za Zaposlovanje”
(ZZZ) ye (Ulusal
istihdam Ofisi)
veya imtiyaz sahibi
bazı uzman ulusal
organizasyonlara
başvuru yapmalıdır
(POLZ, SONCEK
vb.gibi).
Eğer ihtiyaç
duyarlarsa engelli
insanlara uyumlu
yerler sunmalıdır.
Bireysel engelli
İnsanlar ve Devlet
Tarafından İlgili
Refah Ödemeleri ve
Hizmetler
Refah ödemesi talep
eden engelli :
*Hiçbir geliri
olmamalı
*Yetkili kurum
tarafından
değerlendirmeli
*Hizmet için engeli
%40-%70 arasında
olmalı
* ZZZ’ de iş odaklı
görüşmelere
katılmalıdır. (Ulusal
istihdam Ofisi)
Yapısal engellerin
kaldırılması.
Sağlık durumunu
çalışma sırasında
koruma
zorunluluğu.
Uyumsuzlukta refah
ödenekleri
durdurulmuş veya
azaltılmış ve/veya işe
yeni başlamış olabilir.
ZZZ ve bazı özel
kurumlar işyeri
ihtiyaçları,
*Aktif olarak iş
aradığına dair kanıt
göstermek
TEŞVİKLER
Hibe yardımı,
sübvansiyonlar ve
mali yardımlar
Pratik Ürünler iş ve
Ekipman
Uyarlamaları
Mesleki
Rehabilitasyon
Önlemleri
Kontenjanlarından fazla
istihdam sağlarlarsa
onlara vergi desteği
İstihdam büroları ve
bazı özelleşmiş
kurumlar bu iş için
eğitilmiş uzmanlara
(engellilik istihdam
danışmanları) sahiptir.
Desteklenen İstihdam
Tedbirleri
Korunaklı İstihdam
Tedbirleri
engellilik türleri ve
öğrenme ihtiyaçları
hakkında analizler
yapar. Eğitim
programı kurar ve
sertifika verir
*İstihdam ofisi
ZZZ engelliye, bu
konular hakkında
rehberlik sağlar:
*Sosyal hakları
*Kendi
niteliklerinin listesi
*Çalışma koşulları
*Mümkün gelirler
*İşyerlerinin sosyal
ve ekonomik
durumları
*Erişim araçları
*Sağlık hizmetleri
olanakları
ZZZ (Ulusal İst.
Ofisi) örgütleri
desteklemek için
müşterilerine
(ilgililerine) sevk
edecektir.
% İşsizlik Oranı- Genel
ve engelli insanlar için
*Mesleki eğitimi
tamamlamak
*Uygun iş teklifini
kabul etmek
*Milli Eğitim
Merkezi’nin,
STK’ların ve
Belediyeler engelliler
için çeşitli programlar
yapmaktadır.
*Ayrıca MIZS’e göre
(Milli Eğitim
Bakanlığı) her yıl 28
rehabilitasyon
merkezi ve okul,
2000 ile 3000
arasında engelli
insana eğitim
vermektedir.
MIZS ve özel devlet
organizasyonu 15 yaş
üzeri engelli insanlara
çıraklık eğitimi verir.
Genel İşsizlik: 2011 yılında %12.1
İşgücü durumuna göre 2011 yılında engelli insanların nüfusu
16.876, oran olarak yaklaşık %15
Engelli İnsanları Destekleyen Eylemden sorumlu Anahtar Oyuncular:
a) İş hayatına atılmada
b) İşi kaybetme tehlikesi olduğunda mevcut işi tutma konularında çalışırlar.
Politika ve Programlar İçin Devreye Giren Sorumlu Devlet Bakanlığı:
- Engelliler için Ulusal İdare
- Milli Eğitim Bakanlığı, Bilim ve Spor (MIZS), Özel Eğitim Müdürlüğü
Yerel Organizasyonlar:
Bölgesinde,
- Rehberlik Araştırma Merkezleri ve Özel Eğitim Müdürlüğü’ne bağlı özel
eğitim panoları/birimleri, engelli politikalarının uygulanmasından
sorumludur.
-120-
-
Sosyal Hizmetler
Belediyeler
POLZ, Soncek vb. gibi özel merkezler çerçevesindeki istihdam büroları
ağları.
- STK (Sivil Toplum Kuruluşları) ağı, dernekler, engelli insanların tüm
topluluklarda iş ve sosyal entegrasyonu için federasyonlar.
Sivil Toplum Kuruluşları:
- Engellilerin tüm topluluklara sosyal ve iş gücü entegrasyonları için Sivil
toplum kuruluşları ağı, dernekler ve federasyonlar
Engellilere Destek Anahtar Programlar (örn: eğitim programları, hibe yardımı
vb.)
- Ulusal Engelliler Programı
- Milli Eğitim Bakanlığı, spor ve bilim: çeşitli programlar: özel eğitim, yetişkin
eğitimi.
Özel Müteahhitler:
- Birincil işgücü piyasasında işverenler.
-121-
5. İNGİLTERE Engelli İnsanlar için Mevzuat Yapısı ve Anahtar Oyuncular
Kurumlar
ya
da
kişiler
tarafından
yerine
getirilmesi
gereken
YÜKÜMLÜLÜKLER
İşverenler
İstihdam ve
Eğitim
Programları
Yaş, cinsiyet,
özürlülük, ırk,
din üzerinden
kişilere karşı
ayrımcılık
yasaktır.
Gerektiğinde
Engellileri
uyarlayacak
yerlerin
sunulması
gereklidir.
Hiçbir İstihdam
Kotası
Gereksinimi
yoktur
İş için niteliklere
sahip engelli
İnsanlara eşit
muamele
göstermelidir.
(Engellileri
Koruma
Kanunu)
Engelli İnsanları
istihdam etmek
için gerekli
düzenlemeler
yapmak.
Vergi ve Mali
Yükümlülükler
Cezalar yoktur.
yerine
Yasadışı
getirilmediğinde
tatbik
edilebilecek ayrımcılık yapan
işverenler
CEZALAR
mahkemeye sevk
Bunlar Para cezaları, edilir ve eğer
suçlu
Vergi ve Sosyal
yaptırımları içerebilir bulunurlarsa
mağdura
tazminat veya
para cezası
ödemek
zorundadırlar.
Yasalarla
paralel
olarak
bireylerin
yapması gereken ve
yapmaları için teşvik
edilen uygulamaları
içerir.
-122-
Ödenen birçok
Programların
sonuçları:
kanıtlanmış her
iş girişi için
sabit ücretin
normal olduğu,
İş güvenliğinin
başarısızlığı
Programın
yetersiz olduğu
anlamına gelir.
Bireysel Engelliler ve
Devlet tarafından
ilgili yardım
ödemeleri ve
hizmetler
Refah Ödemesi talep
eden engellilerin:
- Bir Uzman
doktor
tarafından
değerlendirilme
lidir
-
İstihdam
Ofislerindeki İş
odaklı
röportajlara
katılması
-
Röportajlara
katılma
yükümlülüğü,
ağır engelli
insanlar uzun
süreler
haricinde rahat
işler aramak
Refah ödenekleri
durdurulabilir veya
uygunsuzluklarda
azaltılabilinir ancak bu
engelli insanlar için
nadirdir.
Eğer tekrardan engelli
olmadıkları
değerlendirilirse
engelli olmayan için
refah ödemelerinin
yapıldığı JSA ‘ya
transfer edilmek
durumunda kalırlar.
- Aktif olarak iş
baktıklarını açıklamak
zorundadırlar.
Engelliler için
Engelli İstihdamını
İstihdam
teşvik etmek için
DESTEK ve Teşvikler Sübvansiyonları
Maddi Destek ve
Önerilerin
Yardım,
ayarlanmaları ve
Sübvansiyonlar ve
engelli insanların
Mali yardım
iş uyarlamaları
için devlet
Pratik Öneriler
yardımı
İş ve Ekipman
Uyarlamaları
Sınırlı bir
kullanım ile
Mesleki
birlikte birkaç işe
Rehabilitasyon
Sübvansiyon
Tedbirleri
mevcuttur
Desteklenen İstihdam Bu iş için özel
eğitimli
Tedbirleri
uzmanların
çalıştığı özel
Korunaklı İstihdam
Engelli İstihdamı
Tedbirleri
yöneticileri.
Bazı çok büyük
işverenlerin
insan kaynakları
departmanlarında
eşit uzman
ofislerinin
bulunması.
Çeşitli Sivil
Toplum
Örgütlerinin
İşverenlere
sağladığı
Rehberlik (
Engelli
İşverenler
Forumu)
-123-
6 aylık işsiz bir
süredeki programın
kabulü ve iş bulma
projesindeki bir yere
katılmak.
Uygun teklifli bir iş
kabulü
‘Yeni Anlaşma’ Refah Ödemeleri
hizmetler
Kaybı olmadan
grubunun
çalışmaya dönüşü
İngiltere ve
teşvik etmek için yarı
genelinde
zamanlı iş kazançları
engelli insanlara engelliler için
sunduğu destek verilmektedir.
ve iş bulma ve
İşi almak için insanları
işe dönüş
teşvik etmek ve
sağlaması.
maliyetlere yardımcı
Hükümet ve
olmak için işe dönüş
Avrupa Birliği
ödemesi yapılmaktadır.
işe desteklenen
Refah hükümlerine
kişi başına ücret çeşitli değişiklikler işe
sağlamaktadır.
engelli ve uzun vadeli
Hizmet
insanlara yardımcı
sağlayacak
olmak için
Organizasyonlar tasarlanmıştır: örneğin,
için Rekabetçi
deneme bir işte birkaç
İhaleler
hafta çalışma yeteneği.
yapılmaktadır.
Ticari, STK ve
Devlet
Acenteleri
sözleşmeleri
tutmaktadır.
İstihdam
Büroları da bu
iş için ihale
edilebilir.
İstihdam
büroları
organizasyonları
desteklemek
için
müşterilerine
sevk edecektir.
‘Workstep’ işte
Destekleme
denilen program
lehine
Korunaklı
istihdam çok
hızlı bir şekilde
azalmaktadır.
Avrupa Sosyal
Fonu
Özellikle
Yüksek
işsizliğin olduğu
kent alanlarında
veya hedef
gruplara
sunulan çeşitli
hükümet
programları,
(örneğin Lone
Veliler, %0 yaş
üstündekiler,
Gençler)
Bazı dönüşlerde bir yıl
içinde işe
başlayanlardan yeniden
değerlendirmeye gerek
kalmadan Sosyal
yardımlar.
DİĞER TEŞVİKLER
Serbest Meslek
yapabilmeleri
için işsizlere
destek için bazı
programlar.
% Genel İşsizlik ve
Engelli İnsanlar için
İŞSİZLİK ORANI
Genel İşsizlik: 7.6% (ILO tanımı)
Engelli İnsanların
İşgücü Piyasasına
Katılım Oranı
Engelli İnsanlar: Çeşitli şekillerde ölçülebilir, Hassas olarak
Belirlemesi zordur, Muhtemelen yaklaşık %40.
Engelli insanların işgücü piyasasındaki yaklaşık sayısı.
Çalışma yaşındaki engelli insanların %60’ı.
Ağustos 2009:
Çalışan Nüfus: 37.946
Çalışma Yaşı Davacıları: 5896
İş Arayanlar: 1485
Engellilik faydaları: 2633
Kiralık Ebeveynler: 716
Bakıcılar: 413
-124-