TÜRKİYE`DE HANEHALKLARI TARAFINDAN CEPTEN YAPILAN

Transkript

TÜRKİYE’DE HANEHALKLARI TARAFINDAN CEPTEN YAPILAN
SAĞLIK HARCAMALARI ARAŞTIRMASI
(Nihai Rapor)
Prof. Dr. Bayram ŞAHİN
Hacettepe Üniversitesi İİBF Sağlık İdaresi Bölümü
Prof. Dr. Mehtap TATAR
Doç. Dr. Erdem KARABULUT
Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyoistatistik AD
Dr. Gülpembe ERGİN OĞUZHAN
Polar Sağlık Ekonomisi ve Politikası Danışmanlık Ltd. Şti.
Uz. Songül ÇINAROĞLU
TEŞEKKÜR
“Türkiye’de Hanehalkları Tarafından Cepten Yapılan Sağlık Harcamaları Araştırması”nın
yapılmasında katkı ve desteklerini esirgemeyen Sağlık Araştırmaları Genel Müdürü Prof. Dr.
Uğur Dilmen ve Hacettepe Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. A. Murat Tuncer’e, Sağlık
Araştırmaları Genel Müdürlüğü çalışanlarından Dr. Bilgehan Karadayı, Dr. Volkan
Çetinkaya, Uz. Hakan Oğuz Arı, Zeynep Yılmaz ve Hamdi Demirbaş’a; proje yönlendirme
grubunda yer alan Prof. Dr. Selim Kılıç, Prof. Dr. Yusuf Çelik, Doç. Dr. Cengizhan Açıkel ve
Doç. Dr. Tevfik Pınar’a, saha araştırmasını büyük bir titizlikle yürüten Vera Araştırma ve
Danışmanlık Şirketi proje yöneticisi Atila Taş, Naim Demirel ve diğer şirket çalışanlarına,
veri temizliği ve verilerin analize hazırlığı aşamasındaki katkılarından dolayı Didem
Özkazanç, Elif Aydın ve Ar. Gör. Ahmet Kar’a, proje donanım ve yazılım danışmanı Yrd.
Doç. Dr. Harun Artuner’e, mobil anket uygulaması sistemini geliştiren CubeSoft Yazılım
şirketi Hakan Altındiş, Çağlar Aydoğan, Onat Ege Adalı, Ramazan Kürkan, Çınar Turgut ve
Burak Atmaca’ya, saha denetimi aşamasındaki özverili çalışmalarından dolayı il sağlık
müdürlüklerindeki yetkililere, Doç. Dr. Özgür Uğurluoğlu, Dr. Çağdaş Erkan Akyürek, Uz.
Serap Taşkaya, Uz. Mustafa Demirkıran, Uz. Mehmet Yorulmaz, Uz. Anıl Şükrü Toygar,
Ömer Faruk Çolak, Ar. Gör. İlkay Sevinç Turaç, Uz. Ümit Çıraklı, Uz. Yavuz Selim Küçük
ve Ar. Gör. Ahmet Kar’a teşekkür ederim.
Prof. Dr. Bayram Şahin
Hacettepe Üniversitesi Proje Sorumlusu
i
YÖNETİCİ ÖZETİ
Hastalık yapısı ve demografik yapıdaki değişimler, tıp bilimi ve teknolojisindeki gelişmeler,
yaşam süresi ve kalitesindeki iyileşmeler, eğitim düzeyinin yükselmesi ve hizmete erişimin
önündeki finansal ve fiziki engellerin kalkması gibi değişimler sonucunda tüm dünyada sağlık
harcamalarının her geçen gün daha da arttığı ve bu durumun sağlık hizmetlerinde finansal
sürdürülebilirlikle ilgili kaygılara neden olduğu görülmektedir.
Sağlık hizmetlerinde finansal sürdürülebilirliği sağlamak için gerek kamu gerekse bireyler
tarafından katlanılan finansal yükün ortaya konulması ve sağlık harcama düzeyi ve yapısının
analiz edilmesi gerekmektedir. Bu çalışma bireylerin sağlık hizmeti kullanım düzeylerini,
kullandıkları sağlık hizmetlerinin türlerini, bu hizmetleri aldıkları kurumları, sağlık hizmetleri
için cepten yaptıkları harcamaları, cepten yaptıkları harcamaların formal ve informal ayrımını
ve sağlık harcamalarının hanehalkları üzerinde katastrofik ve yoksullaştırıcı etkisini ortaya
koymayı amaçlamaktadır.
Çalışma hazırlık, ön uygulama ve asıl saha uygulaması aşaması olmak üzere üç aşamada
gerçekleştirilmiştir. Hazırlık çalışmaları kapsamında örneklem hacminin Türkiye İstatistik
Kurumu (TÜİK)’dan temin edilmesi, veri toplama aracının ve mobil anket yazılım
uygulamasının geliştirilmesi, saha çalışanlarının eğitimi, idari ve etik izinlerin alınması gibi
bir dizi faaliyetler gerçekleştirilmiş ve bu faaliyetler ile ilgili ayrıntılı bilgiler başlangıç
raporunda sunulmuştur. Daha sonra saha çalışanlarının eğitimi, ön uygulamanın yapılması ve
değerlendirmesi ile asıl saha çalışmasına başlanılması şeklinde temel faaliyetler
gerçekleştirilmiş ve bu faaliyetler birinci ilerleme raporunda açıklanmıştır.
Çalışmaya iş planına uygun şekilde 12 Ağustos 2013 tarihi itibariyle başlanılmış ve 23 Eylül
2013 tarihi itibariyle veri toplama sürecinin yaklaşık yarısı tamamlanmıştır. 31 Ekim 2013
tarihli ikinci ilerleme raporunda örneklemin %50’sini içeren değerlendirmeler, saha
uygulaması sırasında karşılaşılan güçlükler ve çalışmanın bundan sonraki süreci ile ilgili
yapılacak faaliyetler hakkında bilgi verilmiştir.
Saha araştırması 12 Ekim 2013 günü tamamlanmış ve görüşme yapılan hane sayısı 19.685,
görüşme yapılan kişi sayısı ise 85.356 olarak gerçekleşmiştir. Çalışmanın temel bulguları
incelendiğinde; ağırlıklandırılmış verilere göre son bir yılda 75.627.566 kişiden %3,3’ünün
hastaneye yattığı, son bir yılda 1000 kişiye düşen yataklı sağlık hizmeti kullanım sayısının
74,9 olduğu ve yatışların büyük ölçüde hastane polikliniği yoluyla gerçekleştiği tespit
edilmiştir. Ayrıca, %12,6’sının hastaneye yatmadan sağlık sorunu yaşadığı ve son bir yılda
ii
1000 kişiye düşen ayakta sağlık hizmeti kullanım sayısının 3.734 olduğu, %1,3’ünün ise
herhangi bir sağlık sorunu olmaksızın koruyucu sağlık hizmetlerine başvurduğu ve son bir
yılda 1000 kişiye düşen hastalık dışı bir nedenle sağlık hizmeti kullanım sayısının 367,8
olduğu belirlenmiştir.
Sağlık sorunu yaşayanların %9,2’sinin sağlık sorununu gidermek için hiçbir şey yapmadığı,
%10,7’sinin kendi kendine tedavi ve %77,8’inin sağlık hizmeti veren kişi ya da kuruma ve
%3,5’inin geleneksel sağlık hizmeti sunucularına başvurduğu görülmüştür. Hiçbir şey
yapmama açısından bir değerlendirme yapıldığında 2003 yılında bir sağlık sorunu yaşamasına
rağmen hiçbir şey yapmayanların toplam içindeki payı yaklaşık %15,5 iken bu oranın
%9,2’lere kadar gerilemiş olduğu tespit edilmiştir. Bu düşüşün sağlık hizmetlerine
ulaşılabilirliğin göreceli olarak daha da iyileşmiş olmasından kaynaklandığı söylenebilir.
Sağlık sorununu çözümü için hiçbir şey yapmadığını söyleyenlerin (%9,2) hiçbir şey
yapmama nedenleri incelendiğinde ise %40,8 gibi büyük bir çoğunluğun "küçük önemsiz bir
sorundu" ve %27,5'inin ise "param yoktu" yanıtını verdiği, hiçbir şey yapmayanların daha çok
kırsal yerleşim yerlerinde yaşayan hane halkları oldukları tespit edilmiştir.
Hizmet kullanımlarına bağlı olarak gerçekleşen kişi başı cepten sağlık harcaması 137,39
TL’dir. Sosyo-demografik özellikler açısından değerlendirildiğinde kentsel alanda yaşayanlar,
erkekler, 80 yaş ve üzeri olanlar, lise mezunu olanlar, yurt dışı sigortası olanlar, eşinden ayrı
yaşayanlar, işsizler ve algılanan sağlık statüsü çok kötü olan kişilerin cepten yaptıkları sağlık
harcamalarının daha yüksek olduğu görülmüş ve ortalama cepten harcamanın en yüksek
olduğu bölge olan İstanbul ile en düşük olduğu bölge olan Orta Anadolu bölgesi arasında
yaklaşık 2,5 katlık bir fark olduğu tespit edilmiştir.
Cepten yapılan kişi başı sağlık harcaması yataklı, ayakta ve koruyucu sağlık hizmetleri
açısından değerlendirildiğinde; %13,7’si yataklı sağlık hizmetleri için, %81,9’u herhangi bir
sağlık sorununa bağlı olarak ayakta sağlık hizmetleri için ve geriye kalan %4,3’ü ise hastalık
dışı nedenle sağlık hizmeti kullanımı için yapılmıştır.
Cepten yapılan toplam harcamaların hizmet sunucuları itibariyle dağılımı incelendiğinde ise
toplam harcamanın %50,9’u özel sağlık kuruluşlarına başvuranlar, %41’i Sağlık Bakanlığına
bağlı sağlık kuruluşlarına başvuranlar, %3,4’ü üniversite hastanelerine başvuranlar, %2,9’u
diğer sağlık kuruluşlarına başvuranlar ve %1,7’si geleneksel sağlık hizmeti sunucularına
başvurular tarafından yapılmıştır.
iii
Cepten yapılan toplam harcamaların sağlık hizmeti türlerine göre dağılımı incelendiğinde ise;
%55,4’ü ilaç, %13,3’ü laboratuvar, %8,2’si görüntüleme hizmetleri, %8,8’i tıbbi cihaz,
%1,8’i tıbbi malzeme ve %12,6’sı diğer mal ve hizmetler için yapılmıştır.
Cepten yapılan toplam harcamalar formal ve informal ayrımına göre değerlendirildiğinde;
%94,7’sinin formal, %5,3’ünün ise informal olduğu bulunmuştur. İnformal harcamaların
%97,4 gibi büyük bir kısmı ayni ve nakdi harcamalardan oluşurken hediyenin payı sadece
%2,6 olarak gerçekleşmiştir. Bu bulgulara göre informal harcamaların cepten yapılan toplam
harcamalar içindeki payı 2007 yılında Tatar ve diğ. tarafından yapılan bir araştırmada %29,9
olarak tespit edilmiştir.
Cepten sağlık harcamalarının bireyler yerine haneler üzerindeki etkisi değerlendirildiğinde ise
kentsel yerleşim yerlerinde ve İstanbul’da yaşayanlarda, beşinci gelir ve gider diliminde
olanlarda daha fazla olduğu bulunmuş ve hanelerin %0,52’inin sağlık harcamalarından dolayı
katastrofik etkiye, %0,25'inin ise yoksullaştırıcı etkiye maruz kaldıkları tespit edilmiştir.
Diğer yandan hanelerin %58,6’sı sağlık harcamalarından dolayı hanehalkı bütçelerinin
zorlandığını ifade etmiştir.
Katastrofik sağlık harcaması yapan ve yapmayan hanelerin yıllık ortalama sağlık harcaması
karşılaştırıldığında aralarında yaklaşık 40 katlık farkın olduğu, benzer değerlendirme
yoksullaştırıcı etkiye maruz kalan ve kalmayan haneler açısından yapıldığında ise
yoksullaştırıcı etkiye maruz kalmış olan hanelerin cepten yaptıkları yıllık ortalama sağlık
harcamasının yoksullaştırıcı etkiye maruz kalmamış hanelerden yaklaşık 20 kat daha fazla
olduğu tespit edilmiştir.
Diğer yandan bireylerin sağlık hizmetleri kullanımı sırasında kendilerinin ve refakatçilerinin
yemek, ulaşım ve konaklama gibi tıbbi olmayan ihtiyaçları için yaptıkları harcamalar
hesaplandığında ise yıllık ortalama 27,93 TL’lik bir harcama yapıldığı ve bunun büyük
kısmının (18,46 TL) ulaşım için yapıldığı bulunmuştur.
Çalışma bulgularının özellikle son on yıllık dönemde Sağlıkta Dönüşüm Programı (SDP) ile
birlikte hizmet sunum ve finansman boyutunda yaşanan değişimlerin cepten sağlık
harcamasına olan etkisini görebilmek ve sonraki reformlara yol gösterici olması açısından
önemli bilgiler sunacağı ümit edilmektedir.
iv
İÇİNDEKİLER
TABLOLAR DİZİNİ
Vİİ
ŞEKİLLER
Xİ
GRAFİKLER
Xİ
KISALTMALAR
Xİİ
1. ÇALIŞMANIN AMACI VE ÖNEMİ
1
2. LİTERATÜR İNCELEMESİ
4
2.1. Ülke ve Hanehalkı Düzeyinde Sağlık Harcamaları
4
2.2. Sağlık Hizmetleri Finansman Sistemleri
5
2.2.1. Kamu Gelirleri İle Finansman (Vergi Tabanlı Finansman Sistemi)
8
2.2.2. Sosyal Sağlık Sigortası
8
2.2.3. Özel Sağlık Sigortası
9
2.3. Sağlıkta Bir Finansman Aracı Olarak Cepten Yapılan Harcamalar
10
2.3.1. Cepten Yapılan Sağlık Harcamalarının Temel Belirleyicileri
14
2.3.2. Seçilmiş Ülkelerde Cepten Yapılan Sağlık Harcamalarının Görünümü
16
2.3.3. Cepten Yapılan Sağlık Harcamalarının Bir Unsuru Olarak Informal Ödemeler
18
2.3.4. Katastrofik Sağlık Harcaması
26
2.4. Türkiye’de Sağlık Harcamaları ve Finansmanı
28
2.4.1. Sağlık Harcamaları
32
2.4.2. Sağlık Hizmetlerinin Finansmanı
42
3. ARAŞTIRMANIN METODOLOJİSİ
52
3.1. Örneklem Tasarımı
53
3.2. Anket Formu ve Mobil Anket Yazılım Sisteminin Geliştirilmesi
56
3.3. Saha Çalışanlarının Eğitimi
64
3.4. Ön Uygulama
67
3.5. Asıl Saha Uygulaması
71
3.6. Saha Uygulamasının Kontrolü
72
3.7. Veri Temizliği ve Analizi
75
4. SAHA ARAŞTIRMASI BULGULARI
81
4. 1. Hanehalkı Nüfusu Sosyo-Demografik Özellikleri
83
4.2. Hanehalkı Sağlık Hizmeti Kullanımı ve Cepten Sağlık Harcaması Hakkında Genel
Bilgiler
90
4.2.1. Hastaneye Yatış İle İlgili Genel Bilgiler
115
v
4.2.2. Sağlık Sorunu Yaşama İle İlgili Genel Bilgiler
141
4.2.3 Hastalık Dışı Nedenle Sağlık Hizmeti Kullanımı İle İlgili Genel Bilgiler
169
4.3. Hanehalkının Sağlık Harcamaları Hakkındaki Görüşleri
192
4.4. Cepten Yapılan Sağlık Harcamaların Haneler Üzerindeki Katastrofik Etkisi
194
4.5. Cepten Yapılan Sağlık Harcamaların Haneler Üzerindeki Yoksullaştırıcı Etkisi 208
5. SONUÇ VE ÖNERİLER
222
KAYNAKLAR
226
EKLER
236
vi
TABLOLAR DİZİNİ
Tablo 1. Yapılan Ödemelerin Türüne Bağlı Olarak Formal ve Informal Ödemelerin Tanımı ve
Ayırt Edici Özellikleri .............................................................................................................. 19
Tablo 2. Informal Ödemeler İle İlgili Tanımlar ....................................................................... 21
Tablo 3. 2003-2012 Yılları Arasında Sağlıkta Reform Uygulamaları ..................................... 28
Tablo 4. OECD Ülkelerinde Toplam Sağlık Harcamalarının Gayrisafi Yurtiçi Hasıla (GSYİH)
İçerisindeki Oranı (%) .............................................................................................................. 33
Tablo 5. OECD Ülkelerinde Kişi Başına Düşen Sağlık Harcaması (Satın Alma Gücü
Paritesine Göre, US$) ............................................................................................................... 35
Tablo 6. OECD Ülkelerinde Toplam Sağlık Harcamaları İçerisinde Kamu Sağlık
Harcamalarının Oranı (%) ........................................................................................................ 37
Tablo 7. OECD Ülkelerinde Toplam Sağlık Harcamaları İçerisinde Cepten Yapılan Sağlık
Harcamalarının Oranı (%) ........................................................................................................ 39
Tablo 8. OECD Ülkelerinde Kişi Başına Düşen Cepten Yapılan Sağlık Harcaması Tutarı
(Satın Alma Gücü Paritesine Göre, US$)................................................................................. 41
Tablo 9. Yıllara Göre Sosyal Güvenlik Kapsamında Olan Sigortalı ve Yeşil Kartlı Sayısı ve
Nüfusa Oranı ............................................................................................................................ 45
Tablo 10. 2013 Yılı İtibariyle Hizmet Sunucusu ve Türlerine Göre Katkı Payları ................. 47
Tablo 11. Yıllara Göre Özel Sağlık Sigortası Toplam Primleri, Sigortalı Sayısı, Toplam
Nüfusa Oranı ve Yıllara Göre Artış Oranı (%) ........................................................................ 50
Tablo 12. İstatistikî Bölge Birimleri Sınıflaması 1 (İBBS1) .................................................... 54
Tablo 13. Hacettepe Saha Kontrolörleri Tarafından Kontrol Edilen Hanelerin Sayı ve Yüzdesi
.................................................................................................................................................. 67
Tablo 14. Ön Uygulama Ziyaret Sonucu Bulguları ................................................................. 69
Tablo 15. Bölgelere Göre Telefon Kontrol Sonuçları .............................................................. 73
Tablo 16. Bölgelere Göre Telefon Kontrolü Sonucunda İptal Edilen Kişisel Anket Sayısı ve
Yüzdesi ..................................................................................................................................... 74
Tablo 17. Araştırma Örneklemine İlişkin Yapılan Ziyaretlerin Sonuçları............................... 82
Tablo 18. Hanehalkının Sosyo-Demografik Özellikleri ve Algılanan Sağlık Statüsüne Göre
Yerleşim Yeri Dağılımı (%) ..................................................................................................... 84
Tablo 19. Hanehalkının Sosyo-Demografik Özellikleri ve Algılanan Sağlık Statüsüne Göre
Sağlık Güvencesi Durumu (%) ................................................................................................ 86
Tablo 20. Hanelerin Yerleşim Yeri ve Bölgelere Göre Gelir Dağılımı (%) ............................ 88
Tablo 21. Hanelerin Yerleşim Yeri ve Bölgelere Göre Tüketim Harcamalarının Dağılımı (%)
.................................................................................................................................................. 89
Tablo 22. Hanehalkının Hastaneye Yatma, Sağlık Sorunu Yaşama, Hastalık Dışı Nedenlerle
Sağlık Hizmeti Kullanımının Dağılımı .................................................................................... 92
Tablo 23. Hane Halkı Üyelerinin Cepten Yaptığı Toplam ve Kişi Başı Harcamaların Hizmet
Basamaklarına, Sunuculara, Harcama Kalemlerine ve Türlerine Göre Dağılımı (TL/Yıl) ..... 93
Tablo 24. Sosyo-Demografik Özellikler ve Algılanan Sağlık Statüsüne Göre Cepten Yapılan
Ortalama Sağlık Harcamasının Dağılımı (TL/Yıl)................................................................... 95
Ortalama Sağlık Harcamasının Başvurulan Hizmet Sunucularına Dağılımı (TL/Yıl)............. 97
Ortalama Sağlık Harcamasının Kullanılan Hizmet Türlerine Dağılımı (TL/Yıl) .................. 100
Ortalama Formal ve İnformal Harcamaların Başvurulan Hizmet Sunuculara Dağılımı (TL/Yıl)
................................................................................................................................................ 104
vii
Ortalama Formal ve İnformal Harcamaların Hizmet Türlerine Dağılımı (TL/Yıl) ............... 108
Tablo 29. Sosyo-Demografik Özellikler ve Algılanan Sağlık Statüsüne Göre Hastaneye Yatış
Dağılımı (%) ........................................................................................................................... 116
Tablo 30. Hastaneye Yatanların Hastaneye Kabul Şekli ve Hastaneye Yatış Nedenlerine Göre
Dağılımı .................................................................................................................................. 118
Tablo 31. Sosyo-Demografik Özellikler ve Algılanan Sağlık Statüsüne Göre Hastaneye Yatış
Nedenlerinin Dağılımı (%) ..................................................................................................... 119
Tablo 32. Sosyo-Demografik Özellikler ve Algılanan Sağlık Statüsüne Göre Hastaneye
Yatışların Hizmet Sunucularına Dağılımı (%) ....................................................................... 121
Yatma Durumunda Kullanılan Hizmetlerin Türlerine Dağılımı (%) ..................................... 124
Yatma Durumunda Cepten Yapılan Ortalama Harcamanın Dağılımı (TL/Yıl) ..................... 128
Yatma Durumunda Cepten Yapılan Ortalama Harcamanın Başvurulan Hizmet Sunuculara
Dağılımı (TL/Yıl) ................................................................................................................... 130
Yatma Durumunda Cepten Yapılan Ortalama Harcamanın Kullanılan Hizmet Türlerine
Dağılımı (TL/Yıl) ................................................................................................................... 133
Tablo 37. Hastaneye Yatma Durumunda Cepten Yapılan Ortalama Formal ve İnformal
Harcamaların Sosyo-Demografik Özellikler ve Algılanan Sağlık Statüsüne Göre Dağılımı
(TL/Yıl) .................................................................................................................................. 137
Tablo 38. Hastaneye Yatma Durumunda Ulaşım, Yemek ve Konaklama Harcamalarının
Sosyo-Demografik Özellikler ve Algılanan Sağlık Statüsüne Göre Dağılımı (TL/Yıl) ........ 139
Tablo 39. Sosyo-Demografik Özellikler ve Algılanan Sağlık Statüsüne Göre Sağlık Sorunu
Yaşama Durumu Dağılımı (%)............................................................................................... 141
Tablo 40. Sağlık Sorununun Çözümü İçin Neler Yapıldığının Dağılımı (%) ........................ 143
Tablo 41. Sağlık Sorunu Yaşayanların Sağlık Sorununun Çözümü İçin Neler Yaptığının
Sosyo-Demografik Özellikler ve Algılanan Sağlık Statüsüne Göre Dağılımı (%) ................ 144
Tablo 42. Sağlık Sorununun Çözümü İçin Hiçbir Şey Yapmama Nedenleri (%).................. 146
Tablo 43. Sağlık Sorununun Çözümü İçin Hiçbir Şey Yapmama Nedenlerinin SosyoDemografik Özellikler ve Algılanan Sağlık Statüsüne Göre Dağılımı (%) ........................... 146
Tablo 44. Sosyo-Demografik Özellikler ve Algılanan Sağlık Statüsüne Göre Son İki Hafta
İçinde Sağlık Sorunu Yaşama Durumunda Başvurulan Hizmet Sunucuların Dağılımı (%).. 150
İçinde Sağlık Sorunu Yaşama Durumunda Kullanılan Hizmetlerin Türlerine Dağılımı (%) 154
İçinde Yaşanan Sağlık Sorunu Nedeniyle Yapılan Cepten Ortalama Harcamaların Dağılımı
(TL/Yıl) .................................................................................................................................. 156
İçinde Yaşanan Sağlık Sorunu Nedeniyle Cepten Yapılan Ortalama Harcamaların Başvurulan
Hizmet Sunucularına Dağılımı (TL/Yıl) ................................................................................ 159
İçinde Yaşanan Sağlık Sorunu Nedeniyle Cepten Yapılan Ortalama Harcamaların Kullanılan
Hizmet Türlerine Dağılımı (TL/Yıl) ...................................................................................... 162
İçinde Yaşanan Sağlık Sorunu Nedeniyle Cepten Yapılan Ortalama Formal ve İnformal
Harcamaların Dağılımı (TL/Yıl) ............................................................................................ 165
viii
İçinde Yaşanan Sağlık Sorunu Nedeniyle Yapılan Ulaşım, Yemek ve Konaklama
Harcamalarının Dağılımı (TL/Yıl) ......................................................................................... 167
Tablo 51. Sosyo-Demografik Özellikler ve Algılanan Sağlık Statüsüne Göre Hastalık Dışı
Nedenle Sağlık Hizmeti Kullanımının Dağılımı (%) ............................................................. 169
Tablo 52. Hastalık Dışı Nedenle Sağlık Hizmeti Kullanım Nedenlerinin Dağılımı (%) ...... 171
Tablo 53. Hastalık Dışı Nedenle Sağlık Hizmeti Kullanımının Sosyo-Demografik Özellikler
ve Algılanan Sağlık Statüsüne Göre Dağılımı (%) ................................................................ 172
İçinde Hastalık Dışı Nedenle Sağlık Hizmeti Kullanımının Hizmet Sunuculara Dağılımı (%)
................................................................................................................................................ 175
Tablo 55. Sosyo-Demografik Özellikler Ve Algılanan Sağlık Statüsüne Göre Son İki Hafta
İçinde Hastalık Dışı Nedenle Sağlık Hizmeti Kullanımı Sırasında Kullanılan Hizmetlerin
Dağılımı (%) ........................................................................................................................... 178
İçinde Hastalık Dışı Nedenle Kullanılan Sağlık Hizmetleri İçin Cepten Yapılan Ortalama
Harcamaların Başvurulan Hizmet Sunucularına Dağılımı (TL/Yıl) ...................................... 181
Harcamaların Kullanılan Hizmet Türlerine Dağılımı (TL/Yıl) .............................................. 184
Formal ve İnformal Harcamaların Dağılımı (TL/Yıl) ............................................................ 187
İçinde Hastalık Dışı Nedenle Sağlık Hizmeti Kullanımına İlişkin Ulaşım, Yemek ve
Konaklama Harcamalarının Dağılımı (TL/Yıl)...................................................................... 189
Tablo 60. Hanehalkının Sağlık Harcamaları İle İlgili Görüşlerinin Yerleşim Yeri, Gelir ve
Harcama Dilimlerine Göre Dağılımı ...................................................................................... 193
Tablo 61. Hanehalklarının Katastrofik Sağlık Harcamasına Maruz Kalma ve Kalmama
Durumlarının Yerleşim Yeri, Gelir ve Harcama Dilimlerine Göre Dağılımı (%) ................. 194
Tablo 62. Katastrofik Sağlık Harcamasına Maruz Kalan ve Kalmayan Hanelerin Yapmış
Oldukları Harcamaların Yerleşim Yeri, Gelir ve Harcama Dilimlerine Göre Dağılımı (TL/Yıl)
................................................................................................................................................ 195
Tablo 63. Katastrofik Sağlık Harcamasına Maruz Kalan ve Kalmayan Hanelerin Yatarak,
Ayakta ve Koruyucu Sağlık Hizmeti Alımı Sırasında Yapmış Oldukları Harcamaların
Yerleşim Yeri, Gelir ve Harcama Dilimlerine Göre Dağılımı (TL/Yıl) ................................ 197
Tablo 64. Katastrofik Sağlık Harcamasına Maruz Kalan ve Kalmayan Hanelerin Formal ve
Informal Harcamalarının Yerleşim Yeri, Gelir ve Harcama Dilimleri Göre Dağılımı (TL/Yıl)
................................................................................................................................................ 200
Tablo 65. Katastrofik Sağlık Harcamasına Maruz Kalan ve Kalmayan Hanelerin Başvurulan
Hizmet Sunuculara Yaptıkları Harcamaların Yerleşim Yeri, Gelir ve Harcama Dilimlerine
Göre Dağılımı (TL/Yıl) .......................................................................................................... 203
Tablo 66. Yoksullaştırıcı Etkiye Maruz Kalan ve Kalmayan Hanelerin Yerleşim Yeri, Gelir ve
Harcama Dilimlerine Göre Dağılımı (%) ............................................................................... 208
Tablo 67. Yoksullaştırıcı Etkiye Maruz Kalan ve Kalmayan Hanelerin Yapmış Oldukları
Harcamaların Yerleşim Yeri, Gelir ve Harcama Dilimlerine Göre Dağılımı (TL/Yıl).......... 209
Tablo 68. Yoksullaştırıcı Etkiye Maruz Kalan ve Kalmayan Hanelerin Yatarak, Ayakta ve
Koruyucu Sağlık Hizmeti Alımı Sırasında Yapmış Oldukları Harcamaların Yerleşim Yeri,
Gelir ve Harcama Dilimlerine Göre Dağılımı (TL/Yıl) ......................................................... 211
ix
Tablo 69. Yoksullaştırıcı Etkiye Maruz Kalan ve Kalmayan Hanelerin Formal ve Informal
Harcamalarının Yerleşim Yeri, Gelir ve Harcama Dilimlerine Göre Dağılımı (TL/Yıl) ...... 215
Tablo 70. Yoksullaştırıcı Etkiye Maruz Kalan ve Kalmayan Hanelerin Başvurulan Hizmet
Sunuculara Yaptıkları Harcamaların Yerleşim Yeri, Gelir ve Harcama Dilimlerine Göre
Dağılımı (TL/Yıl) ................................................................................................................... 218
x
ŞEKİLLER
Şekil 1. Anket Sorularının Genel Akışı ..................................................................................... 57
Şekil 2. Veri Toplama Sistemi ................................................................................................. 63
Şekil 3. Sağlık Hizmetleri Kullanım Ağacı .............................................................................. 91
GRAFİKLER
Grafik 1. Yıllara Göre Sağlık Kurum ve Kuruluşnda Kişi Başı Hekime Müracaat Sayısı ...... 30
Grafik 2. Seçilmiş Yıllar İtibariyle Doğumda Beklenen Yaşam Süresi (Yıl) .......................... 31
Grafik 3. Yıllar İtibariyle Bebek Ölüm Hızı (Her 1000 Canlı Doğumda) ............................... 31
Grafik 4. OECD Ülkeleri ve Türkiye’de Toplam Sağlık Harcamalarının Gayrisafi Yurtiçi
Hasılaya Oranı (%) ................................................................................................................... 34
Grafik 5. Kişi Başına Düşen Sağlık Harcaması (Satın Alma Gücü Paritesine Göre, US$),
OECD Ülkeleri Ortalaması ve Türkiye (2000-2012) ............................................................... 36
Grafik 6. Toplam Sağlık Harcamaları İçerisinde Kamu Sağlık Harcamalarının Payı (%),
OECD Ülkeleri Ortalaması ve Türkiye (2000-2012) ............................................................... 38
Grafik 7. Cepten Yapılan Sağlık Harcamalarının Toplam Sağlık Harcamaları İçindeki Payı
(%), OECD Ülkeleri Ortalaması ve Türkiye ............................................................................ 40
Grafik 8. OECD Ülkelerinde Kişi Başına Düşen Cepten Yapılan Sağlık Harcaması Tutarı
(Satın Alma Gücü Paritesine Göre, US$), OECD Ülkeleri Ortalaması ve Türkiye ................. 42
Grafik 9. Türkiye’de 2000-2012 Yılları İçin Toplam Sağlık Harcamaları İçerisinde Kamu ve
Özel Sektör (Cepten ve Diğer) Harcamalarının Payı (%) ........................................................ 43
Grafik 10. Türkiye’de Yıllara Göre Sosyal Güvenlik Kapsamında Olan Sigortalı Sayısının
Toplam Nüfusa Oranı (%) ........................................................................................................ 45
Grafik 11. Ön Uygulama Ziyaret Sonucu ................................................................................ 68
xi
KISALTMALAR
A-GPS: Assisted - Global Positioning System / Yardımlı - Küresel Konumlama Sistemi
BUT: Bütçe Uygulama Talimatı
CATI: Computerized Assisted Telephone Interview
CEEHN: Merkezi ve Doğu Avrupa Ülkeleri Sağlıkta İşbirliği Örgütü (Central And East
European Health Network)
DPT: Devlet Planlama Teşkilatı
DSÖ: Dünya Sağlık Örgütü
GPS: Global Positioning System / Küresel Konumlama Sistemi
GSM: Global System for Mobile Communications-Mobil İletişim İçin Küresel Sistem
GSS: Genel Sağlık Sigortası
GSYİH: Gayrisafi Yurtiçi Hasıla
OECD: Organisation for Economic Co-operation and Development
PPP: Purchasing Power Parity
SDP: Sağlıkta Dönüşüm Programı
SGK: Sosyal Güvenlik Kurumu
SGP: Satın Alma Gücü Paritesi
SPSS: Statistical Package for the Social Sciences
SUT: Sağlık Uygulama Tebliği
TSK: Türk Silahlı Kuvvetleri
TÜİK: Türkiye İstatistik Kurumu
USH: Ulusal Sağlık Hesapları
WB: World Bank
WHO: World Health Organizatio
xii
1. ÇALIŞMANIN AMACI VE ÖNEMİ
Ülkelerin
sağlık
harcamalarının
tanımlanması
ve izlenmesi
son
yıllarda politika
belirleyicilerinin önemle üzerinde durdukları konulardan biri olmuştur. Bunun iki önemli
nedeni bulunmaktadır: Birincisi ve en önemlisi, kendi sağlık sistemlerinin performansını
iyileştirmede ve sağlık reformlarının etkilerini analiz etmede kullanılabilecek temel veri ve
bilgileri elde etmek, ikincisi ise uluslararası karşılaştırmalar yapabilmektir (Liu ve diğerleri,
2003).
Sağlık harcamalarının finansman kaynağı incelendiğinde kamu ve özel olmak üzere iki temel
finansman kaynağının olduğu ve özel harcamalar içerisinde ise hanehalkları tarafından cepten
yapılan sağlık harcamalarının, birçok ülkede önemli bir finansman kaynağı olarak ortaya
çıktığı görülmektedir. Ancak, cepten harcamaların hanelere ve bireylere getirdiği finansal yük
sağlık hizmeti kullanımlarını ve dolayısıyla sağlık statülerini etkilediğinden, bu tür
harcamaların düzeyinin ve yapısının incelenmesi ve iyi anlaşılması gerekmektedir.
Sağlığa ayrılacak kaynakların tespitinde bu konuda etkin rol oynayan politika belirleyici ve
karar vericilerin yararlanabilecekleri çok sayıda araç bulunmakla birlikte günümüzde halen
birçok ülkede hanehalkları tarafından yapılan sağlık harcamalarını tespit etmek amacı ile
yüzyüze görüşme yöntemine dayalı anket uygulamasından faydalanılmaktadır. Bu
araştırmalar sayesinde hanehalklarının sağlık harcamaları belirlenebilmekte, ülkeler arası
karşılaştırmalar yapılabilmekte, bu harcamaların hanehalkları üzerinde ne ölçüde bir
yoksullaştırıcı etkisinin olduğu tespit edilerek ve politika geliştirme sürecine katkıda
bulunabilmektedir.
Türkiye’nin sağlık harcaması yıllar itibariyle incelendiğinde toplam sağlık harcamasının
ülkenin Gayrisafi Yurtiçi Hasıla (GSYİH) içindeki payının 2000’li yılların başında % 4,9 iken
2012 yılında %5,4 olarak gerçekleştiği, sağlık harcamalarının %76,8 gibi büyük bir
bölümünün kamu, geri kalan %23,2’sinin ise özel sektör tarafından finanse edildiği
bilinmektedir. Özel sektörde önemli finansman yönetmenlerinden biri de 2000 yılında %27,6,
2012 yılında ise %15,4’lük payı ile cepten yapılan sağlık harcamalarıdır. Cepten yapılan
sağlık harcamaları içinde ise özellikle birçok ülkede farklı biçimlerde ortaya çıkabilen ve
farklı isimler altında ele alınan informal harcamaların önemli bir sorun olduğu bilinmektedir.
1
Cumhuriyet tarihinin en önemli dönüşümlerinin yaşandığı geçen 10 yıllık süre içinde ise SSK
hastanelerinin Sağlık Bakanlığı hastaneleri ile birleştirilmesi, farklı sigorta sistemlerinin
Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) altında toplanması ve Genel Sağlık Sigortası (GSS)
uygulamasına geçilmesi, kullanıcı katkı paylarında yapılan değişiklikler gibi gerek hizmet
sunum sisteminde gerekse hizmetin finansmanında çeşitli reformlar gerçekleştirilmiştir.
Ancak hizmete erişimin ve hakkaniyetin sağlanması, verimliliğin artırılması ve nihai olarak
Türk toplumunun sağlık statüsünün yükseltilmesi amacıyla yaşanan bu değişiklikler
sonucunda hanehalklarının cepten yaptıkları sağlık harcamasının geçen 10 yıllık süre içinde
nasıl bir değişim gösterdiğinin ortaya konulması gerekmektedir. Daha hakkaniyetli ve
ulaşılabilir bir sağlık hizmeti sunum sisteminin oluşturulması, vatandaş memnuniyetinin
arttırılması ve karar vericilerin kısıtlı kaynakların sektör içindeki miktarı, dağılımı ve akışı
hakkında daha doğru bilgiye sahip olması için sağlık hizmetleri kullanıcıları üzerindeki
finansman yükünü belirleyen kanıtların ortaya konulması gerekir. Aksi halde sağlık
harcamalarının yarattığı mali yükü kimin ne ölçüde karşıladığı konusunda kapsamlı bir analiz
olmaksızın sağlık hizmetlerinin finansmanının hakkaniyet yönünü değerlendirebilmek
mümkün olmayacaktır.
Kuşkusuz bu çalışmanın yapılmasının en önemli nedenlerinden biri 2003 yılından bu yana
yürürlükte olan ve hizmetin sunumu yanında finansmanında da önemli değişikliklere neden
olan Sağlıkta Dönüşüm Programı'nın (SDP) cepten yapılan harcamalara olan etkisini
değerlendirebilmektir. SDP kapsamında yaşanan değişikliklerin hanehalklarının cepten
yaptığı sağlık harcama düzeyi ve yapısında nasıl bir değişikliğe neden olduğu konusunda
yeterli düzeyde veri ve bilgi mevcut olmadığı için sağlık hizmetlerinin hanehalkları
üzerindeki finansal yükünün belirlenmesine yönelik yapılacak bu çalışmanın Sağlık Bakanlığı
ve ödeyici kurum olarak Sosyal Güvenlik Kurumu açısından önemli katkılar sağlayacağı
beklenmektedir.
Sağlıkta reform uygulamalarının başladığı 2003 yılından itibaren sağlık harcamalarının tespit
edilmesine yönelik olarak ülke genelinde en geniş örnekleme ulaşmak özelliğini taşıyan bu
çalışma ile Türkiye’de hanehalkları tarafından cepten yapılan sağlık harcamalarının düzeyinin
belirlenmesi, formal, informal ve katastrofik harcamaları etkileyen faktörlerin (sosyodemografik ve bölge gibi) tespit edilmesi, yapılan harcamaların fonksiyonlarına (ilaç, tıbbi
malzeme gibi), hizmet sunucularına (hastane, hekim gibi) ve türlerine (ayni, nakdi ve hediye
gibi) göre ayrımının yapılması ve önceki çalışmalarla karşılaştırmalar yapmak için veri ve
bilgiler üretilmesi hedeflenmektedir. Bu veri ve bilgiler bize toplumun farklı kesimlerinin
2
sağlık hizmeti kullanım biçimleri yanında, çeşitli hizmetlere yaptıkları harcama miktarlarını
ve toplumun dezavantajlı kesimlerinin yüklendiği sağlık harcama yükünün büyüklüğünü
gösterecektir. Böylece sağlıkta eşitlik konusu dahil birçok sağlıkta reform politikalarının
etkilerinin analizine, informal ve katastrofik harcamaları önlemeye yönelik politikaların
geliştirilmesine ve ulusal ve uluslararası literatüre katkıda bulunulmasına fırsat sağlayacaktır.
Bu hedeflere ulaşabilmek için Türkiye’de hanehalkları tarafından cepten yapılan sağlık
harcamalarını belirlemek için yapılan bu çalışmada;
1. Türkiye genelinde hanehalkları tarafından yapılan cepten sağlık harcamalarının
düzeyinin belirlenmesi,
2. Cepten yapılan sağlık harcamaları içinde formal, informal ve katastrofik harcama
düzeylerinin belirlenmesi,
3. Cepten yapılan sağlık harcamaları içinde formal, informal ve katastrofik harcama
düzeylerini etkileyen faktörlerin (sosyo-demografik ve bölge gibi) tespit edilmesi,
4. Hanehalkları tarafından yapılan formal, informal ve katastrofik harcamaların
fonksiyonlarına (ilaç, tıbbi malzeme gibi) göre ayrımının yapılması,
5. Hanehalkları tarafından yapılan formal, informal ve katastrofik harcamaların hizmet
sunucularına (hastane, hekim gibi) göre ayrımının yapılması,
6. Formal, informal ve katastrofik harcamaların türlerine (bağış, hediye, bıçak parası,
ayni katkılar gibi) göre dağılımının belirlenmesi,
amaçlanmaktadır.
Bu amaçla raporun ilk bölümünde çalışmanın amacı ve öneminden bahsedildikten sonra ikinci
bölümde okuyucuya daha geniş bir perspektif sunabilmek için konu ile ilgili kapsamlı literatür
bilgisine yer verilecektir. Üçüncü bölümde çalışmanın yöntemi, dördüncü bölümde temel
bulgular, son bölümde ise sonuç ve öneriler sunulacaktır.
3
2. LİTERATÜR İNCELEMESİ
2.1. Ülke ve Hanehalkı Düzeyinde Sağlık Harcamaları
Ülke ve hanehalkı düzeyinde sağlık harcamalarının miktarı bir ülkenin en temel kalkınmışlık
göstergelerinden birisidir. Toplumun nitelikli sağlık hizmetlerine erişmesini sağlarken sağlık
harcamalarının artışı ile mücadele etmek sağlık politika belirleyicilerin odaklandıkları temel
konular arasında ilk sırada yer almaktadır. Sağlık harcamaları birçok gelişmiş ülkede ulusal
gelir ile göreceli bir şekilde artış göstermektedir (Feldsteh 1993). Sağlık harcamalarındaki
göreceli artışın temelinde bireylerin sağlık statüsündeki farklılıklar ve gelir esnekliğinin etkili
olduğu görülmektedir (Getzen 2000; Rubin ve diğ. 1993). Toplam sağlık harcamaları
Türkiye’nin de aralarında bulunduğu OECD ülkeleri açısından ele alındığında bu ülkelerin
dünya nüfusunun %20’sini oluşturmasına rağmen dünya genelinde sağlık ile ilgili kaynakların
%80’den fazlasını kullandıkları belirtilmektedir (WHO 2012).
Sağlık
harcamalarındaki
bu
artış
gelişmiş
ülkelerin
birçoğunda
sağlıkta
reform
uygulamalarına neden olmaktadır (Berger ve Messer 2002). Sağlıkta reform kapsamında
atılan adımlardan birisi sağlık harcamaları ve finansman sistemlerinin yeniden gözden
geçirilmesidir (Berger ve Messer 2002). Feldsteh (1993)’e göre sağlık harcamaları ve
finansman sistemlerinin reforme edilmesinde hizmetlerin fiyatı, hanehalkı geliri ile nüfusun
yaş dağılımı ve eğitim durumu gibi temel faktörlerin belirleyici rol oynadığı görülmektedir.
Sağlık harcamalarındaki artışın daha iyi anlaşılabilmesi için sağlık harcamalarının temel
belirleyicilerinin neler olduğunu belirlemeye ihtiyaç bulunmaktadır. Buna göre sağlık
harcamalarının en temel belirleyicisinin ülke genelindeki ekonomik ve siyasi ortam olduğu
söylenebilmektedir (Feldsteh 1993). Sağlık harcamalarının diğer belirleyicileri arasında ise
bölgeler, ülkeler ve toplumlar arasında gelir dağılımı dengesizliği (Dosi ve diğ. 2013), sağlık
hizmetleri talep ve arzının birey, grup ve ülke düzeyinde esnek ve öngörülmez oluşu
sayılabilmektedir (Rubin ve diğ. 1993).
Sağlık harcamalarındaki artış ile ilgili olarak incelenmesi gereken bir diğer konu da hanehalkı
düzeyindeki sağlık harcamalardır. Sağlık harcamaları hanehalkları açısından ele alındığında
bir ülke sağlık sisteminde hanehalklarının hastalıklarının neden olduğu yüksek maliyetlerden
korunmasının sağlık sisteminin en temel görevlerinden birisi olduğu bilinmektedir (Krutilova
ve Yaya 2012). Ancak, sağlık hizmeti ihtiyacının önceden belirlenebilir nitelikte olmaması
nedeniyle sağlık hizmetleri kullanımı bireyler ve hanehalkları üzerinde öngörülemeyecek
finansal yükler doğurabilmektedir (Özgen 2007). Ülkeler gelir grupları açısından
4
incelendiğinde düşük gelir grubunda yer alan ülkelerde yaşayan hanehalklarının yüksek ve
orta gelir grubunda yer alan ülkelerde yaşayan hanehalklarına göre daha fazla finansal
baskılarla karşı karşıya kaldıkları görülmektedir. Bu konuda yapılmış araştırmalarda ülke
genelinde olduğu gibi hanehalkı düzeyinde de sağlık harcamalarının hastalık derecesinden
çok hanehalklarının gelir durumlarıyla ilişkili olduğu belirtilmektedir (Rubin ve diğ. 1993).
Hem ülke genelinde hem de hanehalkı düzeyinde düşünüldüğünde sağlık hizmetleri
piyasasında sağlık hizmetleri kullanıcılarının ne tür sağlık hizmetlerine ihtiyaç duyduklarının
belirlenmesinin zorluğu nedeniyle üçüncü bir taraf olarak sağlık sigorta şirketleri ve çoğu
zaman devlet devreye girmektedir. Bunun nedeni sağlık hizmetleri maliyetinin bireysel olarak
katlanılabilecek boyutların çok üzerinde olması ve üçüncü tarafların müdahalesi olmadığı
takdirde bireyin gerçek sağlık hizmeti ihtiyacından daha az hizmet almasıdır (Belli 2002;
Tatar 2011). Bunun için devlet ve sigorta şirketlerinin üçüncü bir taraf olarak üstlendikleri rol
hanehalklarının yüksek maliyetlerden korunmasıdır. Hanehalklarının yüksek maliyetlerden
korunmasının yollarından birisi kamu ve özelde risk havuzlama uygulamasının etkili bir
şekilde yerine getirilmesidir. Risk havuzlama sayesinde sağlık hizmetlerine daha fazla ihtiyaç
duyan kişilerin daha az ihtiyaç duyan kişilerin yaptıkları ödemeler yolu ile finanse edildiği bir
finansman uygulamasına gidilmekte bu da kıt olan sağlık kaynaklarının daha etkin bir şekilde
dağıtımına olanak sağlamaktadır (Musgrove ve diğ. 2002). Sağlık hizmetleri piyasasında
belirsizlik ve riskler ile başa çıkmaya yönelik risk havuzlama politikası gibi uygulamalar
günümüzde sağlık politikası ve sağlık ekonomistlerinin sağlık finansmanı ile ilgili tartışmaya
devam ettikleri başlıca konulardandır (Getzen 2000).
2.2. Sağlık Hizmetleri Finansman Sistemleri
Sağlık hizmetlerinde politika belirleyici aktörlerin bir sağlık sisteminde sahip oldukları temel
roller arasında; vatandaşların bilgilendirilmesi, sağlık sisteminin düzenlenmesi ve etkili bir
sağlık sistemi finansman mekanizmasının geliştirilmesi bulunmaktadır (Mokhtari ve Ashtari
2012). Sağlık hizmetlerinin sunumu ve finansmanı en basit haliyle hizmeti sunanlar ile
finanse edenler arasında bir kaynak değişimi ya da transferi süreci olarak tanımlanmaktadır.
Bu süreçte sağlık hizmetleri finansmanının temel işlevlerinden birisi bireylerin sağlık
hizmetlerini uygun maliyetlere katlanarak satın alabilmeleri ve kullanabilmelerini sağlamak,
bir diğer işlevi ise gerekli finansal koruma ve temel hizmet paketlerini sunabilmek için
sisteme sürdürülebilir gelir ya da kaynak sağlamak ve bu gelirlerin etkili ve hakkaniyetli bir
şekilde havuzlanarak yönetilmesini gerçekleştirmektir (Uğurluoğlu ve Özgen 2008).
5
Sağlık hizmetlerinde hangi finansman ve sunum sistemi benimsenirse benimsensin genel
amaç, her ülkede sağlık hizmetlerinin kabul edilebilir bir kalite ve erişim düzeyinde, verimli
bir şekilde sunumu olmalıdır. Şüphesiz sağlık hizmetlerinin nasıl finanse edildiği,
sürdürülebilirliği ve bu finansman yükünün toplum tarafından nasıl paylaşıldığı ise verilen
hizmetin miktarını, kalitesini belirlemektedir (Tatar 2011).
Finansal katkıların adil bir şekilde dağıtılması ve kişilerin finansal risklerden korunması hane
halklarının satın aldıkları sağlık hizmetleri için adil ölçülerde ödeme yapmaları ile mümkün
olabilmektedir (Wagstaff 1992). Her ülke için finansal katkı iki temel başlığı içermektedir.
Bunlar; sağlıklı olan ve olmayan kişiler arasında bir risk havuzu oluşturmak ve kişilerin risk
ve maddi durumlarına göre risk paylaşımını sağlamaktır. Risk havuzu oluşturmak
zenginlerden alınan primler yolu ile fakirlerin ödemelerinin finanse edildiği bir sistemi
oluşturmayı gerektirmektedir. Yaşamı boyunca hastalanma potansiyeli olan herkes bu risk
havuzundan yararlanmak durumu ile karşı karşıya kalabilmektedir (Xu 2005). Sağlık ile ilgili
kaynakların etkili bir şekilde dağıtılması ve sağlık finansman sisteminin belirlenmesinde
eşitlik dışında ülkenin genel sosyo-ekonomik durumu, kişi başına düşen
gelir,
uygulanabilirlik, verimlilik, hakkaniyet, sağlık hizmetleri tüketicilerinin davranışları (Kotler
ve Clarke 1986), tıbbi teknoloji, hükümet politikaları ve siyasi ortam (Meijer ve diğ. 2013)
gibi faktörler de etkide bulunmaktadır.
Yukarıda sayılan faktörler içerisinde sağlıkta finansman sisteminin belirlenmesinde etkili olan
temel faktörlerden birisi herhangi bir ülkedeki genel sosyo-ekonomik durum ve kişi başına
düşen gelir düzeyidir. Farklı ülkelerde sağlık finansman sistemlerinin karşılaştırılmasında
çoğu zaman bu ölçüt dikkate alınarak sağlık harcamalarının hesaplandığı görülmektedir. Buna
göre kişi başına düşen gelirin daha yüksek olduğu zengin ülkelerde ortalama yaşam süresinin
daha uzun ve mortalite hızlarının daha düşük olduğu gözlemlenmektedir (Berger ve Messer
2002).
Sağlık finansman sisteminin belirlenmesinde dikkate alınması gereken faktörlerden bir diğeri
olan uygulanabilirlik sağlık sisteminin işleyişini sağlamada gerekli yönetsel kapasite ve insan
gücünün temel yetenekleri ve bununla ilgili gereksinimlerin geniş toplum kesimleri tarafından
ne ölçüde kabul edileceği, toplumun bu değişiklikleri ne ölçüde benimseyip uygulayacağı ile
ilgili bir konudur (Aday ve diğ. 2004).
Finansman sistemlerinin belirlenmesinde etkili olan bir diğer faktör olan verimlilik ise
uygulanan finansman modeli için katlanılan maliyetler ile elde edilen sonuçların
karşılaştırılmasına dayanmaktadır. Daha az maliyete katlanarak sağlık sonuçlarını iyileştirmek
6
tüm ülkelerde sağlık sistemi finansman mekanizmalarının en temel hedefidir (Inozu ve diğ.
2012).
Hakkaniyet ilkesi sağlık finansman sisteminin belirlenmesinde dikkate alınması gereken bir
diğer faktör olarak toplumun tüm kesimlerinin sağlık hizmetlerinden eşit ölçüde
yararlanmasına imkan vermekte, eşitlik ilkesi ile çoğu zaman birlikte kullanılmaktadır.
Hakkaniyet ilkesine uygun bir sağlık finansman sistemi tahsis edildiğinde toplumun yoksul
kesimleri üzerinde daha fazla yoksullaştırıcı etkide bulunulması ya da bu kesimlerin sağlık
hizmetlerine erişememesi sorununun önüne geçilmesi mümkün olmaktadır (Chaudhuri ve Roy
2008). Hakkaniyete uygun davranıldığında sağlıklı bireyler hasta bireylerin daha fazla sağlık
hizmeti almalarına katkı sağlarken, hasta ve yoksul bireyler hastalığın ve yoksulluğun sebep
olduğu yükle tek başlarına mücadele etmek zorunda kalmamış olacaklardır (Uğurluoğlu ve
Özgen 2008).
Sağlık hizmetleri tüketicilerinin davranışlarının sağlık finansman sisteminin belirlenmesi
üzerindeki rolü dikkate alındığında ise sağlık hizmetleri tüketicilerinin bilgi asimetrisi
nedeniyle belirsiz ve öngörülemez nitelikte bir talebe sahip oldukları, bu nedenle sağlık ile
ilgili harcamalar söz konusu olduğunda kendilerini daha çok güvende hissetmek amacıyla
sağlık sigortası talebine yöneldikleri gözlemlenmektedir (Thom ve diğ. 2002). Bu bakış açısı
ile yola çıkıldığında sağlık hizmetleri finansman politikaları belirlenirken sağlık hizmetleri
talebinin esnekliği ve sağlık hizmetleri tüketicilerinin sağlık sigortasına yönelik pozitif
taleplerinin göz önünde bulundurulması gerekmektedir (Berkowitz 2006).
Sağlık finansman sistemlerinin belirlenmesinde etkide bulunan bir diğer faktör olan tıbbi
teknolojide yaşanan yenilikler ise tedavi maliyetlerinin sürekli artışına paralel bir şekilde
dolaylı yönden sağlık hizmetleri tüketicilerinin satın alma davranışlarına da yön veren bir
faktör olarak kabul edilmektedir.
Hükümet politikaları ve siyasi ortam ise herhangi bir ülkede sağlık finansman sisteminin en
temel belirleyicisi olarak görülebilmekte ve sağlık hizmetleri finansman sisteminin ne ölçüde
adil ve hakkaniyete uygun olarak düzenlendiğinin bir ölçüsü olarak kabul edilebilmektedir
(Belli 2004).
Yukarıda sayılan çok sayıda farklı faktörden etkilenen sağlık finansman sistemlerinin
sınıflandırılmasında bir standart olmamakla birlikte bu sistemler içerisinde ön plana çıkanlar
arasında; “kamu gelirleri ile finansman (vergi tabanlı finansman sistemi), sosyal sağlık
7
sigortası, özel sağlık sigortası ve cepten yapılan ödemeler” bulunmaktadır (Gottret ve
Schieber 2006). Aşağıda bu sistemler ile ilgili açıklamalara yer verilmiştir.
2.2.1. Kamu Gelirleri İle Finansman (Vergi Tabanlı Finansman Sistemi)
Vergiye dayalı sağlık finansman sistemi finansal yükün tüm toplum geneline yayıldığı bir
sistemdir. Bu sistemde vergileri ulusal olarak toplamanın en önemli avantajı havuzlama ile
ilgilidir. Sağlık hizmetlerine ayrılacak kaynak havuzu genişletilir ve ölçek ekonomisi
sağlanırsa, sağlık ve diğer kamu alanlarına yapılan harcamalarda hangi alana ne kadar pay
ayrılacağı konusunda daha doğru bir tercih yapılmış olacaktır (Dixon 2002).
Bu sistemde ödeme yapmak zorunlu olduğu için ödemelerin gönüllü olduğu finansman
sistemlerinde karşılaşılan bazı problemlerle karşılaşılmamaktadır. Eğer bu finansman
yönteminin uygulandığı bir ülkede vergi toplamak ve tahsis etmede uygulanan politikalar
tutarlı ise ve herkes tarafından kabul görüyorsa sistemin düzgün bir şekilde işleyebileceği
söylenebilir. Vergiler ile finansman bireylerin sağlık statüsü, geliri ve işinin ne olduğuna
bakılmaksızın toplanan fonların kullanılmasına imkan sağlamaktadır. Sonuç olarak diğer
finansman sistemlerinde önemli bir problem olarak görülen ters seçim (hastalanma riski
yüksek olanların sigortalanma eğiliminin ve bunun sonucunda maliyetlerin yükselmesi)
probleminden bu yöntemde kaçınılmış olmaktadır (Dixon 2002; Savedoff 2004).
Sonuç olarak vergiye dayanan finansman sistemlerinde karar vericilerin yanıt araması gereken
sorular arasında gelirin mi yoksa tüketimin mi vergilendirileceği, sağlık hizmetlerine ne kadar
kaynak ayrılacağı, sağlık hizmetlerinin verimli bir şekilde sunumunun nasıl gerçekleşeceği,
sağlık sektöründe belirli sağlık hizmetlerine ne kadar kaynak ayrılacağı gibi sorular
bulunmaktadır. Bu finansman sisteminin birçok ülkenin zenginleştiği, vergi tabanının
genişlediği, vergi adaletine daha çok yaklaşıldığı, devletin vergi toplama kapasitesinin arttığı
ve sağlık hizmetlerinin daha çok vergi gelirleri ile finanse edildiği bir sisteme vurgu yaptığı
söylenebilmektedir (Gottret ve Schieber 2006).
2.2.2. Sosyal Sağlık Sigortası
Sosyal sağlık sigortası sistemi kamu yönetimi ve denetimindeki sigorta sistemlerine kişilerin
daha önceden belirlenmiş oranlarda prim ödemeleri suretiyle sigortalandıkları bir sistemdir.
Sosyal sağlık sigortası sistemi ile finansman yöntemi 19.yy’da Almanya’da gelişmiş olan bir
sağlık finansman sistemidir. Bu sistemin ilk ortaya çıktığı yıllarda hükümetin herhangi bir
müdahalesi söz konusu değilken endüstrileşme sonucunda büyük sanayi işletmelerinin
kuruluşu, çalışanların haklarının farkına varmaları, daha çok organize olmaları ile birlikte
8
daha iyi sağlık hizmetlerine erişimi istemeleri sonucunda bu sistem gelişme göstermiştir
(Moissialos ve diğ. 2004).
Sosyal sağlık sigortası yönteminde şirketler, çalışanlar, kendi adına çalışanlar ve devlet,
sosyal sağlık sigortası fonuna prim ödemeleri yoluyla katkıda bulunurlar. Şirketlerin ve
çalışanların yaptıkları ödemeler genellikle çalışanın aldığı maaşın miktarıyla ilişkilidir. Kendi
hesabına çalışan bireylerin yaptıkları katkılar ise genellikle tahmin edilen gelir ya da sabit bir
fiyat üzerinden belirlenir. Devlet ise ödeme gücü olmayan bireyler için katkı yapmaktadır
(Uğurluoğlu ve Özgen 2008). Sosyal sigortanın en önemli ilkesi sosyal dayanışma ilkesidir.
Dayanışma, en genel anlamıyla “ortak bir amaç için
yapılan işbirliği” olarak
tanımlanmaktadır. Bu tanımdan da görüldüğü üzere birey tek ve bağımsız bir varlık olarak ele
alınmak yerine bireylerin birbirleri arasında karşılıksız bir işbirliğinden söz edilmektedir.
Sağlık hizmetlerinde sosyal adaleti sağlama olgusu, felsefi bir yaklaşım olup sosyal sağlık
sigortası dayanışma ilkesi aracılığıyla bu yaklaşımın varlık kazanması sağlanmaktadır (Tatar
2011).
Sosyal sağlık sigortası ve vergi gelirleri yoluyla finansman yöntemlerinin en temel özelliği
toplumun tüm kesimlerini kapsaması ve herkesin yüksek sağlık maliyetlerinden korunmasını
sağlamak işlevini yerine getirmesidir (Carrin ve diğ. 2005). Sağlık hizmetlerinin sosyal
sigorta ile finanse edilmesinin en önemli avantajlarından biri bu yöntemin sürekli ve
öngörülebilir bir finansman sağlamasıdır. Bir ülkenin istihdam politikaları ve nüfusun gelişimi
ile ilgili bilgiler, gelecekte beklenen sosyal sigorta gelir ve harcamaları ile ilgili öngörülerde
bulunmayı, sosyal sigorta aracılığı ile toplanacak prim gelirlerinin ne olacağının kısa, orta ve
uzun vadeli projeksiyonlarını yapmayı mümkün kılmaktadır. Bu projeksiyonlar sağlık
hizmetlerinin hem sunum hem de finansmanı için sürdürülebilir politikalar geliştirilebilmesine
ve sağlık hizmetlerini planlayanlara son derece değerli bilgiler sunmaktadır. Sosyal sağlık
sigortasının en önemli olumsuz yanı ise maliyet kontrolü ile ilgili olarak yaşanan güçlükler ve
informal sektörde çalışanları kapsamada karşılaşılan sorunlardır (Moissialos ve diğ. 2002).
2.2.3. Özel Sağlık Sigortası
Özel sağlık sigortası sağlık hizmetleri finansmanının kamu sektörü ya da çalışanlar tarafından
değil doğrudan sağlık hizmetlerini kullanan bireyler tarafından üstlenildiği bir finansman
biçimidir. Bu sistemde sisteme dahil olanların yapmış oldukları prim ödemeleri risk paylaşımı
esasına dayalı olarak kullanılmakta ve böylece risk havuzlama sağlanmaktadır (Sekhri ve
Savedoff 2004). Özel sağlık sigortalarının farklı türleri arasında birincil, ikincil özel sağlık
sigortaları bulunmaktadır. Bunlar içerisinde birincil sigorta kamu sigortası olduğunda ya da
9
olmadığında isteğe bağlı olarak yapılan özel sigortadır. İkincil sigorta ise kamu sağlık
sigortasına karşı ikincil bir seçenek olarak kullanılmakta, kamu katkısı için ise ayrıca
muafiyet uygulanmamaktadır. Örnek olarak kişinin sosyal güvenlik kurumu kapsamında
bulunmasının yanı sıra özel sağlık sigortası kapsamına da dahil olması verilebilmektedir
(Sekhri ve Savedoff 2004).
Sigorta şirketlerinin hakim olduğu özel sağlık sigortası sisteminin ana kaynağı Amerika
Birleşik Devletleri’dir (Carrasquillo ve diğ. 2000) ve sağlıkta finansman sistemleri
içerisindeki ağırlığı gittikçe artan bir yöntem olarak ön plana çıkmaktadır. Bu sisteme yönelik
başlıca eleştiri ise yoksul hanehalklarının daha az sağlık harcamasında bulunmalarına neden
olması ve sağlık hizmetlerinin dağıtımında adalet prensibine zarar vermesidir (Culyer ve
Wagstaff 1993; Monahan 2012).
Sağlık hizmetlerinde finansman sistemlerinden bir diğeri de cepten yapılan sağlık
harcamalarıdır. Bu çalışmanın temel konusu olması nedeniyle aşağıda cepten yapılan sağlık
harcamaları hakkında ayrıntılı bilgiler sunulmuştur.
2.3. Sağlıkta Bir Finansman Aracı Olarak Cepten Yapılan Harcamalar
Cepten yapılan sağlık harcamaları hakkındaki en genel tanım “hastalar ya da hanehalkları
tarafından doğrudan yapılan ödemelerdir” (WHO 2004; Dixon 2002; Gaal ve diğ. 2006;
Yardım ve diğ. 2010). Bu tanımda, cepten harcamaların yalnızca bir ön ödeme mekanizması
olmadığı, aynı zamanda harcamaların hizmetin alındığı anda doğrudan hizmet sunucuya
yapıldığı bir finansman kaynağı olduğuna işaret edilmektedir (WHO 2004). Ülke genelinde
düşünüldüğünde ise sağlık hizmetlerinde finansal riski ortadan kaldırmak için sağlık sistemi
finansman ihtiyacını karşılamakta kullanılan kaynaklardan birisidir. Farklı ülkelerde değişen
miktarlarda karşılaşılan cepten harcamalar, bir yandan ilave kaynak sağlamak ve maliyetleri
azaltmak amacı ile bireyler ve sağlık sistemi açısından olumlu etkiler yaratabilirken, diğer
yandan önemli sorunlara da yol açabilmektedir. Bu nedenle cepten harcamaların finansal riski
azaltmak yönünde olumlu bir etkide bulunup bulunmadığı ve herhangi bir ülkede cepten
sağlık harcamalarının bir finansman kaynağı olarak kullanılıp kullanılamayacağı sağlık
politikacılarının temel tartışma konularından birisi olarak karşımıza çıkmaktadır (Özgen
2007).
Bu harcamalar sağlık sistemini farklı açılardan etkilemektedir. Bunlardan ilki kişilerin sağlık
hizmetlerine erişimi için daha fazla maliyete katlanmalarına neden olduğu için genel sağlık
harcamaları içerisinde gereksiz sağlık harcamalarını azaltıcı etkide bulunmasıdır. Diğer bir
10
etki ise cepten yapılan sağlık harcamalarının sağlık ile ilgili sonuçlara yansıma durumu ile
ilgilidir. Buna göre cepten yapılan sağlık harcamalarının artışı gereksiz sağlık harcamalarını
azaltmakta ancak en temel sağlık sonuç ölçütlerinden birisi olan ölüm oranlarının azalması
üzerinde olumlu herhangi bir etkisi olduğu görülmemektedir (Plümper ve Neumayer 2012).
Cepten yapılan ödemeler, her sağlık sisteminde var olmakla birlikte, sağlık hizmetleri
ihtiyacının ne zaman, nerede ortaya çıkacağının ve ne kadar maliyetli olacağının bilinmemesi
nedeniyle bu ödemelerin tek başına bir sağlık hizmeti finansman yöntemi olarak kullanılması
uygun değildir. Bu kategorideki ödemeler, daha çok bireylerin herhangi bir mal veya hizmeti
satın alması durumunda bir geri ödeme kurumu ya da devlet tarafından ödenmeyen ve
hanehalklarının ceplerinden doğrudan yapmak zorunda kaldıkları ödemelerdir. Cepten yapılan
ödemeler, modern sağlık sistemlerinde özellikle sağlık hizmetleri talebini düzenlemek ve
gereksiz talebi engellemek amacıyla alınan kullanıcı katkıları için yapılmaktadır (Liu ve Sun
2012). Cepten ödemeler doğrudan ödeme, kullanıcı katkısı ve informal ödemeler başlıkları
altında incelenebilmektedir. Doğrudan ödemeler; sosyal güvenlik kapsamı dışında kalan
bütün hizmetler için yapılan ödemelerdir. Kullanıcı katkıları ya da maliyet paylaşımı; güvence
kapsamında kalan hizmetlerin kullanımı sırasında yapılan ödemelerdir. Sağlık finansman
kaynakları içerisinde kullanıcı katkıları arttıkça finansman yükünün gelir düzeyi düşük olan
bireyler ile sağlık durumu daha kötü olan bireylere kayma olasılığı artmakta ve sonuçta
toplumsal dayanışma azalmaktadır (Berger ve Messer 2002). Cepten yapılan sağlık
harcamalarında temel harcama kalemleri arasında; ilaç, tıbbi malzeme, tıbbi tedavi araç ve
gereçleri, hastane içinde veya dışında sağlanan sağlık hizmetleri için yapılan harcamalar yer
almaktadır (Yardım ve diğ. 2010).
Cepten harcamaların ayırt edici bir diğer özelliği ise bu harcamaların birey veya hanehalkı
tarafından yapıldıktan sonra, ödenen miktarın bir kısmı ya da tamamının başka bir kişi ya da
kurumdan geri ödeme veya yardım olarak geri alınamamasıdır. Bu durumda cepten harcama
miktarı, geri ödeme veya yardım yoluyla bireye veya hanehalkına geri dönen miktar
çıkarıldıktan sonra kalan kısımdır. Örneğin, Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) bağlı bir
birey ilaç için ödediği paranın tamamını SGK’dan geri alması durumunda, cepten harcama
yapmamış olacaktır (Özgen 2007).
Bir sağlık sisteminde cepten yapılan ödemeler ancak zorunlu durumlarda başvurulan,
başvurulduğu zaman ise bireyin gelir durumu ile ilişkilendirilen bir finansman yöntemi
olmalıdır. Sağlık sistemlerinde kullanıcı katkılarının olumsuz etkilerini en aza indirgemek için
bazı muafiyetler getirilebilmektedir. Bu konuda farklı ülke örnekleri incelendiğinde; diyabet,
11
hipertansiyon gibi kronik hastalıkların, kanser ile ilgili harcamaların ve bazı ülkelerde düşük
gelir grubundaki kişilerin katkı paylarından muaf tutulmasının etkili olabileceği
düşünülmektedir (Tatar 2011).
Cepten yapılan ödemeleri bir finansman aracı olarak savunanlar, bu tür ödemelerin hem
gereksiz talebi engellemekte önemli rol oynayacağını hem de ilave kaynak yaratacağını öne
sürmekle birlikte Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) toplam sağlık harcamaları içerisinde cepten
yapılan sağlık harcaması payının %40 ve üzeri olması durumunda sağlık ile ilgili
eşitsizliklerin ortaya çıkacağını belirtmiştir (Tatar 2011).
Cepten yapılan sağlık harcamalarının hanehalklarının üzerinde yarattığı finansal yük
hanehalklarının gelir düzeyine bağlı olarak değişmektedir. Bu konudaki genel durum ister
yoksul ister zengin olsun hanehalklarının zaman içerisinde daha çok cepten sağlık harcaması
yapmak durumunda kalmalarıdır (Shen ve McFeeters 2006). Cepten yapılan sağlık
harcamalarının neden olduğu finansal yük ele alınırken ülke genelinde toplam cepten yapılan
sağlık harcamalarının artışı ile kamu sağlık harcamaları arasında negatif yönlü bir ilişki
olması durumu ile karşılaşılmaktadır (Plümper ve Neumayer 2012; Doorslaer ve diğ. 2007).
Buna göre herhangi bir ülkede cepten yapılan sağlık harcamaları arttıkça kamu sağlık
harcamalarının azaldığı gözlemlenmektedir.
Cepten yapılan sağlık harcamalarına farklı bir açıdan yaklaşan araştırmacılar bu harcamaların
sağlık sisteminin genelinde finansal riski azaltmak yönünde bir olumlu etkide bulunup
bulunmadığını tartışmaktadırlar (Acs ve Sabelhaus 1995). Bu tartışmalarda varılan ortak
sonuç ise cepten yapılan harcamaların yaratacağı tehlikenin sağlık hizmetleri finansmanını
daha da sorunlu hale getireceği ve finansal riski azaltmak yerine artırmak yönünde bir etkide
bulunacağı şeklindedir (OECD 2003; Dünya Sağlık Örgütü 2003; Dünya Bankası 2004;
Dünya Sağlık Örgütü 2005).
Sağlık ile ilgili harcamalar bu harcamaları yapan kişiler üzerinde yoksullaştırıcı etkide
bulunabildiği için en fazla kullanılan sağlık finansman sistemlerinin kamu eliyle başka bir
deyişle vergi gelirleri yolu ile olduğu görülmektedir. Bunun sebebi hanehalkları tarafından
doğrudan yapılan cepten sağlık harcamalarının hanehalklarının risk havuzundan yeterince
yararlanamamasına neden olmasıdır (Özgen 2007).
Cepten yapılan sağlık harcamalarının yaratacağı finansal yük ile mücadele edebilmek, bu
konu ile ilgili politikalar geliştirmek, sağlık programlarının uygulanması konusunda
değerlendirmelerde bulunmak, etkinlik ve performans değerlendirmesinde sağlık ile ilgili hem
12
ulusal hem de uluslararası düzeyde güvenilir, geçerli, karşılaştırılabilir bilgiler elde etmek için
cepten yapılan ödemeleri tanımlamakta yararlanılan temel kavramların bilinmesine ihtiyaç
vardır (Lu ve diğ. 2009).
Farklı ülkelerde cepten yapılan sağlık harcamalarını tanımlamak için farklı kavramlardan
yararlanılmaktadır. Bu kavramlar arasında hanehalkı tüketim harcamaları, gıda harcamaları,
yoksulluk sınırı, ödeme gücü (kapasitesi), finansal katkıda hakkaniyet indeks değeri,
katastrofik sağlık harcaması, yoksullaştırıcı etki sayılabilmektedir. Aşağıda bu temel
kavramların tanımlarına yer verilmiştir.
Hanehalkı Tüketim Harcamaları: Bu harcamalar hanehalkı üyelerinin farklı ürün ve hizmet
gruplarında hem parasal hem de ayni olarak yaptıkları ödemeleri kapsamaktadır (Xu 2005).
Gıda harcamaları hanehalkları tarafından cepten sağlık harcamalarının tanımlanmasında
yararlanılan bir diğer kavramdır. Gıda harcamaları hanehalkının her türlü gıda maddesi için
yapmış oldukları harcamaları, hanehalkı üyeleri tarafından tüketilen her türlü gıda ürünlerinin
değerini ifade etmektedir. Gıda ürünleri için yapılan harcamalar içerisinde alkollü içecekler ve
sigara için yapılan harcamalar ile otel ve restoran gibi ev dışında yeme-içme ve konaklama
için yapılan harcamalar dahil değildir (Xu 2005). Bir diğer kavram olan asgari harcamalar
hanehalklarının toplum içerisinde en temel ihtiyaçlarını karşılayabilmek için yapmaları
gereken asgari harcama tutarını ifade etmektedir (Xu 2005).
Yoksulluk Sınırı: Bu kavram hanehalkları tarafından yapılan asgari harcamaların
belirlenmesinde kullanılmaktadır. Yoksulluk sınırını belirlemek için farklı göstergelerden
yararlanmak mümkündür. Uygulamada herkes tarafından kabul edilen bir yaklaşım
bulunmamakla birlikte Xu (2005) tarafından yapılan tanımlamada yoksulluk sınırının
belirlenmesinde hanehalkları tarafından yapılan gıda harcamaları esas alınmaktadır.
Hanehalkı Ödeme Gücü (Kapasitesi): Hanehalklarının geçimlerini sağlayabilmek için
yapmaları gereken minimum ödeme miktarına karşılık gelmektedir. Bilindiği gibi bazı
hanehalkları için gıda harcamaları asgari harcamaların oldukça üzerindedir. Gıda harcamaları
asgari harcamaların üzerinde olan hanehalklarının ülke genelinde yoksulluk sınırının üzerinde
oldukları söylenebilmektedir (Xu 2005).
Cepten yapılan sağlık harcamalarının yarattığı finansal yükü daha net olarak anlayabilmek
için hanehalkları tarafından cepten yapılan sağlık harcamaları hanehalklarının ödeme gücünün
(kapasitesinin) belirli bir yüzdesi olarak tanımlanabilmektedir (Xu 2005). Bu tanımlama her
ülke sağlık sisteminin en temel hedefi olan sağlık hizmetlerinin adil bir şekilde finanse
13
edilmesine ne ölçüde katkıda bulunulduğu, cepten yapılan ödemelerin hanehalklarını finansal
açıdan ne kadar zor durumda bıraktığının belirlenmesine yardımcı olmaktadır.
Finansal Katkıda Hakkaniyet İndeks Değeri: Bu değer cepten yapılan harcamalarda ne
ölçüde hakkaniyete uygun davranıldığını belirlemekte kullanılmaktadır. Hanehalklarının
ödeme kapasitelerinin ne kadarını cepten yapılan sağlık harcamalarına ayırdıklarından yola
çıkarak hesaplanan finansal katkıda hakkaniyet indeks değeri 0 ile 1 arasında değerler alır.
Indeks değeri 1’e yaklaştıkça bu durum ülke genelinde adil bir sağlık sisteminin mevcut
olduğuna işaret etmektedir (Xu 2005).
Katastrofik Sağlık Harcaması: Bu kavram cepten yapılan sağlık harcamalarının hanehalkları
üzerinde finansal açıdan ne ölçüde zorlayıcı bir etkide bulunduğunun belirlenmesi için Xu
(2005) tarafından geliştirilmiştir. Katastrofik sağlık harcaması hanehalkları tarafından yapılan
sağlık harcamalarının toplam tüketim harcamalarından gıda harcamaları çıkarıldıktan sonra
geriye kalan ve ödeme gücü (kapasitesi) olarak adlandırılan kısmın %40’ından fazla olması
durumunda ortaya çıkmaktadır. Görüldüğü gibi cepten yapılan harcamaların hanehalkları
üzerinde yaratmış olduğu finansal güçlükler Xu (2005) tarafından geliştirilen metodolojiye
uygun olarak somut biçimde ortaya konulabilmektedir.
2.3.1. Cepten Yapılan Sağlık Harcamalarının Temel Belirleyicileri
Hanehalkları tarafından cepten yapılan sağlık harcamalarının daha iyi bir şekilde
anlaşılabilmesi için cepten yapılan sağlık harcamalarının temel belirleyicisi olan iki temel
faktörün incelenmesi gerekmektedir. Bunlardan birisi sağlık sigortası diğeri ise hanehalkı
gelir düzeyidir. Sağlık sigortası ailelerin finansal açıdan korunmasını sağlamaktadır. Örneğin
iki farklı hane benzer sağlık sigorta planına sahip ve aynı miktarda sağlık harcaması yapıyor
olmasına karşın bu hanelerin gelir düzeylerindeki farklılıklar haneleri finansal açıdan farklı
düzeylerde finansal baskı altına alabilir. Bu durum düşük gelir grubunda yer alan ülkelerde
sağlık hizmetleri için daha az miktarda kaynak ayıran haneler için daha ciddi bir sorun
oluşturmaktadır (Shen ve McFeeters 2006). Sağlık sigortası ile ilgili diğer bir konu ise
herhangi bir ülkede cepten yapılan harcamaların artışına paralel olarak sağlık sisteminde
informal ödemeler ile karşılaşılması durumunda sağlık sigortası sisteminin düzgün işlemediği
sonucudur. Bu nedenle sağlıkta informal ödemelerin azaltılması için sağlık sigortası ve geri
ödeme mekanizmalarının güçlendirilmesi ve düşük gelir grubunda yer alan hanelerin yüksek
miktarda cepten sağlık harcaması yapmaktan korunabilmelerine yönelik olarak etkin işleyen
bir kamu sağlık sigortası sisteminin kurulması temel bir gerekliliktir (Minh ve diğ. 2012).
14
Cepten yapılan sağlık harcamalarının önemli bir diğer belirleyicisi ise farklı hastalık türleridir.
Bu konuda yapılan araştırmalarda cepten sağlık harcaması yapan hastaların daha çok yüksek
maliyetli, kronik, risk düzeyi yüksek hastalıklar ile karşı karşıya oldukları görülmektedir.
Hanehalklarının en fazla cepten sağlık harcaması yaptıkları hastalıklar arasında ön plana
çıkanlar ise kanser ve kardiyovasküler hastalıklardır. Özellikle kanser hastalığı tedavi
sürecinde en gelişmiş tıbbi teknolojilerin kullanıldığı, yüksek maliyete katlanmayı gerektiren
ve risk düzeyinin yüksekliği nedeniyle fazla miktarda cepten sağlık harcamasının yapıldığı bir
hastalıktır. Bu hastalığı önlemek ve tedavi etmede kullanılan reçeteli ilaçlar ve evde bakım
hizmetleri maliyetlerinin yüksekliği nedeniyle kanser hastalığının tedavisi için yapılan cepten
harcamalar gün geçtikçe artmakta ve kanser hastalarını finansal açıdan zor durumda
bırakmaktadır (Langa ve diğ. 2004).
Risk düzeyi yüksek olan ve tedavi sürecinde yüksek maliyete katlanmayı gerektiren
hastalıklardan bir diğeri ise kardiyovasküler hastalıklardır. Kardiyovasküler hastalıklar tüm
dünya genelinde obezite, hipertansiyon, diyabet gibi hastalıklar için de bir risk unsuru
oluşturmakta ve bu hastalıklar ile eş zamanlı olarak seyredebilmektedir. Bu hastalıklar çok
sayıda başka hastalıklar ile birlikte görülmeleri nedeniyle cepten harcamaları artırıcı bir etkide
bulunmaktadır. Kardiyovasküler hastalıklara maruz kalan kişiler kalmayan kişiler ile
karşılaştırıldıklarında depresyon, kaygı ve diğer psikososyal stresörlere daha fazla maruz
kalmaktadırlar. Bu konuda yapılan araştırmalar kardiyovasküler hastalıkların beraberinde
psikolojik sorunları getirdiği ve politika belirleyicilerin bu hastalıklar ile ilgili cepten yapılan
sağlık harcamalarını azaltmaya yönelik politikalar üretmeleri gerektiğini ortaya koymaktadır
(Okumura ve Ito 2013). Farklı türdeki hastalıklarda cepten yapılan sağlık harcamaları bulaşıcı
olan ve olmayan hastalıklar açısından ele alındığında Thuan ve diğ. (2006) bulaşıcı
hastalıkların yoksul hanehalkları üzerinde fazladan bir maliyet yükü oluşturduğu sonucuna
ulaşmıştır.
Cepten yapılan sağlık harcamalarının belirleyicileri yalnızca sağlık sigortası, hanehalkı gelir
düzeyi ve hastalık türü açısından değil hanehalklarının nüfus ve cinsiyet gibi demografik
özellikleri açısından ele alındığında ise hanede çok sayıda yaşlı kişinin bulunması, kadınların
daha fazla olması, çok çocuk sayısına sahip olunması durumlarında cepten yapılan sağlık
harcamalarının arttığı belirtilmektedir (Hwang ve diğ. 2010). Görüldüğü gibi cepten yapılan
sağlık harcamalarının farklı belirleyicileri bulunmakla birlikte bu belirleyicilere bağlı olarak
farklı ülkelerde cepten yapılan harcamaların görünümü değişebilmektedir. Aşağıda ülkeler
arasındaki bu farklılıklara değinilmiştir.
15
2.3.2. Seçilmiş Ülkelerde Cepten Yapılan Sağlık Harcamalarının Görünümü
Cepten yapılan sağlık harcamaları miktarı başta Latin Amerika ülkeleri olmak üzere sağlık
sisteminin bir dönüşüm sürecinden geçmekte olduğu birçok ülkede farklılaşmaktadır (Xu ve
diğ. 2003).
Cepten
yapılan sağlık
harcamaları bakımından ele alınabilecek
ülkelerden birisi
Bulgaristan’dır. Atanasova ve diğ. (2012)’e göre son yıllarda Bulgaristan'da cepten yapılan
sağlık harcamaları sağlık hizmetleri finansmanında yararlanılan önemli bir kaynak haline
gelmiştir ve bu ülkede cepten yapılan sağlık harcamaları genel sağlık harcamaları içerisinde
büyük çoğunluğu oluşturmaktadır. Ancak bu konudaki araştırma sonuçları cepten yapılan
harcamalar ile gelir arasında herhangi bir ilişki bulunmadığını göstermektedir. Bu sonuç ister
yüksek ister düşük gelir grubunda yer alsın tüm hanelerin cepten sağlık harcamalarının
yüksek olduğuna işaret etmektedir. Bulgaristan ile benzer bir şekilde cepten yapılan sağlık
harcamaları ile gelir arasında önemli bir ilişki bulunmayan diğer ülkeler arasında ise
Gürcistan ve Tacikistan’ın bulunduğu belirtilmektedir. Bu ülkelerde cepten yapılan sağlık
sağlık harcamaları ile mücadele etmek konusunda ise Atanasova ve diğ. (2012) sağlık
hizmetlerine erişim konusunda önemli ölçüde bir politika desteğine ihtiyaç duyulduğunu
belirterek, mücadele politikaları arasında vergi muafiyetlerinin yeniden gözden geçirilmesi,
aile bütçesi harcamalarının kontrol edilmesi, hastaların sağlık düzeyinin gözden geçirilmesi ve
sosyal güvenlik politikalarının iyileştirilmesi konusunda politika belirleyicilere önerilerde
bulunmuşlardır.
Sağlıkta dönüşümün yaşandığı ülkelerden bir diğeri Kazakistan’dır. Kazakistan’da cepten
yapılan sağlık harcamaları ele alındığında Falkingham ve diğ. (2010) ülke genelinde yapılan
sağlık reformu uygulamalarının sağlık hizmetlerinin finansmanı konusunda yaptığı katkıyı ele
aldıkları araştırmada 2001-2007 yılları arasında ülke genelinde nüfusun sağlık hizmetlerine
erişiminde önemli iyileşmeler görüldüğünü ortaya koymuşlardır. Aynı araştırmada cepten
yapılan sağlık harcamalarının büyük kısmının katılım paylarından, küçük bir kısmının ise
sağlık personeline yapılan ödemelerden meydana geldiği, sağlık personeline yapılan cepten
ödemeler içerisinde en fazla ödemenin cerrah ve anestezistler için yapıldığı da ortaya
konulmuştur.
Sağlıkta dönüşüm sürecinde olan ülkelerden bir diğeri olan Tacikistan’da Habibov (2009)
tarafından yapılan araştırmada reçeteli ilaçlar için yapılan harcamaların temel belirleyicisi
olan faktörler ekonomik durum, kronik hastalıkların varlığı, sakatlık durumu, sahip olunan
küçük çocuk sayısı, zorunlu olarak kullanılan ilaçlar, kalp hastalığı ve akut hastalıklar olarak
16
belirtilmiştir. Aynı araştırmada sağlık alanında politika belirleyiciler için kronik hastalığı
olan, küçük çocuğu bulunan ve yeterli geliri olmayan ailelerin cepten yapılan sağlık
harcamalarından
korunması
için
gerekli
önlemlerin
alınması
gerektiği
önerisinde
bulunulmuştur.
Cepten yapılan sağlık harcamalarının durumunun incelendiği diğer bir ülke olan Çek
Cumhuriyeti diğer pekçok ülke ile karşılaştırıldığında özel sağlık harcamalarının oldukça
düşük olduğu ülkelerden birisidir (Krutilova ve Yaya 2012). Çek Cumhuriyetinde sağlık
hizmetleri finansmanının temel kaynağı devlet tarafından yapılan zorunlu sağlık sigortasıdır.
Diğer bir kaynak ise hükümet tarafından yapılan harcamalar ile özel ödemelerdir (Krutilova ve
Yaya 2012). Bu ülkede 2008 yılında gerçekleştirilen sağlıkta reform uygulamalarının bir
parçası olarak kullanıcı katkıları adı altında cepten yapılan sağlık harcamalarının gündeme
getirildiği söylenebilmektedir. Krutilova ve Yaya (2012) kullanıcı katkılarının sağlık
hizmetleri kullanıcıları üzerindeki yükünü incelemiş, bu katkıların 2008 yılı itibariyle kişilerin
net gelirlerinin %2,63'lük kısmını, 2009 yılı itibariyle ise kişilerin net gelirlerinin %2,55'ini
etkilediğini tespit etmişlerdir. Bunların yanı sıra hanehalkı içerisinde ileri yaşta ve emekli
yetişkinlerin bulunması durumunda cepten yapılan sağlık harcamalarının ve bunun yaratacağı
yoksullaştırıcı etkinin daha çok arttığı sonucuna ulaşmıştır.
Cepten yapılan sağlık harcamaları gelişmekte olan ülkelerden birisi olan Vietnam için ele
alındığında toplam sağlık harcamaları içerisindeki payının %50 ile %70 gibi oldukça yüksek
oranlarda olması durumu dikkat çekmektedir. Bu harcamalar hanehalkları özelinde
incelendiğinde ise diğer birçok ülke örneği ile uyumlu bir şekilde cepten yapılan harcamaların
en yüksek olduğu hanelerin yaşlı bireylerin daha fazla sayıda bulunduğu ve daha çok kırsal
yerleşim yerlerinde yaşayanlardan oluştuğu gözlemlenmektedir (Minh ve diğ. 2012).
Gelişmekte olan ülke örneklerinden biri olarak Hindistan’da Pal (2013) tarafından cepten
yapılan sağlık harcamalarının genel harcamaları etkileme durumunu incelemek için yapılan
araştırma sonucunda ise yoksul hanehalklarının cepten yaptıkları sağlık harcamalarının
artması durumunda giyim, yakıt ve seyahat gibi temel tüketim harcamalarının önemli ölçüde
azaldığı belirtilmiştir (Pal 2013).
Bir diğer ülke örneği ise OECD’ye üye olan ve gelişmiş ülkeler arasında bulunan
Meksika’dır. Meksika cepten yapılan sağlık harcamalarının en yüksek olduğu ülkelerden
birisidir (Wirtz ve diğ. 2012). Bu ülkede cepten yapılan sağlık harcamaları toplam sağlık
harcamalarının %66 gibi büyük bir kısmını oluşturmaktadır. Meksika’da cepten yapılan sağlık
harcamalarının hanehalklarının sağlık sigortasına sahip olup olmaması durumuna göre değişip
17
değişmediği incelendiğinde sağlık sigortasına sahip olan kişilerin olmayan kişilere nazaran
daha az cepten sağlık harcaması yaptıkları görülmektedir (Wirtz ve diğ. 2012). Araştırma
sonucunda Meksika’da cepten yapılan sağlık harcamalarının azaltılması için önerilebilecek
politikalar arasında; bir kısım müdahalelerin sosyal güvenlik kapsamına alınması ve kamu
finansmanının artırılması bulunmaktadır (Wirtz ve diğ. 2012).
Ülke örnekleri incelendiğinde cepten yapılan sağlık harcamalarının payı yoksul ülkelerde
düşük olma eğilimindedir. Buna rağmen düşük gelirli ülkelerde tam tersi bir durum ile karşı
karşıya kalınmaktadır. Bu ülkelerde cepten yapılan sağlık harcamaları ortalaması yüksek ve
büyük ölçüde değişkenlik gösteren bir yapıdadır (Musgrove ve diğ. 2002). Cepten yapılan
sağlık harcamaları çok fazla olduğunda bu durum hanehalklarının harcamalarını büyük ölçüde
etkilemekte ve yoksullaştırıcı bir etkilerde bulunmaktadır. Sonuçta cepten yapılan sağlık
harcamaları kısa vadede herhangi bir yoksullaştırıcı etkide bulunmamasına karşın uzun
vadede hanehalkları üzerinde olumsuz etkilerde bulunabilmekte hatta hanehalklarını finansal
açıdan yıkıcı etkilere maruz bırakabilmektedir (Pal 2013). Bu yıkıcı etkinin belirlenmesinde
cepten yapılan ödemelerin bir unsuru olarak ön plana çıkan informal harcamalar hakkında
aşağıda daha detaylı bilgilere yer verilmiştir.
2.3.3. Cepten Yapılan Sağlık Harcamalarının Bir Unsuru Olarak Informal Ödemeler
Cepten yapılan sağlık harcamaları formal ve informal harcamalardan oluşmaktadır (Belli ve
diğ. 2002). Bu nedenle cepten yapılan sağlık harcamaları incelenirken formal ve informal
ödemelerin ne anlama geldiğinin iyi anlaşılması gerekmektedir. Formal cepten ödemeler yasal
düzenlemeler yolu ile kişilerin sağlık hizmeti aldıkları anda yapmak zorunda oldukları
ödemelerdir (Belli ve diğ. 2002). Örneğin maliyet paylaşımı (katkı-payı gibi) ve doğrudan
ödemeler (hizmet bedelinin tamamını ödeme) formal ödemelerdendir. Informal ödemeler
denildiğinde ise yasal olmayan ödemeler kastedilmektedir (Özgen ve Tatar 2008). Ferman ve
Berndt (1981)’e göre bir ekonomik faaliyetin “informal” olarak tanımlanabilmesi için bu
faaliyetin ölçülemez, raporlanamaz ve denetlenemez özellik taşıması gerekmektedir. Cepten
yapılan sağlık harcamalarının unsurlarından birisi olan informal ödemeler toplumun yoksul
kesimlerinin temel sağlık hizmetlerine erişimde problem yaşamasına neden olmakta ve sağlık
sistemi finansmanı için ciddi bir sorun haline gelmektedir. Tablo 1'de güncel Türkiye
koşullarında formal ve informal ödemelere örnekler verilmiştir.
18
Tablo 1. Yapılan Ödemelerin Türüne Bağlı Olarak Formal ve Informal Ödemelerin
Tanımı ve Ayırt Edici Özellikleri
Ödemenin
Türü
Tanım
Bağış
Hastalar tarafından daha
iyi sağlık hizmetine
erişmek amacıyla yapılan
ödemelerdir
Hekimlik
Hizmetleri
Hastaların almış oldukları
tıbbi hizmetler karşılığında
hekimlere yaptıkları
ödemelerdir
Sigortalı bir hastanın daha
hızlı ve iyi sağlık hizmeti
almak için gönüllü olarak
özel bir hekime yapmış
olduğu ödemeler ile
sigortası olmayan kişinin
doktoru özel
muayenehanesinde ziyaret
ederek yaptığı ödemedir.
Sigortalı bir hastanın aslında sigorta kapsamında
olup devlet tarafından kendisine sunulan temel
sağlık hizmetlerini özel hekim
muayenehanesinden alması durumunda bunlar
informal ödemeler olarak kabul edilmektedir.
Sigorta kapsamında olan temel sağlık hizmetleri
bu gruba dahil edilmekle birlikte sigorta
kapsamında olan ancak daha gelişmiş sağlık
hizmetleri bu gruba dahil edilmemektedir.
Hekim
Cerrahi
Hizmetleri
Hastaların hekimlere
cerrahi uygulamalar
sonucunda ödedikleri
ücretlerdir
Sağlık sigortası olmayan
hastanın cerrahi
uygulamalar için yapmış
olduğu ödemeler formal
olarak kabul edilmektedir.
Hasta sigorta kapsamında iken cerrahlara cerrahi
işlemler için yapılan ödemeler informal olarak
kabul edilmektedir. Hastaların kamuda fatura
almaksızın yaptıkları ve “bıçak parası” olarak
ödedikleri ücretler de informal olarak kabul
edilmektedir. Ayrıca sigortasız olup cerrahi
işlemler için fatura almaksızın ödemede bulunan
hastalar tarafından yapılan ödemeler de informal
olarak kabul edilmektedir.
İlaçlar
Hastalar tarafından ilaçlar Hastaların kendi
için yapılan ödemelerdir
kendilerine tedavi amacıyla
(reçetesiz/reçeteli)
ilaç satın almaları ya da
sigorta kapsamındaki
hastaların reçeteli ya da
reçetesiz ilaçlar için
yapmış oldukları
ödemelerdir.
Yatan hastaların hizmet aldıkları hastane
tarafından kendilerine temin edilmesi gerektiği
halde başka bir kuruluştan reçeteli ilaç almaları
durumunda bu ödemeler informal olarak kabul
edilmektedir.
Diğer
Personele
Yapılan
Ödemeler
Hekimler ve cerrahlar
dışında diğer personele
yapılan ödemeler
Sağlık sigortası olup olmaması ya da alınan
sağlık hizmeti türüne bağlı olmaksızın hemşire
ve diğer sağlık personeline yapılan ödemeler
informal ödemeler olarak kabul edilmektedir.
Hediyeler ve
Ayni
Yardımlar
Sağlık hizmeti sunuculara
yapılan nakit olmayan
ödemelerdir
Tüm hediyeler ve ayni yardımlar informal
ödemeler olarak kabul edilmektedir.
Formal
Informal
Tüm bağışlar informal ödeme olarak
adlandırılmaktadır
Kaynak: Tatar M, Özgen H, Sahin B, Belli P, Berman P. (2007) “Informal Payments In The Health Sector: A Case Study
From Turkey”, Health Affairs, 26(4), 1029-1039, s. 1032.
Merkezi ve Doğu Avrupa Ülkeleri Sağlıkta İşbirliği Örgütü (Central And East European
Health Network [CEEHN]) tarafından yapılan tanımlamada kamu sektöründen alınan tüm
hizmetler için yasal olarak tanımlanmış ödemeler dışında yapılan tüm ödemeler “informal
ödemeler” olarak tanımlanmaktadır. Ayrıca hizmet alımı esnasında yapılan tüm bağışlarda her
ne kadar gönüllülük esas olsa da bunlar da informal ödemeler grubuna dahil edilmektedir.
Formal ve informal ödemeler arasındaki ayırımı netleştirebilmek amacıyla verilebilecek
19
örneklerden birisi sigortası olan bir kişinin herhangi bir kamu kuruluşundan alabileceği bir
sağlık hizmetini bu doktorun özel muayenehanesinde alması durumunda bu ödemelerin
informal ödemeler olarak isimlendirildiğidir. Başka bir deyişle informal ödemeler sosyal
güvenlik kapsamında olan kişilerin temel sağlık hizmetlerine erişmede daha iyi ve kaliteli
hizmet almak amacıyla yaptıkları fazladan ödemelerdir (Özgen ve diğ. 2010).
Uygulamada informal ödemeler hakkında genel kabul görmüş bir tanımdan söz etmek
oldukça zordur. Günümüze kadar bu konuda yapılmış olan tanımlar ise informal ödemelerin
amaç ve kapsamını tam olarak tanımlamakta yetersiz kalmaktadır (Gaal ve diğ. 2006). Bu
zorluk ülkeler arasında informal ödemeler konusunda yapılacak karşılaştırmalarda net bir
şekilde görülebilmektedir. Sağlıkta informal ödemelerin tanımlanmasında kayıt dışı
ekonomide sıklıkla kullanılan fazladan ödemeler, örtülü ödemeler, el altından yapılan
ödemeler, yasal olmayan ödemeler gibi farklı kavramlardan yola çıkmak faydalı olabilecektir
(Ensor ve Witter 2001). Informal ödemeler ile ilgili en genel kabul görmüş tanım ise “sağlık
güvencesi kapsamında olan kişiler tarafından yasal olarak tanımlanmış ödemelerin dışında
hizmet sunuculara yapılan ödemeler ile bunların dışında verilen hediyeler ve yapılan
bağışlardır” şeklindedir (Belli ve diğ. 2002).
Belli ve diğ. (2002) tarafından informal ödemeler ile ilgili yapılan bu tanımda ön plana çıkan
unsurlardan birisi bu ödemelerin yasal olarak tanımlanmış ödemelerin dışında kalmasıdır.
Bazı yazarlara göre ise informal ödemeler yasa dışı ödemeler ile tamamen aynı anlama
gelmektedir (Chawla ve diğ. 1998). Informal ödemelerin bu özelliği her ülkede farklı yasal ve
hukuki uygulamaların mevcut olmasının bir sonucu olarak bu ödemelerin sınırlarının net bir
şekilde belirlenmesini güçleştirmektedir.
Informal ödemelerin belirlenmesine yasal ve hukuki düzenlemeler yön verdiği için bu
boyutlar informal ödemelerin tanımlanmasına temel teşkil etmektedir. Daha açık bir ifadeyle,
her informal ödeme yasa dışı değildir, ancak her yasa dışı ödeme informaldir
denilebilmektedir.
Bir
ödemenin
yasal
olup
olmaması
ülkelerin
kanunlarına
ve
düzenlemelerine göre değişir. Bir başka ifadeyle, ülkeler sağlık hizmetleri kapsamını
belirleyerek (kapsama kimlerin gireceği ve formal olarak ne kadar ücret alınacağı) ödemenin
yasallık durumunu belirlerler. Bu sırada “teşekkür” veya “minnettarlık” ifadesi olarak yapılan
hediye ödemeleri informal ancak yasal ödemelerdendir. Buna karşın, yasal olarak ödeme
yapılmaması gerektiği halde sağlık çalışanlarına elden verilen paralar yasa dışı ve dolayısıyla
informal ödemelerdendir (Özgen ve Tatar 2008). İnformal ödemeleri diğer ödeme türlerinden
ayıran temel özelliklerden birisi de bu ödemelerin gereksiz başka bir ifade ile fazladan bir
20
ödeme niteliği taşımasıdır. Örneğin hastalar satın aldıkları sosyal güvence kapsamına dahil
olmayan hizmetler için cepten bir ödemede bulunduklarında bu ödemelerin informal ödemeler
grubuna dahil edilmesi doğru değildir (Gaal ve diğ. 2006). Bu yaklaşım esas alındığında her
informal harcamanın bir cepten harcama olduğu ancak her cepten harcamanın bir informal
harcama olmadığı söylenebilecektir.
Tablo 2’de informal ödemeler ile ilgili farklı tanımlara yer verilmiştir. Tanımlar
incelendiğinde farklı yazarlar tarafından informal ödemeler ile ilgili yapılan tanımların bir
kısmında hastaları informal ödeme yapmak konusunda motive eden faktörlere vurgu
yapılırken diğer bir kısmında ise informal ödemelerin yasa dışı boyutlarının ön plana çıktığı
dikkat çekmektedir.
Tablo 2. Informal Ödemeler İle İlgili Tanımlar
Yazarlar
Informal Ödemenin Tanımı
Chawla ve diğ. (1998)
Tıbbi tedavi süreci devam ederken hastaların daha hızlı ve etkili tedavi
sonuçlarına erişmek için yaptıkları nakit ya da hediye türü fazladan
ödemelerdir.
Ensor ve Savelya (1998)
Informal ödemeler hizmet sunucular tarafından talep edilmemesine rağmen
hastaların sağlık personeli ya da sağlık hizmeti sunucularına tedavilerinin
etkin bir şekilde devam edebilmesi ve minimum tedavi koşullarına erişebilmek
için yapmak zorunda hissettikleri çoğu zaman nakit para ödemesi şeklinde
yapılan bazen ise “rüşvet” olarak isimlendirilen harcamalardır.
Lewis (1999)
Bir sağlık güvencesi altında olan kişilerin bireysel veya kurumsal hizmet
sunuculara resmi olmayan kanallar yolu ile genellikle de nakit para şeklinde
yaptıkları ödemelerdir.
Belli (2004)
Hizmet sunucu kişi ya da kurumlara yasal olarak tanımlanmış ödemeler
dışında nakdi ya da ayni olarak yapılan ödemeler informal ödemeler olarak
adlandırılmaktadır.
Kaynak: Cherecheş R.M., Ungureanu M.I., Sandu P., Rus I.A. (2013) “Defining Informal Payments in Healthcare: A
Systematic Review”, Health Policy, 110 (2-3), 105-114, s.108.
Informal ödemelerin ne şekilde yapıldığı incelendiğinde bu ödemelerin ayni (hediye ve ayni
katkı) ve nakdi olarak yapılabildiği söylenebilmektedir. Örneğin, sağlık personeline doğrudan
elden verilen para bir informal nakdi ödemedir. Sağlık personeline verilen çiçek, çikolata gibi
hediyeler için yapılan ödemeler ve laboratuvar tetkiki gibi hastanede yatarken dışarıdan
sağlanan sağlıkla ilgili mal ve hizmetler için yapılan ödemeler ise ayni katkı ödemelere
örnektir (Lewis 2000; Uğurluoğlu ve Özgen 2007).
İnformal ödemeler içerisinde ciddi bir yer tutan harcamalar arasında şükran/minnettarlık
amacıyla verilen hediyeler, yapılan bağışlar bulunmaktadır. Adam ve Hungary (1989)’e göre
şükran/minnettarlık amacıyla yapılan informal ödemeler tedavi sonlandıktan sonra hekimin
kendisi ya da yakınlarına gönüllü olarak verilen finansal varlıklar ya da diğer materyalleri
21
yani bağışları kapsamaktadır. Bu tanımlamada ön plana çıkan konu ödemelerin tedavi
sonrasında yapılması ve gönüllülük esasına dayanmasıdır. Balazs (1996)’e göre “tedavi ile
ilgili minnettarlık” amacıyla yapılan ödemeler kamuda hizmet vermekte olan hekimlere
hastalar tarafından satın alınan sağlık hizmetleri karşılığında yapılan ödemelerdir. Bu tanımın
ayırt edici özelliği ödemenin sağlık hizmetlerinin kamu kuruluşundan alındıktan sonra
gerçekleştirilmesidir. Chawla (2000)’ya göre bu ödemeler yalnızca hastalar tarafından değil
kamu sağlık hizmeti sunucularına hastalar adına başka kişiler tarafından da yapılabilmektedir.
Informal ödemelerin sağlık hizmetleri piyasasının işleyişi üzerinde ciddi bir yük oluşturarak
informal sağlık ekonomisi kavramının ortaya çıkmasına neden olduğu dikkate alındığında bu
ödemeler ile mücadele edebilmek için sağlık hizmetleri kullanıcılarını informal ödemede
bulunmak konusunda motive eden temel nedenlerin dikkatle incelenmesi gerekmektedir.
2.3.3.1. İnformal Ödemeler İçin Motive Edici Temel Nedenler
Nakdi veya ayni ödemeler ya da hediye ve bağışlar şeklinde karşımıza çıkan informal
ödemelerin yapılmasında en temel motivasyon faktörünün daha nitelikli sağlık hizmeti alarak
kısa sürede daha iyi sağlık sonuçlarına ulaşmak olduğu söylenmektedir (Gaal ve diğ. 2006).
Sağlık sektöründe hizmet sunucular ile sağlık hizmeti tüketicileri arasındaki bilgi
asimetrisinin (Bloom ve diğ. 2008) bir sonucu olarak sağlık hizmetleri tüketicileri hizmet
sunuculara daha fazla güven duymak ve daha kaliteli sağlık hizmeti alabilmek için informal
ödemeler yapabilmektedirler (Kao ve diğ. 2008).
İnformal ödemeler hizmet sunucuya daha fazla güven duymak yönünde ortaya çıkan
psikolojik etkinin yanı sıra hastaların daha az sıra beklemeleri, istedikleri doktora muayene ve
tedavi olmak için özellikle kanser hastalıkları gibi yüksek riskli hastalıklarda tedavilerini
üstlenecek doktorları özgür bir şekilde seçebilmeleri amacıyla da yapılabilmektedir (Hill ve
Garner 1991). Bunların yanında sağlık hizmetleri kullanıcıları informal ödemeler yolu ile
daha iyi yemek yiyebilmekte, daha kaliteli hastane otelcilik hizmetlerinden yararlanabilmekte
ve daha konforlu hizmetlere erişim olanağı elde edebilmektedirler (Ensor ve Witter 2001).
İnformal ödeme türleri içerisinde en fazla yapılan ödeme türü olan nakit ödemelere
odaklanıldığında nakit ödemelerin en çok alınan sağlık hizmeti ve ulaşılan olumlu sonuçlar
karşılığında duyulan minnettarlık hissi sonucunda yapıldığı görülmektedir. Bu konu ile ilgili
olarak Gaal ve diğ. (2006) tarafından yapılan bir çalışmada nakit olarak yapılan informal
ödemeler için temel motivasyon kaynağının toplumun sosyo-kültürel değerleri olduğunun
üzerinde durulmuş, bu ödemelerin çoğunlukla tıbbi hizmetler alındıktan sonra, kişilerin
22
olumlu sağlık sonuçlarına erişmeleri sonrasında şükran duygusu ile yapıldığı belirtilmiştir.
Aynı araştırmada informal harcamaların daha çok hizmet alındıktan sonra, nakit şeklinde ve
hekimlerin özel muayehanelerinde yapıldığı da belirtilmiştir.
Sağlık hizmetleri tüketicilerini informal ödemeler yapmak konusunda motive eden diğer
faktörler incelendiğinde hastaların bir profesyonel sağlık hizmetleri tüketicisi olarak sunulan
hizmetlerin kalitesi ile ilgili beklentilerinin giderek artmış olması nedeniyle sigorta
kapsamında kendilerine sunulan hizmetlerden yeterince memnuniyet duymamaları da önemli
bir faktör olarak sayılabilmektedir (Bjertnaes ve diğ. 2012). Bu memnuniyetsizlik ve
beklentilerin tam olarak karşılanamaması durumu ile daha çok yüksek ve orta gelir grubunda
yer alan ülkelerde karşılaşıldığı dikkate alındığında bu ülkelerde sağlık hizmetleri
tüketicilerinin memnuniyetlerini artırmak amacına yönelik olarak özel sektörün daha güçlü
kılınmasını sağlayan ekonomik ve politik kararlar alındığı görülmektedir (Gaal ve diğ. 2006).
Bu çerçevede sağlıkta politika belirleyici aktörlerin sağlık hizmetleri kalitesini artırma ve
sağlık hizmetleri tüketicilerinin beklentilerini karşılamaya yönelik stratejiler geliştirmeleri
gerekmektedir.
Informal ödemelerin diğer bir türü olan hediyeler söz konusu olduğunda hastaların çoğu
zaman sağlık durumlarının iyileşmesine katkı sağlayan doktorlar ile sürdürülebilir ilişkiler
kurmak ve kendilerine sunulan hizmetten duymuş oldukları memnuniyet nedeniyle hizmet
sunuculara şekerden çikolataya, alkollü-alkolsüz içeceklerden pahalı mücevherlere kadar
farklı türde hediyeler aldıkları görülmektedir. Bu hediyeler bazen doktorun kendisi, bazen de
ailesi ya da yakın arkadaşlarına verilebilmektedir Alınan hediyenin türü konusunda bir
sınırlama olmamakla birlikte toplumun kültürel geleneklerinin bu konuda belirleyici rol
oynadığı birçok kültürde seçilen hediyelerin “düğün hediyesi” mantığına dayandığı
bilinmektedir (Gaal ve diğ. 2006)
Farklı motivasyon kaynaklarına dayanan ancak çoğunlukla yaygın bir gelenek olduğu için
yapılan informal ödemelerin geçmişini inceleyen araştırmacılar bu ödemelerin temellerinin
çok eski yıllara dayandığını belirtmişlerdir. Bu ödemelerin temel motivasyon faktörü ise daha
kaliteli sağlık hizmetlerine erişim olarak ön plana çıkmaktadır. Doğası, kökeni gereği ve
birçok toplumda kültürel bir unsur haline geldiği için bu ödemeleri sağlık sisteminden
tamamen soyutlamak mümkün olmamaktadır. Dünya Sağlık Örgütü’nün 2000 yılında
yayınlamış olduğu bir raporda belirtildiği üzere “informal ödemeler kamu çalışanlarına yasal
koşulların dışında yapılmakta ve uzun yıllardır birçok ülkede bu tür ödemelere göz
yumulmaktadır. Bir tür yolsuzluğa neden olan bu ödemeler bir yandan yoksul insanların
23
sunulan hizmetlerden istedikleri payı almalarını engellemekte, diğer yandan ise sağlık
hizmetleri finansmanının daha adil koşullar altında yapılması ve önceliklerin belirlenmesinde
bozucu etkide bulunmaktadır" (World Health Organization, 2001).
Dünya Sağlık Örgütü (2001)’nün bu raporunda da belirtildiği gibi informal ödemeler sağlık
sisteminin genelinde eşitlik ve hakkaniyet prensibine zarar vermekte ve sağlık hizmetleri
piyasasının işleyişi üzerinde pekçok olumsuz etkide bulunmaktadır. Aşağıda informal
ödemelerin sağlık hizmetleri piyasasının işleyişi üzerindeki etkisi hakkında ayrıntılı bilgiler
sunulmuştur.
2.3.3.2. Informal Ödemelerin Sağlık Hizmetleri Piyasasının İşleyişi Üzerindeki Etkisi
Informal ödemelerin sağlık sistemi üzerindeki en önemli etkisi bu ödemelerin öncelikli olarak
sağlık sisteminde daha sonra ülke genelinde kayıt dışı ekonomiyi artırması ve bunun ülke
ekonomisine ciddi zararlar vermesidir (Barber ve diğ. 2004). Farklı ülkeler sağlıkta informal
ödemeler bakımından karşılaştırıldığında dikkat çeken nokta bu ödemelerin sağlık sistemi
genelinde finansal kaynak yetersizliklerinin sonucunda ortaya çıkması durumudur (Gaal ve
diğ. 2006).
Sağlıkta informal ödemeler hizmetlerin dağıtımı ve kaynak tahsisini etkilediği için sağlık
sisteminin genel performansına doğrudan etkide bulunmaktadır. Informal ödemelerin miktarı
arttıkça bu etki daha olumsuz sonuçlar doğurmaktadır (Cherecheş ve diğ. 2013). Bu
olumsuzluk ise yapılan reformların başarılı bir şekilde uygulamasının önünde ciddi bir engel
oluşturmaktadır (Mokhtari ve Ashtari 2012).
Refah ekonomisine göre sağlık hizmetleri piyasasında sağlık hizmetleri tüketicileri arasındaki
farklılıklar kritik faktörlerden birisidir. Sezgisel olarak düşünüldüğünde hastaların informal
ödemede bulunmasına müsaade edildiği bir sağlık sisteminde ciddi ve riskli hastalığı olan
hastalar daha yetenekli doktorlar tarafından tedavi edilebilmek amacıyla daha fazla ödemeye
razı olabilecekler, bu sayede daha etkin bir kaynak tahsisi sağlanmış olacaktır (Liu ve Sun
2012).
İnformal ödemelerin sağlık hizmetleri piyasası işleyiş sürecindeki etkisi talep tarafından arz
tarafına doğru bir yön izleyerek sağlık hizmetleri sunum süreçlerini ve bakım sonuçlarını
dolaylı olarak etkilemektedir. Sağlık alanında geleneksel talep (sağlık hizmetleri tüketicileri)
ve arz tarafları (sağlık kuruluşları) arasındaki ilişki incelendiğinde bu tarafların
makroekonomik koşullar, piyasa ilişkileri ve hükümet politikalarından etkilendikleri
söylenebilmektedir. Sonuç olarak informal harcamalar da dahil olmak üzere arz ve talep
24
tarafları arasındaki etkileşime etki eden tüm faktörler sağlık bakım hizmetlerinin sunumunu
ve sağlık hizmetleri sonuçlarını etkilemektedir (Enson ve Witter 2001).
Informal ödemelerin sağlık hizmetleri piyasasının işleyişi üzerindeki etkisini daha iyi
anlayabilmek için yalnızca sağlık sistemi genelinde değil sağlık hizmetleri tüketicileri
seviyesinde de bu ödemeleri yapan kişilerin temel davranış özelliklerinin incelenmesi
gerekmektedir. Informal ödemede bulunan hastaların genel özellikleri incelendiğinde bu
hastaların cinsiyet açısından ele alınması durumunda kadın hastaların erkeklere göre, yaşlı
hastaların genç hastalara göre daha fazla informal harcama yaptıkları görülmektedir.
Hastalığın kısa ya da uzun dönemli bakım gerektirmesi durumu ile ilgili olarak ise informal
harcamalarda bulunan hastaların daha çok uzun dönemli bakıma ihtiyaç duyan hastalar
oldukları görülmektedir. İnformal ödemelerde bulunan hastaların bir diğer çarpıcı özelliği ise
bu hastaların hak ve sorumlulukları hakkında yeterli ölçüde bilgi sahibi olmayan ve eğitim
düzeyi düşük hastalar olmalarıdır (Mokhtari ve Ashtari 2012). Sağlık hizmetleri piyasasından
informal ödemeler ile mücadele etmede informal ödemede bulunan hastaların yukarıda
sayılan özelliklerini dikkate alacak şekilde düzenlemeler yapıldığında bu ödemeler ile
mücadele etmede daha etkili politikalar geliştirilebilecektir. Bu politikaların hedefine
ulaşabilmesi için informal ödemenin yapıldığı hizmet sunucuların genel özelliklerinin de
incelenmesinde yarar vardır.
Informal ödemenin yapıldığı sağlık hizmetleri sunucularının genel özellikleri incelendiğinde
sağlıkta en fazla informal ödeme yapılan kamu görevlilerinin doktorlar olduğu görülmektedir.
Lewis (2000)’e göre kendisine informal ödemede bulunulmasına razı olup bunu kabullenen ya
da hastalardan bu ödemeleri açık bir şekilde talep eden kamu görevlileri sağlık sisteminin
informal ödemelerden zarar görmesinin en temel sorumlusudur. Kendisine informal ödemede
bulunulan kişinin bu durum karşısında sessiz kalması informal ödemelerin zaman içerisinde
geleneksel hale gelmesine ve toplumun kültürel özelliklerinin bir parçası olmasına neden
olmaktadır. Sonuçta sağlık hizmetleri piyasasında doktorlar ile hastalar herhangi bir
sorgulama yapmadan bu oyunu kurallarına göre oynayan aktörler haline gelmektedirler (Gaal
ve diğ. 2006). Hastalar tarafından yapılan informal ödemeleri bir kez kabul eden bir doktor
daha sonraki ödemeleri de kabul etmekte ve zaman içerisinde bu durumu normal karşılamakta
hatta uzun bir zaman sonra kendisine informal ödeme yapılmadığında bunu garipseyerek
informal ödemede bulunan hastalara sunmuş olduğu hizmetleri artırmak
ya da
farklılaştırmaya çalışabilmektedir (Liu ve Sun 2012). Hem informal ödemede bulunan hem de
kendisine informal ödemede bulunulan tarafların karşılıklı olarak sorumlu oldukları informal
25
ödemeler sağlık sisteminin genelinde doğrudan hizmet sunum süreçleri ve sağlık bakım
sonuçlarına yansımaktadır. Informal ödemelerin sağlık sisteminin genel işleyişi ve
hanehalkları üzerinde yarattığı finansal açıdan bozucu etki ise “katastrofik sağlık harcaması”
miktarı ile ölçülebilmektedir.
2.3.4. Katastrofik Sağlık Harcaması
Cepten yapılan sağlık harcamalarının tanımlanması konusunda en fazla atıf alan
araştırmacıların başında gelen Xu (2005) DSÖ için hazırlamış olduğu pek çok raporda
hanehalkları tarafından cepten yapılan sağlık harcamalarının tanımlanmasında daha önce
anlatılan hanehalkı tüketim harcamaları, gıda harcamaları, yoksulluk sınırı ve asgari
harcamalar, hanehalkı ödeme gücü (ödeme kapasitesi), finansal katkıda hakkaniyet indeksi,
katastrofik etki, yoksullaştırıcı etki gibi kavramları kullanmıştır. Xu (2005) tarafından
belirlenen metodolojiye göre sağlık için yapılan cepten harcamalar hanehalkı ödeme gücünün
(ödeme kapasitesinin) %40’ına eşit ya da bundan daha fazla olduğunda bu harcamalar
“katastrofik harcamalar” olarak adlandırılmaktadır. Katastrofik sağlık harcamasının
belirlenmesinde yararlanılan ödeme gücünün (kapasitesinin) tespit edilmesinde tüketim
harcamaları esas alınmaktadır. Ödeme gücü (kapasitesi) hanehalklarının gıda harcamaları gibi
temel yaşam ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla yapmış oldukları harcamaların dışında kalan
harcamalara işaret etmektedir (Yardım ve diğ. 2010).
Katastrofik sağlık harcamaları farklı yazarlar tarafından farklı şekillerde tanımlanmaktadır.
Bu harcamaların tanımlanmasında üzerinde durulan ortak nokta ise hanehalkları tarafından
yapılan yıllık sağlık harcamalarının çok büyük miktarlarda olması ve hanehalklarını finansal
açıdan zorlayıcı etkiye maruz bırakmasının “katastrofik” başka bir deyişle “finansal açıdan
yıkıcı” bir etkiye neden olmasıdır (Wyszewianski 1986).
Katastrofik harcamaların temelde finansal açıdan zorlayıcı bir etkiye işaret ettiği bilinmekle
birlikte bu harcamaların hesaplanmasına özel olarak Xu (2005) tarafından geliştirilen
metodolojinin bazı sınırlılıkları bulunmaktadır. Bu metodolojiye yöneltilen eleştirilerden birisi
%40’lık harcama sınırının oldukça yüksek olması ve bu konuda herkes tarafından kabul
edilen, standart bir sınır belirlemenin zorluğudur. Diğer önemli bir eleştiri ise hanehalklarının
çoğu zaman katastrofik etkiye maruz kalmak yerine hiç sağlık harcaması yapmamak gibi bir
seçeneği tercih edebilecekleri gerçeğinin çoğu zaman gözardı edilmesidir (Yardım ve diğ.
2010). Bunun anlamı hanehalklarının sağlık harcaması yaparak daha fazla yoksullaşmaktan
kaçınıp hiç sağlık harcaması yapmamayı tercih etmeleridir. Bu durum uzun vadede bu
kişilerin daha fazla maliyete katlanmalarına neden olmakta ve sağlık sistemini ek finansal
26
yükler ile karşı karşıya bırakmaktadır. Bu ödemeler ile etkili bir şekilde mücadele edebilmek
için
katastrofik
sağlık
harcamalarının
nedenlerinin
neler
olduğuna
odaklanılması
gerekmektedir.
Katastrofik harcamaların en güçlü nedenleri arasında cepten yapılan sağlık harcamalarının
yüksekliği, hanehalkı genelinde ödeme gücünün düşük olması ve risk havuzlamaya dayanan
sigorta ve geri ödeme mekanizmalarının iyi işlememesi bulunmaktadır (Naga ve Lamiraud
2008). Katastrofik sağlık harcamasının nedenlerini daha iyi anlayabilmek için bu ödemede
bulunan hanehalklarının genel özellikleri incelendiğinde bu hanehalklarının eğitim düzeyi
düşük, sağlık sigortası imkanının yeterli olmadığı haneler oldukları görülmektedir. Bunların
yanı sıra hanede engelli bir hanehalkı üyesinin bulunması, ileri yaşta kişilerin bulunması
durumları da katastrofik sağlık harcamalarını artıran başlıca nedenlerdendir. Ayrıca
hanehalkının okul öncesi yaşlarda (0-5 yaş arası) çocuğunun bulunması, hanehalkı büyüklüğü
ve kırsal bölgelerde yaşamak durumunun da katastrofik sağlık harcamalarını artıran temel
faktörler arasında sıralandığı görülmektedir (Yardım ve diğ. 2010).
Hanehalklarının katastrofik sağlık harcamalarının olumsuz etkilerinden korunabilmesi için
çok sayıda gelişmiş ülkede sosyal güvenlik ve vergiye dayalı sağlık sistemlerinin
geliştirilmesine çalışılmaktadır (Yardım ve diğ. 2010). Portekiz, İspanya, İsviçre ve Amerika
Birleşik Devletlerinde her 1000 kişiden 5'i katastrofik sağlık harcamasına maruz kalmaktadır.
Bunun yanı sıra toplam sağlık harcamaları içerisinde cepten yapılan harcamaların en yüksek
olduğu ülkeler arasında bulunan Meksika'da 2003 yılı itibariyle en yüksek gelir diliminde yer
alan hanelerin %3,4'ü, düşük gelir diliminde yer alan hanelerin %4,7'si, herhangi bir sağlık
sigortası olmayanların
ise %5,1'inin katastrofik sağlık harcamasında bulundukları
görülmektedir (OECD 2009).
Sonuç olarak katastrofik sağlık harcamaları hanehalklarının refah seviyeleri üzerinde ciddi
ölçülerde olumsuz etkilerde bulunacağı için uluslararası kuruluşlar (Naga ve diğ. 2008)
hanehalklarının katastrofik sağlık harcamasından uzak tutulmasına yönelik politikaların
geliştirilmesi uyarısında bulunmaktadırlar (Wyszewianski 1986). Bu amaçla 58. Dünya Sağlık
Asemblesinde de DSÖ üyesi olan ülkelerin sağlık sistemlerinin güçlendirilmesi ve tüm nüfus
genelinde katastrofik harcamaların azaltılmasına yönelik politikalar geliştirilmesi gerektiğinin
üzerinde durulmuştur (Yardım ve diğ. 2010).
27
2.4. Türkiye’de Sağlık Harcamaları ve Finansmanı
Tüm dünyada sağlık hizmetlerinin finansmanı ve sağlık harcamalarının sağlık politikalarını
belirleme sürecine yön verdiği bilinmektedir. Türkiye’de de sağlık hizmetlerinin sunum ve
finansmanı ile ilişkili düzenlemeler özellikle 2003 yılından sonra “Sağlıkta Dönüşüm
Programı (SDP)” ile birlikte ivme kazanmış ve bu çerçevede radikal değişiklikler
gerçekleşmiştir. Ülkemizde 2003 yılından itibaren gerçekleştirilen reform uygulamaları Tablo
3’de özetlenmiştir.
Tablo 3. 2003-2012 Yılları Arasında Sağlıkta Reform Uygulamaları
Tarih
Değişiklik
2003
Sağlıkta Dönüşüm Programı açıklandı
Performansa dayalı ek ödeme pilot çalışması başladı
Devlet memurları özel hastanelerden yararlanmaya başladı
2004
Sağlık Bakanlığı hastanelerinde performansa dayalı ek ödemeye geçildi
Aile Hekimliği pilot uygulaması başladı
Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Yasası TBMM’ye gönderildi
İlaç fiyatlarının belirlenmesinde ülkeler arası referans fiyatlamaya geçildi
İlaçta geri ödemede referans fiyatlama yöntemine geçildi
İlaçta katma değer vergisi oranı %8’e indirildi
2005
SSK sağlık kurumları ve bazı kamu sağlık kurumları Sağlık Bakanlığına devredildi
SSK üyeleri ilaçlarını serbest eczanelerden almaya başladı
Yeşil Kart sahiplerinin ayakta sağlık harcamaları ve ilaçları ödenmeye başladı
Yeşil Kart sahiplerinden ilaçta %29 katılım payı alınmaya başlandı
2006
Sağlık Bakanlığı hastanelerinde global bütçe uygulamasına geçildi
Daha önce geri ödenen bazı ilaçlar pozitif listeden çıkarıldı
Sosyal Güvenlik Kurumu kanunu çıkarıldı
2007
Ayakta ve yatan hastalarda paket fiyat uygulamasına geçildi
Sosyal Güvenlik Kurumunda MEDULA sistemi devreye girdi.
Özel sağlık kurumlarının kuruluşu ile ilgili kapsamlı düzenlemeler yapıldı
2008
Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası ile ilgili kanunlar yürürlüğe girdi
18 yaş altındaki tüm nüfus güvenceye alındı
2009
İlaçta geri ödeme bandı, eşdeğer gruptaki en ucuz +%15 olarak değiştirildi
Ödeme Komisyonunun çalışma esas ve usulleri yönergesi yayınlandı
Ayakta bakım hizmetleri için katkı payları getirildi
2010
Yeşil kartlılar özel hastanelerin acil servis ve yoğun bakımlarından ücretsiz yararlanmaya başladı
İlaçta global bütçe uygulamasına geçildi
Aile hekimliği tüm yurtta yaygınlaştı
Özel hastaneler sınıflandırılarak alabilecekleri ilave ücretler belirlendi
Aktif kamu çalışanları ve bağımlılar SGK’ya devredildi
Tam gün yasası ile ilgili düzenlemeler yapıldı
28
2011
Tam gün yasası üniversitelerde uygulanmaya başladı
2012
Yeşil kart programı Sosyal Güvenlik Kurumu ile birleştirildi ve birleşik bir sosyal sağlık sigortası
tam olarak uygulamaya konuldu
Kaynak: Tatar M. (2011) "Sağlık Hizmetlerinin Finansman Modelleri: Sosyal Sağlık Sigortasının Türkiye’de Gelişimi",
Sosyal Güvenlik Dergisi, 1(1), 103-133.
Atun R ve diğ. (2013) "Universal Health Coverage In Turkey: Enhancement of Equity", The Lancet, 382, 65-99.
29
Tablo 3 incelendiğinde 2003 yılından itibaren sağlık sisteminde köklü değişiklikler yapıldığı
görülmektedir. Sosyal güvenlik kapsamının genişlemesi ve sağlık hizmetlerine erişim
olanaklarının iyileşmesine paralel olarak sağlık ile ilgili kaynakların daha verimli ve etkili bir
şekilde kullanılmasına yönelik pekçok uygulama yapılmıştır. Bu uygulamalar başta sağlık
hizmetleri kullanımı olmak üzere pekçok göstergeye olumlu bir şekilde yansımıştır. Grafik
1’de hizmet kullanımı ile ilgili olarak yıllara göre veriler sunulurken, Grafik 2 ve 3’de seçilen
yıllar itibariyle Türkiye’de sağlıkla ilgili genel göstergeler sunulmaktadır.
Grafik 1. Yıllara Göre Sağlık Kurum ve Kuruluşlarında Kişi Başı Hekime Müracaat
Sayısı
Kaynak: T.C. Sağlık Bakanlığı Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2012.
Grafik 1’de SDP reformlarının uygulamaya geçirilmesi ile birlikte birinci, ikinci ve üçüncü
basamak sağlık hizmetleri kullanımının arttığı görülmektedir.
30
Grafik 2. Seçilmiş Yıllar İtibariyle Doğumda Beklenen Yaşam Süresi (Yıl)
Kaynak: WHO (2012) Global Health Observatory Data Repository, TÜİK (2012) İstatistiklerle Türkiye.
Seçilmiş yıllar itibariyle Türkiye genelinde sağlık ile ilgili genel göstergelerin yer aldığı
Grafik 2’ye göre doğumda beklenen yaşam süresinin seçilen yıllar itibariyle son 41 yıllık
zaman diliminde hem kadın hem de erkek cinsiyetlerinde düzenli olarak arttığı tespit
edilmiştir. SDP’nın henüz uygulamaya geçmemiş olduğu 2000 yılında doğumda beklenen
yaşam süresi 71 yıl iken, 2011’de bu süre artarak 76 yıl olmuştur.
Grafik 3. Yıllar İtibariyle Bebek Ölüm Hızı (Her 1000 Canlı Doğumda)
Kaynak: T.C. Sağlık Bakanlığı Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2011 ve T.C. Sağlık Bakanlığı Sağlık İstatistikleri
Yıllığı 2012’den uyarlanmıştır.
31
Grafik 3 incelendiğinde her 1000 canlı doğumda bebek ölüm hızının 2002-2012 yılları
arasında düzenli olarak azaldığı görülmektedir. Bebek ölüm hızı 2012 yılı için binde 7,4
olarak gerçekleşmiştir.
2.4.1. Sağlık Harcamaları
Sağlık harcamalarının Gayrisafi Yurtiçi Hasıla (GSYİH) içindeki payı Türkiye’nin de içinde
bulunduğu OECD ülkelerinin büyük bir çoğunluğunda giderek artmaktadır. Tablo 4’de 2000
ile 2012 yılları arasında OECD’ye üye olan ülkelerde toplam sağlık harcamasının GSYİH’ya
oranı sunulmuştur.
32
Tablo 4. OECD Ülkelerinde Toplam Sağlık Harcamalarının Gayrisafi Yurtiçi Hasıla
(GSYİH) İçerisindeki Oranı (%)
Ülkeler
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
Avustralya
8,1
8,2
8,4
8,3
8,6
8,5
8,5
8,6
8,8
9,0
8,9
..
..
Avusturya
10,0
10,1
10,1
10,3
10,4
10,4
10,2
10,3
10,5
11,2
11,0
10,8
..
Belçika
8,1
8,3
8,5
10,0
10,0
10,0
9,5
9,5
9,9
10,6
10,5
10,5
..
Kanada
8,8
9,3
9,6
9,8
9,8
9,8
10,0
10,0
10,3
11,4
11,4
11,2
11,2
Şili
Çek
Cumhuriyeti
Danimarka
6,4
6,6
6,5
7,2
6,8
6,6
6,3
6,5
7,1
7,9
7,4
7,5
7,6
6,3
6,4
6,8
7,1
6,9
6,9
6,7
6,5
6,8
8,0
7,4
7,5
..
8,7
9,1
9,3
9,5
9,7
9,8
9,9
10,0
10,2
11,5
11,1
10,9
..
Estonya
5,3
4,9
4,8
4,9
5,1
5,0
5,0
5,2
6,1
7,0
6,3
5,9
..
Finlandiya
7,2
7,4
7,8
8,2
8,2
8,4
8,3
8,0
8,3
9,2
9,0
9,0
9,1
Fransa
10,1
10,2
10,6
10,8
11,0
11,0
11,0
10,9
11,0
11,7
11,7
11,6
..
Almanya
10,4
10,5
10,7
10,9
10,7
10,8
10,6
10,5
10,7
11,8
11,5
11,3
..
Yunanistan
8,0
8,9
9,2
9,0
8,8
9,7
9,7
9,8
10,1
10,2
9,5
9,1
..
Macaristan
7,2
7,2
7,6
8,6
8,2
8,4
8,3
7,7
7,5
7,7
8,0
7,9
7,8
İzlanda
9,5
9,3
10,2
10,4
9,9
9,4
9,1
9,1
9,1
9,6
9,3
9,0
8,9
İrlanda
6,1
6,7
7,0
7,3
7,5
7,6
7,5
7,9
9,1
10,0
9,3
8,9
..
İsrail
7,5
8,1
8,0
7,9
7,8
7,9
7,6
7,6
7,7
7,7
7,7
7,7
..
İtalya
7,9
8,1
8,2
8,2
8,5
8,7
8,8
8,5
8,9
9,4
9,4
9,2
9,2
Japonya
7,6
7,8
7,9
8,0
8,0
8,2
8,2
8,2
8,6
9,5
9,6
..
..
Kore
4,3
5,0
4,8
5,2
5,2
5,6
6,1
6,4
6,6
7,1
7,3
7,4
7,5
Lüksemburg
7,5
7,4
8,3
7,7
8,2
7,9
7,7
7,1
7,2
8,0
7,2
6,6
..
Meksika
5,1
5,5
5,6
5,8
6,0
5,9
5,7
5,8
5,8
6,4
6,2
..
..
Hollanda
8,0
8,3
8,9
9,8
10,0
10,9
10,7
10,8
11,0
11,9
12,1
11,9
..
Yeni Zellanda
7,6
7,7
8,0
7,9
8,0
8,4
8,8
8,5
9,3
10,0
10,2
10,3
..
Norveç
8,4
8,8
9,8
10,0
9,6
9,0
8,6
8,7
8,6
9,7
9,4
9,3
9,4
Polonya
5,5
5,9
6,3
6,2
6,2
6,2
6,2
6,3
6,9
7,2
7,0
6,9
..
Portekiz
Slovak
Cumhuriyeti
Slovenya
9,3
9,3
9,3
9,7
10,0
10,4
10,0
10,0
10,2
10,8
10,8
10,2
..
5,5
5,5
5,6
5,8
7,2
7,0
7,3
7,8
8,0
9,2
9,0
7,9
..
8,3
8,6
8,6
8,6
8,3
8,4
8,3
7,9
8,3
9,2
8,9
8,9
8,8
İspanya
7,2
7,2
7,3
8,2
8,2
8,3
8,4
8,5
8,9
9,6
9,6
9,3
..
İsveç
8,2
8,9
9,2
9,3
9,1
9,1
8,9
8,9
9,2
9,9
9,5
9,5
..
İsviçre
9,9
10,3
10,6
10,9
11,0
10,9
10,4
10,2
10,3
11,0
10,9
11,0
11,3
Türkiye
4,9
5,2
5,4
5,3
5,4
5,4
5,8
6,0
6,1
6,1
5,6
5,3
5,4
İngiltere
Amerika Birleşik
Devletleri
7,0
7,3
7,6
7,8
8,0
8,3
8,4
8,5
9,0
9,9
9,6
9,4
..
13,7
14,3
15,2
15,7
15,8
15,8
15,9
16,2
16,6
17,7
17,7
17,7
..
7,8
8,0
8,3
8,5
8,6
8,7
8,6
8,6
8,9
9,6
9,4
9,3
8,7
OECD Ortalaması
Kaynak: OECD Health Data 2013 (http://stats.oecd.org/Index.aspx?DataSetCode=SHA) Erişim Tarihi: 10.10.2013, TÜİK,
Sağlık Harcama İstatistikleri 2012, www.tuik.gov.tr, Erişim Tarihi: 01.11.2013.
33
Tablo 4’e göre 2012 yılı esas alındığında Türkiye için toplam sağlık harcamalarının gayrisafi
yurtiçi hasıla (GSYİH) içerisindeki oranın %5,4 ile OECD’ye üye olan ülkeler içerisinde en
düşük olduğu dikkat çekmektedir. Grafik 4’de 2000 ile 2012 yılları arasında toplam sağlık
harcamasının GSYİH’ya oranı OECD ortalaması ve Türkiye verileri karşılaştırmalı olarak
görülmektedir.
Grafik 4. OECD Ülkeleri ve Türkiye’de Toplam Sağlık Harcamalarının Gayrisafi
Yurtiçi Hasılaya Oranı (%)
Kaynak: OECD Health Data 2013 (http://stats.oecd.org/Index.aspx?DataSetCode=SHA) Erişim Tarihi: 10.10.2013, TÜİK
Sağlık Harcama İstatistikleri 2012, www.tuik.gov.tr, Erişim Tarihi: 01.11.2013.
Grafik 4 incelendiğinde Türkiye’de toplam sağlık harcamalarının GSYİH’ya oranının 2010
yılından itibaren azalmaya başladığı görülmektedir. Grafik 4’de ele alınan tüm yıllarda
Türkiye için toplam sağlık harcamasının GSYİH’ya oranının OECD ülkeleri ortalamasının
altında olduğu görülmektedir.
Tablo 5’de 2000 ile 2012 yılları arasında OECD’ye üye olan ülkelerde satın alma gücü
paritesine göre hesaplanmış olan kişi başına düşen toplam sağlık harcaması tutarı
görülmektedir.
34
Tablo 5. OECD Ülkelerinde Kişi Başına Düşen Sağlık Harcaması (Satın Alma Gücü
Paritesine Göre, US$)
Ülkeler
2000
2001
2002
2007
2008
2009
Avustralya
2.259
2.387
2.559 2.666 2.882 2.980 3.168 3.360
3.470
3.734 3.800
Avusturya
2.898
2.931
3.084 3.227 3.425 3.503 3.733 3.905
4.173
4.345 4.457 4.546
Belçika
2.245
2.365
2.543 3.020 3.120 3.214 3.242 3.395
3.670
3.874 3.965 4.061
..
Kanada
2.519
2.733
2.871 3.059 3.221 3.451 3.672 3.845
3.998
4.309 4.445 4.522
4.666
613
654
1.103
1.178
1.283 1.368 1.568
1.712
982
1.080
1.194 1.338 1.385 1.475 1.555 1.658
1.765
2.039 1.884 1.966
..
2.507
2.679
2.871 2.895 3.123 3.243 3.573 3.765
4.056
4.390 4.495 4.448
..
523
521
1.114
1.337
1.371 1.274 1.303
..
Finlandiya
1.853
1.971
2.150 2.252 2.452 2.589 2.762 2.907
3.163
3.259 3.239 3.374
3.498
Fransa
2.544
2.717
2.921 2.954 3.090 3.254 3.435 3.600
3.764
3.962 4.016 4.118
..
Almanya
2.678
2.806
2.943 3.097 3.166 3.363 3.564 3.723
3.973
4.187 4.349 4.495
..
Yunanistan
1.451
1.755
1.965 2.029 2.090 2.353 2.606 2.722
2.998
2.977 2.624 2.361
..
Şili
Çek
Cumhuriyeti
Danimarka
Estonya
669
581
2003
779
660
2004
795
759
2005
843
831
2006
980
960
2010
2011
2012
..
..
..
853
970
1.114 1.315 1.331 1.434 1.509 1.452
1.525
1.567 1.656 1.689
1.683
İzlanda
2.740
2.845
3.156 3.196 3.333 3.304 3.267 3.378
3.606
3.597 3.299 3.305
3.355
İrlanda
1.761
2.062
2.331 2.529 2.763 2.938 3.182 3.571
3.848
4.037 3.780 3.700
..
İsrail
1.765
1.880
1.870 1.750 1.834 1.829 1.813 1.952
1.971
1.991 2.081 2.239
..
İtalya
2.028
2.200
2.207 2.228 2.340 2.473 2.684 2.724
2.967
3.030 3.019 3.012
3.071
Japonya
1.969
2.069
2.141 2.233 2.351 2.491 2.604 2.748
2.891
3.025 3.213
744
899
1.042 1.128 1.282 1.480 1.667
1.758
1.895 2.086 2.199
2.315
3.269
3.182
3.746 3.634 4.117 4.152 4.600 4.490
4.445
4.614 4.403 4.246
..
Meksika
509
552
Hollanda
2.340
2.555
2.833 3.099 3.308 3.820 4.087 4.382
4.717
4.870 5.028 5.099
..
Yeni Zellanda
1.610
1.707
1.841 1.850 1.978 2.124 2.389 2.441
2.697
2.984 3.042 3.182
..
Norveç
3.043
3.265
3.629 3.836 4.076 4.301 4.606 4.881
Polonya
584
642
Portekiz
Slovak
Cumhuriyeti
Slovenya
1.654
1.715
605
665
1.450
İspanya
Macaristan
Kore
Lüksemburg
944
584
628
688
731
781
837
892
957
977
..
..
..
..
5.246
5.300 5.413 5.669
5.901
1.061
1.241
1.356 1.395 1.452
..
1.780 1.895 1.995 2.212 2.301 2.417
2.549
2.692 2.767 2.619
..
1.057 1.140 1.349 1.618
1.862
2.063 2.095 1.915
..
1.581
1.703 1.774 1.859 1.961 2.104 2.139
2.423
2.470 2.364 2.421
2.350
1.538
1.636
1.745 2.020 2.133 2.270 2.545 2.735
2.964
3.080 3.034 3.072
..
İsveç
2.286
2.502
2.702 2.833 2.953 2.963 3.191 3.429
3.656
3.703 3.717 3.925
..
İsviçre
3.221
3.428
3.673 3.779 3.935 4.015 4.247 4.567
4.933
5.157 5.299 5.643
5.914
Türkiye
454
445
1.827
2.013
2.191 2.331 2.580 2.762 2.998 3.094
3.274
3.456 3.422 3.406
..
4.791
5.140
5.583 6.000 6.363 6.735 7.111 7.490
7.772
8.006 8.247 8.508
..
1.886
2.016
2.178 2.293 2.441 2.574 2.758 2.912
3.108
3.249 3.269 3.386
3.222
İngiltere
Amerika
Birleşik
Devletleri
OECD
Ortalaması
733
730
464
748
792
469
807
546
857
621
934
749
839
906
874
889
901
981
Kaynak: OECD Health Data 2013 (http://stats.oecd.org/Index.aspx?DataSetCode=SHA) Erişim Tarihi: 10.10.2013, Türkiye
2009, 2010, 2011, 2012 yılları verisi Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2012.
35
Tablo 5’e göre 2012 yılı esas alındığında OECD ülkeleri ortalamasının 3.222 US$ olduğu,
Türkiye’nin ise 981 US$ ile bu ortalamanın altında kaldığı görülmektedir. Grafik 5 Türkiye
ve OECD ülkeleri ortalamasını yıllara göre vermektedir.
Grafik 5. Kişi Başına Düşen Sağlık Harcaması (Satın Alma Gücü Paritesine Göre, US$),
OECD Ülkeleri Ortalaması ve Türkiye (2000-2012)
Kaynak: OECD Health Data 2013 (http://stats.oecd.org/Index.aspx?DataSetCode=SHA) Erişim Tarihi: 10.10.2013, Türkiye
2009, 2010, 2011, 2012 yılları verisi Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2012.
Tablo 6’da 2000 ile 2012 yılları arasında OECD’ye üye olan ülkelerde toplam sağlık
harcamaları içerisinde kamu sağlık harcamalarının payı sunulmaktadır.
36
Tablo 6. OECD Ülkelerinde Toplam Sağlık Harcamaları İçerisinde Kamu Sağlık
Harcamalarının Oranı (%)
Ülkeler
2000 2001 2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010 2011
Avustralya
66,8
66,3
66,9
66,1
66,7
66,9
66,6
67,5
67,9
68,5
67,8
..
..
Avusturya
75,6
75,1
74,8
74,5
74,7
75,3
75,7
75,8
76,3
76,2
75,8
76,2
..
Belçika
74,6
75,4
73,8
75,2
76,0
76,1
73,8
73,4
74,9
76,0
75,1
75,9
..
Kanada
70,4
70,0
69,5
70,2
70,3
70,2
69,8
70,2
70,5
70,9
70,8
70,4
70,1
Şili
52,1
53,5
54,5
38,8
39,9
40,0
42,1
43,2
44,1
47,7
47,2
46,9
44,5
Çek
Cumhuriyeti
90,3
89,8
90,5
89,8
89,2
87,3
86,7
85,2
82,5
84,0
83,8
84,2
..
Danimarka
83,9
84,2
84,5
84,5
84,3
84,5
84,6
84,4
84,7
85,0
85,1
85,3
..
Estonya
77,2
78,6
77,1
76,7
75,5
76,7
73,3
75,6
77,8
75,3
78,9
79,3
..
Finlandiya
71,3
72,0
72,5
72,8
73,3
73,8
74,8
74,4
74,5
75,2
74,8
75,4
75,4
Fransa
79,4
79,4
79,7
77,8
77,7
77,7
77,2
77,3
76,8
77,0
76,9
76,8
..
Almanya
79,5
79,3
79,0
78,5
76,8
76,6
76,4
76,4
76,4
76,8
76,7
76,5
..
Yunanistan
60,0
60,8
58,0
59,8
59,1
60,1
62,0
60,3
59,9
68,4
66,8
65,1
..
Macaristan
70,7
69,0
70,2
71,1
69,6
70,0
69,8
67,3
67,1
65,7
64,8
65,0
..
İzlanda
81,1
81,0
81,9
81,7
81,2
81,4
82,0
82,5
82,6
82,0
80,4
80,4
80,4
İrlanda
75,1
75,6
76,4
76,8
77,3
76,0
75,4
75,7
75,4
72,6
69,6
67,0
..
İsrail
62,6
62,0
63,2
61,7
60,9
59,3
61,8
60,2
60,9
61,8
60,9
60,8
..
İtalya
74,2
75,9
75,9
76,2
77,4
77,9
78,2
78,3
78,9
78,9
78,5
77,8
78,2
Japonya
80,8
81,4
81,3
80,4
80,8
81,6
79,4
80,4
81,4
81,5
82,1
..
..
Kore
50,4
56,1
55,0
52,6
52,9
53,3
54,8
55,1
54,8
56,7
56,5
55,3
54,4
Lüksemburg
85,1
84,3
85,5
84,2
84,8
84,9
85,1
84,1
84,1
86,6
85,5
84,1
..
Meksika
46,6
44,8
43,9
44,2
45,2
45,0
45,2
45,4
46,9
48,3
47,3
..
..
Hollanda
66,4
65,8
65,5
66,5
65,6
69,7
84,4
84,5
85,0
85,9
86,1
85,6
85,7
Yeni Zellanda
78,0
76,4
77,9
78,3
79,6
79,7
80,1
82,4
82,8
83,0
83,2
82,7
..
Norveç
82,5
83,6
83,5
83,7
83,6
83,5
83,8
84,1
84,4
84,6
84,7
84,9
85,1
Polonya
70,0
71,9
71,2
69,9
68,6
69,3
69,9
70,4
71,8
71,6
71,2
70,3
..
Portekiz
66,6
67,0
68,6
68,7
68,1
68,0
67,0
66,7
65,3
66,5
65,9
65,0
..
Slovak
Cumhuriyeti
89,4
89,3
89,1
88,3
73,8
74,4
68,3
66,8
67,8
65,7
64,5
70,9
..
Slovenya
74,0
73,3
73,4
71,6
73,1
72,7
72,3
71,9
74,0
73,7
74,0
73,7
73,3
İspanya
71,6
71,2
71,3
70,2
70,5
70,9
71,6
71,9
73,0
74,7
74,2
73,0
..
İsveç
84,9
81,1
81,4
82,0
81,4
81,2
81,1
81,4
81,5
81,5
81,5
81,6
..
İsviçre
55,4
56,9
57,7
58,3
58,4
59,5
59,1
59,1
65,2
65,5
65,2
64,9
61,7
Türkiye
62,9
68,1
70,7
71,9
71,2
67,8
68,3
67,8
73,0
81,0
78,6
79,6
76,8
İngiltere
79,1
79,1
79,4
79,5
81,0
80,9
81,3
80,2
81,1
82,6
83,5
82,8
..
44,0
43,9
43,8
44,1
44,2
45,0
45,2
46,0
47,2
47,6
47,8
..
71,8
72,0
71,4
71,0
71,1
71,4
71,3
72,0
72,9
72,5
73,1
71,4
Amerika Birleşik
43,0
Devletleri
OECD
71,5
Ortalaması
2012
Kaynak: OECD Health Data 2013 (http://stats.oecd.org/Index.aspx?DataSetCode=SHA) Erişim Tarihi: 10.10.2013, TÜİK
Sağlık Harcama İstatistikleri 2012, www.tuik.gov.tr, Erişim tarihi: 01.11.2013.
37
Tablo 6 incelendiğinde 2012 yılında OECD ülkelerinde toplam sağlık harcamaları içerisinde
kamu sağlık harcamaları oranı ortalama %71,4, Türkiye için ise bu oran %76,8’dir. Grafik 6
Türkiye ve OECD ülkeleri ortalamasını karşılaştırmalı olarak vermektedir.
Grafik 6. Toplam Sağlık Harcamaları İçerisinde Kamu Sağlık Harcamalarının Payı
(%), OECD Ülkeleri Ortalaması ve Türkiye (2000-2012)
Kaynak: OECD Health Data 2013 (http://stats.oecd.org/Index.aspx?DataSetCode=SHA), Erişim Tarihi: 10.10.2013, TÜİK
38
Tablo 7’de 2000 ile 2012 yılları arasında OECD’ye üye olan ülkelerde toplam sağlık
harcamaları içerisinde cepten yapılan sağlık harcamalarının oranı görülmektedir.
Tablo 7. OECD Ülkelerinde Toplam Sağlık Harcamaları İçerisinde Cepten Yapılan
Sağlık Harcamalarının Oranı (%)
Ülkeler
2000 2001
2002
2003 2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
Avustralya
19,8
19,3
18,8
18,3
18,3
18,6
18,7
18,0
18,2
18,6
Avusturya
..
..
..
..
17,8
17,8
17,4
17,3
16,9
17,0
19,3
..
..
17,0
17,0
..
Belçika
..
..
..
19,8
19,0
18,8
20,9
21,4
20,8
19,6
20,7
19,7
..
Kanada
15,9
15,2
15,2
14,5
14,6
14,6
15,0
14,8
14,6
14,2
14,4
14,7
15,0
..
..
..
38,9
38,9
39,0
38,0
36,6
36,5
33,8
36,5
36,9
38,3
Şili
Çek
Cumhuriyeti
Danimarka
9,7
10,2
9,5
10,0
10,4
10,7
11,3
13,2
15,7
14,4
14,9
14,7
..
14,7
14,4
14,1
14,0
14,2
14,0
13,8
13,9
13,6
13,2
13,2
12,8
..
Estonya
19,9
19,0
20,1
20,4
21,3
20,4
25,1
21,9
19,7
20,3
18,6
17,6
..
Finlandiya
22,3
21,8
21,3
20,9
20,5
20,1
19,1
19,3
19,1
18,5
19,2
18,6
18,6
Fransa
7,1
7,2
7,0
7,1
6,9
7,0
7,4
7,3
7,5
7,4
7,4
7,5
..
Almanya
11,4
11,6
11,7
12,1
13,5
13,5
13,7
13,6
13,3
13,1
13,1
13,2
..
Yunanistan
..
..
..
..
..
..
..
..
37,9
28,0
28,8
30,5
..
Macaristan
26,3
27,7
26,3
25,5
24,9
25,0
24,2
25,4
25,7
25,3
26,3
26,0
..
İzlanda
18,9
19,0
18,1
17,0
17,4
17,2
16,6
16,0
16,0
16,6
18,2
18,2
18,2
İrlanda
16,0
15,2
14,4
15,3
15,2
16,1
16,1
14,8
15,3
16,1
18,2
18,1
..
İsrail
28,3
29,1
26,8
27,6
27,8
29,2
25,8
27,0
25,5
24,9
26,0
26,0
..
İtalya
23,1
21,1
21,0
20,8
20,1
19,0
18,6
18,8
18,5
17,7
17,5
18,0
17,8
Japonya
15,4
15,1
15,6
16,4
16,2
15,4
17,0
16,1
15,1
15,0
14,4
..
..
Kore
39,4
34,9
35,9
37,8
37,9
37,5
36,3
35,6
35,5
34,2
34,2
35,2
36,1
Lüksemburg
11,8
12,5
11,8
12,2
11,6
11,6
11,5
12,2
12,4
9,3
10,0
11,5
..
Meksika
50,9
52,4
53,2
52,9
51,9
51,7
51,3
50,9
49,3
47,8
49,0
..
..
..
..
..
8,0
7,9
8,1
6,7
6,5
6,6
5,8
5,7
6,0
6,0
Yeni Zellanda
15,4
17,0
16,1
..
14,1
14,1
13,8
11,5
11,2
10,6
10,5
10,9
..
Norveç
16,7
15,7
15,8
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
Polonya
30,0
28,1
25,4
26,4
28,1
26,1
25,6
24,6
22,8
22,7
22,1
22,3
..
Portekiz
Slovak
Cunhuriyeti
Slovenya
24,3
24,1
23,2
23,4
23,4
23,9
25,1
25,5
26,9
25,9
25,8
27,3
..
10,6
10,7
10,9
11,7
19,2
22,6
25,9
26,2
25,2
25,6
25,9
22,6
..
..
..
..
11,9
11,8
12,6
11,7
13,2
12,1
11,8
12,2
11,8
11,9
İspanya
23,6
23,9
23,7
23,0
22,7
22,1
21,1
20,4
20,3
18,9
19,8
20,7
..
Hollanda
İsveç
..
16,6
16,2
15,9
16,3
16,7
16,6
16,5
16,4
16,4
16,3
16,2
..
İsviçre
33,0
31,8
31,6
31,6
31,9
30,6
30,8
30,7
24,8
24,7
25,1
25,8
31,2
Türkiye
27,6
22,8
19,8
18,5
19,2
22,8
22,0
21,8
17,4
14,1
16,3
15,4
15,4
İngiltere
Amerika
Birleşik
Devletleri
OECD
Ortalaması
11,1
11,1
11,0
10,6
10,2
9,8
10,2
10,3
9,2
9,2
9,2
9,9
..
14,9
14,3
13,8
13,6
13,3
13,2
12,8
12,7
12,4
11,9
11,7
11,6
..
20,7
20,1
19,6
19,9
19,9
20,0
20,0
19,8
19,8
18,9
19,3
18,6
20,9
Kaynak: OECD Health Data 2013 (http://stats.oecd.org/Index.aspx?DataSetCode=SHA) Erişim Tarihi:10.10.2013, TÜİK
Sağlık Harcama İstatistikleri 2012, www.tuik.gov.tr, Erişim tarihi: 01.11.2013
39
Tablo 7’ye göre 2012 yılı için OECD ülkelerinde toplam sağlık harcamaları içerisinde cepten
yapılan sağlık harcamalarının ortalaması %20,9 iken Türkiye’de bu oran %15,4 ile OECD
üyesi ülkeler ortalamasının altında kalmaktadır. Ayrıca Türkiye’de OECD’ye üye olan diğer
ülkeler ile karşılaştırıldığında toplam sağlık harcamaları içerisinde cepten yapılan sağlık
harcamaları oranının son yıllarda düştüğü dikkat çekmektedir. Grafik 7’de 2000-2012 yılları
arasında cepten yapılan sağlık harcamalarının toplam sağlık harcamaları içindeki oranı
bazında Türkiye ile OECD ülkeleri ortalamaları karşılaştırmalı olarak görülebilmektedir.
Grafik 7. Cepten Yapılan Sağlık Harcamalarının Toplam Sağlık Harcamaları İçindeki
Payı (%), OECD Ülkeleri Ortalaması ve Türkiye
Kaynak: OECD Health Data 2013 (http://stats.oecd.org/Index.aspx?DataSetCode=SHA) Erişim Tarihi:10.10.2013, TÜİK
Grafik 7 incelendiğinde Türkiye’de cepten yapılan sağlık harcamalarının toplam sağlık
harcaması içindeki oranı 2000 ve 2001 yıllarında OECD ülkeleri ortalamasının üzerinde iken
2003 ve 2004’de bu oran azalış göstermiştir. Sonraki üç yılda tekrar yükselmiş ve Genel
Sağlık Sigortası ile ilgili uygulamaların yürürlüğe girmesi ile birlikte yeniden düşüşe
geçmiştir.
Tablo 8’de 2000 ile 2012 yılları arasında OECD’ye üye olan ülkelerde satın alma gücü
paritesine göre hesaplanmış olan kişi başına toplam cepten yapılan sağlık harcaması tutarı
gösterilmiştir.
40
Tablo 8. OECD Ülkelerinde Kişi Başına Düşen Cepten Yapılan Sağlık Harcaması Tutarı
(Satın Alma Gücü Paritesine Göre, US$)
Ülkeler
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
Avustralya
447
460
482
487
526
555
591
606
630
694
Avusturya
..
..
..
..
581
590
619
643
667
696
Belçika
..
..
..
599
593
605
678
725
763
Kanada
401
416
436
444
471
504
550
568
..
..
..
303
309
328
372
Şili
2011
2012
733
..
..
717
734
..
760
819
799
..
584
614
640
667
700
404
429
434
499
578
655
Çek
Cumhuriyeti
Danimarka
95
111
114
133
143
158
176
219
278
294
280
290
..
368
386
405
405
444
456
494
525
550
578
593
570
..
Estonya
104
99
117
135
162
170
241
244
263
279
237
229
..
Finlandiya
414
429
457
471
503
519
527
562
604
602
623
628
650
Fransa
181
195
204
208
214
229
253
261
284
294
298
307
..
Almanya
Yunanistan
306
326
345
374
427
453
487
507
530
548
571
593
..
..
..
..
..
..
..
..
..
1.135
833
756
720
..
Macaristan
224
269
293
335
331
358
366
369
392
397
435
440
..
İzlanda
519
542
572
543
581
570
543
542
576
598
600
603
611
İrlanda
281
314
337
388
420
472
511
530
590
651
688
669
..
İsrail
500
546
502
483
509
535
468
528
504
496
541
582
..
İtalya
469
463
463
463
469
470
501
513
548
536
529
542
548
Japonya
303
313
333
367
382
384
443
443
436
453
464
..
..
Kore
293
314
339
394
427
481
537
593
624
648
713
774
835
Lüksemburg
386
397
443
444
479
481
531
550
551
432
444
493
..
Meksika
259
289
311
332
357
378
401
426
440
457
479
..
..
Hollanda
..
..
..
227
237
288
254
265
291
260
267
282
298
Yeni Zelanda
247
290
296
..
279
299
331
280
303
317
320
348
..
Norveç
509
514
572
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
Polonya
175
180
186
198
227
224
239
261
283
308
309
324
..
Portekiz
402
413
413
443
467
528
578
615
685
697
714
715
..
64
71
80
93
203
257
350
424
470
527
542
434
..
..
..
..
211
219
247
247
282
293
291
288
285
281
363
392
414
464
485
503
537
559
601
583
600
635
..
..
415
439
451
482
495
531
566
598
607
608
636
..
Slovak
Cumhuriyeti
Slovenya
İspanya
İsveç
İsviçre
1.062 1.090 1.159 1.195 1.254 1.230 1.308 1.403 1.225
1.272 1.331 1.455 1.846
Türkiye
126
102
92
87
105
141
153
167
147
123
145
139
151
İngiltere
203
224
241
248
263
271
305
319
302
319
315
338
..
715
734
771
815
849
890
910
950
964
956
968
987
..
349
367
386
391
419
440
470
495
531
532
547
560
657
Amerika Birleşik
Devletleri
OECD
Ortalaması
Kaynak: OECD Health Data 2013 (http://stats.oecd.org/Index.aspx?DataSetCode=SHA) Erişim Tarihi:10.10.2013.
Türkiye 2009, 2010, 2011, 2012 yılları verisi Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2012’den alınmıştır.
41
Tablo 8’e göre 2012 yılı esas alındığında OECD ülkeleri ortalamasının 657 US$ olduğu,
Türkiye’de ise toplam sağlık harcamaları içerisinde kişi başına düşen cepten yapılan sağlık
harcaması tutarının 151 US$ ile OECD ortalamasının oldukça altında olduğu dikkat
çekmektedir.
Grafik 8. OECD Ülkelerinde Kişi Başına Düşen Cepten Yapılan Sağlık Harcaması
Tutarı (Satın Alma Gücü Paritesine Göre, US$), OECD Ülkeleri Ortalaması ve Türkiye
Kaynak: OECD Health Data 2013 (http://stats.oecd.org/Index.aspx?DataSetCode=SHA) Erişim Tarihi:10.10.2013.
Türkiye 2009, 2010, 2011, 2012 yılları verisi Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2012’den alınmıştır.
Grafik 8 cepten yapılan sağlık harcamalarının yıllara göre Türkiye ve OECD ülkeleri
ortalamasını göstermektedir. Türkiye’de cepten yapılan sağlık harcaması geçtiğimiz 12 yılda
da OECD ülkeleri ortalamasının altındadır.
2.4.2. Sağlık Hizmetlerinin Finansmanı
Sağlık hizmetlerinin finansman şekli ülkeden ülkeye değişiklik göstermektedir. Önceki
bölümde (2.2) belirtildiği gibi dünyadaki uygulamalar incelendiğinde vergiler, sosyal sigorta,
özel sağlık sigortası ve cepten harcamalar şeklinde finansman yöntemleri kullanılmakta ve bu
yöntemlerin uygulamadaki ağırlıkları ülkeden ülkeye farklılaşmaktadır. Türkiye’de de sağlık
hizmetlerinin finansmanı bu yöntemlerle sağlanmaktadır.
Grafik 9 Türkiye’de sağlık harcamalarının hangi kaynaktan hangi oranda karşılandığını yıllar
itibarıyla göstermektedir. Buna göre Türkiye’de kamu sağlık harcamalarının incelenen yıllar
itibariyle cepten harcamalar ile özel ve diğer harcamalardan daha yüksek olduğu, toplam
sağlık harcamaları içerisinde kamu sektörünün %76,8 ile ağırlıkta olduğu görülmektedir.
42
Grafik 9. Türkiye’de 2000-2012 Yılları İçin Toplam Sağlık Harcamaları İçerisinde
Kamu ve Özel Sektör (Cepten ve Diğer) Harcamalarının Payı (%)
Kaynak: OECD Health Data 2013 (http://stats.oecd.org/Index.aspx?DataSetCode=SHA) Erişim Tarihi:10.10.2013, TÜİK,
Sağlık Harcama İstatistikleri 2012, www.tuik.gov.tr, Erişim Tarihi:01.01.2013.
Türkiye’de sağlık hizmetlerinin finansmanında kullanılan araçlar aşağıda yer almaktadır.
Vergiler ile finansman: Türkiye’de kullanıcılara ücretsiz sunulan önleyici sağlık hizmetleri
ve sözleşme bazlı aile hekimliği hizmetleri sigorta bazlı değildir ve bunların masrafları genel
devlet bütçesinden sağlanmaktadır (Atun ve diğ. 2013).
Sosyal sigorta primleri: Türkiye’de sosyal sağlık sigortası olarak Genel Sağlık Sigortası
(GSS) uygulanmaktadır. 31 Mayıs 2006 tarihinde kabul edilen ve temel amacı sosyal
sigortalar ile genel sağlık sigortası bakımından kişileri güvence altına almak olan 5510 sayılı
Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası kanunu ile kişilerin sağlıklarının korunması ve
sağlık riskleri ile karşılaşmaları halinde ise oluşan harcamaların finansmanının sağlanması
hedeflenmiştir. GSS’den önce Sosyal Sigortalar Kurumu, Devlet Çalışanları Emekli Sandığı,
Bağ-Kur, Çalışan Devlet Memurları Sigorta Fonu ve Yeşil Kart Programı olmak üzere beş
farklı sosyal sağlık sigortası mevcut idi.
5510 sayılı kanun öncesi ülkemizde mevcut sosyal güvenlik kurumlarının kapsamındaki farklı
kesimlerin sağlık hizmetlerinden yararlanmasında norm birliği bulunmaması ve kişilerin
nicelik ve nitelik açısından farklı sağlık hizmetleri almaları söz konusu iken 5510 sayılı
kanunla yürürlüğe giren genel sağlık sigortası ile tüm nüfus kapsama alınarak herkese eşit ve
43
aynı sağlık hizmetinin verilmesi sağlanmıştır (T.C. Sosyal Güvenlik Kurumu, Yayın No:79,
2012).
1.10.2008 tarihinde GSS zorunlu uygulamaya başlatılmış ancak kamu personeli 18.12.2009
tarihli 27.436 sayılı resmi gazete ile birlikte genel sağlık sigortası kapsamına alınmıştır. 31
Aralık 2009 tarihli 27.449 (5. Mükerrer) sayılı resmi gazete ile kamu personelinin sosyal
güvenlik kurumuna devri gerçekleştirilmiştir (www.resmigazete.gov.tr). Genel sağlık
sigortasına ilişkin geçiş sürecinin sona erdiği 1.1.2012 tarihinden önce 3816 sayılı “Ödeme
Gücü Olmayan Vatandaşların Tedavi Giderlerinin Yeşil Kart Verilerek Devlet Tarafından
Karşılanması Hakkında Kanun” kapsamında sağlık hizmetleri karşılanmakta olan kişiler,
1.1.2012 tarihinden itibaren GSS kapsamına alınmıştır. Kanun GSS kapsamında olmayanları
(T.C. Sosyal Güvenlik Kurumu, Yayın No:79, 2012) aşağıdaki gibi sıralamıştır:
• İkametgâhı Türkiye’de olmayanlar,
• Askerlik hizmetini yapmakta olanlar (er veya yedek subay olarak). Bu kişilerin sağlık
hizmetleri eskiden olduğu gibi Silahlı Kuvvetler bünyesinde sağlanmakta ancak,
bakmakla yükümlü oldukları kişiler genel sağlık sigortası kapsamına alınmaktadır,
• Yurtdışından ülkemize gelen yabancılardan, ülkelerinde sosyal sigortaya tabi
olduğunu belgeleyenler,
• Kamu idarelerinin dış temsilciliklerinde (yabancı ülkelerdeki birimlerinde) sözleşmeli
olarak çalışıp da bulunduğu ülkenin vatandaşı olarak o ülke sigortasına tabi olanlar,
• Hükümlüler ve tutuklular,
• Türkiye’de 1 yıldan kısa bir süre için ikamet etmekte olan yabancılar,
• Sosyal güvenlik sözleşmesi hükümleri saklı kalmak kaydıyla, Kanunun 60.
maddesinin birinci fıkrasının (f) bendi kapsamında olup mülga 30/5/1978 tarihli ve
2147 sayılı ve 8/5/1985 tarihli ve 3201 sayılı kanunlara göre borçlanarak aylık
bağlanan kişilerden Türkiye’de ikamet etmeyenler,
• 3761 sayılı Kanuna göre Milletvekillerinin, Yasama Organı Üyeliği ile açıktan
atandığı Bakanlık görevi sona erenlerin ve bunların bakmakla yükümlü oldukları aile
fertleri (Bu kişiler TBMM bütçesinden sağlık yardımlarını almaya devam etmektedir),
• Anayasa Mahkemesi üyeleri ve bunların hak sahipleri
Tablo 9’da yıllara göre sosyal güvenlik kapsamındaki ve yeşil kartlı kişi sayısı verilmiştir.
44
Tablo 9. Yıllara Göre Sosyal Güvenlik Kapsamında Olan Sigortalı ve Yeşil Kartlı Sayısı
ve Nüfusa Oranı
Yıllar
Sosyal Güvenlik
Kapsamındaki Kişi
Sayısı*(A)
Yeşil Kartlı/Gelir Testi
Yaptıran Kişi Sayısı**(B)
Nüfus
(A+B)/Nüfus
2008
57.338.454
9.337.850
71.517.100
0,93
2009
58.591.574
9.647.131
72.561.312
0,94
2010
61.506.194
9.395.185
73.722.988
0,96
2011
64.088.819
8.865.470
74.724.269
0,98
2012
62.899.043
11.357.306
75.627.384
0,98
*Aktif, pasif ve bağımlı sigortalılardan oluşmaktadır.
**2012 yılından itibaren yeşil kartlı yerine gelir testi yaptıranlar ifadesi kullanılmaktadır.
Kaynak: www.sgk.gov.tr , Erişim Tarihi: 09.11.2013, www.tuik.gov.tr, Erişim Tarihi: 09.11.2013.
Grafik 10’da Türkiye’de yıllara göre sosyal güvenlik kapsamında olan sigortalı sayısının ve
yeşil kartlı sayısının toplamının toplam nüfusa oranı verilmektedir.
Grafik 10. Türkiye’de Yıllara Göre Sosyal Güvenlik Kapsamında Olan Sigortalı
Sayısının Toplam Nüfusa Oranı (%)
Kaynak: www.sgk.gov.tr , Erişim Tarihi 09.11.2013. www.tuik.gov.tr, Erişim Tarihi: 09.11.2013.
Grafik 10 incelendiğinde GSS’nin yürürlüğe girmesi ile birlikte sosyal güvenlik kapsamı
genişlemiş ve 2012 yılı için nüfusun %2’lik bir kısmı kapsam dışında kalmıştır.
45
GSS Kanunu’na göre finansmanı sağlanan sağlık hizmetleri aşağıdaki gibidir (T.C. Sosyal
Güvenlik Kurumu, Yayın No:79, 2012):
 Kişiye yönelik koruyucu sağlık hizmetleri,
 İnsan sağlığına zararlı madde bağımlılığını önlemeye yönelik sağlık hizmetleri,
 Hastalığın teşhis ve tedavisi için hekim tarafından gerekli görülen sağlık hizmetleri,
 Analık haline ilişkin sağlık hizmetleri,
 Ağız ve diş sağlığına ilişkin sağlık hizmetleri,
 Acil sağlık hizmetleri,
 Tüp bebek tedavisi,
 Bu sağlık hizmetleri için kullanılacak ilaç, tıbbi malzeme, kan ve kan ürünleri, kemik
iliği ve aşılar,
 Yurt dışı tedaviler,
 Trafik kazalarına ilişkin sağlık hizmetleri.
Sosyal Güvenlik Kurumunca ödenecek bedellerin bildirilmesi amacı ile Sosyal Güvenlik
Kurumu tarafından “Sosyal Güvenlik Kurumu Sağlık Uygulama Tebliği (SUT)”
yayınlanmaktadır. Sosyal Güvenlik Kurumu kurulmadan önce bu bildirimler Maliye
Bakanlığı tarafından kamu sigortalıları için “Bütçe Uygulama Talimatı (BUT)” yoluyla
yapılmıştır.
2013 yılı için yayınlanan SUT’a göre katılım payı uygulanacak sağlık hizmetleri aşağıdaki
gibi sıralanmıştır:
- Sağlık Bakanlığı tarafından sözleşme imzalanmış, görevlendirilmiş veya
yetkilendirilmiş aile hekimleri hariç olmak üzere ayakta tedavide hekim ve diş hekimi
muayenesi katılım payı,
- Ayakta tedavide sağlanan ilaçlar,
- Vücut dışı protez ve ortezler,
- Yardımcı üreme yöntemi tedavileri.
Tablo 10’da 2013 yılı için katkı payları ve açıklamaları yer almaktadır.
46
Tablo 10. 2013 Yılı İtibariyle Hizmet Sunucusu ve Türlerine Göre Katkı Payları
Katılım Payı
Ayakta tedavide hekim, diş hekimi ve acil yeşil alan muayenesi*
Birinci basamak
İkinci ve üçüncü basamak resmi sağlık hizmeti sunucularında
Özel sağlık hizmeti sunucularında
Ayakta tedavide sağlanan ilaçlar (Kurumca bedeli karşılanan ilaçlar için )**
Tutar/Oran
0
5 TL
12 TL
Kurumdan gelir ve aylık alanlar ile bakmakla yükümlü oldukları kişiler
%10
Diğer kişilerden
3 kutuya kadar (üç kutu dâhil) temin edilen ilaçlar için
3 kutuya ilave temin edilen her bir kutu ilaç için
Tıbbi malzeme (vücut dışı protez ve ortezlerden)***
Kurumdan gelir ve aylık alanlar ile bakmakla yükümlü oldukları kişiler
Diğer kişilerden
Yardımcı üreme yöntemi****
Birinci denemede
İkinci deneme
%20
3 TL
1 TL
%10
%20
%30
%25
Kaynak: www.sgk.gov.tr , Erişim Tarihi:12.11.2013, değişiklik tebliği işlenmiş güncel 2013 SUT.
*Kurumdan gelir ve aylık alanlar ile bakmakla yükümlü oldukları kişiler için gelir ve aylıklarından, diğer kişiler için
eczanelerce kişilerden tahsil edilir, Acilde “Yeşil alan muayenesi” sonucunda oluşan katılım payı ise eczanelerce kişilerden
tahsil edilir, birinci basamak sağlık kuruluşları muayeneleri, Kurumca belirlenen kronik hastalıklar ve acil haller hariç olmak
üzere 10 gün içerisinde aynı branşta farklı sağlık hizmet sunucusuna yapılan başvurularda bu maddede belirtilen ayakta
tedavide hekim ve diş hekimi muayenesi katılım payı tutarları 5 (Beş) TL artırılarak tahsil edilir. Artırılan 5 TL’ lik tutar;
Kurumdan gelir ve aylık alanlar ile bakmakla yükümlü oldukları kişiler için gelir ve aylıklarından, diğer kişiler için ise
eczanelerce kişilerden tahsil edilir.
**Kurumdan gelir ve aylık alanlar ile bakmakla yükümlü oldukları kişiler için gelir ve aylıklarından, Diğer kişiler için
eczanelerce kişilerden tahsil edilir, Yurt dışından temin edilen ilaçlar için; ilaçları temin eden kuruluş tarafından kişilerden,
şahıslar tarafından temin edilmesi halinde Kurum tarafından kişilerden, tahsil edilir.
*** Görmeye yardımcı tıbbi malzemelere ilişkin katılım payı; Kurumdan gelir ve aylık alanlar ile bakmakla yükümlü olduğu
kişiler için gelir ve aylıklarından mahsup edilmek suretiyle, diğer kişiler için ise Kurumla sözleşmeli optisyenlik müessesesi
tarafından kişilerden, tahsil edilir. Ağız protezlerine ilişkin katılım payı; Kurumla sözleşmeli/protokollü sağlık kurum veya
kuruluşlarınca yapılan ağız protezi katılım payları, sağlık kurum veya kuruluşlarınca kişilerden, Kurumla sözleşmesiz;
serbest diş hekimlikleri ile sağlık kurum veya kuruluşlarında yaptırılan ağız protezi katılım payları, Kurumca ödeme
aşamasında kişilerden tahsil edilir, Kişilerce temin edilen ve katılım payı tahsil edilmesi gereken vücut dışı protez ve ortezler
için katılım payı, Kurumca ödeme aşamasında kişilerden tahsil edilir. Sağlık kurumlarınca temin edilen ve SUT hükümleri
gereği katılım payı tahsil edilmesi gereken tıbbi malzemelerin katılım payı tıbbi malzemeyi temin eden sağlık kurumlarınca
kişilerden tahsil edilir.
****Yardımcı üreme yöntemi katılım payları, tedavinin sağlandığı sağlık hizmeti sunucusunca kişilerden tahsil edilir.
47
2013 yılı için katılım payı alınmayacak haller, sağlık hizmetleri ve kişiler ise SUT’da
aşağıdaki gibi belirtilmiştir:

İş kazasına uğrayan veya meslek hastalığına yakalanan sigortalılardan, bu durumları
nedeniyle sağlanan sağlık hizmetleri için SUT’un 1.8.1, 1.8.2 ve 1.8.3 maddelerinde
tanımlanan katılım payları alınmaz.

Askerî tatbikat ve manevralarda sağlanan sağlık hizmetleri için SUT’un 1.8.1, 1.8.2 ve
1.8.3 maddelerinde tanımlanan katılım payları alınmaz.

5510 sayılı Kanunun 75 inci maddesinde yer alan afet ve savaş hali nedeniyle sağlanan
sağlık hizmetleri için SUT’un 1.8.1, 1.8.2 ve 1.8.3 maddelerinde tanımlanan katılım
payları alınmaz.

5510 sayılı Kanunun 94 üncü maddesinde tanımlanan kontrol muayenelerinden
SUT’un 1.8.1 maddesinde tanımlanan katılım payı alınmaz.

Acil servislerde verilen ve SUT eki “Hizmet Başı İşlem Puan Listesi” nde (EK-2/B)
yer alan 520,021 kodlu “Yeşil alan muayenesi” adı altında Kuruma fatura edilebilen
sağlık hizmetleri hariç olmak üzere acil servislerde verilen sağlık hizmetleri, bedeli
Kurumca karşılanmayan ayakta tedavide hekim ve diş hekimi muayeneleri, Sağlık
Bakanlığı tarafından sözleşme yapılmış, görevlendirilmiş veya yetkilendirilmiş aile
hekimi
muayeneleri
kurumları/kuruluşları
ile
SUT’un
tarafından
1.4.3
sunulan
sağlık
maddesinde
belirtilen
hizmetlerinde SUT’un
sağlık
1.8.1
maddesinde tanımlanan katılım payı alınmaz.

Kurumca finansmanı sağlanan kişiye yönelik koruyucu sağlık hizmetleri için SUT’un
1.8.1, 1.8.2 ve 1.8.3 maddelerinde tanımlanan katılım payları alınmaz.

Sağlık raporu ile belgelendirilmesi şartıyla; Kurumca belirlenen SUT Eki “Ayakta
Tedavide Hekim ve Diş Hekimi Muayenesi Katılım Payı Alınmayacak Kronik
Hastalıklar Listesi” nde (Ek-1/A) yer alan kronik hastalıklarda, kişilerin bu hastalıkları
ile ilgili uzmanlık dalındaki ayaktan muayenelerinde SUT’un 1.8.1 maddesinde
tanımlanan katılım payı alınmaz. Ancak; aynı muayenede Kurumca belirlenen katılım
payı alınmayacak kronik hastalıklar listesinde yer almayan başka bir tanının da tespit
edilmesi ve/veya bu tanıya yönelik tedavinin düzenlenmesi halinde SUT’un 1.8.1
maddesinde tanımlanan katılım payı alınır.

Tetkik ve tahliller ile diğer tanı yöntemlerinde kullanılan ilaçlardan, yatarak
tedavilerde kullanılan ilaçlardan, sağlık raporu ile belgelendirilmek şartıyla EK-4/D
48
Listesinde yer alan ilaçlardan SUT’un 1.8.2 maddesinde tanımlanan katılım payı
alınmaz.

Tıbbi sarf malzemeleri ile SUT’un 1.8.3(1) fıkrasında yer almayan tıbbi
malzemelerden katılım payı alınmaz.

Sağlık raporu ile belgelendirilmek şartıyla; organ, doku ve kök hücre nakline ilişkin
sağlık hizmetleri için SUT’un 1.8.1, 1.8.2 ve 1.8.3 maddelerinde tanımlanan katılım
payları alınmaz.

1005 sayılı İstiklal Madalyası Verilmiş Bulunanlara Vatani Hizmet Tertibinden Şeref
Aylığı Bağlanması Hakkında Kanun hükümlerine göre şeref aylığı alan kişiler ile
bunların eşlerinden, SUT’un 1.8.1, 1.8.2, 1.8.3 ve 1.8.4 maddelerinde tanımlanan
katılım payları alınmaz.

3292 sayılı Vatani Hizmet Tertibi Aylıklarının Bağlanması Hakkında Kanun
hükümlerine göre aylık alan kişilerden SUT’un 1.8.1, 1.8.2 ve 1.8.3 maddelerinde

2330 sayılı Nakdi Tazminat ve Aylık Bağlanması Hakkında Kanun hükümlerine göre
aylık alan kişiler ile bunların bakmakla yükümlü olduğu kişilerden SUT’un 1.8.1,

2828 sayılı Kanunu hükümlerine göre korunma, bakım ve rehabilitasyon
hizmetlerinden ücretsiz faydalanan kişilerden SUT’un 1.8.2, 1.8.3 ve 1.8.4
maddelerinde tanımlanan katılım payları alınmaz.

Harp malûllüğü aylığı alanlar ile 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu kapsamında
aylık alanlardan ve bunların bakmakla yükümlü olduğu kişilerden SUT’un 1.8.1,

Vazife malûllerinden SUT’un 1.8.1, 1.8.2, 1.8.3 ve 1.8.4 maddelerinde tanımlanan
katılım payları alınmaz.

Kurumca iade alınan tıbbi malzemelerden katılım payı alınmaz.

Polis akademisi ile fakülte ve yüksekokullarda, Emniyet Genel Müdürlüğü hesabına
okuyan veya kendi hesabına okumakta iken Emniyet Genel Müdürlüğü hesabına
okumaya devam eden öğrencilerden SUT’un 1.8.1, 1.8.2 ve 1.8.3 maddelerinde

Harp okulları ile fakülte ve yüksekokullarda, Türk Silahlı Kuvvetleri hesabına okuyan
veya kendi hesabına okumakta iken askerî öğrenci olanlar ile astsubay meslek
yüksekokulları ve astsubay naspedilmek üzere temel askerlik eğitimine tâbi tutulan
49
adaylardan SUT’un 1.8.1, 1.8.2 ve 1.8.3 maddelerinde tanımlanan katılım payları
alınmaz.

19.05.2011, 23.10.2011 ve 9.11.2011 tarihlerinde meydana gelen depremler
sonucunda yaralanan veya sakat kalanlara verilecek protez, ortez, araç ve gereç
bedelleri için SUT’un 1.8.3 maddesinde tanımlanan katılım payları alınmaz.
3713 sayılı Kanunun 21 inci maddesinde sayılan olaylara maruz kalmaları nedeniyle
yaralananların tedavileri sonuçlanıncaya veya maluliyetleri kesinleşinceye kadar sağlanacak
sağlık hizmetlerinde, bu kişilerden SUT’un 1.8.1, 1.8.2, 1.8.3 ve 1.8.4 maddelerinde
Özel sağlık sigortası: Bu yöntem tek başına kullanılmayıp genellikle vergilere ya da sosyal
sigortaya dayalı finansmanı tamamlayıcı şekilde kullanılmaktadır.
Özel sağlık sigortası Türkiye’de güçlü bir potansiyele sahip olmakla birlikte mevcut durumda
nüfusun sadece yaklaşık %3’ünü kapsamaktadır. Türkiye’de özel sağlık sigortası
uygulamasına 1990’lı yıllardan itibaren izin verilmiştir. Tablo 11’de özel sigortalı prim
toplam tutarları ve sayıları verilmektedir. Buna göre sigortalı sayısı 2010 ve 2011 yılı
arasındaki dönemde %53,1 ile en büyük artışı göstermiştir.
Tablo 11. Yıllara Göre Özel Sağlık Sigortası Toplam Primleri, Sigortalı Sayısı, Toplam
Nüfusa Oranı ve Yıllara Göre Artış Oranı (%)
Yıl
Alınan Prim
Prim Artış
Oranı (%)
Sigortalı
Sayısı
Nüfus
Sigortalı
Sayısı/Nüfus
Sigortalı
Sayısı Artış
Oranı (%)
2008
1.305.007.060
8,41
1.297.483
71.517.100
0,02
1,70
2009
1.390.157.525
6,52
1.458.021
72.561.312
0,02
12,37
2010
1.675.377.354
20,52
1.666.023
73.722.988
0,02
14,27
2011
1.962.821.974
17,16
2.549.216
74.724.269
0,03
53,01
2012
2.169.817.633
10,55
2.579.520
75.627.384
0,03
1,19
Kaynak: Türkiye Sigorta Birliği, http://www.tsb,org,tr/resmi-istatistikler,aspx?pageID=909, Erişim tarihi:
12.11.2003.
Cepten harcamalar: Hizmet sunucuya doğrudan yapılan ödemelerdir ve kaynak transferinin
en basit şeklidir (Belli 2002). TÜİK 2012 istatistiklerine göre Türkiye genelinde cepten
yapılan sağlık harcamalarının toplam sağlık harcamaları içerisindeki oranının son yıllarda
sırası ile 2009 yılı için %14,1, 2010 yılı için %16,3, 2011 ve 2012 yılları için %15,4 olduğu
görülmektedir. Günümüze kadar yapılmış Türkiye’de cepten harcamalar ile ilgili
araştırmaların sonuçları aşağıda sunulmuştur.
50
Tatar ve diğ, (2007) tarafından Kırıkkale ilinde yapılan çalışmada ise toplam sağlık
harcamaları içerisinde cepten yapılan sağlık harcamaları oranının %25 olduğu tespit
edilmiştir. Cepten yapılan sağlık harcamaları içerisinde %70,1’inin formal ödemelerden
geriye kalan kısmının informal ödemelerden oluştuğu, informal ödemelerin ise %71,6’sının
informal nakit ödemelerden, %27,5’inin ayni katkılardan ve %0,92’unun ise hediyelerden
meydana geldiği belirtilmiştir. Aynı araştırmada yatan hastalar ve ayakta tedavi alan hastalar
tarafından yapılan informal ödemeler karşılaştırıldığında ayakta tedavi alan hastalar tarafından
yapılan informal ödemelerin yatan hastalara göre daha yüksek olduğu görülmüştür.
Cepten yapılan harcamaların daha çok hangi hizmet sunucularına yapıldığına bakıldığında ise
%31,7’sinin kamu hizmet sunucularına, %68,3’ünün özel hizmet sunucularına yapıldığı
belirlenmiştir. Kamu hizmet sunucularına cepten yapılan harcamalar içerisinde formal ve
informal harcamaların payı incelendiğinde kamuda yapılan harcamaların %62’sinin formal
%38’inin informal, özelde yapılan harcamaların ise %78’inin formal %22’sinin ise informal
olduğu görülmüştür (Tatar ve diğ. 2007).
Tatar ve diğ, (2007) tarafından yapılan çalışmada informal ödemelerin daha çok hangi amaçla
yapıldığı incelendiğinde bu ödemelerin daha çok ilaçlar için yapıldığı, cerrahi müdahaleler
sonrasındaki hekimlere yapılan informal ödemelerin ise ikinci en önemli neden olduğu
görülmektedir. Hastaları informal ödemede bulunmak için motive edici faktörler
incelendiğinde nakit ödemeler için en fazla motive edici faktörün %59,2 ile hekimler
tarafından daha fazla ilgi görmek beklentisi olduğu, alınan hediyeler için ise %30 oranında
alınan hizmetten duyulan memnuniyetin temel motivasyon faktörü olduğu belirtilmiştir.
Özgen ve diğ, (2010) tarafından yapılan araştırmada hanelerin harcama dilimlerine göre
informal ödemede bulunma durumları incelendiğinde en yüksek gelir diliminde bulunan
hanelerin en fazla informal harcama oranına sahip oldukları (%37,8) görülmüştür. Araştırma
sonucunda informal ödemelerin temel belirleyicilerinin sağlık hizmetlerinin talep tarafı ile
ilgili olduğu belirtilmiş ve hizmet sunucusunun mülkiyeti ve sunulan hizmet türünün informal
harcamaların en temel belirleyicileri olduğu vurgulanmış ve informal ödemeler ile etkin bir
şekilde mücadele edebilmek için sağlıkta reform uygulamalarının yapılması önerilmiştir.
51
3. ARAŞTIRMANIN METODOLOJİSİ
Araştırma kesitsel olarak 12.08.2013-12.10.2013 tarihleri arasında yapılmış ve başlangıç veya
hazırlık aşaması ile ön uygulama ve asıl saha çalışması olmak üzere üç aşamada
yürütülmüştür.
Başlangıç aşamasında, anketin (Ek 1) ve mobil anket uygulaması ile ilgili yazılım
programının geliştirilmesi, görüşmeci el kitabının (Ek 2) ve anket yazılımı programını
kullanma kılavuzunun (Ek 3) hazırlanması, anket yönetim sisteminin geliştirilmesi, bulut
sistemden veri tabanının kiralanması, şartnameye uygun özelliklerde 250 adet tabletin temin
edilmesi, Mobil İletişim İçin Küresel Sistem (Global System for Mobile Communications
GSM) operatörü ile anlaşılması ve saha çalışanlarının eğitim programının hazırlanması ve
eğitim materyalinin çoğaltılması gibi faaliyetlerden oluşan hazırlık çalışmaları yapılmıştır
(Bkz. Başlangıç Raporu). Ayrıca, saha çalışanları için yaka kartları hazırlanmış, tabletlerin
bozulması, kırılması ve yedek tabletin anketöre ulaşmaması gibi risklere karşı 1000 adet anket
bastırılmıştır.
Ön
uygulama
aşamasında
pilot
saha
uygulamasının
yapılması
ve
değerlendirilmesi ile veri tabanının oluşturulup test edilmesi (Bkz. I. İlerleme Raporu), asıl
saha çalışmasında ise 26.08.2013 ve 12.10.2013 tarihleri arasında örneklem hacmindeki tüm
hanelere anket uygulanması (Bkz. II. İlerleme Raporu, Taslak Rapor ve Haftalık Saha
Raporları) gerçekleştirilmiştir.
İdareye (SAGEM) çalışma süresince “Hizmet Alım Protokolü"’ne göre araştırmanın hazırlık
faaliyetleri ile ilgili Başlangıç Raporu, ön uygulama sonuçlarının değerlendirilmesini içeren
Birinci İlerleme Raporu, örneklemin %50’si ile ilgili değerlendirmeleri içeren İkinci İlerleme
Raporu ile saha çalışması tamamlandıktan sonra araştırmanın bulgu, sonuç ve önerilerini
içeren Taslak Nihai Rapor ile İdarenin geri bildirimleri sonrasında gözden geçirilmiş ve
düzeltilmiş olan Nihai Rapor olmak üzere beş temel rapor sunulmuştur. Ayrıca 26.08.2013 ile
21.10.2013 tarihleri arasında saha çalışmasının genel gidişatı hakkında İdare'yi bilgilendirmek
üzere sekiz adet haftalık saha raporu sunulmuştur. Haftalık raporlarda il ve bölge düzeyinde
çalışan anketörlerin sayısı ve isimleri ile yapılan ziyaretlerin sonuçları, iş planı ve takvimine
uyum düzeyi, yapılan ve yapılamayan anketler ve nedenleri, saha kontrolleri, kalite
kontrolüne takılan anketler ve nedenleri ile sahada karşılaşılan sorunlar ve çözümler hakkında
bilgi verilmiştir. Teslim edilen tüm raporlar elektronik (softcopy-CD) ve çıktı (hardcopy)
olarak 3 kopya halinde, Türkçe ve İngilizce olarak verilmiştir. Ayrıca, İdareye nihai raporla
birlikte veri temizliği yapılmış olan ve analizlerde kullanılan veri tabanı (SPSS veri tabanı)
(Ek 4) ile birlikte mobil anket uygulaması yazılım programı (Ek 5), görüşmeci el kitabı, anket
52
yazılım programı kullanma kılavuzu, eğitimlere ilişkin görüntü kayıtları (Bkz. II. İlerleme
Raporu) ile telefon kontrollerine ilişkin ses kayıtları (Ek 6) da teslim edilmiştir.
3.1. Örneklem Tasarımı
Araştırma evrenini Türkiye genelinde tüm hanehalkları oluşturmaktadır. Araştırmanın
örneklem çalışmasında kullanılan adres çerçevesi 2007 yılında kurulan "Adrese Dayalı Nüfus
Kayıt Sistemi (ADNKS)"ne altlık oluşturan ve 2012 yılı Kasım ayında güncellenen "Ulusal
Adres Veri Tabanı"dır (UAVT).
Araştırmada kurumsal nüfus kapsam dışı bırakılmıştır. Kurumsal nüfus yaşlılar evi, huzur
evleri, yurt, hapishane, askeri kışla, hastane, otel, çocuk yuvalarında bulunan nüfusu
içermektedir. Toplam nüfusun %1’ini kapsayan ve 130’un altında olan yerleşim yerleri,
yeterli örnek hane sayısına ulaşılamayacağı düşünüldüğünden kapsam dışı bırakılmıştır.
Örneklem hanehalkı sağlık harcamalarını İstatistikî Bölge Birimleri Sınıflaması Düzey 1
(İBBS Düzey 1) (Tablo 12) kır-kent ayrımına göre (12*2=24), katastrofik sağlık harcamaları
ise Türkiye toplamı bazında tahmin verecek şekilde tasarlanmıştır.
53
Tablo 12. İstatistikî Bölge Birimleri Sınıflaması 1 (İBBS1)
Bölge adı
TR1 İstanbul
TR2 Batı Marmara
TR3 Ege
TR4 Doğu Marmara
TR5 Batı Anadolu
TR6 Akdeniz
TR7 Orta Anadolu
İl adı
İstanbul
Balıkesir
Çanakkale
Edirne
Kırklareli
Tekirdağ
Afyonkarahisar
Aydın
Denizli
İzmir
Kütahya
Manisa
Muğla
Uşak
Bilecik
Bolu
Bursa
Düzce
Eskişehir
Kocaeli
Sakarya
Yalova
Ankara
Karaman
Konya
Adana
Antalya
Burdur
Hatay
Isparta
Kahramanmaraş
Mersin
Osmaniye
Aksaray
Kayseri
Kırıkkale
Kırşehir
Nevşehir
Niğde
Sivas
Yozgat
Bölge adı
TR8 Batı Karadeniz
TR9 Doğu Karadeniz
TRA Kuzeydoğu Anadolu
TRB Ortadoğu Anadolu
TRC Güneydoğu Anadolu
İl adı
Amasya
Bartın
Çankırı
Çorum
Karabük
Kastamonu
Samsun
Sinop
Tokat
Zonguldak
Artvin
Bayburt
Giresun
Gümüşhane
Ordu
Rize
Trabzon
Ağrı
Ardahan
Erzincan
Erzurum
Iğdır
Kars
Muş
Bingöl
Bitlis
Elazığ
Hakkari
Malatya
Tunceli
Van
Adıyaman
Batman
Diyarbakır
Gaziantep
Kilis
Mardin
Siirt
Şanlıurfa
Şırnak
54
Örnekleme yöntemi olarak tabakalı iki aşamalı küme örneklemesi yöntemi kullanılmıştır.
Dışsal tabakalama kriteri olarak İBBS Düzey 1 kır–kent ayrımı kullanılmıştır (Nüfusu 20.000
ve altında olan yerleşim yerleri kır, nüfusu 20.001 ve üstünde olan yerleşim yerleri kent
olarak ele alınmıştır).
Birinci aşamada ortalama 100 hane adresi ihtiva eden kümeler (bloklar) içerisinden bloklar
seçilirken, ikinci aşamada ise her kümeden hane adresleri seçilmiştir. Yani, ilk aşamada
örnekleme birimi olarak kümeler (bloklar); ikinci aşamada ise nihai örnekleme birimi olarak
haneler seçilmiştir. Her iki aşamada seçimler sistematik örnekleme yöntemi kullanılarak
yapılmıştır.
Kent yerleşim yerlerinde; örnek olarak seçilen 1.319 bloktan toplam 15.828 hane adresi (her
bloktan 12 hane adresi), kır yerleşim yerlerinde ise; örnek olarak seçilen 991 bloktan toplam
9.910 hane seçilmiştir (her bloktan 10 hane adresi). Toplam örnek hacmi 25.738 hane adresi
olarak belirlenmiştir. Bu nedenle araştırma sonuçları bölge (12 bölge) ve yerleşim yeri (kır,
kent) ayırımı dikkate alınarak ağırlıklandırılmıştır. Ağırlıkların hesaplanmasında;
P1= İlgili tabakadaki küme seçilme olasılığı
P2= İlgili kümede hane seçilme olasılığı
Wh: Ağırlık
fh= P1 x P2
Wh= 1/fh
Formülleri kullanılmıştır. P1 ve P2 olasılıkları örnekleme tasarımında birlikte çalışılan
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından (Adrese dayalı nüfus kayıt sistemi verilerine
dayanılarak) hesaplanmıştır.
Cevapsızlık hızı aşağıdaki formüle göre hesaplanmış, kompleks analizlerde kullanılacak
ağırlıkların hesaplanmasında kullanılmıştır.
Doldurulan anket sayısı
Rh= –––––––––––––––––––––––––––
Örnek büyüklüğü
Rh= h tabakasındaki cevaplama hızı
Cevapsızlık hızı hesaplanırken kapsam dışı olan haneler örnek büyüklüğünden düşülmüştür.
Cevapsızlık hızı eklenmiş ağırlıklar TÜİK Türkiye 2012 nüfus tahminlerine göre, kır/kent ve
12 bölge esas alınarak standardize edilmiştir. Standardize ağırlıklara göre yapılan
55
hesaplamalarda cinsiyet dağılımlarının %49-51 arasında bulunması üzerine başka düzeltme
yapılmamıştır.
3.2. Anket Formu ve Mobil Anket Yazılım Sisteminin Geliştirilmesi
Veri toplama tekniği olarak anket kullanılmıştır. Anket geliştirilirken daha önceki Ulusal
Sağlık Hesapları Hanehalkı Sağlık Harcamaları Araştırması (2002), Formal ve İnformal
Hanehalkı Sağlık Harcaması Araştırması (2006) ve TÜİK tarafından yapılan araştırmalarda
kullanılan anket formları incelenmiş ve İdare ve TÜİK yetkililerinin görüşleri alındıktan ve ön
uygulamada test edildikten sonra ankete son şekli verilmiştir (Ek 1). Buna göre anket formu
adres bilgilerinin ve ziyaret sonuçlarının alındığı bir kapak sayfasından sonra hanehalkı
bireyleri ile ilgili tanımlayıcı soruların olduğu A Bölümü ile sağlık hizmeti kullanımı ve
harcamalarının tespit edildiği B, C ve D Bölümlerinden ve hanehalkının toplam gelir ve
tüketim harcamaları ile sağlık harcamalarının hanehalkı bütçesi üzerindeki etkisini tespit
etmeye yönelik E Bölümü ve uygulayıcıların (anketör, ekip başı ve denetçi) görüş ve
önerilerinin alındığı sorular ve sağlık hizmeti sunucuları ile ilgili kişi ve kuruluşlar listesi yer
almaktadır. Anket formunun bölümlerine ilişkin soru numaraları ve akış diyagramı aşağıda
görüldüğü gibidir.
56
Şekil 1. Anket Sorularının Genel Akışı
57
Şekil 1'de görüldüğü gibi anket uygulaması anketörün kullanıcı adı ve şifresini girmesi ile
birlikte başlamaktadır. Anketör bilgileri alındıktan sonra anketörün karşısına kendisine atanan
listede bulunan hane numaraları ile ilgili bilgileri görebileceği bir ekran çıkmaktadır. Anketör
hanelere ulaştığında araştırmayı kısaca tanıttıktan sonra hane reisi ile yapacağı görüşmeye ilk
olarak 001-004 sorularını kapsayan ve hanehalkı bireylerini tanımaya yönelik soruları ileterek
başlamaktadır. Bu soruların devamında 005-017 sorularını içeren bölümde ise hanehalkı
bilgileri ile ilgili sorular yöneltilmektedir.
Hanehalkı ile ilgili genel bilgilerin alındığı ve A soru seti olarak adlandırılan bu bölümde yer
alan 014, 016 ve 017 nolu sorular sağlık hizmeti kullanımı ve harcamaların tespit edilmesi için
temel oluşturan sorulardır. Bu sorular içerisinden 014 nolu soru bireylerin son altı ay içerisinde
herhangi bir yataklı tedavi kuruluşuna yatıp yatmadıkları durumunu sorgulamaktadır.
Yanıtlayıcıların bu soruya evet yanıtını vermeleri durumunda sağlık hizmeti kullanımı ve
harcamalarının tespit edildiği 2. bölümün B soru seti grubunda yer alan 101 nolu soruya
geçilmekte, 101-146 arasındaki sorular ile bu yatış sırasında yapılan harcamalar
sorgulanmaktadır.
A soru seti altında yer alan sorulardan bir diğeri olan 016 nolu soru ise son iki hafta içerisinde
bireylerin herhangi bir sağlık sorunu yaşayıp yaşamadıkları durumunu sorgulamaktadır.
harcamalarının tespit edildiği 2. bölümün C soru seti grubunda yer alan 201 nolu soruya
geçilmekte ve 201-267 arasındaki sorular ile kendi kendine tedavi, sağlık personeli/kurumuna
başvuru ve geleneksel sağlık hizmetleri için yapılan harcamalar sorgulanmaktadır.
A soru seti altında yer alan sorulardan bir diğeri olan 017 nolu soru ise bireylerin son iki hafta
içerisinde
koruyucu
sağlık
hizmetlerinden
yararlanma
durumunu
sorgulamaktadır.
harcamaların tespit edildiği 2. bölümün D soru seti grubunda yer alan 301 nolu soruya
geçilmekte ve 301-346 arasındaki sorular ile koruyucu sağlık hizmetleri için yapılan harcamalar
sorgulanmaktadır.
E bölümü gelir, harcama ve yapılan harcama ile ilgili algı durumu sorularından oluşmaktadır.
Bu bölümde yer alan sorular da tüm hanehalkı ile ilgili olduğu için gidilen her hanede yalnızca
bir kez hane reisine yöneltilen, hane reisinin olmadığı durumda ise hane reisi yerine o hanede
cevap verebilecek kapasitede bulunan hane üyesine sorulmaktadır.
58
Anket bölümlerinin içerdiği soru sayıları incelendiğinde Anketin A bölümünde 17, B
bölümünde 44, C bölümünde 66, D bölümünde 44 ve E bölümünde 3 olmak üzere toplam 174
sorudan oluştuğu görülmektedir, bu soruların 24’ü açık uçludur. Anket bölümleri soruları
aşağıdaki gibi özetlenmiştir.
A Bölümü: Hane Halkı Bireylerinin Demografik ve Sosyo Ekonomik Özellikleri
• Hanehalkı bireylerinin doğum tarihi, cinsiyet, eğitim, medeni durumu, çalışma statüsü,
sağlık sigortası durumu, genel sağlık durumu,
• Son altı ay içinde yataklı tedavi kurumuna yatış durumu
• Son iki hafta içinde sağlık sorunu yaşama durumu
• Son iki hafta içinde koruyucu sağlık hizmeti ve aşılama gibi nedenlerle herhangi bir
kişi veya kuruma başvurma durumu
B Bölümü: Yataklı Tedavi Kuruluşlarına Yatışla Sonuçlanan Olaylar ve Harcamalar
• Yataklı tedavi kurumuna yatış sayısı
• Yataklı tedavi kurumunun türü
• Yataklı tedavi kurumuna kabul şekli
• Yataklı tedavi kurumuna yatış sebebi
• Kurum içi ilaç, laboratuvar testi, teşhis görüntüleme hizmetleri, tıbbi cihaz ve tıbbi
malzeme ile diğer mal ve hizmetlerin kullanımı ve yapılan harcamalar
• Kurum dışı ilaç, laboratuvar testi, teşhis görüntüleme hizmetleri, tıbbi cihaz ve tıbbi
malzeme ile diğer mal ve hizmetlerin kullanımı ve yapılan fatura dışı harcamalar
• Sağlık personeline fatura dışı verilen para
• Hediye ve bağış için yapılan harcama
• Hastanede yatılan süre içinde dışarıdan alınan hizmetler için yapılan harcama
• Ulaşım, yemek, konaklama ve refakatçi için yapılan harcamalar
• Geri ödeme/yardım miktarı
C Bölümü: Yaşanılan Sağlık Sorunları ve İlgili Harcamalar
• Bir sağlık sorunu yaşayanların sayısı
• Yaşanılan sağlık sorununu (sorunlarını) çözmek için neler yapıldığı ve alt detayları
o Hiçbir şey yapmama
59
o Kendi kendine ve/veya başkalarının yardımı ile tedavi kullanılan hizmetler
(ilaç, laboratuvar, görüntüleme, tıbbi malzeme, tıbbi cihaz) ve buna ilişkin
harcamalar
o Sağlık sorunu nedeniyle başvurulan sağlık kurumu, kullanılan hizmetler (ilaç,
laboratuvar, görüntüleme, tıbbi malzeme, tıbbi cihaz) ayakta sağlık hizmeti
kullanımı ve bununla ilgili harcamalar
o Geleneksel sağlıkçılara başvuru ve bununla ilgili harcamalar
• Kişi ve/veya kuruma yapılan fatura dışı harcamalar
• Hediye, bağış için yapılan harcama
• Hizmet ve alım sırasında dışarıdan alınan hizmetler için yapılan harcama
• Ulaşım, konaklama, yemek ve refakatçi için yapılan harcamalar
D Bölümü: Hastalık Dışı Nedenle Ayakta Sağlık Hizmeti Kullanımı ve İlgili Harcamalar
• Hastalık dışı nedenle ayakta sağlık hizmeti kullanımı sayısı
• Başvurulan kurumunun türü
• İlaç, laboratuvar testi, teşhis görüntüleme hizmetleri, tıbbi cihaz ve tıbbi malzeme ile
diğer mal ve hizmetlerin kullanımı ve yapılan harcamalar
• Kuruma/sağlık personeline fatura dışı yapılan harcamalar/ödemeler
• Hediye ve bağış için yapılan harcama
• Hizmet alımı sırasında dışarıdan alınan hizmetler için yapılan harcama
• Ulaşım, konaklama, yemek ve refakatçi için yapılan harcamaları
E Bölümü: Hanehalkı Gelir ve Tüketim Harcamaları
• Hanehalkı gelir ve servet durumu
• Hanehalkı tüketim harcamaları
• Sağlık harcamasının hanehalkı bütçesi üzerindeki etkisine ilişkin algı
Yukarıda da görüldüğü gibi geliştirilen anket çok kapsamlı olduğu için hem saha uygulaması
hem de veri girişi esnasında ortaya çıkması muhtemel olan hataları ortadan kaldıracak şekilde
bir çözüm geliştirilmiş ve bu bağlamda, veri toplama sürecinin kalitesini artırmak ve kontrol
60
altına almak için önceki çalışmalarda kullanılan kâğıt-kalem anketi yöntemi yerine anketlerin
tabletler yoluyla uygulanmasına karar verilmiş ve birbirleri ile uyumlu üç yazılım-donanım
bileşeninden oluşan bir veri toplama sistemi geliştirilmiştir. Böylece daha hızlı işletim, daha
hızlı veri transferi, veri güvenilirliği ve şifrelenmesi, çevrimdışı çalışabilme fonksiyonu, anket
kurallarının otomatik olarak kontrol edilmesi ve kuralların gerçekleştirilmesi, tekrar edilebilir
ve aktif/pasif olabilen anket bölümleri, anketörlerin çevrimiçi denetlenmesi ve etkileşime
geçilebilmesi, daha açık ve kullanılabilir kullanıcı arayüzü, anlık istatistikî çıktılar ve
grafikler, genişletilebilir veri tabanı kapasitesi gibi özelliklere sahip bir anket sistemi
tasarlanmıştır.
Bu proje için özel olarak geliştirilen bu sistem, tablet bilgisayarlar üzerinde çalışan mobil
anket uygulaması, mobil cihazlardan gelen ham verilerin toplandığı bulut veri tabanı ve mobil
cihazların üzerindeki anket uygulamalarının uzaktan yönetildiği ve denetlendiği anket
yönetim yazılımlarının bütününden oluşmaktadır.
Bunlardan mobil anket uygulaması Android mobil işletim sistemi üzerine geliştirilmiş bir
yazılım olup, baz aldığı kâğıt anketin fiziki yapısını, anketlerin mantıksal akış kurallarını ve
diğer özelliklerini yazılımsal olarak gerçekleştirmeyi sağlamaktadır. Yazılım, ana kullanıcısı
olan anketörleri yönlendirmek ve kısıtlamak amacıyla bilgilendirme mesajlarını da içeren
sade ve kullanışlı bir kullanıcı ara-yüzüne sahip biçimde tasarlanmıştır. Saha çalışmasında
mobil anket uygulaması ile toplanan ham veriler mobil ağlar ve kablosuz ağlar kullanılarak;
çalışma için özel olarak ayrılmış bir bulut sunucunun üzerindeki veri tabanına kaydedilmek
üzere gönderilmektedir. Yazılım bu ağların erişime uygun olmadığı durumlarda çevrimdışı
olarak da çalışabilme özelliği ile tasarlanmıştır. Ayrıca yazılımda saha çalışmasının
verimliliğini ve geçerliliğini arttırmak amacıyla anket tarih-zaman bilgisi ile birlikte GPS
(Global Positioning System / Küresel Konumlama Sistemi) ve A-GPS (Assisted - Global
Positioning System / Yardımlı - Küresel Konumlama Sistemi) gibi donanımlar aracılıyla
alınan yüksek duyarlıklı konum bilgisini anket esnasında almakta ve bu bilgiyi anket
kayıtlarına eklemektedir. Tabletler üzerinde geliştirilen mobil anket uygulamasına sorular
arası olası çelişkileri ortadan kaldırmaya yönelik bir takım mantıksal kısıtlılıklar eklenmiştir.
Böylece anketi yapan kişinin en az eforla daha çok ankete ve anketi yaptığı kişiye
odaklanması sağlanmıştır. Anketörün karşılaştığı sorunları merkeze iletmesi de yine tabletler
üzerinden gerçekleşebildiği gibi anketörlere iletilebilecek kimi mesajların da anında sahadaki
anketörlere dağılması ve güncellemelerin yapılması da bu alt yapı sayesinde olanaklı hale
gelmiştir.
61
Gerçekleştirilen anket uygulamasında 10.1 inc’lik tablet kullanılmıştır. Android 4.0 işletim
sistemi üzerinde uygulama java dili ile gerçekleştirilmiştir. Yaklaşık 9 MB (megabyte)’lık
yazılımlar güncellenmeye ihtiyaç duyulması halinde gün başında güncellenmiştir. Bunun için
sistem üzerinde güncellemeyi pratik hale getirecek yapılar üzerinde çalışılmıştır. Aynı
zamanda anketöre gün içinde yapacağı anketlere ait adres bilgileri de bölge temsilcilerinin
denetiminde yüklenmiştir. Ayrıca sistem üzerindeki verilerin eksiksiz aktarılmasına ilişkin
güvenlik tedbirleri de alınmıştır.
Bu proje için özel olarak geliştirilen Anket Yönetim Paneli (AYP) Windows 8 işletim sistemi
üzerinde çalışması için geliştirilmiş bir uygulama olup bu yazılım saha çalışmasına paralel
olarak çevrimiçi veri sağlamaktadır. Saha çalışmasını denetlemek amacıyla üretilen anket
bazlı bu veriler bölge, il, saha denetçisi ve anketör bazında ayrı ayrı ya da ortak olarak
görüntülenebilmektedir. Bunun yanı sıra sistemde tanımlı her ankete ilişkin durum, konum ve
süre bilgileri de ayrı olarak çevrimiçi olarak görüntülenebilmektedir. Bunlar sayesinde
anketörlerin iş ciddiyetleri ve anketlerin tutarlılıkları arttırılmıştır. Yazılım veri görüntüleme
işlemlerine ek olarak, sayısal ve grafiksel raporlar da üretmektedir. Ayrıca bu çıktılar SPSS ve
Microsoft Excel gibi programlarla kullanım için de uyumlu bir biçime de dönüştürülmüştür.
Yazılım, anket çalışmasında yer alan denetleyicilerin yetki alanlarına göre farklı ara yüzlere
ve işlevlere de sahip olacak biçimde tasarlanıp gerçekleştirilmiştir. C# programlama dili
kullanılarak gerçekleştirilen ortam Windows 8 ortamında çalıştırılmaktadır. Program
hazırlandıktan sonra örneklem listesindeki tüm hane adresleri anket yönetim paneline
girilerek 12 bölge ve 81 ilde çalışacak saha koordinatörleri, saha denetçileri ve anketörlere
sorumlu oldukları haneler atanmış ve bölge/il ve anketör düzeyinde ziyaret sonuçlarının takip
edilmesi mümkün hale getirilmiştir. Böylece bölge/il ve anketör düzeyinde ziyaret
sonuçlarında sistematik bir eğilimin (örneğin belirli bölge ve ilde ve belirli anketörler
tarafından yapılan ziyaretlerde görüşmenin diğer bölge/il ve anketörlere göre çok daha fazla
ret edilmesi gibi) olup olmadığının belirlenmesi sağlanmış ve gerekli önlemlerin alınması
kolaylaşmıştır.
Geliştirilen veri toplama sisteminin son bileşeni ise bulut veri tabanıdır. Bu yazılım bileşeni,
içerisinde bulundurduğu veri tabanı ile saha çalışmasında toplanan verilerin saklanmasını
sağlamaktadır. Ayrıca veri tabanının yönetimi için geliştirilmiş olan sunucu yazılımı üç
katmanlı bir veri koruma sistemine sahip olarak geliştirilmiştir. Şekil 2'de görülen veri tabanı
bulut sisteminde konum ve süre bilgileri GPS sistemi yardımı ile uydudan alındıktan sonra
tabletlere yüklenmekte daha sonra mobil anket uygulaması gerçekleştirilmektedir. Sunucu
62
yazılımı üzerinden veri alışverişi sağlanarak veri kayıtlarının bulut veri tabanına aktarımı
gerçekleşmekte ve verilerin bu sistemde güvenli ve her an ulaşılabilir bir şekilde saklanması
sağlanabilmektedir.
Şekil 2. Veri Toplama Sistemi
Erişilebilirliğinin, kullanımının, yönetiminin ve genişletilebilirliğinin yüksek olması sebebiyle
bu bileşen için bulut teknolojisi tercih edilmiştir. Proje süresince kiralanan Microsoft Azure
sunucu ürününün üzerinde C# dili ile MS SQL uygulaması geliştirilmiştir. Toplamda yaklaşık
1GB (Gigabyte)’lık yer kaplayan sonuçların bu veri tabanı üzerinde kesintisiz, kayıpsız ve
sorunsuz biçimde tutulması sağlanmıştır. Veritabanı üzerinde olası hatalı işlemleri azaltmak
ve gerektiğinde veri geri dönüşlerini sağlamak için hiç bir verinin silinmesine izin
verilmemiştir. Toplam 150 GB kapasiteli bir veri sunucusu yeterli olmuştur. Ayrıca bu sistem
sayesinde proje sonlandığında bir sunucu bilgisayar fazlalığı yaşanmamış ve elektrik kesintisi,
network, disk, işletim sistemi gibi ortaya çıkabilecek işletim sorunlarının önüne geçilmiştir.
Çalışmada mobil anket uygulaması için donanım açısından 3G (3rd Generation-3. Nesil) ve
GPS (Global Positioning System) özellikli 250 tablet kullanılmış ve Türkiye’nin 81 ilinde
yapılan anket çalışmasının sonuçları tek bir veri tabanına aktarılmış ve bunun için yapılan
anketlerin denetimi 12 farklı bölge koordinatörü ve ekip başları tarafından Anket Yönetim
Paneli aracılığı ile günlük olarak yapılan anketlerin takip edilmesi yoluyla gerçekleştirilmiştir.
63
Saha çalışmasında yer alacak anketör ve ekip şefleri için mobil anket uygulamasına yardımcı
olması için anket yazılım programı kullanım kılavuzu (Ek 3) ile saha çalışması sırasında yol
gösterici, izlenecek yöntem ve kurallar hakkında açıklayıcı olması amacıyla rehber görüşmeci
el kitabı (Ek 2) hazırlanmıştır. Görüşmeci el kitabının kapsamı olası cevap örnekleri ve
verilecek
şüpheli
cevaplarda
yapılması
gerekenlerden
oluşmuştur.
Görüşmeci
el
kitapçıklarında araştırmanın nasıl yürütüleceğine ilişkin esaslar, saha çalışmasında dikkat
edilmesi gereken hususlar, anketörlerin, ekip şeflerinin ve saha koordinatörlerinin
benimsemesi gereken davranış biçimi ve diğer görev ve sorumlulukları gibi konulara yer
verilmiştir. Böylece anketör yanlılığının anket uygulanırken en aza indirgenmesi
hedeflenmiştir. Görüşmeci el kitapları saha elemanlarına hem elektronik ortamda tabletlere
yüklenerek hem de basılı kitapçık şeklinde dağıtılmıştır.
3.3. Saha Çalışanlarının Eğitimi
Ön uygulama ve asıl saha çalışmasına geçmeden önce anketör yanlılığını en aza indirmek ve
veri toplama sürecini standardize etmek amacıyla anketör eğitimleri yapılmıştır. Anketörlerin
eğitiminden önce pilot uygulama öncesi ve sonrası olmak üzere iki kez eğiticilerin eğitimi
yapılmıştır.
Eğiticilerin eğitiminde hedef kitle olarak saha koordinatörleri ve ekip şefleri seçilmiş ve bu
eğitimler proje yürütücüsü ve anket yazılım programını hazırlayan yazılım mühendisleri
tarafından verilmiş ve eğitimlere gözlemci olarak İdareden yetkililer de katılmıştır.
İlk eğiticilerin eğitimi 15 Ağustos 2013 günü yapılmış ve bu eğitime toplam 55 kişi katılmıştır
(Bkz. I. İlerleme Raporu). Eğitim, iki oturum halinde tam gün olarak gerçekleştirilmiştir (Bkz.
I. İlerleme Raporu). İlk oturumda Proje Yürütücüsü tarafından projenin amacı ve hedefi,
kapsamı, süresi, metodolojisi, proje organizasyonu, saha uygulamasının nasıl gerçekleşeceği,
köylerde anket yapılacak hanelerin nasıl belirleneceği (sistematik örnekleme yaklaşımı), saha
araştırmasında karşılaşılan soruların nasıl çözüleceği, tabletlerin çalışmaması, bozulması,
kırılması ve yedek tablete hemen ulaşılmaması durumunda basılı anket formlarının nasıl
kullanılacağı, anketör davranışı ve görüşme sırasında dikkat edilmesi gereken hususlar,
projenin riskli ve güçlü yönleri, veri toplama aracı olarak kullanılacak anket formunun yapısı
ve içeriği, proje ile ilgili veri ve bilgilerin gizliliği gibi konular hakkında ayrıntılı ve teorik
bilgiler verilmiştir. Teorik eğitimde sağlık harcaması kavramı ve harcama türleri (formal,
informal ve katastrofik sağlık harcamasının ne olduğu), sağlık harcamalarının hizmet
sunucularına göre (Sağlık Bakanlığı, üniversite, özel gibi), fonksiyonlarına (ilaç, laboratuvar,
64
görüntüleme gibi) ve türlerine (ayni, nakdi, hediye gibi) göre ayrımı anlatılmıştır. İkinci
oturumda ise anket formu tabletlere yüklenmiş anket yazılım programı üzerinden anlatılmıştır.
Bu bölümde anket formundaki her bir soru tek tek okunarak anket yazılım programı
tanıtılmıştır. Bu oturumda özellikle ön uygulamada görev alacak 12 anketör ve 3 ekip başına
anketin tabletler yoluyla uygulaması gösterilmiştir. Böylece katılımcıların tabletler üzerinden
uygulama
yapması
sağlanarak
öğrenmeleri
güçlendirilmiş
ve
anket
programını
kullandıklarından emin olunmuştur. Ayrıca eğitimlerde saha koordinatörlerine sahadaki
günlük faaliyetlerin izlenmesi açısından Anket Yönetim Paneli’nin kullanılması hakkında da
bilgi verilerek her saha koordinatörünün sisteme ancak kendi adına tanımlanmış şifrelerle
girebileceği, sisteme girerek kendine bağlı olarak çalışacak ekip başlarını ve anketörleri ve
bunlara atanmış haneleri ve ziyaret sonuçlarını görebilecekleri açıklanmıştır.
İkinci eğiticilerin eğitimi faaliyeti ise ön uygulamadan sonra 21.08.2013 günü yapılmış ve bu
eğitime toplam 33 kişi katılmıştır (Bkz. I. İlerleme Raporu). Eğiticilerin eğitimi olarak
planlanan bu ikinci eğitim programında (Bkz. I. İlerleme Raporu) birinci eğitime katılan saha
koordinatörlerinin eğitimlerini pekiştirmek ve onları bölgelerde yapılacak anketör
eğitimlerine hazırlamak amaçlandığı için araştırmanın amacı, kuramsal çerçevesi, kapsamı,
metodolojisi gibi teorik konular üzerinde tekrar durmadan doğrudan anket yazılım programı
üzerinden eğitim verilmiş ve tüm saha koordinatörlerinin tabletler üzerinden örnek uygulama
yapması sağlanmıştır. Proje Yürütücüsü ilk eğitimde olduğu gibi bu eğitimde de tek tek
soruları tanıtmış ve uygulamada karşılaşılabilecek sorunlar ve çözümler konusunda bilgi
vermiştir.
Gerçekleşen bu iki eğiticilerin eğitimi faaliyetinden sonra 23.08.2013 ve 24.08.2013 tarihleri
arasında iki gün süren bölgesel anketör eğitimleri yapılmıştır. TR1 İstanbul ve TR2 Batı
Marmara bölgeleri için İstanbul ilinde, TR3 Ege bölgesi için İzmir ilinde, TR4 Doğu Marmara
bölgesi için Bursa ilinde, TR5 Batı Anadolu bölgesi için Ankara ilinde, TR6 Akdeniz bölgesi
için Adana ilinde, TR7 Orta Anadolu bölgesi için Kayseri ilinde, TR8 Batı Karadeniz bölgesi
için Samsun ilinde, TR9 Doğu Karadeniz bölgesi için Trabzon ilinde, TRA Kuzeydoğu
Anadolu bölgesi için Erzurum ilinde, TRB Ortadoğu Anadolu bölgesi için Malatya ilinde,
TRC Güneydoğu Anadolu bölgesi için Diyarbakır ilinde olmak üzere toplam 11 bölgede
anketör eğitimleri gerçekleştirilmiştir. İlk iki eğitim proje yürütücüsü ve yazılım mühendisleri
tarafından tabletler üzerinden verilirken, bölgesel eğitimler ağırlıklı olarak ilk iki eğitim
programına katılan ve proje yürütücüsü tarafından eğitim verme konusunda yetkin görülen
saha koordinatörleri ile yazılım mühendisleri tarafından verilmiş ve Hacettepe Üniversitesi
65
Proje Ekibi de bölgesel eğitimlerde aktif rol almıştır. Bölgesel anketör eğitimlerine toplam
226 kişi katılmıştır (Bkz. I. İlerleme Raporu). Bölgesel eğitimlerde anketörlere proje hakkında
ve saha organizasyonu hakkında bilgi verildikten sonra anket yazılım programı tanıtılmış,
anketteki sorular tek tek açıklanmış ve eğitime katılan herkesin tabletler üzerinde uygulama
yapması sağlanmıştır.
Ancak iki aylık saha çalışması süresince çalışmayı bırakan anketörler olduğu için Adana,
Ankara, Antalya, Bursa, Çanakkale, Diyarbakır, Edirne, Erzurum, İstanbul, İzmir, Kırklareli,
Malatya, Niğde, Trabzon ve Zonguldak olmak üzere 15 ilde ilave anketör eğitimlerine ihtiyaç
duyulmuş ve bu eğitimlerde toplam 123 anketör eğitilmiştir (Bkz. I. İlerleme Raporu). Tüm
eğitimler proje yürütücüsü tarafından ön uygulama öncesi ve sonrası verilen eğiticilerin
eğitimi programlarına katılan saha koordinatörleri tarafından yapılmış ve eğitimlerin
görüntüsü kayıt altına alınmıştır (Bkz. I. İlerleme Raporu).
Ayrıca, gerek yapılan saha denetimlerinde tespit edilen hatalar gerekse veri tabanına akan
verilerin günlük olarak izlenmesi sonucu bulunan hatalar üzerinden saha çalışanlarına uyarı
eğitimleri verilmiştir.
Eğitimlerden önce tüm saha personeline basılı anket formu, görüşmeci el kitabı, yazılım
kullanma kılavuzu, yaka kartları, örneklem bilgileri, saha çalışması planı, çalışma için gerekli
izin yazıları ve tabletler teslim edilmiştir.
Eğitimler bunlarla sınırlı olmayıp ayrıca Vera Araştırma ve Danışmanlık Şirketinden
bağımsız olarak proje yürütücüsüne bağlı olarak 12 bölgede çalışan ve farklı üniversitelerde
öğretim elemanı olarak görev yapan saha kontrolörlerine de 28.08.2013 günü eğitim
verilmiştir. Eğitime toplam 12 çalışma bölgesinde görev alacak 11 saha kontrolörü katılmıştır
(Bkz. I. İlerleme Raporu). Eğitimde projenin amacı ve hedefi, kapsamı, süresi, metodolojisi,
proje ve saha organizasyonu, veri toplama aracı olarak kullanılacak anket formunun yapısı ve
içeriği, proje ile ilgili veri ve bilgilerin gizliliği gibi konular hakkında ayrıntılı bilgiler
verilmiştir. Ayrıca saha kontrolörlerine anket yazılım programı ve anket yönetim paneli
tanıtılarak, kontrolörlerin sahada yapacakları denetim faaliyetlerinde anket yönetim
panelinden nasıl yararlanacakları, denetim işlerini nasıl yapacakları, denetleyecekleri illere
gittiklerinde nasıl bir yol izleyecekleri anlatılmıştır. Kontrolörlere önce il sağlık
müdürlüklerinde proje ile ilgili görevlendirilmiş kişileri ziyaret etmeleri gerektiği, sahadaki
anketörlerin kılık kıyafet ve davranışlarını gözlemlemeleri, her ilde yapılan anketlerin en az
%2'sini denetlemeleri, bunun için anket yönetim panelinde ziyaret ettikleri her bir ilde yapılan
ve yapılmayan anketlerle ilgili bilgileri takip etmeleri, kontrollerini sadece yapılan anketler
66
üzerinden değil aynı zamanda görüşmeyi red etti, evde yoktu ve adres bulunamadı gibi
nedenlerle anket yapılamayan haneler üzerinden de yapmaları gerektiği, anket yapılan
hanelerde herkesle görüşülüp görüşülmediğini, son 6 ay içinde hastaneye yattığı halde
yatmadı görülen kişileri, son iki hafta içinde sağlık sorunu yaşadığı halde yönetim panelinde
sağlık sorunu yaşamadı görünen ve son iki hafta içinde haneden herhangi bir kişi sağlık
sorunu yaşamaksızın bir sağlık hizmeti aldığı halde anket yönetim panelinde sağlık hizmeti
almadı görülen haneleri ve tespit ederek denetim yapmaları gerektiği bilgisi verilmiştir. Saha
kontrolörleri denetimlerini bu kapsamda hazırlanan kontrol listesine göre yürütmüşler (Bkz.
II. İlerleme Raporu) ve denetledikleri her il için bir rapor hazırlamışlardır.
Tablo 13'de Hacettepe saha kontrolörleri tarafından kontrol edilen hanelerin sayısı yer
almaktadır. Buna göre örneklem hacmindeki toplam 25.738 hane içerisinden, 1.298 (%5)
hanenin kontrol edildiği bölgesel açıdan ise %4 ile %9 arasında kontrolün yapıldığı
görülmektedir.
Tablo 13. Hacettepe Saha Kontrolörleri Tarafından Kontrol Edilen Hanelerin Sayı ve
Yüzdesi
Bölge Adı
Örnekleme Çıkan
Hane Sayısı
Kontrol Edilen
Hane Sayısı
Kontrol Edilen
Hane Yüzdesi
TR1 İstanbul
3.084
126
0,04
TR2 Batı Marmara
1.834
81
0,04
TR3 Ege
3.096
149
0,05
TR4 Doğu Marmara
2.402
124
0,05
TR5 Batı Anadolu
2.382
108
0,05
TR6 Akdeniz
2.834
142
0,05
TR7 Orta Anadolu
1.810
90
0,05
TR8 Batı Karadeniz
1.988
103
0,05
TR9 Doğu Karadeniz
1.512
137
0,09
1.210
51
0,04
1.514
68
0,04
2.072
119
0,06
Toplam
25.738
1298
0,05
3.4. Ön Uygulama
Ön uygulama, asıl saha çalışmasına geçmeden önce anket yazılım programının test edilmesi,
saha uygulamasının yönetimi ve organizasyonu ile ilgili sorunların önceden görülüp
çözülmesi ve asıl saha çalışması öncesi eksiklerin saptanması amacıyla gerçekleştirilmiştir.
67
Araştırmanın ön uygulaması 16-20 Ağustos 2013 tarihleri arasında Ankara ilinde 50'si kent,
20'si kır ve üç köyde 10’ar haneden 30 hane olmak üzere toplam 100 haneyi kapsamıştır. Ön
uygulama aşamasında saha çalışmalarının organizasyonu ve yönetimi, anket formunun içeriği,
soruların anlaşılırlığı ve yazılım programının çalışıp çalışmadığı, tabletler yoluyla yapılan
anketlerin veri tabanına doğru akıp akmadığı ve verilerin SPSS (Statistical Package for the
Social Sciences) programına dönüştürülüp dönüştürülemediği gibi hususlar test edilmiştir.
Ön uygulama bu açıdan değerlendirildiğinde saha çalışanlarının ilgili mahallelere nakli ve
koordinasyonu ile ilgili bir sorun olmadığı, soruların anlaşılır, anket yazılım programının
kullanılabilir olduğu ve herhangi bir hata üretmediği belirlenmiştir. Ön uygulamaya ilişkin
veri tabanı incelendiğinde ise sahada tabletler yoluyla toplanan anket verilerinin bulut sisteme
sorunsuz bir şekilde aktığı ve SPSS veri tabanı (Bkz. I. İlerleme Raporu) formatına
dönüştürülebildiği görülmüştür.
Ön uygulama cevap verme düzeyi açısından incelendiğinde örneklem listesindeki 100
haneden 46’sı ile görüşüldüğü, 10 hanenin adresinin bulunmadığı, 24 hanenin ankete
katılmayı reddettiği ve 15 hanenin evde bulunmadığı ortaya çıkmıştır (Grafik 11).
Grafik 11. Ön Uygulama Ziyaret Sonucu
Ön uygulama sonuçları tek tek değerlendirildiğinde; en temel sorun “görüşmeyi reddetti”
olarak bulunmuştur. Bu sorunun nedenleri saha denetçileri ve koordinatörleri ile müzakere
edildiğinde; görüşmenin reddedilmesinin temelde hane halklarının güvenlik kaygısı nedeniyle
ortaya çıktığı, özellikle site türü yerleşim yerlerinde site girişlerindeki güvenlik görevlilerinin
anketörleri içeriye dahi almadığı belirtilmiştir. Bu sorunu aşmak ve ziyaret edilen hanelere
68
daha fazla güven telkin edebilmek için projenin Sağlık Bakanlığı ve Hacettepe Üniversitesi
ortaklığında yürütülen bir proje olduğuna dikkat çekmenin önemli ve etkili olabileceği
değerlendirilmiş ve bu çerçevede saha çalışanları için Sağlık Bakanlığı ve Hacettepe
Üniversitesi logolarının olduğu tişört yaptırılmasına karar verilmiştir. Ziyaret edilen hanelerle
görüşülememesi ile ilgili ikinci önemli neden ise hanenin “evde bulunmaması”dır. Bu sorunla
bu kadar yüksek oranda karşılaşma sebebinin ön uygulama için planlanan sürenin kısa olması
nedeniyle ikinci ve üçüncü ziyaretlerin hemen ertesi gün yapılmış olmasıdır. Asıl çalışmada
bu durumla karşılaşmamak için ikinci ve üçüncü ziyaretlerin aynı günde yapılmaması
gerektiği, ikinci ve üçüncü ziyaretlerden boş dönmemek için komşudan evde olmayan
hanenin ne zaman döneceği ile ilgili yaklaşık bir tarih alınması ve ikinci ve üçüncü
ziyaretlerin buna göre planlanması gerektiği belirtilmiş ve bu durum anket yönetim paneli
üzerinden de takip edilmiştir.
Tablo 14. Ön Uygulama Ziyaret Sonucu Bulguları
Toplam
Gidilen
Hane
İl
İlçe
Mahalle/ Köy
Görüşülen
Hane
Ret
Adres
Bulamama
Boş Ev
Ankara
Altındağ
Ali Ersoy
2
-
8
-
Ankara
Çankaya
Aşağı Öveçler
4
3
-
-
3
10
Ankara
Keçiören
Aşağı Eğlence
4
5
-
-
1
10
Ankara
Sincan
Atatürk
5
2
-
-
3
10
Ankara
Yenimahalle
Anadolu
3
3
2
2
10
Ankara
Polatlı
Cumhuriyet
4
2
-
1
3
10
Ankara
Polatlı
İstiklal
3
3
-
1
3
10
Ankara
Polatlı
Avşar Köyü
9
1
-
-
10
Ankara
Polatlı
Ömerler Köyü
5
2
-
-
10
Ankara
Polatlı
Uzunbey Köyü
7
3
-
-
10
46
24
10
15
100
Toplam
3
5
Evde
Yok
10
Ön uygulamada köylerde cevap verme düzeyinin kentsel alanlara göre daha yüksek olduğu,
Altındağ gibi kentsel dönüşüm yaşanan yerlerde ise adres bulunamadı sonucu ile karşılaşma
riskinin diğerlerinden daha yüksek olduğu dikkat çekmektedir. Evde bulunmayan ya da o an
için müsait olmayan hanelerin üç kez ziyaret edilmesi gerekirken Altındağ, Çankaya ve
Keçiören ilçelerinde beş kez, Yenimahalle ve Sincan ilçelerinde dört kez, Polatlı merkezde ise
kısıtlı süreden dolayı üç kez ziyaret yapılmış olmasına rağmen ankete cevap verme oranı %46
olarak gerçekleşmiş ve görüşülmeyen 54 haneden 10’unun adres kaynaklı olduğu (inşaat,
adres ikinci konut, sürekli ikamet eden yok, boş konut, işyeri, inşaat, boş arsa, yıkık, harabe
69
vb. gibi nedenler) görülmüştür. Asıl saha araştırmasında bu durumla karşılaşmamak için ise
aşağıdaki kurallar geliştirilmiş ve saha çalışması boyunca bu kurallara uyulması konusuna
azami ölçüde dikkat edilmiştir.
• Saha çalışanları çalışmaya başlamadan önce il sağlık müdürlüklerini, kırsal yerlerde
ise ayrıca muhtarlıkları ziyaret edecekler ve sahada kaç anketörün çalışacağı, saha
çalışmasının hangi tarihler arasında yapılacağı ve günlük yapılan anket sayısının ne
olduğu gibi konularda bilgilendirmeler yapacaklardır.
• Görüşmenin reddedilmesi riskini minimize etmek ve hanelere güven verebilmek
amacıyla anketörler için Sağlık Bakanlığı ve Hacettepe Üniversitesi logolu tişört
bastırılacak ve saha çalışması boyunca bu tişörtlerin kullanılmasına azami ölçüde özen
gösterilecektir.
• Sahadan toplanan verilerin kalite güvencesini sağlamak için saha çalışması İdare,
Hacettepe bölge saha kontrolörleri, il sağlık müdürlükleri ve Vera Araştırma ve
Analitik Danışmanlık şirketinin Ankara ofisinde yapılacak telefon kontrolleri ile takip
edilecek ve değerlendirilecektir.
• İdare il sağlık müdürlüklerine proje hakkında resmi bilgilendirme yaparak iller
düzeyinde proje ile ilgili yetkili kişilerin belirlenmesini isteyecek ve görevlendirilen
müdürlük personelinin ismini Hacettepe Proje Yürütücüsü ve Vera Araştırma ve
Analitik Danışmanlık şirketine iletecektir.
• Anketörlerin adres bulunamadı, inşaat, işyeri vs gibi bahanelerle işin kolayına
kaçmasını önlemek amacıyla bu gibi durumları kanıtlamak üzere muhtardan imzalı
belge alınacaktır.
• Asıl araştırmanın başladığı ilk günden itibaren telefon kontrolleri yapılmaya
başlanacak ve yapılan telefon kontrollerinde katılımcıya hazırlanan kontrol listesinde
(Bkz. II. İlerleme Raporu) yer alan sorular yöneltilecek ve anketörün kendisine karşı
nasıl davrandığı sorulacaktır. Telefon görüşmeleri sırasında katılımcıdan alınan
cevaplarla anket yönetim paneline yansıyan cevaplar karşılaştırılacak ve herhangi bir
çelişki tespit edilirse anket iptal edilerek aynı hane farklı bir anketör tarafından tekrar
ziyaret edilecektir. Tüm telefon kontrolleri kayıt altına alınacak ve telefon kontrolleri
en az %10 düzeyinde gerçekleştirilecektir.
70
• Mevcut anketörlerin işten ayrılması halinde ilave anketör eğitimleri proje
yürütücüsünün izni ve onayı alınarak yapılacak ve tüm eğitimlerin görüntüleri kayıt
altına alınacaktır.
• Sokak
ve
binaların
isim/numaralarının
değişmiş
olması
durumunda
eski
isim/numaralardan emin olunduktan sonra anket yapılacaktır.
• Gidilen adreste bina numarasının doğru, buna karşın bina isminin yanlış olması
durumunda bina ismi esas alınarak anket yapılacaktır.
• Yapılan hane ziyaretinde iş yoğunluğu nedeniyle (tarla, bahçe ve işyerinde olan)
evinde görüşülemeyen, geç saatlere kadar evine gelmeyen ve sonraki ziyaretlerde de
evinde olmayacağı anlaşılan kişilerle görüşmeler tarla, bahçe ve işyerinde yapılacak,
ancak böyle durumlarda alınan GPS koordinatları ile TUİK adres verileri
örtüşmeyeceği için bu durumlar anketörler tarafından ayrıca not edilecektir.
• Veri tabanı sürekli olarak izlenerek aşırı değerler olup olmadığı kontrol edilecek ve
Vera Araştırma ve Analitik Danışmanlık şirketi bilgilendirilerek ayrıca telefon
kontrolleri ile bu durum teyit edilecektir.
• İdarenin, il sağlık müdürlüklerinin, Hacettepe saha kontrolörlerinin ve Vera Araştırma
ve Analitik Danışmanlık şirketinin telefon kontrollerine takılan anketler tereddütsüz
iptal edilecektir.
• Üçüncü ziyarette de görüşmeyi reddettiği için anket yapılamayan kişiler gözden
çıkarılmayarak bu kişilerin yakalanması için bir sonraki görüşmeye ekip başları
eşliğinde gidilecek ve ziyaret edilen kişilere çalışmanın detayları ve önemi hakkında
bilgi verilecektir.
3.5. Asıl Saha Uygulaması
Saha çalışması 26 Ağustos 2013-12 Ekim 2013 tarihlerini kapsamıştır. Saha araştırmasının
sorunsuz şekilde yapılabilmesi için İdare tarafından tüm valiliklere proje hakkında
bilgilendirici bir resmi yazı gönderilmiş ve her il sağlık müdürlüğünde proje ile ilgili bir
kontak ismin görevlendirilmesi istenmiştir. Saha çalışanları ise anket yapmak üzere bir yere
intikal ettiklerinde önce il sağlık müdürlüklerindeki yöneticilerle temasa geçip bilgi vermişler,
köylerde ise ayrıca muhtara bilgi verdikten sonra ankete başlamışlardır.
Anket görüşmelerinde gizlilik esası gözetilmiş ve mobil anket formu hanehalkı üyelerine bu
hususta açıklama yapıldıktan ve rızaları alındıktan sonra uygulanmıştır. Anket uygulaması,
soruların anketör tarafından tam ve eksiksiz olarak sorulması ve elektronik ortamda
71
doldurulması ile gerçekleşmiştir. Görüşmeye önce hane reisi ile ya da mümkün değilse
hanedeki herkes hakkında bilgi sahibi olan reşit (18 yaş ve üzeri olacak) bir kişi ile başlanmış
ve hane üyelerinin listesinin oluşturulmasıyla devam edilmiştir. Anket hanede bulunan tüm
bireyleri kapsayacak (son 6 ay içerisinde haneden ayrılanlar ve vefat edenler dahil) şekilde
yapılmıştır. 18 yaşın üzerindeki bireylerle tek tek, 18 yaşından küçük bireyler için ise
hanehalkı reisi ya da yerine bakan kişi ile görüşülerek anket yapılmıştır. Görüşme yapılırken
evde olmayan hane halkı üyeleri için randevu alınmış ve aynı hane belirlenen tarihte tekrar
ziyaret edilmiştir. Evde bulunmayan hanelere en az üç ziyaret yapılmıştır. İkinci ve üçüncü
ziyaretlerin aynı gün olmamasına, haftanın başka bir gününde ve farklı saatte olmasına dikkat
edilmiş ve bunun için yapılan ziyaretler Anket Yönetim Paneli’nden izlenmiş ve aynı gün
yapılanlar iptal edilmiştir. Üçüncü ziyarete rağmen görüşülmeyen haneler araştırma kapsamı
dışında tutularak cevapsızlık oranı hesaplamasında kullanılmıştır.
Saha çalışmasında Kayseri, Sakarya, Denizli, Mardin, Eskişehir, Çankırı illerinde anket
yapılması sırasında bazı sorunlarla karşılaşılmıştır. Kayseri'de bir anketör ve ekip başı
1.9.2013 günü Sümer Mah. Erkilet Bulvarı No:26 adresine anket yapmak üzere gittiklerinde
polis memurları tarafından fiziksel şiddete maruz kalmış ve bu durum adli makamlara intikal
etmiştir. Diğer yandan İdarenin devreye girmesine ve bütün uğraşlara rağmen örnekleme
çıkan Mardin'deki emniyet lojmanlarında 12 haneye ve Eskişehir'deki askeri lojmanlardaki 12
haneye güvenlik nedeniyle girilmesine izin verilmediğinden anket yapılamamıştır. Çankırı ve
Denizli'deki saha çalışanları ise yerel yöneticiler tarafından engellenmiş ve anket yapılmasına
izin verilmemiştir.
Veri toplama sürecinde tabletlerin bozulması gibi sorunlarla hiç karşılaşılmadığı için basılı
ankete ihtiyaç duyulmamıştır. Veri tabanı incelendiğinde ise tabletler yoluyla doldurulan
anketlerin bulut sisteme sorunsuz bir şekilde aktığı ve bunların SPSS veri tabanı (Bkz. II.
İlerleme Raporu) formatına dönüştürülebildiği görülmüştür.
3.6. Saha Uygulamasının Kontrolü
Saha çalışması dört farklı yöntemle kontrol edilmiştir. Bu yöntemlerden biri Vera Araştırma
ve Danışmanlık Şirketi'nin ofisindeki görevliler (Bkz. II. İlerleme Raporu) tarafından yapılan
telefon (Computerized Assisted Telephone Interview- CATI) kontrolleridir. Teknik şartname
gereği yapılan anketlerin %10'unun telefon kontrolü yoluyla teyit edilmesi gerekirken
27.08.2013 - 21.10.2013 tarihlerini kapsayan dönemde anket yapılan 19.685 haneden 2011
hane telefon numarasını vermediği için telefonla aranamamış, ancak geriye kalan 17.674
72
hanenin tamamı telefonla aranmıştır. Tablo 15’de görüldüğü gibi yapılan telefon kontrolü
sonucunda hanelerin %17,85’ine ulaşılamamış, %3,07’sinin yanlış telefon numarası verdiği,
%2,74’ünün telefonda görüşmeyi red ettiği ve hanelerin %2,06’sının ise kalite kontrolüne
takıldığı görülmüştür.
Tablo 15. Bölgelere Göre Telefon Kontrol Sonuçları
Durum
Bölge Adı
Sorunsuz
Haneler
Kalite
Kontrolüne
Takılan
Haneler
Ulaşılamayan
Haneler
Numarası
Yanlış Olan
Haneler
Görüşmek
İstemeyen
Haneler
Hanehalkı
Üyelerinin
Toplam
Tamamıyla
Görüşülmemiş
Haneler
n
%
n
%
n
%
n
%
n
%
n
%
n
TR1 İstanbul
1992
64,83
38
2,43
327
20,95
94
6,02
89
5,7
1
0,06
2541
TR2 Batı Marmara
900
78,81
22
1,93
153
13,4
27
2,36
38
3,33
2
0,18
1142
TR3 Ege
1353
77,27
41
2,34
272
15,53
35
2
45
2,57
5
0,29
1751
TR4 Doğu Marmara
1274
77,45
38
2,31
239
14,53
44
2,67
45
2,74
5
0,3
1645
TR5 Batı Anadolu
548
61,71
20
2,25
245
27,59
46
5,18
29
3,27
0
0
888
TR6 Akdeniz
1265
67,14
47
2,49
442
23,46
78
4,14
48
2,55
4
0,21
1884
TR7 Orta Anadolu
1056
76,41
48
3,47
209
15,12
24
1,74
43
3,11
2
0,14
1382
TR8 Batı Karadeniz
1291
72,32
43
2,41
359
20,11
28
1,57
60
3,36
4
0,2
1785
TR9 Doğu Karadeniz
499
70,55
3
0,46
148
22,7
30
4,6
10
1,53
1
0,2
691
671
74,31
20
2,21
146
16,17
52
5,76
13
1,44
1
0,1
903
756
71,86
27
2,57
202
19,2
26
2,47
33
3,14
8
0,8
1052
1486
81,9
17
1,12
413
27,28
58
3,83
32
2,11
4
0,3
2010
Genel Toplam
13091 74,07
364
2,06
3155
17,85
542
3,07
485
2,74
37
0,2
17674
Telefon kontrolü sonucunda kalite kontrolüne takılan 364 hanenin bölgelere göre dağılımı
incelendiğinde; Orta Anadolu bölgesinde diğer bölgelere göre daha fazla olduğu, en az ise
Doğu Karadeniz bölgesinde olduğu bulunmuştur.
Kalite kontrolüne takılan 364 hanenin anketleri irdelendiğinde bu hanelerdeki 558 kişinin
anketinin Tablo 16’da görülen nedenlerden dolayı kalite kontrolüne takıldığı tespit edilerek
iptal edilmiştir. Tablo 16’da görüldüğü gibi iptal edilen anketlerin %60,2’sinin kritik sorular
(anketin 14, 16 ve 17. soruları) sorulmadığı için, geri kalanının ise 18 yaşından büyük
hanehalkı üyeleri ile tek tek görüşülmeyip görüşme yapılan hanehalkı üyesinin diğer hane
halkı üyeleri adına anket yapması nedeniyle olduğu belirlenmiştir.
73
Tablo 16. Bölgelere Göre Telefon Kontrolü Sonucunda İptal Edilen Kişisel Anket Sayısı
ve Yüzdesi
Kalite Kontrolüne Takılıp İptal Edilen Kişisel Anketler
Bölge Adı
*Kritik soruların
sorulmaması (14,16 ve
17. Sorular)
1. ziyarette bir
hanehalkı üyesinin
diğer hane üyeleri
adına anket yapması
Toplam
n
%
n
%
n
%
TR1 İstanbul
35
62,5
21
37,5
56
100,0
TR2 Batı Marmara
29
67,4
14
32,6
43
100,0
TR3 Ege
27
58,7
19
41,3
46
100,0
TR4 Doğu Marmara
23
47,9
25
52,1
48
100,0
TR5 Batı Anadolu
7
58,3
5
41,7
12
100,0
TR6 Akdeniz
39
48,1
3
3,7
81
100,0
TR7 Orta Anadolu
45
58,4
32
41,6
77
100,0
TR8 Batı Karadeniz
27
38,6
43
61,4
70
100,0
TR9 Doğu Karadeniz
2
100,0
0
0,0
2
100,0
26
92,9
2
7,1
28
100,0
27
71,1
11
28,9
38
100,0
49
86,0
8
14,0
57
100,0
Toplam
336
60,2
183
32,8
558
100,0
Saha çalışmasına ilişkin yapılan bir diğer kontrol yöntemi ise il sağlık müdürlüklerindeki
görevliler (Bkz. II. İlerleme Raporu) tarafından yapılan kontrollerdir. 04.09.2013-04.10.2013
tarihleri arasında il sağlık müdürlükleri tarafından yapılan denetimlerde toplam 4 adet anket
kalite kontrolüne takılmış ve bu anketler iptal edilmiştir.
Saha çalışması ile ilgili üçüncü kontrol mekanizması ise saha araştırmasını yüklenen firmadan
bağımsız olan ve proje ekibine bağlı olarak çalışan 11 saha kontrolörü (Bkz. II. İlerleme
Raporu) tarafından yapılan kontrollerdir. Saha kontrolörleri anketörlerin 12 NUTS bölgesinde
ve 81 ilde 03.09.2013-23.09.2013 tarihleri arasında ziyaret ettikleri 8.039 haneden 1.298’ini
kontrol etmişlerdir. Yapılan bu kontrollerin toplam örneklem hacmi içindeki payı %5 olarak
gerçekleşmiştir. Yapılan denetimlerde bir yandan söz konusu hane ile ilgili anket yönetim
paneline akan bilgilerin doğruluğu kontrol edilirken diğer yandan adres bulunamadı,
görüşmeyi ret etti, evde yoktu gibi nedenlerle anket yapılamayan haneler de ziyaret edilerek
anket yapılamama nedeninin doğru olup olmadığı teyit edilmiştir. Proje ekibine bağlı olarak
çalışan 11 saha kontrolörlerinin yaptıkları denetimlere ilişkin hazırladıkları raporlara dayalı
olarak saha çalışmasını yürüten Vera Araştırma ve Danışmanlık Şirketi'ne 13.09.201374
09.10.2013 tarihleri arasında toplam yedi adet geribildirim raporu gönderilmiş ve çeşitli
nedenlerden dolayı kusurlu olduğu tespit edilen anketlerin iptal edilmesi talimatı verilerek bu
anketler veri tabanından silinmiştir (Bkz. II. İlerleme Raporu). Buna göre 85 hanede 18
yaşından büyük herkesle tek tek görüşülmeden anket yapıldığı, 5 hanede son 6 ay içinde
hastaneye yattığı halde anket yönetim panelinde hastaneye yatmadı sonucunun girildiği, 15
hanenin son iki hafta içerisinde sağlık sorunu yaşadığı halde anket yönetim panelinde sağlık
sorunu yaşamadı olarak göründüğü ve 7 hanede son iki hafta içerisinde haneden herhangi bir
kişi sağlık sorunu yaşamaksızın sağlık hizmeti aldığı halde bu haneler için anket yönetim
panelinde sağlık hizmeti almadı şeklinde bir sonucun girildiği tespit edilmiştir. Bu
nedenlerden dolayı toplam 112 anket iptal edilmiştir. Ayrıca, anket yönetim panelindeki
anketin yapıldığı lokalin GPS koordinatı ile anket yapılan hanenin örneklem listesindeki
adresinin uyumu incelendiğinde ise toplam 1.201 kontrolden 93'ünün uyumsuz olduğu ve bu
uyumsuzluğun nedeni (üçüncü ziyarete rağmen ziyaret edilen yerin tarla, bahçe ve işyeri
olması ve yapılacak muhtemel ziyaretlerde de sonuç değişmeyeceği için) açıklanmadığı için
bu anketler de iptal edilmiştir.
Saha uygulaması ile ilgili dördüncü kontrol mekanizması ise firmanın saha koordinatörleri ve
ekip şefleri tarafından yapılan kontrollerdir. Anketörlerin tabletler aracılığıyla yaptıkları
anketler bulut veri tabanına ve Anket Yönetim Paneli’ne aktığı için saha koordinatörleri ve
ekip şefleri kendisine bağlı olarak çalışan anketörlerin yaptıkları anketleri günlük olarak
değerlendirebilmiştir. Bu kapsamda her bir saha koordinatörü ve ekip şefi kendisine bağlı
olarak çalışan anketörün günlük iş planında yapması gereken ve yaptığı anket sayıları ile
eksik, kusurlu ve tekrar yapılması gereken anketlerin olup olmadığını tespit etmiş ve gerekli
düzeltmelerin yapılması sağlanmıştır.
3.7. Veri Temizliği ve Analizi
Bu
aşamada,
toplanan
anketlerin
düzenlenmesi,
kodlanması
ve
analizi
işlemleri
gerçekleştirilmiştir. Anketler tabletler yoluyla yapıldığı ve yapılan anketler günlük olarak
bulut veri tabanına gönderildiği için veriler araştırmanın başından itibaren sürekli olarak
izlenebilmiş ve veri toplama süreci tamamlandığında verilerin temizlenmesi işlemi
beklenenden çok daha kısa sürmüştür. Veri temizleme sırasında mantıksal açıdan çelişkili
görünen veri giriş alanlarının ve aykırı değerlerin olup olmadığı incelenmiş, varsa bunların
telefon kontrolleri yoluyla gerçek aykırı değer mi yoksa rastgele hata sonucu girilmiş bir
aykırı değer mi olduğu doğrulanmış ve açık uçlu sorular için sınıf ve kodlar oluşturulmuştur.
75
Verilerin analizine geçmeden önce tüm değişkenlere ilişkin frekanslar alınmış ve her bir
değişkene ilişkin değerlerin sınırları içerisinde yer alıp almadığı ve mantık hatasının olup
olmadığı değerlendirilmiştir. Anket yazılım programı geliştirilirken bazı değişkenlere kısıtlılık
konulduğu için mantık hatalarına minimum düzeyde rastlanmıştır. Örneğin ödeme yaptığını
söylediği halde ödeme tutarı sıfır olan bireylerle karşılaşılmamıştır. Verilerin kalite
kontrolünden sonra, veri analizine ilişkin bulgular “örneklem tasarımı” bölümünde anlatılan
ağırlıklar dikkate alınarak toplam 75.627.566 kişi üzerinden gerçekleştirilmiştir.
Veri analizi iki aşamada gerçekleştirilmiştir. Birinci aşamada analiz birimi olarak bireyler
seçilmiş ve ankete cevap veren 85.356 kişiye (ağırlıklandırılmış verilere göre 75.627.566
kişiye) dayalı analizler yapılmış, ikinci aşamada ise ziyaret sonucu görüşmeyi kabul etti olan
19.685 haneye dayalı analizler gerçekleştirilmiştir.
Analizlerde, bireylerin sağlık hizmetleri kullanımı ve sağlık harcamalarının genel düzeyi
yanında, çeşitli sosyo-demografik özelliklere (bölge, yerleşim yeri (kır-kent), yaş grupları,
cinsiyet, eğitim durumu, sağlık güvencesi durumu, medeni durum ve algılanan sağlık
statüsüne göre dağılımları incelenmiştir.
Çalışmada ayrıca hanedeki bireylerin özellikleri yanında hane geliri ve tüketim harcamaları
ile sağlık harcamalarının hanehalkı bütçesi üzerindeki etkisine ilişkin değerlendirmeleri de
belirlenmiştir. Hanelerin gelir ve tüketim harcamaları aylık ve yıllık olarak sorgulanmakla
birlikte bulgular bölümünde aylık gelir ve tüketim harcamaları %20’lik dilimler şeklinde
verilmiştir. Ancak bazı haneler konut ve kira gideri belirtmediği için bunlara izafi kira ücreti
(ev sahibi olanlar ve ücretsiz olarak oturanlar için) ataması yapılmıştır (TUİK 2009).
Görüşülen kişilere yöneltilen soruların referans süresi yataklı sağlık hizmetleri için son 6 ay,
ayakta sağlık hizmetleri için ise son iki hafta olarak seçilmiştir. Dolayısıyla gerek hizmet
kullanımı gerekse harcamalar ile ilgili durumlar yataklı sağlık hizmetleri için son 6 aylık
durumu, ayakta sağlık hizmetleri için son iki haftalık durumu yansıtmaktadır. Bütün yıl
içindeki durumu yansıtması için yataklı sağlık hizmetleri ile ilgili sorulara (Bölüm B’deki
sorular) verilen yanıtlar 2 ile ayakta sağlık hizmetleri (Bölüm C ve Bölüm D’deki sorular) ile
ilgili sorulara verilen yanıtlar ise 26 ile çarpılmıştır. Bulgular sunulurken frekans, yüzde,
ortalama ve standart hata, gibi tanımlayıcı istatistiklerden yararlanılmıştır.
Raporda sağlık hizmeti kullanımı ve cepten yapılan sağlık harcaması verilirken önce
hastaneye yatış, ayakta ve koruyucu sağlık hizmetleri ayrımı dikkate alınmadan tümü ile ilgili
kullanım ve yapılan harcamalar genel olarak verilirken, daha sonra hastaneye yatış, ayakta ve
76
koruyucu sağlık hizmetlerinin herbiri ile ilgili daha ayrıntılı kullanım ve harcama verileri
paylaşılmıştır.
Kişi başı sağlık harcaması hesaplanırken toplam harcama tutarı toplam nüfusa bölünmüş,
ortalama harcamalar hesaplanırken ise hizmet kullanmayanlar ile ödeme yapıp yapmadığını
hatırlamayanlar dikkate alınmayıp, sadece hizmet kullanıp ödeme yapanlar dikkate alınmıştır.
Hastaneye yatışla ilgili harcama toplamına ulaşmak için hastaneye yatış sırasında ilaç,
laboratuvar, görüntüleme, tıbbi cihaz, tıbbi malzeme ve diğer mal ve hizmetler için yapılan
doğrudan formal harcamalar ile ayni, nakdi ve hediye şeklindeki gayri resmi harcamalar
toplanmış ve bu toplamdan yapılan harcamalar karşılığında alınan geri ödemeler ve yardımlar
çıkarılmıştır. Ancak hastaneye yatış ile ilgili nihai harcama toplamına ulaşmak için başka
hanelerin hastaneye yatış masraflarını karşılamak üzere yapılan karşılıksız yardımlar
(Anketteki 12. soru) ilave edilmiştir.
Bir sağlık sorunu nedeniyle ayakta sağlık hizmeti kullanımına ilişkin harcama toplamına
ulaşmak için ise kendi kendine tedavi sırasında ilaç, laboratuvar gibi hizmetler için yapılan
formal harcamalar, bir sağlık personeli ve/veya sağlık kuruluşuna başvuruya bağlı olarak ilaç,
laboratuvar, görüntüleme, tıbbi cihaz, tıbbi malzeme ve diğer mal ve hizmetler için yapılan
doğrudan formal harcamalar ile ayni, nakdi ve hediye şeklindeki gayri resmi harcamalar ve
geleneksel sağlıkçılara başvuru sonucunda yapılan doğrudan formal harcamalar ile hediye
şeklindeki gayri resmi harcamalar toplanmış, bu toplamdan yapılan harcamalar karşılığında
alınan geri ödemeler ve yardımlar çıkarılmıştır. Ancak ayakta sağlık hizmetleri ile ilgili nihai
harcama toplamına ulaşmak için başka hanelerin ayakta sağlık hizmeti ile ilgili masraflarını
karşılamak üzere yapılan karşılıksız yardımlar (Anketteki 13. soru) ilave edilmiştir.
Son hizmet türü olarak koruyucu amaçla alınan sağlık hizmetleri için yapılan cepten
harcamaları hesaplamak için ise aile planlaması, doğum öncesi ve sonrası bakım, erken tanı
gibi hastalık dışı bir nedenle kullanılan ilaç, laboratuvar, görüntüleme, tıbbi cihaz, tıbbi
malzeme ve diğer mal ve hizmetler için yapılan doğrudan formal harcamalar ile ayni, nakdi ve
hediye şeklindeki gayri resmi harcamalar toplanmış ve bu toplamdan yapılan harcamalar
karşılığında alınan geri ödemeler ve yardımlar çıkarılmıştır.
Ancak alınan geri ödemeler ve yardımların hangi hizmetler (ilaç, laboratuvar, görüntüleme,
tıbbi cihaz, tıbbi malzeme ve diğer mal ve hizmetler) ve hizmet sunucular (Sağlık
Bakanlığı'na bağlı sağlık kuruluşları, üniversitelere bağlı sağlık kuruluşları, özel sağlık
kuruluşları ve diğer sağlık kuruluşları) için yapılan ödemelerin karşılığında alındığı
77
bilinmediği için alınan geri ödeme ve yardımlar hizmet türleri ve hizmet sunuculara yapılan
ödemelerden düşülemeyip toplam harcamadan düşülmüştür. Aynı şekilde başka haneler için
yapılan yardımların da hangi hizmetler ve hizmet sunucular için yapılan ödemelerin
karşılığında verildiği bilinmediği için yapılan yardımlar hizmet türleri ve hizmet sunuculara
yapılan ödemelere ilave edilemeyip toplam harcamalara ilave edilmiştir. Benzer durum
harcama türleri açısından da geçerli olup alınan yardımların formal ya da informal ödemeler
için mi kullanıldığı belli olmadığı için bunlar formal ve informal harcamalardan değil, toplam
harcama tutarından düşülmüş, aynı şekilde verilen yardımların da formal ya da informal
ödemeler için mi kullanıldığı belli olmadığı için bunlar formal ve informal harcamalara değil,
toplam harcama tutarına ilave edilmiştir. Diğer yandan GSS ve özel sağlık sigortası primi
ödemeleri ile ulaşım, konaklama, yemek ve refakatçi için yapılan tıbbi olmayan harcamalar
alınan sağlık hizmeti karşılığı doğrudan hizmet sunuculara yapılan ödemeler olmadığı için
analizlere dahil edilmemiştir.
Hanehalklarının
katastrofik
ve
yoksullaştırıcı
etkiye
maruz
kalma
durumlarının
hesaplanmasında cepten yapılan sağlık harcamalarının ödeme gücüne (kapasitesine) oranı
esas alınmıştır. Ancak ödeme gücü kapasitesinin hesaplanabilmesi için öncelikle eşdeğer
hanehalkı büyüklüğü (eqsize) hesaplanmıştır. Eşdeğer hanehalkı büyüklüğü hanelerin
yetişkin-çocuk bileşimlerindeki farklılıklar dikkate alınarak farklı büyüklük ve bileşimlerdeki
hanehalkları arasında karşılaştırmalara imkan sağlamaktadır. Bunun için her bir hanehalkı
büyüklüğünün kaç yetişkine (eşdeğer fert sayısı) denk olduğunu belirlemek amacıyla
eşdeğerlik ölçeği aşağıdaki eşitlikle hesaplanmıştır.
eqsizeh= hhsizehβ
Eşitlikte hhsize gerçek hanehalkı büyüklüğünü, β ise Xu’nun (2005) 59 ülkenin hanehalkı
çalışması verilerine dayalı olarak hesapladığı değer olan 0,56’yı göstermektedir. Eşdeğer
hanehalkı büyüklüğü hesaplandıktan sonra yoksulluk sınırının (Poverty line, pl) hesaplanması
gerekmektedir. Gıda harcamasının toplam tüketim harcaması içindeki payına göre sıralı %45%55 arasında kalan hanelerin, eşdeğer fert başına gıda harcamalarının ortalaması yoksulluk
sınırı (pl) olarak belirlenmektedir. Burada;
pl =
∑w
h
* eqfood h
∑w
h
78
wh
: Faktör (kitle genişletme katsayısı)
eqfood
: Eşdeğer fert başına gıda harcaması (food/eqsize)
foodexp
: Gıda harcamasının toplam harcamaya oranı (food/exp).
Daha sonra eşdeğer hane büyüklüklerine göre geçinme sınırı (subsistence expenditure, se)
belirlenmiştir.
seh= pl * eqsizeh
Eğer exph < seh ise poorh= 1
Eğer exph ≥ seh ise poorh= 0
Buna göre; hanenin harcaması, kendi eşdeğer hane büyüklüğüne göre belirlenen yoksulluk
sınırından küçük olan haneler “yoksul” olarak nitelendirilmektedir.
Hanenin ödeme kapasitesi (household’s capacity to pay, ctp) hanenin geçinme sınırı dışında
kalan harcaması olarak tanımlanmıştır.
Eğer seh ≤ foodh ise ctph= exph - seh
Eğer seh > foodh ise ctph= exph - foodh
Hanenin ödeme kapasitesi bulunduktan sonra sağlık harcamasının ödeme kapasitesine oranı
(oopctp) hesaplanır.
Katastrofik sağlık harcaması yapanları bulmak için ise (cata) sağlık harcamasının ödeme
kapasitesine oranı %40 ve daha büyük olan haneler, “katastrofik sağlık harcaması yapan
haneler” olarak nitelendirilmektedir.
Eğer ooph / ctph ≥ 0,4 ise catah =1
Eğer ooph / ctph < 0,4 ise catah =0
79
Sağlık haracaması nedeniyle yoksullaşan (impoverishment, impoor) haneleri bulmak için ise
yoksul olmayıp (yani harcaması, kendi eşdeğer hane büyüklüğüne göre belirlenen
geçinmesınırından büyük olup) sağlık dışında kalan harcaması, kendi eşdeğer hane
büyüklüğüne göre belirlenen geçinmesınırından küçük olan haneler, “katastrofik sağlık
haracaması nedeniyle yoksullaşan haneler” olarak nitelendirilmektedir.
Eğer exph ≥ seh ve exph - ooph < seh ise impoorh= 1, yoksa, impoorh= 0
(Xu ve diğ. 2005).
80
4. SAHA ARAŞTIRMASI BULGULARI
Raporun bu bölümünde saha araştırmasından toplanan verilere dayalı analiz sonuçlarına yer
verilmiştir. Yapılan analizler hanehalkı nüfusunun genel özellikleri, bireylerin sağlık
hizmetleri kullanım düzeyi (son 6 ay içinde hastaneye yatış, son iki hafta içinde bir sağlık
sorunu nedeniyle ayakta sağlık hizmeti kullanımı ve son iki hafta içinde herhangi bir sağlık
sorunu olmaksızın sağlık hizmet kullanımı) ve cepten sağlık harcamalarına (hastaneye yatış
için harcama, sağlık sorunu nedeniyle ayakta sağlık hizmeti için harcama ve hastalık dışı
nedenle ayakta sağlık hizmetleri için harcama) ilişkin bulguları kapsamaktadır.
26.08.2013 ile 12.10.2013 tarihleri arasında yapılan saha araştırmasında 25.738 hane
içerisinde 19.685 hanede görüşme tamamlanmıştır. Ancak 25.738 hane adresinden 324’ünün
adresi bulunamadığı, 37'sinin adresi ikinci konut, 244’ünün boş konut, 518’inin işyeri ve
66’sının inşaat, boş arsa, yıkık ve harabe olduğu için toplam 1.451 hane cevapsızlık oranı
hesaplanırken dışarıda tutulmuş ve toplam 25.738’den çıkarıldığında anketin cevaplama
oranının %81,1 (19.685/24.287) olduğu hesaplanmıştır. Diğer yandan 110 hanede hasta, yaşlı,
özürlü vb nedenlerle hanehalkı üyelerinden cevap verebilecek nitelikte kimse bulunmamasına
rağmen bunlar cevapsızlık oranı hesabında dikkate alınmıştır. Geriye kalan 1.174 (%4,8)
hanenin üyeleri seyahatte olduğu, evde geliş- gidiş saatleri çok düzensiz olduğu, evde
bulunmama nedeni alınamadığından görüşülemez iken, 3.299 (%13,4) hanenin ise meşgul ve
vakti olmadığı, anketin yararına inanmadığı, bilgi vermekten kaçındığı, mazeret
göstermeksizin görüşmeyi reddettiği ve görüşmeyi yarıda bıraktığı ya da üçüncü gidişe
rağmen görüşme tamamlanamadığı için anket yapılamamıştır (Tablo 17). Sonuç olarak,
araştırmada toplam 85.356 kişi ile görüşme yapılmış ve araştırma örneklemi kurumsal nüfusu
içermemiştir.
81
Tablo 17. Araştırma Örneklemine İlişkin Yapılan Ziyaretlerin Sonuçları
N
%
Geçerli %
Hanehalkı görüşmeyi kabul etti
Hanehalkı üyeleri seyahatte
Hanehalkı üyelerinin eve geliş gidiş saatleri çok düzensiz
Evde bulunamama nedeni alınamadı
Meşgul, vakti yok
Anketin yararına inanmıyor
Bilgi vermekten kaçınıyor
Mazeret göstermeksizin görüşmeyi reddetti
Hanehalkı üyelerinden cevap verebilecek nitelikte kimse bulunamadı (hasta, yaşlı, özürlü vb.)
Görüşmeyi yarıda bıraktı
Diğer (Belirtiniz)
Geçerli Toplam
Adres ikinci konut, sürekli ikamet eden yok (yazlık, mevsimlik)
Boş konut
İşyeri
İnşaat, boş arsa, yıkık, harabe vb.
Adres bulunamadı
19685
145
186
843
442
583
733
1084
119
158
309
24287
244
518
66
299
324
76
0,6
0,7
3,3
1,7
2,3
2,8
4,2
0,5
0,6
1,2
81,1
0,6
0,8
3,5
1,8
2,4
3,0
4,5
0,5
0,7
1,3
100,0
Toplam
25738
100
0,9
2
0,3
1,2
1,3
82
4. 1. Hanehalkı Nüfusu Sosyo-Demografik Özellikleri
Bu bölümde ankete cevap veren hanehalkı nüfusunun sosyo-demografik özelliklerine ilişkin
bulgular yer almaktadır. Araştırma kapsamında örneklem hacmindeki 25.738 haneden 19.685
hanede 85.356 kişi ile görüşme yapılmıştır. Ancak, ağırlıklı veri kullanıldığından, tüm
bulgular 75.627.566 kişi üzerinden verilmiştir.
Görüşülen hanehalklarının sosyo-demografik özellikleri ve algılanan sağlık statüsüne göre
yerleşim yeri dağılımı incelendiğinde Tablo 18'de kır ve kentte yaşayanların sosyodemografik özellikleri görülmektedir. Tüm bölgelerde kent nüfusu kır nüfusundan daha
yüksektir. Kır nüfusunun en yoğun olduğu bölge Kuzeydoğu Anadolu bölgesi iken kent
nüfusunun en yoğun olduğu bölge İstanbul’dur.
Yaş gruplarının yerleşim yerlerine göre dağılımı incelendiğinde en yüksek kır nüfusu oranının
görüldüğü yaş grubu 80 yaş ve üzeri iken en yüksek kentsel nüfusa sahip yaş grubunu 15-44
yaş aralığı olduğu görülmektedir. Erkekler ve kadınlar arasında kır-kent nüfus oranı birbirine
oldukça benzerdir. Eğitim durumuna göre değerlendirme yapıldığında en yüksek kır
nüfusunun görüldüğü eğitim grubu okuma-yazma bilmiyor grubu iken en yüksek kent
nüfusunun görüldüğü eğitim grubunu lisansüstü eğitim grubu oluşturmaktadır. Kır-kent
yerleşim yerlerinde sağlık güvencesi durumu incelendiğinde aynı anda sosyal güvenlik
kurumu sigortası ve özel sigortası olanlar arasında kent nüfusu oranının belirgin şekilde daha
yüksek olduğu, medeni duruma göre ise eşi ölmüş olanlarda kırsal nüfus oranının, ayrı yaşıyor
olanlarda ise kentsel nüfus oranının diğer gruplardan daha yüksek olduğu tespit edilmiştir.
Nüfusun kır-kent yerleşim yerlerindeki dağılımı çalışma statüsüne ve algılanan sağlık
statüsüne göre değerlendirildiğinde tam gün çalışanlar arasında kent nüfusu oranının,
algılanan sağlık statüsünü ise çok kötü ve kötü olarak değerlendirenler arasında kır nüfus
oranının, buna karşın iyi ve çok iyi olarak değerlendirenler arasında ise kentsel nüfus oranının
daha yüksek olduğu görülmektedir.
83
Tablo 18. Hanehalkının Sosyo-Demografik Özellikleri ve Algılanan Sağlık Statüsüne
Göre Yerleşim Yeri Dağılımı (%)
Kır
Kent
Toplam
N
%
N
%
İstanbul
144227
1
13710517
99
13854744
Batı Marmara
1160039
35,7
2087579
64,3
3247619
Ege
2569682
26,3
7209784
73,7
9779466
Doğu Marmara
1050076
14,9
6008313
85,1
7058389
Batı Anadolu
681673
9,4
6571570
90,6
7253243
Akdeniz
2681475
27,9
6929579
72,1
9611054
Orta Anadolu
1075311
27,9
2777754
72,1
3853065
Batı Karadeniz
1752122
39,1
2731505
60,9
4483627
Doğu Karadeniz
1077373
42,3
1467951
57,7
2545324
Kuzeydoğu Anadolu
983899
44,2
1242245
55,8
2226145
Ortadoğu Anadolu
1582458
42,1
2173922
57,9
3756379
Güneydoğu Anadolu
2420767
30,4
5537745
69,6
7958512
0-4
1455386
22,5
5024029
77,5
6479416
5-14
2860009
23,6
9260920
76,4
12120929
15-44
7012722
20,2
27747237
79,8
34759960
45-59
2657285
22,9
8935465
77,1
11592750
60-69
1144280
29,6
2723987
70,4
3868266
70-79
598485
31,6
1294158
68,4
1892643
80+
291568
37,6
484783
62,4
776351
Cevapsız
1159367
28
2977885
72
4137252
Erkek
8755409
23
29345913
77
38101323
Kadın
8423693
22,4
29102551
77,6
37526244
Okuma Yazma Bilmiyor
2196480
34,2
4220300
65,8
6416781
Okuryazar Olup Bir Okul Bitirmedi
1394666
26,9
3782414
73,1
5177080
Ana Okulu
511318
20,7
1961964
79,3
2473283
İlkokul
6095839
26,4
16971031
73,6
23066870
Ortaokul
2785489
22,1
9826019
77,9
12611508
Lise
2095984
15,7
11230344
84,3
13326328
Ön Lisans
226481
14,4
1348297
85,6
1574779
Üniversite (Lisans)
536153
10,9
4383643
89,1
4919796
Bölge
Yaş
Cinsiyet
Eğitim Durumu
84
Mezuniyet Sonrası (Lisansüstü)
18438
7,9
214411
92,1
232850
Hiç Evlenmemiş
4672872
22,0
16559125
78
21231997
Halen Evli
8248625
23,0
27553173
77
35801798
Boşanmış
144228
14,2
868219
85,8
1012446
Eşi Ölmüş
689913
27,2
1850494
72,8
2540407
Ayrı Yaşıyor
14098
10,5
119670
89,5
133768
Tam Gün Çalışıyor
2688126
16
14086619
84
16774745
Yarım Gün Çalışıyor
413080
29,6
984320
70,4
1397399
Ev Hanımı
4742893
25,4
13898514
74,6
18641407
Öğrenci
2591490
19,9
10415132
80,1
13006622
Emekli
1606201
23,1
5358992
76,9
6965192
İşsiz
1983842
34,9
3707726
65,1
5691568
76165
47,6
83917
52,4
160082
Sağlık Sigortası yok
2369719
23,9
7538286
76,1
9908005
SGK
14765121
22,6
50615920
77,4
65381041
Özel Sigorta
29331
15,8
155902
84,2
185233
Yurtdışı Sigorta
9301
45,5
11149
54,5
20450
SGK ve Özel Sigorta
5629
4,2
127208
95,8
132837
Bilmiyor
121222
21,1
453741
78,9
574963
Çok kötü
261070
31,5
568590
68,5
829660
Kötü
964646
27,2
2579867
72,8
3544513
Orta
3473141
24,3
10796746
75,7
14269887
İyi
6899748
21,2
25648246
78,8
32547994
Çok İyi
2103539
22,8
7140444
77,2
9243983
Medeni Durum
Çalışma Durumu
Çocuk
Sağlık Güvencesi Durumu
Algılanan Sağlık Statüsü
Tablo 19'da hanehalklarının sosyo-demografik özellikleri ve algılanan sağlık statüsüne göre
sağlık güvencesi durumları incelendiğinde kırsal ve kentsel yerleşim yerlerinde sağlık
güvencesi durumunun benzer olduğu, İstanbul bölgesinde yaşayanlarda sağlık sigortası
olmayanların oranlarının daha yüksek, buna karşılık Doğu Karadeniz Bölgesi’nde yaşayanlar
arasında ise en düşük olduğu, 60-69 yaş grubunda bulunanlarda sigortasızlık oranının diğer
yaş gruplarına göre daha düşük olduğu, erkek ve kadınlardaki sigortasızlık düzeyinin birbirine
yakın olduğu, lisansüstü eğitim durumunda sigortasızlık oranının en düşük olduğu, halen evli
85
olanlar ile eşi ölmüşlerde ve algılanan sağlık statüsünü "bilmiyor" olarak belirtenlerde
sigortasızlık oranının daha düşük olduğu görülmektedir.
SGK’ya bağlı sigortası bulunanlar yerleşim yerleri açısından incelendiğinde kentsel yerleşim
yerlerinde Doğu Karadeniz bölgesinde, yaş grupları açısından incelendiğinde 60-69 yaş
grubunda, erkeklerde, önlisans ve lisansüstü mezunlarında, eşi ölmüş olanlarda, emeklilerde,
algılanan sağlık statüsüne “bilmiyor” olarak yanıt verenlerde daha yüksek oranda olduğu
görülmektedir.
Özel sigortalı olanlar yerleşim yerleri açısından incelendiğinde kent yerleşim yerlerinde,
coğrafi bölgeler açısından incelendiğinde Doğu Marmara bölgesinde, yaş grupları açısından
incelendiğinde 70-79 yaş grubunda, erkeklerde, lisansüstü mezunlarında, ayrı yaşıyor
olanlarda, tam gün çalışan ve işsizlerde ve algılanan sağlık statüsüne “çok kötü” olarak yanıt
verenlerde daha yüksek oranda olduğu görülmektedir.
Tablo 19. Hanehalkının Sosyo-Demografik Özellikleri ve Algılanan Sağlık Statüsüne
Göre Sağlık Güvencesi Durumu (%)
Sağlık
Sigortası
Yok
N
SGK
%
N
Özel Sigorta
%
SGK ve
Özel
Sigorta
Yurtdışı
Sigorta
Toplam
N
%
N
%
N
%
29331
0,2
5629
Kır-Kent
Kır
2369719 13,8 14765121 85,9
0,0
9301
0,1
17179102
Kent
7538286 12,9 50615920 86,6 155902 0,3 127208 0,2
11149
0,0
58448464
İstanbul
3590672 25,9 10118641
73
56153
0,4
87110
0,6
2168
0,0
13854744
Batı Marmara
508942
15,7
2731670
84,1
3032
0,1
1858
0,1
2117
0,1
3247619
Ege
1087314 11,1
8640272
88,4
19327
0,2
27065
0,3
5487
0,1
9779466
Doğu Marmara
713565
10,1
6294921
89,2
39336
0,6
10159
0,1
409
0
7058389
Batı Anadolu
644053
8,9
6568084
90,6
31568
0,4
4704
0,1
4835
0,1
7253243
Akdeniz
979740
10,2
8625682
89,7
4584
0,0
0
0,0
1049
0,0
9611054
Orta Anadolu
379717
9,9
3462029
89,9
7658
0,2
0
0,0
3661
0,1
3853065
Batı Karadeniz
576363
12,9
3894694
86,9
10200
0,2
1647
0,0
724
0,0
4483627
Bölge
Doğu Karadeniz
66114
2,6
2477824
97,3
1386
0,1
0
0,0
0
0,0
2545324
Kuzeydoğu Anadolu
218856
9,8
2007288
90,2
0
0,0
0
0,0
0
0,0
2226145
Ortadoğu Anadolu
422515
11,2
3327477
88,6
6387
0,2
0
0,0
0
0,0
3756379
Güneydoğu Anadolu
720155
9
7232460
90,9
5602
0,1
295
0,0
0
0,0
7958512
0-4
889439
13,7
5574679
86
7080
0,1
7006
0,1
1212
0,0
6479416
5-14
1718534 14,2 10360079 85,5
14089
0,1
26040
0,2
2187
0,0
12120929
15-44
4924998 14,2 29651810 85,3 103042 0,3
78321
0,2
1788
0,0
34759960
45-59
1093383
14520
0,1
3992
0,0
11592750
Yaş
9,4
10443395 90,1
37459
0,3
86
60-69
211566
5,5
3640083
94,1
7945
0,2
4413
0,1
4259
0,1
3868266
70-79
147727
7,8
1726689
91,2
9483
0,5
2092
0,1
6652
0,4
1892643
80+
82089
10,6
692167
89,2
1736
0,2
0
0,0
359
0,0
776351
Cevapsız
840269
20,3
3292139
79
4399
0,1
445
0,0
0
0,0
4137252
Cinsiyet
Erkek
4676202 12,3 33219851 87,2 117250 0,3
81133
0,2
6888
0,0
38101323
Kadın
5231803 13,9 32161190 85,7
67984
0,2
51704
0,1
13562
0,0
37526244
947253
14,8
5456591
85
8071
0,1
2146
0,0
2719
0,0
6416781
746499
14,4
4406188
85,1
9431
0,2
8821
0,2
6142
0,1
5177080
Ana Okulu
373580
15,1
2092403
84,6
875
0
6424
0,3
0
0,0
2473283
İlkokul
3097243 13,4 19895968 86,3
55158
0,2
14728
0,1
3774
0,0
23066870
Ortaokul
1834734 14,5 10737976 85,1
27444
0,2
10556
0,1
799
0,0
12611508
Lise
1543420 11,6 11705109 87,8
43579
0,3
31254
0,2
2967
0,0
13326328
Eğitim Durumu
Ön Lisans
132274
8,4
1432653
91
4898
0,3
4376
0,3
576
0,0
1574779
441528
9
4414408
89,7
25239
0,5
36359
0,7
2261
0,0
4919796
10317
4,4
211924
91
3767
1,6
6841
2,9
0
0,0
232850
57147
Mezuniyet Sonrası
(Lisansüstü)
Medeni Durum
Hiç Evlenmemiş
3589387 16,9 17560055 82,7
0,3
25408
0,1
0
0,0
21231997
Halen Evli
3848444 10,7 31763229 88,7 108136 0,3
70793
0,2
11198
0,0
35801798
Boşanmış
178249
Eşi Ölmüş
Ayrı Yaşıyor
17,6
828321
81,8
1522
0,2
4355
0,4
0
0,0
1012446
222635
8,8
2306867
90,8
2960
0,1
2092
0,1
5853
0,2
2540407
27225
20,4
105790
79,1
753
0,6
0
0,0
0
0,0
133768
1199388
7,1
15443388 92,1
64408
0,4
64817
0,4
2744
0,0
16774745
210449
15,1
1181691
84,6
4420
0,3
41
0,0
799
0,1
1397399
Ev Hanımı
2832740 15,2 15744622 84,5
43932
0,2
14636
0,1
5477
0,0
18641407
Öğrenci
2010742 15,5 10958299 84,3
21911
0,2
15670
0,1
0
0,0
13006622
Çalışma Durumu
Emekli
İşsiz
Çocuk
0
0,0
6932428
99,5
17062
0,2
6556
0,1
9146
0,1
6965192
1713785 30,1
3951743
69,4
21210
0,4
4471
0,1
359
0,0
5691568
37706
23,6
122377
76,4
0
0,0
0
0,0
0
0,0
160082
61379
10,7
509230
88,6
0
0,0
4354
0,8
0
0,0
574963
Bilmiyor
Çok kötü
118261
14,3
703791
84,8
5847
0,7
549
0,1
1212
0,1
829660
Kötü
529120
14,9
3000027
84,6
7775
0,2
6432
0,2
1158
0,0
3544566
Orta
2197597 15,4 12024904 84,3
33173
0,2
11328
0,1
2885
0,0
14269887
İyi
3813984 11,7 28572721 87,8
94840
0,3
56179
0,2
10271
0,0
32547994
Çok iyi
1171943 12,7
28883
0,3
25257
0,3
1525
0,0
9243983
8016376
86,7
87
Tablo 20. Hanelerin Yerleşim Yeri ve Bölgelere Göre Gelir Dağılımı (%)
Gelir Dilimleri
≤800
801 - 1000
1001- 1500
1501 - 2080
2081 +
N
%
N
%
N
%
N
%
N
%
Kır
1726835
34,1
1088664
21,5
879002
17,4
588426
11,6
776998
15,4
Kent
2202735
16,1
3426610
25,0
2968726 21,6 2142918
15,6
2976525
21,7
İstanbul
479960
13,7
914703
26,2
829888
23,7
585955
16,8
686284
19,6
Batı Marmara
210337
21,7
245997
25,4
242854
25
111633
11,5
158872
16,4
Ege
533767
18,6
777569
27,1
635436
22,1
421202
14,7
503416
17,5
Doğu Marmara
301039
15,7
542733
28,3
379620
19,8
305538
15,9
390783
20,4
Batı Anadolu
272882
15,0
467064
25,7
419736
23,1
266320
14,6
393461
21,6
Akdeniz
611158
25,1
455211
18,7
409148
16,8
315765
13,0
640687
26,3
Orta Anadolu
237755
24,1
248414
25,2
173430
17,6
169481
17,2
156412
15,9
Batı Karadeniz
Doğu
Karadeniz
Kuzeydoğu
Anadolu
Ortadoğu
Anadolu
Güneydoğu
Anadolu
354595
29,9
268642
22,6
224670
18,9
160482
13,5
179382
15,1
82139
11,7
91542
13,0
143198
20,4
127757
18,2
257073
36,6
162548
38,0
66554
15,6
72527
17,0
54756
12,8
70905
16,6
231356
35,7
131366
20,3
124015
19,1
62799
9,7
98445
15,2
452033
34,3
305480
23,2
193206
14,7
149655
11,4
217804
16,5
Kır-Kent
Bölge
Tablo 20'de görüşülen hanelerin yerleşim yeri ve bölgelere göre gelir dağılımı görülmektedir.
Örneklem hacminde yer alan 25.738 haneden 19.685 hane ile görüşülmüş, ancak 1075 hane
geliri ile ilgili bilgi vermekten kaçındığı için değerlendirmeler 18.610 hane üzerinden
yapılmış ve bulgular ağırlıklı veri kullanılarak 18.777.439 hane üzerinden verilmiştir. Buna
göre, ankete cevap veren haneler gelir düzeyleri açısından %20’lik beş gelir grubuna
ayrılmıştır. Yerleşim yeri açısından incelendiğinde kırsal yerleşim yerlerinde aylık geliri 800
TL ve daha düşük olan birinci gelir dilimindeki hanelerin, kentsel yerleşim yerlerinde ise
aylık geliri 801 TL’den yüksek olan hanelerin sayısının daha fazla olduğu, coğrafi bölge
açısından ise en düşük gelir diliminde olan hanelerin daha çok Kuzeydoğu Anadolu ve
Ortadoğu Anadolu bölgelerinde, en yüksek gelir diliminde olan hanelerin ise daha çok Doğu
Karadeniz bölgesinde yaşadıkları görülmektedir.
88
Tablo 21. Hanelerin Yerleşim Yeri ve Bölgelere Göre Tüketim Harcamalarının Dağılımı
(%)
Harcama Dilimleri
≤520
521-800
801-1100
N
%
N
%
Kır
1507677
29,10
1179612
Kent
2315395
16,60
2669985
İstanbul
519009
14,60
Batı Marmara
229043
Ege
682628
Doğu Marmara
1101-1610
N
%
N
%
22,8
929446
19,2
2872679
18,0
829478
20,6
2990485
609717
17,2
763351
21,5
23,30
203928
23,20
656826
20,7
212784
22,4
565057
368568
18,90
417674
21,4
Batı Anadolu
346141
19,00
369380
Akdeniz
Orta Anadolu
575061
23,40
191423
19,00
Batı Karadeniz
372693
Doğu Karadeniz
Kuzeydoğu
Anadolu
Ortadoğu Anadolu
Güneydoğu
Anadolu
1611+
N
%
16,0
730658
14,1
21,5
3083468
22,1
807395
22,8
848315
23,9
21,6
204954
20,8
134205
13,6
19,2
488969
16,6
544499
18,5
427026
21,9
401474
20,6
336980
17,3
20,2
366130
20,0
407039
22,3
337735
18,5
430466
17,5
419347
17,1
437553
17,8
595126
24,2
227973
22,7
198102
19,7
201715
20,1
185774
18,5
30,40
303757
24,8
233642
19,0
182397
14,9
134022
10,9
107478
15,50
122963
17,8
125041
18,1
198147
28,6
138762
20,0
71007
16,00
93384
21,1
90089
20,4
102140
23,1
85801
19,4
88772
13,00
109336
16,1
129963
19,1
133672
19,6
219266
32,2
271247
20,00
304193
22,4
271593
20,0
254508
18,8
253642
18,7
Kır-Kent
Bölge
Tablo 21'de hanelerin yerleşim yeri ve bölgelere göre tüketim harcamalarının dağılımı
görülmektedir. Ancak 705 hane tüketim harcamaları ile ilgili bilgi vermekten kaçındığı için
değerlendirmeler 18.980 hane üzerinden yapılmış ve bulgular ağırlıklı veri kullanılarak
19.108.881 hane üzerinden verilmiştir. Buna göre, görüşülen haneleri tüketim harcamaları
açısından değerlendirmek için %20’lik beş tüketim dilimine ayrılmıştır. Kırsal yerleşim
yerlerinde aylık tüketim harcaması en düşük dilim olan 520 TL ve daha düşük olan hanelerin
daha çok olduğu, kentsel yerleşim yerlerinde ise aylık tüketim harcaması 1.101-1.610 TL olan
ve en yüksek dilim olan 1.611 TL ve daha fazla harcayan hanelerin daha ağırlıklı oldukları
görülmektedir. Coğrafi bölge açısından ise Batı Karadeniz Bölgesi’nde aylık tüketim
harcaması en düşük olan hanelerin, Ortadoğu Anadolu Bölgesi’nde ise aylık tüketim
harcaması en yüksek olan hanelerin daha fazla olduğu görülmektedir.
89
4.2. Hanehalkı Sağlık Hizmeti Kullanımı ve Cepten Sağlık Harcaması Hakkında Genel
Bilgiler
Burada sağlık hizmeti kullanımı ile bu kullanıma bağlı olarak cepten yapılan ortalama sağlık
harcaması hakkında genel bilgiler verildikten sonra gerek hizmet kullanımı gerekse cepten
harcamalar; a) Hizmet sunucularının mülkiyet ayrımına göre (Sağlık Bakanlığına bağlı sağlık
kuruluşlarına başvuranlar, üniversite hastanelerine başvuranlar, özel sağlık kuruluşlarına
başvuranlar ve diğer sağlık kuruluşlarına başvuranlar), b) Hizmetin yataklı sağlık hizmetleri,
ayakta sağlık hizmetleri ve koruyucu sağlık hizmetlerinden alınmış olmasına göre, c) Hizmet
fonksiyonu ayrımına göre (ilaç, laboratuvar, görüntüleme, tıbbi cihaz, tıbbi malzeme ve diğer
mal ve hizmetler) göre incelenecek, ayrıca cepten harcamalar formal, informal ve katastrofik
sağlık harcamaları açısından da değerlendirilecektir.
Şekil 3 ve Tablo 22'de araştırma kapsamındaki nüfusun ağırlıklandırılmış verilere göre sağlık
hizmetleri kullanımı (hastaneye yatış, sağlık sorunu yaşam durumu ve koruyucu sağlık
hizmetlerine başvurma) ile ilgili genel profili görülmektedir.
90
Şekil 3. Sağlık Hizmetleri Kullanım Ağacı
Toplam Nüfus
75.627.566
Hastaneye Yatış
Kişi sayısı: 2.511.628
Yatış Sayısı: 5.662.634
Hizmet Sunucular
Sağlık Sorunu
Kişi sayısı: 9.437.310
Olay Sayısı: 282.356.597
Hizmet Sunucular
Sağlık Bakanlığı
Sayı:3.717.292 ( %65,6)
Hiçbir şey Yapmadı
Sayı: 25.938.614 (%9,2)
Üniversite
Sayı:479.474 ( %8,5)
Kendi Kendine Tedavi
Sayı: 30.203.030 (%10,7)
Özel
Sayı:1.203.494 ( %21,3)
Diğer
Sayı:262.372 ( %4,6)
Sağlık Kuruluşuna Başvuru
Sayı: 219.813.776 (%77,8)
172.833.388 (%78,6)
Koruyucu Sağlık Hizmeti
Kişi Sayısı: 952.809
Başvuru Sayısı:27.819.201
Hizmet Sunucular
Sayı:20.665.840 (%74,3)
Üniversite
Sayı: 1.422.382 (%5,1)
Özel
Sayı:4.928.714 (%17,7)
Diğer
Sayı:802.178 (%2,9)
Üniversite
9.296.950 (%4,2)
Özel
33.392.138 (%15,2)
Diğer
4.291.326 (%2,0)
Geleneksel Tedavi
Sayı: 9.765.782 (%3,5)
91
Tablo 22. Hanehalkının Hastaneye Yatma, Sağlık Sorunu Yaşama, Hastalık Dışı
Nedenlerle Sağlık Hizmeti Kullanımının Dağılımı
Sayı
Hastaneye Yatma Durumu
Evet
Hayır
Hatırlamıyor
Kullanım Hızı / 1000 Kişi / Yıl
Sağlık Sorunu Yaşama Durumu
Evet
Hayır
Hatırlamıyor
Hastalık Dışı Nedenle Sağlık Hizmeti
Kullanma Durumu
Evet
Hayır
Hatırlamıyor
2.511.628
72.648.130
467.808
74,9
%
3,3
96,1
0,6
9.437.310
12,6
65.119.679
86,8
460.559
0,6
3.734
952.809
1,3
73.653.181
98,2
411.558
0,5
367,8
Şekil 3 ve Tablo 22’deki ağırlıklandırılmış verilere göre son bir yılda 75.627.566 kişiden
%3,3’ünün toplam 5.662.635 kez hastaneye yattığı, %12,6’sının hastaneye yatmadan toplam
282.356.597 kez sağlık sorunu yaşadığı, %1,3’ünün herhangi bir sağlık sorunu olmaksızın
27.819.201 kez koruyucu sağlık hizmetlerine başvurduğu belirlenmiştir.
Her bir hizmet türüne ilişkin kullanım hızları değerlendirildiğinde; bir yılda her 1000 kişiye
düşen yataklı sağlık hizmeti kullanım sayısı 74,9, sağlık sorunu yaşama durumunda ayakta
sağlık hizmeti kullanım sayısı 3.734 ve hastalık dışı bir nedenle sağlık hizmeti kullanım sayısı
367,8 olarak hesaplanmıştır.
Gerek hastaneye yatış gerekse ayakta sağlık hizmeti başvuruları ile koruyucu sağlık hizmetleri
açısından en çok Sağlık Bakanlığı’na bağlı sağlık kuruluşlarının tercih edildiği, bunu sırasıyla
özel sağlık kuruluşları ile üniversitelere bağlı sağlık kuruluşları ve diğer sağlık kuruluşlarının
izlediği görülmektedir.
92
Tablo 23. Hane Halkı Üyelerinin Cepten Yaptığı Toplam ve Kişi Başı Harcamaların
Hizmet Basamaklarına, Sunuculara, Harcama Kalemlerine ve Türlerine Göre Dağılımı
(TL/Yıl)
TL/Yıl
%
Özel Sağlık Sigortası Primleri Dahil Cepten Yapılan Toplam Sağlık Harcaması
12.425.398.286
Özel Sağlık Sigortası Primleri Dahil Cepten Yapılan Kişi Başı Sağlık Harcaması
164,3
Özel Sağlık Sigortası Primleri Hariç Cepten Yapılan Toplam Sağlık Harcaması
10.390.519.538
Özel Sağlık Sigortası Primleri Hariç Cepten Yapılan Kişi Başı Sağlık Harcaması
137,39
100,0
Toplam Cepten Yapılan Harcamaların Hizmet Basamaklarına Göre Ayrımı
10.390.519.538
13,7
1.425.492.042,7
• Hastaneye Yatma Durumunda Cepten Yapılan Toplam Harcama
81,9
8.513.286.653,4
• Sağlık Sorunu Yaşama Durumunda Cepten Yapılan Toplam Harcama
5,3
- Kendi Kendine Tedavi İçin Yapılan Toplam Harcama
453.186.358,7
92,9
- Sağlık Personeli/Kuruluşuna Başvuru İçin Yapılan Toplam Harcama
7.910.617.722,9
1,8
- Geleneksel Sağlıkçılara Başvuru İçin Yapılan Toplam Harcama
149.482.571,8
4,3
451.740.841,6
• Koruyucu Sağlık Hizmetlerine Başvuru İçin Yapılan Toplam Harcama
100,0
Toplam Cepten Yapılan Harcamaların Hizmet Sunucularına Göre Ayrımı
8.666.104.371,7*
41,0
• Sağlık Bakanlığına Bağlı Sağlık Kuruluşlarına Başvuranlar Tarafından Cepten Yapılan
3.555.369.570,2
Toplam Harcama
3,4
• Üniversitelere Bağlı Sağlık Kuruluşlarına Başvuranlar Tarafından Cepten Yapılan Toplam
297.916.869,4
Harcama
50,9
4.412.648.704,4
• Özel Sağlık Kuruluşlarına Başvuranlar Tarafından Cepten Yapılan Toplam Harcama
2,9
250.686.655,7
• Diğer Sağlık Kuruluşlarına Başvuranlar Tarafından Cepten Yapılan Toplam Harcama
1,7
149.482.571,8
• Geleneksel Sağlıkçılara Başvuranlar Tarafından Cepten Yapılan Toplam Harcama
Toplam Cepten Yapılan Harcamaların Harcama Kalemlerine Göre Ayrımı
9.062.371.961,9** 100,0
55,4
5.019.109.392,5
• İlaç İçin Yapılan Toplam Harcamalar
13,3
1.201.799.310,4
• Laboratuvar Hizmetleri İçin Yapılan Toplam Harcamalar
8,2
741.448.031,4
• Görüntü Hizmetleri İçin Yapılan Toplam Harcamalar
8,8
793.533.876,5
• Tıbbi Cihaz İçin Yapılan Toplam Harcamalar
1,8
163.626.407,6
• Tıbbi Malzeme İçin Yapılan Toplam Harcamalar
12,6
1.142.854.943,5
• Diğer Mal ve Hizmetler İçin Yapılan Toplam Harcamalar
Toplam Cepten Yapılan Harcamaların Formal ve Informal Olarak Ayrımı
9.061.018.459,1*** 100,0
94,7
8.578.838.794,2
• Toplam Formal Harcama
5,3
482.179.664,9
• Toplam İnformal Harcama
100,0
Tıbbi Olmayan Cepten Yapılan Toplam Harcamalar
2.112.144.397,2
Tıbbi Olmayan Cepten Yapılan Kişi Başı Harcamalar
27,93
66,1
• Ulaşım İçin Cepten Yapılan Toplam Harcama
1.396.227.701,5
28,9
• Yemek İçin Cepten Yapılan Toplam Harcama
611.449.311,9
4,9
• Konaklama İçin Cepten Yapılan Toplam Harcama
104.467.383,8
*: Alınan geri ödeme ve yardımlar ile yapılan yardımlar hizmet sunuculara göre ayrıştırılamadığı için cepten sağlık harcaması
toplamı olan 10.390.519.573,8 TL’den 1.873.897.738,08 TL daha azdır.
**: Alınan geri ödeme ve yardımlar ile yapılan yardımlar hizmet türlerine göre ayrıştırılamadığı için cepten sağlık harcaması
toplamı olan 10.390.519.573,8 TL’den 1.328.147.575,9 TL daha azdır.
***: Alınan geri ödeme ve yardımlar ile yapılan yardımlar harcamaların türlerine (fortmal veya informal) göre
ayrıştırılamadığı için cepten sağlık harcaması toplamı olan 10.390.519.573,8 TL’den 1.329.501.078,7 TL daha azdır.
Tablo 23'de kişi başı cepten sağlık harcaması ve bu harcamaların farklı türdeki hizmetlere
göre dağılımı görülmektedir. Ağırlıklandırılmış veriler esas alındığında 75.627.566 kişi
tarafından cepten yapılan yıllık harcama tutarı toplamı özel sağlık sigortası primleri dahil
edildiğinde 12.425.398.286 TL, özel sağlık sigortası primleri hariç tutulduğunda ise
10.390.519.538 TL olarak hesaplanmış olup kişi başı yıllık cepten sağlık harcaması 137,39
TL’dir. Cepten yapılan toplam sağlık harcamasının hizmet basamaklarına göre dağılımı
93
incelendiğinde, %13,7’sinin yataklı sağlık hizmetleri için, %81,9’unun herhangi bir sağlık
sorununa bağlı olarak ayakta sağlık hizmetleri için ve geriye kalan %4,3’ünün ise hastalık dışı
nedenle sağlık hizmeti kullanımı için yapıldığı görülmektedir.
Cepten yapılan harcamaların hizmet sunucularına göre dağılımı incelendiğinde ise
3.555.369.570,2 TL’si (%41,0) Sağlık Bakanlığına bağlı sağlık kuruluşlarına başvuranlar,
297.916.869,4 TL’si (%3,4) üniversite hastanelerine başvuranlar, 4.412.648.704,4 TL’si
(%50,9) özel sağlık kuruluşlarına başvuranlar, 250.686.655,7 TL’si (%2,9) diğer sağlık
kuruluşlarına başvuranlar ve 149.482.571,8 TL’si (%1,7) geleneksel sağlıkçılara başvuranlar
tarafından yapılmıştır.
Cepten yapılan harcamaların sağlık hizmeti türlerine göre dağılımı incelendiğinde ise;
5.019.109.392,5’si (%55,4) ilaç, 1.201.799.310,4 TL’si (%13,3) laboratuvar, 741.448.031,4
TL’si (%8,2) görüntüleme hizmetleri, 793.533.876,5 TL’si (%8,8) tıbbi cihaz, 163.626.407,6
TL’si (%1,8) tıbbi malzeme ve 1.142.854.943,5 TL’si (%12,6) diğer mal ve hizmetler için
yapılmıştır.
Cepten yapılan harcamalar formal ve informal harcama ayrımına göre değerlendirildiğinde;
8.578.838.794,2 TL’sinin (%94,7) formal, 482.179.664,90 TL’sinin (%5,3) ise informal
olduğu bulunmuştur. İnformal harcamaların yapısı irdelendiğinde ise; 469.793.576,3 TL’si
(%97,4) gibi büyük bir kısmı ayni ve nakdi harcamalardan oluşurken 12.386.088,6 TL’si
(%2,6) hediye için gerçekleşmiştir.
Ayrıca, sağlık hizmetleri kullanımı sırasında ulaşım, yemek ve konaklama gibi tıbbi olmayan
hizmetler için yapılan toplam harcama tutarının 2.112.144.397,2 TL, kişi başı harcamanın ise
27,93 TL olduğu, bunun %66,1'inin ulaşım, %28,9'unun yemek ve %4,9'unun konaklama için
yapıldığı hesaplanmıştır.
Aşağıda sağlık hizmetleri kullanımı ve harcamaların düzeyi ve yapısı ile ilgili bilgiler iki
aşamalı olarak verilmiştir. Önce sağlık hizmetlerinin türlerine göre (hastaneye yatış, ayakta ve
koruyucu sağlık hizmetleri) bir ayrım yapmaksızın tümü ile ilgili kullanım ve yapılan
harcamaların genel profili verilmiş, daha sonra ise hastaneye yatış, ayakta ve koruyucu sağlık
hizmetlerinin her biri için ayrı ayrı kullanım ve yapılan harcamalar sunulmuştur. Tablolardaki
ortalama harcama değerleri hesaplanırken sadece hizmet kullanıp ödeme yapanlar esas
alınmış, hizmet kullanmayanlar ile ödeme yapıp yapmadığını hatırlamayanlar dikkate
alınmayarak paydadan çıkarılmıştır.
94
Tablo 24. Sosyo-Demografik Özellikler ve Algılanan Sağlık Statüsüne Göre Cepten
Yapılan Ortalama Sağlık Harcamasının Dağılımı (TL/Yıl)
N
Ort.
SH.
Kır
2104900
798,8
55,9
Kent
8086232
1077
91,5
İstanbul
1743251
1565
313,1
Batı Marmara
489414
1115
209,8
Ege
1622441
1043
230,3
Doğu Marmara
1186846
923,4
215,6
Batı Anadolu
701039
813,9
108,8
Akdeniz
946751
884,5
94,1
Orta Anadolu
632566
649,5
64,2
Batı Karadeniz
604116
673,8
84,3
Doğu Karadeniz
102986
1138
412,1
Kuzeydoğu Anadolu
353885
751,3
70,3
Ortadoğu Anadolu
502207
765,4
94,1
Güneydoğu Anadolu
1305630
1022
131,2
0-4
1116999
903,5
168,9
5-14
1166425
850,8
226,6
15-44
4009743
966,4
62,5
45-59
1994408
1303
260,3
60-69
828615
932,1
165,6
Kır-Kent
Bölge
Yaş
70-79
494587
1068
252,9
80+
204963
1397
442,1
Cevapsız
375393
874
170,2
Erkek
4431313
1037
89,7
Kadın
5759819
1006
101,9
1209717
927,6
134,5
Cinsiyet
Eğitim Durumu
738353
1043
311,4
Ana Okulu
286043
919,4
399,3
İlkokul
3452832
933,4
67,9
Ortaokul
1273918
937
130,9
Lise
1373417
1385
367,7
Ön Lisans
159568
1064
327,1
562836
1192
217,6
28906
1044
556,6
Hiç Evlenmemiş
1544130
750,4
64,8
Halen Evli
5778690
1114
110,7
Medeni Durum
95
Boşanmış
184247
1671
540,0
Eşi Ölmüş
569337
750
106,0
Ayrı Yaşıyor
29381
5908
3481,4
1710542
1358
286,9
162481
520,2
87,1
Ev Hanımı
3419044
968,9
83,2
Öğrenci
1011377
864,4
112,6
Emekli
1335125
838,3
115,8
İşsiz
752149
1480
213,0
8216
415,6
96,5
Sigorta Yok
970261
2209
589,2
SGK
9156076
887,5
47,4
Özel Sigorta
28739
899,9
427,3
SGK+Özel Sigorta
29207
1140
307,9
Yurtdışı Sigorta
6849
9041
7006,9
Çalışma Durumu
Çocuk
Bilmiyor
169877
894
210,8
Çok kötü
339124
1750
369,2
Kötü
1217511
1557
265,5
Orta
2312947
904,3
69,8
İyi
3471279
810,2
51,5
Çok iyi
688293
1538
689,1
10191132
1019,6
73,5
Genel Toplam
Tablo 24’de hizmet kullananların yıllık ortalama cepten sağlık harcamalarının sosyodemografik özellikler ve algılanan sağlık statüsüne göre dağılımı yer almaktadır. Buna göre
kentlerde yaşayanların ortalama cepten harcamasının kırsal yerleşim yerlerinde yaşanlara göre
daha fazla olduğu, bölgeler açısından ise ortalama cepten harcamanın en yüksek olduğu
İstanbul bölgesi ile en düşük olduğu Orta Anadolu Bölgesi arasında yaklaşık 2,4 katlık bir
farkın bulunduğu görülmüştür.
Yaş grupları açısından bakıldığında en düşük harcamayı 5-14 yaş grubu, en yüksek harcamayı
ise 80 yaş ve üzerindekilerin yaptığı dikkat çekmektedir. Erkeklerin ortalama cepten
yaptıkları harcamanın kadınlardan, lise mezunlarının ise diğer eğitim gruplarından daha fazla
olduğu tespit edilmiştir. Sağlık güvencesi durumlarına göre incelendiğinde sigortası
olmayanların ve yurt dışından sigortalı kategorisinde olanların ortalama harcaması daha
yüksek
görünmektedir.
Cepten
harcama
yapanlar
medeni
durumları
itibariyle
değerlendirildiğinde “ayrı yaşanların” ortalama cepten harcamaları “hiç evlenmemiş”
olanlardan yaklaşık 8 kat daha fazla bulunurken, çalışma statüsü açısından ise “işsizlerin”
96
cepten yaptıkları ortalama sağlık harcaması çok daha fazladır. Dikkat çekici diğer bir bulgu
ise sağlık statüsünü “çok kötü” olarak algılayanların diğerlerine göre daha yüksek bir harcama
gerçekleştirmeleridir.
Tablo 25. Sosyo-Demografik Özellikler ve Algılanan Sağlık Statüsüne Göre Cepten
Yapılan Ortalama Sağlık Harcamasının Başvurulan Hizmet Sunucularına Dağılımı
(TL/Yıl)
Üniversite
Diğer*
Özel
N
Ort.
SH.
N
Ort.
SH.
N
Ort.
SH.
N
Ort.
SH.
Kır
1449032
420,0
39,1
83585
424,5
91,1
755357
938,5
67,5
34684
985,2
335,2
Kent
4995979
589,8
107,6
397594
660,1
131,8
2960151 1251,2
113,4
192506
1124,7
459,4
İstanbul
1000981 1047,6
480,5
77199
975,6
358,5
758004 1498,2
283,5
81532
1791,0
1040,9
Batı Marmara
372277
561,0
92,5
24320
283,7
140,7
105672 2043,2
758,3
5162
364,3
64,6
Ege
987812
342,8
46,2
86579
383,7
136,1
552017 1461,3
343,9
41479
537,5
348,0
Doğu Marmara
742651
724,9
306,4
51275
234,7
74,1
499323
765,2
103,6
3928
594,9
534,2
Batı Anadolu
427369
493,2
97,1
34213
1681,0 1022,0
151008 1112,8
233,6
50032
801,9
402,0
Akdeniz
641316
530,4
92,4
55328
490,6
135,9
292397 1203,4
151,6
7384
176,5
153,0
Orta Anadolu
388763
370,7
61,9
19558
199,4
78,2
199200
785,2
130,6
3546
1858,4
1291,4
Batı Karadeniz
398893
375,9
42,6
31877
516,2
153,0
135118
964,5
224,1
7487
220,5
109,4
Doğu Karadeniz
71953
472,7
83,6
6887
600,8
342,1
35884
1790,4 1373,0
3960
352,4
134,3
Kuzeydoğu Anadolu
233613
383,9
73,9
25700
376,9
74,7
145457
722,1
101,9
6441
3020,3
1064,1
Ortadoğu Anadolu
311411
447,7
91,2
21031
1130,4
835,7
179870
979,9
197,3
4159
426,3
264,9
Güneydoğu Anadolu
867972
360,4
36,6
47213
590,0
362,4
661558 1088,7
185,2
12078
485,5
203,2
0-4
736115
387,7
35,0
44144
939,3
748,5
482026 1334,9
370,8
10468
2426,7
1634,6
5-14
765320
633,7
294,7
52479
986,9
406,1
392009 1028,1
298,5
26535
915,5
358,4
15-44
2371677
502,6
44,5
173617
556,5
122,1
1483153 1197,2
131,6
91630
695,0
238,2
45-59
1281843
803,5
368,2
96221
575,0
270,9
685072 1177,6
163,9
46571
779,3
324,0
60-69
545394
438,8
106,7
63528
615,5
176,4
294713 1269,1
385,7
24086
462,6
307,7
70-79
330937
351,2
55,4
29399
121,9
54,6
177447 1220,0
308,7
13110
283,8
87,9
80+
141067
509,9
127,7
7587
619,5
297,0
98307
597,8
147,3
8539
Cevapsız
272657
497,3
95,6
14203
375,3
203,1
102781 1309,3
463,0
6251
69,0
42,8
Erkek
2719196
499,8
86,9
208107
867,4
214,7
1545480 1141,1
140,1
99342
660,1
191,8
Kadın
3725814
589,5
130,0
273073
429,9
104,6
2170028 1220,7
118,9
127848
1447,9
679,6
Kır-Kent
Bölge
Yaş
10039,9 7856,8
Cinsiyet
97
Eğitim Durumu
856404
384,2
33,9
55768
369,3
79,3
485267 1048,1
230,6
27502
3941,5
2961,1
Okuryazar Olup Bir Okul
501014
Bitirmedi
830,5
452,3
28507
1016,9
598,2
271891
863,4
102,4
16247
1386,6
806,2
Ana Okulu
186552
332,6
47,8
7513
1543,6 1165,3
82359
2099,5 1354,0
6707
1459,8
1068,4
İlkokul
2252831
464,4
38,0
164378
701,2
200,6
1221121 1064,2
92,7
78426
766,2
250,5
Ortaokul
786586
505,7
89,3
62545
490,7
143,6
399678 1184,3
234,1
31633
562,9
352,3
Lise
762205
1133,0
620,4
73003
414,0
99,5
502809 1267,8
321,4
41079
461,5
219,4
Ön Lisans
90150
371,1
91,1
8729
269,8
179,3
62392
963,8
258,7
1132
117,0
41,4
272883
382,1
55,4
35128
546,4
289,2
216333 1566,8
413,1
8877
396,4
250,6
Mezuniyet Sonrası
(Lisansüstü)
8433
224,3
67,4
2072
390,0
0,0
2961,1 1620,8
2104
1040,0
0,0
Hiç Evlenmemiş
955006
447,1
67,0
76405
720,0
262,9
546757 1028,6
117,5
42667
599,0
273,3
Halen Evli
3590314
593,1
134,3
274877
512,7
106,2
2100222 1209,9
112,2
134710
1322,8
637,2
Boşanmış
108643
815,9
372,8
10177
845,1
540,6
59512
844,0
243,4
6599
96,1
38,7
Eşi Ölmüş
386506
384,9
74,0
30915
178,8
74,5
210968
915,1
249,7
7963
95,1
51,9
Ayrı Yaşıyor
21997
907,8
495,3
1200
78,0
0,0
10574
9309,5 6615,7
0
0,0
0,0
Tam Gün Çalışan
894927
1034,8
528,6
67271
718,4
274,4
581815 1114,0
99,5
42726
434,3
133,2
Yarım Gün Çalışan
94959
301,2
61,2
9445
167,4
23,8
55898
570,4
156,8
5880
56,4
56,6
Ev Hanımı
2273954
460,6
40,2
157779
611,3
177,1
1303082 1233,2
162,9
71386
1860,1
1184,5
Öğrenci
610574
482,4
98,0
49675
672,1
256,1
353693 1326,2
257,8
25181
940,8
425,0
Emekli
832613
295,4
30,7
86818
313,8
91,7
492350 1074,7
240,9
34232
341,7
211,0
İşsiz
534285
648,2
95,6
29444
466,3
98,5
252270 1308,2
220,7
19991
1020,3
135,6
0,0
0
0,0
0,0
8625
Medeni Durum
Çalışma Durumu
Çocuk
5939
180,8
0,0
670
0,0
0,0
Sağlık Güvencesi
Durumu
Sigorta yok
3741
526,4
616350
1435,5
764,5
35140
1292,8
927,8
315870 2749,9
781,1
27244
235,4
108,3
SGK
3360681 1043,8
68,9
198735
1215,7
446,4
5808998
456,2
45,1
444012
568,6
93,9
Özel sigorta
6661
339,3
239,2
2000
11,0
11,3
15692
1014,8
653,3
1212
2200,0
0,0
SGK+Özel sigorta
9026
248,1
123,1
28
0,0
0,0
19164
640,3
112,1
0
0,0
0,0
Yurtdışı Sigorta
3975
4112,4
1537,4
0
0,0
0,0
4101
1924,7
812,9
0
0,0
0,0
Bilmiyor
115439
507,0
184,9
8756
652,9
365,2
44057
1450,1
636,6
5103
255,1
184,5
Çok Kötü
235358
881,5
246,4
33208
422,3
262,3
142380 1549,0
470,9
9629
662,7
382,9
Kötü
806448
444,2
41,8
73735
673,3
239,0
505761 1746,0
395,6
39644
2432,6
2028,9
Orta
1507432
485,9
55,4
105673
537,8
144,0
825990 1203,6
156,0
67111
551,1
234,4
İyi
2072336
394,5
31,7
141247
556,9
185,1
1224366 960,5
66,7
70565
714,2
259,6
Çok İyi
388925
1755,6
1208,1
35536
309,4
89,4
206872
663,1
112,3
4989
2994,8
1265,4
Genel Toplam
6445011
551,6
83,8
481180
619,1
110,0
3715508 1187,6
67,5
227190
1103,4
392,4
*Diğer: TSK'ya bağlı sağlık kuruluşları (GATA hariç), yurtdışı hastaneler, dernek ve vakıflara bağlı sağlık kuruluşları.
98
Tablo 25'de cepten cepten yapılan ortalama sağlık harcamalarının başvurulan hizmet
sunuculara göre dağılımı görülmektedir. Buna göre özel sağlık kuruluşlarına başvuranların
ortalama harcamalarının diğer hizmet sunuculara başvuranların harcamalarından daha yüksek
olduğu, Sağlık Bakanlığı'na bağlı kuruluşlara başvuranların harcamaları ile özel sağlık
kuruluşlarına başvuranların harcamaları arasında yaklaşık 2 katlık bir fark olduğu tespit
edilmiştir. Sağlık hizmeti sunucularına (Sağlık Bakanlığı, üniversite, özel ve diğer)
başvuranların ortalama harcamaları, yerleşim yerleri açısından incelendiğinde kentte
yaşayanların kırda yaşayanlardan daha yüksek olduğu bulunmuştur.
Sağlık Bakanlığı kurum ve kuruluşlarına başvuranların cepten harcamaları incelendiğinde,
bölgesel açıdan İstanbul, yaş açısından 45-49 yaş grubundakiler, kadınlar, lise mezunları, ayrı
yaşayanlar, tam gün çalışanlar, yurt dışından sigortalılar ve sağlık statüsü “çok iyi” olanların
daha yüksek harcama yaptıkları görülmektedir.
Üniversitelere bağlı sağlık kurum ve kuruluşlarına başvuranların cepten harcamaları
incelendiğinde, bölgesel açıdan Batı Anadolu, yaş açısından 5-14 yaş grubunda bulunanlar,
erkekler, anaokulu mezunları, boşanmış olanlar, öğrenciler, sigortası olmayanlar ve sağlık
statüsü “çok kötü” olanlar daha yüksek harcama gerçekleştirmişlerdir.
Özel sağlık kurum ve kuruluşlarına başvuranların cepten harcamaları incelendiğinde, Batı
Marmara'da yaşayan, 0-4 yaş grubunda bulunanlar, kadınlar, lisansüstü mezuniyeti olanlar,
ayrı yaşayanlar, emekliler, yurt dışından sigortalılar ve algılanan sağlık statüsü “kötü” olanlar
en yüksek harcamayı yapmışlardır.
Diğer sağlık kuruluşlarına başvuranların cepten harcamaları incelendiğinde, Kuzeydoğu
Anadolu bölgesinde yaşayanlar, 80 yaş ve üzerindekiler, kadınlar, lisansüstü mezunları, halen
evli olanlar, ev hanımları, özel sağlık sigortası olanlar ve sağlık statüsü “kötü” olanların en
yüksek harcamayı gerçekleştirdikleri görülmektedir.
99
Tablo 26. Sosyo-Demografik Özellikler ve Algılanan Sağlık Statüsüne Göre Cepten Yapılan Ortalama Sağlık Harcamasının Kullanılan
Hizmet Türlerine Dağılımı (TL/Yıl)
İlaç
N
Ort.
Laboratuvar
SH.
N
Ort.
Tıbbi Cihaz
Görüntüleme
SH.
N
Ort.
SH.
N
Ort.
Diğer
Mal ve
Hizmetler*
Tıbbi Malzeme
SH.
N
Ort.
SH.
N
Ort.
79
33,3 270973 544,8
SH.
Kır-Kent
Kır
1785235 507,1
35,3
Kent
6571708 626,0
72,8 3337229 323,2
957974 128,7
17,7
744453 189,5 30,0 217384 461,8 105,5 429015
83,4
77,5 2666502 225,2 41,5 777807 891,1 170,3 1443823 89,8 27,8 1426289 697,8 140,3
Bölge
İstanbul
1386270 983,6 331,8 679010
Batı Marmara
427419 517,4
Ege
266,
60,7
522098 402,4 135,0 168302 1893,9 664,5 291367 54,3 15,0 364919 1011,4 481,7
77,2
227946 125,5
36,0
187411 169,9 43,4 54872 239,3 105,5
1310492 405
31,3
669452 609,0 295,1 574092 174,9 37,5 205034 252,2
Doğu Marmara
1002467 479,6
43,3
476426 512,1 319,6 389190 351,7 195,6 88684 515,1 182,1 155588 124,3 88,1 144718 728,4 308,9
Batı Anadolu
544932 404,9
41,1
300852 118,8
46,0
233443 216,9 95,5 71375 763,6 297,7 121780 393,7 302,0 171723 612,8 155,7
Akdeniz
783249 629,4
90,1
419141 217,4
56,2
309897 204,2 49,4 86449
602
250,9 183913 51,2 24,0 129373 393,8
77,2
Orta Anadolu
481911 406,9
37,4
232909 143,8
41,4
185261 187,5 73,4 59340
428
266,1 115428 49,5 27,7 189622 462,7
79,9
Batı Karadeniz
471481 430,9
41,8
251864
45,1
13,3
203140 146,0 88,4 71449 657,8 256,3 116925 40,9 19,6 133696 272,2
52,9
Doğu Karadeniz
86455
984,2 502,7
50831
153,4
78,0
37424 316,7 176,2 4426
Kuzeydoğu Anadolu
305113 581,1
42,5
167716
76,9
28,4
132197
Ortadoğu Anadolu
411558 523,2
57,8
219340
99,8
19,6
146517 139,1 51,7 41460 1613 806,7
Güneydoğu Anadolu
1145594 726,6
88,1
599716 211,1
84,0
490284 87,8 19,2 118827 760,5 332,6 205874 58,7 31,1 150694 514,7 114,2
0-4
969511 607,4
58,4
411193 159,6
34,1
243346 177,7 87,2 98269
5-14
993469 524,7 115,3 405934 408,0 368,1 297597 284,7 251,1 94089 1381,6 376,2 171368 27,3 12,6 212446 407,4
15-44
3139691 565,3
65
81,5
173,9 106,1
30,4 24971 1093,6 471,1
78906 176,3 146,7 66640 2096,6 1154,4
404037 44,1 15,0 241602 535,0 127,2
25887 154,8 81,9
13220
711,9 483,1
88205
33,5 14,7
34807
251,9 111,3
84927 115,9 37,9
56249
414,7
69,4
Yaş
29,5 1665236 314,2
130
63,1
206616 32,1 12,7 218620 1407,0 784,4
98,3
99,9 1357381 187,9 24,7 368493 783,9 215,1 760363 63,4 17,7 729153 629,3 115,0
100
45-59
1642413 778,4 270,0 834217 288,8 108,2 726549 269,4 77,9 165539 543,5 250,5 327174 194,6 113,0 300251 581,5 156,6
60-69
701253 482,6
70-79
429033 610,6 184,3 260514 112,5
34,8
203861 134,8 48,6 79931 705,9 282,8 110356 89,8 57,3
49259
583,6 220,8
80+
186415 435,1
63,0
109249 131,9
74,8
84564 163,2 80,7 33614 3167 2223,1 47690 392,3 285,3 25591
547,9 241,8
Cevapsız
295158 589,7
90,9
183700 180,6
62,4
150253 105,6 40,1 42140 1154,8 1029,6 72285
508,0 163,6
Erkek
3512784 556,8
35,9 1775875 258,4
90,1 1480426 226,6 57,1 471096 622,7 137,5 847798 77,4 19,8 751529 721,6 228,6
Kadın
4844159 632,4
96,0 2519328 294,9
80,2 1930528 210,3 38,7 524095 954,4 230,8 1025040 95,6 38,2 945733 635,0 109,4
1065437 638,5
81,6
585935 184,2
84,0
636383
62,3
306287 584,4 487,3 242901 413 308,3 69489 962,5 323,2 141863 22,8
7,4
92319
508,0 185,7
Ana Okulu
228533 951,9 496,5
92244
0,5
63658
350,6 117,9
İlkokul
2885045 499,1
25,9 1476539 170,7
Ortaokul
975676 536,2
49,0
Lise
1056636 934,3 420,3 558886 531,4 287,4 448657 210,9 45,4 139825 724,9 351,9 265364 51,6 12,5 262025 548,0 103,9
Ön Lisans
133036 391,5
79,3
61747
413045 468,7
63,7
225160 342,5 130,9 178905 195,0 77,6 42895 1349,0 758,8 107071 161 90,6 124052 930,7 598,7
90,3
425160 304,5 128,4 347404 303,7 140,9 113116 534
185,1 176984 54,4 21,8 100839 410,8
31
18,7
61103
97,3
Cinsiyet
Eğitim Durumu
Mezuniyet Sonrası
(Lisansüstü)
Medeni Durum
16273
512
300,6 113,2
51,3
26,0
477929 74,1 17,0 115428 1338 771,5 206177 132,8 72,6 169458 445,2
59600
7,7
5,1
24564 727,1 417,5
39711
0,5
25,5 1238156 279,6 61,4 365484 656,9 159,5 624142 134,2 61,3 528368 528,2
98,8
67,4
551107 345,5 213,8 441469 157,8 35,3 115694 1241,9 484,6 211163 31,5 10,5 226668 517,6 177,1
13214
193,7 112,7
887,3 837,9
Hiç Evlenmemiş
1230231 497,7
34,5
Halen Evli
4679541 624,4
97,2 2566273 269
Boşanmış
145568 588,2 135,4
Eşi Ölmüş
494246 550,7 101,5 276819 139,1
602782 163,2
78390
50,4
55230 303,5 170,7 15193 325,7 201,6
3857
0,0
0,0
605
0,0
0,0
41687
7945
50,5 45,4
0,0
0,0
516403 164,7 41,9 162194 1433,3 404,4 286829 29,5
8,7
24762
5463
419,0 185,0
2328,1 2074,1
292198 346,5
53,9
67,9 2111344 232,0 37,6 545477 840,3 211,8 1067651 115,8 37,7 897138 631,0
98,0
625,3 422,0
44,9
61907 236,6 111,9 18405
789
371,7
36657
7,4
7,4
23851 1816,0 1535,7
215848 104,8 37,1 87188 234,8 130,8 110916 136,8 105,2 79138
503,0 159,3
101
Ayrı Yaşı
25458 3004,6 2508,8 15637 5542,8 4857,6 20153
8,1
8,3
7926
0,0
0,0
11283 639,1 533,4 10132
277,9 184,5
97,8
291116 104,4 36,4 303478 570,7 104,3
Çalışma Durumu
Tam Gün Çalışan
1234213 948,7 360,4 629826 330,8
82,8
543034 212,3 48,4 127584 297,1
128257 342,4
37,3 1148221 231,1
47,8
53198
Ev Hanımı
2904230 516,3
22,1 1586426 313,3 112,6 1263091 257,2 58,3 321762 931,4 325,0 633034 105,6 57,2 519881 643,7 151,6
Öğrenci
793305 475,7
34,7
383930 193,7
78,3
315200 123,1 30,1 114111 1898,3 554,7 171161 16,9
Emekli
1113474 402,5
61,0
634850 235,6
85,6
528467 175,6 45,6 178212 552
İşsiz
625139 860,6 137,8 357130 153,6
31,1
320231 198,9 46,3 91366 969,4 504,6 162412 246,7 119,7 100762 1062,8 395,2
Çocuk
7217
396,1
79,9
2676
91,4
0,0
1731
70,7 30,3 16133 315,6 281,8
141,3 0,0
0
0,0
20932
0,0
0,0
8,2
25895
773,2 295,2
230048 628,1 327,0
156,8 274951 45,6 14,3 166750 380,8
0,0
0
0,0
0,0
519
130,0
83,8
0,0
Sigorta yok
804688 1360,6 558,0 365834 981,0 487,7 287555 479,3 179,5 80573 837,4 557,4 127576 97,2 49,7 209280 1232,2 802,3
SGK
7508513 518,4
23,8 3901152 214,3
44,1 3102689 193,6 32,4 905882 787,4 140,4 1736452 87,1 24,2 1477059 594,7
74,4
Özel sigorta
18974
607
299,9
17019
174,5 121,3
11342 213,7 203,3 5680
116,1 115,7
5669
0,0
0,0
5220
704,9 595,4
19130
401,6
87,6
8434
425,4 108,9
7182
60,6 49,2
3380
2115
9,2
12,6
5701
504,2
92,1
Yurtdışı Sigorta
5637
2265,4 1616,9
2764
107,2 104,6
2187
0,0
1026
0,0
0,0
0
0,0
0,0
Bilmiyor
133189 650,4 233,7
68300
181,4 141,2
54785 105,1 56,7 22016
38114
76,9 65,4
Çok kötü
309778 1203,7 315,3 209053 168,7
Kötü
1030966 612,4
40,5
Orta
1903377 565,2
39,4 1079476 264,3
65,7
838587 233,2 62,3 231076 528,1 206,7 438473 115,9 81,0 344564 544,3
88,7
İyi
2762789 445,2
21,1 1320366 177,3
26,3 1129914 199,1 50,8 320560 769,9 204,1 585695 63,7 19,5 604705 483,3
59,8
Çok iyi
508887 1247 865,9 245011 220,0 118,1 201322 132,3 37,7 62857 1618,8 840,9 120218 58,2 18,9 126439 347,9
68,6
Genel Toplam
8356943 600,6
0,0
56
3000
0,0
3979 579,2
70,8
0,0
0,0
187939 179,4 52,3 55265 847,4 347,7
27165
908,8 468,5
97382 379,8 192,0 39343
396,6 145,5
654844 536,6 270,6 543528 236,8 48,8 145612 1431,3 631,8 253522 78,2 25,5 174882 1117,6 481,0
57,7 4295203 279,8
60,3 3410955 217,4 33,1 995190 797,4 135,3 1872838 87,4 22,7 1697262 673,4 118,6
*Diğer Mal ve Hizmetler: Muayene, ameliyat, yanık tedavisi vb.
102
Tablo 26'da kullanılan hizmet türüne göre ilaç, görüntüleme, laboratuvar, tıbbi cihaz, tıbbi
malzeme ve diğer mal ve hizmetler cepten yapılan ortalama sağlık harcamaları görülmektedir.
Buna göre kullanılan hizmet türüne göre yapılan ortalama harcamanın en fazla tıbbi cihaz
daha sonra ilaç için yapıldığı tespit edilmiştir. Ortalama ilaç harcaması kentsel yerleşim
yerlerinde ve Doğu Karadeniz bölgesinde yaşayanlarda, 45-59 yaş grubundakilerde,
kadınlarda, anaokulu mezunlarında, ayrı yaşayanlarda, tam gün çalışanlarda, yurt dışından
sigortası olanlarda ve sağlık statüsü “çok iyi” olanlarda en yüksektir.
Laboratuvar harcaması ortalaması kentsel yerleşim yerlerinde Ege Bölgesi'nde yaşayanlarda,
5-14 yaş grubundakilerde, kadınlarda, lisansüstü mezunlarında, ayrı yaşayanlarda, tam gün
çalışanlarda, sigortası olmayanlarda ve algılanan sağlık statüsü “kötü” olanlarda en yüksektir.
Görüntüleme hizmetleri için yapılan harcama ortalaması kentsel yerleşim yerlerinde ve
İstanbul'da yaşayanlarda, 5-14 yaş grubundakilerde, erkeklerde, ilkokul mezunlarında,
sigortası olmayanlarda, boşanmış olanlarda, ev hanımı olanlarda ve sağlık statüsü “kötü”
olanlarda en yüksektir.
Tıbbi cihaz için yapılan ortalama harcamalar değerlendirildiğinde kentsel yerleşim yerinde ve
İstanbul’da yaşayanlarda, 5-14 yaş grubundakilerde, kadınlarda, üniversite (lisans) mezunu
olanlarda, yurtdışı sigortası olanlarda, hiç evlenmemişlerde, öğrencilerde ve algılanan sağlık
statüsü “kötü” olanlarda en yüksektir.
Tıbbi malzemeler için yapılan ortalama harcamalar değerlendirildiğinde kentsel yerleşim
yerinde ve Batı Anadolu Bölgesi’nde yaşayanlarda, 80 yaş ve üzerindekilerde, kadınlarda,
ilkokul mezunlarında, eşi ölmüş olanlarda, işsizlerde, sigortası olmayanlarda, sağlık statüsü
"kötü" olanlarda en yüksektir.
Diğer mal ve hizmetler için yapılan ortalama harcamalar değerlendirildiğinde kentsel yerleşim
yerlerinde ve Batı Marmara bölgesinde yaşayanlarda, 0-4 yaş grubundakilerde, erkeklerde,
lisanüstü mezunlarında, sigortası olmayanlarda, sağlık statüsü “kötü” olanlarda en yüksektir.
103
Tablo 27. Sosyo-Demografik Özellikler ve Algılanan Sağlık Statüsüne Göre Cepten Yapılan Ortalama Formal ve İnformal Harcamaların
Başvurulan Hizmet Sunuculara Dağılımı (TL/Yıl)
N
Kır-Kent
Kır
Kent
Bölge
İstanbul
Batı
Marmara
Ege
Doğu
Marmara
Batı
Anadolu
Akdeniz
Orta
Anadolu
Batı
Karadeniz
Doğu
Karadeniz
Kuzeydoğu
Anadolu
Ortadoğu
Anadolu
Güneydoğu
Anadolu
Yaş
Grupları
0-4
5-14
15-44
45-59
60-69
70-79
80+
Cevapsız
Cinsiyet
Erkek
Kadın
Eğitim
Durumu
Okuma
Bilmiyor
Okul
Bitirmedi
Ana Okulu
İlkokul
Ortaokul
Lise
Ön Lisans
Üniversite
Lisansüstü
Formal
Ort.
Üniversite
SH.
N
İnformal
Ort.
69097
223069
717,7
252,2
SH.
583,8
79,9
N
Formal
Ort.
SH.
83011
391613
417,0
650,5
91,4
132,6
Diğer*
Özel
N
İnformal
Ort.
SH.
8084
36794
106,4
208,9
N
Formal
Ort.
SH.
N
25,4
56,1
617588
2550197
1060,0
1360,6
78,0
129,7
200658
696578
İnformal
Ort.
SH.
270,4
335,9
N
Formal
Ort.
SH.
N
48,5
47,8
29158
184713
540,1
852,2
193,1
460,1
20197
115806
İnformal
Ort.
SH.
N
912,2
510,4
205,0
124,7
11446
53344
1442210
4978269
387,6
580,6
26,3
107,7
998805
1045,4
481,5
38680
115,9
48,7
75001
992,1
368,1
8658
104,6
34,8
680594
1603,7
317,8
154859
285,3
57,9
79386
1520,2
1061,5
40773
621,5
176,5
370846
496,9
65,2
13069
1879,7
1000,3
23194
293,6
148,4
3327
27,1
27,1
81946
2336,2
963,1
33576
728,6
308,0
4652
233,9
41,2
3516
225,3
58,3
Geleneksel Sağlık Hizmeti Sunucuları
Formal
İnformal
Ort.
SH.
N
Ort.
779
1960
3311,4
520,0
SH.
4134,6
4649,9
731,2
734,0
0,0
0,0
10689
1525,2
677,5
0
0,0
0,0
549
33800,0
0,0
0
0,0
0,0
987812
328,7
36,1
31515
441,5
398,5
86579
352,5
114,6
2812
957,8
0,0
496098
1540,7
375,3
98214
430,5
167,5
37192
297,0
192,5
23061
487,9
288,0
0
0,0
0,0
0
0,0
0,0
737807
724,8
308,4
31518
112,9
52,1
51275
234,7
74,1
2223
0,0
0,0
425844
795,9
105,1
121637
354,5
175,8
3636
40,2
31,4
2166
1011,2
1045,3
1451
52000,0
0,0
0
0,0
0,0
425840
491,6
97,5
20891
69,0
39,4
34213
1681,0
1022,0
1176
0,0
0,0
123424
1335,3
285,1
38722
83,4
39,3
47657
437,0
203,3
32334
596,8
331,8
3704
12797,4
6123,6
1200
520,0
0,0
637350
462,7
63,6
43306
1045,0
924,3
54279
458,5
135,1
6223
362,4
290,4
241788
1351,6
173,3
77609
322,8
111,9
7018
67,1
55,1
6607
126,1
111,8
5390
2399,0
981,0
286
52,0
0,0
388640
368,6
62,0
13291
64,1
41,0
19558
174,9
69,8
968
494,0
0,0
157762
889,0
156,1
62127
260,1
73,4
3053
1069,7
751,5
2043
1627,7
636,5
31478
2843,0
682,4
0
0,0
0,0
395934
374,0
42,7
30358
61,5
30,1
31877
477,3
147,4
10206
121,4
80,1
104656
1076,6
282,5
46666
378,2
141,6
7063
184,8
111,6
5166
66,9
12,9
7364
1883,4
651,1
0
0,0
0,0
71793
470,1
83,5
9219
28,7
28,6
6887
600,8
342,1
900
0,0
0,0
28054
2251,1
1760,2
12948
84,4
35,2
3502
270,3
175,9
3332
134,8
65,9
883
15600,0
0,0
0
0,0
0,0
232976
383,1
74,0
8935
47,7
45,9
25700
359,3
74,1
3382
133,8
123,5
120818
825,3
125,5
31618
168,3
39,2
5160
1887,4
556,2
5518
1760,4
170,7
1335
555,9
76,8
0
0,0
0,0
309497
445,7
92,0
9203
161,5
90,7
20308
1151,8
866,1
2587
147,8
111,7
158135
1041,9
227,0
43069
266,9
59,8
3782
210,9
146,6
3376
288,9
166,6
1639
3687,7
274,7
1254
2361,3
0,0
863178
353,4
35,5
42183
183,6
88,8
45752
607,7
374,1
2417
21,6
0,2
548666
1214,0
213,6
176192
307,5
66,4
11770
242,0
98,2
8112
371,7
148,7
308
2600,0
0,0
0
0,0
0,0
735709
763921
2358021
1280257
543666
326013
140264
272628
385,4
633,2
466,7
801,4
434,3
349,7
508,9
493,1
34,7
295,2
38,5
368,7
105,0
56,2
128,5
95,7
28575
16540
127643
44843
21295
23330
13474
16466
65,1
77,1
717,1
90,8
150,3
95,0
40,8
69,7
32,4
56,8
340,4
31,7
97,6
39,6
20,6
60,1
41032
52479
171419
96221
63005
29399
7587
13481
1010,5
976,0
536,9
571,8
575,8
121,9
619,5
376,1
804,9
406,3
122,7
271,1
151,9
54,6
296,9
214,1
8217
3244
17294
5632
6906
1816
1046
723
0,0
177,2
265,0
55,3
408,0
0,0
0,0
360,0
0,0
99,9
111,2
46,8
92,7
0,0
0,0
0,0
421436
328310
1281242
598968
238001
147528
69201
83100
1479,4
1110,5
1300,4
1239,8
1489,3
1290,9
748,3
1576,0
422,5
352,8
150,3
182,6
453,1
359,7
201,8
564,3
104971
86217
361886
142828
81849
54766
38641
26079
190,5
446,2
302,4
449,0
239,1
475,4
180,9
138,2
65,2
197,9
37,8
160,4
83,0
172,7
70,2
55,1
9930
26535
89011
41869
22590
13110
7179
3646
1186,3
463,6
424,2
440,8
272,0
150,8
11803,3
0,0
788,1
178,4
163,1
178,4
188,4
49,9
9026,4
0,0
6192
15870
54926
29991
13217
9471
3521
2815
2200,2
755,5
471,9
594,7
378,1
184,1
281,0
153,3
1339,0
269,4
168,3
234,9
232,8
53,9
210,4
77,6
8252
6053
29942
12923
1180
2338
948
3153
1442,5
2130,0
2934,2
10216,8
2911,2
8544,8
13000,0
4739,4
605,2
789,9
866,5
2024,9
58,1
4426,2
0,0
2072,7
0
0
1047
1693
0
0
0
0
0,0
0,0
392,2
1883,8
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
2710887
3709592
478,8
580,0
85,6
130,1
122503
169663
497,7
264,6
329,0
102,7
206929
267695
866,6
411,1
215,9
103,8
16253
28625
73,3
257,0
19,9
68,7
1290839
1876946
1268,0
1325,3
165,4
135,8
413330
483907
306,7
333,7
60,6
50,2
93517
120354
427,3
1106,7
146,8
696,7
63561
72442
403,0
716,6
113,9
193,4
29158
35631
3742,0
5227,3
1029,9
876,2
1979
761
1619,1
520,0
0,0
0,0
853361
383,3
33,8
41035
48,0
21,0
55245
362,9
79,7
4089
133,5
81,6
392110
1176,9
275,1
134553
350,4
81,0
25156
3776,8
3188,0
14213
941,9
674,8
6038
4172,4
2597,9
0
0,0
0,0
498978
827,0
453,6
21909
154,8
100,0
28507
1014,4
598,3
5122
14,1
12,2
222048
894,3
99,3
72407
499,4
228,9
15788
707,2
415,2
12750
891,1
509,0
1935
7696,1
3929,3
0
0,0
0,0
186552
2247781
779784
757982
90150
270823
8433
327,5
455,5
480,8
1079,9
304,5
380,0
224,3
47,0
36,8
81,9
621,7
52,0
55,9
67,4
5266
103895
40842
32365
3923
17454
0
179,7
215,2
560,9
1393,2
1531,2
77,6
0,0
170,9
113,1
321,6
1221,6
1483,7
42,1
0,0
7513
164327
62545
70134
8729
35128
2072
1543,6
676,1
450,8
412,9
269,8
546,4
390,0
1165,3
197,2
139,1
103,2
179,3
289,3
0,0
0
9010
6631
10122
0
1686
0
0,0
462,6
376,6
124,9
0,0
0,0
0,0
0,0
81,0
261,1
59,2
0,0
0,0
0,0
73576
1024341
343024
448197
54827
193519
8625
2341,9
1162,5
1321,4
1344,3
957,4
1687,3
2961,1
1510,1
103,7
270,9
358,8
282,9
459,8
1619,3
10213
315142
92691
104243
16359
47309
0
59,7
345,0
216,7
335,4
467,0
262,7
0,0
13,4
76,6
56,2
100,7
276,1
72,6
0,0
6707
73010
30225
40208
1132
6595
2104
729,9
426,4
488,0
271,2
58,5
97,3
520,0
534,5
134,4
370,3
124,0
20,7
45,0
0,0
4293
51808
18777
18892
849
5234
2104
1140,4
559,0
162,7
426,2
78,0
549,7
520,0
693,0
174,3
43,4
206,1
0,0
467,6
0,0
4637
12034
11506
17676
752
3933
0
2104,7
5055,5
9041,8
3961,4
624,0
687,7
0,0
1125,1
969,5
2251,0
1435,9
0,0
116,6
0,0
0
1540
1200
0
0
0
0
0,0
1932,6
520,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
104
Medeni
Durum
Hiç
951140
Evlenmemiş
Halen Evli
3575285
Boşanmış
105742
Eşi Ölmüş
385849
Ayrı
21997
Yaşıyor
Çalışma
Durumu
Tam Gün
887485
Çalışan
Yarım Gün
94630
Çalışan
Ev Hanımı
2264559
Öğrenci
609937
Emekli
830445
İşsiz
531803
Çocuk
5939
Sağlık Güvencesi
Durumu
Sigorta yok
615202
SGK
5785615
Özel sigorta
6661
SGK+Özel
9026
sigorta
Yurtdışı
3975
Sigorta
Bilmiyor
114529
Çok Kötü
234850
Kötü
802102
Orta
1501466
İyi
2062508
Çok İyi
387121
Genel Toplan
6420479
445,9
67,3
37200
79,1
28,0
76405
720,0
262,9
8208
0,0
0,0
475022
1114,5
131,7
113035
291,9
79,6
42375
433,7
267,2
22759
315,5
116,2
10390
1851,6
403,8
0
0,0
0,0
575,2
713,4
350,4
134,3
273,5
52,9
169661
14397
27470
430,5
917,4
493,5
240,2
802,9
408,4
271433
10177
30915
489,8
845,1
178,8
104,8
540,6
74,4
22317
0
2891
357,3
0,0
0,0
83,1
0,0
0,0
1779723
54010
176211
1324,1
918,8
1033,0
129,3
262,6
293,4
540294
9271
55504
341,4
65,3
198,8
50,8
25,3
92,4
124998
5936
5850
1057,3
50,1
64,5
669,2
21,5
31,4
80802
6599
5350
569,7
51,1
71,0
120,2
19,7
34,4
33874
2428
2843
4150,5
31493,3
11094,9
739,8
12254,6
3173,6
2740
0
0
1314,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
905,1
495,3
976
61,4
83,5
1200
78,0
0,0
0
0,0
0,0
9636
9302,5
7308,9
3084
2852,1
1783,5
0
0,0
0,0
0
0,0
0,0
0
0,0
0,0
0
0,0
0,0
968,9
530,0
38565
1717,9
1072,5
67219
705,3
274,8
7219
126,9
1,9
517501
1135,4
100,3
143475
422,4
153,6
38246
234,5
74,7
31666
302,8
84,8
18772
3179,7
357,9
0
0
0,0
298,6
61,1
9051
38,1
9,3
9445
167,4
23,8
0
0,0
0,0
42678
533,8
91,6
18885
482,0
321,6
5880
28,2
28,3
2125
78,0
0,0
737
4512,7
0,0
286
52,0
0,0
455,3
479,2
293,9
616,5
180,8
40,3
98,1
30,8
84,6
0,0
117883
20614
26764
42518
0
138,7
109,3
73,4
434,5
0,0
56,5
21,6
26,3
78,0
0,0
154387
49675
86818
29444
670
579,5
672,1
313,8
463,8
0,0
175,9
256,1
91,7
98,4
0,0
14808
3867
4443
2082
0
471,7
0,0
0,0
34,6
0,0
54,1
0,0
0,0
0,0
0,0
1112662
315873
416045
188662
3741
1349,5
1434,8
1216,0
1557,0
526,4
188,5
289,1
276,0
283,7
0,0
310530
60125
125113
80858
0
339,3
263,8
185,6
448,6
0,0
52,1
92,0
43,7
97,6
0,0
64722
24889
33264
19614
0
1677,0
689,9
215,0
531,6
0,0
1291,1
446,1
127,3
79,3
0,0
39993
12391
17361
14356
0
606,1
526,2
261,8
694,5
0,0
226,8
0,6
172,1
74,7
0,0
13852
7282
2779
6932
0
4627,8
1932,4
2043,8
17576,4
0,0
449,8
573,5
0,0
2184,3
0,0
761
0
1693
0
0
520,0
0,0
1883,8
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
1426,1
442,1
294,8
765,9
44,2
196,3
29426
260655
1509
252,0
353,7
196,7
197,4
166,7
180,1
34014
438582
2000
1280,6
560,4
11,0
956,9
93,8
11,3
3876
41002
0
482,9
162,8
0,0
399,9
25,7
0,0
259053
2874069
14851
3263,7
1130,8
1041,2
948,8
77,4
692,8
76820
814066
840
301,3
317,0
546,9
101,3
41,1
128,1
24731
187928
1212
128,8
896,7
1200,0
57,4
451,8
0,0
14446
120345
1212
223,5
607,3
1000,0
94,2
125,5
0,0
1879
62910
0
2184,1
4629,8
0,0
688,3
629,3
0,0
0
2740
0
0,0
1314,0
0
0,0
0,0
0,0
248,1
123,1
0
0,0
0,0
28
0,0
0,0
0
0,0
0,0
17988
617,5
132,3
3235
359,3
176,4
0
0,0
0,0
0
0,0
0,0
0
0,0
0,0
0
0,0
0,0
2613,2
1022,0
576
10338,0
0,0
0
0,0
0,0
0
0,0
0,0
1825
1354,2
610,6
2276
2382,0
1361,4
0
0,0
0,0
0
0,0
0,0
0
0,0
0,0
0
0,0
0,0
511,0
647,6
440,3
475,5
388,9
1742,2
186,2
152,0
42,0
52,3
31,6
1213,7
2840
26345
59033
68596
74277
20003
0,0
2102,1
86,0
269,4
209,0
417,0
0,0
1537,6
28,0
182,3
86,8
287,7
8756
33208
73212
104898
139101
35536
652,9
339,0
662,3
530,6
544,9
309,4
365,2
188,7
239,8
145,1
187,2
89,4
0
7861
6818
4424
9720
4593
0,0
351,7
169,5
265,9
295,8
0,0
0,0
115,0
79,5
64,4
178,5
0,0
37464
109239
400470
712902
1072629
178046
1670,2
1701,7
2087,8
1292,2
1030,9
700,4
748,0
571,9
496,5
171,5
74,2
126,6
11995
55261
155969
201919
246302
57506
109,7
627,0
301,0
361,4
285,0
217,1
41,4
179,9
64,5
108,7
57,7
55,4
5103
9321
34128
61533
69478
4697
127,5
355,3
2619,5
325,5
374,4
2650,9
92,3
205,6
2352,6
131,9
132,4
1381,4
2978
6236
21990
37580
47579
2126
218,5
492,3
320,1
451,1
512,5
1171,5
135,6
249,0
80,8
93,3
180,8
924,3
948
232
11187
14284
19923
3911
2860,0
3120,0
12023,5
4561,7
3273,9
574,1
0,0
0,0
2246,5
1451,3
1405,2
41,8
0
0
761
1979
0
0
0,0
0,0
520,0
1619,1
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
537,3
83,6
292166
362,3
150,6
474624
609,7
110,6
44878
190,5
46,4
3167786
1302,0
105,4
897236
321,2
38,6
213871
809,6
398,0
136003
570,0
111,9
64789
4558,9
611,8
2740
1314,0
0,0
105
Tablo 27'de sosyo-demografik özellikler ve algılanan sağlık statüsüne göre cepten yapılan
ortalama formal ve informal harcamaların başvurulan hizmet sunucularına göre dağılımı
(TL/yıl) görülmektedir. Buna göre formal harcama ortalaması geleneksel sağlıkçılara
başvuruda en yüksek Sağlık Bakanlığı'na bağlı kuruluşlara başvuruda en düşüktür. Informal
harcama ortalaması ise geleneksel sağlıkçılara başvuru sırasında en yüksek üniversite sağlık
kuruluşlarına başvuru sırasında en düşüktür. Sağlık Bakanlığı'na bağlı kuruluşlara
başvuranların ortalama formal harcamaları incelendiğinde kentsel yerleşim yerlerinde ve
İstanbul bölgesinde yaşayanlarda, 45-59 yaş grubunda bulunanlarda, kadınlarda, lise
mezunlarında, yurtdışı sigortası olanlarda, ayrı yaşayanlarda, tam gün çalışanlarda ve sağlık
statüsü "çok iyi" olanlarda en yüksektir. Sağlık Bakanlığı'na bağlı kuruluşlara başvurularda
yapılan informal harcamalar ise kır yerleşim yerlerinde ve Batı Marmara bölgesinde
yaşayanlarda, 15-44 yaş grubunda bulunanlarda, erkeklerde, önlisans mezunlarında,
yurtdışından sigortalı olanlarda, boşanmış olanlarda, tam gün çalışanlarda ve sağlık statüsü
"çok kötü" olanlarda en yüksektir.
Üniversite hastanelerine başvurularda yapılan ortalama formal harcamalar kent yerleşim
yerlerinde ve Batı Anadolu bölgesinde yaşayanlarda, 0-4 yaş grubunda bulunanlarda,
erkeklerde, anaokulu mezunlarında, boşanmışlarda, tam gün çalışanlarda, sağlık sigortası
olmayanlarda ve algılanan sağlık statüsü "kötü" olanlarda en yüksektir. Üniversite
hastanelerine başvurularda yapılan ortalama informal harcamaların ise kent yerleşim
yerlerinde ve Ege bölgesinde yaşayanlarda, 60-69 yaş grubunda bulunanlarda, kadınlarda,
ilkokul mezunlarında, sağlık sigortası olmayanlarda, halen evli olanlarda, ev hanımlarında, ve
algılanan sağlık statüsünü "çok kötü" olarak belirtenlerde daha yüksek olduğu görülmektedir.
Özel sağlık kuruluşlarına başvurularda yapılan ortalama formal harcamalar kent yerleşim
yerlerinde ve İstanbul'da yaşayanlarda, 60-69 yaş grubunda bulunanlarda, kadınlarda,
lisansüstü mezuniyeti olanlarda, sağlık sigortası olmayanlarda, ayrı yaşayanlarda, işsizlerde
ve algılanan sağlık statüsü "kötü" olanlarda en yüksektir. Özel sağlık kuruluşlarına
başvurularda yapılan ortalama informal harcamalar kent yerleşim yerlerinde ve Batı Marmara
bölgesinde yaşayanlarda, 70-79 yaş grubunda bulunanlarda, kadınlarda, ön lisans
mezunlarında, ayrı yaşayanlarda, yarım gün çalışanlarda, yurtdışı sigortası olanlarda ve sağlık
statüsü "çok kötü" olanlarda en yüksektir.
Türk Silahlı Kuvvetleri, dernek ve vakıflara bağlı hastanelerin aralarında bulunduğu diğer
sağlık kuruluşlarına başvuranların ortalama formal harcamalarının kent yerleşim yerlerinde ve
Kuzeydoğu Anadolu bölgesinde yaşayanlarda, 80 yaş üzeri grupta bulunanlarda, kadınlarda,
106
okuma yazma bilmeyenlerde, halen evli olanlarda, ev hanımlarında, özel sağlık sigortasına
sahip olanlarda ve sağlık statüsü "çok iyi" olanlarda en yüksek olduğu görülmektedir.
Diğer sağlık kuruluşlarına başvuranların ortalama informal harcamaları incelendiğinde kırsal
yerleşim
yerlerinde ve Orta Anadolu bölgesinde yaşayanlarda, 0-4 yaş grubunda
bulunanlarda, kadınlarda, anaokulu mezunu olanlarda, evli olanlarda, işsizlerde, özel sağlık
sigortası olanlarda ve sağlık statüsü "çok kötü" olanlarda en yüksek olduğu görülmektedir.
Geleneksel sağlık hizmetleri sunucularına başvuranların ortalama formal harcamalarının kent
yerleşim yerlerinde ve Ege bölgesinde yaşayanlarda, 80 yaş ve üzerinde bulunanlarda,
kadınlarda, ortaokul mezunlarında, boşanmışlarda, işsizlerde, Sosyal Güvenlik Kurumu
sigortası olanlarda, sağlık statüsü "kötü" olanlarda en yüksek olduğu görülmektedir.
Geleneksel sağlık hizmetleri sunuculara başvurularda yapılan ortalama informal harcamaların
kırsal yerleşim yerlerinde ve Ortadoğu Anadolu bölgesinde yaşayanlarda, 45-59 yaş grubunda
bulunanlarda, erkeklerde, Sosyal Güvenlik Kurumu sigortası olanlarda ve sağlık statüsü "orta"
olanlarda en yüksek olduğu görülmektedir.
107
Hizmet Türlerine Dağılımı (TL/Yıl)
İlaç
Laboratuvar
İnformal
Formal
N
Ort.
SH.
N
Ort.
Görüntüleme
İnformal
Formal
İnformal
Formal
SH.
N
Ort.
SH.
N
Ort.
SH.
N
Ort.
SH.
N
Ort.
SH.
Kır-Kent
Kır
1759222 468,6
23,1
189418 428,0
228,1
927087
125,7
17,9
88188
76,5
19,3
735944 183,4
29,6
38072 159,5 68,4
Kent
6467538 615,7
73,7
664925 197,8
22,6
3283119 318,5
77,2
232644 141,6
54,0
2645477 220,6
41,7
131368 127,9 36,1
İstanbul
1364787 983,3
337,0
126961 169,7
48,2
674617
261,0
60,9
36441 124,5
72,0
515681 404,0 136,5
23588
73,7
36,7
Batı Marmara
423254
472,9
70,1
28052
747,6
414,5
226377
120,8
36,4
12002 105,1
51,7
185476 168,3
43,4
8538
75,1
44,6
Ege
1287162 400,6
31,6
100138 150,2
28,4
650777
598,2
292,9
38087 482,8 309,5
567501 174,0
37,6
14308 118,8 77,5
Doğu Marmara
984065
476,6
44,0
114581 102,2
21,2
469284
517,1
324,4
27453
47,8
21,7
386298 348,5 197,1
14178 160,7 106,1
Batı Anadolu
543744
399,4
40,5
36450
96,4
28,1
293650
118,7
47,3
32009
27,6
23,0
231103 213,0
96,1
17309
Akdeniz
772939
551,9
62,5
72768
911,8
590,8
410229
215,5
57,3
51785
52,3
34,5
305868 192,8
45,7
31528 137,4 82,9
Orta Anadolu
476200
396,5
37,7
56172
129,3
27,7
230862
139,2
41,9
14273
95,9
52,0
185261 166,2
60,8
11947 331,7 251,6
Batı Karadeniz
462517
428,4
42,7
42567
118,2
24,5
239359
47,5
14,0
34457
0,0
0,0
200433 143,0
89,5
14054
70,7
43,6
Doğu Karadeniz
85555
988,9
508,6
10886
44,6
13,0
50122
142,6
73,5
9319
69,7
46,8
37424
316,7 176,2
2734
0,0
0,0
Kuzeydoğu Anadolu
301690
564,3
41,7
36509
193,0
39,1
164838
71,3
28,4
13058
88,3
40,3
131967
63,1
30,3
7072
38,4
36,3
Ortadoğu Anadolu
405464
510,1
57,3
40238
210,9
38,3
216334
96,3
19,8
14188
74,3
39,2
145787 136,4
52,0
3201
157,2 89,0
Güneydoğu Anadolu
1119383 703,3
85,2
189022 238,8
44,2
583757
205,9
85,9
37760 169,1
60,6
488623
77,8
16,9
20982 239,9 124,9
0-4
952407
586,2
56,6
109837 278,5
78,4
401189
159,4
34,9
38318
44,4
26,8
238229 174,0
88,6
16581 108,1 41,8
5-14
977570
520,4
117,2
82145
28,7
401519
411,4
372,2
21822
21,1
14,2
297367 284,9 251,3
Bölge
81,9
70,7
Yaş Grupları
152,7
8870
0,0
0,0
108
15-44
3089606 537,2
25,3
342578 336,6
128,1 1628920 305,1
100,9
122942 213,3
98,3
1345171 182,0
23,9
68875 149,9 58,7
45-59
1622473 776,4
273,3
122719 153,8
22,1
819044
288,6
110,2
53391
86,4
34,1
724148 260,9
77,9
28053 240,8 105,7
60-69
691080
471,0
89,5
84462
153,0
35,5
418070
305,2
129,9
27063
69,6
46,7
345632 301,4 141,4
14265
93,8
65,4
70-79
418410
590,9
176,1
53059
277,8
128,1
256211
98,5
34,3
31326 129,4
61,0
199474 130,3
49,4
16081
93,5
86,5
80+
181268
424,9
64,2
31831
128,7
49,6
105723
129,7
76,9
12979
54,1
34,7
83272
159,6
81,7
7928
63,9
37,5
Cevapsız
293946
580,2
91,1
27711
127,0
36,1
179531
184,5
63,9
12991
4,5
4,4
148128 102,8
40,7
8786
74,3
45,6
Erkek
3443655 532,5
32,7
391967 311,1
113,0 1741245 260,2
91,9
124613 46,6
13,3
1467257 225,8
57,6
72286
57,0
21,3
Kadın
4783105 621,5
97,0
462375 196,0
23,6
2468962 287,2
79,1
196220 172,7
63,5
1914164 202,3
38,5
97153 193,0 53,3
1052368 619,0
77,8
130841 220,9
55,7
570431
176,9
86,1
46566 150,5
51,8
471951
16,9
27579
626793
504,2
60,3
60076
163,3
48,3
300605
592,2
496,5
22630
43,5
30,5
240734 404,0 310,5
11264 272,1 223,3
Ana Okulu
228533
941,2
496,6
11691
209,9
72,0
91721
51,6
26,1
4879
0,0
0,0
58801
5,0
1817
İlkokul
2843763 490,5
25,8
288308 156,2
18,9
1450307 164,9
24,9
117349 109,9
36,0
1231949 273,4
61,3
61099 154,2 60,1
Ortaokul
962262
518,2
48,6
94000
259,9
73,4
539488
329,3
197,0
46200 276,5 247,9
440431 149,9
33,3
20812 173,8 125,5
Lise
1035457 898,7
426,6
102556 552,3
411,9
551285
531,1
291,3
30968 136,0
74,8
441632 210,5
46,0
25798
65,2
26,5
Ön Lisans
129943
323,7
38,5
14185
706,2
639,6
61747
193,3
112,6
2805
9,9
9,6
55230
303,5 170,7
2228
0,0
0,0
401224
468,2
65,1
47665
120,3
27,2
218911
348,6
134,6
13176
61,7
55,9
176674 194,7
15603
297,9
118,1
670
364,0
0,0
12545
934,6
882,9
670
0,0
0,0
Hiç Evlenmemiş
1215878 490,5
34,7
111871 141,3
22,6
590230
164,9
51,5
45880
23,2
11,6
Halen Evli
4600955 604,0
98,2
508522 281,2
86,7
2517135 265,0
69,1
174903 133,2
30,2
Boşanmış
144103
581,7
135,0
10281
174,1
66,2
74521
499,3
290,8
13643 865,2 790,7
61381
Eşi Ölmüş
487949
547,5
102,6
47612
105,7
19,0
271409
137,5
45,5
28478
42,3
26,8
212259 106,2
Ayrı Yaşıyor
25458
2744,5 2253,3
6785,8 291,0
15637
5542,8 4857,8
938
0,0
0,0
20153
Cinsiyet
Eğitim Durumu
69,3
6,5
98,1
44,0
54,7
34,8
78,6
3189
0,0
0
0,0
0,0
513204 163,5
42,0
27797
41,2
23,0
2095152 224,3
37,5
102716 193,3 50,8
3857
0,0
149,4 138,3
Medeni Durum
976
238,6 112,8
8,1
527
0,0
0,0
37,7
14707
5,1
4,9
8,3
938
0,0
0,0
109
Çalışma Durumu
Tam Gün Çalışan
1205019 906,7
367,0
145142 539,5
298,1
614995
316,4
74,0
41179 335,1 277,5
539341 211,7
48,6
20068
56,3
32,4
124152
342,1
38,8
15390
94,3
34,5
56208
64,0
31,2
6346
49165
75,4
32,3
4964
11,1
11,5
Ev Hanımı
2872370 503,0
21,8
283459 193,0
28,0
1553751 308,8
Öğrenci
781203
471,6
35,0
67228
133,8
29,5
382290
Emekli
1090818 402,9
62,2
115420
75,3
12,4
İşsiz
620408
826,7
129,9
76573
328,6
7217
396,1
79,9
0
Sigorta yok
796691 1345,6
562,5
72130
SGK
7386636 502,6
22,9
Çocuk
214,2
0,7
114,8
123100 139,8
40,3
1252409 246,8
58,0
64449 244,9 80,0
191,4
78,6
18276
64,1
10,6
313770 119,5
29,8
16501
78,7
18,3
628897
234,8
86,4
39479
49,0
27,1
526498 174,0
45,4
20021
60,3
3,7
90,3
346368
152,9
31,9
39867
47,7
18,2
318532 195,8
46,1
22227
59,6
54,6
0,0
0,0
2676
91,4
0,0
0
0,0
0,0
0,0
0
0,0
0,0
317,0
120,9
357094
994,7
499,5
36317 100,5
43,6
281770 476,4 182,6
25793 139,7 99,8
775861 231,5
56,7
3826926 209,3
44,3
280931 125,3
44,8
3078941 189,3
141458 127,7 32,6
1731
141,3
32,5
Özel sigorta
18666
592,4
303,2
840
546,9
128,1
17019
174,5
121,3
977
0,0
0,0
11342
106,8 101,7
2189
553,6 349,5
SGK+Özel sigorta
19130
383,3
94,2
3235
108,2
45,7
6403
433,4
142,7
2031
400,0
0,0
7182
60,6
49,2
0
0,0
0,0
Yurtdışı Sigorta
5637
619,4
299,0
2276
4077,3 3816,0
2764
97,2
94,8
576
48,0
0,0
2187
0,0
0,0
0
0,0
0,0
Bilmiyor
133189
647,6
233,7
5180
26,2
66849
181,6
144,4
4033
62,6
38,2
53875
101,6
56,5
1755
Çok Kötü
308227 1007,8
262,9
45144 1378,8 939,7
202614
152,2
66,5
27526 160,7
75,0
185643 157,9
49,8
26098 168,6 74,6
Kötü
1016099 599,4
40,7
142556 156,6
21,3
644497
538,4
274,9
59554
28,7
540136 227,8
48,2
33508 169,4 84,8
Orta
1879344 556,3
39,3
192066 157,5
23,9
1062035 253,0
62,4
75768 219,6 154,0
830264 227,2
61,9
39819 173,6 95,7
İyi
2715720 436,9
20,9
240242 180,3
43,1
1296516 172,8
25,9
75550 132,1
59,5
1125113 197,0
51,0
36505
91,1
30,7
Çok İyi
495705 1251,7
888,9
58361
241,5
102,8
233571
222,8
123,8
23992
78,0
38,6
196627 133,0
38,5
10388
45,9
45,8
Genel Toplam
8226760 584,3
58,1
854342 248,8
53,5
4210206 276,0
60,3
320832 123,7
39,5
3381422 212,5
33,2
169440 135,0 31,9
74,1
74,8
162,9 160,3
110
Hizmet Türlerine Dağılımı (TL/Yıl) (Devam)
Tıbbi Cihaz
İnformal
Formal
N
Ort.
Tıbbi Malzeme
Diğer*
İnformal
Formal
İnformal
Formal
SH.
N
Ort.
SH.
N
Ort.
SH.
N
Ort.
SH.
N
Ort.
SH.
N
Ort.
SH.
60,8
22,7
254502
503,3
84,5
15506
1237,5
448,3
Kır-Kent
Kır
203371 453,2
112,0
22448
366,9
113,7
420950
77,9
33,6
18653
Kent
734613 903,7
180,3
78941
370,9
103,6
1409517 72,2
27,0
109991 254,5
113,7 1331223 655,8
148,9
96548
1255,3
291,9
İstanbul
157491 2000,6
721,4
15083
244,3
113,4
280568
39,8
13,1
19300
240,6
110,9
542,5
38789
656,1
158,8
Batı Marmara
51524
235,2
110,2
5084
199,8
128,5
76739
26,2
11,2
5971
1993,6 1935,0
60000
2035,3 1281,3
7765
2266,3
1014,9
Ege
200177 241,4
84,3
9574
353,6
182,7
395023
30,1
11,0
18926
313,2
217,5
223601
452,1
118,1
15122
1862,2
1008,8
Doğu Marmara
79308
456,6
194,9
13217
716,4
456,1
154122 123,2
88,0
7126
49,4
35,0
135286
583,7
293,4
9433
2804,4
2186,7
Batı Anadolu
66303
792,1
309,5
8766
226,4
169,7
119404 400,1 308,0
9885
17,9
13,1
171549
611,5
155,9
1373
244,8
0,0
Akdeniz
80741
582,1
250,7
11515
438,3
273,6
178389
40,7
23,8
22776
94,1
56,1
127997
377,2
72,6
2690
991,8
189,2
Orta Anadolu
54048
434,2
292,5
6260
308,5
186,0
114094
46,5
27,6
5736
71,4
54,9
184743
446,7
81,1
4879
1069,9
488,2
Batı Karadeniz
65025
599,7
259,7
11799
678,7
347,3
115477
30,5
14,4
11566
109,5
97,9
125917
228,6
37,8
6844
1112,3
708,9
Doğu Karadeniz
3091
128,3
97,2
3386
110,1
86,2
24546
149,1
86,5
4193
82,6
57,4
13220
711,9
483,1
0
0,0
0,0
Kuzeydoğu Anadolu
22386 1185,3
522,6
4777
162,1
101,8
87541
33,4
14,8
3917
8,5
8,9
34807
251,2
111,3
617
40
0,0
Ortadoğu Anadolu
41257 1614,4
810,6
3162
85
51,7
82721
102,5
38,1
6062
225,3
128,5
49669
340,7
61,6
7834
775,7
254,5
Güneydoğu Anadolu
116634 761,3
339,3
8766
179,8
61,8
201843
57,1
31,7
13186
42,8
24,1
134933
420,9
116,1
16708
1244,1
434,7
0-4
94638
129,8
65,4
5096
95,8
67,9
200072
29,2
12,6
18717
42,6
21,2
210215 1446,4
815,2
9022
391,2
149,3
5-14
91619 1290,4
382,2
6020
1954,3
792,3
168256
26,4
12,8
8106
29,9
13,3
204437
67,4
8009
2479,3
1578,9
Bölge
324005 1057,3
Yaş Grupları
325,7
111
15-44
349092 792,2
226,9
34584
355,9
92,2
741221
35,3
7,2
57380
384,2
207,6
668005
602,2
125,0
64099
867,1
130,5
45-59
158642 549,3
261,1
16171
175,2
108,3
321777
192
114,8
18412
102
60,9
281482
461,5
148,2
19655
2261,9
1010,8
60-69
106003 554,5
197,1
9873
164
55,5
172942
49,4
22,2
11178
97,3
39,7
95782
326,6
83,8
5057
2004,8
587,0
70-79
68097
309,9
16878
394,5
169,0
109149
87,9
57,9
5817
54
21,9
43791
529,6
220,8
1532
3628,5
2084,5
80+
29321 3591,2 2733,4
8937
129,7
78,6
45222
359,1 297,4
5831
423,5
231,1
22051
612,5
276,0
3540
145,3
16,6
Cevapsız
40572 1182,6 1069,1
3830
178,6
172,4
71827
27,1
17,9
3203
91,1
72,7
59962
505,2
166,5
1141
656,8
450,2
Erkek
435483 631,7
147,7
52133
350
91,8
821674
67,3
19,5
68700
151,2
61,6
707735
679,4
240,8
45285
1338,5
474,9
Kadın
502501 957,1
240,2
49256
391,3
135,8
1008793 78,5
37,0
59944
312,7
193,8
877990
592,6
116,0
66769
1194,7
268,0
105925 1422
857,2
21348
178,9
69,8
202869 122,3
72,7
13314
192,8
135,7
159968
390,2
97,5
8243
1581,1
617,0
67683
870,3
322,1
4875
1636,3
733,2
136513
20,9
7,5
9314
40,3
26,8
79668
297
88,6
10526
2207,4
1339,8
Ana Okulu
23546
758,5
433,6
1018
0,0
0,0
39711
0
0,0
1937
9,5
7,1
63658
350,6
118,0
0
0,0
0,0
İlkokul
338814 661,9
171,7
45593
347,4
139,4
607659 108,1
59,7
45496
396,2
265,0
487220
446,9
57,2
40738
1493,9
506,5
Ortaokul
112358 1266,7
498,6
6653
204,7
69,0
209761
27,3
9,7
12077
76,5
42,9
214766
484,7
186,1
14130
905
214,1
Lise
130981
744
375,4
12619
310,3
129,3
260120
35,9
8,8
16793
259,9
103,2
248679
509,7
103,5
14472
1163,3
604,6
Ön Lisans
13506
318
215,0
2264
288,7
279,4
41687
50,5
45,4
1952
0,0
0,0
21774
325,3
182,5
3934
836,7
443,3
41166 1321,5
788,3
2941
1178,2
815,9
105060 147,2
92,1
7801
226,4
80,2
112338
962,5
661,7
11714
588,3
202,4
0,0
0
0,0
0,0
7945
0
0,0
0
0,0
0,0
5463
0
0,0
0,0
730,9
Cinsiyet
Eğitim Durumu
Medeni Durum
605
0,0
2328,1 2074,1
Hiç Evlenmemiş
155744 1406,4
420,2
12211 1100,5
453,8
281784
25,6
8,5
15790
79,1
45,7
282083
323,5
51,2
11062
893,3
588,8
Halen Evli
509041
868
227,2
64116
258
62,1
1043920 104,2
38,2
74689
199,3
63,5
822351
567
103,7
76243
1293
299,3
Boşanmış
16987
817,9
400,9
1418
443,2
253,5
35608
0,0
0,0
2486
109,7
89,7
23851
1816
1536,5
0
0,0
0,0
Eşi Ölmüş
80385
247,6
141,6
13778
41,1
19,1
110057
33,2
21,3
6045
1905,4 631,3
68938
478
167,5
7698
891,1
653,7
Ayrı Yaşıyor
7926
0,0
0,0
0
0,0
0,0
11283
639,1 533,4
938
7986
73
43,6
2146
1040
0,0
0,0
0,0
112
Çalışma Durumu
Tam Gün Çalışan
115797 287,5
106,8
13989
329,8
99,0
285245
91,7
36,5
22247
191,3
68,2
281693
468,8
84,1
21785
1867,5
907,4
16133
280,9
910
294
0,0
19664
0,0
0,0
1268
0,0
0,0
24379
548,5
312,4
1802
3507,9
0,0
Ev Hanımı
303732 962,7
343,6
37449
194,5
75,6
622120
97,3
58,1
39257
160,5
46,0
469596
592,6
169,4
50765
1100,7
232,7
Öğrenci
111685 1866,6
563,9
4155
1960,3
0,0
169459
16,9
8,3
6240
4,3
0,0
220268
636,1
343,0
9780
435,4
29,2
Emekli
161480 560,2
167,8
22357
354,4
108,4
267356
43,4
14,6
16608
56,3
31,6
158682
335,7
89,0
7690
1331,6
396,0
İşsiz
89237
959,6
519,0
12458
236,3
40,9
159078 149,3
93,3
14363 1135,6
0,6
90712
1049,8
428,9
9563
1240,1
46,8
0
0,0
0,0
0
0,0
0,0
0
0,0
0,0
0
0,0
0,0
519
130
0,0
0
0,0
0,0
Sigorta yok
78929
848,4
569,1
7206
70,5
38,8
122144
95,9
51,6
9067
75,8
40,0
203494
1243
825,3
5502
893,6
292,0
SGK
850319 797,8
149,5
92395
378,1
90,7
1699514 72,2
23,6
104,5 1371842 540,8
77,4
106020
1274,9
270,9
Çocuk
299
Özel sigorta
119577 237,9
5680
116,1
115,8
0
0,0
0,0
5669
0,0
0,0
0
0,0
0,0
4688
721,6
666,0
532
558
0,0
56
3380
0,0
0
0,0
0,0
2115
9,2
12,6
0
0,0
0,0
5701
504,2
92,1
0
0,0
0,0
3000
3287,7
699,5
1788
1159,8
11,7
1026
0,0
0,0
0
0,0
0,0
0
0,0
0,0
0
0,0
0,0
Bilmiyor
22016
0,0
0,0
478
0,0
0,0
36083
73,2
69,1
5481
53,1
23,7
26799
914,1
475,4
366
520
0,0
Çok Kötü
50923
846
378,7
12031
311,5
135,6
97073
259,8 152,6
7808
1507,3 402,0
29307
220,1
98,9
9531
960,3
416,4
Kötü
138425 1427,2
663,5
20855
520,8
290,9
247487
46,8
18,6
24250
340,2
167,0
161194 1140,3
521,2
12282
893,6
419,0
Orta
209163 551,4
227,7
28913
231,5
82,0
426115 114,6
83,3
24605
79,9
24,6
313853
446,7
71,1
31547
1491,2
609,9
İyi
307750 777,5
212,8
22754
330,6
95,9
578362
57,9
19,5
30777
125
47,8
567808
434,6
59,9
37873
1191,4
323,2
Çok İyi
58002 1713,8
904,9
6969
337,8
304,1
115568
43,5
13,7
9536
206
112,8
120889
321,9
69,4
5549
913,7
305,9
Genel Toplam
937983
143,3
101389
370
84,5
1830467 73,5
22,2
97,1
1585725 631,3
125,6
112054
1252,8
259,0
SGK+Özel sigorta
Yurtdışı Sigorta
806
128644 226,4
*Diğer Mal ve Hizmetler: muayene, ameliyat, yanık tedavisi.
113
Tablo 28 sosyo-demografik özellikler ve algılanan sağlık statüsüne göre cepten yapılan
ortalama formal ve informal harcamaların ilaç, laboratuvar, görüntüleme, tıbbi cihaz, tıbbi
malzeme, diğer mal ve hizmetlere dağılımını göstermektedir. Buna göre formal ve informal
ortalama harcamaların en fazla muayene, ameliyat, yanık tedavisi gibi diğer mal ve hizmet
türleri ve sağlık personeli için en az görüntüleme hizmetleri için yapıldığı görülmektedir. İlaç
için yapılan formal harcamaların kent yerleşim yerlerinde ve Doğu Karadeniz bölgesinde
yaşayanlarda, 70-79 yaş grubunda olanlarda, kadınlarda, anaokulu mezunlarında, açısından
ayrı yaşayanlarda, tam gün çalışanlarda, sigortası olmayanlarda ve algılanan sağlık statüsü
“çok iyi” olanlarda en yüksek olduğu görülmektedir. İlaç için yapılan informal harcamaların
ise, yerleşim yeri açısından kırda ve Akdeniz bölgesinde yaşayanlarda, 15-44 yaş
grubundakilerde, erkeklerde, önlisans mezunlarında, ayrı yaşayanlarda, tam gün çalışanlarda,
yurtdışından sigortalılarda ve sağlık statüsü “çok kötü” olanlarda en yüksek olduğu
görülmektedir.
Laboratuvar hizmetleri için yapılan formal harcamaların, kent yerleşim yerlerinde ve Ege
bölgesinde yaşayanlarda, 5-14 yaş grubundakilerde, kadınlarda, lisanüstü mezunlarında, ayrı
yaşayanlarda, ev hanımlarında, sigortası olmayanlarda ve sağlık statüsü “kötü” olanlarda en
yüksek olduğu görülmektedir. Laboratuvar hizmeti için yapılan informal harcamaların ise,
kent yerleşim yerlerinde ve Ege bölgesinde yaşayanlarda, 15-44 yaş grubunda olanlarda,
kadınlarda, ortaokul mezunlarında, boşanmış olanlarda, tam gün çalışanlarda, Sosyal
Güvenlik Kurumu ve özel sağlık sigortası olanlarda ve sağlık statüsü “orta” olanlarda en
yüksek olduğu görülmektedir.
Görüntüleme hizmeti için yapılan formal harcamaların kent yerleşim yerlerinde ve İstanbul'da
yaşayanlarda, 60-69 yaş grubunda olanlarda, erkeklerde, okuryazar olup bir okul
bitirmeyenlerde, boşanmışlarda, ev hanımlarında, sigortası olmayanlarda ve sağlık statüsü
“kötü” olanlarda en yüksek olduğu görülmektedir. Görüntüleme hizmeti için yapılan informal
harcamaların ise kır yerleşim yerlerinde ve Orta Anadolu’da yaşayanlarda, 45-49 yaş
grubunda olanlarda, kadınlarda, okuryazar olup bir okul bitirmeyenlerde, halen evli olanlarda,
ev hanımlarında, özel sağlık sigortası olanlarda ve sağlık statüsü “orta” olanlarda e yüksek
olduğu görülmektedir.
Tıbbi cihaz için yapılan formal harcamaların kent yerleşim yerlerinde ve İstanbul'da
yaşayanlarda, 80 yaş ve üzerindekilerde, kadınlarda, okuma yazma bilmeyenlerde, hiç
evlenmemişlerde, öğrencilerde, Sosyal Güvenlik Kurumu sigortası olanlarda ve sağlık statüsü
“kötü” olanlarda en yüksek olduğu görülmektedir. Tıbbi cihaz için yapılan informal
114
harcamaların ise kent yerleşim yerlerinde ve Doğu Marmara’da yaşayanlarda, 5-14 yaş
grubunda
olanlarda,
kadınlarda,
okuryazar
olup
bir
okul
bitirmeyenlerde,
hiç
evlenmemişlerde, öğrencilerde, yurtdışından sigortalılarda ve sağlık statüsü “çok iyi”
Tıbbi malzeme için yapılan formal harcamaların kır yerleşim yerlerinde ve Batı Anadolu
bölgesinde yaşayanlarda, 80 yaş ve üzerindekilerde, kadınlarda, üniversite (lisans)
mezunlarında, ayrı yaşayanlarda, işsizlerde, sağlık sigortası olmayanlarda ve sağlık statüsü
“çok kötü” olanlarda en yüksek olduğu görülmektedir. Tıbbi malzeme için yapılan informal
harcamaların ise kent yerleşim yerlerinde ve Batı Marmara bölgesinde yaşayanlarda, 80 yaş
ve üzerindekilerde, kadınlarda, ilkokul mezunlarında, eşi ölmüş olanlarda, işsizlerde,
SGK’lılar ve algılanan sağlık statüsüne “çok kötü” cevabını verenlerde yüksek olduğu
görülmektedir.
Muayene, ameliyat, yanık tedavisi gibi diğer mal ve hizmetler ile sağlık personeli için yapılan
formal harcama ortalamasının kent yerleşim yerlerinde ve BatıMarmara'da yaşayanlarda, 0-4
yaş grubunda bulunanlarda, erkeklerde, lisans mezunlarında, boşanmışlarda, işsizlerde, sağlık
sigortası olmayanlarda, sağlık statüsü "kötü" olanlarda en yüksek olduğu görülmektedir.
Muayene, ameliyat, yanık tedavisi gibi diğer mal ve hizmetler ile sağlık personeli için yapılan
informal harcama ortalamasının kent yerleşim yerlerinde ve Doğu Marmara bölgesinde
yaşayanlarda, 70-79 yaş grubunda bulunanlarda, erkeklerde, okur-yazar olup bir okul
bitirmeyenlerde, evlilerde, yarım gün çalışanlarda, Sosyal Güvenlik Kurumu sigortası
olanlarda ve sağlık statüsü "orta" olanlarda en yüksek olduğu görülmektedir.
4.2.1. Hastaneye Yatış İle İlgili Genel Bilgiler
Bu bölümde önce bireylerin hastaneye yatış durumları sosyo-demografik özellikleri itibariyle
sunulmuş, daha sonra bu yatışlarla ilgili hastaneye kabul şekli ve yatış nedenleri ile hastaneye
yatışlarına bağlı olarak yapılan harcamaların genel düzeyi, harcamaların fonksiyonlarına (ilaç,
laboratuvar, görüntüleme, tıbbi cihaz, tıbbi malzeme, diğer mal ve hizmetler ile ilgili
harcamalar) ve türlerine (formal ve informal harcamalar) göre ayrımları hakkında bilgiler
verilmiştir. Hastaneye yatıştan en az 24 saati o hastanede geçirme durumu kast edilmiş olup
daha kısa süreli kalışlar ayakta sağlık hizmeti sınıflandırması içerisine dahil edilmiştir.
Hastaneye yatışla ilgili veriler ağırlıklandırılarak 75.627.566 kişi üzerinden verilmiştir.
115
Yatış Dağılımı (%)
Bilmiyor
Kır-Kent
Kır
Kent
Bölge
İstanbul
Batı Marmara
Ege
Doğu Marmara
Batı Anadolu
Akdeniz
Orta Anadolu
Batı Karadeniz
Doğu Karadeniz
Kuzeydoğu Anadolu
Ortadoğu Anadolu
Güneydoğu Anadolu
Yaş
0-4
5-14
15-44
45-59
60-69
70-79
80+
Cevapsız
Cinsiyet
Erkek
Kadın
Eğitim Durumu
Bitirmedi
Ana Okulu
İlkokul
Ortaokul
Lise
Ön Lisans
Medeni Durum
Hiç Evlenmemiş
Halen Evli
Boşanmış
Eşi Ölmüş
Ayrı Yaşıyor
Çalışma Durumu
Tam Gün Çalışan
Ev Hanımı
Öğrenci
Emekli
İşsiz
Çocuk
N
%
118698
349110
0,7
0,6
101170
48755
34082
35509
37289
20021
63309
37099
8564
14831
36219
30961
Hayır
N
%
Evet
Toplam
N
%
16460677 95,8
56187452 96,1
599726
1911902
3,5
3,3
17179102
58448464
0,7
1,5
0,3
0,5
0,5
0,2
1,6
0,8
0,3
0,7
1
0,4
13397938
3062883
9357559
6710253
7031245
9323493
3648079
4276191
2501478
2114447
3622170
7602395
96,7
94,3
95,7
95,1
96,9
97
94,7
95,4
98,3
95
96,4
95,5
355636
135981
387824
312627
184710
267541
141677
170337
35282
96867
97990
325155
2,6
4,2
4
4,4
2,5
2,8
3,7
3,8
1,4
4,4
2,6
4,1
13854744
3247619
9779466
7058389
7253243
9611054
3853065
4483627
2545324
2226144
3756379
7958512
26550
46917
155418
56676
26521
31736
11727
112261
0,4
0,4
0,4
0,5
0,7
1,7
1,5
2,7
6205755
11895846
33580187
11105496
3596758
1686538
671382
3906168
95,8
98,1
96,6
95,8
93
89,1
86,5
94,4
247110
178166
1024354
430578
244988
174369
93242
118823
3,8
1,5
2,9
3,7
6,3
9,2
12
2,9
6479416
12120929
34759960
11592750
3868266
1892643
776351
4137252
254635
213173
0,7
0,6
36714746 96,4
35933384 95,8
1131942
1379686
3
3,7
38101323
37526244
76098
1,2
5994250
93,4
346433
5,4
6416781
34892
0,7
4975077
96,1
167112
3,2
5177080
10993
143194
58973
76764
8582
30402
2125
0,4
0,6
0,5
0,6
0,5
0,6
0,9
2427859
22053905
12249682
12914213
1522705
4740517
229070
98,2
95,6
97,1
96,9
96,7
96,4
98,4
34431
869771
302853
335351
43492
148877
1654
1,4
3,8
2,4
2,5
2,8
3
0,7
2473283
23066870
12611508
13326328
1574779
4919796
232850
119251
232044
10759
45074
3019
0,6
0,6
1,1
1,8
2,3
20785890
34017151
959932
2323500
121360
97,9
95
94,8
91,5
90,7
326856
1552603
41756
171834
9389
1,5
4,3
4,1
6,8
7
21231997
35801798
1012446
2540407
133768
79140
18801
128773
68560
65996
50474
2661
0,5
1,3
0,7
0,5
0,9
0,9
1,7
16315263
1338825
17581559
12769221
6502504
5394969
156468
97,3
95,8
94,3
98,2
93,4
94,8
97,7
380342
39774
931076
168840
396693
246124
954
2,3
2,8
5
1,3
5,7
4,3
0,6
16774745
1397399
18641407
13006622
6965192
5691568
160082
116
SGK
Özel Sigorta
Yurtdışı Sigorta
Bilmiyor
Çok kötü
Kötü
Orta
İyi
Çok iyi
92289
373639
752
765
362
0,9
0,6
0,4
0,6
1,8
9596224 96,9
62733626 96
173145 93,5
128837
97
16298
79,7
219492
2273776
11336
3235
3789
2,2
3,5
6,1
2,4
18,5
9908005
65381041
185233
132837
20450
16776
24253
36258
167598
134528
31645
2,9
2,9
1
1,2
0,4
0,3
514398
664166
3105506
13508428
31608080
9071178
43790
141241
402749
593861
805386
141160
7,6
17
11,4
4,2
2,5
1,5
574963
829660
3544513
14269887
32547994
9243983
89,5
80,1
87,6
94,7
97,1
98,1
Tablo 29'da sosyo-demografik özellikler ve algılanan sağlık statüsüne göre hastaneye yatma
durumunun dağılımı görülmektedir. Buna göre son 6 ay içinde hastaneye yattığını ifade
edenlerin sayısı 2.511.628 kişi olmasına karşın bunlardan bazıları birden fazla yatış yaptığı
için toplam hastaneye yatış olay (episode) sayısı 2.831.317 olarak bulunmuştur.
Hastaneye yatışlar Doğu Marmara ve Kuzeydoğu Anadolu bölgelerinde yaşayanlarda, 80 yaş
ve üzeri yaş grubunda olanlarda, kadınlarda, eğitim durumu okuma- yazma bilmeyenlerde,
medeni durumunu ayrı yaşıyor olarak belirtenlerde, çalışma durumu emekli olanlarda, sağlık
güvencesini yurtdışı sigortanın da aralarında bulunduğu diğer grubu olarak belirtenlerde ve
algılanan sağlık statüsü "çok kötü" olanlarda yüksek olduğu, buna karşın kırsal ve kentsel
yerleşim yerlerindeki yatış yüzdesinin birbirine yakın çıktığı, diğer yandan Doğu Karadeniz
Bölgesi’nde yaşayanların, erkeklerin, eğitim durumu lisansüstü olanların, hiç evlenmemiş
olanların, çocukların ve algılanan sağlık statüsünü "çok iyi" olarak belirtenlerin hastaneye
yatış yüzdelerinin daha düşük çıktığı görülmektedir.
4.2.1.1. Hastaneye Kabul Şekli ve Yatış Nedenleri
Hastaneye yatan kişilerin hastaneye kabul şekli ve hastaneye yatış nedenlerine göre dağılımı
Tablo 30’da sunulmuştur. Son 6 ay içinde hastaneye yatan 2.511.628 kişinin (yıllık 5.023.256
kişi) hastaneye yatış şekli incelendiğinde %55,6’sının hastanenin polikliniğinden yatış
yaparken %31'inin bu kuruluşun acil servisinden yatış yaptığı, özel muayenehaneden yapılan
sevklerin tüm hastaneye yatışların %6,8’ini oluşturduğu görülmüştür.
117
Tablo 30. Hastaneye Yatanların Hastaneye Kabul Şekli ve Hastaneye Yatış Nedenlerine
Göre Dağılımı
Hastaneye Kabul Şekli
N
%*
79.312
1,6
2.794.304
55,6
252.350
5,0
1.557.642
31,0
339.648
6,8
5.023.256
100,0
n
%**
Cerrahi tedavi
2.538.376
44,8
Cerrahi Olmayan /Tıbbi tedavi
2.748.608
48,5
Doğum/Düşük/Riskli gebelik
506.060
8,9
4.498
0,1
5.662.634
100,0
Bilmiyor
Bu Kuruluşun (Hastanenin) Polikliniğinden
Diğer Sağlık Kurumlarından Sevk
Bu Kuruluşun (Hastanenin) Acil Servisinden
Özel Muayenehaneden
Toplam
Hastaneye Yatış Nedenleri
Diğer
Toplam
*: Hastaneye kabul şeklinin yüzdesi hesaplanırken bir yıllık süre içinde hastaneye yatanlar dikkate alınmış, bunun için son 6
ay içinde hastaneye yatanlar (2.511.628) 2 ile çarpılarak yıllık hastaneye yatanların sayısı belirlenmiştir.
**: Hastaneye yatış nedenlerinin yüzdesi hesaplanırken bir yıllık süre içinde hastaneye yatış olaylarının sayısı dikkate
alınmış, bunun için son 6 ay içinde hastaneye yatış olay sayısı (2.831.317) 2 ile çarpılarak yıllık toplam hastaneye yatış
sayısı belirlenmiştir.
Hastaneye yatışların %48,5’i gibi önemli bir bölümünün cerrahi olmayan nedenlerden
kaynaklandığı,
cerrahi
nedenlerin
ise
hastaneye
yatışların
%44,8’ini
oluşturduğu,
doğum/düşük/riskli gebelik ve diğer nedenlere bağlı olarak yapılan yatışların %8,9 olarak
sonuçlandığı görülmektedir.
118
Yatış Nedenlerinin Dağılımı (%)
Cerrahi Tedavi
N
%
Kır
594602
Kent
1943774
İstanbul
Cerrahi Olmayan
Tıbbi Tedavi
N
%
44,8
683854
44,8
2064754
362338
46,2
Batı Marmara
144690
Ege
408112
Doğu Marmara
Doğum/Düşük/
Riskli Gebelik
Diğer
N
Toplam
N
%
%
51,6
78262
5,9
0
0,0
1326524
47,6
427798
9,9
4498
0,1
4336110
352244
45,0
81740
10,4
0
0,0
783470
48,4
134592
45,0
20054
6,7
0
0,0
298770
48,7
373488
44,6
76512
9,1
0
0,0
837558
339596
50,8
318210
47,6
35312
5,3
0
0,0
668462
Batı Anadolu
174914
40,9
216848
50,6
42576
9,9
2400
0,6
428182
Akdeniz
267508
39,6
375418
55,5
57490
8,5
2098
0,3
675910
Orta Anadolu
130266
39,9
181096
55,5
28224
8,7
0
0,0
326278
Batı Karadeniz
199282
48,1
179076
43,2
37698
9,1
0
0,0
414128
Doğu Karadeniz
30788
39,8
45152
58,3
5296
6,8
0
0,0
77386
Kır-Kent
Bölge
Kuzeydoğu Anadolu
101378
45,3
112576
50,3
9794
4,4
0
0,0
223748
Ortadoğu Anadolu
95452
43,7
101650
46,5
30744
14,1
0
0,0
218568
Güneydoğu Anadolu
284054
40,0
358258
50,4
80620
11,4
0
0,0
710176
0-4
134630
24,3
415894
75,2
8040
1,5
4498
0,8
553274
5-14
165282
37,7
290646
66,3
0
0,0
0
0,0
438452
15-44
1006108
45,6
754634
34,2
488364
22,1
0
0,0
2207374
45-59
535150
54,2
484766
49,1
1156
0,1
0
0,0
987970
60-69
263046
49,2
280732
52,6
0
0,0
0
0,0
534146
70-79
203780
45,7
248254
55,7
0
0,0
0
0,0
445676
80+
84974
38,7
136676
62,2
0
0,0
0
0,0
219618
Cevapsız
145406
52,7
137008
49,6
8500
3,1
0
0,0
276128
Erkek
1280238
49,3
1280238
49,3
0
0,0
4498
0,2
2595346
Kadın
1258138
41,0
1258138
41,0
506060
16,5
0
0,0
3067288
325406
39,8
482854
59,1
30256
3,7
0
0,0
817688
178664
44,5
200792
50,0
30474
7,6
0
0,0
401462
Ana Okulu
29488
37,0
49510
62,2
624
0,8
0
0,0
79622
İlkokul
959278
48,4
915728
46,2
158960
8,0
0
0,0
1983434
Ortaokul
326024
47,7
289494
42,3
90710
13,3
0
0,0
683992
Lise
325584
45,1
293388
40,6
112498
15,6
0
0,0
722194
Ön Lisans
50518
54,5
28506
30,7
17794
19,2
0
0,0
92716
186928
60,6
85428
27,7
45692
14,8
0
0,0
308644
3308
61,2
2098
38,8
0
0,0
0
0,0
5406
360216
50,6
359610
50,5
0
0,0
0
0,0
711980
Yaş
Cinsiyet
Eğitim Durumu
Medeni Durum
Hiç Evlenmemiş
119
Halen Evli
1600774
46,4
1443676
41,8
496126
14,4
0
0,0
3452576
Boşanmış
70500
63,9
43346
39,3
0
0,0
0
0,0
110344
Eşi Ölmüş
173550
43,7
232556
58,6
0
0,0
0
0,0
397076
Ayrı Yaşıyor
21242
65,6
9238
28,5
1894
5,9
0
0,0
32376
497074
58,3
336038
39,4
35184
4,1
0
0,0
853066
39146
45,7
46534
54,3
0
0,0
0
0,0
85678
Ev Hanımı
861764
41,8
806552
39,1
438580
21,3
0
0,0
2061650
Öğrenci
156616
43,1
194108
53,5
18394
5,1
0
0,0
363000
Emekli
471222
53,6
440570
50,1
2098
0,2
0
0,0
879062
İşsiz
273340
45,8
315238
52,9
22124
3,7
0
0,0
596464
1340
70,2
568
29,8
0
0,0
0
0,0
1908
192168
39,1
240126
48,9
69812
14,2
0
0,0
491318
SGK
Çalışma Durumu
Tam Gün Çalışan
Çocuk
Sigorta Durumu
2318256
45,2
2492444
48,6
436248
8,5
4498
0,1
5127326
Özel Sigorta
20258
67,7
9684
32,3
0
0,0
0
0,0
29942
4118
63,6
2352
36,4
0
0,0
0
0,0
6470
Yurtdışı Sigorta
3576
47,2
4002
52,8
0
0,0
0
0,0
7578
Bilmiyor
53256
58,9
32058
35,4
8914
9,9
0
0,0
90432
Çok kötü
162124
44,0
216790
58,8
3490
0,9
0
0,0
368510
Kötü
436688
44,6
553314
56,5
17740
1,8
0
0,0
980080
Orta
632134
48,7
608252
46,9
87836
6,8
0
0,0
1296898
İyi
836396
48,4
587284
34,0
331400
19,2
0
0,0
1728214
Çok iyi
142636
48,4
108132
36,7
48642
16,5
0
0,0
294574
Tablo 31'de sosyo-demografik özellikler ve algılanan sağlık statüsüne göre hastaneye yatış
nedenlerinin dağılımı görülmektedir. Cerrahi ve cerrahi olmayan tıbbi tedavi ve diğer
nedenlerden dolayı hastaneye yatışlarda kır ve kent yerleşim yerleri arasında belirgin bir
farklılık bulunmadığı dikkat çekmektedir. Ancak düşük/doğum/riskli gebelik nedenleriyle
hastaneye yatış oranının kentsel yerleşim yerlerinde kırsal yerleşim yerlerinden daha fazla
olduğu görülmektedir. Cerrahi nedenlerle hastaneye yatışlar bölgesel olarak incelendiğinde en
yüksek yatış oranının Batı Karadeniz'de, en düşük yatış oranının Doğu Karadeniz'de
gerçekleştiği görülmektedir. Cerrahi olmayan tıbbi tedavi nedeniyle hastaneye yatışlarda en
yüksek yatış oranı bölgeler açısından Akdeniz'de en düşük oran ise Ege'de gerçekleşmiştir.
Cerrahi tedavi nedeniyle hastaneye yatışlar yaş gruplarına göre incelendiğinde en yüksek
oranın 45-59 yaş grubunda iken eğitim durumuna göre lisansüstü eğitime sahip olanların
medeni durum açısından ayrı yaşayanların, sosyal güvence açısından özel sağlık sigortası
olanların ve algılanan sağlık statüsüne "bilmiyor" olarak yanıt verenlerin oranının daha
yüksek olduğu görülmüştür.
120
Yatışların Hizmet Sunucularına Dağılımı (%)
Kır-Kent
Kır
Kent
Bölge
İstanbul
Batı Marmara
Ege
Doğu Marmara
Batı Anadolu
Akdeniz
Orta Anadolu
Batı Karadeniz
Doğu Karadeniz
Kuzeydoğu Anadolu
Ortadoğu Anadolu
Güneydoğu Anadolu
Yaş
0-4
5-14
15-44
45-59
60-69
70-79
80+
Cevapsız
Cinsiyet
Erkek
Kadın
Eğitim Durumu
Bitirmedi
Ana Okulu
İlkokul
Ortaokul
Lise
Ön Lisans
Mezuniyet Sonrası
(Lisansüstü)
Medeni Durum
Hiç Evlenmemiş
Halen Evli
Boşanmış
Eşi Ölmüş
Ayrı Yaşıyor
Çalışma Durumu
Tam Gün Çalışan
Ev Hanımı
Öğrenci
Emekli
Üniversite
Diğer*
Özel
Toplam
N
%
N
%
N
%
N
%
948156
2769136
71,5
63,9
107936
371538
8,1
8,6
224212
979282
16,9
22,6
46220
216152
3,5
5
1326524
4336110
418142
214972
534762
442668
256024
450940
239584
295772
49408
155670
149836
509516
53,4
72
63,8
66,2
59,8
66,7
73,4
71,4
63,8
69,6
68,6
71,7
60022
34688
71482
55788
8124
57690
20382
65684
6502
34382
10412
54316
7,7
11,6
8,5
8,3
1,9
8,5
6,2
15,9
8,4
15,4
4,8
7,6
219580
43246
176736
163580
88644
156910
65334
51236
17532
30510
55360
134826
28
14,5
21,1
24,5
20,7
23,2
20
12,4
22,7
13,6
25,3
19
85726
5864
54578
6426
75390
10368
976
1434
3946
3186
2960
11518
10,9
2
6,5
1
17,6
1,5
0,3
0,3
5,1
1,4
1,4
1,6
783470
298770
837558
668462
428182
675910
326278
414128
77386
223748
218568
710176
367830
305712
1382530
638294
352366
325662
162556
182342
66,5
69,7
62,6
64,6
66
73,1
74
66
40660
51830
166590
95132
53768
35240
11348
24904
7,3
11,8
7,5
9,6
10,1
7,9
5,2
9
124232
58838
548160
202006
101476
72096
40304
56384
22,5
13,4
24,8
20,4
19
16,2
18,4
20,4
20550
22072
110092
52536
26536
12680
5408
12496
3,7
5
5
5,3
5
2,8
2,5
4,5
553274
438452
2207374
987970
534146
445676
219618
276128
1719106
1998188
66,2
65,1
258170
221304
9,9
7,2
489380
714116
18,9
23,3
128692
133680
5
4,4
2595346
3067288
619262
75,7
44248
5,4
131034
16
23142
2,8
817688
280270
69,8
47184
11,8
66178
16,5
7830
2
401462
61610
1316432
437642
411162
55702
164982
77,4
66,4
64
56,9
60,1
53,5
1820
162878
79034
73214
11372
23322
2,3
8,2
11,6
10,1
12,3
7,6
11364
395874
129386
190080
25076
113054
14,3
20
18,9
26,3
27
36,6
4828
108248
37930
47740
566
7286
6,1
5,5
5,5
6,6
0,6
2,4
79622
1983434
683992
722194
92716
308644
0
0,0
0
0,0
5406
100
0
0,0
5406
446954
2234364
67922
283866
22806
62,8
64,7
61,6
71,5
70,4
91682
260144
11760
36916
0
12,9
7,5
10,7
9,3
0,0
125432
796456
30096
65820
9568
17,6
23,1
27,3
16,6
29,6
47912
161612
566
10476
0
6,7
4,7
0,5
2,6
0,0
711980
3452576
110344
397076
32376
500094
56072
1392888
231622
520526
58,6
65,4
67,6
63,8
59,2
78366
9686
118092
42174
113032
9,2
11,3
5,7
11,6
12,9
232702
12410
466688
65682
200742
27,3
14,5
22,6
18,1
22,8
41906
7510
83982
23522
44760
4,9
8,8
4,1
6,5
5,1
853066
85678
2061650
363000
879062
121
İşsiz
Çocuk
SGK
Özel Sigorta
Yurtdışı Sigorta
Bilmiyor
Çok kötü
Kötü
Orta
İyi
Çok iyi
446644
568
74,9
29,8
36490
1340
6,1
70,2
83738
0
14
0
29592
0
5
0,0
596464
1908
312118
3391546
5750
2352
5528
63,5
66,1
19,2
36,4
72,9
31786
443690
4000
0
0
6,5
8,7
13,4
0,0
0,0
114060
1072768
10500
4118
2052
23,2
20,9
35,1
63,6
27,1
33356
219322
9694
0
0
6,8
4,3
32,4
0,0
0,0
491318
5127326
29942
6470
7578
67198
249742
684192
819788
1119920
160138
74,3
67,8
69,8
63,2
64,8
54,4
0
38534
106254
109456
104748
41512
0,0
10,5
10,8
8,4
6,1
14,1
18984
68332
158334
285908
409364
91486
21
18,5
16,2
22
23,7
31,1
4250
11902
31300
81746
94182
1434
4,7
3,2
3,2
6,3
5,4
0,5
90432
368510
980080
1296898
1728214
294574
Tablo 32 ağırlıklandırılmış verilere göre yıllık toplam 5.662.634 hastaneye yatışın hizmet
sunucularına göre dağılımını göstermektedir. Buna göre toplam yatışların %65,6’sı Sağlık
Bakanlığı hastanelerinde, %8,5’i üniversite hastanelerinde, %22,6’sı özel hastaneler ve %5’i
diğer hastanelerde gerçekleşmiştir.
Sosyo-demografik özellikler ve algılanan sağlık statüsüne göre hastaneye yatışların hizmet
sunucularına dağılımı incelendiğinde gerek kırsal gerekse kentsel yerleşim yerlerindeki
hastaneye yatışların ağırlıklı olarak Sağlık Bakanlığı hastanelerine olduğu görülmekle birlikte
kırsal alanda Sağlık Bakanlığı hastanelerinin kentsel alanda ise özel hastanelerin göreceli
olarak daha çok tercih edildiği görülmektedir.
Hastaneye yatışların hizmet sunuculara göre dağılımı bölgelere göre ele alındığında tüm
bölgelerde hastaneye yatışların ağırlıklı olarak Sağlık Bakanlığı hastanelerine olduğu
görülmektedir. Sağlık Bakanlığı hastanelerine en yüksek yatış oranı Orta Anadolu bölgesinde,
üniversite hastanelerine en yüksek yatış oranı Batı Karadeniz bölgesinde, özel hastanelere en
yüksek yatış oranı İstanbul bölgesinde gerçekleşmiştir. Diğer hastaneler sınıflandırmasında
yatışların ise en yüksek Batı Anadolu bölgesinde olduğu görünmektedir.
Hastaneye yatışların hizmet sunucularına göre dağılımı yaş grupları açsısından incelendiğinde
tüm yaş grupları için en fazla yatışların Sağlık Bakanlığı hastanelerine yapıldığı
görülmektedir. Özellikle 80 yaş ve üzerindekilerin yatışlarında Sağlık Bakanlığı
hastanelerinin tercih edilme oranının daha yüksek, 5-14 yaş grubundakilerin toplam yatışları
içerisinde üniversite hastanelerinin payının diğer yaş gruplarına göre daha fazla, 15-44 yaş
grubundakilerin toplam yatışları içerisinde özel hastanelerin payının diğer yaş gruplarına göre
daha yüksek gerçekleştiği görülmektedir. Diğer hastaneler grubuna yapılan yatışlar
incelendiğinde ise en yüksek oranın 45-59 yaş grubunda olduğu görülmektedir.
122
Hastane yatışı cinsiyet durumu açısından ele alındığında Sağlık Bakanlığı, üniversite ve diğer
hastanelere daha çok erkeklerin, özel hastanelere ise kadınların daha fazla yatış yaptıkları
görülmektedir.
Hastane yatışları eğitim durumuna göre incelendiğinde Sağlık Bakanlığı hastanelerine yatış
yapanların okuma-yazma bilmeyenler, üniversite hastanelerine yatış yapanların önlisans
mezunları, özel hastanelere yatış yapanların mezuniyet sonrası (lisanüstü) eğitim durumunda
olanlar, dernek ve vakıf hastaneleri, yurt dışı özel dal hastanesi, belediye termal ve kaplıcaları
ve Türk Silahlı Kuvvetleri hastanelerinin de aralarında bulunduğu diğer hastanelere ise lise
mezunlarının yatış yaptıkları görülmektedir.
Hastane yatışları medeni durum açısından incelendiğinde ise Sağlık Bakanlığı hastanelerine
yatışların en yüksek olduğu grubu eşi ölmüşler, üniversite hastanelerine yatışların en yüksek
olduğu grubu hiç evlenmemişler, özel hastanelere yatışların en yüksek olduğu grubu ayrı
yaşayanlar, Türk Silahlı Kuvvetleri hastaneleri ile dernek ve vakıf hastaneleri ve yurt dışı özel
hastanelerin aralarında bulunduğu diğer hastanelere yatışların en yüksek olduğu grubu ise hiç
evlenmemişler oluşturmaktadır.
Hastane yatışları çalışma durumu açısından incelendiğinde çocuklar dışındaki tüm gruplarda
en fazla Sağlık Bakanlığı hastanelerinin tercih edildiği görülmektedir. Sağlık Bakanlığı
hastanelerine yatışların en yüksek olduğu grubun işsizler olduğu, üniversite hastanelerine
yatışın en yüksek olduğu grubu çocukların oluşturduğu özel hastanelere yatışın en yüksek
olduğu çalışma grubunu ise tam gün çalışanlar oluşturmuştur. Türk Silahlı Kuvvetleri
hastaneleri, dernek ve vakıf hastaneleri, belediye termal ve kaplıcaları ve yurt dışı özel
hastanelerin aralarında bulunduğu diğer hastanelere yatışların en yüksek olduğu çalışma
grubunu ise yarım gün çalışanlar oluşturmaktadır.
Hastaneye yatışlar sağlık güvencesi durumuna göre incelendiğinde özel sağlık sigortası
olanlar ile aynı anda Sosyal Güvenlik Kurumu sigortası ve özel sağlık sigortası olanlar
dışındaki gruplarda Sağlık Bakanlığı hastanelerine olan yatış oranlarının daha yüksek olduğu
ve bu iki grubun daha çok özel hastanelere yatış yaptıkları görülmektedir.
Hastane kullanımı algılanan sağlık statüsüne göre ele alındığında algılanan sağlık statüsü kötü
ve çok kötü olanlar içinde Sağlık Bakanlığı hastanelerine olan yatışların daha yüksek,
algılanan sağlık statüsü çok iyi olanlar içinde ise üniversite hastaneleri ve özel hastanelere
başvuruların diğer gruplara göre göreceli olarak daha yüksek bir paya sahip olduğu
bulunmuştur.
123
Tablo 33. Sosyo-Demografik Özellikler ve Algılanan Sağlık Statüsüne Göre Hastaneye Yatma Durumunda Kullanılan Hizmetlerin Türlerine
Dağılımı (%)
İlaç
Kır-Kent
Kır
Kent
Bölge
İstanbul
Batı Marmara
Ege
Doğu Marmara
Batı Anadolu
Akdeniz
Orta Anadolu
Batı Karadeniz
Doğu Karadeniz
Kuzeydoğu Anadolu
Ortadoğu Anadolu
Güneydoğu Anadolu
Yaş
0-4
5-14
15-44
45-59
60-69
70-79
80+
Cevapsız
Cinsiyet
Erkek
Kadın
Eğitim Durumu
Laboratuvar
Görüntüleme
Tıbbi Cihaz
Tıbbi Malzeme
Diğer Mal ve
Hizmetler*
Toplam
Yatış
Sayısı
N
%
N
%
N
%
N
%
N
%
N
%
1562900
5122970
117,8
118,1
1122482
3755172
84,6
86,6
819278
2802256
61,8
64,6
181378
622004
13,7
14,3
516020
1980628
38,9
45,7
20596
96962
1,6
2,2
1326524
4336110
963200
325364
899234
757212
430982
759574
445040
459520
83452
269382
282814
1010096
122,9
108,9
107,4
113,3
100,7
112,4
136,4
111
107,8
120,4
129,4
142,2
691794
260610
642586
554178
370318
614858
315534
343852
71766
202886
194190
580882
88,3
87,2
76,7
82,9
86,5
91
96,7
83
92,7
90,7
88,8
81,8
516892
195912
468008
437234
276902
459344
234624
233710
53686
153144
127812
475140
66
65,6
55,9
65,4
64,7
68
71,9
56,4
69,4
68,4
58,5
66,9
150514
31798
107484
66894
92768
87898
45626
68356
10128
39306
40336
62272
19,2
10,6
12,8
10
21,7
13
14
16,5
13,1
17,6
18,5
8,8
422178
68670
430048
187376
185138
334562
162106
163132
44136
123522
98038
277742
53,9
23
51,3
28
43,2
49,5
49,7
39,4
57
55,2
44,9
39,1
30048
12514
16912
6696
348
5644
7856
7586
0
0
7682
22272
3,8
4,2
2
1
0,1
0,8
2,4
1,8
0,0
0,0
3,5
3,1
783470
298770
837558
668462
428182
675910
326278
414128
77386
223748
218568
710176
622860
567922
2589722
1162808
657824
508792
276522
299420
112,6
129,5
117,3
117,7
123,2
114,2
125,9
108,4
450376
389728
1810864
866958
474694
414518
217078
253830
81,4
88,9
82
87,8
88,9
93
98,8
91,9
219562
242018
1363002
727338
390230
319042
174742
218750
39,7
55,2
61,7
73,6
73,1
71,6
79,6
79,2
32306
34152
274832
130900
107992
104088
58080
61032
5,8
7,8
12,5
13,2
20,2
23,4
26,4
22,1
212536
193988
1014598
440296
222882
192592
102862
116892
38,4
44,2
46
44,6
41,7
43,2
46,8
42,3
5180
4292
71194
17716
3714
5742
6806
2912
0,9
1
3,2
1,8
0,7
1,3
3,1
1,1
553274
438452
2207374
987970
534146
445676
219618
276128
3027716
3658156
116,7
119,3
2257298
2626550
87
85,6
1734530
1920154
66,8
62,6
400520
402862
15,4
13,1
1180982
1315666
45,5
42,9
59902
57656
2,3
1,9
2595346
3067288
1039592
127,1
701188
85,8
532814
65,2
112956
13,8
297178
36,3
11372
1,4
817688
124
Ana Okulu
İlkokul
Ortaokul
Lise
Ön Lisans
Medeni Durum
Hiç Evlenmemiş
Halen Evli
Boşanmış
Eşi Ölmüş
Ayrı Yaşıyor
Çalışma Durumu
Tam Gün Çalışan
Ev Hanımı
Öğrenci
Emekli
İşsiz
Çocuk
SGK
Özel Sigorta
Yurtdışı Sigorta
Bilmiyor
Çok kötü
Kötü
Orta
İyi
Çok İyi
510644
91228
2363044
738220
827190
116536
372396
5406
127,2
114,6
119,1
107,9
114,5
125,7
120,7
100
338196
80024
1754068
608084
587722
83110
245362
3308
84,2
100,5
88,4
88,9
81,4
89,6
79,5
61,2
257464
51358
1400960
454032
457110
70884
189606
1210
64,1
64,5
70,6
66,4
63,3
76,5
61,4
22,4
53506
7340
369024
66120
106448
12260
34212
1210
13,3
9,2
18,6
9,7
14,7
13,2
11,1
22,4
206978
38258
932518
272430
313890
58510
153894
1210
51,6
48
47
39,8
43,5
63,1
49,9
22,4
7604
0
34122
16616
19742
14998
8812
0
1,9
0,0
1,7
2,4
2,7
16,2
2,9
0,0
401462
79622
1983434
683992
722194
92716
308644
5406
833748
4096328
115890
465578
448820
117,1
118,6
105
117,3
138,6
621436
2972806
96556
365722
292740
87,3
86,1
87,5
92,1
90,4
483138
2343456
63692
299824
300660
67,9
67,9
57,7
75,5
92,9
95374
497910
13578
127224
54500
13,4
14,4
12,3
32
16,8
325140
1520174
46116
193388
169340
45,7
44
41,8
48,7
52,3
7326
90936
0
394210
0,0
1
2,6
0,0
99,3
0,0
711980
3452576
110344
397076
323760
1023658
101286
2428598
439332
1039506
696660
1908
120
118,2
117,8
121
118,3
116,8
100
697782
70740
1766958
335064
782946
551310
1908
81,8
82,6
85,7
92,3
89,1
92,4
100
563694
56700
1332066
265960
623200
467364
568
66,1
66,2
64,6
73,3
70,9
78,4
29,8
87904
19756
2273984
42222
166490
151820
0
10,3
23,1
110,3
11,6
18,9
25,5
0,0
400510
29128
880300
155128
369094
315832
0
46,9
34
42,7
42,7
42
53
0,0
33598
0
43712
5494
20908
13728
0
3,9
0,0
2,1
1,5
2,4
2,3
0,0
853066
85678
2061650
363000
879062
596464
1908
580316
6041104
34166
17002
13284
118,1
117,8
114,1
262,8
175,3
440710
4391896
34030
10532
6680
89,7
85,7
113,6
162,8
88,1
325832
3292458
29612
2408
4374
66,3
64,2
98,9
37,2
57,7
52862
725076
18292
0
7152
10,8
14,1
61,1
0,0
94,4
138700
2331084
20694
4118
2052
28,2
45,5
69,1
63,6
27,1
0
114276
2128
0
1152
0
2,2
7,1
0,0
15,2
491318
5127326
29942
6470
7578
87504
462308
1173078
1546866
1983690
362596
96,8
125,5
119,7
119,3
114,8
123,1
66116
361654
905596
1180094
1368918
239112
73,1
98,1
92,4
91
79,2
81,2
46060
336436
743186
890148
1056828
177578
50,9
91,3
75,8
68,6
61,2
60,3
15286
89400
202032
220090
188224
35538
16,9
24,3
20,6
17
10,9
12,1
39398
192794
448128
599184
714994
122226
43,6
52,3
45,7
46,2
41,4
41,5
0
5338
11716
38458
42116
10456
0,0
1,4
1,2
3
2,4
3,5
90432
368510
980080
1296898
1728214
294574
*Diğer Mal ve Hizmetler: Muayene, ameliyat, yanık tedavisi vb.
125
Tablo 33'de sosyo-demografik özellikler ve algılanan sağlık statüsüne göre hastaneye yatma
durumunda ilaç, laboratuvar, görüntüleme, tıbbi cihaz, tıbbi malzeme ve diğer mal ve
hizmetlerin kullanım düzeyi görülmektedir. Ağırlıklandırılmış verilere göre bir yıl içerisinde
5.662.634 olan hastaneye yatış olayında kurum içi ve kurum dışı ilaç kullanımı laboratuvar,
görüntüleme, tıbbi cihaz, tıbbi malzeme ve diğer mal ve hizmetlerin kullanımından daha fazla
gerçekleşmiştir.
Hastaneye yatış sırasında alınan ilaçların dağılımı incelendiğinde kır ve kent yerleşim
yerlerinde benzer olduğu, buna karşın Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde yaşayanlarda,
kadınlarda, okuryazar olup bir okul bitirmeyenlerde, medeni durumunu ayrı yaşıyor olarak
belirtenler ile çalışma durumunu tam gün çalışıyor olarak belirtenlerde, aynı anda Sosyal
Güvenlik Kurumu sigortası ve özel sağlık sigortasına sahip olanlarda ve algılanan sağlık
statüsünü "çok kötü" olarak ifade edenlerde hastaneye yatış sırasında daha fazla ilaç
kullanıldığı görülmektedir.
Hastane yatışına bağlı laboratuvar hizmetleri kullanımı değerlendirildiğinde kır- kent yerleşim
yerlerinde kullanım düzeyinin aynı olduğu, Orta Anadolu Bölgesi’nde yaşayanların, 80 yaş ve
üzeri yaş grubunda bulunanların, erkeklerin, eğitim durumunu anaokulu olarak belirtenlerin,
eşi ölmüş olanların, çocukların aynı anda Sosyal Güvenlik Kurumu sigortası ve özel sağlık
sigortasına sahip olanlar ile algılanan sağlık statüsünü "çok kötü" olarak belirtenlerin ise
laboratuvar hizmetleri kullanımının daha yüksek olduğu görülmektedir.
Görüntüleme hizmetleri kullanımı değerlendirildiğinde kentsel alanda ve Orta Anadolu
Bölgesi’nde yaşayanlarda, 80 yaş ve üzeri yaş grubunda, erkeklerde, önlisans mezunlarında,
medeni durumunu ayrı yaşıyor olarak belirtenlerde, işsizlerde, özel sağlık sigortasına sahip
olanlar ve algılanan sağlık statüsünü "çok kötü" olarak belirtenlerde en yüksek olduğu dikkat
çekmektedir.
Hastaneye yatış olayında kurum içi ve kurum dışı tıbbi cihaz kullanımı kır ve kent yerleşim
yerlerinde birbirine yakın oranda olmasına karşın, coğrafi bölgelere göre incelendiğinde Batı
Anadolu bölgesinde yaşayanlarda, 80 yaş ve üzeri grupta yer alanlarda, erkeklerde, eğitim
durumunu ilkokul olarak belirtenlerde, eşi ölmüş olanlarda, çalışma durumunu çocuk olarak
belirtenlerde ve algılanan sağlık statüsünü "kötü" olarak belirtenlerde daha fazla olduğu
görülmektedir.
Tıbbi malzeme kullanımı değerlendirildiğinde ise kentsel yerleşim yerlerinde yaşayanlar
arasında kırsal yerleşim yerlerine göre biraz daha yüksek, Kuzeydoğu Anadolu bölgesinde, 80
126
yaş ve üzeri grupta bulunanlarda, erkeklerde, önlisans mezunlarında, medeni durumunu ayrı
yaşıyor olarak belirtenlerde, işsizlerde, özel sağlık sigortası olanlarda ve algılanan sağlık
statüsünü "çok kötü" olarak belirtenlerde daha yüksek olduğu bulunmuştur.
Diğer mal ve hizmet kullanımı ise kentsel yerleşim yerlerinde, Batı Marmara bölgesinde, 1544 yaş grubunda, erkeklerde, önlisans mezunlarında, eşi ölmüşlerde, tam gün çalışanlarda ve
yurtdışından sigortalılarda ve algılanan sağlık statüsünü "çok iyi" olarak belirtenlerde en
yüksek olduğu belirlenmiştir.
4.2.1.2. Hastaneye Yatış İle İlgili Yapılan Cepten Harcamalar
Yukarıda hastaneye yatışlar ve bu yatışlara bağlı hizmet kullanım düzeyleri belirlendikten
sonra aşağıda bireylerin bu yatışlara bağlı olarak cepten yaptıkları harcamalara ilişkin
bulgulara yer verilmiştir. Hastaneye yatış ile ilgili yapılan cepten harcamalar hesaplanırken,
hastaneye yatan bireylerin yaptıkları toplam yıllık cepten harcamadan (ulaşım, konaklama,
yemek ve refakatçi harcamaları hariç) geri ödeme ve yardım miktarı çıkarılmış, ancak bu
harcama miktarına hanehalkından olmadığı halde hastanede yatmış herhangi birinin hastane
masraflarını karşılamak üzere yapılan karşılıksız yardımlar ilave edilmiştir.
Diğer yandan hastane yatış harcamaları hem yatılan kurumda ortaya çıkan harcamalardan hem
de yatış esnasında yatılan kurumda olmadığı için dışarıdaki başka kurumlardan alınan mal ve
hizmetlerden kaynaklanan harcamalardan oluştuğu için toplam harcama hesaplanırken kurum
içi ve kurum dışı harcamalar dikkate alınmıştır. Ulaşım, konaklama, yemek ve refakatçi için
yapılan harcamalar her ne kadar sağlık hizmeti kullanımına bağlı olarak yapılan harcamalar
olsalar da bunlar tıbbi olmayan harcamalar olduğu için ayrı olarak verilmiştir.
127
Yatma Durumunda Cepten Yapılan Ortalama Harcamanın Dağılımı (TL/Yıl)
Kır-Kent
Kır
Kent
Bölge
İstanbul
Batı Marmara
Ege
Doğu Marmara
Batı Anadolu
Akdeniz
Orta Anadolu
Batı Karadeniz
Doğu Karadeniz
Kuzeydoğu Anadolu
Ortadoğu Anadolu
Güneydoğu Anadolu
Yaş
0-4
5-14
15-44
45-59
60-69
70-79
80+
Cevapsız
Cinsiyet
Erkek
Kadın
Eğitim Durumu
Ana Okulu
İlkokul
Ortaokul
Lise
Ön Lisans
Medeni Durum
Hiç Evlenmemiş
Halen Evli
Boşanmış
Eşi Ölmüş
Ayrı Yaşıyor
Çalışma Durumu
Tam Gün Çalışan
Ev Hanımı
Öğrenci
Emekli
İşsiz
Çocuk
N
Ort.
SH.
610119
2105561
317,7
585
45,6
99,8
450054
148372
422500
329428
176724
270982
145177
175105
38786
105455
102711
350385
674,1
474
954,6
365,8
294,8
401,2
394,8
413,5
1188,4
335,1
443,1
315,5
127,1
124,1
448,4
85,2
98,9
75,9
177,4
159,3
1056,1
72,9
110,4
71,5
233291
171277
1144061
515021
263311
182972
87082
118666
246,4
144,8
448,4
884,4
356,8
1233,1
236,1
292,3
95,6
39,0
50,7
250,6
79,4
539,2
73,0
74,7
1345395
1370285
667,9
384,5
136,9
76,4
325641
172957
33336
946653
342633
392996
57045
180836
6719
255,1
350,6
56,8
563,6
747,5
502,9
754,3
967,7
124,5
60,6
108,8
21,0
119,4
277,4
77,9
290,2
448,2
42,8
333697
1748147
53030
174350
10395
279,3
587,3
424,4
494
10300,2
67,8
106,8
175,2
241,2
6558,9
540516
45251
914974
185343
443809
265892
954
740,5
131,2
404,9
302,3
705,1
890,2
0,0
103,9
42,0
103,4
66,1
225,4
349,5
0,0
128
Sigorta Yok
SGK
Özel Sigorta
SGK+Özel Sigorta
Yurtdışı Sigorta
Bilmiyor
Çok kötü
Kötü
Orta
İyi
Çok İyi
Genel Toplam
226129
2468456
11896
5409
3789
1146,7823
457,0931
746,0184
2638,8956
3881,4892
509,5
52,9
533,3
1647,0
3475,4
52175
141254
416346
649511
899251
194409,1
2715680
418
740
789,8
446,3
506,8
792,3
524,9
274,7
314,4
294,0
67,8
106,1
235,6
78,1
Tablo 34’de sosyo-demografik özellikler ve algılanan sağlık statüsüne göre hastaneye yatma
durumunda cepten yapılan ortalama harcamanın dağılımı gösterilmektedir. Buna göre
hastaneye yatma durumunda yapılan ortalama harcamanın 524,9 TL olduğu görülmektedir.
Kırsal yerleşim yerlerinde yaşayanların ortalama hastane harcamasının kentlerde yaşayanların
yaklaşık yarısı kadar olduğu, hastane harcaması ortalaması en düşük olan Batı Anadolu Bölgesi
ile en yüksek olan Doğu Karadeniz Bölgesi arasında yaklaşık 4 katlık bir farkın, 70-79 yaş
grubunda olanların ortalama hastane harcamasının 5-14 yaş grubunda olanlara göre 8,5 kat
daha fazla olduğu, erkeklerin, üniversite mezunu olanların, sağlık güvencesi bakımından diğer
(yurt dışı sigortası) kategorisinde bulunanların, ayrı yaşayanların, işsizlerin ve algılanan sağlık
statüsünü "çok iyi" olarak belirtenlerin ortalama harcamasının daha yüksek olduğu
bulunmuştur. En düşük harcamayı ise Batı Anadolu Bölgesi’nde yaşayanlar, anaokulu
mezunları, Sosyal Güvenlik Kurumu sigortası olanlar, hiç evlenmemiş olanlar ve algılanan
sağlık statüsünü “bilmiyor” olarak cevaplayanlar gerçekleştirmiştir.
129
Yatma Durumunda Cepten Yapılan Ortalama Harcamanın Başvurulan Hizmet
Sunuculara Dağılımı (TL/Yıl)
Üniversite
N
Ort.
SH.
N
Ort.
Kır
415273
100,0
Kent
1166745
110,7
33,9
45473
22,7
162996
Diğer*
Özel
SH.
N
Ort.
SH.
N
Ort.
SH.
166,1
61,1
245889
214,0
107,1
892042
426,7
59,0
19384
388,3
230,1
684,2
128,6
84326
106,9
47,2
Kır-Kent
Bölge
İstanbul
190179
154,9
50,6
25688
167,9
97,9
187172
644,5
131,7
36467
13,5
11,1
Batı Marmara
96037
247,9
137,4
16230
148,9
129,2
48015
1151,0
460,5
2034
376,2
154,0
Ege
230002
35,1
17,9
34883
137,3
69,8
139015
1027,9
610,9
16189
213,8
107,9
Doğu Marmara
204736
84,6
28,7
24549
43,3
36,5
154810
592,0
289,1
2053
1991,1
1980,8
Batı Anadolu
104352
39,5
16,8
4062
223,4
206,2
58755
168,6
57,4
29388
227,5
137,7
Akdeniz
158857
130,1
39,4
26461
155,7
92,6
116125
638,8
167,9
5184
0,0
0,0
Orta Anadolu
98704
256,2
209,8
7754
27,8
21,4
77871
391,3
98,1
981
120,7
120,0
Batı Karadeniz
Doğu
Karadeniz
Kuzeydoğu
Anadolu
Ortadoğu
Anadolu
Güneydoğu
Anadolu
Yaş
122302
59,8
18,6
18634
43,9
30,6
54770
330,6
88,2
1141
325,8
93,4
22910
48,2
30,0
2675
10,4
10,9
16677
3008,8
2950,5
1973
0,0
0,0
68285
39,4
13,8
15188
268,5
95,4
40841
433,5
99,2
2873
50,6
35,0
61796
160,6
46,9
5639
228,3
128,0
48007
384,1
70,3
1161
354,2
0,0
223857
93,4
44,6
26706
689,0
635,3
195872
438,1
83,4
4265
0,0
0,0
0-4
152568
96,4
36,2
22317
25,7
18,1
127631
439,1
179,2
5715
1,5
1,6
5-14
116710
28,4
9,6
15973
175,2
93,3
88513
395,0
136,5
10186
10,5
9,4
15-44
616038
152,3
42,9
80466
340,6
212,3
472937
470,0
53,3
41083
165,6
102,7
45-59
279522
49,0
16,8
33838
123,1
67,0
182972
1203,6
515,6
22163
285,9
173,9
60-69
158444
99,8
36,2
27351
155,8
90,5
106334
318,0
78,5
12920
22,8
19,5
70-79
122819
178,8
83,4
13925
23,6
22,0
68516
1648,8
746,3
3648
248,5
178,1
80+
64607
37,9
20,2
5674
135,2
101,2
48016
457,7
141,4
3214
528,6
469,0
Cevapsız
71310
69,2
22,8
8925
238,6
102,6
43012
301,8
123,5
4781
80,8
60,1
Erkek
724828
108,5
26,0
99939
317,3
172,1
498428
593,0
110,5
46878
169,1
82,8
Kadın
857190
107,4
27,0
108530
98,8
27,6
639503
656,3
158,6
56832
151,6
78,7
237640
105,2
43,4
22126
175,0
78,8
161977
517,5
118,8
11612
172,3
143,3
120137
86,4
36,7
12389
1420,
8
1310,6
79341
402,7
96,8
3066
0,0
0,0
Cinsiyet
Eğitim Durumu
Okuma Yazma
Bilmiyor
Okuryazar
Olup
Bir Okul
Bitirmedi
Ana Okulu
24558
7,3
3,3
910
0,0
0,0
14465
156,8
45,9
2414
0,0
0,0
İlkokul
559221
117,3
40,9
70803
136,6
55,8
393669
695,7
171,8
37582
194,3
105,1
Ortaokul
193426
66,1
16,2
30789
75,3
35,8
123754
1051,2
670,5
13091
7,9
6,7
Lise
188047
120,4
29,9
33918
205,9
70,0
142515
650,9
166,7
21897
82,1
28,2
Ön Lisans
26823
493,5
481,2
5686
32,5
25,4
22232
753,7
447,9
283
0,0
0,0
Üniversite
(Lisans)
72061
90,1
38,2
11661
107,4
57,9
69310
425,4
110,4
5925
899,7
727,1
0
0,0
0
0
0,0
0
1654
0,0
0,0
0
0,0
0
198936
74,7
17,9
40693
574,5
414,7
135907
523,7
138,4
21890
258,0
196,0
Mezuniyet
Sonrası
(Lisansüstü)
Medeni Durum
Hiç
Evlenmemiş
Halen Evli
968772
112,8
27,4
113971
140,6
37,8
716813
556,4
77,6
60424
178,8
72,3
Boşanmış
28914
23,1
10,3
5078
40,5
23,8
14159
478,3
193,4
663
120,0
0,0
Eşi Ölmüş
120054
104,4
28,6
15284
61,8
44,2
66666
993,1
714,1
5240
1,1
1,1
130
Ayrı Yaşıyor
Çalışma
Durumu
Tam Gün
Çalışan
Yarım Gün
Çalışan
Ev Hanımı
Öğrenci
6697
2479,1
1308,1
0
0,0
0
3630
26671,7
9442,9
0
0,0
0
226547
149,1
61,2
29107
687,5
580,7
172307
753,9
265,1
17300
96,0
25,5
23098
63,6
42,6
4481
6,5
0,0
20372
147,5
55,0
3755
0,0
0,0
594344
118,1
37,8
58637
156,0
48,9
420557
670,1
207,8
35605
107,0
22,8
105498
93,5
29,5
18885
218,5
115,6
76146
568,5
178,5
12053
420,3
9,6
Emekli
234944
40,1
12,5
45718
133,1
68,0
174030
794,2
298,5
15466
15,9
14,3
İşsiz
179219
184,9
68,2
16867
68,7
37,2
101361
787,1
236,3
9391
626,2
373,6
284
0,0
0,0
670
0,0
0,0
0
0,0
0
0
0,0
0
129832
185,5
76,5
15173
111,5
67,5
101869
1370,3
811,9
15823
89,1
41,3
Çocuk
Sağlık
Güvencesi
Durumu
Sağlık
Sigortası Yok
SGK
1445371
91,2
17,4
191296
212,9
92,1
1023435
547,6
76,9
86675
129,9
54,0
2875
667,1
620,4
2000
11,0
11,3
6091
219,7
136,1
1212
3200,0
0,0
1176
0,0
0,0
0
0,0
0
3235
756,5
347,8
0
0,0
0
2764
4652,1
4545,1
0
0,0
0
3301
3466,2
2054,7
0
0,0
0
0,0
0
16085
198,0
46,3
2125
0,0
0,0
27,7
16,3
63648
1799,5
796,7
1751
2213,8
838,4
564,4
392,8
183698
939,2
454,9
17055
289,6
109,9
164,4
52,6
257922
636,9
181,3
35441
56,0
18,6
45723
134,9
64,3
349006
449,9
74,9
32960
41,2
20,6
53,8
17998
90,1
58,3
74580
399,2
87,4
1009
4334,9
3954,7
18,9
208469
203,6
84,7
1137931
628,5
101,5
103710
159,5
58,1
Özel sigorta
SGK+Özel
sigorta
Yurtdışı
Sigorta
Algılanan
Sağlık Statüsü
Bilmiyor
28576
0,0
0,0
0
Çok Kötü
98293
214,8
103,7
19267
Kötü
277352
109,7
32,4
42749
Orta
363935
133,5
59,1
49289
İyi
498453
89,8
28,7
Çok İyi
Genel Toplam
74274
122,3
1582017
107,9
Tablo 35'de hastaneye yatma durumunda yapılan cepten harcamaların başvurulan hizmet
sunuculara göre ortalamaları yer almaktadır. Buna göre özel sağlık kuruluşlarına başvuru
sırasında yapılan ortalama harcamanın Sağlık Bakanlığına bağlı kuruluşlara başvurular
sırasında yapılan ortalama harcamadan 6 kat daha fazla olduğu görülmektedir. Sağlık
Bakanlığı'na bağlı kuruluşlara başvurular sırasında yapılan ortalama harcamanın kentsel
yerleşim yerlerinde ve Orta Anadolu bölgesinde yaşayanlarda, 70-79 yaş grubunda
bulunanlarda, erkeklerde, önlisans mezunlarında, ayrı yaşayanlarda, işsizlerde, yurtdışı
sigortası olanlarda, sağlık statüsü "çok kötü" olanlarda en yüksek olduğu görülmektedir.
Üniversite hastanelerine yapılan başvurularda hastaneye yatışa bağlı cepten yapılan ortalama
harcamalar yerleşim yerine göre incelendiğinde kentsel alanlarda yaşayanlarda ortalama
harcamaların kırsal alanlarda yaşayanlara göre daha yüksek olduğu görülmektedir. Ayrıca
Güneydoğu Anadolu bölgesinde yaşayanlarda, 15-44 yaş grubunda bulunanlarda, erkeklerde,
okuryazar olup bir okul bitirmeyenlerde, hiç evlenmemiş olanlarda, tam gün çalışanlarda,
Sosyal Güvenlik Kurumu sağlık sigortasına sahip olanlarda ve algılanan sağlık statüsünü
"kötü" olarak belirtenlerde ortalama harcamanın en yüksek olduğu görülmektedir.
131
Özel hastanelere başvuranların hastaneye yatışa bağlı yaptıkları ortalama harcamalar
incelendiğinde kentsel alanlarda yaşayanların ortalama harcamasının kırsal alanlarda
yaşayanlara göre daha yüksek olduğu görülmektedir. Doğu Karadeniz bölgesinde
yaşayanlarda, 70-79 yaş grubunda bulunanlarda, kadınlarda, ortaokul mezunlarında, ayrı
yaşayanlarda, emeklilerde, yurtdışından sigortalılarda ve algılanan sağlık statüsünü "çok kötü"
olarak belirtenlerde ortalama harcamanın daha yüksek olduğu görülmektedir.
Diğer hastanelere başvuranların hastaneye yatışa bağlı ortalama harcamaları incelendiğinde
kırsal yerleşim yerlerinde ve Doğu Anadolu bölgesinde yaşayanlarda, 80 yaş ve üzeri grupta,
erkeklerde, lisans mezunlarında, hiç evlenmemiş olanlarda, işsizlerde, özel sağlık sigortası
olanlarda, sağlık statüsü "çok iyi" olanlarda en yüksek olduğu görülmektedir.
132
Tablo 36. Sosyo-Demografik Özellikler ve Algılanan Sağlık Statüsüne Göre Hastaneye Yatma Durumunda Cepten Yapılan Ortalama
Harcamanın Kullanılan Hizmet Türlerine Dağılımı (TL/Yıl)
İlaç
Kır-Kent
Kır
Kent
Bölge
İstanbul
Batı Marmara
Ege
Doğu Marmara
Batı Anadolu
Akdeniz
Orta Anadolu
Batı Karadeniz
Doğu Karadeniz
Kuzeydoğu Anadolu
Ortadoğu Anadolu
Güneydoğu Anadolu
Yaş
0-4
5-14
15-44
45-59
60-69
70-79
80+
Cevapsız
Cinsiyet
Erkek
Kadın
Eğitim Durumu
Bitirmedi
Laboratuvar
Tıbbi Cihaz
Görüntüleme
Tıbbi Malzeme
Diğer Mal ve
Hizmetler*
N
Ort.
SH.
N
Ort.
SH.
N
Ort.
SH.
N
Ort.
SH.
N
Ort.
SH.
N
Ort.
SH.
515990
1628854
127,5
176,4
23,6
34,7
438810
1395872
28,3
104,4
6,5
60,4
323026
1078818
39,9
47,7
13,5
14,1
68211
215573
170,3
139,4
45,0
36,0
211308
750977
20,4
31,7
10,6 9956 536,6
7,6 39161 1566,3
319100
124150
310320
258030
143083
221424
127625
145943
29241
91483
77896
296549
201
152,7
75,7
105,6
64,6
211,7
179,2
63,2
1482
127,1
135,4
220,9
64,1
77,1
33,9
23,8
14,2
54,5
100,8
13,8
1488,7
28,4
27,7
79,1
278460
109416
259117
225056
134758
184087
109807
121761
23558
80025
70437
238201
70,5
65
357,7
27,8
4,1
73,7
25,1
7
158,2
36,1
21,7
27,4
19,5
18,0
324,6
7,6
1,9
30,8
8,9
2,8
137,1
15,1
8,2
9,7
209442
81357
207952
176483
99926
138098
75399
89137
21055
63589
46980
192426
68
42,3
71,4 31,6
34,5 19,8
34,6 10,7
34,7 24,7
37
12,1
181,8 151,1
15,6
7,9
77,7 69,9
28,7 13,9
18,3
8,9
15,5
4,5
64568
13608
44020
22953
21628
22397
20298
22634
3290
12234
13494
22660
129
235,1
93,9
444,2
99
119,3
95,2
165,1
113,8
116,1
112,1
88,9
54,3 185601 31,5
99,3 27932 24,1
49,7 182472 38,9
268,0 70661
8
68,7 65002 14,4
73,5 99419 25,4
63,6 57126 13,4
85,5 65509 27,9
113,8 17412 50,4
46,1 49386 11,9
59,1 37781 133,9
57,6 103984 13,2
14,3 10753 1026,7 414,5
13,5 6639 2430,1 1184,2
23,2 6997 530,1 299,9
4,3 3348 6582,7 5737,7
174
140,0
6,0
0,0
13,6 1376 573,4 448,8
10,5 2232 493,6 128,2
25,5 2952 273,5 209,1
0
0,0
44,8
0
617
40,0
9,5
0,0
66,0 1984 525,4
0,0
4,7 12046 827,8 318,8
197432
163521
855370
387390
213745
156816
83570
87000
210,2
81,1
165,2
90,9
96,5
542,4
125,7
64,2
103,2
15,4
30,1
17,3
25,6
295,3
54,6
13,5
174166
134299
715855
327239
191042
138829
72235
81018
63,6
16,5
43,3
296,6
12,1
60,2
26,3
51,7
29,9
6,5
8,0
255,1
6,7
27,1
15,2
22,1
84610
87697
552909
278053
163361
107850
60582
66782
26
3,6
44,4
58,4
17,1
122,3
22,5
54,7
10,9
2,1
20,7
19,8
5,7
79,7
12,6
21,5
11727
10139
102617
44405
44201
37817
22707
10171
105,6
769,9
149,7
61,2
152,5
115,5
81
156,7
50,0 82001
511,0 60595
38,0 411233
41,6 167595
64,3 100060
54,9 67486
43,4 38660
81,9 34654
16,8
6,5
36,9
21,3
29,1
17,9
76
15,7
51,5
11,0 3208
18,4
3,8 2146 600,0
0,0
11,8 30506 819,7 139,5
10,9 7777 4428,8 2085,4
21,6 2223 1959,5 1127,6
600,0
11,7 745
0,0
50,1 1372 169,5
26,7
9,6 1141 656,8 318,3
967674
1177170
168,7
161,2
35,8
39,3
834487
1000196
31,2
132
6,3
84,0
654674
747169
37,4
53,2
14,1
16,7
141569
142215
151,4
142,3
33,7
47,2
434584
527701
33,9
25,4
11,1 24528 1691,5
7,3 24590 1024,5
298688
163,4
57,3
252539
38,1
13,7
198168
27,2
9,1
42760
125,9
41,6
109911
28,2
19,0
4272
942,4
747,5
147500
234,9
117,7
127231
22,9
10,0
97680
68,3
41,9
18112
77,7
68,0
83966
16,6
7,5
4168
645,0
226,4
108,7
573,2
854,3
359,6
133
Ana Okulu
İlkokul
Ortaokul
Lise
Ön Lisans
Medeni Durum
Hiç Evlenmemiş
Halen Evli
Boşanmış
Eşi Ölmüş
Ayrı Yaşıyor
Çalışma Durumu
Tam Gün Çalışan
Ev Hanımı
Öğrenci
Emekli
İşsiz
Çocuk
Sigorta yok
SGK
Özel sigorta
SGK+Özel sigorta
Yurtdışı Sigorta
Bilmiyor
Çok kötü
Kötü
Orta
İyi
Çok İyi
Genel Toplam
14,8
10,0
356,3
16,3
33,1
17,2
0,0
21098
506237
184721
185502
27842
84080
605
8,5
58,9
20,9
79,3
3,8
24,5
0,0
5,2
23,9
7,4
45,9
3,6
11,3
0,0
3160
116776
21964
45742
5553
13385
605
40,6
189,3
36,6
130,4
191,8
275,8
0,0
36,7 13906
61,1 335923
21,8 108560
44,8 126837
195,8 26307
186,6 65520
0,0
605
1,3
33,1
21,2
46,8
8,4
35,8
0,0
0
0,0
1,3
0,0
14,3 17147 1868,5 1081,3
9,6 8308 1132,6 254,9
20,0 6834 1613,1 1274,1
7,2 3934 836,7 443,3
16,6 2308 1799,0 158,1
0
0,0
0,0
0,0
276424 215,9
74,5
236970
21,1
6,4
1331409 118,6
15,5 1138835 41,3
5,9
37681
162,9
82,9
29756
14,1
13,2
147596
398
287,2 129275
48,6
26,7
9389
2150,5 1628,3
8992
9636,9 7689,5
193333
903673
26841
107892
9389
21,3
61
18,1
20,4
0,0
6,6
17,3
15,6
13,8
0,0
38402
168879
5781
46513
2725
384,5
124,8
6,9
54,7
0,0
167,3 136904
26,7 592624
6,8
18762
22,8 75918
0,0
1885
20,9
34,5
0,0
38,7
0,0
7,2 3920 135,8
9,3 30106 1779,9
0
0,0
0,0
120,0
29,8 523
0
0,0
0,0
328945
34378
788779
151639
345874
210437
954
191
60,9
133
159,7
214,2
223
0,0
62,5
20,2
20,7
46,8
126,7
79,7
0,0
263340
26014
670124
131638
309184
185589
954
25
6,2
165,4
39,1
48,7
53,9
0,0
8,5
2,2
125,2
13,7
16,0
19,6
0,0
226672
22015
509531
104162
256007
157438
284
23,6
2,5
62,4
36,1
70,1
29,7
0,0
5,6
2,5
24,1
12,3
36,6
16,5
0,0
34313
8244
101163
18136
70198
37525
0
152,3
45,7
68,8
497,9
178,7
114,3
0,0
57,5
45,8
17,5
113,4
60,0
48,3
0
152531
12707
350193
67708
152359
108112
0
46,3
0
30,4
13,7
14
49,9
0,0
14,8 7141 3722,4 1595,0
0,0
0,0
366
60,0
10,3 18484 1048,5 444,1
7,8 2215 759,2
0,0
6,3 4106 1794,7 584,5
38,6 6155 1562,5 188,0
0,0
0
0,0
0
179109
1949406
264,8
150,6
96,8
28,0
146687
1674441
644,6
37
565,5
5,4
106553
1286553
39,6
44,8
11,3
12,1
18286
259410
85,7
142,4
37,5
31,1
55799
899113
7556
3235
2764
61,8
251,1
107,2
41,7
130,7
104,8
5347
1204
2187
4289
2059
1026
31
29,3
0,0
0,0
0,0
100,0
15,1 258
6,8 48328 1373,1
532
558,0
0,0
0
0,0
0,0
0
0,0
0,0
31062
118336
308560
446287
563757
91680
1834683
9,3
68,6
299,6
43,4
41,6
22
86,2
7,9
32,0
270,1
9,7
8,8
10,2
45,9
20215
109645
268603
338536
443908
72436
1401844
14823
68164
166819
238990
294667
48213
962285
19,6
27,6
57,4
14,6
27
66,6
29,2
0
0,0
12,5
0,0
3035
735,1
14,3
230,1
28,0 3827 664,2 454,9
4,1 14776 2155,8 1214,9
10,0 18754 1356,6 454,8
36,5 3372 937,8 418,7
6,4 49118 1357,6 454,3
32097
759658
242342
287421
41730
125938
1654
9305
3235
3789
35746
130901
344448
520722
667927
125449
2144844
29,2
184,2
86,8
148,4
246,5
97,1
0
9,1
60,9
12,0
34,0
225,6
24,2
0,0
144,1 109,6
146
59,6
2675,4 2410,3
49,4
649,6
177,7
138,8
96,4
145,9
164,6
25,3
349,5
53,5
34,9
17,6
28,6
27,0
29633
645134
233677
232082
34336
95491
1654
19,4
48,7
375,4
47,8
45,4
50,5
0,0
453,2 397,7
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
66,1
44,2
83,2
28,5
26,8
45,9
0,0
29,4
18,4
41,8
5,2
10,2
11,3
4300
0
1788
6208
28629
64415
80192
69701
17238
283784
153,4 155,6
0,0
0
1389,9 208,8
0,0
175,1
223,8
96,5
127,4
138
146,8
0,0
72,2
98,3
33,6
41,9
121,0
29,4
68,4
568,8
0,0
229,7
0,0
0,0
462,0
0,0
0,0
0,0
*Diğer Mal ve Hizmetler: muayene, ameliyat, yanık tedavisi vb.
134
Tablo 36 hastaneye yatma durumunda yapılan toplam cepten harcamanın kullanılan
hizmetlere göre dağılımını göstermektedir. Buna göre en yüksek ortalama harcamanın
muayene, ameliyat, yanık tedavisi gibi diğer mal ve hizmetlere ait olduğu görülmektedir.
İkinci en yüksek harcamanın ise ilaç için yapıldığı dikkat çekmektedir. İlaç için yapılan
ortalama harcama tıbbi malzeme için yapılan harcamanın yaklaşık 6 katıdır. Yatışla ilgili
ortalama ilaç harcaması yerleşim yerleri açısından değerlendirildiğinde kentsel yerleşim
yerindeki hastaneye yatışla ilgili ortalama ilaç harcamasının kırsal bölgede yaşayanların
harcamasından daha yüksek olduğu bulunmuştur. Bölgesel açıdan ise Doğu Karadeniz
bölgesindeki ortalama ilaç harcaması Batı Karadeniz bölgesindeki ortalama ilaç
harcamasından 24 kat daha yüksektir. Yaş açısından 70-79 yaş grubundakiler, cinsiyet
açısından erkekler, eğitim durumu açısından önlisans mezunları, medeni durum açısından ayrı
yaşayanlar, çalışma durumu açısından işsizler, sağlık güvencesi açısından yurtdışından
sigortalılar ve algılanan sağlık statüsü açısından “çok kötü” cevabını verenler daha fazla ilaç
harcaması yapmışlardır.
Yatışla ilgili ortalama laboratuvar harcaması incelendiğinde kentsel yerleşim yerindeki
laboratuvar hizmetleri ile ilgili ortalama harcama kırsal bölgede yaşayanların yaklaşık dört
katıdır. Bölgesel açıdan ise Ege bölgesinde yaşayanların laboratuvar hizmetleri için cepten
yaptıkları ortalama harcama Batı Anadolu bölgesinde yaşayanların yaklaşık 87 katıdır. Yaş
açısından 45-49 yaş grubundakiler, cinsiyet açısından kadınlar, eğitim durumu açısından
ortaokul mezunları, herhangi bir sağlık sigortası olmayanlar, medeni durum açısından ayrı
yaşayanlar, ev hanımları ve algılanan sağlık statüsü “kötü” olanlar en yüksek harcamayı
yapmışlardır.
Yatışla ilgili görüntüleme hizmetleri için yapılan ortalama harcamalar değerlendirildiğinde
kentsel yerleşim yerlerinde yaşayanların ortalama harcaması kırsal bölgede yaşayanlardan
daha yüksektir. Bölgesel açıdan ise Orta Anadolu, yaş açısından 70-79 yaş grubundakiler,
cinsiyet açısından kadınlar, eğitim durumu açısından lise mezunları, sağlık güvencesi
açısından özel sağlık sigortalılar, medeni durum açısından hiç evlenmemiş olanlar ve
algılanan sağlık statüsü “orta” olanlar en yüksek harcamayı gerçekleştirmişlerdir.
Yatışla ilgili tıbbi cihaz harcaması değerlendirildiğinde kırsal yerleşim yerindeki ortalama
harcamanın kentsel bölgede yaşayanlardan daha yüksek olduğu belirlenmiştir.
Bölgesel
açıdan Doğu Marmara, yaş açısından 5-14 yaş grubundakiler, cinsiyet açısından erkekler,
eğitim durumu açısından üniversite mezunları, yurtdışı sigortası olanlarda, medeni durum
135
açısından hiç evlenmemiş olanlar
ve algılanan sağlık statüsünü
“kötü” olarak
değerlendirenler en yüksek harcamayı gerçekleştirmişlerdir.
Hastane yatışına bağlı olarak kullanılan tıbbi malzeme harcamaları değerlendirildiğinde
kentsel yerleşim yerindeki hastaneye yatışla ilgili ortalama tıbbi malzeme harcaması kırsal
bölgede yaşayanlardan daha yüksektir. Bölgesel açıdan ise Orta Doğu Anadolu, yaş açısından
80 yaş ve üzerindekiler, cinsiyet açısından erkekler, eğitim durumu açısından lise mezunları,
herhangi bir sağlık sigortası olmayanlar, işsizler, medeni durum açısından eşi ölmüş olanlar
ve algılanan sağlık statüsü açısından “çok iyi” cevabını verenler en yüksek harcamayı
gerçekleştirmişlerdir.
Yatış sırasında diğer mal ve hizmetler için yapılan ortalama harcamalar değerlendirildiğinde
kentsel yerleşim yerlerinde ve Doğu Marmara bölgesinde yaşayanlarda, 45-59 yaş grubunda
bulunanlarda, Sosyal Güvenlik Kurumu sigortası olanlarda, anaokulu mezunu olanlarda, tam
gün çalışanlarda, sağlık statüsü "orta" olanlarda en yüksek olduğu dikkat çekmektedir.
136
Tablo 37. Hastaneye Yatma Durumunda Cepten Yapılan Ortalama Formal ve İnformal
Harcamaların Sosyo-Demografik Özellikler ve Algılanan Sağlık Statüsüne Göre
Dağılımı (TL/Yıl)
Formal
Kır-Kent
Kır
Kent
Bölge
İstanbul
Batı Marmara
Ege
Doğu Marmara
Batı Anadolu
Akdeniz
Orta Anadolu
Batı Karadeniz
Doğu Karadeniz
Kuzeydoğu Anadolu
Ortadoğu Anadolu
Güneydoğu Anadolu
Yaş
0-4
5-14
15-44
45-59
60-69
70-79
80+
Cevapsız
Cinsiyet
Erkek
Kadın
Eğitim Durumu
Bitirmedi
Ana Okulu
İlkokul
Ortaokul
Lise
Ön Lisans
Mezuniyet Sonrası
(Lisansüstü)
Medeni Durum
Hiç Evlenmemiş
Halen Evli
Boşanmış
Eşi Ölmüş
Ayrı Yaşıyor
Çalışma Durumu
Tam Gün Çalışan
Ev Hanımı
Öğrenci
İnformal
Ayni & Nakdi
N
Ort.
SH.
N
Hediye
Ort.
SH.
N
Ort.
SH.
553011
1778573
114,1
233,7
15,6
58,7
244093
801762
200,9
227,6
45,1
34,5
2341 70,8
7581 181,1
0,0
2,5
336199
131262
357699
290946
158856
239865
134809
159528
34239
96076
88293
303813
272,3
163,7
328
105,3
70
183,8
224
56,6
1419,2
126,3
125,1
169,9
67,3
32,9
237,2
23,4
16,2
40,6
156,5
12,7
1418,2
34,6
31,0
65,2
144010
43244
120323
137843
59509
110189
67305
67090
19874
39617
45176
191675
213,9
700
174,1
302,8
88,1
248,5
192
131,1
68,3
156,9
209,4
189,7
45,6
325,3
45,3
155,7
36,6
81,0
51,9
35,3
27,0
31,8
37,6
41,4
2189 400
1491 75,1
572
6
0
0,0
0
0,0
652 100
258 100
0
0,0
0
0,0
617
40
493 100
3650 104,8
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
32,7
225415
163146
945610
412094
234170
163873
84908
102368
194,3
57,5
163,3
325,2
108
543,7
125,7
119
89,3
13,5
31,7
203,5
28,2
303,9
56,4
35,3
119125
89449
427541
166032
94030
69675
43304
36699
115,3
177,8
225,9
332,2
153,3
337,7
187,2
110,7
53,8
67,6
33,3
135,2
43,0
120,1
64,6
43,1
617
40
0
0,0
7794 176,7
493 100
366
60
0
0,0
0
0,0
652 100
0,0
0
1,4
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
1048324
1283260
161,3
241,3
30,9
77,5
489510
556345
248
197,9
52,2
27,9
2940 323,3
6982 84,2
0,0
22,4
314203
120,7
34,7
157357
243,8
60,3
617
40
0,0
155315
254,3
116,2
80267
126,1
32,1
1276
74,3
4,1
33055
812008
285668
315994
43492
132254
37,1
217,2
367,3
185,5
66,3
121,3
20,9
66,9
291,6
39,3
33,1
31,0
13551
357749
120171
125073
17559
57453
45
248,2
167,7
261,2
777,2
230,7
12,9
62,2
44,0
81,1
566,5
70,6
0
0,0
5727 221,2
919
40
1384 83,7
0
0,0
0
0,0
0,0
22,6
0,0
0,0
0,0
0,0
1654
0,0
0,0
0
0,0
0
307068
191,6
1443490 135,8
39495
162,9
163215
411,5
9389
10681,5
67,6
18,7
76,0
291,2
7115,5
142596
620415
17901
69886
938
196,9
270,7
36
89,6
7000
48,3
44,4
15,5
16,5
0,0
258 100
9047 164,5
0
0,0
0
0,0
0
0,0
0,0
1,2
0,0
0,0
0,0
350559
37210
861731
165962
51,1
12,6
101,1
46,2
162793
24823
359907
73597
395,2
71,4
211,1
238,9
146,6
26,0
34,9
82,6
2189
366
5999
5999
0,0
0,0
24,3
0,0
156,7
24,5
245,9
163,8
0
0,0
400
60
90,2
90,2
0,0
137
Emekli
İşsiz
Çocuk
SGK
Özel Sigorta
Yurtdışı Sigorta
Bilmiyor
Çok kötü
Kötü
Orta
İyi
Çok İyi
Genel Toplam
375711
229576
954
281,2
182,4
0,0
132,0
54,4
0,0
144867
103881
0
166,4
373,1
0,0
37,9
118,7
0
193284
2119940
11336
3235
3789
684,3
161,2
283,9
37,9
406
432,8
29,2
167,4
46,5
255,5
95967
941348
3029
3235
2276
179,6
69,5
258 100
212,2
29,0 9665 156,5
649,7 275,4
0
0,0
359,3 176,4
0
0,0
5000,7 3830,0
0
0,0
0,0
2,6
0,0
0,0
0,0
39283
139009
376636
554737
741689
132546
2331584
38,4
568,3
403,7
185,4
102,9
129,7
205,4
23
348,9
226,9
47,6
13,1
27,6
44,9
13990
70101
178533
237888
289474
70424
1044655
60
435,1
223,5
251,1
229
183,6
221,6
0,0
0,0
0,0
24,7
18,6
0,0
2,8
17,8
129,8
45,4
89,5
52,0
50,8
28,5
493
2078
0
100
135
0,0
0
0,0
366
60
910
80
2056 144,3
2955 73,7
3019 299,7
9923 155,1
0,0
0,0
0,0
Tablo 37'de hastaneye yatma durumunda sosyo-demografik özellikler ve algılanan sağlık
statüsüne göre cepten yapılan ortalama formal ve informal harcamaların dağılımı
görülmektedir. Buna göre ayni ve nakdi olarak yapılan ortalama informal harcamaların formal
harcamalardan daha yüksek olduğu görülmektedir. Hastaneye yatma durumunda cepten
yapılan formal harcamaların kentsel yerleşim yerlerinde ve Doğu Karadeniz bölgesinde
yaşayanlarda, 70-79 yaş grubunda bulunanlarda, kadınlarda, ortaokul mezunlarında, herhangi
bir sağlık sigortası olmayanlarda, medeni durumunu ayrı yaşıyor olarak belirtenlerde,
emeklilerde, algılanan sağlık statüsünü "çok kötü" olarak belirtenlerde en yüksek olduğu
görülmektedir.
Hastaneye yatma durumunda cepten yapılan informal harcamalar ayni&nakdi ve hediye
olmak üzere iki başlık halinde incelendiğinde ayni&nakdi ödeme şeklinde yapılan informal
harcamaların kentsel yerleşim yerlerinde ve Batı Marmara bölgesinde yaşayanlarda, 70-79 yaş
grubunda bulunanlarda, erkeklerde, önlisans mezunlarında, yurtdışından sigortalılarda,
medeni durumu ayrı yaşıyor olanlarda, tam gün çalışanlarda ve algılanan sağlık statüsünü
"çok kötü" olarak belirtenlerde en yüksek olduğu görülmektedir.
Hastaneye yatma durumunda hediye vermek şeklinde yapılan informal harcamaların kent
yerleşim yerlerinde ve İstanbul bölgesinde yaşayanlarda, 15-44 yaş grubunda bulunanlarda,
erkeklerde, ilkokul mezunlarında, Sosyal Güvenlik Kurumu sigortasına sahip olduğunu
belirtenlerde, medeni durumu halen evli olanlarda, çalışma durumu tam gün çalışan olarak
belirtenlerde ve algılanan sağlık statüsü "çok iyi" olanlarda en yüksek olduğu görülmektedir.
138
Tablo 38. Hastaneye Yatma Durumunda Ulaşım, Yemek ve Konaklama Harcamalarının
Sosyo-Demografik Özellikler ve Algılanan Sağlık Statüsüne Göre Dağılımı (TL/Yıl)
Ulaşım
Kır-Kent
Kır
Kent
Bölge
İstanbul
Batı Marmara
Ege
Doğu Marmara
Batı Anadolu
Akdeniz
Orta Anadolu
Batı Karadeniz
Doğu Karadeniz
Kuzeydoğu Anadolu
Ortadoğu Anadolu
Güneydoğu Anadolu
Yaş
0-4
5-14
15-44
45-59
60-69
70-79
80+
Cevapsız
Cinsiyet
Erkek
Kadın
Eğitim Durumu
Bitirmedi
Ana Okulu
İlkokul
Ortaokul
Lise
Ön Lisans
Mezuniyet Sonrası (Lisans Üstü)
Medeni Durum
Hiç Evlenmemiş
Halen Evli
Boşanmış
Eşi Ölmüş
Ayrı Yaşıyor
Çalışma Durumu
Tam Gün Çalışan
Ev Hanımı
Öğrenci
Yemek
Konaklama
N
Ort.
SH.
N
Ort.
SH.
N
Ort.
SH.
590828
1858017
44,8
34,4
1,4
1,1
591182
1852191
44,9
29,5
2,4
1,6
589627
1859389
16,8
18,7
2,3
2,1
347037
135554
378132
306014
176054
262036
133784
166606
34399
95294
93606
320329
34,2
36,7
31,6
30,3
21
39,1
42,6
35,5
37,4
52,6
52,2
48,4
2,7
3,3
2,5
2,9
2,3
2,5
3,6
3,1
6,3
4,0
3,6
2,4
344905
134821
376969
304577
175076
264114
134562
167392
33570
94651
94380
318356
26,2
24,8
15
26,4
10,2
38,1
37,3
44,2
53,7
55,8
53,9
58,7
4,1
4,2
2,6
4,0
3,2
3,3
5,0
5,1
8,3
6,4
5,6
4,6
347129
135426
381052
303155
175064
264435
133605
164160
33388
93734
96389
321478
2,5
39,1
31,2
7,9
14,4
26,7
21
18,5
18,8
28,7
29,3
8,5
2,3
9,6
6,9
3,1
5,7
5,8
7,3
4,8
12,3
7,4
7,6
2,6
240117
176978
995000
423125
241411
170840
91181
110195
32,7
36,2
36,6
39
37,3
36,6
35,9
41,8
2,5
2,8
1,3
2,0
2,3
2,8
4,1
5,0
242016
174724
994945
421283
241658
171217
90952
106579
33,3
39,6
34,2
31,6
31
29,4
32,5
31,6
4,4
4,7
2,0
2,9
3,4
3,7
5,4
6,0
239071
175671
1001289
422022
241050
170984
90823
108106
13,4
13,2
18,8
18,1
24,6
21,7
12,7
17,9
4,4
5,5
2,6
3,7
6,6
7,2
9,3
9,3
1102036
1346810
35,4
38,1
1,1
1,2
1102318
1341055
31,9
34,3
1,8
1,8
1102418
1346598
16
20,1
2,3
2,4
338869
44,1
2,0
339016
39,1
2,8
338122
19
4,1
159432
41
2,9
161416
47,1
5,5
163427
22
7,1
34431
853247
296163
328671
42534
139789
1049
41,6
36,6
36,8
31,8
36,8
33,8
60
6,4
1,4
2,5
2,0
6,9
3,7
0,0
34431
846263
296174
325302
42534
140628
1049
31,4
31
33,9
29,4
40,6
23,2
60
8,1
2,0
3,6
3,1
10,2
4,2
0,0
34431
846789
298310
330406
42534
142364
1049
11,2
16,5
19,9
19,9
47,5
15
0,0
11,1
2,9
4,9
4,7
18,0
5,8
0,0
314778
1514620
41756
167294
9389
40,7
36,9
38
34,9
47,8
2,3
1,1
6,9
2,8
12,9
314454
1510024
41756
167366
8442
40
32,2
21,1
30,8
30
3,4
1,6
7,4
4,0
16,7
315929
1516694
41756
167946
9389
14,8
19,2
0,0
31,3
44,6
3,7
2,2
0,0
9,4
42,8
368500
39576
908208
165671
33,9
35,6
39,5
37,7
2,1
4,4
1,3
2,9
364070
39774
905850
164516
25,3
32
34,3
45
2,5
6,3
2,0
5,5
367574
39774
912981
163558
10,5
11,6
19,5
14,2
3,1
1,5
2,7
4,5
139
Emekli
İşsiz
Çocuk
SGK
Özel Sigorta
SGK+Özel Sigorta
Yurtdışı Sigorta
Bilmiyor
Çok Kötü
Kötü
Orta
İyi
Çok İyi
Genel Toplam
386157
237120
954
30,8
40,7
54
1,8
2,8
0,0
387465
236926
954
25,9
39,6
84,3
2,6
3,5
0,0
386442
239104
954
27
22,3
0,0
5,6
5,0
0,0
215603
2214882
11336
3235
3789
33
37,2
57
0,4
58,1
2,8
,9
12,4
,5
24,5
213688
2211325
11336
3235
3789
25,4
34
46,8
0,0
42,3
3,2
1,5
23,7
0,0
25,0
213155
2217501
11336
3235
3789
14,8
18,5
0,0
0,0
120,2
5,3
1,8
0,0
0,0
85,9
43790
138289
395207
576643
782315
137341
2448846
39
47
43,3
37,2
34,9
24
36,9
7,3
3,3
1,9
1,8
1,4
3,2
0,9
43790
134644
392542
574405
784700
137711
2443373
31,8
42,3
38,9
33,2
30,1
20,9
33,2
9,8
4,7
2,7
2,6
2,2
3,6
1,4
41759
133267
396581
577267
789805
136753
2449016
37,7
18,7
21,9
24,4
15
6
18,3
23,7
6,6
4,2
4,1
2,5
3,7
1,7
Tablo 38 hastaneye yatma durumunda ulaşım, yemek ve konaklama harcamalarının sosyodemografik özellikler ve algılanan sağlık statüsüne göre dağılımını göstermektedir. Buna göre
ulaşım için yapılan ortalama harcamaların yemek ve konaklamadan daha yüksek olduğu,
ulaşım için yapılan harcamaların konaklama için yapılan harcamanın 2 katı olduğu dikkat
çekmektedir.
Bireyin kendisi ve refakatçisi için yaptığı tıbbi olmayan bu harcamalardan ulaşım
harcamasının ortalaması; yerleşim yeri açısından kırda, bölgesel açıdan Kuzeydoğu Anadolu
bölgesinde yaşayanlarda, kadınlarda, eğitim durumu açısından lisansüstü mezunlarında,
yurtdışı sağlık sigortası olanlarda, medeni durum açısından ayrı yaşayanlarda, çalışma
durumu açısından çocuklarda ve algılanan sağlık statüsü “çok kötü” olanlarda daha yüksektir.
Benzer değerlendirme yemek için yapılan harcamalar için yapıldığında kırsal alanda ve
Güneydoğu Anadolu bölgesinde yaşayanların, 5-14 yaş grubundakilerin, kadınların,
okuryazar olup bir okul bitirmeyenlerin, sağlık güvencesi açısından özel sağlık sigortasına
sahip olanların, medeni durum açısından hiç evlenmemiş olanların, çalışma durumu açısından
çocukların ve algılanan sağlık statüsü “çok kötü” olanların ortalama yemek harcaması daha
yüksektir.
Konaklama için yapılan ortalama harcama değerlendirildiğinde ise, yerleşim yeri açısından
kentte, bölgesel açıdan Batı Marmara bölgesinde yaşayanlarda, yaş açısından 60-69 yaş
grubunda, kadınlarda, eğitim durumu açısından önlisans mezunlarında, yurtdışı sağlık
sigortası olanlarda, medeni durum açısından ayrı olarak yaşayanlarda, çalışma durumu
140
açısından işsizlerde ve algılanan sağlık statüsünü “bilmiyor” olarak belirtenlerde daha
yüksektir.
4.2.2. Sağlık Sorunu Yaşama İle İlgili Genel Bilgiler
Bu bölümde bireylerin son iki hafta içinde sağlık sorunu yaşayıp yaşamadıkları ve yaşamaları
durumunda ne tür eylemlerde bulundukları, şayet hiçbir şey yapmamışlarsa nedeni ve sağlık
sorununu gidermek için yaptıkları harcamalar hakkında bilgiler verilmiştir.
Sağlık sorunu yaşamaya bağlı hizmet kullanımı belirlenirken hastaneye yatış ve hastalık dışı
nedenle sağlık hizmeti kullanımları dışarıda tutulmuştur. Önce sağlık hizmeti kullanımı ile
ilgili bilgiler daha sonra ise bu kullanıma bağlı olarak yapılan cepten harcamalar sunulmuştur.
Yapılan harcamaların büyüklüğü hakkında genel bilgi verildikten sonra harcamaların hizmet
sunucularına, fonksiyonlarına (ilaç, laboratuvar, görüntüleme, tıbbi cihaz, tıbbi malzeme,
diğer mal ve hizmetler ile ilgili harcamalar) ve türlerine (formal ve informal harcamalar) göre
dağılımı verilmiştir.
Tablo 39. Sosyo-Demografik Özellikler ve Algılanan Sağlık Statüsüne Göre Sağlık
Sorunu Yaşama Durumu Dağılımı (%)
Bilmiyor
Kır-Kent
Kır
Kent
Bölge
İstanbul
Batı Marmara
Ege
Doğu Marmara
Batı Anadolu
Akdeniz
Orta Anadolu
Batı Karadeniz
Doğu Karadeniz
Kuzeydoğu Anadolu
Ortadoğu Anadolu
Güneydoğu Anadolu
Yaş
0-4
5-14
15-44
45-59
60-69
70-79
80+
Cevapsız
Cinsiyet
N
%
119909
340651
0,7
0,6
101364
40113
39405
35785
35577
37009
53912
32753
7691
18844
26202
31902
25456
42513
198406
64572
21708
9488
5040
93376
Hayır
N
Evet
Toplam
%
N
%
14913427
50206252
87,8
86,5
1957655
7479655
11,5
12,9
16990990
58026558
0,7
1,3
0,4
0,5
0,5
0,4
1,4
0,7
0,3
0,9
0,7
0,4
12050436
2750107
8135938
5881020
6546710
8687486
3159422
3898786
2440548
1830405
3122748
6616074
87,4
86,1
84,1
83,9
91
90,7
82,6
87,8
96
83,1
84,5
84
1642628
402688
1493095
1092881
612472
854723
612327
506586
92822
354467
546918
1225704
11,9
12,6
15,4
15,6
8,5
8,9
16
11,4
3,7
16,1
14,8
15,6
13794428
3192908
9668438
7009686
7194759
9579219
3825661
4438125
2541060
2203716
3695868
7873680
0,4
0,4
0,6
0,6
0,6
0,5
0,7
2,3
5447219
10832479
30496029
9668135
3095984
1419594
578826
3581413
84,4
89,5
88,6
83,6
80,5
76,4
77,5
89,2
982902
1223880
3734409
1833451
729890
429530
162547
340700
15,2
10,1
10,8
15,9
19
23,1
21,8
8,5
6455577
12098872
34428845
11566158
3847582
1858612
746413
4015489
141
Erkek
Kadın
Eğitim Durumu
Ana Okulu
İlkokul
Ortaokul
Lise
Ön Lisans
Medeni Durum
Hiç Evlenmemiş
Halen Evli
Boşanmış
Eşi Ölmüş
Ayrı Yaşıyor
Çalışma Durumu
Tam Gün Çalışan
Ev Hanımı
Öğrenci
Emekli
İşsiz
Çocuk
SGK
263403
197156
0,7
0,5
33449175
31670503
88,6
85
4023624
5413686
10,7
14,5
37736203
37281345
47420
24780
8361
144271
74414
89127
16547
33905
0
0,7
0,5
0,3
0,6
0,6
0,7
1,1
0,7
0,0
5125376
4427427
2158375
19589759
11200573
11845761
1399568
4330896
204969
80,8
86,1
87,5
85,4
89,5
89,9
89,6
89,4
88
1170281
692233
301030
3193167
1239492
1242659
145818
481176
27881
18,4
13,5
12,2
13,9
9,9
9,4
9,3
9,9
12
6343078
5144440
2467766
22927197
12514479
13177547
1561933
4845977
232850
138948
234044
12515
21825
1450
0,7
0,7
1,3
0,9
1,1
19192238
30187428
828261
1940429
103026
91,4
84,9
83
78,5
78,9
1665063
5132814
156591
510582
26055
7,9
14,4
15,7
20,6
20
20996249
35554285
997367
2472836
130531
110205
17164
107380
82326
49838
52935
4327
0,7
1,2
0,6
0,6
0,7
0,9
2,7
14965408
1220260
15282491
11689229
5721158
4859592
146596
90,1
88
82,5
90,7
82,9
87
91,7
1541436
149454
3129870
1111110
1132240
673798
8983
9,3
10,8
16,9
8,6
16,4
12,1
5,6
16617048
1386878
18519741
12882665
6903236
5586324
159906
93254
365527
0,9
0,6
8770778
56058664
89,2
86,4
963560
8427914
9,8
13
9827592
64852105
Özel Sigorta
1483
0,8
164152
88,9
18929
10,3
184564
Yurtdışı Sigorta
Bilmiyor
Çok Kötü
Kötü
Orta
İyi
Çok İyi
295
0
0,2
0,0
108695
17390
81,8
85
23847
3060
18
15
132837
20450
4654
4478
20813
149280
168155
61403
0,8
0,6
0,6
1,1
0,5
0,7
406884
489933
2379919
11771321
28928814
8491513
74,1
61,4
68,2
83,5
89,5
92,5
137309
303196
1086725
2180505
3228332
623654
25
38
31,2
15,5
10
6,8
548847
797607
3487456
14101107
32325300
9176570
*Son altı ay içinde ölen (213.595) ya da haneden ayrılan (615.794) toplam 829.389 kişiden 610.018 kişi son iki haftadan
önce öldüğü veya ayrıldığı için bunlar toplamda yer almamıştır.
Tablo 39 sosyo-demografik özellikler ve algılanan sağlık statüsüne göre sağlık sorunu yaşama
durumu hakkında bilgi vermektedir. Ağırlıklandırılmış veriler üzerinden bir değerlendirme
yapıldığında 75.017.548 kişiden %12,6'sı (9.437.310 kişi) son iki hafta içinde sağlık sorunu
yaşadığını belirtmiştir.
Sosyo-demografik özellikler ve algılanan sağlık statüsüne göre sağlık sorunu yaşama durumu
dağılımı incelendiğinde sağlık sorunu yaşadığını belirtenlerin kentsel alanlarda ve Doğu
Marmara ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde yaşayanlar arasında en yüksek oranda olduğu
bulunmuştur.
142
Yaş grupları açısından sağlık sorunu yaşama durumu incelendiğinde sağlık sorunu yaşadığını
belirtenlerin en fazla 70-79 yaş grubunda oldukları görülmüştür. Cinsiyet açısından bir
değerlendirme yapıldığında ise kadınların erkeklerden daha yüksek oranda sağlık sorunu
yaşadıklarını bildirdikleri görülmüştür.
Eğitim durumu açısından değerlendirme yapıldığında sağlık sorunu yaşamadığını belirtenler
en fazla lise mezunları iken sağlık sorunu yaşadığını belirtenler en yüksek oranda okuma
yazma bilmiyor kategorisinde yer almıştır.
Medeni durum ile sağlık sorunu yaşama durumu ilişkilendirildiğinde sağlık sorunu
yaşamadığını belirtenler en fazla hiç evlenmemiş olanlarda iken sorun yaşadığını belirtenlerin
en fazla eşi ölmüş olanlar olduğu bulunmuştur.
Çalışma durumu açısından sağlık sorunu yaşama durumu sağlık sorunu yaşadığını
bildirenlerin ev hanımları arasında daha fazla olduğu ayrıca aynı anda Sosyal Güvenlik
Kurumu sigortası ve özel sağlık sigortası olanların ve algılanan sağlık statüsünü "çok kötü"
olarak belirtenlerin daha fazla sağlık sorunu yaşadıkları görülmektedir.
Tablo 40. Sağlık Sorununun Çözümü İçin Neler Yapıldığının Dağılımı (%)
Hiçbir Şey Yapmama
Kendi Kendine ve/veya Başkalarının Yardımıyla Tedavi Olma
Sağlık Hizmeti Sunucularından Kurumda ve/veya Evde Sağlık Hizmeti Alma Durumu
Geleneksel Sağlıkçılara Başvurma Durumu
Sayı
%*
25.938.614
30.203.030
219.813.776
9.765.782
9,2
10,7
77,8
3,5
*Yüzde değerleri yıllık toplam sağlık sorunu sayısı (282.356.597) üzerinden hesaplandığı ve bir sağlık sorunuyla
karşılaşılması halinde birden fazla şey yapılabildiği için yüzde toplamı %100’ü geçmiştir.
Son iki hafta içinde hastaneye yatış dışında ayakta sağlık sorunu yaşadığını belirten toplam
9.437.310 kişi bir yıllık süre içinde 282.356.597 kez hastalanmış olup bunlara yaşadıkları her
bir sağlık sorunun çözümü için ne/neler yaptıkları sorulduğunda; %9,2’sinin sağlık sorununu
gidermek için hiçbir şey yapmadığı, %10,7’sinin kendi kendine ve/veya başkalarının
yardımıyla tedavi olduğu ve %77,8'inin sağlık hizmeti veren kişi ya da kurumda ve/veya evde
sağlık hizmeti aldığı ve %3,5’inin geleneksel sağlık hizmeti sunucularına başvurdukları
görülmektedir (Bkz. Tablo 40).
Hiçbir şey yapmama açısından bir değerlendirilme yapıldığında 2003 yılında bir sağlık sorunu
yaşamasına rağmen hiçbir şey yapmayanların toplam içindeki payı %15,5 iken bu çalışmada
bu oranın %9,2’lere kadar gerilemiş olduğu tespit edilmiştir. Herhangi bir sağlık sorunu ile
karşılaşmak durumunda hiçbir şey yapmama nedenlerindeki bu düşüşün sağlık hizmetlerine
143
ulaşımın önündeki engellerin kaldırılmış olmasından ve ulaşılabilirliğin göreceli olarak daha
da iyileşmiş olmasından kaynaklandığı söylenebilecektir.
Tablo 41. Sağlık Sorunu Yaşayanların Sağlık Sorununun Çözümü İçin Neler Yaptığının
Sosyo-Demografik Özellikler ve Algılanan Sağlık Statüsüne Göre Dağılımı (%)
Hiçbir Şey
Yapmama
Kır-Kent
Kır
Kent
Bölge
İstanbul
Batı Marmara
Ege
Doğu Marmara
Batı Anadolu
Akdeniz
Orta Anadolu
Batı Karadeniz
Doğu Karadeniz
Kuzeydoğu Anadolu
Ortadoğu Anadolu
Güneydoğu Anadolu
Yaş
0-4
5-14
15-44
45-59
60-69
70-79
80+
Cevapsız
Cinsiyet
Erkek
Kadın
Eğitim Durumu
Bitirmedi
Ana Okulu
İlkokul
Ortaokul
Lise
Ön Lisans
Mezuniyet Sonrası
(Lisansüstü)
Medeni Durum
Hiç Evlenmemiş
Halen Evli
Boşanmış
Eşi Ölmüş
Kendi Kendine
Tedavi
N
%
N
%
7545174
18393440
13
8,2
5477420
24725584
9,4
11
3816826
439608
4551794
1482442
841152
2066064
1691586
1104220
462748
2861820
2349568
4270786
7,7
4
10,1
4,5
4,9
8
9,5
7,2
15,3
25,2
13,4
11,8
4582682
728390
5462314
3958110
2561936
2019602
2270684
1586806
287820
1614912
2347462
2782260
9,3
6,6
12,1
12,1
14,9
7,9
12,7
10,3
9,5
14,2
13,4
7,7
1762904
2857894
12417236
4819776
1888146
1050088
482716
659880
6
8,3
11,2
8,6
8,4
7,9
9
6,1
2375516
4459780
13452868
5809024
1731158
794326
502060
1078272
8,1
12,9
12,2
10,4
7,7
6
9,4
10
11312366
14626248
9,6
8,9
4804488
12,9
7,9
Sağlık Personeli/
Kuruluşuna
Başvuru
%
43581044 75
176232732 78,6
1762904
8002878
3
3,6
58142110
224214484
40628380
9733542
35219080
26825552
13330018
20549230
11944660
11242452
2112448
6821152
12373140
29034148
82,2
88,1
78
82,2
77,4
80
67
73,3
70
60,1
70,7
80,3
1785134
103844
385008
329368
1178528
1129050
2459314
1619254
78728
289432
163722
244400
3,6
0,9
0,9
1
6,8
4,4
13,8
10,6
2,6
2,5
0,9
0,7
49422100
11043578
45128226
32642090
17230980
25675494
17833218
15339298
3016728
11353784
17496778
36174320
24671348
26674830
80114268
44713890
18683730
11403106
4506424
9046206
84,2
77,1
72,6
79,8
83
85,6
83,9
83,6
804050
778544
4170946
2072148
880958
553488
165334
340314
2,7
2,2
3,8
3,7
3,9
4,2
3,1
3,1
29289052
34612916
110388330
56041284
22514960
13316472
5368740
10824840
13159406
17043598
11,1 90696970 76,8
10,4 129116806 78,6
3952468
5813314
3,3
3,5
118120184
164236410
3259204
8,7
1216930
3,3
37267282
5,8
8,4
13
8,1
12,1
7,4
14,2
2121756
1354106
9548344
4583098
4603638
333580
1818804
142272
6198686
14212874
646282
1467596
12,7
9,2
13,2
8,7
6398678
15301624
913900
1742936
10,1
29011372
77,8
81
77,3
79,7
70,3
75,8
72,6
75,5
68,6
403130
339924
3425526
1390090
1795066
99268
401908
0
13,1 33751978 68,9
9,9 121934280 78,9
18,6 3575338 72,8
10,4 13487396 80,2
1854866
5570942
217828
737256
15,3
10
12,5
12,8
7,8
13
17,2
16959774
6847958
75990954
25758330
27245166
3088254
10531248
568620
%
Toplam
N
1659658
517244
7982416
4748380
2904564
513006
1037036
118040
N
Geleneksel
Sağlıkçılara
Başvuru
1,9
3,8
3,6
3,8
5
2,3
2,9
0,0
20938788
8862958
95296786
36640240
35921132
4251624
13943176
828932
3,8
3,6
4,4
4,4
48965384
154523902
4910750
16815188
144
Ayrı Yaşıyor
Çalışma Durumu
Tam Gün Çalışan
Ev Hanımı
Öğrenci
Emekli
İşsiz
Çocuk
SGK
Özel Sigorta
Yurtdışı Sigorta
Algılanan sağlık statüsü
Bilmiyor
Çok kötü
Kötü
Orta
İyi
Çok iyi
34034
4
160446
19,1
632112
75,1
20592
2,4
841620
4696666
604032
8971040
3665662
1973634
3035240
7176
10,5
13,4
9,4
11,4
5,7
14,1
2,8
6303726
726986
8984378
4215718
2862418
2045368
18590
14,1
16,1
9,4
13,1
8,3
9,5
7,4
32139562
3096340
76076078
22348144
29711162
15922348
197444
72
68,8
79,4
69,6
85,8
74,1
78,2
1569126
123864
3489590
1547728
1407380
667888
0
3,5
2,8
3,6
4,8
4,1
3,1
0,0
44653570
4502862
95800614
32131866
34631584
21501038
252382
4240262
21698378
0
0
0
14,6
8,6
0,0
0,0
0,0
3887910
26107276
124774
55796
27274
13,4 20249242 69,8
10,4 198547908 78,8
23,7
71,8
378612
9
91
564954
27,2
72,8
73060
421226
9288760
55796
0
0
1,5 29024060
3,7 252084378
10,6
527072
0,0
620750
0,0
100334
166972
2186080
4456348
6697678
7166276
1965366
4
18,8
12,3
9,9
7,9
11,2
458250
1550198
3954574
6241768
9844510
2675062
11
13,3
10,9
9,2
10,9
15,3
79898
613730
1819714
2316522
3022578
628966
1,9
5,3
5
3,4
3,3
3,6
3333616
8024822
27813838
53358006
70046262
12294854
79,9
69
76,6
78,9
77,2
70,1
4171674
11632530
36309910
67619864
90707266
17535050
Tablo 41 sağlık sorunu yaşayanların sağlık sorununun çözümü için neler yaptıklarının sosyodemografik özellikler ve algılanan sağlık statüsüne göre dağılımını göstermektedir. Herhangi
bir sağlık sorunu ile karşılaşılması durumunda kırsal yerleşim yerlerinde ve Kuzeydoğu
Anadolu bölgesinde yaşayanlarda, 15-44 yaş grubunda bulunanlarda, erkeklerde, eğitim
durumu açısından lisanüstü mezunu olanlarda, medeni durum açısından boşanmış olanlarda,
işsizlerde, herhangi bir sağlık sigortası olmayanlarda ve algılanan sağlık statüsünü "çok kötü"
olarak belirtenlerde hiçbir şey yapmama oranının daha yüksek olduğu görülmektedir.
Herhangi bir sağlık sorunu yaşama durumunda kendi kendine tedavi yöntemine başvuranlar
demografik özellikler ve algılanan sağlık statüsüne göre incelendiklerinde, kentsel yerleşim
yerlerinde ve Batı Anadolu bölgesinde yaşayanların, 5-14 yaş grubunda bulunanların,
erkeklerin, eğitim durumu açısından lisansüstü mezunlarının, ayrı yaşayanların, yarım gün
çalışanların, yurtdışı sağlık sigortası olanların ve algılanan sağlık statüsünü "çok iyi" olarak
belirtenlerin daha yüksek oranda oldukları görülmektedir.
Sağlık personeli ya da kuruluşuna başvuranlar demografik özellikler ve algılanan sağlık
statüsüne göre incelendiğinde kentsel yerleşim yerlerinde ve Batı Marmara bölgesinde
yaşayanların, 70-79 yaş grubunda bulunanların, kadınların, okuryazar olup bir okul
bitirmeyenlerin, emeklilerin, aynı anda Sosyal Güvenlik Kurumu ve özel sağlık sigortasına
sahip olanların, algılanan sağlık statüsünü "bilmiyor" olarak belirtenlerin daha fazla olduğu
görülmektedir.
145
Sağlık sorunu nedeniyle geleneksel sağlıkçılara başvuranlar demografik özellikler ve
algılanan sağlık statüsüne göre incelendiğinde ise kentsel yerleşim yerlerinde ve Orta Anadolu
bölgesinde yaşayanların, 70-79 yaş grubunda bulunanların, kadınların, lise mezunu olanların,
öğrencilerin, özel sağlık sigortasına sahip olanların ve algılanan sağlık statüsünü "çok kötü"
olarak belirtenlerin daha fazla oldukları görülmektedir.
Tablo 42. Sağlık Sorununun Çözümü İçin Hiçbir Şey Yapmama Nedenleri (%)
Sayı
%
Küçük, önemsiz bir sorundu
10575240
40,8
Hizmete ulaşmam için çok uzun yol gitmem gerekiyordu
2219048
8,6
Gideceğim yerde iyi bir hizmet yoktu
1937104
7,5
Gidince çok beklemek gerekiyordu
1518842
5,9
Param yoktu
7136038
27,5
Vaktim yoktu
3645538
14,1
Ulaşım aracı yoktu
2233062
8,6
Çocukları ve evi yalnız bırakamadım
1316666
5,1
İhmal
5729776
22,1
Bilmiyor
832728
3,2
Diğer
895050
3,5
*Yüzde değerleri hiçbir şey yapılmadığı söylenen 25.938.614 olay üzerinden hesaplanmıştır.
Tablo 42'de sağlık sorunu yaşadığı halde hiçbir şey yapmama nedenleri sorulduğunda en
önemli nedenin yaşanılan sağlık sorununun "küçük, önemsiz bir sorun" olarak görülmesi ile
"param yoktu" ve "ihmal" olarak ifade edildiği, en az ifade edilen nedenin ise "bilmiyor"
Tablo 43. Sağlık Sorununun Çözümü İçin Hiçbir Şey Yapmama Nedenlerinin SosyoDemografik Özellikler ve Algılanan Sağlık Statüsüne Göre Dağılımı (%)
Hizmete Ulaşmam
İçin Çok Uzun Yol
Gitmem Gerekiyordu
Gideceğim Yerde İyi
Bir Hizmet Yoktu
Gidince Çok
Beklemek
Gerekiyordu
Diğer
Param Yoktu
Toplam
N
%
N
%
N
%
N
%
N
%
N
Kır
1071304
14,2
726674
9,6
656058
8,7
3091166
41
7057076
93,531
7545174
Kent
1147744
6,2
1210430
6,6
862784
4,7
4044872
22
17275960
93,9246
18393440
115960
3
224328
5,9
222482
5,8
283504
7,4
3313804
86,8209
3816826
0
0,0
0
0,0
0
0,0
97136
22,1
371176
84,4334
439608
Ege
192582
4,2
213876
4,7
17056
0,4
452868
9,9
3993132
87,7266
4551794
Doğu Marmara
38116
2,6
210886
14,2
51350
3,5
365170
24,6
1175486
79,2939
1482442
Batı Anadolu
16380
1,9
0
0,0
30888
3,7
187070
22,2
765336
90,9866
841152
Akdeniz
341744
16,5
15574
0,8
203476
9,8
519584
25,1
2252718
109,034
2066064
Orta Anadolu
60554
3,6
45448
2,7
52078
3,1
576836
34,1
932152
55,1052
1691586
Kır-Kent
Bölge
İstanbul
Batı Marmara
146
Batı Karadeniz
24336
2,2
20644
1,9
0
0,0
190138
17,2
986154
89,3077
1104220
Doğu Karadeniz
50154
10,8
64870
14
68614
14,8
28548
6,2
456924
98,7414
462748
Kuzeydoğu Anadolu
385502
13,5
258492
9
188968
6,6
1209052
42,2
3236428
113,09
2861820
Ortadoğu Anadolu
488306
20,8
236080
10
180232
7,7
1459328
62,1
1592916
67,7961
2349568
Güneydoğu Anadolu
505440
11,8
646906
15,1
503698
11,8
1766830
41,4
5256914
123,09
4270786
Yaş
0-4
92560
5,3
21970
1,2
24128
1,4
491504
27,9
1925534
109,225
1762904
5-14
368576
12,9
167778
5,9
131820
4,6
883064
30,9
2644252
92,5245
2857894
15-44
534924
4,3
1251068
10,1
470860
3,8
3065660
24,7
11711960
94,3202
12417236
45-59
409058
8,5
278408
5,8
392184
8,1
1447862
30
4064736
84,3345
4819776
60-69
546234
28,9
108108
5,7
182260
9,7
806754
42,7
1718158
90,9971
1888146
70-79
78468
7,5
105118
10
190580
18,1
198120
18,9
947232
90,205
1050088
80+
75140
15,6
0
0,0
22724
4,7
103298
21,4
388466
80,4751
482716
Cevapsız
114088
17,3
4654
0,7
104312
15,8
139776
21,2
932724
141,348
659880
Erkek
714532
6,3
629252
5,6
507026
4,5
2453048
21,7
10740132
94,9415
11312366
Kadın
1504516
10,3
1307852
8,9
1011816
6,9
4682990
32
13592878
92,9348
14626248
978484
20,4
365378
7,6
436176
9,1
2376764
49,5
4265560
88,7828
4804488
196976
11,9
44122
2,7
131794
7,9
721734
43,5
1648166
99,3076
1659658
Ana Okulu
50648
9,8
42848
8,3
19188
3,7
176956
34,2
582660
112,647
517244
İlkokul
651612
8,2
621062
7,8
386204
4,8
2125552
26,6
7265440
91,0181
7982416
Ortaokul
173836
3,7
627666
13,2
245960
5,2
851448
17,9
4515628
95,0983
4748380
Lise
43550
1,5
42718
1,5
192868
6,6
288574
9,9
2599844
89,5089
2904564
0
0,0
53872
10,5
27274
5,3
54964
10,7
452946
88,2925
513006
Cinsiyet
Eğitim Durumu
Okuma Yazma
Bilmiyor
Okuryazar Olup Bir
Okul Bitirmedi
Ön Lisans
31382
3
0
0,0
0
0,0
0
0,0
1033344
99,644
1037036
Mezuniyet Sonrası
(Lisansüstü)
0
0,0
62244
52,7
0
0,0
0
0,0
79950
67,7313
118040
Medeni Durum
Hiç Evlenmemiş
621738
10
557180
9
249730
4
1335724
21,5
5905926
95,2771
6198686
Halen Evli
963144
6,8
1126190
7,9
1028196
7,2
4016714
28,3
13132366
92,3977
14212874
Boşanmış
75868
11,7
172068
26,6
38402
5,9
303056
46,9
518986
80,3033
646282
Eşi Ölmüş
340028
23,2
0
0,0
125294
8,5
499408
34
1294176
88,1834
1467596
Ayrı Yaşıyor
13598
39,9
0
0,0
0
0,0
13598
39,9
47632
139,954
34034
Tam Gün Çalışan
106834
2,3
221338
4,7
200538
4,3
528528
11,3
4523766
96,3187
4696666
30784
5,1
0
0,0
26910
4,5
102440
17
815958
135,085
604032
Ev Hanımı
1155674
12,9
787098
8,8
780078
8,7
3467308
38,6
8176246
91,1404
8971040
Öğrenci
265616
7,2
375206
10,2
157092
4,3
640744
17,5
3490162
95,2123
3665662
Emekli
91182
4,6
29692
1,5
62998
3,2
233714
11,8
2065752
104,667
1973634
İşsiz
355524
11,7
396890
13,1
197860
6,5
1234740
40,7
2329028
76,7329
3035240
0
0,0
0
0,0
0
0,0
0
0,0
7176
100
7176
623376
14,7
333580
7,9
236548
5,6
1939522
45,7
3236402
76,3255
4240262
SGK
1595672
7,4
1603498
7,4
1282294
5,9
5196516
23,9
21096634
97,2268
21698378
Çalışma Durumu
Çocuk
Sağlık Güvencesi
Durumu
147
Özel Sigorta
0
0,0
0
0,0
0
0,0
0
0,0
0
0,0
0
0
0,0
0
0,0
0
0,0
0
0,0
0
0,0
0
Yurtdışı Sigorta
0
0,0
0
0,0
0
0,0
0
0,0
0
0,0
0
Algılanan Sağlık
Statüsü
Bilmiyor
0
0,0
55250
1,3
55250
1,3
62582
1,5
233480
139,832
166972
Çok kötü
429572
3,7
99918
0,9
159354
1,4
1105286
9,5
1477294
67,5773
2186080
Kötü
564330
1,6
607022
1,7
353548
1
1629134
4,5
3148626
70,6549
4456348
Orta
561262
0,8
466336
0,7
557518
0,8
1587794
2,3
6916884
103,273
6697678
İyi
448760
0,5
596674
0,7
288444
0,3
1502852
1,7
7065214
98,5898
7166276
Çok İyi
10452
0,1
30238
0,2
27508
0,2
288132
1,6
2139020
108,836
1965366
*Yüzde değerleri hiç bir şey yapılmadığı söylenen 25.938.614 olay üzerinden hesaplanmıştır.
Tablo 43’de sağlık sorununun çözümü için hiçbir şey yapmama nedenlerinin sosyodemografik özellikler ve algılanan sağlık statüsüne göre dağılımı görülmektedir. Ancak
burada Tablo 42'deki tüm nedenler tek tek verilmeyip özellikle politika belirleyicilerin
“Hizmete ulaşmam için çok uzun yol gitmem gerekiyordu”, “Gideceğim yerde iyi bir hizmet
yoktu”, “Gidince çok beklemek gerekiyordu” ve “Param yoktu” gibi sağlık sistemi ile ilgili
dikkate almaları gereken nedenler üzerinde durulmuş, “Küçük, önemsiz bir sorundu”,
“Vaktim yoktu”, “Ulaşım aracı yoktu”, “Çocukları ve evi yalnız bırakamadım”, “İhmal”,
“Bilmiyor” ve “Diğer” gibi sistemle ilgili olmayan ve daha çok bireysel değerlendirme ve
tercihlerle ilgili nedenler ise "Diğer" başlığı altında toplanmıştır. Hiçbir şey yapmama nedeni
olarak “Hizmete ulaşmak için çok uzun yol gitmem gerekiyordu” diyenlerin kırsal yerleşim
yerlerinde ve Ortadoğu Anadolu bölgesinde yaşayanlardan, medeni durumu ayrı yaşıyor
olanlardan, eğitim durumunu okuma yazma bilmeyen olarak belirtenlerden, sağlık sigortası
olmayanlardan, sağlık statüsünü "çok kötü" olarak belirtenlerden kişiler oluştukları
görülmektedir.
Hiçbir şey yapmama nedeni olarak “Gideceğim yerde iyi bir hizmet yoktu” diyenlerin görece
olarak daha çok kırsal yerleşim yerlerinde ve Güneydoğu Anadolu bölgesinde yaşadıkları, 1544 yaş grubunda bulundukları, kadın, mezuniyet sonrası (lisansüstü) eğitim durumuna sahip
olanlardan, medeni durumu boşanmış olanlardan, herhangi bir sağlık sigortasına sahip
olmayanlardan ve algılanan sağlık statüsünü "kötü" olarak belirtenlerden oluştukları
görülmektedir.
Hiçbir şey yapmama nedeni olarak “Gidince çok beklemek gerekiyordu” diyenlerin görece
olarak daha yüksek oranda kırsal yerleşim yerlerinde ve Doğu Karadeniz bölgesinde
yaşayanlar, 70-79 yaş grubunda bulunanlar, kadınlar, eğitim durumunu okuma yazma
bilmiyor olarak belirtenler, medeni durumunu eşi ölmüş ve çalışma durumunu ev hanımı
148
olarak belirtenler ile Sosyal Güvenlik Kurumu sigortası olanlar ile algılanan sağlık statüsünü
"çok kötü" olarak belirten kişiler oldukları görülmektedir.
Hiçbir şey yapmama nedeni olarak “Param yoktu” diyenlerin ise kırsal yerleşim yerlerinde ve
Ortadoğu Anadolu bölgesinde yaşayanlardan, 60-69 yaş grubunda bulunanlardan,
kadınlardan, eğitim durumunu okuma yazma bilmiyor olarak belirtenlerden, medeni durumu
boşanmış olanlardan, işi ve sağlık sigortası olmayanlardan, algılanan sağlık statüsünü "çok
kötü" olarak belirtenlerden oluştukları görülmektedir.
Bu bulgulara göre hiçbir şey yapmama nedeni olarak "hizmete ulaşmak için çok uzun yol
gitmem gerekiyordu", "gideceğim yerde iyi bir hizmet yoktu", “gidince çok beklemek
gerekiyordu" ve “param yoktu” diyenlerin ağırlıklı olarak kadınlar ile kırsal yerleşim
yerlerinde yaşayanlardan oluştuğu görülmektedir.
4.2.2.1. Sağlık Sorunu Yaşama Durumuyla İlgili Hizmet Kullanımı
Bu bölümde sağlık sorunu yaşama durumunda farklı hizmet sunuculara ve hizmet türlerine
göre sağlık hizmetleri kullanımı hakkında bilgiler sunulmaktadır. Tablo 44'de sosyodemografik özellikler ve algılanan sağlık statüsüne göre son iki hafta içinde sağlık sorunu
yaşama durumunda başvurulan hizmet sunucuların dağılımı görülmektedir. Buna göre
yerleşim yeri, coğrafi bölge, yaş grupları, cinsiyet, medeni durum, eğitim durumu, sağlık
güvencesi durumu ve algılanan sağlık statüsü açısından en fazla başvurulan hizmet sunucunun
Sağlık Bakanlığı hastaneleri olduğu görülmektedir.
Sağlık sorunu yaşama durumunda Sağlık Bakanlığı hastanelerine yapılan başvurular yerleşim
yeri açısından incelendiğinde kırsal yerleşim yerlerinde ve Batı Marmara bölgesinde
yaşayanlarda, yaş grupları açısından incelendiğinde 80 yaş ve üzeri olanlarda, kadınlarda,
okuma yazma bilmeyenlerde, medeni durumunu eşi ölmüş olarak belirtenlerde, işsizlerde,
sigortası olmayanlarda ve algılanan sağlık statüsünü "orta" olarak belirtenlerde en yüksek
Sağlık sorunu yaşama durumunda üniversite hastanelerine yapılan başvurular incelendiğinde
kentsel yerleşim yerlerinde ve Doğu Karadeniz bölgesinde yaşayanlarda, 60-69 yaş grubunda
olanlarda, erkeklerde, lisansüstü eğitimine sahip olanlarda, medeni durum açısından ayrı
yaşayanlarda, çalışma durumu açısından öğrencilerde, sağlık güvencesi durumunu Sosyal
Güvenlik Kurumu sigortası olarak belirtenlerde ve algılanan sağlık statüsünü "bilmiyor"
olarak belirtenlerde en yüksek olduğu görülmektedir.
149
Sağlık sorunu yaşama durumunda özel hastanelere yapılan başvurular incelendiğinde kentsel
yerleşim yerlerinde ve Ortadoğu Anadolu bölgesinde yaşayanların, yaş grubu açısından 0-4
yaş grubunda bulunanların, erkeklerin, eğitim durumu önlisans mezunu olanların, çocukların,
özel sağlık sigortası olanların, algılanan sağlık statüsünü "kötü" olarak belirtenlerin en yüksek
Türk Silahlı Kuvvetleri hastaneleri ile dernek, vakıf ve azınlık hastanelerinin de aralarında
bulunduğu diğer hastanelere olan başvurular incelendiğinde kentsel yerleşim yerlerinde ve
coğrafi bölge açısından Batı Anadolu bölgesinde yaşayanların, 70-79 yaş grubunda
bulunanların, erkeklerin, mezuniyet sonrası (lisansüstü) eğitime sahip olanların, medeni
durumunu boşanmış olarak belirtenlerin, tam gün çalışıyor olanların, özel sağlık sigortası
olanların ve algılanan sağlık statüsünü "bilmiyor" olarak yanıtlayanların daha fazla olduğu
görülmektedir.
Tablo 44. Sosyo-Demografik Özellikler ve Algılanan Sağlık Statüsüne Göre Son İki
Hafta İçinde Sağlık Sorunu Yaşama Durumunda Başvurulan Hizmet Sunucuların
Dağılımı (%)
Üniversite
Diğer*
Özel
N
%
N
%
N
%
Kır
36374390
83,5
1355640
Kent
136458998
77,4
7941310
3,1
5259124
4,5
28133014
30502238
75,1
1952886
4,8
6940544
Toplam**
N
%
12,1
591916
1,4
43581044
16,0
3699410
2,1
176232732
17,1
1232712
3,0
40628380
Kır-Kent
Bölge
İstanbul
Batı Marmara
8499712
87,3
184652
1,9
952536
9,8
96616
1,0
9733542
Ege
27534832
78,2
1670214
4,7
5143814
14,6
870194
2,5
35219080
Doğu Marmara
21214466
79,1
903604
3,4
4339348
16,2
368160
1,4
26825552
Batı Anadolu
9894508
74,2
722176
5,4
1915186
14,4
798148
6,0
13330018
Akdeniz
15854852
77,2
1146652
5,6
3408938
16,6
138762
0,7
20549230
Orta Anadolu
9885148
82,8
427830
3,6
1591382
13,3
40274
0,3
11944660
Batı Karadeniz
8840676
78,6
653900
5,8
1581450
14,1
166426
1,5
11242452
Doğu Karadeniz
1741272
82,4
176306
8,3
124644
5,9
70226
3,3
2112448
Kuzeydoğu Anadolu
5941286
87,1
316238
4,6
470886
6,9
92742
1,4
6821152
Ortadoğu Anadolu
9642698
77,9
462670
3,7
2125162
17,2
142636
1,2
12373140
Güneydoğu Anadolu
23281674
80,2
679770
2,3
4798274
16,5
274430
0,9
29034148
0-4
19422286
78,7
645398
2,6
4406012
17,9
197652
0,8
24671348
5-14
22119916
82,9
1169168
4,4
2817646
10,6
568126
2,1
26674830
15-44
61070152
76,2
3366012
4,2
13817882
17,2
1860248
2,3
80114268
45-59
36015434
80,5
1795508
4,0
6027424
13,5
875498
2,0
44713890
60-69
14162512
75,8
1297634
6,9
2786966
14,9
436592
2,3
18683730
Yaş
150
70-79
8488610
74,4
556140
4,9
2039856
17,9
318500
2,8
11403106
80+
3819478
84,8
165022
3,7
507910
11,3
13988
0,3
4506424
Cevapsız
7735000
85,5
302016
3,3
988442
10,9
20748
0,2
9046206
Erkek
70452694
77,7
4150744
4,6
14014286
15,5
2079246
2,3
90696970
Kadın
102380694
79,3
5146180
4,0
19377826
15,0
2212080
1,7
129116806
Bitirmedi
Ana Okulu
24445668
84,3
1040962
3,6
3124004
10,8
400764
1,4
29011372
13907790
82,0
545220
3,2
2131870
12,6
374894
2,2
16959774
5665842
82,7
242554
3,5
771602
11,3
167960
2,5
6847958
İlkokul
60444150
79,5
3047746
4,0
10997194
14,5
1501890
2,0
75990954
Ortaokul
20351942
79,0
1395914
5,4
3232788
12,6
777686
3,0
25758330
Lise
19805058
72,7
1277718
4,7
5468606
20,1
693810
2,5
27245166
Cinsiyet
Eğitim Durumu
Ön Lisans
2185352
70,8
116844
3,8
763984
24,7
22074
0,7
3088254
Mezuniyet Sonrası
(Lisansüstü)
Medeni Durum
6966466
66,2
946556
9,0
2541474
24,1
76752
0,7
10531248
350922
61,7
53872
9,5
109122
19,2
54704
9,6
568620
Hiç Evlenmemiş
26477126
78,4
1615900
4,8
4776486
14,2
882440
2,6
33751978
Halen Evli
94653104
77,6
5309330
4,4
19562192
16,0
2409654
2,0
121934280
Boşanmış
2698410
75,5
165932
4,6
556660
15,6
154336
4,3
3575338
Eşi Ölmüş
10994308
81,5
587288
4,4
1792804
13,3
112996
0,8
13487396
493792
78,1
31200
4,9
107120
16,9
0
0,0
632112
Tam Gün Çalışan
23417368
72,9
1435954
4,5
6161532
19,2
1124682
3,5
32139562
2373150
76,6
141674
4,6
526240
17,0
55250
1,8
3096340
Ev Hanımı
60884876
80,0
2806050
3,7
11338236
14,9
1046916
1,4
76076078
Öğrenci
17484558
78,2
1260064
5,6
3165864
14,2
437658
2,0
22348144
Emekli
22588176
76,0
1568372
5,3
4915976
16,5
638638
2,1
29711162
İşsiz
13251966
83,2
706992
4,4
1591018
10,0
372372
2,3
15922348
147134
74,5
0
0,0
50310
25,5
0
0,0
197444
16486002
81,4
632554
3,1
2863146
14,1
267540
1,3
20249242
SGK
Ayrı Yaşıyor
Çalışma Durumu
Çocuk
155901564
78,5
8664370
4,4
29989700
15,1
3992274
2,0
198547908
Özel Sigorta
98436
26,0
0
0,0
248690
65,7
31512
8,3
378612
315874
55,9
0
0,0
249054
44,1
0
0,0
564954
Yurtdışı Sigorta
31512
43,1
0
0,0
41548
56,9
0
0,0
73060
2597816
77,9
227656
6,8
406094
12,2
102050
3,1
3333616
Çok kötü
6084078
75,8
624702
7,8
1108432
13,8
207584
2,6
8024822
Kötü
21275098
76,5
1034436
3,7
4803032
17,3
701272
2,5
27813838
Orta
42818152
80,2
2024152
3,8
7533188
14,1
982488
1,8
53358006
İyi
53879930
76,9
3176004
4,5
11479390
16,4
1510964
2,2
70046262
Çok iyi
9753172
79,3
741780
6,0
1642758
13,4
157144
1,3
12294854
Bilmiyor
**: Toplam değer sağlık personeli/kuruluşuna başvuru sayısından (219.813.776) oluşmakta olup yüzdeler bu toplam
üzerinden alınmıştır.
151
Tablo 45'de sosyo-demografik özellikler ve algılanan sağlık statüsüne göre son iki hafta
içinde sağlık sorunu yaşama durumunda kullanılan ilaç, laboratuvar ve görüntüleme
hizmetleri ile tıbbi cihaz, tıbbi malzeme ve diğer mal ve hizmetlerin dağılımı görülmektedir.
İlaç kullanımının kırsal yerleşim yerlerinde ve Güneydoğu Anadolu bölgesinde yaşayanlarda,
yaş grupları açısından 80 yaş ve üzeri grupta yer alanlarda, kadınlarda, eğitim durumu
açısından önlisans mezunlarında, medeni durum açısından eşi ölmüş olanlarda, sağlık
güvencesi durumu açısından aynı anda Sosyal Güvenlik Kurumu sigortası ve özel sigortasına
sahip olduğunu belirtenlerde ve algılanan sağlık statüsünü "orta" olarak belirtenlerde daha
Laboratuvar hizmetleri kullanımı incelendiğinde kırsal yerleşim yerlerinde ve Doğu
Karadeniz bölgesinde yaşayanların, yaş grupları açısından 60-69 yaş grubunda bulunanların,
kadınların, eğitim durumu açısından okuma yazma bilmeyenlerin, çalışma durumu açısından
ev hanımlarının, sağlık güvencesi bakımından aynı anda Sosyal Güvenlik Kurumu sigortası
ve özel sigortasına sahip olanların ve algılanan sağlık statüsünü "kötü" olarak belirtenlerin
daha fazla olduğu görülmektedir.
Görüntüleme hizmetlerini ağırlıklı
olarak kullananlar incelendiğinde kullanımının kırsal
yerleşim yerlerinde ve Güneydoğu Anadolu bölgesinde yaşayanlar, 60-69 yaş grubunda
bulunanlar, eğitim durumu açısından okuma yazma bilmeyenler, işsizler ve aynı anda Sosyal
Güvenlik Kurumu sigortası ve özel sağlık sigortası olanlar ve algılanan sağlık statüsünü
"kötü" olarak belirtenler olduğu görülmektedir.
Tıbbi cihaz hizmetlerini ağırlıklı olarak kullananlar incelendiğinde kırsal alanda ve Ege
bölgesinde yaşayanlar, 70-79 yaş grubunda bulunanlar, erkekler, eğitim durumu açısından lise
mezunu olanlar, çalışma durumu açısından öğrenciler, sosyal güvence açısından Sosyal
Güvenlik Kurumu sigortası olanlar, algılanan sağlık statüsünü "bilmiyor" olarak
yanıtlayanlardan oluştukları görülmektedir. Tıbbi malzeme kullanımının ise kırsal yerleşim
yerlerinde, Ege bölgesinde yaşayanlarda, 80 yaş üzeri grupta bulunanlarda, erkeklerde,
mezuniyet sonrası lisansüstü eğitim durumunda bulunanlarda, medeni durum açısından ayrı
yaşayanlarda, çalışma durumu açısından işsizlerde, algılanan sağlık statüsünü "çok kötü"
olarak belirtenlerde en yüksek olduğu görülmektedir. Diğer mal ve hizmetlerin kullanımı
yerleşim yeri açısından incelendiğinde kent yerleşim yerlerinde, bölgesel açıdan Batı Anadolu
bölgesinde yaşayanlarda, yaş grubu açısından 0-4 yaş grubunda bulunanlar, eğitim durumu
152
açısından üniversite (lisans) mezunu olanlarda algılanan sağlık statüsü bakımından "çok iyi"
yanıtını verenlerde en yüksek olduğu görülmektedir.
153
Hafta İçinde Sağlık Sorunu Yaşama Durumunda Kullanılan Hizmetlerin Türlerine
Dağılımı (%)
İlaç
N
Kır-Kent
Kır
Kent
Bölge
İstanbul
Batı Marmara
Ege
Doğu Marmara
Batı Anadolu
Akdeniz
Orta Anadolu
Batı Karadeniz
Doğu Karadeniz
Kuzeydoğu
Anadolu
Ortadoğu
Anadolu
Güneydoğu
Anadolu
Yaş
0-4
5-14
15-44
45-59
60-69
70-79
80+
Cevapsız
Cinsiyet
Erkek
Kadın
Eğitim Durumu
Okuma Yazma
Bilmiyor
Okuryazar Olup
Bir Okul
Bitirmedi
Ana Okulu
İlkokul
Ortaokul
Lise
Ön Lisans
Üniversite
(Lisans)
Mezuniyet
Sonrası
(Lisansüstü)
Medeni Durum
Hiç Evlenmemiş
Halen Evli
Boşanmış
Eşi Ölmüş
Ayrı Yaşıyor
Laboratuvar
%
N
%
Görüntüleme
N
%
Tıbbi Cihaz
N
%
Tıbbi Malzeme
N
%
Diğer Mal ve
Hizmetler*
N
%
Toplam
Hastalık
Sayısı
42780270 87,2 16485482 33,6 13146978 26,8 4255056
168535120 83,9 62135242 30,9 49148554 24,5 16955718
8,7
8,4
6024798 12,3 4735432 9,7 49058490
20798102 10,3 25242126 12,6 200958316
41962544
9080240
31801276
26115050
11635754
19355908
10881338
10110490
2186938
92,8 13109746 29 10040238 22,2
86,8 3372876 32,2 3088228 29,5
78,2 12176398 29,9 10174372 25
84,8 9007908 29,3 7194070 23,4
73,2 4748068 29,9 3672006 23,1
85,8 7983170 35,4 6019442 26,7
76,5 4033952 28,4 3485092 24,5
78,8 4069000 31,7 3403270 26,5
91,1 974480 40,6 589680 24,6
3035786
1062620
4812054
1728740
1577810
2147964
1108172
1499888
22308
6,7
10,2
11,8
5,6
9,9
9,5
7,8
11,7
0,9
3532698
1319318
6006052
2763306
1721408
2949492
1552928
1682590
256568
7,8
12,6
14,8
9
10,8
13,1
10,9
13,1
10,7
6979128
1430936
4517396
2751008
3424486
1954966
2368366
1705002
242502
15,4
13,7
11,1
8,9
21,5
8,7
16,7
13,3
10,1
45211062
10461932
40681394
30783662
15891954
22568832
14215344
12829232
2400268
4662788
55,3
2901054
34,4
2255708
26,7
416546
4,9
1130272
13,4
491426
5,8
8436064
10966722
74,5
4528394
30,8
2865512
19,5
720122
4,9
1076270
7,3
1112150
7,6
14720602
29626090
93,1 11715626 36,8
9507888
29,9
2967198
9,3
2831998
8,9
3000192
9,4
31816408
25210770
25612002
75900734
43673760
17568824
10412272
4691102
8245900
93,2 7731230 28,6 5025826 18,6
82,3 7411274 23,8 5676736 18,2
81,1 29593512 31,6 23854350 25,5
86,4 16118830 31,9 13807014 27,3
86,1 7767656 38 6009874 29,4
85,4 4319536 35,4 3341598 27,4
93,7 1898936 37,9 1236404 24,7
81,4 3779750 37,3 3343730 33
2348008
2364544
7523568
3522376
2126280
1440166
457730
1428128
8,7
7,6
8
7
10,4
11,8
9,1
14,1
2920112
2902146
9999704
4945954
2312882
1419834
703248
1619020
10,8 4827368 17,8
9,3 4100876 13,2
10,7 11510590 12,3
9,8 4944030 9,8
11,3 1720446 8,4
11,6 909168
7,5
14
736476 14,7
16 1228552 12,1
27046864
31134610
93567136
50522914
20414888
12197432
5008484
10124478
85584850 82,4 30675190 29,5 25892906 24,9 9601878
125730540 86 47945534 32,8 36402626 24,9 11608922
9,2
7,9
12017278 11,6
14805622 10,1
354562
940264
0,3
0,6
103856402
146160404
28229968
87,5 11557208 35,8
9148828
28,4
2389114
7,4
3090594
9,6
3349580
10,4
32270576
16950258
88,8
4886258
25,6
1574144
8,2
1943448
10,2
1728402
9,1
19081530
6334302
74170538
23717772
25174630
3185728
77,2 1779804 21,7 1212614 14,8
86,7 26949442 31,5 22624836 26,4
78,2 9905350 32,6 7646028 25,2
79 9593558 30,1 7714512 24,2
93,1 958204
28
860444 25,1
568282
7687238
2401230
3106818
211978
6,9
9
7,9
9,8
6,2
635284
8791198
3355638
4195646
408460
7,7
10,3
11,1
13,2
11,9
1031316
9748258
3113578
3882606
504088
12,6
11,4
10,3
12,2
14,7
8202090
85539324
30341428
31848804
3421834
9288812
75,2
3980730
32,2
2769442
22,4
814892
6,6
1088802
8,8
2262858
18,3
12350052
453960
63,9
229814
32,3
84526
11,9
0
0,0
137488
19,3
125684
17,7
710892
9,8
8,1
6,3
9,7
21
4674410
14565174
591396
1237366
324324
31434442
116731290
3623750
13059358
633646
6004310
31,5
78,3 11041342 27,5 9347026 23,3 3951246
85,1 46328256 33,8 38384502 28 11169340
80,7 1480024 33
934778 20,8 280826
85,7 5273320 34,6 3595462 23,6 1472666
80
324168 40,9 326378 41,2 166426
11,6 4311632 10,7 40150656
10,6 15378922 11,2 137235904
13,2 319618
7,1
4489212
8,1 1454726 9,6 15230332
40,9 135824 17,1
792558
154
Çalışma Durumu
Tam Gün Çalışan 30523532 79,4 11087466 28,8 9015994 23,5 2625064 6,8 3944070 10,3 4683250 12,2 38443288
Yarım Gün
2920294 76,4 1082770 28,3 921076 24,1 244816
6,4
261300
6,8
296062
7,7
3823326
Çalışan
Ev Hanımı
74262370 87,3 30478214 35,8 23848578 28 6547892 7,7 8595938 10,1 9499308 11,2 85060456
Öğrenci
20784660 78,2 7409818 27,9 6092814 22,9 3100864 11,7 3033186 11,4 3461510 13 26563862
Emekli
27627314 84,8 10846550 33,3 8878064 27,3 3129646 9,6 3651388 11,2 2846324 8,7 32573580
İşsiz
14962194 83,3 5954078 33,1 5507164 30,7 1730924 9,6 2405000 13,4 1655108 9,2 17967716
Çocuk
290316
134
44798
20,7
18798
8,7
0
0,0
0
0,0
13494
6,2
216034
Sağlık Güvencesi
Durumu
Sağlık Sigortası
20065734 82,6 6966050 28,7 5828888 24 1827358 7,5 2116218 8,7 4133558 17 24284494
yok
SGK
190366462 86 71147674 32,1 56201678 25,4 19334640 8,7 24657906 11,1 25635922 11,6 221345488
Özel Sigorta
261326
8,3
316030
10
108810
3,4
15834
0,5
47346
1,5
28366
0,9
3162354
SGK ve Özel
580294
578 190996 190 156156 156
1456
1,4
1456
1,4
148226 148
100334
Sigorta
Yurtdışı Sigorta
41548
8,3
0
0,0
0
0,0
31512
6,3
0
0,0
31512
6,3
503386
Algılanan Sağlık
Statüsü
Bilmiyor
2671734 70,5 1072110 28,3 1086202 28,6 459134 12,1 613782 16,2 432094 11,4 3791866
Çok kötü
7929766 82,8 3697070 38,6 2836496 29,6 1005550 10,5 1544426 16,1 744094
7,8
9575020
Kötü
27300702 85,9 12667824 39,9 9524840 30 2485002 7,8 3266432 10,3 2913430 9,2 31768412
Orta
51302550 86,1 21694244 36,4 17076852 28,7 5158374 8,7 6527196 11 5718674 9,6 59599748
İyi
66751048 83,6 22211800 27,8 19274684 24,1 6989970 8,7 7943780 9,9 9900046 12,4 79890772
Çok iyi
10950472 73,1 3623152 24,2 3383094 22,6 1258686 8,4 1850810 12,4 2237326 14,9 14969890
**: Toplam değer kendi kendine tedavi (30.203.030) ve sağlık personeli/kuruluşuna başvuruların (219.813.776) toplamından
oluşmakta olup yüzdeler bu toplam üzerinden alınmıştır.
4.2.2.2. Sağlık Sorunu Yaşama Durumunda Yapılan Cepten Harcamalar
Son iki hafta içinde yaşanan sağlık sorunlarının çözümüne yönelik olarak yapılan harcamalar
hesaplanırken kendi kendine ve/veya başkalarının yardımı ile tedaviye bağlı olarak yapılan
ödemeler, sağlık personeli ve kuruluşlarına başvuru sonucunda yapılan harcamalar ile
geleneksel sağlıkçılara başvuru sonucunda yapılan ödemeler dikkate alınmış, ancak bu
tutardan alınan geri ödeme ve yardımlar çıkarılırken hanehalkından olmayan birinin ayakta
sağlık hizmetleri masraflarını karşılamak üzere yapılan karşılıksız yardımlar ilave edilmiştir.
Diğer yandan son iki hafta içinde yaşanan sağlık sorunları nedeniyle yapılan harcamalar
hesaplanırken hem başvurulan kurumlardan alınan mal ve hizmetler için yapılan hem de
başvurulan kurumların dışındaki başka kurumlardan alınan mal ve hizmetler için yapılan
ödemeler dikkate alınmıştır. Ulaşım, konaklama, yemek ve refakatçi için yapılan harcamalar
her ne kadar sağlık hizmeti kullanımına bağlı olarak yapılan harcamalar olsalar da bunlar tıbbi
olmayan harcamalar olduğu için ayrı olarak gösterilmiştir.
155
Hafta İçinde Yaşanan Sağlık Sorunu Nedeniyle Yapılan Cepten Ortalama
Harcamaların Dağılımı (TL/Yıl)
Kendi Kendine
Tedavi
N
Ort.
SH.
Kır-Kent
Kır
Kent
Bölge
İstanbul
Batı Marmara
Ege
Doğu Marmara
Batı Anadolu
Akdeniz
Orta Anadolu
Batı Karadeniz
Doğu Karadeniz
Kuzeydoğu Anadolu
Ortadoğu Anadolu
Güneydoğu Anadolu
Yaş
0-4
5-14
15-44
45-59
60-69
70-79
80+
Cevapsız
Cinsiyet
Erkek
Kadın
Eğitim Durumu
Bitirmedi
Ana Okulu
İlkokul
Ortaokul
Lise
Ön Lisans
Medeni Durum
Hiç Evlenmemiş
Halen Evli
Boşanmış
Eşi Ölmüş
Ayrı Yaşıyor
Çalışma Durumu
Tam Gün Çalışan
Sağlık Personeli/
Kuruluşuna Başvuru
N
Ort.
SH.
Geleneksel Sağlıkçılara
Başvuru
N
Ort.
SH.
180095
858988
290,2
466,7
44,2
86,9
1324760 904,5
5254075 1151,5
57,9
119,8
64102
265263
389,2
469,5
77,8
165,0
169703
24456
172552
144048
89607
68586
78719
56118
10152
54527
72708
97906
401,9
252,9
229,4
414,6
339,1
485,2
390
487,6
609,5
426,6
169,9
1184,5
120,2
184,8
56,1
156,1
132,0
189,7
141,2
276,8
566,0
70,7
48,1
638,9
1204865
322581
1045993
782758
409591
606583
370576
337786
60267
208872
327158
901804
1828,8
1108,4
917
1072,5
1032,8
952,1
667
795,1
746,5
894,8
767,4
986,5
447,4
261,1
164,9
296,7
164,1
108,0
77,8
103,3
113,8
108,5
94,5
135,1
55773
2845
14808
10664
39903
41817
79853
57232
3028
8444
5597
9400
146,2
3259,2
0,0
3538,3
601,8
154,8
560,3
121,2
2273,6
44
804,3
42,6
79,5
0,0
0,0
3534,0
395,5
82,1
154,9
38,5
2280,3
24,9
439,0
40,2
85026
149642
474299
191920
59461
27666
15657
35411
410,2
228,4
404,1
328,6
393,9
2357,4
1218,9
611,8
147,1
80,5
86,7
64,5
246,0
1940,8
700,1
293,5
754163
838982
2439303
1321868
548291
312518
117589
246121
1099,3
1080
1061,9
1259,9
1095,5
678
1659,3
1016
241,8
303,7
87,8
362,3
233,4
93,9
717,9
249,3
25787
27224
144221
70259
28718
17158
4404
11594
230,8
236,8
306
962,3
59,8
582,2
1399,3
644,5
123,0
110,6
117,0
546,5
48,4
495,1
1213,1
374,4
454929
584153
545,6
350,9
149,9
52,8
2728299 1048,3
3850536 1139,7
116,3
141,4
136643
192722
411
484,3
139,2
204,0
109584
1003,9
508,8
828079
1014,5
168,1
39873
315,9
221,8
75696
310,7
194,1
495737
1243,5
458,8
12704
586,1
477,7
48217
320733
156337
158579
11693
65335
5472
137,1
333,4
520,8
370,9
170,1
440,6
0,0
43,5
59,4
219,4
92,2
33,6
241,5
0,0
211086
2265626
782016
846963
94121
313337
16806
1166,7
934,5
942,3
1649,4
806,3
1073,5
1683,3
538,7
63,1
106,5
587,0
173,1
254,1
929,7
12058
110518
48670
65466
3066
15458
0
404,7
288,7
1075,1
534,8
76,5
87,5
0,0
252,2
59,9
770,8
250,1
75,6
39,9
0,0
218963
526217
32925
54130
6171
289
418,5
648,2
794,3
8889,3
75,7
80,2
360,0
298,2
8712,1
1012827 849,3
3629057 1197,8
107477
1276
374041 700,7
17245
672,8
78,2
149,6
415,5
96,6
274,7
65728
185630
8378
22517
792
146,4
388,4
4564,5
700,4
0,0
68,7
99,3
4145,3
446,7
0,0
218674
23223
334,6
582,6
66,2
31,1
966776
96291
490,8
102,9
57438
4764
519,6
350,5
276,1
320,3
1485,7
576,8
156
Ev Hanımı
Öğrenci
Emekli
İşsiz
Çocuk
Sigorta yok
SGK
Özel sigorta
SGK+Özel Sigorta
Yurtdışı Sigorta
Bilmiyor
Çok kötü
Kötü
Orta
İyi
Çok iyi
Genel Toplam
299390
148695
94461
73659
715
402,6
209,9
538,3
1721,6
520
77,0
80,7
219,6
823,3
0,0
2279268 1068,2
678430 991,5
847565 764,7
456166 1237,7
5823
522,5
103,2
151,5
126,6
168,0
0,0
112259
53915
46034
22224
0
287,3
130,5
96,3
2741,1
0,0
63,5
76,3
35,1
466,0
0
134649
896439
4799
2146
1049
924,9
365
78,6
130
728
470,6
46,2
71,4
0,0
0,0
621989 2539,7
5923273 950,3
12008 1282,9
19555
676,3
2011
5630,1
844,6
60,5
811,6
129,1
1849,2
14854
312364
2146
0
0
138,1
472
0,0
0,0
0,0
101,4
140,5
0,0
0,0
0,0
17625
50678
126646
208130
353374
89903
128,2
1801,8
657,1
376,1
360,7
236,4
100973
204929
778946
1531880
2189335
385234
441,2
30,7
1183,5
421,7
294,3
50,2
436,1
331,8
379,0
261,8
94,4
49,4
1219,3
96,3
3073
11815
56990
81064
110810
22366
1039083
71,5
1108,9
149,5
80,1
109,1
90,1
72,2
329365
453,9
431,4
31,9
661,9
143,6
147,5
22,7
133,8
1220,9
1594,1
1452,3
984,8
831,4
2033,5
6578835 1101,8
Tablo 46’da sosyo-demografik özellikler ve algılanan sağlık statüsüne göre son iki hafta
içinde kendi kendine tedavi, sağlık hizmeti sunan kişi veya kuruluş tarafından kurumda veya
evde sunulan ayakta sağlık hizmetleri ve geleneksel sağlıkçılar tarafından sunulan hizmetler
için
yapılan
toplam
cepten
harcamalar
gösterilmektedir.
Buna
göre
sağlık
personeli/kuruluşuna başvuru sırasında yapılan ortalama harcamanın kendi kendine tedavi ve
geleneksel sağlıkçılara başvuru sırasında yapılan harcamalardan 2 kat daha fazla olması
durumu dikkat çekmektedir. Kendi kendine tedavi yöntemi kullanılması halinde cepten
yapılan ortalama harcamanın kentsel alanda, Güneydoğu Anadolu bölgesinde yaşayanlarda,
70-79 yaş grubunda olanlarda, erkeklerde, okuma yazma bilmeyenlerde, ayrı yaşayanlarda,
herhangi bir sağlık sigortası olmayanlarda, işsiz olanlar ile sağlık statüsünü “çok kötü” olarak
belirtenlerde daha fazla olduğu tespit edilmiştir. En düşük ortalama harcama ise Orta Doğu
Anadolu bölgesinde yaşayanlar, 5-14 yaş grubunda olanlar, özel sağlık sigortası olanlar, hiç
evlenmemiş olanlar, öğrenciler ve algılanan sağlık statüsüne “bilmiyorum” yanıtı verenler
tarafından yapılmıştır. Lisansüstü mezuniyeti olanların ise kendi kendine tedavi için harcama
yapmadıkları dikkat çekmektedir.
Sağlık hizmeti sunan kişi veya kuruluş tarafından kurumda veya evde sunulan ayakta sağlık
hizmetleri için cepten yapılan ortalama harcama incelendiğinde ise kentsel alanda ve İstanbul
bölgesinde yaşayanlarda, 80 yaş ve üzeri olanlarda, kadınlarda, lisansüstü mezuniyete sahip
olanlarda, yurtdışı sigortası olanlarda, medeni durumunu boşanmış olarak belirtenlerde, tam
gün çalışanlar ile sağlık statüsünü “çok iyi” olarak belirtenlerde daha fazla olduğu tespit
edilmiştir. Sağlık personeli/kurumuna en düşük harcama ise Orta Anadolu bölgesinde
157
yaşayanlar, 70-79 yaş grubunda olanlar, Sosyal Güvenlik Kurumu sigortası olanlar, önlisans
mezunu olanlar ve sağlık statüsünü “iyi” olarak belirtenler tarafından yapılmıştır.
Geleneksel tedavi için yapılan ortalama harcama ise kentsel alanda ve Doğu Marmara
bölgesinde yaşayanlarda, 80 yaş ve üzeri olanlarda, kadınlarda, ortaokul mezunu olanlarda,
SGK’lılarda, boşanmışlarda, işsizler ile sağlık statüsünü “kötü” olarak belirtenlerde harcama
daha fazla olmuştur. En düşük ortalama harcama ise Güneydoğu Anadolu bölgesinde
yaşayanlarda, 60-69 yaş grubunda olanlarda, sigortası olmayanlarda, emeklilerde ve sağlık
statüsünü “çok kötü” olarak belirtenlerde gerçekleşmiştir. Geleneksel tedaviye hiç harcama
yapmayanlar ise Ege bölgesinde yaşayanlar, mezuniyet sonrası (lisansüstü) eğitim durumuna
sahip olanlar, yurtdışı sigortası olanlar ve ayrı yaşayanlar olduğu görülmektedir.
158
Tablo 47. Sosyo-Demografik Özellikler ve Algılanan Sağlık Statüsüne Göre Son İki Hafta İçinde Yaşanan Sağlık Sorunu Nedeniyle
Cepten Yapılan Ortalama Harcamaların Başvurulan Hizmet Sunucularına Dağılımı (TL/Yıl)
Kır-Kent
Kır
Kent
Bölge
İstanbul
Batı Marmara
Ege
Doğu Marmara
Batı Anadolu
Akdeniz
Orta Anadolu
Batı Karadeniz
Doğu Karadeniz
Kuzeydoğu Anadolu
Ortadoğu Anadolu
Güneydoğu Anadolu
Yaş
0-4
5-14
15-44
45-59
60-69
70-79
80+
Cevapsız
Cinsiyet
Erkek
Kadın
Eğitim Durumu
Ana Okulu
İlkokul
Üniversite
Geleneksel Sağlık
Hizmeti Sunucuları
Diğer*
Özel
N
Ort.
SH.
N
Ort.
SH.
N
Ort.
SH.
N
Ort.
SH.
N
Ort.
SH.
1033365
3804028
566,2
721,1
85,4
141,4
39183
228388
665,7
980,2
176,3
218,2
500966
2066289
1263,8
1489,7
102,2
152,2
13755
97244
3208,2
2500,3
606,0
909,5
11939
54544
4179,8
4566,3
711,6
750,0
810912
279577
736700
568335
308035
477686
293292
271909
52999
163053
234129
640764
1233,9
693,9
438,4
905,8
639,6
733,1
381,0
507,4
612,1
505,8
508,1
413,9
593,1
149,4
75,2
397,9
134,3
188,4
43,2
58,1
106,7
104,1
116,2
43,0
57886
6193
47614
24698
28964
26284
10274
14666
3934
11196
15392
20470
1239,3
375,3
646,9
439,6
1901,0
840,5
212,9
1065,3
1027,1
510,2
1485,7
324,6
491,5
189,3
281,1
144,1
1202,1
262,4
135,4
233,3
514,8
176,4
1130,6
68,4
583924
52794
391672
358230
82963
177862
119721
71375
18771
99763
129868
480312
1769,4
3287,0
1637,4
895,2
1845,0
1422,8
1124,0
1749,8
793,9
897,8
932,9
1356,0
368,6
1526,4
430,4
118,7
401,8
168,4
212,2
422,4
371,3
147,0
133,8
250,5
42919
2579
14637
1874
21868
3249
2565
6346
2429
3567
2998
5965
3981,2
722,9
657,3
234,0
2411,3
657,5
3819,4
256,0
563,0
8135,2
779,4
915,3
1928,7
139,9
190,3
0,0
1444,2
584,6
2137,7
134,1
0,0
1034,4
550,3
214,0
10689
549
0
1451
4904
5390
31478
7364
883
1335
2132
308
1525,2
33800,0
0,0
52000,0
9793,8
2401,7
2843,0
1883,4
15600,0
555,9
4223,2
2600,0
677,5
0,0
0
0,0
5356,9
981,7
682,4
651,1
0,0
76,8
615,2
0,0
533638
639068
1741237
1003855
399366
221694
87286
211248
466,0
741,9
634,4
1000,9
533,8
420,0
735,0
594,5
40,3
352,6
74,2
469,8
144,1
67,9
195,1
119,6
15075
36198
95329
62769
37610
12493
2939
5159
2590,5
1352,5
697,5
758,6
998,8
247,2
1338,3
629,1
2102,9
574,1
138,6
408,3
321,1
104,8
628,5
539,6
347415
295863
1010744
495602
184718
119471
53298
60146
1581,0
1336,2
1477,3
1279,4
1924,8
1003,7
801,7
2015,6
504,2
405,3
186,0
146,5
607,0
196,1
252,4
757,9
4753
13728
46376
22377
11444
7995
3314
1012
8208,6
2620,1
1291,3
2128,4
1384,5
508,5
25610,1
0,0
4633,9
936,2
453,7
927,5
903,3
183,2
9565,2
0,0
8252
6053
29942
14616
1180
2338
948
3153
1442,5
2130,0
2947,9
9251,4
2911,2
8544,8
13000,0
4739,4
605,2
789,9
906,2
1743,7
58,1
4426,2
0,0
2072,7
1988713
2848680
643,7
719,0
123,0
170,3
106909
160662
1373,3
641,9
384,3
180,4
1052144
1515112
1407,8
1471,9
199,4
155,7
49657
61342
1653,3
3344,8
473,1
1395,8
30851
35631
3640,5
5238,4
1025,2
877,7
641871
373707
159742
1723808
444,7
1061,6
382,0
555,4
39,9
605,7
56,4
49,6
33430
15618
6603
95726
467,2
715,2
1745,6
1077,0
113,8
289,7
1290,9
345,6
330321
196778
66984
838806
1376,9
1152,8
2534,6
1304,4
327,7
200,1
1655,6
122,0
12003
12174
4293
37448
9946,7
2741,0
3421,2
1649,5
5979,0
1589,2
2079,0
561,8
6038
1935
4637
12528
4172,4
7696,1
2104,7
5093,9
2597,9
3929,3
1125,1
940,4
159
Ortaokul
Lise
Ön Lisans
Medeni Durum
Hiç Evlenmemiş
Halen Evli
Boşanmış
Eşi Ölmüş
Ayrı Yaşıyor
Çalışma Durumu
Tam Gün Çalışan
Ev Hanımı
Öğrenci
Emekli
İşsiz
Çocuk
Sigorta yok
SGK
Özel sigorta
SGK+Özel sigorta
Yurtdışı Sigorta
Bilmiyor
Çok kötü
Kötü
Orta
İyi
Çok iyi
Genel Toplam
581452
570806
64615
196108
8433
658,5
1508,8
395,8
463,4
129,5
132,5
835,6
67,4
70,9
48,5
32844
42548
3043
18742
2072
899,7
567,4
242,8
928,5
390,0
273,1
147,7
87,0
577,6
0,0
272681
352660
40648
134235
6301
1243,0
1566,4
1218,0
1708,0
4014,5
150,8
453,5
364,1
583,5
2127,6
19291
14240
849
2952
2104
1075,9
1524,5
234,0
360,8
1560,0
529,5
809,9
0,0
23,7
0,0
12705
17676
752
3933
0
8237,0
3961,4
624,0
687,7
0,0
1956,7
1490,1
,0
116,6
0,0
749346
2655300
78927
279276
16238
521,2
751,5
1272,1
515,7
211,1
83,3
183,1
657,2
134,2
59,7
42780
155508
4786
15918
1200
703,3
789,6
1753,9
288,0
78,0
279,1
188,0
1094,0
137,3
0,0
400162
1401487
40822
144429
6944
1080,9
1585,3
1010,6
907,3
1493,8
110,9
163,8
339,6
165,1
754,4
21526
63439
5936
2959
0
1258,5
2982,9
150,2
382,3
0,0
469,0
1306,2
65,5
108,9
0,0
10390
35567
2428
2843
0
1851,6
4054,1
31493,3
11094,9
0,0
403,8
851,4
12254,6
3173,6
0,0
669904
69204
1698979
495468
597251
376627
4931
1396,7
351,7
551,0
538,4
374,3
774,0
217,7
714,8
76,8
51,8
118,1
40,9
142,1
0,0
36966
4964
96899
34431
38116
14862
0
778,7
312,7
876,9
849,9
508,2
846,0
0,0
176,1
42,8
295,5
346,1
184,8
168,1
0,0
407315
36894
885645
262887
326242
147702
3741
1286,6
997,7
1548,9
1380,5
1224,8
1895,9
526,4
115,4
370,1
221,5
309,2
316,4
350,4
0,0
25274
2125
31191
13128
15758
8488
0
1047,9
234,0
4172,4
1915,4
943,7
2885,0
0,0
318,1
0,0
2526,5
637,0
646,1
58,1
0,0
18772
737
13852
7282
4472
6932
0
3179,7
4532,8
4656,3
1932,4
1983,2
17576,4
0,0
357,9
0,0
450,4
573,5
0,0
2184,3
0,0
485450
4339095
3786
7850
1212
1712,4
572,6
168,9
285,3
7800,0
969,6
62,6
86,6
137,3
0,0
16477
251067
0
28
0
2735,7
816,0
0,0
0,0
0,0
1935,8
151,6
0
0,0
0
207677
2334297
8526
15957
799
3442,7
1271,8
1731,8
688,4
2340,0
1116,8
93,1
1134,8
125,7
,0
8313
102686
0
0
0
990,3
2717,4
0,0
0,0
0,0
408,0
863,8
0,0
0,0
0,0
1879
64603
0
0
0
2184,1
4564,2
0,0
0,0
0,0
688,3
641,5
0,0
0,0
0,0
78935
158954
574481
1163701
1547797
293923
4837393
702,6
1476,9
532,3
579,4
481,2
2242,9
688,0
263,4
578,6
50,8
74,6
41,2
1595,1
112,6
8756
16118
32422
53958
96557
16961
267572
652,9
1008,5
617,5
875,7
756,5
552,7
934,1
365,2
634,9
141,3
268,7
267,1
157,8
188,0
26835
85762
331356
585391
849347
127645
2567256
2307,8
1613,2
2241,1
1386,2
1184,3
827,2
1445,6
1021,6
608,9
551,5
201,0
84,4
133,2
124,1
2978
5732
15948
30637
37564
3980
110998
655,6
972,5
5954,5
1666,5
1429,5
3280,6
2588,1
406,7
279,4
4708,9
390,6
499,1
1244,9
802,2
948
232
11187
15977
19923
3911
66483
2860,0
3120,0
12058,9
4278,8
3273,9
574,1
4496,9
0,0
0,0
2253,2
1341,5
1405,2
41,8
624,1
*Diğer: TSK’ya bağlı sağlık kuruluşları (GATA hariç), yurtdışı hastaneler, derneklere ve vakıflara bağlı sağlık kuruluşları.
160
Tablo 47 son iki hafta içinde yaşanan sağlık sorunu nedeniyle cepten yapılan ortalama
harcamaların başvurulan hizmet sunuculara göre düzeyini göstermektedir. Buna göre
geleneksel sağlık hizmeti sunuculara başvuranların ortalama harcamasının Sağlık Bakanlığı'na
bağlı kuruluşlara başvuranların yaptıkları harcamadan 6 katı daha yüksek olduğu
görülmektedir. Sağlık Bakanlığına bağlı sağlık kuruluşlarına başvuranların
ortalama
harcamaları incelendiğinde kentsel yerleşim yerlerinde ve İstanbul'da yaşayanların, 45-49 yaş
grubundakilerin, kadınların, lise mezunlarının, boşanmış olanların, tam gün çalışanların,
yurtdışı sigortası olanların ve algılanan sağlık statüsü “çok iyi” olanların ortalama
harcamasının en yüksek olduğu görülmektedir.
Üniversitelere bağlı sağlık kuruluşlarına başvuranların ortalama harcamaları incelendiğinde
kentsel
yerleşim
yerlerinde
ve
Batı
Anadolu
bölgesinde
yaşayanların,
0-4
yaş
grubundakilerin, erkeklerin, anaokulu mezunlarının, boşanmış olanların, ev hanımlarının,
herhangi bir sağlık sigortası olmayanların ve algılanan sağlık statüsü “çok kötü” olanların
ortalama harcamalarının daha yüksek olduğu tespit edilmiştir.
Özel sağlık kuruluşlarına başvuranların ortalama harcamaları değerlendirildiğinde kentsel
yerleşim yerlerinde ve Batı Marmara'da yaşayanlar, 0-4 yaş grubundakiler, kadınlar,
lisansüstü mezuniyeti olanlar, halen evli olanlar, işsizler, sağlık sigortası olmayanlar ve sağlık
statüsüne “bilmiyor” yanıtı verenlerin en yüksek harcamayı yaptıkları görülmektedir.
Diğer sağlık kuruluşlarına başvuranların ortalama harcamaları incelendiğinde kırsal yerleşim
yerlerinde ve Kuzeydoğu Anadolu'da yaşayanların, 80 yaş ve üzerindekilerin, kadınların,
okuma yazma bilmeyenlerin, halen evli olanların, ev hanımlarının, Sosyal Güvenlik Kurumu
sigortası olanların ve algılanan sağlık statüsünü “kötü” olarak değerlendirenlerin ortalama
harcamaları en yüksektir.
Geleneksel sağlıkçılara başvuranların ortalama harcamaları incelendiğinde ise kentsel
yerleşim yerlerinde ve Doğu Marmara bölgesinde yaşayanlar, 80 yaş ve üzerindekiler,
kadınlar, ortaokul mezunları, boşanmış olanlar, işsizler, Sosyal Güvenlik Kurumu sigortası
olanlar ve algılanan sağlık statüsü “kötü” olanların daha yüksek harcama yaptıkları
görülmüştür.
161
Tablo 48. Sosyo-Demografik Özellikler ve Algılanan Sağlık Statüsüne Göre Son İki Hafta İçinde Yaşanan Sağlık Sorunu Nedeniyle
Cepten Yapılan Ortalama Harcamaların Kullanılan Hizmet Türlerine Dağılımı (TL/Yıl)
İlaç
Kır-Kent
Kır
Kent
Bölge
İstanbul
Batı Marmara
Ege
Doğu Marmara
Batı Anadolu
Akdeniz
Orta Anadolu
Batı Karadeniz
Doğu Karadeniz
Kuzeydoğu Anadolu
Ortadoğu Anadolu
Güneydoğu Anadolu
Yaş
0-4
5-14
15-44
45-59
60-69
70-79
80+
Cevapsız
Cinsiyet
Erkek
Kadın
Eğitim Durumu
Bitirmedi
Laboratuvar
Tıbbi Cihaz
Görüntüleme
Tıbbi Malzeme
Diğer Mal ve Hizmetler*
N
Ort.
SH.
N
Ort
SH.
N
Ort.
SH.
N
Ort.
SH.
N
Ort.
SH.
N
Ort
SH.
1378782
5329723
608,9
718
41,0
88,6
582194
2169291
190,5
430
28,6
107,4
462007
1746775
277,5
314,3
47,2
62,9
152702
579336
581,4
1144,6
148,8
226,5
234986
752618
126
140,7
59,7
52,5
261510
1390727
544,1
671,5
86,4
143,1
1161696
321843
1070031
803600
423619
614838
383021
354417
64109
239266
355819
916246
1118,5
628,2
474
564,3
499,1
725,5
452,2
547,3
651,3
692,3
575,5
837
394,9
94,7
33,5
52,2
53,5
104,1
32,6
53,2
125,5
51,4
64,7
97,1
447815
132820
459236
285739
180496
261158
140112
151649
33092
97653
160668
401046
359,5
161,9
685,9
832
194,9
296,9
219,4
69,4
123
102,5
126,8
299,4
90,3
59,7
355,8
530,6
75,6
87,2
67,6
22,3
72,1
47,0
26,7
124,7
340713
120531
397073
236809
143160
191189
119361
124990
20414
74750
107318
332473
574,8
216,1
234,9
552,3
329,5
304,3
176,3
226,1
500,5
90,5
181,9
120,6
209,2
61,0
53,1
319,7
155,3
78,4
67,0
144,3
308,0
53,4
69,7
28,6
107963
42423
164571
65731
52301
66976
40020
50142
1135
13335
28387
99054
2875,3
234,1
289,1
539,9
1001,1
737,2
586,4
862,8
347,9
1941,3
2302,5
891,9
1043,5
132,6
103,7
235,3
404,2
321,4
392,3
342,9
251,8
876,0
1128,4
404,8
120747
54605
236532
91206
59261
92564
61937
57259
9630
45035
48818
110010
82,6
242,4
45,4
205,9
793,3
74,4
79,9
51,7
324,9
52,6
98
97,3
29,3
209,9
18,3
150,1
618,7
45,3
50,3
27,5
197,9
27,3
48,5
58,4
354166
61126
234604
141371
171549
127997
187391
130744
13220
34807
54758
140505
1011,0 496,3
2021,7 1256,2
535,1 130,7
589,8 280,7
613,3 155,9
391,9
77,9
462,3
80,8
272,2
53,9
711,9 483,1
251,2 111,3
407,0
69,3
481,1 120,0
836583
860949
2454862
1356749
535115
310675
121757
231816
654,3
590
665,5
916,4
593,8
569,5
579,9
726,7
59,3
132,8
34,4
326,6
116,5
161,3
87,4
112,6
275221
286389
1060502
556946
260844
143649
49427
118509
198,2
570,6
464,2
258,4
487,5
145,8
253,1
244,6
45,6
521,5
156,5
61,8
208,1
56,7
161,9
95,2
177709
220873
878089
481257
208557
111609
32942
97747
230,9
382,2
262,6
372,9
492,5
128,1
377,5
125
118,5
338,2
35,5
116,7
232,5
44,6
198,2
60,3
86541
83950
268841
127106
72892
45649
11790
35269
133,3
1455,4
1017,3
686,4
736,2
1140,5
8873,3
1334,6
71,3
415,7
291,3
324,4
283,3
478,8
6137,9
1230,5
134285
114557
378949
167631
84316
51647
14046
42173
39,2
37,4
87,1
358,5
79,6
168,3
1122,7
40,2
17,8
18,7
32,9
218,9
37,0
120,4
960,9
30,1
216029
210300
701630
292967
98616
48514
24218
59962
1423,1
405,5
618,4
478,4
375,9
583,4
569,3
505,2
793,5
99,3
119,5
142,8
93,9
224,2
254,9
166,5
2771033
3937472
646,9
729,8
39,9
117,3
1071683
1679802
403,9
363,6
148,8
100,6
922955
1285827
336,9
284,8
90,8
57,4
340278
391760
799,1
1225,1
188,4
303,7
450258
537346
113,1
157,4
35,3
72,2
728441
923796
687,5
622,8
234,2
111,8
839443
752,3
89,1
376718
260,9
130,1
316977
94,7
25,1
77794
1916,1
1157,8
104180
233,1
141,9
165803
430,8
98,9
518559
561,5
67,4
198828
885,6
749,4
159406
587,5
468,2
52776
1240,6
421,2
65527
28,1
12,9
88151
501,5
194,7
162
Ana Okulu
İlkokul
Ortaokul
Lise
Ön Lisans
Medeni Durum
Hiç Evlenmemiş
Halen Evli
Boşanmış
Eşi Ölmüş
Ayrı Yaşıyor
Çalışma Durumu
Tam Gün Çalışan
Ev Hanımı
Öğrenci
Emekli
İşsiz
Çocuk
Sigorta yok
SGK
Özel sigorta
SGK+Özel sigorta
Yurtdışı Sigorta
Bilmiyor
Çok kötü
Kötü
Orta
İyi
Çok iyi
Genel Toplam
201872
2307307
778853
824503
102898
312078
14619
1073
563,4
644,6
1145,5
406,1
581,2
334,6
561,3
25,0
60,6
537,3
43,1
80,9
122,5
67587
931449
344706
356153
37111
148605
11560
61,6
236,9
297,9
802,8
280,3
486,5
1014,2
35,2
39,7
111,7
449,4
182,2
195,7
958,0
43604
796630
271278
290768
33181
106211
3251
6,5
397,2
242,5
274,9
502
309
0,0
6,5
94,5
56,5
63,8
271,0
127,4
0,0
21403
260848
93729
95067
9640
30494
0
828,5
835,7
1524,4
1003,5
402,9
1776,5
0,0
473,9
221,3
588,5
510,0
297,1
1059,8
0
25928
318430
106222
152045
17933
43986
7340
0,0
228
41
51
105,2
338,5
0,0
0,0
119,0
18,2
14,2
104,4
214,3
0,0
63658
512625
218360
256317
21774
121744
5463
350,6 117,9
481,9
57,2
494,2 183,6
517,2 100,7
325,3 182,4
914,2 610,6
2328,1 2074,1
1013108
3640978
119450
384550
17606
545,4
759,2
665,4
555
3197,7
34,5
124,5
161,7
70,0
2718,9
406292
1595676
53751
168938
7582
229,8
403,1
904,1
190,8
1,6
74,2
108,9
607,7
69,3
1,7
347535
1329579
38351
124378
11702
232,8
326,9
369,3
164,1
13,9
61,6
58,4
174,1
62,9
14,6
126757
390909
12623
44031
5201
1717,5
1118,7
1147,2
407,2
0,0
507,4
293,2
484,1
255,7
0,0
163023
517368
18696
42274
10336
34,4
199,4
14,6
289,3
697,6
14,0
76,7
14,3
268,4
581,7
289224
861149
23851
77813
10132
348,2
54,4
583,0
99,3
1816,0 1536,1
502,6 162,0
277,9 184,5
972315
97332
2295109
671919
848787
464949
6263
1139,6
429,7
607,6
525,6
440,8
1056,2
456,4
456,2
44,6
26,2
39,2
60,9
159,2
4,4
403701
34946
1020611
272167
372921
205026
1723
499,8
137,3
378,3
254,3
360,7
218,7
141,9
128,0
82,4
156,1
110,8
144,5
49,9
0,0
340525
32121
828024
226548
303455
187099
1447
322,9
115,5
354
154,7
246,7
315,4
169
75,8
32,9
87,1
41,1
73,1
75,6
0,0
94254
7890
226366
96959
115119
58637
0
346,7
597,6
1293,1
2140,9
745,6
1437,4
0,0
130,2
570,1
452,5
624,8
233,5
775,0
0
150379
9264
306406
106544
135305
68437
0
155,2
0
183,5
18,5
77
506,6
0,0
68,7
0,0
117,7
12,1
27,8
197,2
0
291181
25529
500310
227833
162027
96464
519
481,1
783,4
622,4
626,8
342,2
1010,4
130,0
81,9
299,5
159,8
330,2
87,5
403,3
0,0
664356
6016737
9669
15895
1848
1576,6
598,1
1052,5
453,7
1425
672,9
27,3
501,3
94,9
559,5
245224 1077,9
2491598 310,7
9463
264,4
5199
533,8
0
0,0
646,8
68,7
220,3
132,2
0,0
203067
1993714
5995
6006
0
658
272,4
0,0
72,5
0,0
252,2
49,9
0,0
58,6
0,0
64765
664626
1380
56
1212
1017,6
1017,6
0
3380
7800
691,1
189,8
0,0
0,0
0,0
74846
911323
1380
56
0
142,5
137
0,0
351
0,0
83,9
45,4
0,0
0,0
0
209022 1233,6
1432825 566,8
4688
721,6
5701
504,2
0
0,0
803,4
75,3
666,0
92,1
0,0
105265
224190
789629
1514050
2195681
403087
6708505
806,2
1283,9
722
662,8
530,8
1528,9
695,5
292,3
326,8
46,1
46,6
25,1
1092,2
70,9
40808
117268
408926
707786
817713
164603
2751485
232,6
121,7
384,4
99,2
41,9
174,9
84,9
38139
96325
326320
550620
721665
140248
2208782
150,9
274,7
358
303,9
294,2
176,1
306,6
79,1
97,4
79,3
91,3
79,1
52,7
50,7
15808
30275
91427
155050
252472
46603
732038
0
1381,3
2122
737,1
942,4
2132,4
1027,1
0,0
611,4
991,6
306,4
258,5
1095,2
181,9
23291
41613
107624
214211
302549
76895
987604
113,3
843,7
95,4
221
97,1
49,2
137,2
104,2
440,4
42,1
165,0
36,4
19,2
42,4
27165
908,8
36308
368,3
171055 1127,8
331192 470,1
588024 453,8
123067 331,7
1652237 651,3
468,6
153,9
492,0
68,6
59,3
68,9
121,2
296,6
231,4
633,3
375,8
257,6
315,2
379,3
163
Tablo 48 son iki hafta içinde yaşanan sağlık sorunu nedeniyle yapılan cepten harcamaların
kullanılan hizmetlere göre dağılımını göstermektedir. Buna göre ortalama tıbbi cihaz
harcamasının en yüksek olduğu görülmektedir. En düşük harcamanın ise tıbbi malzeme için
yapıldığı görülmektedir. Ortalama ilaç harcaması kentsel alanda ve İstanbul’da yaşayanlarda,
45-49 yaş grubunda olanlarda, kadınlarda, lise mezunlarında, medeni durum açısından ayrı
yaşayanlarda, tam gün çalışanlarda, herhangi bir sağlık sigortası olmayanlarda ve algılanan
sağlık statüsü “çok iyi” olanlarda daha yüksektir.
Laboratuvar hizmetleri için yapılan harcamalar incelendiğinde en yüksek ortalama
harcamanın kentsel alanda ve Doğu Marmara bölgesinde yaşayanlara, 5-14 yaş
grubundakilerde, erkeklerde, lisansüstü mezunlarına, sigortası olmayanlara, boşanmış
olanlara, tam gün çalışanlara ve algılanan sağlık statüsü “kötü” olanlara ait olduğu
görülmüştür.
Görüntüleme hizmetleri ile ilgili en yüksek ortalama harcama ise kentsel yerleşim yerlerinde
ve İstanbul'da yaşayanlar, 60-69 yaş grubundakiler, erkekler, okur yazar olup bir okul
bitirmeyenlerde, herhangi bir sağlık sigortası olmayanlar, boşanmış olanlar ve algılanan sağlık
statüsü “orta” olanlar tarafından yapılmıştır.
Sağlık sorunu ile ilgili kullanılan tıbbi cihazlar için yapılan harcamalar kentsel yerleşim
yerlerinde ve İstanbul'da yaşayanların, 80 yaş ve üzerindekilerin, kadınların, okuma yazma
bilmeyenlerin, yurtdışından sigortalıların, hiç evlenmemiş olanların, öğrencilerin ve algılanan
sağlık statüsü “çok iyi” olanların harcamalarının daha yüksek olduğu tespit edilmiştir.
Tıbbi malzeme harcamasının ise Batı Anadolu'da yaşayanlar, 80 yaş ve üzerindekiler,
kadınlar, eğitim durumu açısından lisans mezunları, aynı anda Sosyal Güvenlik Kurumu ve
özel sigortası olanlar, işsizler, medeni durum açısından ayrı yaşıyor olanlar ve algılanan sağlık
statüsü “çok kötü” olanlar en fazla harcama yapmışlardır.
Diğer mal ve hizmetler için en yüksek ortalama harcama ise kentsel alanda ve Batı
Marmara'da yaşayanlar, 0-4 yaş grubundakiler, erkekler, lisansüstü mezunları, sağlık sigortası
olmayanlar,
işsizler,
boşanmışlar
ve
sağlık
statüsü
“kötü"
olanlar
tarafından
gerçekleştirilmiştir.
164
Hafta İçinde Yaşanan Sağlık Sorunu Nedeniyle Cepten Yapılan Ortalama Formal ve
İnformal Harcamaların Dağılımı (TL/Yıl)
İnformal
Formal
Ayni & Nakdi
Hediye
N
Ort.
SH.
N
Ort.
SH.
N
Ort.
SH.
Kır
1484953
820,8
43,6
10931
5432,8
3497,7
779
1655,7
0,0
Kent
5969359
1090,8
107,7
71066
1355,0
219,4
6116
1411,3
0,0
İstanbul
1329584
1704,5
407,4
32346
559,4
178,6
0
0,0
0,0
Batı Marmara
341257
1055,1
241,5
1103
10400,0
0,0
1126
1300,0
0,0
Ege
1178728
815,3
143,1
10203
3280,4
1242,2
2092
2600,0
0,0
Doğu Marmara
902053
1030,9
279,8
9460
737,6
184,4
0
0,0
0,0
Batı Anadolu
483074
982,3
150,8
2605
998,2
502,8
1200
260,0
0,0
Akdeniz
667520
861,9
81,8
5358
8488,6
6841,2
286
26,0
0,0
Orta Anadolu
464628
684,5
70,7
3615
1271,5
674,9
0
0,0
0,0
Batı Karadeniz
390156
748,3
98,3
3923
2785,0
1236,8
0
0,0
0,0
Doğu Karadeniz
68810
983,5
281,0
0
0,0
0
0
0,0
0,0
Kuzeydoğu Anadolu
256994
821,2
88,7
0
0,0
0
0
0,0
0,0
Ortadoğu Anadolu
388803
702,3
95,6
4516
673,2
271,4
1254
1180,7
0,0
Güneydoğu Anadolu
982704
1019,2
140,4
8867
2145,1
722,4
938
1300,0
0,0
0-4
832069
1054,6
220,8
10246
770,0
91,7
0
0,0
0,0
5-14
970218
950,5
271,5
11739
2080,2
1259,9
0
0,0
0,0
15-44
2856536
955,4
74,9
40426
2297,1
989,0
4264
1666,9
0,0
45-59
1477838
1218,7
327,5
13068
1071,0
351,9
2631
1069,5
0,0
60-69
591282
1042,7
211,4
3565
3119,4
740,7
0
0,0
0,0
70-79
330298
855,2
189,4
786
6500,0
0,0
0
0,0
0,0
80+
128430
1731,3
665,9
2168
130,0
0,0
0
0,0
0,0
Cevapsız
267642
1043,2
233,9
0
0,0
0
0
0,0
0,0
Erkek
3105496
1002,5
107,5
28115
2394,3
1388,2
1979
809,6
0,0
Kadın
Eğitim Durumu
4348816
1061,7
126,3
53882
1639,9
308,6
4916
1692,3
0,0
Okuma Yazma
Bilmiyor
908062
1048,3
165,2
7000
1753,6
595,5
938
1300,0
0,0
Okuryazar Olup
Bir Okul Bitirmedi
561434
1100,8
404,7
10321
2849,7
1291,4
0
0,0
0,0
Ana Okulu
250674
1024,5
455,1
910
1040,0
0,0
0
0,0
0,0
İlkokul
2541800
876,1
55,3
26716
1638,5
389,1
1540
966,3
0,0
Ortaokul
919158
937,8
116,4
10488
1269,4
505,9
3292
1747,1
0,0
Lise
975771
1478,4
509,5
8057
5875,2
4649,2
1126
1300,0
0,0
Ön Lisans
103898
751,8
158,7
0
0,0
0
0
0,0
0,0
Kır-Kent
Bölge
Yaş
Cinsiyet
165
368436
988,2
220,5
9064
218,6
41,9
0
0,0
0,0
21518
1314,7
742,9
0
0,0
0
0
0,0
0,0
Hiç Evlenmemiş
1200911
768,7
69,8
7204
1169,2
880,4
1126
1300,0
0,0
Halen Evli
4073788
1123,2
133,5
42279
2069,6
944,4
3677
820,9
0,0
Boşanmış
129293
1419,4
543,2
2847
2728,9
730,7
2092
2600,0
0,0
Eşi Ölmüş
412195
740,4
89,0
7623
2353,1
954,1
0
0,0
0,0
Ayrı Yaşıyor
Çalışma Durumu
20138
3186,2
2685,4
2185
1049,2
12,7
0
0,0
0,0
Tam Gün Çalışan
1158014
1276,3
408,5
14956
3746,0
169,3
2092
2600,0
0,0
116689
537,8
98,8
1673
4573,1
3047,6
286
26,0
0,0
Ev Hanımı
2523489
1013,6
93,5
30934
1390,2
268,9
1698
834,2
0,0
Öğrenci
808133
876,4
129,2
6439
172,9
43,1
1126
1300,0
0,0
Emekli
913684
767,4
119,7
819
762,1
0,0
1693
941,9
0,0
İşsiz
514553
1461,1
224,7
7460
2040,6
0,0
0
0,0
0,0
6538
522,3
71,7
0
0,0
0
0
0,0
0,0
Sigorta yok
741513
2295,9
716,8
3586
2203,5
504,0
1126
1300,0
0,0
SGK
6672270
897,2
55,8
78411
1884,6
535,3
5770
1466,1
0,0
Özel sigorta
15767
1000,9
622,1
0
0,0
0
0
0,0
0,0
21701
622,3
126,4
0
0,0
0
0
0,0
0,0
Yurtdışı Sigorta
3060
3949,4
1929,1
0
0,0
0
0
0,0
0,0
Bilmiyor
118579
1066,1
287,4
366
1300,0
0,0
0
0,0
0,0
Çok Kötü
241358
1487,3
331,5
9386
6762,9
4138,4
0
0,0
0,0
Kötü
871794
1467,3
246,1
10799
1281,7
529,0
761
260,0
0,0
Orta
1699387
944,4
85,3
17427
1192,2
363,8
6134
1585,1
0,0
İyi
2500064
783,0
47,9
20798
1074,4
395,5
0
0,0
0,0
Çok İyi
463729
1731,1
1015,5
3361
894,0
273,7
0
0,0
0,0
Genel Toplam
7454312
1037,0
86,6
81997
1898,6
517,8
6895
1438,9
0,0
Mezuniyet Sonrası
(Lisansüstü)
Medeni Durum
Çocuk
Tablo 49’da sosyo-demografik özellikler ve algılanan sağlık statüsüne göre cepten yapılan
formal ve informal harcamaların dağılımı yer almaktadır. Buna göre ayni ve nakdi amaçla
yapılan informal harcama ortalamasının en yüksek olduğu görülmektedir. En yüksek formal
harcama kentsel alanda ve İstanbul’da yaşayanlarda, 80 yaş üzerindekilerde, kadınlarda, lise
mezunlarında, ayrı yaşayanlarda, işsizlerde ve sağlık statüsü “çok iyi” olanlarda
görülmektedir.
En yüksek nakdi ve ayni informal harcama kırsal yerleşim yerlerinde ve Batı Marmara'da
yaşayanlarda, 70-79 yaş grubunda bulunanlarda, erkeklerde, lise mezunlarında, sağlık
166
sigortası olmayanlarda, boşanmışlarda, yarım gün çalışanlarda, sağlık statüsü "çok kötü"
olanlarda en yüksektir
Hediye amaçlı yapılan ortalama informal harcamalar incelendiğinde kır yerleşim yerlerinde
ve Ege bölgesinde yaşayanlarda, 15-44 yaş grubunda bulunanlarda, kadınlarda, ortaokul
mezunlarında, Sosyal Güvenlik Kurumu sigortası olanlarda, boşanmışlarda, tam gün
çalışanlarda ve sağlık statüsü "orta" olanlarda en yüksek olduğu görülmektedir.
Hafta İçinde Yaşanan Sağlık Sorunu Nedeniyle Yapılan Ulaşım, Yemek ve Konaklama
Harcamalarının Dağılımı (TL/Yıl)
Ulaşım
Ort.
SH.
N
1682294
6723949
198
130,8
4,8
3,0
1476515
380644
1322374
1012804
563073
767022
533723
457331
74449
276954
471733
1069620
126,4
138,8
142,7
132,6
117,4
143,2
159,9
150,1
191,1
189
158,5
167,1
916574
1097150
3223244
1658657
671843
383534
145020
310222
Yemek
Ort.
SH.
N
1676314
6723185
103,1
49,2
5,1
2,9
1476705
5879841
8,5
7,2
2,3
1,4
7,1
10,4
7,0
8,7
9,9
6,5
9,1
9,9
23,4
11,2
9,2
6,7
1485281
379741
1319303
1009930
561370
771188
532205
455265
76197
275044
470344
1063630
47
57,1
47,7
35,8
53,8
49,8
69,2
68,5
73,8
103
65,5
105,3
5,2
7,7
4,7
5,3
6,3
4,5
8,7
8,5
15,8
11,2
6,6
12,1
1345458
356450
1176404
879855
462848
683906
402990
369677
66590
224007
401137
987224
4,3
15
2,3
6,7
6,5
7,7
10,7
11,9
30,8
17,2
8
9,3
2,8
9,3
1,7
4,8
4,4
3,5
5,2
6,2
21,1
7,1
3,3
3,1
133,9
131,7
140,4
155,7
152,9
158,6
157,1
154,8
6,4
6,1
3,6
5,5
8,0
10,6
17,5
15,4
918934
1095265
3217848
1662856
668997
381760
145876
307963
51,3
54,7
59
67,6
62,1
66,9
45
68
5,0
5,3
3,4
4,5
5,5
8,2
10,4
9,9
828711
944558
2710978
1475642
615100
362194
136729
282633
12,1
4,9
7,4
7,2
11,6
0,0
0,0
8,6
5,5
2,4
2,0
2,2
4,4
0,0
0,0
5,0
3520717
4885526
145
143,7
3,5
3,2
3521260
4878239
62,9
57,9
3,3
2,8
3074915
4281631
8,8
6,5
1,8
1,6
1025552
171,4
6,8
1026584
75,4
5,4
923768
8,5
3,2
623858
144,7
7,3
622585
68,3
6,8
557824
12,2
5,2
275560
2875627
1056539
1106055
114161
427046
126,8
148,4
136,2
135,6
147,8
126,6
11,0
3,8
6,6
6,8
16,7
9,0
276476
2864490
1056054
1104824
116388
430105
60,2
61,7
61,6
55
37,4
37,5
9,7
3,2
5,8
4,9
9,5
6,5
230899
2538512
888701
943522
106667
357055
3
5,9
10,9
5,4
13,4
0,0
2,6
1,7
4,3
2,6
13,4
0,0
N
Kır-Kent
Kır
Kent
Bölge
İstanbul
Batı Marmara
Ege
Doğu Marmara
Batı Anadolu
Akdeniz
Orta Anadolu
Batı Karadeniz
Doğu Karadeniz
Kuzeydoğu Anadolu
Ortadoğu Anadolu
Güneydoğu Anadolu
Yaş
0-4
5-14
15-44
45-59
60-69
70-79
80+
Cevapsız
Cinsiyet
Erkek
Kadın
Eğitim Durumu
Bitirmedi
Ana Okulu
İlkokul
Ortaokul
Lise
Ön Lisans
Konaklama
Ort.
SH.
167
Medeni Durum
Hiç Evlenmemiş
Halen Evli
Boşanmış
Eşi Ölmüş
Ayrı Yaşıyor
Çalışma Durumu
Tam Gün Çalışan
Ev Hanımı
Öğrenci
Emekli
İşsiz
Çocuk
23341
181,9
40,2
23341
19,3
13,9
18629
0,0
0,0
1401386
4572670
137662
471430
23055
131,2
150,2
192,5
148,9
263
5,1
3,2
31,8
11,5
65,5
1399800
4564365
140125
471638
23055
56,5
62,8
89,2
62
93,4
4,9
2,7
21,2
7,6
55,3
1164415
4035789
114788
425023
19370
6,6
7,1
16,6
4
0,0
2,3
1,5
16,4
3,4
0,0
1323274
126111
2803203
948308
1056562
580937
7586
137,2
149,8
155,6
124,3
139,9
181,2
230,1
6,0
12,9
3,9
6,1
6,5
9,0
7,4
1325129
126320
2795246
946744
1056948
579895
7586
51,9
66,5
65,9
55,5
57,8
85
69,8
4,3
12,2
3,3
6,0
4,5
7,6
47,4
1097058
103040
2499987
779576
975205
514083
6871
7,4
0
3,9
5,9
7,3
20,8
0,0
3,5
0,0
1,5
2,7
2,8
7,4
0,0
808273
7554084
16979
23847
3060
147
143,7
184,4
196,8
192,9
8,0
2,7
44,7
44,5
40,6
798467
7557146
16979
23847
3060
55,5
60,4
94,2
48,7
103
5,8
2,7
58,7
34,6
76,4
670010
6649605
13219
21701
2011
2
8,1
0,0
0,0
0,0
1,2
1,4
0,0
0,0
0,0
123649
258810
959312
1932758
2859133
533549
8406243
110,5
223,9
193,2
154,5
126,9
117,6
144,2
14,8
14,4
8,1
4,8
3,8
8,4
2,6
123649
254213
963136
1926889
2855238
536866
8399499
39,7
104,8
90,9
68,9
48,5
42,1
60,0
11,0
12,3
6,0
4,0
3,8
5,9
2,5
106043
218828
852297
1720851
2475475
438967
7356546
12,6
24,1
10,9
9,2
3,6
1,5
7,5
12,5
11,8
3,6
2,4
1,6
1,5
1,2
SGK
Özel Sigorta
SGK+Özel Sigorta
Yurtdışı Sigorta
Bilmiyor
Çok kötü
Kötü
Orta
İyi
Çok iyi
Genel Toplam
Tablo 50 son iki hafta içinde sağlık sorunu yaşamaya bağlı olarak kendi kendine tedavi, sağlık
personeli/kuruluşuna ve geleneksel sağlıkçılara başvuru nedeniyle bireyin hem kendisi hem
de refakatçisi için yaptığı ulaşım, yemek ve konaklama harcamalarının sosyo-demografik
özellikler ve algılanan sağlık statüsüne göre dağılımını göstermektedir. Buna göre ulaşım
amacıyla yapılan ortalama harcamanın konaklama amacıyla yapılan harcamadan 20 kat daha
yüksek olduğu görülmektedir. Bireyin kendisi ve refakatçisi için yaptığı tıbbi olmayan bu
harcamalar arasından ulaşım için en yüksek harcama kırda ve bölgesel açıdan Doğu
Karadeniz bölgesinde yaşayanlar, erkekler, lisansüstü mezunları, aynı anda SGK’lı ve özel
sağlık sigortasına sahip olanlar, medeni durum açısından ayrı yaşıyor olanlar, çocuklar ve
algılanan sağlık statüsü “çok kötü” olanlar tarafından yapılmıştır.
Yemek için yapılan harcamalar incelendiğinde kırda ve Güneydoğu Anadolu bölgesinde
yaşayanlarda, erkeklerde, okuma yazma bilmeyenlerde, sağlık güvencesi açısından özel sağlık
sigortasına sahip olanlarda, medeni durum açısından ayrı yaşıyor olanlarda, işsizlerde ve
algılanan sağlık statüsünü “çok kötü” olarak belirtenlerde ortalama harcama daha yüksektir.
168
Konaklama harcaması ise en fazla kırda, Doğu Karadeniz bölgesinde yaşayanlar, 0-4 yaş
grubunda olanlar, erkekler, önlisans mezunları, sağlık güvencesi açısından SGK’lı olanlar,
medeni durum açısından boşanmışlar, işsizler ve sağlık statüsü “çok kötü” olanlar tarafından
yapılmıştır.
4.2.3 Hastalık Dışı Nedenle Sağlık Hizmeti Kullanımı İle İlgili Genel Bilgiler
Hastalık dışı nedenle sağlık hizmeti kullanımı, son iki hafta içinde ayakta, sağlık sorunu
olmaksızın koruyucu ve diğer sağlık hizmetlerinin kullanımını ifade etmektedir. Koruyucu
sağlık hizmetleri, aile planlaması, doğum öncesi ve sonrası bakım, bağışıklama, sağlam çocuk
muayenesi, erken tanı ve diğer hizmetleri içermektedir. Diğer sağlık hizmetleri grubunda
gözlük/lens alımı, diş protezi gibi hizmetler yer almaktadır.
Ağırlıklandırılmış veriler esas alındığında 75.017.548 kişi üzerinden hastalık dışı nedenle
sağlık hizmeti kullananların sayısının 952.809 (%1,3) kişi olduğu görülmüştür.
Tablo 51. Sosyo-Demografik Özellikler ve Algılanan Sağlık Statüsüne Göre Hastalık
Dışı Nedenle Sağlık Hizmeti Kullanımının Dağılımı (%)
Bilmiyor
N
%
Kır-Kent
Kır
Kent
Bölge
İstanbul
Batı Marmara
Ege
Doğu Marmara
Batı Anadolu
Akdeniz
Orta Anadolu
Batı Karadeniz
Doğu Karadeniz
Kuzeydoğu Anadolu
Ortadoğu Anadolu
Güneydoğu Anadolu
Yaş
0-4
5-14
15-44
45-59
60-69
70-79
80+
Cevapsız
Cinsiyet
Erkek
Kadın
Hayır
Evet
Toplam
N
%
N
%
107513
304044
0,6
0,5
16695371
56957810
98,3
98,2
188106
764703
1,1
1,3
16990990
58026558
96781
27699
28438
22581
55497
37348
31095
28490
10584
21003
20238
31804
0,7
0,9
0,3
0,3
0,8
0,4
0,8
0,6
0,4
1
0,5
0,4
13569892
3133938
9449969
6915801
7068257
9435944
3743882
4350173
2521879
2148055
3616700
7698690
98,4
98,2
97,7
98,7
98,2
98,5
97,9
98
99,2
97,5
97,9
97,8
127755
31272
190031
71303
71005
105926
50684
59463
8598
34658
58930
143186
0,9
1
2
1
1
1,1
1,3
1,3
0,3
1,6
1,6
1,8
13794428
3192908
9668438
7009686
7194759
9579219
3825661
4438125
2541060
2203716
3695868
7873680
25887
34875
184718
49109
17208
11655
4515
83590
0,4
0,3
0,5
0,4
0,4
0,6
0,6
2,1
6174684
11992811
33934265
11366967
3767168
1794320
725954
3897012
95,6
99,1
98,6
98,3
97,9
96,5
97,3
97
255006
71185
309862
150081
63206
52637
15944
34888
4
0,6
0,9
1,3
1,6
2,8
2,1
0,9
6455577
12098872
34428845
11566158
3847582
1858612
746413
4015489
230721
180837
0,6
0,5
37092659
36560522
98,3
98,1
412823
539987
1,1
1,4
37736203
37281345
169
Eğitim Durumu
Bitirmedi
Ana Okulu
İlkokul
Ortaokul
Lise
Ön Lisans
Mezuniyet Sonrası
(Lisansüstü)
Medeni Durum
Hiç Evlenmemiş
Halen Evli
Boşanmış
Eşi Ölmüş
Ayrı Yaşıyor
Çalışma Durumu
Tam Gün Çalışan
Ev Hanımı
Öğrenci
Emekli
İşsiz
Çocuk
SGK
Özel Sigorta
Yurtdışı Sigorta
Bilmiyor
Çok kötü
Kötü
Orta
İyi
Çok iyi
37298
0,6
6211637
97,9
94143
1,5
6343078
29645
0,6
5046747
98,1
68048
1,3
5144440
12803
141415
56490
77529
10521
20184
0,5
0,6
0,5
0,6
0,7
0,4
2441671
22544080
12366913
12996558
1531169
4770742
98,9
98,3
98,8
98,6
98
98,4
13292
241702
91076
103460
20243
55050
0,5
1,1
0,7
0,8
1,3
1,1
2467766
22927197
12514479
13177547
1561933
4845977
2203
0,9
226877
97,4
3770
1,6
232850
118557
209698
5565
23548
2323
0,6
0,6
0,6
1
1,8
20769729
34885754
978837
2402585
127362
98,9
98,1
98,1
97,2
97,6
107964
458833
12965
46704
846
0,5
1,3
1,3
1,9
0,6
20996249
35554285
997367
2472836
130531
92978
16054
105570
73635
28509
51159
2881
0,6
1,2
0,6
0,6
0,4
0,9
1,8
16395586
1362337
18138008
12743856
6746498
5481968
153212
98,7
98,2
97,9
98,9
97,7
98,1
95,8
128484
8487
276164
65175
128229
53197
3813
0,8
0,6
1,5
0,5
1,9
1
2,4
16617048
1386878
18519741
12882665
6903236
5586324
159906
94508
315567
1188
295
0
1
0,5
0,6
0,2
0,0
9646749
63674382
179058
132542
20449,64
98,2
98,2
97
99,8
100
86335
862156
4318
0
0
0,9
1,3
2,3
0,0
0,0
9827592
64852105
184564
132837
20450
5165
851
19883
149905
133193
50694
0,9
0,1
0,6
1,1
0,4
0,6
522847
768618
3368946
13776356
31950892
9046929
95,3
96,4
96,6
97,7
98,8
98,6
20835
28138
98627
174845
241215
78947
3,8
3,5
2,8
1,2
0,7
0,9
548847
797607
3487456
14101107
32325300
9176570
*Son altı ay içinde ölen (213.595) ya da haneden ayrılan (615.794) toplam 829.389 kişiden 610.018 kişi son iki haftadan
önce öldüğü veya ayrıldığı için bunlar toplamda yer almamıştır.
Tablo 51 sosyo-demografik özellikler ve algılanan sağlık statüsüne göre hastalık dışı nedenle
sağlık hizmeti kullanımı hakkında bilgi vermektedir. Ağırlıklandırılmış veriler üzerinden bir
değerlendirme yapıldığında 75.017.548 kişiden %1,3’ü son iki hafta içinde hastalık dışı
nedenle sağlık hizmeti kullandığını belirtmiştir. Hastalık dışı nedenle sağlık hizmeti kullanımı
bireylerin sosyo-demografik özelliklerine göre incelendiğinde kentsel alanda, Ege bölgesinde
yaşayanlarda, 0-4 yaş grubunda olanlarda, kadınlarda, lisansüstü mezunlarında, eşi
ölmüşlerde, çocuklarda, özel sigortası olanlarda ve algılanan sağlık statüsünü “bilmiyor”
olarak belirtenlerde daha fazladır.
170
Tablo 52. Hastalık Dışı Nedenle Sağlık Hizmeti Kullanım Nedenlerinin Dağılımı (%)
Aile Planlaması
Doğum Öncesi Bakım
Doğum Sonrası Bakım
Bağışıklama
Sağlam Çocuk
Erken Tanı
Diğer
Sayı
2.458.493
2.028.225
406.187
10.041.777
3.870.160
9.476.582
1.680.847
%*
8,8
7,3
1,5
36,1
13,9
34,1
6,0
*Hastalık dışı nedenle toplam sağlık hizmeti kullanım sayısı olan 27.819.194 olmasına karşın bir hizmet kullanımı birden
fazla nedenle ilgili olabildiği için yüzde toplamı %100’ü geçmiştir.
Tablo 52'de hastalık dışı nedenle sağlık hizmetleri kullanımı görülmektedir. Hastalık dışı
nedenle sağlık hizmeti kullananların en fazla bağışıklama hizmeti (%36,1) daha sonra erken
tanı hizmetlerini (%34,1) kullandıkları, en az kullanılan hizmetin ise doğum sonrası bakım
(%1,5) olduğu görülmektedir.
171
Tablo 53. Hastalık Dışı Nedenle Sağlık Hizmeti Kullanımının Sosyo-Demografik Özellikler ve Algılanan Sağlık Statüsüne Göre Dağılımı
(%)
Aile Planlaması
Kır-Kent
Kır
Kent
Bölge
İstanbul
Batı Marmara
Ege
Doğu Marmara
Batı Anadolu
Akdeniz
Orta Anadolu
Batı Karadeniz
Doğu Karadeniz
Kuzeydoğu Anadolu
Ortadoğu Anadolu
Güneydoğu Anadolu
Yaş
0-4
5-14
15-44
45-59
60-69
70-79
80+
Cevapsız
Cinsiyet
Erkek
Kadın
Eğitim Durumu
Ana Okulu
İlkokul
Doğum Öncesi
Bakım
Doğum Sonrası
Bakım
Bağışıklama
Sağlam Çocuk
Erken Tanı
Diğer
Toplam
N
%
N
%
N
%
N
%
N
%
N
%
N
%
286260
2172248
5,6
9,6
299312
1728870
5,8
7,6
145938
260260
2,8
1,1
2194686
7847112
42,6
34,6
585806
3284372
11,4
14,5
1419366
8057192
27,6
35,5
370916
1309906
7,2
5,8
5149196
22670024
622648
0
157768
37362
159562
162292
172536
435890
21060
22984
97890
568568
16,5
0,0
2,8
1,8
7,8
5,0
11,6
26,3
9,4
2,3
6,3
13,4
279500
0
339040
188292
254410
227370
75348
76284
25012
74464
168740
319774
7,4
0,0
6,0
9,1
12,4
7,1
5,1
4,6
11,2
7,3
10,8
7,5
55796
0
68900
0
8398
62400
7280
20436
9568
32786
64662
75946
1,5
0,0
1,2
0,0
0,4
1,9
0,5
1,2
4,3
3,2
4,1
1,8
1090284
305162
1318980
456768
426868
1679704
790192
253526
147108
465400
694096
2413762
28,9
34,5
23,4
22,0
20,8
52,2
53,2
15,3
65,8
45,9
44,5
56,9
333164
161590
730652
50050
534326
511082
214136
214162
0
196924
178204
745862
8,8
18,2
12,9
2,4
26,0
15,9
14,4
12,9
0,0
19,4
11,4
17,6
1223092
367484
2834000
1099982
852124
650234
183586
553150
20800
220870
317434
1153802
32,5
41,5
50,2
53,1
41,5
20,2
12,4
33,4
9,3
21,8
20,4
27,2
276822
102518
282178
252044
31200
116142
145730
102726
0
16380
78260
276848
7,3
11,6
5,0
12,2
1,5
3,6
9,8
6,2
0,0
1,6
5,0
6,5
3768778
885690
5644392
2071810
2054312
3215992
1485614
1656174
223548
1014780
1559298
4238858
176280
24856
1261572
543400
309660
86970
55796
0
2,4
1,2
13,4
12,9
17,6
6,4
12,1
0,0
55796
0
1846026
0
0
0
0
126386
0,8
0,0
19,6
0,0
0,0
0,0
0,0
12,2
52286
0
320970
27274
0
0
0
5668
0,7
0,0
3,4
0,6
0,0
0,0
0,0
0,5
4745052
816218
2350842
840866
280800
540046
170690
297284
63,8
38,5
25,0
19,9
15,9
39,5
37,1
28,7
2665520
1053052
30888
0
0
0
0
120692
35,9
49,7
0,3
0,0
0,0
0,0
0,0
11,7
333112
305864
3988842
2284516
975728
735566
313352
539604
4,5
14,4
42,4
54,0
55,4
53,7
68,2
52,1
46072
122538
531102
601198
249652
54522
24440
51298
0,6
5,8
5,6
14,2
14,2
4,0
5,3
5,0
7434310
2119156
9413248
4228640
1760538
1368562
459706
1034956
780520
1677988
6,6
10,5
0
2028208
0,0
12,7
0
406172
0,0
2,5
5189756
4852094
43,7
30,4
2062060
1808092
17,4
11,3
4075032
5401552
34,3
33,9
680368
1000480
5,7
6,3
11865308
15954016
213980
228020
0
866060
7,8
9,8
0,0
12,7
261404
79092
0
490074
9,6
3,4
0,0
7,2
43342
6500
0
223730
1,6
0,3
0,0
3,3
747474
959946
205036
1394302
27,4
41,3
59,3
20,4
417872
492024
160186
271232
15,3
21,2
46,4
4,0
988754
990366
48048
3476252
36,2
42,6
13,9
50,8
269984
101894
29848
575692
9,9
4,4
8,6
8,4
2727764
2325518
345592
6838676
172
Ortaokul
Lise
Ön Lisans
Medeni Durum
Hiç Evlenmemiş
Halen Evli
Boşanmış
Eşi Ölmüş
Ayrı Yaşıyor
Çalışma Durumu
Tam Gün Çalışan
Ev Hanımı
Öğrenci
Emekli
İşsiz
Çocuk
SGK
Özel Sigorta
Yurtdışı Sigorta
Bilmiyor
Çok kötü
Kötü
Orta
İyi
Çok iyi
401310
478478
25662
52858
17420
14,8
16,5
4,6
3,1
17,8
462904
386542
93158
146952
0
17,0
13,3
16,9
8,7
0,0
42146
9568
28626
0
0
1,6
0,3
5,2
0,0
0,0
536120
941486
134862
453284
0
19,7
32,4
24,4
26,8
0,0
17576
0
0
30888
0
0,6
0,0
0,0
1,8
0,0
988936
1022112
173576
983320
80626
36,4
35,2
31,4
58,2
82,3
287196
204334
120484
53326
0
10,6
7,0
21,8
3,2
0,0
2718794
2906358
551980
1689740
98020
102960
1917994
45760
166504
0
3,4
14,1
12,8
13,5
0,0
23894
1948518
0
0
0
0,8
14,3
0,0
0,0
0,0
0
353912
0
0
0
0,0
2,6
0,0
0,0
0,0
1302314
2994914
116714
265538
6396
42,8
22,0
32,7
21,5
29,1
252226
27014
0
0
0
8,3
0,2
0,0
0,0
0,0
1448434
6316544
82316
729170
0
47,6
46,3
23,1
59,0
0,0
211822
1064804
111696
129116
15600
7,0
7,8
31,3
10,5
70,9
3041584
13628628
356460
1235052
21996
368758
0
1147094
101348
500890
239954
0
9,8
0,0
13,9
5,5
13,9
14,4
0,0
111488
37362
1771276
0
0
63804
0
3,0
12,6
21,5
0,0
0,0
3,8
0,0
0
0
353912
0
0
0
0
0,0
0,0
4,3
0,0
0,0
0,0
0,0
1064518
92066
1553214
759434
1022424
578786
21840
28,3
31,2
18,9
41,5
28,4
34,6
18,9
0
0
27014
158522
0
0
93678
0,0
0,0
0,3
8,7
0,0
0,0
81,1
2203942
131092
3606824
858650
1810276
758524
0
58,6
44,4
43,8
47,0
50,3
45,4
0,0
290784
34866
505518
76648
425334
275808
0
7,7
11,8
6,1
4,2
11,8
16,5
0,0
3761264
295386
8231262
1828788
3598062
1671878
115518
338884
2119624
0
0
0
12,3
8,5
0,0
0,0
0,0
113854
1914328
0
0
0
4,1
7,7
0,0
0,0
0,0
47372
358826
0
0
0
1,7
1,4
0,0
0,0
0,0
1074788
8886306
80756
0
0
39,0
35,6
71,9
0,0
0,0
670488
3199638
0
0
0
24,3
12,8
0,0
0,0
0,0
628966
8816106
31512
0
0
22,8
35,3
28,1
0,0
0,0
61282
1619540
0
0
0
2,2
6,5
0,0
0,0
0,0
2756728
24950328
112268
0
0
24128
127712
353912
803426
655408
292786
4,5
14,2
12,9
15,4
9,7
11,5
52286
19786
138008
578864
841568
341900
9,7
2,2
5,0
11,1
12,5
13,5
0
8008
43056
63986
173810
65026
0,0
0,9
1,6
1,2
2,6
2,6
53872
215592
586456
1394952
2004184
430846
9,9
23,9
21,3
26,8
29,7
17,0
0
0
0
83018
140946
55250
0,0
0,0
0,0
1,6
2,1
2,2
400660
286884
1551264
2488824
2853188
1369134
74,0
31,9
56,4
47,8
42,3
53,9
10764
211432
199082
346086
645658
120068
2,0
23,5
7,2
6,6
9,6
4,7
541710
900250
2750098
5209256
6739538
2540642
173
Tablo 53'de hastalık dışı nedenle sağlık hizmeti kullanımının sosyo-demografik özellikler ve
algılanan sağlık statüsüne göre dağılımı gösterilmektedir. Aile planlaması nedeniyle sağlık
hizmetleri kullanımının kentsel alanda ve Batı Karadeniz'de yaşayanlarda, 60-69 yaş
grubunda, kadınlarda, mezuniyet sonrası (lisansüstü) eğitim durumuna sahip olanlarda, halen
evli olanlarda, işsizlerde, herhangi bir sağlık sigortası olmayanlarda, sağlık statüsünü "orta"
olarak belirtenlerde daha yüksek olduğu görülmektedir.
Doğum öncesi bakım hizmeti kullanımının kentsel alanda ve Batı Anadolu bölgesinde
yaşayanlarda, 15-44 yaş grubundakilerde, kadınlarda, ortaokul mezunlarında, halen evli
olanlarda, ev hanımlarında, Sosyal Güvenlik Kurumu sigortası olanlarda, sağlık statüsünü
"çok iyi" olarak belirtenlerde en yüksek olduğu görülmektedir.
Doğum sonrası bakım nedeniyle en fazla sağlık hizmeti kullanımının kır yerleşim yerlerinde
ve Doğu Karadeniz bölgesinde yaşayanlarda, 15-44 yaş grubunda bulunanlarda, kadınlarda,
eğitim durumu açısından önlisans mezunu olanlarda, halen evli olanlarda, ev hanımlarında,
herhangi bir sağlık sigortası olmayanlarda, algılanan sağlık statüsünü "çok iyi" olarak
belirtenlerde en yüksek olduğu görülmektedir.
Bağışıklama nedeniyle sağlık hizmeti kullanımı incelendiğinde kır yerleşim yerlerinde ve
Doğu Karadeniz bölgesinde yaşayanlarda, 0-4 yaş grubundakilerde, erkeklerde, anaokulu
mezunlarında, hiç evlenmemiş olanlarda, işsizlerde, özel sağlık sigortası olanlarda, sağlık
statüsünü "iyi" olarak belirtenlerde en yüksek olduğu görülmektedir.
Sağlam çocuk muayenesi nedeniyle en fazla sağlık hizmeti kullanımının kentsel yerleşim
yerlerinde ve Batı Anadolu bölgesinde yaşayanlarda, 5-14 yaş grubunda bulunanlarda,
erkeklerde, anaokulu mezunlarında, hiç evlenmemiş olanlarda, çocuklarda, herhangi bir sağlık
sigortası olmayanlarda, algılanan sağlık statüsü "çok kötü" olanlarda en yüksek olduğu
görülmektedir. Erken tanı nedeniyle en fazla sağlık hizmeti kullanımının kent yerleşim
yerlerinde ve Doğu Marmara bölgesinde yaşayanlarda, 80 yaş üzeri yaş grubunda, erkeklerde,
mezuniyet sonrası (lisanüstü) eğitime sahip olanlarda, eşi ölmüş olanlarda, tam gün
çalışanlarda, Sosyal Güvenlik Kurumu sigortası olanlarda ve algılanan sağlık statüsü
"bilmiyor" olanlarda en yüksek olduğu görülmektedir.
174
Hafta İçinde Hastalık Dışı Nedenle Sağlık Hizmeti Kullanımının Hizmet Sunuculara
Dağılımı (%)
N
%
Kır-Kent
Kır
Kent
Bölge
İstanbul
Batı Marmara
Ege
Doğu Marmara
Batı Anadolu
Akdeniz
Orta Anadolu
Batı Karadeniz
Doğu Karadeniz
Kuzeydoğu Anadolu
Ortadoğu Anadolu
Güneydoğu Anadolu
Yaş
0-4
5-14
15-44
45-59
60-69
70-79
80+
Cevapsız
Cinsiyet
Erkek
Kadın
Eğitim Durumu
Bitirmedi
Ana Okulu
İlkokul
Ortaokul
Lise
Ön Lisans
Mezuniyet Sonrası
(Lisansüstü)
Medeni Durum
Hiç Evlenmemiş
Halen Evli
Boşanmış
Eşi Ölmüş
Ayrı Yaşıyor
Çalışma Durumu
Tam Gün Çalışan
Ev Hanımı
Üniversite
N
%
Diğer*
Özel
Toplam
N
%
N
%
4184726
16481114
81,3
72,7
193258
1229124
3,8
5,4
616278
4312516
12
19
154960
647218
3
2,9
5149222
22669998
2823964
614562
3806270
1558102
1529008
2372864
996502
1351662
144170
880438
1129804
3458494
74,9
69,4
67,4
75,2
74,4
73,8
67,1
81,6
64,5
86,8
72,5
81,6
166296
91546
106158
112814
92664
286546
151944
90974
34866
86684
54912
147004
4,4
10,3
1,9
5,4
4,5
8,9
10,2
5,5
15,6
8,5
3,5
3,5
666874
179608
1387360
363480
370006
556478
311818
213564
27846
47658
243880
560196
17,7
20,3
24,6
17,5
18
17,3
21
12,9
12,5
4,7
15,6
13,2
111618
0
344630
37362
62686
0
25402
0
16640
0
130728
73138
3
0,0
6,1
1,8
3,1
0,0
1,7
0,0
7,4
0,0
8,4
1,7
3768778
885716
5644392
2071758
2054390
3215888
1485640
1656200
223548
1014780
1559298
4238806
6037096
1368978
6692894
2949648
1338246
1111136
298246
869596
81,2
64,6
71,1
69,8
76
81,2
64,9
84
431054
154024
394108
222846
75530
117832
0
27014
5,8
7,3
4,2
5,3
4,3
8,6
0,0
2,6
772018
542308
2141776
849342
290966
96772
109174
126464
10,4
25,6
22,8
20,1
16,5
7,1
23,7
12,2
194116
53872
184548
206804
55796
42848
52286
11908
2,6
2,5
2
4,9
3,2
3,1
11,4
1,2
7434258
2119156
9413300
4228640
1760564
1368562
459706
1034982
8794578
11871262
74,1
74,4
718900
703482
6,1
4,4
2057198
2871570
17,3
18
294580
507624
2,5
3,2
11865256
15953938
2100046
77
95316
3,5
340054
12,5
192374
7,1
2727790
1681498
72,3
78650
3,4
553332
23,8
11908
0,5
2325414
273884
5138822
2005458
1917578
379158
850902
79,3
75,1
73,8
66
68,7
50,4
23660
409448
164424
49556
28626
177996
6,8
6
6
1,7
5,2
10,5
48048
1102114
461942
810758
144196
660842
13,9
16,1
17
27,9
26,1
39,1
0
188292
86996
128466
0
0
0,0
2,8
3,2
4,4
0,0
0,0
345592
6838702
2718820
2906384
551980
1689740
53326
54,4
0
0,0
44694
45,6
0
0,0
98020
2193100
10004514
165438
811746
6396
72,1
73,4
46,4
65,7
29,1
145470
572572
56238
95082
0
4,8
4,2
15,8
7,7
0,0
671788
2528604
134810
328250
15600
22,1
18,6
37,8
26,6
70,9
31200
523016
0
0
0
1
3,8
0,0
0,0
0,0
3041558
13628680
356486
1235078
21996
2552680
276354
6153992
67,9
93,6
74,8
162526
0
318682
4,3
0,0
3,9
989456
19032
1520948
26,3
6,4
18,5
56602
0
237614
1,5
0,0
2,9
3761264
295360
8231236
175
Öğrenci
Emekli
İşsiz
Çocuk
SGK
Özel Sigorta
Yurtdışı Sigorta
Bilmiyor
Çok kötü
Kötü
Orta
İyi
Çok iyi
1395030
2337452
1245816
115544
76,3
65
74,5
100
87308
232622
98072
0
4,8
6,5
5,9
0
346450
912834
183118
0
18,9
25,4
11
0
0
115154
144820
0
0,0
3,2
8,7
0,0
1828814
3598088
1671852
115544
2025790
18587244
52806
0
0
73,2
74,5
47
0,0
0,0
137852
1284530
0
0
0
5
5,2
0,0
0,0
0,0
455520
4445298
27950
0
0
16,5
17,8
24,9
0,0
0,0
146952
623714
31512
0
0
5,3
2,5
28,1
0,0
0,0
2766114
24940812
112268
0,0
0,0
541710
652964
1750606
3959540
4742270
1931800
100
72,5
63,7
76
70,4
76
0
73242
141492
257582
347646
49400
0,0
8,1
5,1
4,9
5,2
1,9
0
86788
647842
922142
1488188
534040
0,0
9,6
23,6
17,7
22,1
21
0
87308
210132
69940
161408
25402
0,0
9,7
7,6
1,3
2,4
1
541710
900302
2750098
5209178
6739538
2540668
içinde hastalık dışı nedenle sağlık hizmeti kullanımının hizmet sunuculara göre dağılımı
görülmektedir. Sağlık Bakanlığı hastanelerini kullanımının yerleşim yeri açısından
incelendiğinde kır yerleşim yerlerinde bölge açısından Kuzeydoğu Anadolu bölgesinde
yaşayanlarda, yaş grupları açısından 70-79 yaş grubu ile 0-4 yaş grubunda bulunanlarda,
eğitim durumu açısından anaokulu mezunu olanlarda, medeni durum açısından halen evli
olanlar, sağlık güvencesi açısından Sosyal Güvenlik Kurumu sigortası olanlar ve algılanan
sağlık statüsünü "bilmiyor" olarak belirtenlerde en yüksektir.
Son iki hafta içerisinde üniversite hastaneleri kullanımının yerleşim yeri açısından kent
yerleşim yerlerinde ve bölge açısından Doğu Karadeniz bölgesinde yaşayan, yaş grupları
açısından 70-79 yaş grubunda bulunanlar, erkekler, eğitim durumu açısından üniversite
(lisans) mezunları, medeni durum açısından boşanmış olanlar, çalışma durumu açısından
emekli olanlar, sağlık güvencesi bakımından Sosyal Güvenlik Kurumu sigortası olanlar,
algılanan sağlık statüsünü "çok kötü" olarak belirtenlerde en yüksek olduğu görülmektedir.
Son iki hafta içerisinde özel hastane kullanımının yerleşim yeri açısından kent yerleşim
yerlerinde ve bölge açısından Ege bölgesinde yaşayanlar, kadınlar, eğitim durumu açısından
mezuniyet sonrası (lisansüstü) olarak belirtenler, medeni durum açısından ayrı yaşayanlar,
çalışma durumu açısından tam gün çalışanlar, özel sağlık sigortası olanlar, algılanan sağlık
statüsünü "kötü" olarak belirtenlerden oluştukları görülmektedir.
176
Son iki hafta içerisinde Türk Silahlı Kuvvetleri hastaneleri, dernek ve vakıflara bağlı
hastaneler, yurtdışı özel hastanelerin de aralarında bulunduğu diğer hastane kullanımının
yerleşim yeri açısından kır yerleşim yerlerinde, bölge açısından Ortadoğu Anadolu bölgesinde
yaşayanlarda, yaş grupları açısından 80 yaş üzeri grupta bulunanlarda, kadınlarda, okuma
yazma bilmeyenlerde, medeni durumunu halen evli olarak belirtenlerde, çalışma durumu
açısından işsizlerde, sağlık sigortası bakımından özel sağlık sigortası olanlar, algılanan sağlık
statüsünü "kötü" olarak belirtenlerde en yüksek olduğu görülmektedir.
177
Tablo 55. Sosyo-Demografik Özellikler Ve Algılanan Sağlık Statüsüne Göre Son İki
Hafta İçinde Hastalık Dışı Nedenle Sağlık Hizmeti Kullanımı Sırasında Kullanılan
Hizmetlerin Dağılımı (%)
İlaç
N
Laboratuvar
%
N
%
Görüntüleme
N
%
Tıbbi Cihaz
N
%
Tıbbi Malzeme
Diğer Mal ve
Hizmetler*
N
%
N
%
Toplam
Kır-Kent
Kır
3202784
62,2
1419366
27,6
935064
18,2
254410
4,9
730262
14,2
116506
2,3
5149222
Kent
14108536
62,2
7590102
33,5
5712356
25,2
1106196
4,9
2827396
12,5
405756
1,8
22669998
1952652
51,8
1285102
34,1
1055964
28
333814
8,9
334932
8,9
0
0,0
3768778
Bölge
İstanbul
Batı Marmara
688168
77,7
292370
33
298298
33,7
85774
9,7
137228
15,5
29276
3,3
885716
Ege
3698812
65,5
2197884
38,9
1515566
26,9
82992
1,5
983866
17,4
180206
3,2
5644392
Doğu Marmara
1365286
65,9
537082
25,9
914004
44,1
75088
3,6
222274
10,7
0
0,0
2071758
Batı Anadolu
1084668
52,8
865904
42,1
538772
26,2
93288
4,5
98410
4,8
56368
2,7
2054390
Akdeniz
1771224
55,1
953264
29,6
555646
17,3
139776
4,3
472550
14,7
81016
2,5
3215888
Orta Anadolu
863460
58,1
270010
18,2
136084
9,2
25168
1,7
180284
12,1
41834
2,8
1485640
Batı Karadeniz
951340
57,4
425074
25,7
405496
24,5
180908
10,9
150488
9,1
62556
3,8
1656200
Doğu Karadeniz
168792
75,5
73606
32,9
30160
13,5
14404
6,4
41080
18,4
0
0,0
223548
Kuzeydoğu Anadolu
835484
82,3
251316
24,8
193024
19
35958
3,5
265954
26,2
0
0,0
1014780
Ortadoğu Anadolu
916058
58,7
487370
31,3
250718
16,1
118456
7,6
268736
17,2
20176
1,3
1559298
Güneydoğu Anadolu
3252600
76,7
1476150
34,8
753714
17,8
174980
4,1
401830
9,5
50856
1,2
4238806
0-4
3740334
50,3
1348672
18,1
581386
7,8
312728
4,2
1149226
15,5
185978
2,5
7434258
5-14
1524406
71,9
803868
37,9
676338
31,9
87386
4,1
343330
16,2
0
0,0
2119156
15-44
6270186
66,6
4347070
46,2
3509454
37,3
437060
4,6
1391182
14,8
246740
2,6
9413300
45-59
2856230
67,5
1502436
35,5
903994
21,4
279396
6,6
265148
6,3
20436
0,5
4228640
Yaş
60-69
1359436
77,2
595556
33,8
529542
30,1
95862
5,4
199550
11,3
46826
2,7
1760564
70-79
935376
68,3
297518
21,7
257582
18,8
72826
5,3
141492
10,3
0
0,0
1368562
80+
377728
82,2
42770
9,3
0
0,0
55796
12,1
0
0,0
22282
4,8
459706
Cevapsız
484874
46,8
177242
17,1
189150
18,3
19552
1,9
67730
6,5
0
0,0
1034982
Erkek
7726810
65,1
3130504
26,4
2218866
18,7
642382
5,4
1460680
12,3
159666
1,3
11865256
Kadın
9821760
61,6
5984628
37,5
4428554
27,8
718224
4,5
2096978
13,1
362622
2,3
15953938
1914094
70,2
951782
34,9
676364
24,8
117962
4,3
270998
9,9
0
0,0
2727790
Bitirmedi
1624220
69,8
836056
36
730600
31,4
107900
4,6
174980
7,5
0
0,0
2325414
Ana Okulu
181740
52,6
97656
28,3
23660
6,8
23660
6,8
49946
14,5
0
0,0
345592
İlkokul
4671108
68,3
2365506
34,6
2127658
31,1
312182
4,6
721682
10,6
146354
2,1
6838702
Cinsiyet
Eğitim Durumu
Ortaokul
1986426
73,1
1126138
41,4
891436
32,8
310570
11,4
431262
15,9
57564
2,1
2718820
Lise
1708798
58,8
1384916
47,7
920036
31,7
121602
4,2
354120
12,2
0
0,0
2906384
Ön Lisans
255398
46,3
175188
31,7
217308
39,4
57798
10,5
57798
10,5
0
0,0
551980
1205386
71,3
756028
44,7
497874
29,5
39390
2,3
282490
16,7
20176
1,2
1689740
Mezuniyet Sonrası
(Lisansüstü)
70746
72,2
70746
72,2
0
0,0
0
0,0
53326
54,4
0
0,0
98020
1748032
57,5
1377272
45,3
1023022
33,6
187070
6,2
363584
12
0
0,0
3041558
Medeni Durum
Hiç Evlenmemiş
178
Halen Evli
9759932
71,6
5178758
38
3926104
28,8
672386
4,9
1498094
11
267202
2
13628680
Boşanmış
133614
37,5
219050
61,4
114764
32,2
56342
15,8
83616
23,5
0
0,0
356486
Eşi Ölmüş
623870
50,5
327522
26,5
357760
29
97240
7,9
133770
10,8
19838
1,6
1235078
Ayrı Yaşıyor
15600
70,9
0
0,0
0
0,0
0
0,0
0
0,0
0
0,0
21996
2835456
75,4
1418794
37,7
1193712
31,7
53768
1,4
545064
14,5
98826
2,6
3761264
Çalışma Durumu
Tam Gün Çalışan
118508
40,1
34866
11,8
46878
15,9
0
0,0
0
0,0
0
0,0
295360
Ev Hanımı
5443802
66,1
3375554
41
2737696
33,3
86710
1,1
977366
11,9
163644
2
8231236
Öğrenci
1228890
67,2
857792
46,9
608244
33,3
156182
8,5
134368
7,3
0
0,0
1828814
Emekli
2354508
65,4
852488
23,7
647660
18
225342
6,3
360880
10
46826
1,3
3598088
İşsiz
1263392
75,6
888030
53,1
547066
32,7
199212
11,9
166374
10
50674
3
1671852
0
0,0
0
0,0
18798
16,3
0
0,0
0
0,0
0
0,0
115544
1679028
60,9
1128348
40,9
754988
27,4
205270
7,4
204152
7,4
103038
3,7
2766114
SGK
15778594
63,2
7927322
31,8
5864456
23,5
1127386
4,5
3325530
13,3
419224
1,7
24940812
90974
81
59462
53
27950
24,9
27950
24,9
27950
24,9
0
0,0
112268
0
0,0
0
0,0
0
0,0
0
0,0
0
0,0
0
0,0
0,0
Yurtdışı Sigorta
0
0,0
0
0,0
0
0,0
0
0,0
0
0,0
0
0,0
0,0
Bilmiyor
479102
88,4
115934
21,4
63648
11,8
0
0,0
39884
7,4
0
0,0
541710
Çok Kötü
683358
75,9
435994
48,4
224952
25
44330
4,9
120458
13,4
0
0,0
900302
Kötü
1808664
65,8
1216852
44,2
997724
36,3
257296
9,4
261534
9,5
0
0,0
2750098
Orta
3472846
66,7
1732302
33,3
1376336
26,4
151372
2,9
563498
10,8
87152
1,7
5209178
İyi
4926142
73,1
2569892
38,1
1995136
29,6
428012
6,4
789490
11,7
228722
3,4
6739538
Çok İyi
1314040
51,7
1083862
42,7
840294
33,1
132002
5,2
328354
12,9
20436
0,8
2540668
Çocuk
Özel Sigorta
*Diğer Mal ve Hizmetler: Muayene, Ameliyat, Yanık Tedavisi vb.
içinde hastalık dışı nedenle sağlık hizmeti kullanımı sırasında kullanılan hizmetlerin (ilaç,
laboratuvar, görüntüleme, tıbbi cihaz, tıbbi malzeme, diğer mal ve hizmetler) dağılımı
görülmektedir. Sağlık hizmetleri kullanımı ilaç kullanımı açısından incelendiğinde yerleşim
yeri açısından incelendiğinde kır ve kent yerleşim yerlerinde yaşayanlar içerisinde ilaç
kullanımının benzer olduğu, bölge açısından incelendiğinde Kuzeydoğu Anadolu bölgesinde
yaşayanlarda, yaş grupları açısından incelendiğinde 80 yaş üzeri grupta bulunanlarda,
erkeklerde, eğitim durumu açısından ortaokul mezunu olanlar, medeni durum açısından halen
evli olanlar, çalışma durumu açısından işsizler, sağlık sigortası bakımından özel sağlık
sigortası olanlar, algılanan sağlık statüsü açısından "bilmiyor" yanıtını verenlerin en yüksek
Sağlık hizmetlerinin kullanımı laboratuvar hizmetleri kullanımı açısından ele alındığında
yerleşim yeri açısından kent yerleşim yerlerinde bölge açısından Batı Anadolu bölgesinde
yaşayanlarda, yaş grupları açısından 15-44 yaş grubunda bulunanlar, kadınlar, eğitim durumu
179
açısından mezuniyet sonrası (lisansüstü) eğitim durumuna sahip olanlar, medeni durumunu
boşanmış olarak belirtenler, çalışma durumu açısından işsizler, sigorta durumu açısından özel
sağlık sigortalılar ve algılanan sağlık statüsünü "çok kötü" olarak belirtenlerde en yüksek
olduğu görülmektedir. Görüntüleme hizmetleri kullanımı açısından ele alındığında yerleşim
yeri açısından kent yerleşim yerlerinde yaşayanlar, bölge açısından Doğu Marmara bölgesinde
yaşayanlar, yaş grupları açısında yaş grupları açısından 15-44 yaş grubunda bulunanlar,
kadınlar, herhangi bir sağlık sigortası olmayanlar, algılanan sağlık statüsünü "kötü" olarak
belirtenlerde en yüksek olduğu görülmektedir.
Tıbbi cihaz kullanımı açısından incelendiğinde yerleşim yeri açısından kır ve kent yerleşim
yerlerinde yaşayanların benzer oldukları, bölge açısından Batı Karadeniz bölgesinde
yaşayanlar, yaş grupları açısından 80 yaş üzerinde bulunanlar, erkekler, eğitim durumu
açısından ortaokul mezunu olanlar, medeni durum açısından boşanmış olanlar, çalışma
durumu işsiz olanlar, sağlık sigortasını özel sağlık sigortası olarak belirtenler ve algılanan
sağlık statüsünü "kötü" olarak belirtenlerde en yüksek olduğu görülmektedir.
Diğer mal ve hizmetler kullanım açısından incelendiğinde kır yerleşim yerlerinde ve Batı
Karadeniz bölgesinde yaşayanlarda, 80 yaş üzerindekilerde, kadınlarda, ilkokul ve ortaokul
mezunu olanlarda, evlilerde, tam gün çalışanlarda, sağlık sigortası olmayanlarda ve sağlık
statüsü "iyi" olanlarda en yüksek olduğu görülmektedir.
4.2.3.1. Hastalık Dışı Nedenle Kullanılan Sağlık Hizmetleri İçin Cepten Yapılan
Harcamalar
Son iki hafta içinde hastalık dışı nedenle sağlık hizmeti kullanımına yönelik olarak yapılan
harcamalar hesaplanırken aile planlaması, doğum öncesi ve sonrası bakım, bağışıklama,
sağlama çocuk izlemi ve erken tanı hizmetleri için yapılan harcamalar dikkate alınmış, ancak
bu tutardan alınan geri ödeme ve yardımlar çıkarılırken hanehalkından olmayan birinin
hastalık dışı nedenle aldığı sağlık hizmetlerin masraflarını karşılamak üzere yapılan
karşılıksız yardımlar ilave edilmiştir.
Diğer yandan son iki hafta içinde hastalık dışı nedeniyle yapılan harcamalar hesaplanırken
hem başvurulan kurumlardan alınan mal ve hizmetler için yapılan hem de başvurulan
kurumlar dışındaki başka kurumlardan alınan mal ve hizmetler için yapılan ödemeler dikkate
alınmıştır. Ulaşım, konaklama, yemek ve refakatçi için yapılan harcamalar her ne kadar sağlık
180
hizmeti kullanımına bağlı olarak yapılan harcamalar olsalar da bunlar tıbbi olmayan
harcamalar olduğu için ayrı verilmiştir.
Hafta İçinde Hastalık Dışı Nedenle Kullanılan Sağlık Hizmetleri İçin Cepten Yapılan
Ortalama Harcamaların Başvurulan Hizmet Sunucularına Dağılımı (TL/Yıl)
Üniversite
N
Ort.
SH.
Kır
101101
312,4
Kent
367597
355,5
Diğer*
Özel
N
Ort.
SH.
N
Ort.
SH.
N
Ort.
SH.
51,9
2648
1020,6
272,0
44939
559,1
96,5
1546
607,9
0,0
61,9
34317
331,5
99,3
182121
1368,7
285,6
18309
1281,4
1135,3
Kır-Kent
Bölge
İstanbul
49369
468,6
285,3
4271
38,8
39,0
25722
1010,1
451,3
2146
0,0
0,0
Batı Marmara
18126
861,1
671,1
2434
923,1
12,9
10806
1071,0
425,7
549
78,0
0,0
Ege
101548
211,9
42,5
6114
51,8
51,9
45599
1419,2
615,9
12725
1608,1
1616,4
Doğu Marmara
36775
265,7
92,1
4339
26,1
26,0
20296
632,4
358,5
0
0,0
0,0
Batı Anadolu
30784
359,9
156,5
1188
1300,0
0,0
14219
583,9
241,4
1200
0,0
0,0
Akdeniz
41486
350,8
99,3
4913
648,6
239,8
17995
2760,0
1565,7
0
0,0
0,0
Orta Anadolu
22124
357,7
154,6
3870
510,1
217,9
11976
628,9
299,0
0
0,0
0,0
Batı Karadeniz
31023
210,3
58,9
2351
532,2
526,9
15434
322,7
88,1
0
0,0
0,0
Doğu Karadeniz
3846
190,5
100,7
1160
59,4
0,0
2569
100,5
45,6
458
1040,0
0,0
Kuzeydoğu Anadolu
23648
209,6
65,3
1627
213,4
76,5
9700
317,5
128,5
0
0,0
0,0
Ortadoğu Anadolu
31972
376,2
128,1
0
0,0
0,0
12394
3885,1
2366,8
0
0,0
0,0
Güneydoğu Anadolu
77998
441,5
113,4
4698
609,6
563,0
40350
924,9
183,0
2776
1231,4
1595,1
Yaş
0-4
120112
198,8
35,4
8664
212,2
117,2
36210
1606,2
746,6
0
0,0
0,0
5-14
35887
245,7
58,3
4300
142,3
51,3
17610
636,9
169,1
2620
78,0
0,0
15-44
163147
521,0
127,8
10558
691,8
227,7
102471
1655,1
424,2
6120
3743,0
2577,9
45-59
72773
214,2
37,4
7303
527,9
204,9
32630
506,9
108,3
4103
39,4
30,8
60-69
31137
434,5
153,5
2119
41,0
39,7
16380
258,4
74,0
2146
0,0
0,0
70-79
23248
144,7
44,8
2982
55,6
22,6
14558
661,5
357,8
2395
205,5
129,1
80+
8690
675,0
238,7
0
0,0
0,0
2146
494,0
0,0
2011
78,0
0,0
Cevapsız
13703
453,1
210,1
1039
208,0
0,0
5054
783,1
339,8
458
1040,0
0,0
Erkek
201886
303,8
41,6
18940
167,8
68,5
93466
1215,8
335,6
5685
205,6
49,7
Kadın
266812
378,3
77,9
18025
604,8
164,4
133594
1203,4
315,7
14170
1639,5
1447,3
39286
523,7
117,7
2617
631,5
206,8
25701
665,5
212,6
8147
48,6
15,1
39355
313,6
85,6
1995
145,7
45,9
13137
920,7
224,2
1007
515,9
0,0
Cinsiyet
Eğitim Durumu
Okuma Yazma
Bilmiyor
Okuryazar Olup Bir
Okul Bitirmedi
Ana Okulu
7001
256,0
101,0
910
78,0
0,0
3295
448,2
70,5
0
0,0
0,0
İlkokul
126053
362,1
73,5
12767
522,3
228,2
56735
709,0
167,7
4560
4382,2
3432,4
Ortaokul
51082
490,7
231,2
1962
672,8
362,7
22441
1086,8
496,2
1200
0,0
0,0
Lise
44206
561,0
298,6
1906
188,1
168,7
35961
757,5
356,0
4941
709,0
639,9
Ön Lisans
7224
90,0
25,4
1101
1300,0
0,0
4387
344,0
218,4
0
0,0
0,0
Mezuniyet Sonrası
(Lisansüstü)
Medeni Durum
24099
343,1
186,0
5392
100,0
43,1
28599
3238,3
1323,3
0
0,0
0,0
2051
390,0
0,0
0
0,0
0,0
670
364,0
0,0
0
0,0
0,0
Hiç Evlenmemiş
52002
472,4
252,5
1465
1054,1
0,0
37134
2469,2
1023,9
1200
0,0
0,0
Halen Evli
232418
419,9
75,8
18404
547,9
169,7
123802
846,7
152,0
15106
1601,8
1312,3
Boşanmış
4229
184,0
130,5
1114
0,0
0,0
5262
532,9
132,5
0
0,0
0,0
Eşi Ölmüş
21671
266,6
106,8
3295
0,0
0,0
10641
642,3
447,6
928
0,0
0,0
181
Ayrı Yaşıyor
0
0,0
0
0
0,0
0
600
78,0
,0
0
0,0
0,0
0,0
Çalışma Durumu
Tam Gün Çalışan
66204
346,6
89,7
5221
85,8
0,0
50317
1089,8
239,9
1200
0,0
4192
747,7
0,0
0
0,0
0
366
3198,0
0,0
0
0,0
0,0
Ev Hanımı
136955
419,4
105,4
10131
919,9
114,3
72411
810,1
222,6
7921
2912,6
2514,6
Öğrenci
36612
550,2
355,3
277
0,0
0,0
24264
3244,4
548,5
0
0,0
0
Emekli
53531
280,2
54,7
7075
253,3
0,0
27587
526,9
119,8
3936
286,1
0,0
İşsiz
31221
1285,9
198,5
2723
25,3
0,0
14051
460,9
75,4
4177
0,0
0,0
Çocuk
Sağlık Güvencesi
Durumu
Sigorta yok
723
0,0
0,0
0
0,0
0
0
0,0
0
0
0,0
0,0
40026
918,6
428,3
5793
92,0
53,1
19481
1909,9
1347,1
4157
0,0
0,0
SGK
428672
292,7
35,6
31173
434,5
105,8
206504
1147,2
218,4
15697
1554,4
1316,7
Özel sigorta
0
0,0
0
0
0,0
0
1075
260,0
0,0
0
0,0
0,0
SGK ve Özel sigorta
0
0,0
0
0
0,0
0
0
0,0
0
0
0,0
0,0
Yurtdışı Sigorta
Algılanan sağlık
statüsü
Bilmiyor
0
0,0
0
0
0,0
0
0
0,0
0
0
0,0
0,0
18689
164,2
66,5
0
0,0
0
1137
78,0
0,0
0
0,0
0,0
Çok kötü
12736
548,8
231,5
692
0,0
0,0
6463
355,7
77,4
2146
0,0
0,0
Kötü
41604
650,6
320,4
4323
1538,6
104,0
26895
553,7
223,4
8829
405,0
427,5
Orta
83819
334,6
85,5
8538
310,7
241,6
44813
2040,2
669,5
2197
408,2
0,0
İyi
120395
361,1
66,2
9612
241,9
135,4
80764
1031,2
383,0
4062
4855,6
3852,5
Çok iyi
46228
493,2
255,2
1114
0,0
0,0
18504
772,8
313,3
0
0,0
0,0
Genel Toplam
468698
346,2
50,0
36965
380,9
91,2
227060
1208,5
229,8
19854
1229,0
1044,3
Tablo 56 son iki hafta içinde hastalık dışı nedenle kullanılan sağlık hizmetleri için cepten
yapılan harcamaların başvurulan hizmet sunuculara göre ortalamalarını göstermektedir. Buna
göre TSK'ya bağlı sağlık kuruluşları (GATA hariç), yurtdışı hastaneler, derneklere ve
vakıflara bağlı sağlık kuruluşlarının aralarında bulunduğu diğer hastanelere başvuranların
ortalama harcamaların en yüksek, Sağlık Bakanlığı'na bağlı kuruluşlara başvuranların
yaptıkları ortalama harcamaların en düşük olduğu görülmektedir. Sağlık Bakanlığına bağlı
sağlık kurum ve kuruluşlarına başvuranların yaptıkları ortalama harcamanın kırsal yerleşim
yerlerinde, Batı Marmara'da yaşayanlarda, 80 yaş ve üzerindekilerde, kadınlarda, lise
mezunlarında, hiç evlenmemiş olanlarda, işsizlerde, herhangi bir sağlık sigortası
olmayanlarda ve sağlık statüsü “çok kötü” olanlarda en yüksek olduğu dikkat çekmektedir.
Üniversitelere bağlı sağlık kurum ve kuruluşlarına başvuranların ortalama harcamaları kırsal
yerleşim yerlerinde ve Batı Marmara'da yaşayanlarda, 15-44 yaş grubundakilerde, kadınlarda,
önlisans mezunlarında, evliler, hiç evlenmemiş olanlarda, Sosyal Güvenlik Kurumu sigortası
olanlarda ve sağlık statüsü “kötü” olanlarda en yüksektir.
Özel sağlık kuruluşlarına başvuranların yaptıkları ortalama harcama kırsal yerleşim yerlerinde
ve Ortadoğu Anadolu bölgesinde yaşayanlarda, 15-44 yaş grubundakilerde, erkeklerde, lisans
182
mezunlarında, hiç evlenmemiş olanlarda, öğrencilerde, herhangi bir sağlık sigortası
olmayanlarda ve sağlık statüsü “orta” olanlarda en yüksektir.
Diğer sağlık kuruluşlarına başvuranların yaptıkları ortalama harcama kentsel yerleşim
yerlerinde ve Ege bölgesinde yaşayanlarda, 15-44 yaş grubundakilerde, kadınlarda, ilkokul
mezunlarında, halen evli olanlarda, ev hanımlarında, Sosyal Güvenlik Kurumu sigortası
olanlarda ve sağlık statüsü “iyi” olanlarda en yüksektir.
183
Tablo 57. Sosyo-Demografik Özellikler ve Algılanan Sağlık Statüsüne Göre Son İki Hafta İçinde Hastalık Dışı Nedenle Kullanılan
Sağlık Hizmetleri İçin Cepten Yapılan Ortalama Harcamaların Kullanılan Hizmet Türlerine Dağılımı (TL/Yıl)
İlaç
Kır-Kent
Kır
Kent
Bölge
İstanbul
Batı Marmara
Ege
Doğu Marmara
Batı Anadolu
Akdeniz
Orta Anadolu
Batı Karadeniz
Doğu Karadeniz
Kuzeydoğu Anadolu
Ortadoğu Anadolu
Güneydoğu Anadolu
Yaş
0-4
5-14
15-44
45-59
60-69
70-79
80+
Cevapsız
Cinsiyet
Erkek
Kadın
Eğitim Durumu
Bitirmedi
Ana Okulu
İlkokul
Laboratuvar
Tıbbi Cihaz
Görüntüleme
Tıbbi Malzeme
Diğer Mal ve Hizmetler*
N
Ort.
SH.
N
Ort.
SH.
N
Ort.
SH.
N
Ort.
SH.
N
Ort.
SH.
N
Ort.
SH.
100616
392764
419,6
619,5
53,9
84,7
48695
224245
156,1
317,7
57,4
128,2
30797
169149
149,5
164,6
59,0
62,3
9508
39131
383,1
991,2
311,2
767,2
28087
86397
43,1
48,3
21,9
31,0
4159
17163
63,7
476,4
19,7
139,2
47244
20176
103678
36890
33009
45042
26437
30352
4568
20632
31994
93359
850,6
837,2
417,8
283,9
488
1167,4
429,1
291,9
171,8
406,3
672
590,4
292,1
330,2
79,9
64,6
144,6
609,3
96,8
65,7
66,9
113,3
169,8
70,5
32185
10096
62620
15689
24953
24906
10385
16349
2671
8492
17005
47588
76,1
0,0
799,4
14,8
85,3
165,4
281
26,1
46,8
0,0
329,5
226,7
70,3
0,0
458,5
14,8
45,1
86,0
205,5
19,1
45,5
0,0
137,0
67,7
23571
10324
46411
27313
18322
12927
4315
15596
1160
5282
8606
26119
117,2
396,9
36
439,9
59,3
479,1
148,7
27,7
0,0
0,0
132,8
92,1
118,9
277,2
26,5
266,2
39,2
463,2
1,7
19,3
0,0
0,0
108,4
51,8
12839
3299
3192
2888
2388
5376
968
5512
277
1383
3788
6730
258,6
677,1
0,0
0,0
0,0
789,1
0,0
127,6
390
0,0
7857,2
305,8
225,7
872,8
0,0
0,0
0,0
559,7
0,0
73,7
0,0
0,0
7817,5
175,1
12882
5278
31849
4296
2586
9679
5957
5788
1580
9559
9575
15455
43,7
52,4
32,1
0,0
0,0
28,2
422,3
0,0
177,1
0,0
16,3
19,3
43,6
56,4
21,9
0,0
0,0
28,2
431,2
0,0
91,1
0,0
20,2
19,9
0
1126
6931
0
1845
3116
1609
3963
0
0
776
1956
0,0
0,0
489,7
0,0
868,0
0,0
0,0
316,4
0,0
0,0
1300,0
605,0
0
0,0
334,9
0
0,0
0,0
0,0
142,6
0
0
0,0
0,0
110617
44304
172857
81312
32480
30256
9993
11561
637,7
392,3
747
369
480,6
339,7
641,8
537
249,9
48,7
105,4
59,3
141,4
159,3
239,2
140,6
41495
26268
118247
50146
16878
11443
1645
6817
193,1
120,5
529
53,9
27,4
0,0
0,0
286,9
79,6
82,7
233,7
23,9
20,5
0,0
0,0
223,7
21478
16469
96794
30709
18242
8978
0
7275
24,6
12,1
302,9
18,2
25,4
26,7
0,0
156,9
24,6
12,3
107,1
13,8
26,1
27,8
0
162,9
12028
3084
14842
9299
3687
2801
2146
752
131,7
35,1
2350
282,4
0
954,6
260
0
115,7
19,5
1947,2
255,1
0,0
788,4
0,0
0,0
40624
13205
36172
8761
7675
5442
0
2605
14,2
0,0
97
9
68,1
84,8
0,0
91,5
10,1
0,0
69,8
9,0
56,6
77,1
0
106,6
6830
0
10292
1541
1801
0
857
0
85,2
0,0
702,6
78,0
220,2
0,0
130,0
0,0
27,7
0
199,3
,0
126,9
0
0,0
0
226097
267283
595,5
564,6
130,9
64,4
93444
179496
205,6
332,2
74,4
157,5
74186
125759
228,3
123,4
111,9
54,4
23260
25379
145
1539
80,0
1172,9
46575
67910
50,7
44,5
20,6
37,3
6896
14426
63,4
554,9
28,2
147,8
52153
606,7
115,6
29234
162,8
73,7
23276
42,2
31,3
4537
268,7
225,1
10423
54,1
48,8
0
0,0
0
41032
440,9
72,9
22210
154,8
92,7
16143
12,4
12,3
4150
732,2
525,3
6730
35,4
35,5
0
0,0
0
6053
130855
473,7
434,9
113,6
54,1
3756
70382
0,0
262,2
0,0
148,0
910
69044
0,0
211,4
0,0
114,7
910
11315
520
397,8
0,0
248,1
1921
26320
0,0
129,4
0,0
94,8
0
5629
0,0
771,0
0
216,8
184
Ortaokul
Lise
Ön Lisans
Medeni Durum
Hiç Evlenmemiş
Halen Evli
Boşanmış
Eşi Ölmüş
Ayrı Yaşıyor
Çalışma Durumu
Tam Gün Çalışan
Ev Hanımı
Öğrenci
Emekli
İşsiz
Çocuk
Sigorta yok
SGK
Özel sigorta
SGK+Özel sigorta
Yurtdışı Sigorta
Bilmiyor
Çok kötü
Kötü
Orta
İyi
Çok iyi
Genel Toplam
51343
48300
8837
36222
2721
653,2
797,1
315,8
827,9
383,6
164,2
212,6
135,4
311,1
6,8
32384
38947
6738
24978
2721
60,4
175,3
118,7
1417,5
0,0
56,8
131,6
110,1
1011,7
0,0
22961
24076
6212
16572
0
321,6
274,8
0,0
129,2
0,0
253,3
153,0
0,0
69,3
0
8945
4677
2223
1515
0
45
590,7
0,0
19576
0,0
32,7
383,6
0,0
13788,4
0
6891
10803
2223
6043
2051
0,0
0,0
0,0
86,5
0,0
0,0
0,0
0,0
70,4
0,0
3016
0
0
5846
0
295,8
0,0
0,0
449,4
0,0
171,2
0
0
47,9
0
53968
259060
4743
19921
600
678
570,7
410,6
574,1
78
187,9
64,8
199,0
248,6
,0
43397
148350
8343
10472
0
787
215,2
163,3
22
0,0
584,1
79,1
102,9
22,7
0
30361
114944
4414
13760
0
459,7
154,5
0,0
0,0
0,0
264,7
58,9
0,0
0,0
0
6918
23214
2167
2972
0
4703,5
357,9
0,0
0,0
0,0
4128,9
174,3
0,0
0,0
0
10407
42424
3216
5145
0
54,1
92,7
84,8
8,1
0,0
45,0
20,1
71,2
9,0
0
0
11833
0
2658
0
0,0
621,3
0,0
191,1
0,0
0
205,2
0
101,1
0
84945
3121
139947
37138
65920
30061
0
545,2
1013,4
619,2
745,6
423,3
1055,1
0,0
78,6
0,0
103,3
195,0
109,6
286,9
0
44641
1341
93184
29000
27870
23750
0
256,1
0,0
215,9
1113,9
37
125,6
0,0
97,5
0,0
116,3
729,6
28,7
89,1
0
38546
1803
71724
18632
22785
17492
723
406
633,2
148,5
340,1
30,9
168,9
0,0
211,2
0,0
84,6
152,3
10,9
159,0
0,0
2068
0
16379
5730
8667
6215
0
0,0
0,0
375,8
5678,7
64,4
793
0,0
0,0
0
161,5
0,0
64,2
41,4
0
13006
0
27538
4407
13880
6399
0
0,0
0,0
106,9
0,0
88,1
88,1
0,0
0,0
0
11,0
0,0
39,8
,8
0
4555
0
7096
0
1801
1949
0
590,2
0,0
672,8
0,0
220,2
607,1
0,0
3,5
0
341,8
0
0,0
0,0
0
42666
449638
1075
0
0
1347,8
506,6
260
0,0
0,0
654,8
43,6
0,0
0
0
30258
241606
1075
0
0
108,4
312,8
0,0
0,0
0,0
66,5
119,0
0,0
0
0
24226
174644
1075
0
0
134,2
167,2
0,0
0,0
0,0
113,7
59,0
0,0
0
0
6448
41116
1075
0
0
474,1
957,6
0,0
0,0
0,0
354,7
729,8
0,0
0
0
7183
106227
1075
0
0
78,5
45,4
0,0
0,0
0,0
66,6
25,3
0,0
0
0
3963
17358
0
0
0
80,0
468,1
0,0
0,0
0,0
46,8
124,8
0
0
0
15144
13437
45464
88589
146560
41319
493380
203,2
649,3
769
731,3
450,6
558,8
578,8
75,0
195,5
203,5
162,8
51,8
144,2
68,4
4459
9979
36692
50362
80628
30452
272940
0,0
0,0
23,7
797,7
259
188,9
288,9
0,0
0,0
12,3
513,0
130,9
133,3
105,7
2448
8652
30582
37069
65066
21672
199945
0,0
0,0
141,3
235,2
254,7
97,2
162,3
0,0
0,0
91,9
162,5
128,4
48,8
53,5
0
1013
9896
5067
14985
4308
48639
0,0
0,0
859,8
168,2
2101
0,0
872,3
0
0,0
345,4
63,1
1996,1
0,0
621,1
1534
4633
10059
12820
24509
8567
114485
51,3
121,6
0,0
104,3
115,5
0,0
47,0
43,9
71,2
0,0
54,5
20,1
0,0
24,0
0
0
802
3810
8339
1541
21321
0,0
0,0
780,0
679,3
542,7
78,0
395,9
0
0
0,0
31,9
285,5
,0
114,4
185
Tablo 57 son iki hafta içinde hastalık dışı nedenle kullanılan sağlık hizmetleri için yapılan
cepten harcamanın kullanılan hizmetlere göre dağılımını göstermektedir. Buna göre tıbbi
cihaz için yapılan ortalama harcamanın en yüksek, tıbbi malzeme için yapılan ortalama
harcamanın en düşük olduğu görülmektedir. Hastalık dışı nedenle kullanılan hizmetler için
cepten yapılan harcamalar yerleşim yerleri açısından incelendiğinde kentsel yerleşim
yerlerinde yaşayanların kırsal yerleşim yerlerinde yaşayanlardan daha fazla harcama
yaptıkları görülmektedir. SGK'lılar ve özel sağlık sigortasına sahip olanlar ile yurtdışından
sigortalılar hastalık dışı nedenle kullanılan hizmet için harcama yapmamışlardır.
İlaç harcaması; bölgesel açıdan Akdeniz’de, 15-44 yaş grubunda, erkeklerde, lisans
mezunlarında, hiç evlenmemiş olanlarda, işsizlerde, sigortası olmayanlarda ve sağlık statüsü
“kötü” olanlarda en yüksektir.
Hastalık dışı nedenle kullanılan laboratuvar hizmeti harcaması kentsel yerleşim yerlerinde,
bölgesel açıdan Ege'de, 15-44 yaş grubunda bulunanlarda, kadınlarda, lisans mezunlarında,
SGK’lılarda, hiç evlenmemişlerde, öğrencilerde ve sağlık statüsü “orta” olanlarda en
yüksektir. Görüntüleme hizmeti harcaması Akdeniz bölgesinde, 15-44 yaş grubunda
olanlarda, erkeklerde, ortaokul mezunlarında, Sosyal Güvenlik Kurumu sigortası olanlarda,
hiç evlenmemiş olanlarda ve sağlık statüsü “iyi” olanlarda en yüksektir.
Hastalık dışı nedenle kullanılan tıbbi cihaz harcaması incelendiğinde kentsel yerleşim
yerlerinde ve Ortadoğu Anadolu bölgesinde, 15-44 yaş grubunda olanlarda, kadınlarda, lisans
mezunlarında, SGK’lılarda, hiç evlenmemişlerde, öğrencilerde ve sağlık statüsü “iyi”
olanlarda en yüksek olduğu görülmektedir. Tıbbi malzeme harcamasının ise kentsel yerleşim
yerlerinde ve Orta Anadolu'da yaşayanlarda, 15-44 yaş grubundakilerde, erkeklerde, ilkokul
mezunlarında, herhangi bir sağlık sigortası olmayanlarda, ev hanımlarında, evli olanlarda ve
sağlık statüsü açısından “çok kötü” olanlarda en yüksek olduğu görülmektedir. Hastalık dışı
nedenle kullanılan diğer mal ve hizmetler harcaması incelendiğinde kentsel yerleşim
yerlerinde ve Ortadoğu Anadolu'da yaşayanlarda, 15-44 yaş grubunda bulunanlarda,
kadınlarda, ilkokul mezunlarında, halen evli olanlarda, ev hanımlarında, Sosyal Güvenlik
Kurumu sigortası olanlarda, evlilerde ve sağlık statüsü “kötü”olanlarda en yüksek olduğu
görülmektedir.
186
Hafta İçinde Hastalık Dışı Nedenle Kullanılan Sağlık Hizmetleri İçin Cepten Yapılan
Ortalama Formal ve İnformal Harcamaların Dağılımı (TL/Yıl)
İnformal
Formal
Ayni & Nakdi
Hediye
N
Ort.
SH.
N
Ort.
SH.
N
Ort.
SH.
Kır
120096
391,1
54,8
34345
366,2
63,9
0
0,0
0
Kent
496144
650,2
110,7
132311
529,4
88,9
2485
372,5
220,9
İstanbul
66455
563,6
266,7
21476
550,7
248,6
0
0,0
0
Batı Marmara
24806
541,2
190,1
6315
1595,1
1049,5
0
0,0
0
Ege
134571
644,4
219,9
29484
432,5
221,6
0
0,0
0
Doğu Marmara
50295
395
166,7
12522
227,8
84,5
0
0,0
0
Batı Anadolu
44839
463,2
131,1
4952
31,2
31,3
0
0,0
0
Akdeniz
54380
1049,9
510,3
12092
853
437,2
0
0,0
0
Orta Anadolu
33038
448,4
123,6
7971
327,2
148,2
0
0,0
0
Batı Karadeniz
37433
226,6
57,1
13449
186,5
47,2
1557
439,6
350,7
Doğu Karadeniz
5373
149,2
67,7
2660
186,7
36,3
0
0,0
0
Kuzeydoğu Anadolu
25490
208,7
60,9
10998
278,5
112,0
0
0,0
0
38888
1425,9
784,7
8307
448,3
139,1
0
0,0
0
100672
490,4
266,7
36429
610,6
75,7
928
260
0
0-4
135859
475,4
201,7
33205
512
160,7
928
260
0,0
5-14
54591
298,7
53,6
10399
436,9
104,9
0
0,0
0
15-44
225671
987,1
205,0
68364
632,4
137,2
802
780
0,0
45-59
101818
281,8
54,9
18172
403,5
94,3
755
78
0,0
60-69
40892
342,9
119,4
14353
239,1
67,9
0
0,0
0
70-79
30260
312,7
161,0
13110
319,6
193,6
0
0,0
0
80+
10700
562,8
216,7
2146
494
0,0
0
0,0
0
Cevapsız
16448
469
149,2
6906
264,9
99,0
0
0,0
0
Erkek
264274
556,6
124,5
64006
461,8
90,8
1683
178,4
45,0
Kadın
351966
632,1
127,6
102650
516,9
98,7
802
780
0,0
Kır-Kent
Bölge
Ortadoğu
Anadolu
Güneydoğu Anadolu
Yaş
Cinsiyet
Eğitim Durumu
57808
571
124,1
20524
299,8
68,7
0
0,0
0
49520
387,4
84,1
7990
728,7
333,8
0
0,0
0
Ana Okulu
9759
240,2
78,2
2908
342,7
79,6
0
0,0
0
İlkokul
168526
447,8
76,4
49205
543,6
138,4
0
0,0
0
Ortaokul
62806
438,2
121,6
17864
897,1
383,5
802
780
0,0
Lise
65245
745,5
278,8
22084
274,8
105,4
0
0,0
0
Ön Lisans
11725
276,9
121,4
2012
170,8
74,3
0
0,0
0
45417
2123,5
876,0
10270
375,1
88,7
755
78
0,0
187
2051
390
0,0
670
364
0,0
0
0,0
0
Hiç Evlenmemiş
72738
1556,3
572,6
20840
220,7
62,3
0
0,0
0,0
Halen Evli
312792
514,5
64,5
93848
591,3
104,8
1557
439,6
350,7
Boşanmış
9201
319,6
125,9
1404
457,1
147,3
0
0,0
0,0
Eşi Ölmüş
30676
363,7
168,9
8842
119,7
60,6
0
0,0
0,0
600
78
,0
0
0,0
0
0
0,0
0,0
Tam Gün Çalışan
99578
602,3
130,3
29602
542
51,6
755
78
0,0
4558
944,4
0,0
0
0,0
0
0
0
0,0
Medeni Durum
Ayrı Yaşıyor
Çalışma Durumu
Ev Hanımı
183377
518,6
89,5
54409
653,8
192,5
802
780
0,0
Öğrenci
44732
2126,7
778,0
15590
239,6
77,6
0
0,0
0,0
Emekli
74218
367,4
95,4
22586
201,4
62,1
0
0,0
0,0
İşsiz
41937
932,1
342,6
11215
467,1
196,5
0
0,0
0,0
723
0,0
0,0
0
0,0
0
0
0,0
0,0
Sağlık Sigortası Yok
55722
1047,4
533,3
15160
633,9
379,2
0
0,0
0,0
SGK
559443
555,8
83,3
151496
481,9
71,6
2485
372,5
220,9
Çocuk
Özel Sigorta
1075
260
0,0
0
0,0
0,0
0
0,0
0,0
SGK+Özel Sigorta
0
0,0
0,0
0
0,0
0,0
0
0,0
0,0
Yurtdışı Sigorta
0
0,0
0,0
0
0,0
0,0
0
0,0
0,0
Bilmiyor
18689
164,2
66,2
1137
78
0,0
0
0,0
0,0
Çok Kötü
17742
425,7
186,5
5513
314,8
103,8
0
0,0
0,0
Kötü
63639
640,5
229,7
23487
336,4
126,1
802
780
0,0
Orta
108825
914,3
282,8
37099
511
144,8
0
0,0
0,0
İyi
176215
670,1
184,3
44998
539,2
136,0
0
0,0
0,0
Çok İyi
54048
408,5
135,8
13837
645,7
421,3
755
78
0,0
Genel Toplam
616240
599,7
89,7
166656
495,8
72,0
2485
372,5
220,9
içinde hastalık dışı nedenle kullanılan sağlık hizmetleri için cepten yapılan formal ve informal
harcamaların dağılımı görülmektedir. Buna göre formal harcama ortalamasının ayni, nakdi ve
hediye
amacıyla
yapılan
informal
harcama
ortalamasından
daha
yüksek
olduğu
görülmektedir.
Son iki hafta içinde hastalık dışı nedenle kullanılan sağlık hizmetleri için yapılan formal
harcama ortalamasının kent yerleşim yerlerinde ve Akdeniz bölgesinde yaşayanlarda, 15-44
yaş grubunda bulunanlarda, kadınlarda, lisans mezunlarında, herhangi bir sağlık sigortası
olmayanlarda, hiç evlenmemişlerde, öğrencilerde ve sağlık statüsü "orta" olanlarda en yüksek
188
Son iki hafta içinde hastalık dışı nedenle kullanılan sağlık hizmetleri için cepten yapılan
informal harcamalar ayni&nakdi ve hediye harcaması olarak iki grupta incelendiğinde ayni ve
nakdi informal harcamaların kent yerleşim yerlerinde ve Batı Marmara bölgesinde
yaşayanlarda, 15-44 yaş grubunda bulunanlarda, kadınlarda, ortaokul mezunlarında, sağlık
sigortası olmayanlarda, halen evli olanlarda, ev hanımlarında, sağlık statüsü "çok iyi"
Hafta İçinde Hastalık Dışı Nedenle Sağlık Hizmeti Kullanımına İlişkin Ulaşım, Yemek
ve Konaklama Harcamalarının Dağılımı (TL/Yıl)
Ulaşım
Ort.
SH.
N
186760
743451
134,6
92
8,6
5,9
119184
31272
188020
69866
69793
100764
49687
58602
8416
32767
58654
143186
70,2
59,8
128,3
119,8
79,2
61,2
91,6
100,6
44,4
101,7
126,1
122,4
251599
71185
300617
145729
59003
52275
15944
33860
Yemek
Ort.
SH.
N
186757
736316
91
49,3
11,6
6,8
186324,89
740212
12,5
3,2
6,1
2,1
17,1
17,8
14,2
16,1
13,5
13,3
18,0
12,9
24,3
18,2
12,5
13,3
117038
31272
188020
69866
69793
99736
49687
58602
8598
33200
58654
138608
16,5
22,8
63,5
15,3
49,9
45,8
43,8
100,3
47,7
53,2
90
101,5
10,9
12,4
16,3
8,0
20,5
20,1
17,5
20,7
37,9
19,1
21,6
13,3
119142
31272
188020
69866
69793
99736
49687
58602
8598
33338
58038
140446
11,6
0,0
2,9
0,0
0,0
1
0,0
16,1
0,0
5,7
8,3
7,6
11,7
0,0
2,9
0,0
0,0
1,0
0,0
10,9
0,0
5,8
8,3
6,5
83,6
102,1
105,8
109,5
140,4
72,4
167
79,8
9,0
15,0
8,1
12,4
18,3
16,1
40,9
19,5
250631
71001
296595
143763
60032
52275
15944
32831
32,1
76,3
78,4
56,3
94,7
35,6
22,9
17,5
8,7
18,9
10,9
12,7
25,9
16,3
17,2
14,2
248748
70509
302435
143763
60032
52275
15944
32831
0,0
0,0
8,9
4,3
23,3
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
5,2
3,3
16,7
0,0
0,0
0,0
404718
525493
104,3
97,6
6,9
6,2
400752
522321
58,3
57,3
8,1
7,7
399439
527098
3,5
6,3
2,6
3,1
92041
120,3
12,9
91929
74
18,5
92839
7,2
5,6
63504
104,2
16,6
63595
56,6
16,5
63595
1,5
1,5
13292
232628
91076
99372
20243
55050
157,6
107,1
98
83,3
109,3
101,7
31,1
9,3
12,3
14,5
34,3
19,7
13292
228332
91076
99372
18097
55050
172,7
69,5
66,9
61,4
88
42,4
43,2
10,6
17,4
19,2
48,1
15,3
13292
232209
90400
99372
20243
55050
0,0
6,8
6
13,9
0,0
0,0
0,0
4,5
6,0
13,7
0,0
0,0
N
Kır-Kent
Kır
Kent
Bölge
İstanbul
Batı Marmara
Ege
Doğu Marmara
Batı Anadolu
Akdeniz
Orta Anadolu
Batı Karadeniz
Doğu Karadeniz
Kuzeydoğu Anadolu
Ortadoğu Anadolu
Güneydoğu Anadolu
Yaş
0-4
5-14
15-44
45-59
60-69
70-79
80+
Cevapsız
Cinsiyet
Erkek
Kadın
Eğitim Durumu
Bitirmedi
Ana Okulu
İlkokul
Ortaokul
Lise
Ön Lisans
Konaklama
Ort.
SH.
189
Mezuniyet Sonrası (Lisans
Üstü)
Medeni Durum
Hiç Evlenmemiş
Halen Evli
Boşanmış
Eşi Ölmüş
Ayrı Yaşıyor
Çalışma Durumu
Tam Gün Çalışan
Ev Hanımı
Öğrenci
Emekli
İşsiz
Çocuk
SGK
Özel Sigorta
SGK+Özel Sigorta
Yurtdışı Sigorta
Bilmiyor
Çok kötü
Kötü
Orta
İyi
Çok iyi
Genel Toplam
3770
116,9
41,9
3770
0,0
0,0
3770
115,4 118,3
106935
441033
12965
46341
846
70,2
111,5
119,2
105,9
0,0
12,2
6,9
41,1
19,0
0,0
106935
435046
12965
46341
846
77,2
69,2
0
41,9
0,0
19,5
7,8
0,0
17,2
0,0
106259
440886
12965
46341
846
13
7,6
0,0
0,0
0,0
12,9
3,1
0,0
0,0
0,0
128122
8487
262953
65175
124030
49653
3813
100
150,1
107,5
66,3
109,2
136,4
0,0
12,1
0,0
8,0
16,0
11,2
13,4
0,0
125038
8487
260050
65175
124030
49653
3813
53,9
27,9
75,2
77,3
63,7
113,3
0,0
11,2
0,0
10,7
27,2
14,0
25,7
0,0
125976
8487
264952
64498
124030
49653
3813
10,5
0,0
5,6
21,4
4,1
27,8
0,0
7,8
0,0
3,0
21,4
4,1
28,0
0,0
82199
844906
3106
0
0
88,4
101,4
170
0,0
0,0
14,9
5,4
83,2
0
0
81171
838796
3106
0
0
70
56,7
0,0
0,0
0,0
19,2
6,1
0,0
0
0
79487
843944
3106
0
0
17,4
3,9
0,0
0,0
0,0
17,2
1,6
0,0
0
0
20835
24870
94177
168760
235856
78919
172,5
140,9
134,5
89,9
103,3
88,4
20835
25898
94177
167732
232016
76773
50,7
91,7
96,3
70,6
59,9
40,4
0,0
34,3
21,8
3,2
3
6,5
100,5
923073
57,7
49,5
34,9
22,0
13,0
10,5
13,2
5,8
20835
25898
94177
167055
235709
78919
930212
37,1
29,5
14,9
9,8
8,5
15,4
5,1
926537
5,1
0,0
33,4
15,4
3,2
2,0
6,5
2,1
Tablo 59 son iki hafta içinde hastalık dışı nedeniyle sağlık hizmeti kullanımı esnasında
ulaşım, yemek ve konaklama harcamalarının sosyo-demografik özellikler ve algılanan sağlık
statüsüne göre dağılımını göstermektedir. Buna göre ulaşım amacıyla yapılan ortalama
harcamanın konaklama amacıyla yapılan harcamadan 20 kat daha yüksek olduğu dikkat
çekmektedir. Bireyin kendisi ve refakatçisi için yaptığı tıbbi olmayan bu harcamalardan
ulaşım harcamasının ortalaması; kır yerleşim yerlerinde ve Ege bölgesinde yaşayanlarda, 80
yaş üzeri gruptakilerde, erkeklerde, anaokulu mezunlarında, özel sağlık sigortasına sahip
olanlarda, boşanmışlarda, yarım gün çalışanlarda ve algılanan sağlık statüsü “bilmiyor”
olanlarda en yüksektir.
Bireyin kendisi ve refakatçisi için yaptığı yemek harcamalarının ortalaması incelendiğinde
ortalama harcamanın kırsal yerleşim yerlerinde ve Güneydoğu Anadolu bölgesinde
yaşayanlarda, 60-69 yaş grubunda bulunanlarda, erkeklerde, anaokulu mezunlarında, sigortası
olmayanlarda, hiç evlenmemiş olanlarda, işsizlerde ve algılanan sağlık statüsü “kötü”
olanlarda en yüksektir. Konaklama ortalama harcamaları ise kır yerleşim yerlerinde ve Batı
Karadeniz bölgesinde yaşayanlarda, 60-69 yaş grubunda bulunanlarda, kadınlarda, lisansüstü
190
mezunlarında, sigortası olmayanlarda, hiç evlenmemiş olanlarda, işsizlerde ve sağlık
statüsünü “çok kötü” olarak belirtenlerde daha yüksektir.
191
4.3. Hanehalkının Sağlık Harcamaları Hakkındaki Görüşleri
Görüşülen hanelerin sağlık harcamalarının aile bütçesine getirdiği finansal yük ile ilgili
görüşleri incelendiğinde Tablo 60'de görüldüğü üzere ailelerin %26'sı sağlık harcamaları
nedeniyle aile bütçelerinin çok zorlandığını belirtirken, %6,5'i sağlık harcamaları nedeniyle
aile bütçelerinin hiç zorlanmadığını belirtmiştir. Cepten sağlık harcamaları aile bütçemizi çok
zorladı diyenlerin ağırlıklı olarak kırsal alan ve Ortadoğu Anadolu bölgesinde yaşayanlar,
≤800 gelir diliminde olanlar ve 1601+ harcama diliminde olanlar olduğu görülmektedir. Kır
ve kent yerleşim bölgesinde yaşayanların %40’dan fazlası bütçelerinin zorlandığını
belirtmektedir. Gelir dilimi en yüksek olanların %40'dan fazlası bütçesinin zorlandığını
belirtir iken, gelir dilimi en düşük olanlar da bu oran %70,9’dur.
192
Tablo 60. Hanehalkının Sağlık Harcamaları İle İlgili Görüşlerinin Yerleşim Yeri, Gelir
ve Harcama Dilimlerine Göre Dağılımı
Aile Bütçemizi
Çok Zorladı
N
%
Aile Bütçemizi
Biraz Zorladı
N
%
Kararsızım
N
%
Aile Bütçemizi
Zorlamadı
N
%
Aile Bütçemizi
Hiç Zorlamadı
N
%
Kır-Kent
Kır
1465595 27,6 1653603 31,1
401990
7,6
1418236 26,7 378763
7,1
Kent
3700650 25,5 4799656 33,1
983140
6,8
4115370 28,3 919745
6,3
İstanbul
1103437 29,3 1135320 30,2
299256
7,9
995257
26,4 231438
6,1
Batı Marmara
261990
25,3 287013
27,7
95052
9,2
319008
30,8
71906
6,9
Ege
621181
20,9 909854
30,6
259772
8,7
854140
28,8 325073
10,9
Doğu Marmara
511605
25,8 587681
29,7
109496
5,5
620186
31,3 153035
7,7
Batı Anadolu
328504
15,9 853289
41,2
71553
3,5
744459
35,9
3,5
Akdeniz
748321
29,9 866848
34,7
153805
6,2
606226
24,2 125160
Orta Anadolu
265641
26,1 325576
32
121053 11,9
263786
25,9
42515
4,2
Batı Karadeniz
356280
28,2 418186
33,2
82294
6,5
335951
26,6
68745
5,4
Doğu Karadeniz
52319
7,2
189969
26,3
53501
7,4
312948
43,3 113909
15,8
Kuzeydoğu Anadolu
171423
38,7 164635
37,1
29614
6,7
68092
15,4
9751
2,2
Ortadoğu Anadolu
320162
45,3 200329
28,4
27473
3,9
120385
17
38209
5,4
Güneydoğu Anadolu
425381
31,3 514558
37,8
82262
6
293169
21,5
45530
3,3
≤800
1665423 42,4 1119835 28,5
253758
6,5
745129
19
145424
3,7
801 – 1000
1359091 30,1 1662672 36,8
279124
6,2
1024774 22,7 189613
4,2
1001 – 1511
878763
22,8 1333787 34,7
287575
7,5
1098636 28,6 248966
6,5
1501 – 2080
479974
17,6 940018
34,4
194443
7,1
898532
32,9 216155
7,9
2081 +
461153
12,3 1184497 31,6
260227
6,9
1398123 37,2 449524
12
≤511
935518
24,5 1214211 31,8
378367
9,9
1026659 26,9 262905
6,9
512-800
1028841 25,3 1417147 34,8
299690
7,4
1097735
228247
5,6
801-1098
986339
27,6 1209382 33,9
225713
6,3
961395
26,9 186585
5,2
1099-1600
1069005 27,1 1280491 32,5
224795
5,7
1111383 28,2 256319
6,5
1601+
1054838 28,5 1194958 32,3
178734
4,8
984180
26,6 292534
7,9
Genel Toplam
5166245 26,0 6453259 32,5 1385130 7,0
5533606 27,9 1298508
6,5
Bölge
73237
5
Gelir Dilimlerine Göre
Harcama Dilimlerine Göre
27
193
4.4. Cepten Yapılan Sağlık Harcamaların Haneler Üzerindeki Katastrofik Etkisi
Cepten sağlık harcamasının haneler üzerindeki katastrofik etkisi belirlenirken görüşülen
19.685 haneden 705 hane tüketim harcaması belirtmediği, 608 hane gıda harcaması
belirtmediği ve 94 hane ise sadece gıda harcaması belirttiği için hesaplamalar 18278 hane
üzerinden yapılmış ve bulgular ağırlıklı veri kullanılarak 18.422.482 hane üzerinden
verilmiştir. Buna göre, hanelerin %0,52'sinin katastrofik etkiye maruz kaldığı bulunmuştur.
Tablo 61’de hanehalklarının sosyo-demografik özellikleri, gelir ve harcama dilimlerine göre
katastrofik sağlık harcaması yapan hanelerin sayısı ve yüzdeleri yer almaktadır.
Tablo 61. Hanehalklarının Katastrofik Sağlık Harcamasına Maruz Kalma ve Kalmama
Durumlarının Yerleşim Yeri, Gelir ve Harcama Dilimlerine Göre Dağılımı (%)
Katastrofik Sağlık
Harcaması
Yapmayan Haneler
Kır-Kent
Kır
Kent
Bölge
İstanbul
Batı Marmara
Ege
Doğu Marmara
Batı Anadolu
Akdeniz
Orta Anadolu
Batı Karadeniz
Doğu Karadeniz
Kuzeydoğu Anadolu
Ortadoğu Anadolu
Güneydoğu Anadolu
≤800
801 – 1000
1001 – 1500
1501 – 2080
2081 +
≤520
521-800
801-1100
1101-1610
1611+
Genel Toplam
Katastrofik Sağlık
Harcaması
Yapan Haneler
N
%
N
%
4922930
13403467
92,50
92,30
15175
80858
0,30
0,60
3412423
942760
2831113
1863049
1764565
2305913
993685
1152223
667022
436903
668674
1288067
90,60
91,10
95,30
94,00
85,20
92,20
97,50
91,30
92,30
98,30
94,60
94,60
25072
6885
13762
7215
4839
9883
3336
5786
735
251
2174
16096
0,70
0,70
0,50
0,40
0,20
0,40
0,30
0,50
0,10
0,10
0,30
1,20
3607554
4277604
3658809
2598310
3623969
91,80
94,70
95,10
95,10
96,50
30661
21296
11697
8710
14858
0,80
0,50
0,30
0,30
0,40
3253862
3785787
3758049
3795614
3733083
18326396
85,10
98,30
98,80
99,40
97,90
99,48
0
3029
11446
9439
72118
96032
0,00
0,10
0,30
0,20
1,90
0,52
Hanehalklarının yerleşim yeri, gelir ve harcama dilimlerine göre katastrofik sağlık
harcamasına maruz kalan hanelerin sayısı incelendiğinde katastrofik sağlık harcaması yapan
194
hanelerin en fazla kentsel yerleşim yerlerinde ve Güneydoğu Anadolu bölgesinde
yaşayanlarda, 800 TL ve altında gelir diliminde bulunanlarda, harcama dilimi 1.611 TL ve
üzerinde olanlardan oluştukları görülmektedir.
Tablo 62. Katastrofik Sağlık Harcamasına Maruz Kalan ve Kalmayan Hanelerin
Yapmış Oldukları Harcamaların Yerleşim Yeri, Gelir ve Harcama Dilimlerine Göre
Dağılımı (TL/Yıl)
Katastrofik Sağlık Harcaması Yapmayan
Haneler Cepten Yıllık Harcama
Kır-Kent
Kır
Kent
Bölge
İstanbul
Batı Marmara
Ege
Doğu Marmara
Batı Anadolu
Akdeniz
Orta Anadolu
Batı Karadeniz
Doğu Karadeniz
Kuzeydoğu Anadolu
Ortadoğu Anadolu
Güneydoğu Anadolu
≤800
801 – 1000
1001 – 1500
1501 – 2080
2081 +
≤520
521-800
801-1100
1101-1610
1611+
Genel toplam
Katastrofik Sağlık Harcaması Yapan
Haneler Cepten Yıllık Harcama
N
Ort.
SH.
N
Ort.
SH.
1816007
4963666
904,7
975,5
40,2
31,5
15175
80858
27615,4
40115,1
5015,1
6342,3
1121780
362438
1097487
788082
480432
787549
402425
440953
91534
219991
305350
681652
1158,4
902,8
856,3
889,3
919,4
853,4
823,1
710,9
950,2
1178,4
1017,1
1177,3
77,2
89,1
67,0
72,9
112,5
64,2
69,1
65,9
167,7
112,2
105,8
83,7
25072
6885
13762
7215
4839
9883
3336
5786
735
251
2174
16096
49860,7
33170,9
47875,1
52189,4
27506,1
20240,4
19891,9
18543,4
41600,0
79600,0
31402,4
32507,4
16754,0
8822,1
11053,0
22845,9
2953,9
2538,6
1981,9
2128,0
0,0
0,0
6151,8
7361,9
1509327
1609236
1297365
858508
1289280
987,7
854,2
918,9
1041,7
989,6
50,8
45,8
54,1
78,7
56,1
30661
21296
11697
8710
14858
28337,4
42889,7
29440,7
32972,0
55136,8
5063,3
9114,8
4106,8
6238,6
26862,6
794651
1270405
1454623
1603479
1656515
6779673
215,8
364,9
626,1
1037,5
1977,4
956,6
11,2
14,4
23,2
39,6
84,7
25,4
0,0
3029
11446
9439
72118
96032
0,0
19177,1
34642,8
14854,3
42539,3
38139,9
0,0
2631,9
9858,9
1888,6
6777,1
5435,8
Tablo 62'de katastrofik sağlık harcaması yapan ve yapmayan hanelerin yapmış oldukları
harcamaların yerleşim yeri, gelir ve harcama dilimlerine göre dağılımı görülmektedir. Buna
göre katastrofik etkiye maruz kalan hanelerin cepten harcama ortalamasının bu etkiye maruz
kalmayan hanelerden 40 kat daha fazla olması durumu dikkat çekmektedir.
195
Yerleşim yeri açısından bir değerlendirme yapıldığında kırsal alanda katastrofik etkiye maruz
kalanların ortalama harcaması katastrofik etkiye maruz kalmayan hanelerden yaklaşık 30 kat
daha fazladır. Kentsel alanda ise katastrofik etkiye maruz kalanların ortalama harcaması
katastrofik etkiye maruz kalmayan hanelerden 41 kat daha fazladır. Benzer değerlendirme
gelir ve harcama dilimleri açısından yapıldığında katastrofik sağlık harcaması yapan
hanelerde cepten yıllık harcama ortalamasının en yüksek gelir diliminde bulunan hanelerde en
düşük grupta bulunanlara göre 2 kat, beşinci harcama diliminde bulunan hanelerin ikinci
harcama diliminde bulunanlara göre 2 kat daha fazla olduğu görülmektedir.
196
Tablo 63. Katastrofik Sağlık Harcamasına Maruz Kalan ve Kalmayan Hanelerin Yatarak, Ayakta ve Koruyucu Sağlık Hizmeti Alımı
Sırasında Yapmış Oldukları Harcamaların Yerleşim Yeri, Gelir ve Harcama Dilimlerine Göre Dağılımı (TL/Yıl)
Katastrofik Sağlık Harcaması Yapmayan Haneler
Yatarak
Kır-Kent
N
Ort.
Ayakta
SH.
N
Ort.
Katastrofik Sağlık Harcaması Yapan Haneler
Koruyucu
SH.
N
Ort.
Yatarak
SH.
N
Ort.
Ayakta
SH.
N
Ort.
Koruyucu
SH.
N
Ort.
SH.
Kır
675974
275,0
30,5
1371676
1009,6
49,0
151409
477,2
62,2
6971
9631,9
3818,0
15175
23072,3
4642,0
460
3900,0
0,0
Kent
1665579
390,8
32,1
3851928
1017,4
35,6
399921
680,5
92,4
39227
11227,2
3638,3
74562
36329,0
6784,1
14344
6585,0
2747,4
İstanbul
380546
469,5
69,3
872837
1231,7
93,6
44933
1017,7
399,2
9088
7896,1
3779,2
25072
46935,0
17240,4
2266
702,0
0,0
Batı
Marmara
132832
369,7
80,7
266968
973,5
98,6
21510
845,6
263,5
5320
5029,5
3322,6
6885
29245,2
7749,3
1030
260,0
0,0
Ege
361870
381,0
87,4
829960
851,7
69,5
128180
741,6
221,8
7418
30859,7
9876,5
11939
36008,3
8910,5
1822
0,0
0,0
284868
356,5
61,4
615049
936,6
84,3
48599
478,5
180,7
3560
6106,5
4507,7
5780
61388,5
26273,4
0
0,0
0,0
142402
270,2
70,5
356851
1066,2
147,6
45332
501,7
136,6
1842
13718,4
12747,0
4839
22284,6
3886,2
0
0,0
0,0
269861
342,9
70,7
596658
929,7
76,8
52005
477,7
102,7
4972
2964,1
2034,7
8661
15781,4
3048,9
4911
9898,3
5126,1
125202
187,4
32,5
329409
882,5
81,4
29238
584,7
155,0
1682
19364,7
2471,2
3336
10129,2
3524,0
0
0,0
0,0
165709
297,7
77,9
321850
780,9
77,5
44454
287,7
51,4
2217
11895,1
8333,7
4957
16323,4
1407,6
0
0,0
0,0
32575
207,4
70,3
71234
1097,8
205,0
7372
274,4
90,5
735
41600,0
0,0
0
0,0
0,0
0
0,0
0,0
86004
414,7
88,7
168487
1283,8
137,6
23459
310,2
92,9
251
300,0
0,0
251
79300,0
0,0
0
0,0
0,0
86637
492,7
119,8
249665
968,5
104,4
39427
661,7
177,7
237
136,0
0,0
2174
19529,0
6752,0
661
39000,0
0,0
273046
295,8
68,6
544634
1234,7
86,3
66822
737,6
124,0
8875
3238,1
1721,2
15843
29950,3
7313,9
4113
4863,8
1375,8
Bölge
Doğu
Marmara
Batı
Anadolu
Akdeniz
Orta
Anadolu
Batı
Karadeniz
Doğu
Karadeniz
Kuzeydoğu
Anadolu
Ortadoğu
Anadolu
Güneydoğu
Anadolu
Gelir
Dilimlerine
Göre
≤800
547479
270,2
32,9
1175476
1092,0
60,2
103103
573,8
100,1
14905
10092,4
3020,5
29579
23796,1
5587,6
3054
4767,0
1213,7
801 – 1000
514022
362,8
58,2
1265616
899,0
50,0
126307
398,4
71,6
11262
16987,7
7328,8
18739
37692,9
10592,4
3650
4312,3
2742,5
197
1001 – 1500
469536
351,6
52,5
986230
985,1
63,2
106786
519,8
125,7
7647
2954,3
1998,2
10475
26891,1
4765,3
4383
9144,6
6421,5
1501 – 2080
264403
420,3
73,6
670644
1056,2
87,2
72587
1030,4
369,1
2686
6923,4
6843,9
8710
30836,9
7119,0
0
0,0
0,0
2081 +
Harcama
Dilimlerine
Göre
477001
418,1
57,9
951453
1039,4
65,7
121579
720,0
150,9
3813
13070,7
3246,4
13422
57312,7
29358,1
1234
78,0
0,0
≤520
283980
56,8
10,2
561465
265,6
13,5
54717
113,5
21,0
0
0,0
0,0
0
0,0
0,0
0
0,0
0,0
521-800
435432
114,9
15,9
937474
414,5
16,9
81093
306,8
56,0
725
10524,0
0,0
3029
16656,8
4736,7
0
0,0
0,0
801-1100
477435
255,2
31,9
1139271
657,0
24,7
130788
309,3
40,3
6074
15216,9
4555,5
11446
25980,8
10055,0
895
7514,0
0,0
1101-1610
547197
394,5
40,4
1269498
1091,0
45,0
120191
522,3
77,6
6793
3397,4
2642,5
8004
13852,6
2315,3
922
6786,0
0,0
1611+
597509
724,7
77,4
1315895
2000,6
93,5
164540
1276,7
202,7
32605
11789,9
4232,2
67257
38660,0
7165,9
12987
6411,5
3024,4
Genel
Toplam
2341553
357,4
24,5
5223604
1015,4
29,2
551330
624,6
69,4
46198
10986,5
3151,2
89736
34087,3
5722,5
14804
6501,5
2658,7
198
Tablo 63 katastrofik sağlık harcaması yapan ve yapmayan hanelerin yatarak, ayakta ve
koruyucu sağlık hizmeti alımı sırasında yapmış oldukları harcamaların sosyo-demografik
özellikler, gelir ve harcama dilimlerine göre dağılımı vermektedir. Buna göre katastrofik
sağlık harcaması yapan hanelerin en çok ayakta sağlık hizmeti alımı sırasında harcama
yaptıkları görülmektedir. Buna göre katastrofik sağlık harcaması yapan hanelerin ayakta
sağlık hizmeti kullanımı sırasında yapmış oldukları harcamaların yatarak ve koruyucu sağlık
hizmeti kullanımı sırasında yaptıkları harcamalardan yaklaşık 2 kat daha fazla olması durumu
dikkat çekmektedir.
Yatarak sağlık hizmeti alımı sırasında katastrofik harcama yapan haneler yerleşim yeri
açısından incelendiğinde kentte yaşayanların daha yüksek harcama yaptıkları görülmektedir.
Yatarak sağlık hizmeti alımı sırasında bölgesel açıdan Doğu Karadeniz Bölgesi, gelir dilimi
801-1000 TL arasında olanlar ve harcama dilimi açısından 801-1100 TL arasında olanlar en
yüksek harcamayı gerçekleştirmiştir. Ayakta sağlık hizmeti alımı sırasında katastrofik
harcama yapanlar yerleşim yeri açısından incelendiğinde kentte yaşayanların daha yüksek
harcama yaptıkları görülmektedir. Bölgesel açıdan Doğu Marmara’da yaşayanlar, gelir dilimi
açısından 2.081 TL’nin üzerinde olanlar ve harcama dilimi açısından 1.611 TL ve üzerinde
olanlar en yüksek harcamayı gerçekleştirmiştir. Koruyucu sağlık hizmeti alımı sırasında ise
kentte yaşayanlar, bölgesel açıdan Ortadoğu Anadolu’da yaşayanlar, gelir dilimleri açısından
1.001-1.500 TL arasında olanlar ve harcama dilimleri açısından 1.611 TL ve üzerinde olanlar
en yüksek harcamayı gerçekleştirmiştir.
199
Tablo 64. Katastrofik Sağlık Harcamasına Maruz Kalan ve Kalmayan Hanelerin Formal ve Informal Harcamalarının Yerleşim Yeri, Gelir
ve Harcama Dilimleri Göre Dağılımı (TL/Yıl)
Katastrofik Sağlık Harcaması
Yapmayan Haneler
Yapan Haneler
İnformal
Formal
Nakdi&Ayni
İnformal
Formal
Hediye
Toplam
Nakdi&Ayni
Ort.
Hediye
SH.
Toplam
N
Ort.
SH.
N
Ort.
SH.
N
Ort.
SH.
N
Ort.
SH.
N
Ort.
SH.
N
N
Ort.
SH.
N
0
0,0
0,0
4473
Ort.
SH.
Kır
1738179
832,2
38,5
326961
220,2
25,7
3574
535,1
51,2
328118
225,3
26,2
14686
15291,7
2208,5
4473
Kent
4696839
880,3
30,1
781762
300,3
31,8 11816
427,0 147,6 790273
303,5
31,5
78207
34145,6
6589,0
28990 3130,6
764,4 3687 1410,1
İstanbul
1029270 1065,3 78,3
169665
327,1
66,0
400,0
171954
328,0
65,1
25072
47842,9
17135,0
4604
1271,4
404,8
0
0,0
0,0
4604
1271,4 404,8
Batı Marmara
350177
717,3
66,9
40977
555,1 219,9 2560
42008
576,1
216,2
6885
21154,1
7648,8
2521
9832,1 3415,6
0
0,0
0,0
2521
9832,1 3415,6
Ege
1053591
751,9
57,8
142373
343,3 112,4
Doğu
Marmara
757107
802,5
73,5
133720
238,9
Batı Anadolu
452986
857,7 112,4
55809
Akdeniz
742201
808,1
60,8
Orta Anadolu
377464
796,8
405675
616,6
Kır-Kent
5804,2 2604,2
612,0
5804,2 2604,2
28990 3309,9 788,6
Bölge
Batı
Karadeniz
Doğu
Karadeniz
Kuzeydoğu
Anadolu
Ortadoğu
Anadolu
Güneydoğu
Anadolu
2288
0,0
567,2 491,1
778
6,0
0,0
143151
341,5
111,9
11939
27793,5
10709,7
5596
2558,5 1045,6 1896 2600,0
0,0
5596
3439,5 1459,2
50,5
0
0,0
0,0
133720
238,9
50,5
7215
49077,5
23962,9
3560
5703,3 4219,7
5703,3 4219,7
128,2
49,7
1222
260,0
0,0
57031
131,1
48,7
4839
22284,6
3884,4
1210
123127
232,5
57,8
1243
77,4
31,4
123506
232,6
57,6
9883
15158,4
2143,2
4935
73,0
69421
255,2
69,3
410
100,0
0,0
69421
255,8
69,3
3336
13614,3
3889,7
58,6
80591
268,0
81,6
1492
439,7 350,7
82083
271,1
80,2
4957
14505,1
87228
874,2 205,6
22027
104,4
39,9
0
0,0
0,0
22027
104,4
39,9
735
213998
1032,4 103,9
46215
192,8
32,9
457
40,0
0,0
46215
193,2
32,9
298091
912,1
97,1
51115
292,3
48,5
1306
1464,9
0,0
51776
325,5
667229
1087,1 80,5
173682
267,6
39,0
3635
424,8 299,8 175499
273,6
0
0,0
0,0
3560
0
0,0
0,0
1210
3529,8 1213,8
0
0,0
0,0
4935
3529,8 1213,8
809
3000,0
0,0
0
0,0
0,0
809
3000,0
0,0
1418,9
635
360,0
0,0
0
0,0
0,0
635
360,0
0,0
49300,0
0,0
735
300,0
0,0
0
0,0
0,0
735
300,0
0,0
251
79600,0
0,0
0
0,0
0,0
0
0,0
0,0
0
0,0
0,0
58,9
2174
30675,1
6194,7
0
0,0
0,0
0
0,0
0,0
0
0,0
0,0
39,3
15608
23455,7
6456,3
8858
3517,7
0,0
8858
0,0
0,0
866,8 1790 150,0
0,0
0,0
3548,0 858,8
200
Gelir
Dilimlerine
Göre
≤800
1447059
948,2
52,5
279146
219,9
27,7
4802
385,9 187,1 281669
224,5
27,8
29833
22559,1
5620,5
9583
4438,9 1281,9
801 – 1000
1549642
792,7
43,5
255155
176,9
28,6
2303
114,2
256594
176,9
28,5
18985
34451,7
10363,9
9111
2110,7
661,8 2791 1798,2
1001 – 1500
1234249
793,6
49,5
202106
294,4
79,7
4733
584,0 115,3 205290
303,3
79,0
11697
28067,4
4415,2
4022
1878,0
912,8
895
1501 – 2080
815968
944,4
76,6
129554
375,5
64,1
723
78,0
130278
373,9
63,7
8710
23971,1
9555,3
2759
4123,5
449,0
2081 +
1177398
852,2
53,6
203360
389,8
75,2
2830
714,4 444,6 205159
396,2
75,0
14858
45636,8
27721,1
2990
11574,
3163,6
3
≤520
762145
204,8
10,9
117451
71,3
15,4
778
6,0
0,0
118229
70,9
15,3
0
0,0
0,0
0
0,0
521-800
1216475
350,9
14,2
222698
103,6
15,7
499
60,0
0,0
222698
103,7
15,7
3029
16835,5
4580,7
725
1248,0
801-1100
1384387
589,0
21,9
228395
150,3
20,3
2911
144,7
41,9
229118
151,7
20,4
10958
16769,7
8313,1
3220
6417,0 3014,8 895
1101-1610
1536200
953,7
39,9
260699
339,0
46,4
5973
384,5 172,2 266214
340,6
45,5
9439
11910,4
2470,8
5856
4505,7 2667,5
1611+
1535811 1769,6 83,8
279480
546,2
75,7
5231
804,0 164,3 282132
556,0
75,3
69466
36676,8
7083,9
23662 2906,2
654,4 2791 1798,2
544,6
23662 3118,3 705,0
24,3 1108723
276,7
23,7 15391
452,1 113,7 1118391
280,5
23,6
92893
31164,8
5610,4
33463 3488,0
764,3 3687 1410,1
612,0
33463 3643,3 779,9
5,3
0,0
0
0,0
0,0
9583
4438,9 1281,9
544,6
9111
2661,6 960,8
200,0
0,0
4022
1922,5 937,4
0
0,0
0,0
2759
4123,5 449,0
0
0,0
0,0
2990
11574,
3163,6
3
0,0
0
0,0
0,0
0
0,0
0,0
0,0
0
0,0
0,0
725
1248,0
0,0
200,0
0,0
3220
6472,6 3001,8
0,0
0,0
5856
4505,7 2667,5
Harcama
Dilimlerine
Göre
Genel Toplam 6435019
867,3
0
201
Tablo 64'de katastrofik sağlık harcamasına maruz kalan ve kalmayan hanelerin formal ve
informal harcamalarının yerleşim yeri, gelir ve harcama dilimleri göre dağılımı
görülmektedir. Katastrofik sağlık harcaması yapan hanelerin informal harcamalarının formal
harcamaların yaklaşık 6 katı olduğu dikkat çekmektedir. Informal harcamaların daha çok
ayni/nakdi şekilde yapıldığı görülmektedir.
Katastrofik formal sağlık harcaması yapan hanelerin kent yerleşim yerlerinde ve Kuzeydoğu
Anadolu bölgesinde yaşayanlarda, 2.081 TL ve üzeri gelir diliminde bulunanlarda, 1.611 TL
ve üzeri harcama diliminde bulunanlarda en yüksek olduğu görülmektedir. Katastrofik sağlık
harcaması yapan hanelerin ayni ve nakdi informal harcamalarının kır yerleşim yerlerinde ve
Batı Marmara'da yaşayanlarda, gelir dilimi 2.081 TL üzeri ve harcama dilimi 1101-1610 TL
olanlarda
en
yüksek
olduğu
görülmektedir.
202
Tablo 65. Katastrofik Sağlık Harcamasına Maruz Kalan ve Kalmayan Hanelerin Başvurulan Hizmet Sunuculara Yaptıkları
Harcamaların Yerleşim Yeri, Gelir ve Harcama Dilimlerine Göre Dağılımı (TL/Yıl)
Yapmayan Haneler
Yapan Haneler
Üniversite
Özel
Üniversite
Özel
N
Ort.
SH.
N
Ort.
SH.
N
Ort.
SH.
N
Ort.
SH.
N
Ort.
SH.
N
Ort.
SH.
Kır
1353134
480,7
30,3
97001
345,2
74,4
732040
982,4
67,2
10969
7525,8
2542,7
1602
3535,2
936,4
11456 13065,7
1797,9
Kent
3325998
498,5
23,2
330190
495,9
82,8
2098148
1043,3
50,1
54898 19288,2
9244,9
7161 11938,4
4046,0
62621 21700,2
3765,9
İstanbul
680989
531,7
70,3
58379
751,8
270,6
559226
1177,0
102,5
18089 33935,6
24847,5
2317 11775,5
3,4
20447 23214,6
8106,1
Batı Marmara
287032
550,5
51,1
23248
356,6
175,2
88554
1152,0
229,4
4602
9026,7
3635,2
0
0,0
0,0
5127 22671,3
9668,2
Ege
729797
401,9
37,2
72912
251,9
79,7
435502
1088,3
138,3
8350
4650,4
3690,7
1877
4290,0
0,0
10080 29861,4
10979,9
Doğu Marmara
540985
551,1
68,9
46503
216,7
84,2
376225
762,6
79,6
5076
47573,4
34989,9
1529
3144,4
836,5
5807 14737,2
2138,7
Batı Anadolu
319392
487,6
65,6
31629
783,0
265,0
128588
1135,9
243,0
3641
14295,8
7727,2
1210 28080,0
0,0
1198 18200,0
0,0
Akdeniz
564526
482,0
51,1
53632
525,9
165,5
285792
1068,4
117,9
6169
5595,0
1731,9
1222
1000,0
0,0
9883 11051,9
2513,2
Orta Anadolu
287709
417,6
46,2
18718
176,4
66,1
155575
774,5
120,0
3336
7566,4
3826,2
0
0,0
0,0
2463
9177,8
2274,6
Batı Karadeniz
307470
521,1
61,6
30878
475,5
157,5
122531
618,0
89,2
2682
1112,6
840,1
0
0,0
0,0
4188 13169,3
1966,1
Doğu Karadeniz
66737
584,8
106,0
8779
440,7
215,4
34589
627,7
257,9
0
0,0
0,0
0
0,0
0,0
735
49600,0
Kuzeydoğu Anadolu
158583
451,7
57,7
22644
417,8
82,7
111637
1002,9
163,4
251
79600,0
0,0
0
0,0
0,0
0
0,0
Ortadoğu Anadolu
215487
596,7
100,5
17943
269,6
99,3
131663
1046,4
138,9
2174
5313,3
3943,8
608
26000,0
0,0
1506 25790,8
13105,8
Güneydoğu Anadolu
520425
479,4
47,2
41927
655,3
397,5
400305
1169,4
105,7
11498
5167,2
1326,3
0
0,0
0,0
12642 19537,7
7436,1
≤800
1130211
549,1
42,0
82752
551,9
174,8
635473
1024,9
75,7
23656
6006,2
1356,6
826
2080,0
0,0
22664 22382,7
7002,2
801 – 1000
1171872
506,9
33,4
112867
573,3
189,9
638232
827,9
67,9
13882 21134,0
14810,4
703
4394,0
0,0
16558 15964,9
4304,2
1001 – 1500
878689
494,2
44,5
85419
447,4
96,6
535723
956,5
81,5
8287
12229,4
5029,9
1830
9307,9
7844,7
9671 20658,0
6433,7
1501 – 2080
567738
437,6
46,0
50394
438,1
115,5
353516
1303,1
146,0
7482
2690,3
2121,3
1951
4568,0
378,4
6850 27664,2
9556,2
2081 +
764497
419,3
39,0
79685
270,2
71,3
587221
1092,1
87,0
8724
65796,1
43667,6
2244 11778,0
0,0
11618 9598,2
2496,2
Kır-Kent
Bölge
0,0
0,0
203
≤520
571062
177,0
11,7
54994
74,9
28,1
200480
230,2
21,0
0
0,0
0,0
0
0,0
0,0
0
0,0
0,0
521-800
917500
252,2
13,5
58894
228,0
45,9
497878
362,5
24,3
3029
9937,7
3712,1
0
0,0
0,0
2440
8934,3
3409,6
801-1100
1048750
414,3
21,8
99105
255,0
54,6
567697
616,0
33,0
6021
4464,7
2114,0
0
0,0
0,0
8105 21928,9
10577,9
1101-1610
1092178
589,2
35,2
99477
606,6
150,0
736859
977,9
51,1
4125
5980,1
3161,7
777
5082,5
881,9
9439 11610,1
1955,8
1611+
1049643
855,4
64,3
114721
820,0
202,0
827273
1947,8
116,4
52693 20112,5
9574,8
7987 10919,3
3701,6
54093 22174,0
3990,9
Genel Toplam
4679133
493,3
18,7
427192
461,7
66,3
2830187
1027,6
41,0
65868 17329,3
7748,0
8763 10402,1
3389,6
74077 20364,9
3212,9
204
Tablo 65. Katastrofik Sağlık Harcamasına Maruz Kalan ve Kalmayan Hanelerin Başvurulan Hizmet Sunuculara Yaptıkları
Harcamaların Yerleşim Yeri, Gelir ve Harcama Dilimlerine Göre Dağılımı (TL/Yıl) (Devam)
Yapmayan Haneler
Başvuru
Kendi Kendine
Tedavi
Diğer*
Yapan Haneler
Başvuru
Kendi Kendine
Tedavi
Diğer*
N
Ort.
SH.
N
Ort.
SH.
N
Ort.
SH.
N
Ort.
SH.
N
Ort.
SH.
N
Ort.
SH.
Kır
44241
1053,6
368,2
176682
373,7
63,4
14620
3050,0
744,6
0
0,0
0,0
975
0,0
0,0
748
33800,0
0,0
Kent
155929
736,4
189,5
599536
358,9
53,1
41681
3708,1
817,0
9162
10100,8
8154,8
14328
9498,5
4134,9
1422
52000,0
0,0
İstanbul
65127
749,4
270,8
136056
409,1
140,6
11175
1525,2
677,5
6732
13606,7
10550,5
0
0,0
0,0
0
0,0
0,0
Batı Marmara
5254
328,2
69,4
20683
287,2
200,6
0
0,0
0,0
0
0,0
0,0
385
0,0
0,0
748
33800,0
0,0
Ege
40848
540,3
320,2
129446
280,8
73,1
0
0,0
0,0
1822
0,0
0,0
3718
858,0
446,0
0
0,0
0,0
Doğu Marmara
4365
749,0
695,6
97282
424,2
194,9
0
0,0
0,0
0
0,0
0,0
2829
1959,8
1394,8
1422
52000,0
0,0
Batı Anadolu
40218
1000,2
491,7
61057
344,3
154,9
5114
9601,9
5231,2
0
0,0
0,0
589
0,0
0,0
0
0,0
0,0
Akdeniz
9028
188,6
165,4
59541
224,1
57,3
6673
2522,9
1050,2
0
0,0
0,0
2455
9067,7
915,7
0
0,0
0,0
Orta Anadolu
4041
1887,4
1306,8
55994
561,6
190,3
20340
3863,8
1035,8
0
0,0
0,0
0
0,0
0,0
0
0,0
0,0
Batı Karadeniz
8112
222,7
99,7
46573
270,5
100,5
7804
1972,4
583,4
0
0,0
0,0
769
18200,0
0,0
0
0,0
0,0
Doğu Karadeniz
4132
565,6
241,4
12090
390,9
360,5
674
15600,0
0,0
0
0,0
0,0
0
0,0
0,0
0
0,0
0,0
Kuzeydoğu Anadolu
4416
5724,2
1614,2
35588
663,7
93,9
1747
555,9
76,8
0
0,0
0,0
0
0,0
0,0
0
0,0
0,0
Ortadoğu Anadolu
3504
221,7
112,1
55626
217,9
59,4
2453
4019,9
711,0
608
1560,0
0,0
0
0,0
0,0
0
0,0
0,0
Güneydoğu Anadolu
11126
523,0
221,4
66283
348,6
60,7
321
2600,0
0,0
0
0,0
0,0
4557
19992,5
10568,2
0
0,0
0,0
≤800
32430
996,0
585,4
184873
371,3
61,7
12330
4686,9
1265,4
2244
780,0
0,0
2745
23158,4
14605,2
0
0,0
0,0
801 – 1000
46835
379,6
104,8
168652
333,9
105,6
7128
5910,8
3734,6
2244
39000,0
0,0
6188
4846,7
2562,5
0
0,0
0,0
Kır-Kent
Bölge
205
1001 – 1500
34119
718,5
294,0
139712
259,7
70,1
6188
2050,9
843,1
608
1560,0
0,0
913
5200,0
0,0
748
33800,0
0,0
1501 – 2080
30737
1192,4
645,7
118308
370,0
103,0
15688
2826,8
666,3
2244
1040,0
0,0
2244
193,8
47,1
0
0,0
0,0
2081 +
46993
603,2
278,2
133563
440,8
142,7
13418
2904,1
1081,5
0
0,0
0,0
904
780,0
0,0
0
0,0
0,0
≤520
35153
174,5
62,8
90642
86,6
19,1
927
1560,0
0,0
0
0,0
0,0
0
0,0
0,0
0
0,0
0,0
521-800
28478
180,9
49,3
134206
146,0
23,7
3136
1392,6
513,5
0
0,0
0,0
589
0,0
0,0
0
0,0
0,0
801-1100
38069
293,3
81,2
154971
175,7
27,6
10420
1140,6
334,1
0
0,0
0,0
0
0,0
0,0
0
0,0
0,0
1101-1610
47132
1266,7
350,2
200068
367,0
60,6
16518
3074,2
744,3
0
0,0
0,0
1317
459,8
190,3
0
0,0
0,0
1611+
51338
1544,5
550,9
196331
779,9
148,0
25299
5164,9
1390,9
9162
10100,8
8154,8
13397 10113,8
4394,6
2170
45724,5
0,0
Genel Toplam
200170
806,5
169,6
776218
362,3
43,5
56301
3537,2
631,2
9162
10100,8
8154,8
15303
3866,1
2170
45724,5
0,0
8893,7
206
Tablo 65'de katastrofik sağlık harcaması yapan hanelerin başvurulan kamu ve özel hizmet
sunuculara yaptıkları harcamalar sosyo-demografik özellikler, gelir ve harcama dilimlerine
göre incelendiğinde en fazla katastrofik sağlık harcamasının geleneksel sağlık hizmeti
sunuculara yapılan başvurular sırasında, en az harcamanın ise kendi kendine tedavi sırasında
yapıldığı görülmektedir. Katastrofik sağlık harcamasına maruz kalan hanelerin Sağlık
Bakanlığı'na bağlı kuruluşlar ile üniversitelere bağlı kuruluşlara başvurularında yaptıkları
harcamaların özel sağlık kuruluşlarına başvurular sırasında yaptıkları harcamaların 1,4 katı
olduğu dikkat çekmektedir.
Sağlık Bakanlığı’na bağlı kurum ve kuruluşlara başvurular ele alındığında kent yerleşim
yerlerinde ve Doğu Marmara'da yaşayanlar, gelir dilimi 2.081 TL ve üzeri olanlar, harcama
dilimi 1.611 TL ve üzeri olanların ortalama harcamasının en yüksek olduğu görülmektedir.
Üniversite kurum ve kuruluşlarına başvuranların harcamaları incelendiğinde kent yerleşim
yerlerinde ve Batı Anadolu bölgesinde yaşayanlarda, gelir dilimi 2081 TL üzerinde olanlarda,
harcama dilimi 1.611 TL ve üzeri olanlarda en yüksek olduğu görülmektedir. Özel sağlık
kuruluşlarına başvuranların harcamaları incelendiğinde kent yerleşim yerlerinde ve Doğu
Karadeniz bölgesinde yaşayanlarda, gelir dilimi 1501-2080 TL olanlar, harcama dilimi 1.611
TL ve üzeri olanların en yüksek harcamayı gerçekleştirdikleri görülmektedir.
TSK’ya bağlı sağlık kuruluşları (GATA hariç), yurtdışı hastaneler, derneklere ve vakıflara
bağlı sağlık kuruluşlarının aralarında bulunduğu diğer hastanelere başvuru yapanlar
incelendiğinde kent yerleşim yerlerinde ve İstanbul’da yaşayanlarda, 801-1.000 TL gelir
diliminde ve 1.611 TL ve üzeri harcama diliminde olanlarda ortalama harcamanın en yüksek
olduğu görülmektedir. Kendi kendine tedavi sırasında yapılan ortalama harcamalar
incelendiğinde kent yerleşim yerlerinde ve Güneydoğu Anadolu bölgesinde yaşayanlarda,
≤800 TL gelir diliminde bulunanlarda, 1611 TL ve üzeri harcama diliminde bulunanlarda en
207
4.5. Cepten Yapılan Sağlık Harcamaların Haneler Üzerindeki Yoksullaştırıcı Etkisi
Cepten sağlık harcamasının haneler üzerindeki yoksullaştırıcı etkisi incelendiğinde hanelerin
%0.25’ünün yoksullaştırıcı etkiye maruz kaldığı bulunmuştur. Tablo 66 hanehalklarının
yerleşim yeri, gelir ve harcama dilimlerine göre yoksullaştırıcı sağlık harcamasına maruz
kalma durumlarını göstermektedir. Buna göre kırsal yerleşim yerlerinde ve Güneydoğu
Anadolu Bölgesi’nde yaşayan, birinci gelir ve 801-1100 TL arası harcama diliminde olan
aileler sağlık harcamalarının yoksullaştırıcı etkisine daha fazla maruz kalmışlardır.
Tablo 66. Yoksullaştırıcı Etkiye Maruz Kalan ve Kalmayan Hanelerin Yerleşim Yeri,
Gelir ve Harcama Dilimlerine Göre Dağılımı (%)
Yoksullaştırıcı Sağlık
Harcamasına Maruz
Kalmayan Haneler
Kır-Kent
Kır
Kent
Bölge
İstanbul
Batı Marmara
Ege
Doğu Marmara
Batı Anadolu
Akdeniz
Orta Anadolu
Batı Karadeniz
Doğu Karadeniz
Kuzeydoğu Anadolu
Ortadoğu Anadolu
Güneydoğu Anadolu
≤800
801 – 1000
1001 – 1500
1501 – 2080
2081 +
≤520
521-800
801-1100
1101-1610
1611+
Genel Toplam
Yoksullaştırıcı Sağlık
Harcamasına Maruz
Kalan Haneler
N
%
N
%
5162474
13898947
99,70
99,80
14396
33064
0,30
0,20
3532073
982457
2933274
1945478
1823644
2455181
1004208
1224369
692391
441964
680639
1345742
99,60
99,80
99,80
99,70
99,80
99,90
99,90
99,80
100,00
99,90
99,90
99,30
15714
2456
4704
6244
2781
2371
778
2142
0
457
370
9442
0,40
0,20
0,20
0,30
0,20
0,10
0,10
0,20
0,00
0,10
0,10
0,70
3837528
4431116
3789146
2684341
3677396
99,60
99,80
99,80
100,00
99,70
14048
8869
7282
459
9821
0,40
0,20
0,20
0,00
0,30
3821662
3834819
3784261
3811241
3809438
19061421
100,00
99,60
99,50
99,80
99,90
99,75
1410
14777
17863
8721
4688
47459
0,00
0,40
0,50
0,20
0,10
0,25
208
Tablo 67. Yoksullaştırıcı Etkiye Maruz Kalan ve Kalmayan Hanelerin Yapmış
Oldukları Harcamaların Yerleşim Yeri, Gelir ve Harcama Dilimlerine Göre Dağılımı
(TL/Yıl)
Yoksullaştırıcı Sağlık Harcaması
Yapmayan Haneler
Cepten Yıllık Harcama
Yapan Haneler
Cepten Yıllık Harcama
N
Ort.
SH.
N
Ort.
SH.
Kır
1887992
1012,8
57,3
14396
21816,1
5716,2
Kent
5198439
1445,0
103,6
33064
27798,1
13786,6
Kır-Kent
Bölge
İstanbul
1205948
1733,4
231,1
15714
41816,0
27567,5
Batı Marmara
373036
1278,2
225,7
2456
33877,1
19189,2
Ege
1140750
1405,5
296,6
4704
8229,7
1773,7
Doğu Marmara
827249
1243,9
299,2
6244
15916,9
4719,0
Batı Anadolu
502879
1095,8
148,7
2781
15626,4
4497,0
Akdeniz
831769
1202,7
131,5
2371
7204,6
3424,7
Orta Anadolu
405910
999,6
110,8
778
650,0
0,0
Batı Karadeniz
470312
902,9
99,0
2142
7728,9
2513,1
Doğu Karadeniz
94150
1250,9
359,9
0
0,0
0,0
Kuzeydoğu Anadolu
224811
1252,0
135,3
457
1712,0
0,0
Ortadoğu Anadolu
312128
1238,0
150,4
370
2288,0
0,0
Güneydoğu Anadolu
697488
1514,7
177,9
9442
29181,9
10748,5
≤800
1598743
1404,2
144,9
14048
19335,5
6714,2
801 – 1000
1669246
1328,7
190,0
8869
13887,7
7563,6
1001 – 1500
1345906
1128,2
100,3
7282
12174,2
2579,5
1501 – 2080
890756
1351,6
179,8
459
17909,6
345,2
2081 +
1314729
1154,1
91,5
9821
67263,8
38655,9
≤520
952839
428,7
81,5
1410
533,5
90,9
521-800
1300781
370,3
14,4
14777
5975,5
2006,5
801-1100
1480834
642,3
26,1
17863
26369,9
6636,0
1101-1610
1619106
1050,7
40,0
8721
15178,2
2051,9
1611+
1732870
3393,8
293,7
4688
115339,1
56683,1
Genel Toplam
7086431
1329,8
77,6
47459
25983,6
9779,6
Tablo 67 sağlık harcamasının yoksullaştırıcı etkisine maruz kalan ve kalmayan hanelerin
yıllık ortalama sağlık harcamalarının yerleşim yeri, gelir ve harcama dilimlerine göre
dağılımını göstermektedir. Sağlık harcamasının yoksullaştırıcı etkisine maruz kalan hanelerin
yıllık ortalama sağlık harcaması yoksullaştırıcı etkiye maruz kalmayan hanelerin ortalama
harcamasından yaklaşık 20 kat daha fazladır. Bu fark kırsal yerleşim yerinde yaklaşık 22 kat
olmasına karşın, kentsel yerleşim yerinde ise 19 kattır. Bölgesel açıdan değerlendirme
209
yapıldığında ise İstanbul Bölgesi’nde yaşayan ve yoksullaştırıcı etkiye maruz kalan hanelerin
yıllık ortalama sağlık harcamasının diğerlerinden daha fazla olduğu, Batı Marmara
Bölgesi’nde yaşayan ve yoksullaştırıcı sağlık harcamasına maruz kalan haneler ile aynı
bölgede yaşayan ancak yoksullaştırıcı sağlık harcamasına maruz kalmamış olan hanelerin
yıllık ortalama sağlık harcaması arasında 26 kat fark olduğu göze çarpmaktadır. Benzer
değerlendirmeler gelir ve tüketim harcama dilimleri açısından yapıldığında ise sağlık
harcamasının yoksullaştırıcı etkisine maruz kalan ve beşinci gelir grubunda olan hanelerin
yıllık ortalama harcamasının yoksullaştırıcı etkiye maruz kalmış olan diğer gelir gruplarından
çok daha yüksek olduğu görülmektedir. Ayrıca beşinci gelir grubunda olup yoksullaştırıcı
etkiye maruz kalan ve kalmayan hanelerin yıllık ortalama harcamaları karşılaştırıldığında
yoksullaştırıcı etkiye maruz kalanların ortalama harcamasının 58 kattan daha fazla olduğu
hesaplanmıştır. Harcama dilimleri itibariyle ise gelir dilimlerinde olduğu gibi beşinci harcama
diliminde yer alan ve yoksullaştırıcı etkiye maruz kalan hanelerin yıllık ortalama
harcamasının yoksullaştırıcı etkiye maruz kalan ve diğer harcama dilimlerinde yer alan
hanelerden çok daha yüksek olduğu göze çarpmaktadır. Birinci harcama diliminde yer alan ve
yoksullaştırıcı etkiye maruz kalan hanelerin yıllık ortalama harcamaları aynı harcama
diliminde olup yoksullaştırıcı etkiye maruz kalmayan hanelerden yaklaşık
1,2 kat daha
fazladır.
210
Tablo 68. Yoksullaştırıcı Etkiye Maruz Kalan ve Kalmayan Hanelerin Yatarak, Ayakta ve Koruyucu Sağlık Hizmeti Alımı Sırasında
Yapmış Oldukları Harcamaların Yerleşim Yeri, Gelir ve Harcama Dilimlerine Göre Dağılımı (TL/Yıl)
Yapmayan Haneler
Yatarak
Kır-Kent
N
Ort.
Kır
710284
Kent
1762800
İstanbul
Yapan Haneler
Ayakta
SH.
N
Ort.
305,3
36,9
1424513
590,5
104,4
4044953
405261
519,4
76,7
Batı Marmara
139089
360,3
Ege
388006
952,7
Doğu
Marmara
301529
340,4
Batı Anadolu
151488
Akdeniz
289900
Orta Anadolu
Batı Karadeniz
Koruyucu
SH.
N
Ort.
1134,9
68,8
154997
506,8
1512,0
110,1
426524
830,9
948066
1931,0
284,9
53909
912,1
77,6
275118
1481,8
290,3
23273
442,3
865131
1315,5
228,4
134626
58,5
642330
1409,2
381,3
48599
270,7
68,7
374270
1302,1
195,7
445,4
85,9
629352
1259,5
145,3
126884
441,6
186,0
332895
999,2
176408
441,6
155,6
343802
34692
1079,0
896,0
86519
405,7
89898
Yatarak
SH.
Ayakta
N
Ort.
SH.
N
Ort.
64,2
6463
8440,6
4131,9
13271
19419,1
131,4
15353
8187,1
2327,4
29732
26007,4
339,9
6665
13333,3
3325,4
15714
36160,6
817,6
247,3
2071
12630,6
5467,7
2456
710,2
212,0
1896
5000,0
0,0
2808
437,1
178,6
2139
10165,6
4588,4
4809
45332
501,7
136,6
632
40000,0
0,0
60305
1303,6
565,5
2371
1055,1
701,0
110,5
29238
584,7
155,0
0
0,0
0,0
969,2
107,8
45550
297,2
50,7
635
360,0
72421
1081,4
203,1
7372
274,4
90,5
0
88,6
173307
1378,5
170,8
23926
311,7
91,2
491,4
115,7
255116
1125,9
137,8
40467
1359,6
283408
367,7
86,7
557658
1615,5
195,6
68923
≤800
585806
410,9
68,7
1246361
1550,0
175,0
801 – 1000
541656
702,6
214,9
1310608
1354,3
1001 – 1500
491107
386,4
62,4
1021640
1213,6
Koruyucu
SH.
N
Ort.
SH.
5621,7
460
3900,0
0,0
15558,2
4147
4859,6
1416,7
28422,9
0
0,0
0,0
23228,5
14632,5
0
0,0
0,0
10410,5
1698,4
0
0,0
0,0
15728,2
6391,7
1407
1430,0
0,0
2781
6542,2
5132,1
0
0,0
0,0
1246
11700,0
0,0
0
0,0
0,0
778
650,0
0,0
0
0,0
0,0
0,0
2142
7622,2
2489,5
0
0,0
0,0
0,0
0,0
0
0,0
0,0
0
0,0
0,0
457
1400,0
0,0
457
312,0
0,0
0
0,0
0,0
670,0
0
0,0
0,0
370
2288,0
0,0
0
0,0
0,0
745,7
123,2
4951
1084,1
582,0
9442
26501,9
10813,5
3200
6229,7
492,6
110943
653,5
103,4
5315
13906,5
5193,1
14048
13261,8
6655,8
1844
6188,0
0,0
216,5
129967
480,1
122,9
2388
473,7
128,2
8869
13330,7
7566,5
1868
2038,9
648,8
116,3
114410
776,7
295,6
5488
6189,2
3674,1
6158
7789,4
2386,8
895
7514,0
0,0
Bölge
Doğu
Karadeniz
Kuzeydoğu
Anadolu
Ortadoğu
Anadolu
Güneydoğu
Anadolu
Gelir
Dilimlerine
Göre
211
1501 – 2080
278295
492,2
97,4
697453
1421,1
222,8
74189
1021,4
361,2
0
0,0
0,0
459
17909,6
345,2
0
0,0
0,0
2081 +
Harcama
Dilimlerine
Göre
485502
429,0
57,9
974962
1252,4
116,8
123567
712,4
148,6
4843
11803,7
3418,3
6489
92986,5
48921,1
0
0,0
0,0
≤520
340315
94,1
26,6
0
0,0
0,0
678594
529,9
104,6
0
0,0
0,0
691867
304,7
79,3
778
650,0
0,0
521-800
448323
115,9
15,5
4763
4223,8
1266,3
963101
422,5
16,8
2307
441,1
315,7
938102
254,0
13,1
11061
3462,6
1643,2
801-1100
490872
254,9
31,2
10517
13012,7
3165,5
1161436
676,4
28,9
3220
6472,6
3001,9
1069804
427,0
27,8
9175
3897,3
1362,0
1101-1610
556328
401,2
41,0
6075
3798,9
2889,9
1281399
1104,4
45,4
5856
4505,7
2667,5
1102155
590,0
35,1
4125
5980,1
3161,8
1611+
637245
1295,6
282,0
460
418,0
0,0
1384935
3441,0
302,5
963
8781,8
3144,0
1105569
1355,8
224,5
3604
139359,9
62507,1
Genel Toplam
2473083
508,6
75,2
5469466
1413,8
83,5
581521
744,5
98,0
21816
8262,2
2041,8
43003
23974,2
10917,8
4607
4763,7
1277,7
212
Tablo 68 sağlık harcamasının yoksullaştırıcı etkisine maruz kalan ve kalmayan hanelerin
yataklı, ayakta ve koruyucu sağlık hizmetleri içi yaptıkları yıllık ortalama sağlık
harcamalarının yerleşim yeri, gelir ve harcama dilimlerine göre dağılımını göstermektedir.
Sağlık harcamasının yoksullaştırıcısı etkisine maruz kalan hanelerin yataklı, ayakta ve
koruyucu sağlık hizmetleri için yaptıkları yıllık ortalama cepten sağlık harcaması
yoksullaştırıcı etkiye maruz kalmayanlarla karşılaştırıldığında yoksullaştırıcı etkiye maruz
kanların yataklı sağlık hizmetleri için 16, ayakta sağlık hizmetleri için 17 ve koruyucu sağlık
hizmetleri için 6 katlık daha fazla harcama yaptıkları hesaplanmıştır. Diğer yandan kırsal
alanda yaşayıp yoksullaştırıcı etkiye maruz kalan hanelerin yataklı, ayakta ve koruyucu sağlık
hizmetleri için yaptıkları ortalama harcama yoksullaştırıcı etkiye maruz kalmamış olan
hanelerden sırasıyla 28, 17 ve 9 kat daha fazladır. Kentsel alanda yaşayan ve yoksullaştırıcı
etkiye maruz kalmış olan hanelerin ise yataklı, ayakta ve koruyucu sağlık hizmetleri için
yaptıkları yıllık ortalama harcama ise sırasıyla 13, 17 ve 5 kat daha fazladır. Bölgesel açıdan
değerlendirme yapıldığında ise yoksullaştırıcı etkiye maruz kalan ve kalmayan hanelerin
yataklı sağlık hizmetleri için yaptıkları yıllık ortalama harcamalar arasında en fazla farkın
Batı Marmara Bölgesi olduğu görülmekte ve yoksullaştırıcı etkiye maruz kalmış olan
hanelerin yoksullaştırıcı etkiye maruz kalmamış hanelere göre yataklı sağlık hizmetleri için
35 kattan fazla harcama yaptıkları hesaplanmıştır. Ayakta sağlık hizmeti açısından ise
İstanbul’da yaşayan ve cepten sağlık harcamalarının yoksullaştırıcı etkisine maruz kalmış
olan hanelerin aynı bölgede yaşayan ve yoksullaştırıcı etkiye maruz kalmamış hanelere göre
yıllık ortalama harcamalarının yaklaşık 19 kat daha fazla olduğu, koruyucu sağlık hizmetleri
açısından ise Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde yaşayan ve yoksullaştırıcı etkiye maruz kalmış
olan hanelerin yıllık ortalama harcamasının yoksullaştırıcı etkiye maruz kalmamış hanelerden
8 kat daha fazla harcama yaptıkları tespit edilmiştir.
Gelir dilimleri itibariyle bir karşılaştırma yapıldığında birinci gelir diliminde yer alan ve
yoksullaştırıcı etkiye maruz kalanların yataklı sağlık hizmeti yaptıkları yıllık ortalama cepten
harcama aynı gelir diliminde yer alan ve yoksullaştırıcı etkiye maruz kalmamış olanlardan 33
kat daha fazladır. Yoksullaştırıcı etkiye maruz kalan ve kalmayanların ayakta sağlık
hizmetleri için yaptıkları yıllık ortalama cepten harcama harcama dilimleri itibariyle
karşılaştırıldığında ise en büyük farkın üçüncü harcama diliminde olduğu; beşinci harcama
diliminde yer alıp yoksullaştırıcı etkiye maruz kalmamış olanların yoksullaştırıcı etkiye maruz
kalmış olanlara göre ayakta sağlık hizmetleri için yıllık 3 kat daha fazla harcama yaptıkları
bulunmuştur. Koruyucu sağlık hizmetleri açısından ise üçüncü gelir diliminde yoksullaştırıcı
213
etkiye maruz kalmış olan haneler ile kalmamış hanelerin koruyucu hizmetler için yaptıkları
yıllık ortalama harcama arasında yaklaşık 10 katlık farkın olduğu görülmüştür. Harcama
dilimleri açısından ise üçüncü harcama diliminde olup yoksullaştırıcı etkiye maruz kalan
hanelerin yataklı sağlık hizmetleri için yaptıkları yıllık ortalama harcamanın yoksullaştırıcı
etkiye maruz kalmamış olanlardan yaklaşık 25 kat daha fazla olduğu, aynı tüketim harcaması
diliminde yer alan ve yoksullaştırıcı sağlık harcamasına maruz kalanlar ile kalmayanların
ayakta sağlık hizmetleri için yaptıkları yıllık ortalama harcama arasında ise yaklaşık 30 katlık
farkın olduğu, beşinci tüketim diliminde yer alıp yoksullaştırıcı etkiye maruz kalanlar ile
kalmayanların koruyucu sağlık hizmetleri için yaptıkları yıllık ortalama harcama arasında ise
yaklaşık 40 katlık bir farkın olduğu bulunmuştur.
214
Tablo 69. Yoksullaştırıcı Etkiye Maruz Kalan ve Kalmayan Hanelerin Formal ve Informal Harcamalarının Yerleşim Yeri, Gelir ve
Harcama Dilimlerine Göre Dağılımı (TL/Yıl)
Yapmayan Haneler
İnformal
Formal
Nakdi&Ayni
Yapan Haneler
İnformal
Formal
Hediye
Toplam
Nakdi&Ayni
Hediye
Toplam
N
Ort.
SH.
N
Ort.
SH.
N
Ort.
SH.
N
Ort.
SH.
N
Ort.
SH.
N
Ort.
SH.
N
Ort.
SH.
N
Ort.
SH.
1805517
898,9
45,4
341120
386,1
166,6
3574
535,1
51,2
342277
390,4
166,1
13907
10114,4
2350,7
5554
4654,0
2316,3
0
0,0
0,0
5554
4654,0
2316,3
6792
4515,9
2271,5
895
200,0
0,0
6792
4542,2
2269,2
Kır-Kent
Kır
4918374
1272,8
90,6
840752
357,0
37,5
14608
689,0
132,1
849263
365,3
38,6
31167
25081,4
14867,
6
İstanbul
1111261
1664,1
245,5
180914
335,5
63,6
2288
400,0
0,0
183203
336,3
62,8
15714
36088,0
73
15600,
0
0,0
0
0,0
0,0
73
15600,0
0,0
Batı
Marmara
28416,
8
360292
1083,0
218,0
41987
791,8
351,7
2560
567,2
491,1
43017
806,6
343,1
2456
4466,4
2516,6
1511
9452,8
5689,2
0
0,0
0,0
1511
9452,8
5689,2
Ege
1092526
1028,0
169,3
154187
415,2
118,9
2674
1845,4
0,0
154965
444,9
131,4
2808
10410,5
1698,4
0
0,0
0,0
0
0,0
0,0
0
0,0
0,0
793858
1172,3
311,9
148508
218,5
46,3
0
0,0
0,0
148508
218,5
46,3
6244
12665,1
5403,4
2139
9494,4
4276,3
0
0,0
0,0
2139
9494,4
4276,3
472990
1046,5
153,5
60758
135,6
48,2
1222
260,0
0,0
61979
138,0
47,4
2781
6542,2
5118,8
0
0,0
0,0
0
0,0
0,0
0
0,0
0,0
783977
1025,2
95,8
136998
767,3
420,2
1243
77,4
31,4
137377
765,9
419,0
2371
7127,7
3440,2
2371
76,9
15,5
0
0,0
0,0
2371
76,9
15,5
380950
930,1
106,2
70230
286,8
75,7
410
100,0
0,0
70230
287,4
75,7
778
650,0
0,0
0
0,0
0,0
0
0,0
0,0
0
0,0
0,0
433452
748,6
80,5
85686
271,8
77,3
1492
439,7
350,7
87178
274,7
76,0
2142
7622,2
2488,5
635
360,0
0,0
0
0,0
0,0
635
360,0
0,0
89149
1263,0
450,9
22762
110,8
39,6
0
0,0
0,0
22762
110,8
39,6
0
0,0
0,0
0
0,0
0,0
0
0,0
0,0
0
0,0
0,0
218818
1114,1
131,1
45758
194,7
33,1
457
40,0
0,0
45758
195,1
33,1
457
312,0
0,0
457
0,0
0,0
0
0,0
0,0
457
0,0
0,0
303551
1125,2
152,8
52158
303,5
48,4
1306
1464,9
0,0
52819
335,9
58,2
370
2288,0
0,0
0
0,0
0,0
0
0,0
0,0
0
0,0
0,0
683066
1338,7
155,4
181928
315,7
52,7
4530
360,6
264,6
183745
321,5
52,6
8953
20450,0
9175,2
5160
3948,9
1129,0
895
200,0
0,0
5160
3983,6
1131,1
≤800
1532371
1269,1
140,1
303119
498,7
192,8
4802
385,9
187,1
305642
500,6
191,3
14048
13399,5
6564,2
2964
4618,6
1728,1
0
0,0
0,0
2964
4618,6
1728,1
801 –
1000
1604350
1169,8
177,5
271676
236,2
43,3
5094
1036,9
228,8
273115
254,3
54,6
8381
6779,8
2518,2
2095
1086,0
839,7
0
0,0
0,0
2095
1086,0
839,7
Kent
Bölge
Doğu
Marmara
Batı
Anadolu
Akdeniz
Orta
Anadolu
Batı
Karadeni
z
Doğu
Karadeni
z
Kuzeydo
ğu
Anadolu
Ortadoğu
Anadolu
Güneydo
ğu
Anadolu
Gelir
Dilimleri
ne Göre
215
1001 –
1500
1501 –
2080
1276721
847055
1013,9
1172,6
102,0
170,3
210276
135744
304,3
437,9
78,3
81,9
4733
723
584,0
78,0
115,3
0,0
213459
136468
312,7
436,0
77,7
81,4
7282
459
6422,3
1950,2
3266
15420,3
3303,8
73
2947
1108,4
15600,
0
11667,
7
917,9
895
200,0
0,0
3266
1163,3
966,6
0,0
0
0,0
0,0
73
15600,0
0,0
3198,8
0
0,0
0,0
2947
11667,7
3198,8
1201596
964,0
82,8
209299
382,4
73,3
2830
714,4
444,6
211098
388,7
73,1
7925
70511,1
46191,
6
≤520
1410
533,5
90,9
70138
240,9
59,7
0
0,0
0,0
908251
321,9
39,2
58534
79,2
27,6
0
0,0
0,0
253100
385,1
80,6
0
0,0
0,0
521-800
11756
5628,5
2506,8
79686
286,9
53,1
1407
1430,0
0,0
1245630
356,1
14,1
63150
265,0
56,6
0
0,0
0,0
512130
362,6
23,8
9114
3690,4
1664,5
6799,2
130788
309,3
40,3
895
7514,0
0,0
1409421
603,3
25,2
103141
307,9
72,1
1041
6578,0
0,0
574047
613,7
32,9
11737
16365,5
7908,0
2560,9
122068
514,2
76,7
922
6786,0
0,0
1551827
963,8
40,2
100164
621,1
149,7
777
5082,5
881,9
749420
988,5
52,2
8721
11667,0
2120,2
3766
10189,8
7664,3
12346
4592,5
1624,2
2081 +
Harcama
Dilimleri
ne Göre
801-1100
17863
11011610
7286
1611+
Genel
Toplam
4688
6723891
18332,
1
14141,
5
113815
,3
1172,4
57597,
7
67,4
178841
1181872
1621,3
365,4
295,8
55,0
1383
18182
5027,2
658,7
530,9
106,3
1608762
1191540
2984,4
372,5
263,3
55,1
124670
45075
1455,9
400,6
0
0,0
0,0
884699
3164,0
336,
1
20463,5
10386,
5
1234
6
4578,0
1624,8
895
200,0
0,0
216
Tablo 69'da yoksullaştırıcı etkiye maruz kalan ve kalmayan hanelerin formal ve informal
harcamalarının sosyo-demografik özellikler, gelir ve harcama dilimlerine göre dağılımı
görülmektedir. Yoksullaştırıcı etkiye maruz kalan hanelerde formal harcama ortalamasının 17
kat fazla olduğu görülmektedir. Yoksullaştırıcı etkiye maruz kalan hanelerin hediye amaçlı
informal harcama yerine daha çok ayni ve nakdi informal harcamada bulundukları
görülmektedir. Yoksullaştırıcı etkiye maruz kalan hanelerde formal harcama ortalamasının
kent yerleşim yerlerinde ve İstanbul'da yaşayanlarda, 2.081 TL ve üzeri gelir diliminde, 1.611
TL ve üzeri harcama diliminde bulunanlarda en yüksek olduğu görülmektedir. Ayni ve nakdi
informal harcamaların kır yerleşim yerlerinde ve Doğu Marmara'da yaşayanlar, 1501-2080
TL arası gelir diliminde, 801-1100 TL harcama diliminde bulunanlarda en yüksek olduğu
görülmektedir.
217
Tablo 70. Yoksullaştırıcı Etkiye Maruz Kalan ve Kalmayan Hanelerin Başvurulan Hizmet Sunuculara Yaptıkları Harcamaların
Yerleşim Yeri, Gelir ve Harcama Dilimlerine Göre Dağılımı (TL/Yıl)
Yapmayan Haneler
Yapan Haneler
Üniversite
N
Ort.
SH.
N
Ort.
Kır
1412011
540,1
51,4
100477
377,8
Kent
Bölge
3495485
655,8
72,8
349183
741,4
İstanbul
Batı Marmara
747104
711,5
116,8
65108
1170,6
294494
647,0
107,1
23248
356,6
Ege
764154
448,8
58,3
76048
Doğu Marmara
Batı Anadolu
568046
929,5
389,4
336379
582,3
Akdeniz
591861
702,9
Orta Anadolu
Batı Karadeniz
290267
330710
Özel
SH.
N
Ort.
SH.
N
74,9
755375
1088,4
78,4
8169
150,3
2218021
1511,8
140,1
20574
444,8
595375
1865,5
377,7
11153
175,2
92517
2227,2
797,9
2071
356,4
127,4
454123
1680,9
377,8
48750
242,0
85,1
407396
795,2
123,5
32839
1788,8
1072,9
134722
126,6
59095
552,0
153,1
305916
499,1
85,2
18718
176,4
66,1
515,0
60,4
32385
529,0
163,3
Ort.
Üniversite
Özel
SH.
N
Ort.
SH.
N
Ort.
SH.
6513,9
2299,7
1818
5939,1
738,4
26652,0
22091,3
0
0,0
0,0
10933
9348,0
2337,2
22405
11766,8
4589,1
44943,7
39353,6
73
11700,0
6029,7
2780,2
0
0,0
0,0
11271
5866,2
3752,6
0,0
1897
6733,1
0
0,0
0,0
1041
3322,6
6578,0
0,0
2808
7971,9
94,7
2829
5218,2
2566,4
471,8
703
4394,0
0,0
4837
16857,2
3983,6
1255,9
268,5
2150
8310,1
1343,9
167,7
0
0,0
5744,6
0
0,0
0,0
366
78,0
0,0
0,0
0
0,0
0,0
2371
7204,6
3424,7
158965
952,3
146,8
778
133160
929,4
180,1
1388
650,0
0,0
0
0,0
0,0
0
0,0
0,0
3031,2
730,0
0
0,0
0,0
1388
8892,1
2155,0
Kır-Kent
67237
580,4
105,4
8779
440,7
215,4
35823
1625,2
1061,7
0
0,0
0,0
0
0,0
0,0
0
0,0
0,0
163403
573,3
131,2
22644
417,8
82,7
113859
989,9
160,9
457
312,0
0,0
0
0,0
0,0
0
0,0
0,0
Ortadoğu Anadolu
220283
637,9
126,5
19215
1084,8
827,2
134506
1337,3
251,2
370
1326,0
0,0
0
0,0
0,0
370
962,0
0,0
Güneydoğu Anadolu
≤800
533558
490,5
48,8
42831
641,5
389,1
407035
1388,4
181,1
7547
6601,4
1793,3
0
0,0
0,0
8031
19079,0
10985,9
1202998
689,2
73,9
86755
583,7
168,9
671938
1537,4
279,6
10179
5153,4
2194,9
0
0,0
0,0
9683
15430,0
9490,6
801 – 1000
1001 – 1500
1212825
733,3
186,5
117830
618,0
185,4
673762
1153,1
154,1
7046
1648,0
986,3
703
4394,0
0,0
5564
7826,1
3305,9
913199
580,5
80,0
89334
620,6
198,5
556130
1259,9
174,7
3870
4565,6
1805,7
1041
6578,0
0,0
4307
6047,9
2164,8
1501 – 2080
2081 +
591490
477,6
53,0
54515
555,9
169,4
369321
1755,1
365,3
0
0,0
0,0
73
11700,0
0,0
459
16042,6
2564,1
777131
490,2
73,8
82682
580,1
316,4
605453
1171,9
102,2
5155
99937,5
60950,3
0
0,0
0,0
7925
9842,6
3821,3
Doğu Karadeniz
Kuzeydoğu Anadolu
≤520
521-800
1410
533,5
90,9
147942
452,2
380,3
0
0,0
0,0
38971
474,9
304,4
0
0,0
0,0
99786
287,5
133,9
12881
5509,9
2266,2
227500
106,8
15,9
2307
441,1
315,7
29850
192,9
47,9
824
0,0
0,0
139269
155,3
25,7
801-1100
1101-1610
17375
12307,8
5522,3
235114
148,5
19,8
3220
6417,0
3014,8
41413
285,3
74,9
0
0,0
0,0
158825
194,6
29,3
8721
11992,0
2681,3
264106
334,8
45,9
5856
4505,7
2667,5
47132
1266,7
350,1
0
0,0
0,0
202290
371,5
60,0
1611+
4688
113535,5
57549,8
307210
707,5
87,4
963
8781,8
3144,0
60500
2840,3
1466,0
0
0,0
0,0
212336
1367,9
328,1
4907496
622,5
53,9
449660
660,2
118,0
2973397
1404,3
106,3
28743
20928,5
15977,0
1818
5939,1
738,4
33339
10973,6
3164,3
Genel Toplam
218
Tablo 70. Yoksullaştırıcı Etkiye Maruz Kalan ve Kalmayan Hanelerin Başvurulan Hizmet Sunuculara Yaptıkları Harcamaların
Yerleşim Yeri, Gelir ve Harcama Dilimlerine Göre Dağılımı (TL/Yıl) (Devam)
Yapmayan Haneler
Başvuru
Kendi Kendine
Tedavi
Diğer*
Yapan Haneler
Başvuru
Kendi Kendine
Tedavi
Diğer*
n
Ort.
SH.
n
Ort.
SH.
n
Ort.
SH.
n
Ort.
SH.
n
Ort.
SH.
n
Ort.
SH.
Kır
46250
1014,7
353,9
182385
381,6
62,4
15368
4547,0
729,5
366
0,0
0,0
1972
153,9
97,1
0
0,0
0,0
Kent
171617
1286,0
532,6
630120
598,7
115,3
43103
5300,8
862,3
457
0,0
0,0
931
650,0
0,0
0
0,0
0,0
İstanbul
76324
2004,6
1156,6
138278
415,1
138,5
11175
1525,2
677,5
0
0,0
0,0
0
0,0
0,0
0
0,0
0,0
Batı Marmara
6009
337,3
63,8
20683
287,2
200,6
748
33800,0
0,0
0
0,0
0,0
385
0,0
0,0
0
0,0
0,0
Ege
42671
517,2
308,1
134251
294,5
72,5
0
0,0
0,0
0
0,0
0,0
0
0,0
0,0
0
0,0
0,0
Doğu Marmara
4365
749,0
695,6
105514
561,8
202,7
1422
52000,0
0,0
0
0,0
0,0
0
0,0
0,0
0
0,0
0,0
Batı Anadolu
42790
952,8
461,4
64188
479,1
188,5
5114
9601,9
5231,2
366
0,0
0,0
1587
191,2
111,8
0
0,0
0,0
Akdeniz
9028
188,6
165,4
69784
568,2
221,1
6673
2522,9
1050,2
0
0,0
0,0
0
0,0
0,0
0
0,0
0,0
Orta Anadolu
4041
1887,4
1306,8
56181
565,8
189,5
20340
3863,8
1035,8
0
0,0
0,0
0
0,0
0,0
0
0,0
0,0
Batı Karadeniz
8112
222,7
99,7
48350
579,4
304,0
7804
1972,4
583,4
0
0,0
0,0
0
0,0
0,0
0
0,0
0,0
Doğu Karadeniz
4819
507,1
211,5
12090
390,9
360,5
674
15600,0
0,0
0
0,0
0,0
0
0,0
0,0
0
0,0
0,0
Kuzeydoğu Anadolu
4470
5673,6
1727,6
35909
658,5
93,5
1747
555,9
76,8
457
0,0
0,0
0
0,0
0,0
0
0,0
0,0
Ortadoğu Anadolu
4112
419,6
247,5
56005
216,4
59,0
2453
4019,9
711,0
0
0,0
0,0
0
0,0
0,0
0
0,0
0,0
Güneydoğu Anadolu
11126
523,0
221,4
71273
1599,1
864,4
321
2600,0
0,0
0
0,0
0,0
931
650,0
0,0
0
0,0
0,0
≤800
37514
921,1
507,3
193499
695,2
288,4
12330
4686,9
1265,4
366
0,0
0,0
955
59,8
54,7
0
0,0
0,0
801 – 1000
50397
2099,7
1683,3
176619
501,0
141,7
7128
5910,8
3734,6
0
0,0
0,0
1563
544,9
88,5
0
0,0
0,0
1001 – 1500
34727
733,2
288,8
140813
293,8
76,8
6936
5475,3
1923,2
0
0,0
0,0
0
0,0
0,0
0
0,0
0,0
Kır-Kent
Bölge
219
1501 – 2080
32981
1182,0
601,0
122525
377,0
100,2
15688
2826,8
666,3
0
0,0
0,0
385
0,0
0,0
0
0,0
0,0
2081 +
47359
598,5
276,0
138425
430,4
138,0
13418
2904,1
1081,5
0
0,0
0,0
0
0,0
0,0
0
0,0
0,0
≤520
778
6,0
0,0
0
0,0
0,0
148720
449,9
378,3
632
390,0
0,0
927
1560,0
0,0
0
0,0
0,0
521-800
499
60,0
0,0
0
0,0
0,0
227500
106,9
15,9
955
59,8
54,7
3136
1392,6
513,5
0
0,0
0,0
801-1100
2911
144,7
41,9
895
200,0
0,0
235837
149,8
19,9
0
0,0
0,0
10420
1140,6
334,1
0
0,0
0,0
1101-1610
5973
384,5
172,2
0
0,0
0,0
269621
336,4
45,1
1317
459,8
190,3
16518
3074,2
744,3
0
0,0
0,0
1611+
8022
1150,0
145,7
0
0,0
0,0
309861
731,2
91,1
0
0,0
0,0
27469
8368,6
1483,1
0
0,0
0,0
217866
1228,4
425,8
812505
549,9
90,7
58470
5102,7
657,4
824
0,0
0,0
2904
313,0
134,7
0
0,0
0,0
Genel Toplam
*Diğer: TSK’ya bağlı sağlık kuruluşları (GATA hariç), yurtdışı hastaneler, derneklere ve vakıflara bağlı sağlık kuruluşları
220
Tablo 70'de yoksullaştırıcı sağlık harcaması yapan ve yapmayan hanelerin kamu ve özel
hizmet sunuculara başvurularında yaptıkları harcamaların sosyo-demografik özellikler, gelir
ve harcama dilimlerine göre dağılımı görülmektedir. Buna göre yoksullaştırıcı etkiye maruz
kalan hanelerin ortalama harcamalarının geleneksel sağlık hizmeti sunuculara başvuru
sırasında en yüksek, kendi kendine tedavi sırasında en düşük olduğu görülmektedir.
Yoksullaştırıcı etkiye maruz kalan hanelerin Sağlık Bakanlığı hastanelerine başvurularında
yaptıkları harcamaların özel sağlık kuruluşlarına başvurularında yaptıkları harcamaların
yaklaşık 2 katı olduğu görülmektedir. Sağlık Bakanlığı'na bağlı kuruluşlara başvuranların
yaptıkları ortalama harcamaların kent yerleşim yerleri ve İstanbul'da yaşayanlarda, 2.081 TL
ve üzeri gelir diliminde bulunanlarda, 1.611 TL ve üzeri harcama diliminde bulunanlarda en
yüksek olduğu görülmektedir. Özel sağlık kuruluşlarına başvuruda bulunanların ortalama
harcamalarının kent yerleşim yerlerinde ve Güneydoğu Anadolu bölgesinde yaşayanlarda,
1501-2080 TL gelir dilimi, 1.611 TL ve üzeri harcama diliminde bulunanlarda en yüksek
221
5. SONUÇ VE ÖNERİLER
Sağlık finansmanı ve harcamaları konusunda yapılan araştırmaların politika belirleyiciler için
yol gösterici olabilmesi için gerek sağlık hizmetlerinin kullanımı gerekse bu hizmetler için
yapılan cepten harcamalar konusunda riskli kişilerin belirlenmesine ve bu kişilerin risklerden
korunmasına yönelik politikaların geliştirilmesi sürecine katkıda bulunması gerekir.
Bu amaçla yapılmış olan bu çalışmada toplam 25.738 hanelik örneklem hacminde 19.685
hanede 85.356 kişi ile görüşülmüş ve cevap verme düzeyi %81,1 olarak gerçekleşmiştir.
Görüşülen kişilerden %3,3’ünün hastaneye yattığı, %12,6’sının sağlık sorunu yaşadığı ve
%1,3’ünün hastalık dışı nedenle sağlık hizmeti kullandığı görülmüştür. Kullanım hızları
açısından ise bir yılda 1.000 kişiye düşen yataklı sağlık hizmeti kullanım sayısı 74,9, sağlık
sorunu nedeniyle ayakta sağlık hizmeti kullanım sayısı 3.734 ve hastalık dışı nedenle sağlık
hizmeti kullanım sayısı 367,8 olarak bulunmuştur.
Hastaneye yatışların %65,6'sı Sağlık Bakanlığı hastanelerine, %8,5'i üniversite, %22,6'sı özel
ve %5'i diğer sınıfında yer alan hastanelere yapılmıştır. Sağlık sorunu yaşayan bireylerin
%10,7’sinin kendi kendine tedavi, %3,5’inin geleneksel sağlıkçılara başvurduğu ve
%9,2’sinin ise bu sorunu gidermek için hiçbir şey yapmadığı ve hiçbir şey yapmamanın
arkasındaki en önemli nedenlerin ise “küçük, önemsiz bir sorun” olarak görülmesi ile “param
yoktu” olduğu belirlenmiştir. Hiçbir şey yapmama açısından bir değerlendirilme yapıldığında
2007 yılında bir sağlık sorunu yaşamasına rağmen hiçbir şey yapmayanların toplam içindeki
payı %15 iken bu çalışmada %9,2’lere kadar gerilemiş olduğu tespit edilmiştir.
Çalışmada kişi başı cepten yapılan sağlık harcamasının 137,39 TL olduğu, bu rakamın
TÜİK’in 2012 yılı kişi başı cepten harcama rakamından (157,08 TL) yaklaşık 20 TL daha
düşük olduğu bulunmuştur. Bu fark, iki çalışmanın metodolojisindeki (cepten sağlık
harcamasını nasıl sınırlandırdıkları ya da tanımladıkları, veri toplama yöntemlerinin kapsamı,
çalışmaların tasarım ve süresi gibi) farklılıklardan kaynaklanmış olabilir. Ayrıca, bu
çalışmada ödeme yaptığı halde ödeme tutarını bilmeyenlerin de olduğu dikkate alındığında
hesaplanan kişi başı cepten harcama tutarının 137,39 TL’den daha büyük olduğu
düşünülmektedir. Diğer yandan özel sağlık sigortası ve GSS primleri de dikkate alındığında
ise kişi başı cepten yapılan sağlık harcamasının 164,30 TL olduğu tespit edilmiştir. Ancak
özel sağlık sigortası ve GSS primlerinin hizmet türlerine (hastane, ayakta ve koruyucu gibi),
harcama kalemlerine (ilaç, laboratuvar, görüntüleme, tıbbi cihaz ve malzeme ile diğer mal ve
222
hizmetler) ve hizmet sunucularına göre ayrıştırılamayacağı için özel sağlık sigortası ve GSS
primleri toplam cepten harcamalar dışında tutulmuştur.
Cepten harcamaların yataklı ve ayakta sağlık hizmetlerine göre dağılımı değerlendirildiğinde,
%13,7’si yataklı sağlık hizmetleri için, geriye kalan %86,3’ü hastalık ya da hastalık dışı bir
nedenle ayakta sağlık hizmeti kullanımı için yapılmıştır.
Cepten yapılan toplam sağlık harcamasının hizmet sunucularına dağılımı incelendiğinde ise
%50,9’un özel sağlık kuruluşlarına başvuranlar, %41’inin Sağlık Bakanlığına bağlı sağlık
kuruluşlara başvuranlar, %3,4’ünün üniversite hastanelerine başvuranlar, %2,9’unun diğer
sağlık kuruluşlarına başvuranlar ve %1,7’sinin geleneksel sağlıkçılara başvuranlar tarafından
yapıldığı görülmüştür. Sağlık Bakanlığı’na bağlı sağlık kuruluşlara başvurularda alınan
hizmetler için yapılan ortalama harcama 551,6 TL iken, üniversite hastanelerine başvurularda
alınan hizmetler için yapılan ortalama harcamaların 619,1 TL, özel hastanelere başvurularda
alınan hizmetler için yapılan ortalama harcamanın 1.187,6 TL ve diğer hizmet sunuculara
başvurular sırasında alınan hizmetler için yapılan ortalama harcamanın 1.103,4 TL olduğu
bulunmuştur.
Cepten yapılan toplam harcamanın sağlık hizmeti türlerine göre dağılımı incelendiğinde ise;
%55,4’ü ilaç, %13,3’ü laboratuvar, %8,2’si görüntüleme hizmetleri, %8,8’i tıbbi cihaz,
%1,8’i tıbbi malzeme ve %12,6’sı diğer mal ve hizmetler için yapılmıştır. İlaç için yapılan
ortalama harcama 600,6 TL, laboratuvar hizmetleri için yapılan ortalama harcama 279,8 TL,
görüntüleme için 217,4 TL, tıbbi cihaz 797,4 TL, tıbbi malzeme 87 TL ve diğer mal ve
hizmetler için 673,4 TL ortalama harcama yapılmıştır.
Cepten harcamaların formal ve informal ayrımına bakıldığında %94,7’sinin formal geriye
kalan %5,3’ünün informal olduğu tespit edilmiştir. İnformal ödemeler ile başa çıkabilmek için
uygulanabilecek stratejiler dikkate alındığında kamu tarafından yapılan harcamaların
artırılması,
kamu
finansman
kaynaklarını
güçlendirici
tedbirler
alınması,
sağlık
profesyonellerinin motivasyonunu artırıcı ve özendirici tedbirlerin alınması, sağlık sektöründe
daha iyi nitelikte hizmet sunumu yönünde rekabetin yükseltilmesi, hem kamu hem de özel
sektörde yapılan sağlık harcamaları ile ilgili olarak hesap verebilirliğin artırılması, hasta
hakları ve hasta güvenliğinin geliştirilmesi ön plana çıkanlar arasında bulunmaktadır
(Cherecheş ve diğ. 2013). Birçok ülkede informal sağlık ödemelerinin önemli bir nedenini
oluşturan kendisine bu ödemenin yapılmasına göz yuman sağlık profesyonellerinin
cezalandırılmaları da informal ödemeler ile başa çıkabilme yollarından birisi olarak kabul
223
edilmektedir. Informal ödemelerin azaltılmasına yönelik bu önlemler sağlık hizmetleri
kalitesini artırmaya katkıda bulunacağı gibi bu sistemin temelini oluşturan hasta ile hekim
arasındaki güven ilişkisini daha da sağlamlaştıracaktır. Bu nedenle başta geri kalmış ve
gelişmekte olan ülkeler olmak üzere informal ödemelerin azaltılmasına yönelik stratejilerin
artarak geliştirilmesi önerilmektedir (Cherecheş ve diğ.2013).
Cepten harcamaların haneler üzerindeki katastrofik etkisi değerlendirildiğinde ise görüşülen
hanelerin %0,50’inin katastrofik etkiye maruz kaldığı, bu hanelerin ise ağırlıklı olarak kentsel
yerleşim yerinde, Güneydoğu Anadolu bölgesinde yaşayanlar, beşinci harcama diliminde
(1.611 TL ve üzerindekiler) ve birinci gelir (800 TL ve altında) diliminde bulunanlar olduğu
bulunmuştur. Yardım ve diğ. (2013) tarafından yapılan çalışmada ise 2003 yılında katastrofik
sağlık harcaması yapan hanelerin oranı %0,75 iken, bu oran 2006 yılında %0,59’a, 2009
yılında ise %0,48’e düşmüştür. Bu çalışmada da katastrofik sağlık harcaması yapan hanelerin
oranının 2009 yılına göre değişim göstermediği görülmüştür.
Cepten harcamaların haneler üzerindeki yoksullaştırıcı etkisi dikkate alındığında ise hanelerin
%0,25’inin yoksullaştırıcı etkiye maruz kaldıkları görülmüş olup, kentsel yerleşim yerlerinde
ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde yaşayan, birinci gelir ve üçüncü harcama diliminde (8011100 TL) olan ailelerin yoksullaştırıcı etkiye daha fazla maruz kaldıkları tespit edilmiştir.
Yardım ve diğ. (2013) tarafından yapılan çalışmada ise 2003 yılında yoksullaştırıcı etkiye
maruz kalan hanelerin oranı %0,26 iken, bu oran 2006 yılında %0,34’e yükselmiş, ancak
2009 yılında ise tekrar %0,22’ye düşmüştür. Bu çalışmada ise yoksullaştırıcı etkiye maruz
kalan hanelerin oranının 2009 yılı oranına yakın olduğu ve değişim göstermediği görülmüştür.
Bireylerin gerçekte ihtiyaç duydukları sağlık hizmetlerinden hakkaniyetli bir şekilde
yararlanabilmeleri için ödeme gücü olmayan, yoksul kesimin bundan en az zarar görmesi
sağlanmaya çalışılmalıdır. Buradaki temel amaç ödeme gücü yeterli olmayanları finansal
riskten uzak tutmaktır. Finansal riskten korunmanın temel mantığı vatandaşların finansal
katastrofik etkiden korunmasına çalışmak ile ilgilidir. Finansal riskten koruma kişilerin
gittikçe artan hastalık maliyetleri ile finansal yükten korunabilmeleri için risk paylaşım
mekanizmalarının oluşturulması ile yakından ilişkilidir. Bu sayede vatandaşlar daha çok
paraları olduğunda daha fazla ödeme yapabileceklerdir. Tam tersi bir durumda yani bu ön
ödeme mekanizmaları olmadığı takdirde hanehalkları katastrofik sağlık harcaması yapmak
durumunda kalmaktadırlar. Dünya genelinde her yıl 178 milyon kişinin katastrofik sağlık
harcaması yapmak durumunda kaldıkları düşünülecek olursa bu önlemlerin politika
belirleyiciler için önemi daha da artmaktadır (Xu ve diğ. 2007). Katastrofik sağlık harcamaları
224
ile mücadele etmede politika belirleyicilerin dikkate almaları gereken bir diğer unsur da insan
faktörüdür. Sağlık hizmetlerinde insan faktörü hizmet sunumunun tüm aşamalarında etkili bir
faktör olduğu için hizmeti sunanların motivasyonları artırılıp hizmet kalitesi yükseltilse bile
sağlık hizmetlerinde katastrofik harcamaların artışından kaçınılamamaktadır (Xu ve diğ.
2006). Bu nedenle günümüzde pek çok ülkede sağlık çalışanlarının çalışma koşullarını
düzenleyen uygulamaların bir dönüşüm sürecinde olduğu bilinmektedir.
Sınırlılıklar
Bu çalışmada görüşülen kişilerin hastalık hastalıkları ile ilgili herhangi bir soru sorulmamış,
bu nedenle yapılan harcamaların hastalıklara göre en azından kronik ya da akut hastalıklara
göre farklı olup olmadığı, ya da birincil ve komorbidite durumuna göre değişip değişmediği
konusunda bir değerlendirme yapılamamıştır.
Çalışma iki aylık bir dönemi kapsayacak şekilde kesitsel olarak tasarlandığı için mevsimlik
etkiler kontrol altına alınmamıştır.
Öneriler
Çalışmanın bulguları özellikle kırsal yerleşim yerinde, TRC Güneydoğu Anadolu ve
Kuzeydoğu Anadolu bölgesinde, birinci tüketim ve gelir diliminde yer alan haneleri
katastrofik ve yoksullaştırıcı etkilerden korumak için politikalar geliştirilmesi gerektiğine
işaret etmekte ve tamamlayıcı sağlık sigortası uygulamasına geçilmesi halinde özellikle bu
gruplara yönelik koruyucu tedbirlerin alınması gerektiğini söylemektedir.
Gelecek çalışmalarda gerek hizmet kullanımı gerekse cepten harcamaların hastalığa göre
değişip değişmediğini de belirlemek için hastalık adı ya da görüşülen kişilerin sürekli bakım
gerektiren engelli biri olup olmadığı da sorgulanmalıdır.
Çalışma bulgularının mevsimsel etkilerden arındırılması için çalışmanın farklı mevsimlerde
yapılması söz konusu olabilir.
225
KAYNAKLAR
Acs G. Sabelhaus J. (1995) "Trends In Out-Of-Pocket Spending On Healthcare 1980-92”,
Monthly Labor Review, December, 35-43 http://bls.gov/mlr/1995/12/art4full.pdf Erişim
Tarihi: 14.11.2013.
Adam G. Hungary (1986). "Medical Gratitude Payment In Hungary". Magveto˝ Kiado´:
Budapest.
Aday L.A. Begley C.E. Lairson D.R. Balkrishman R. (2004) “Evaluating The Healthcare
System Effectiveness, Efficiency and Equity”, http://www.patmccrory.com/_/downloadEvaluating-the-Healthcare-System-Effectiveness-Efficiency-and-Equity-Second
Edition
/
p1947705601/ Erişim Tarihi: 06.08.2013.
Atanasova E. Pavlova M. Moutafova E. Rechel B. Groot W. (2012) "Out-Of Pocket Payments
For Health Care Services In Bulgaria: Financial Burden And Barrier To Access", The
European Journal Of Public Health, 23(6), 916-922.
Atun R. Aydın S. Chakraborty S, Sümer S, Aran M, Gürol I, Nazlıoğlu S, Ozgülcü
S, Aydoğan U, Ayar B, Dilmen U, Akdağ R. (2013) "Universal Health Coverage In Turkey:
Enhancement Of Equity", The Lancet, 382, 65-99.
Balazs P. (1996). "Our Underlying Interest In Dealing With Gratitude Payment, Lege Artis
Medicinae 6: 660–663.
Barber S. Bonnet F. Bekedam H. (2004) “Formalizing Under-The-Table Payments To Control
Out-Of-Pocket Hospital Expenditures In Cambodia” Health Policy And Planning, 19(4), 199208.
Belli P. Shahriari H. Curtio Medical Group (2002) Qualitative Study On Informal Payments
For Health Services In Georgia. Washington: World Bank, Hnp Discussion Paper.
226
http://siteresources.worldbank.org/HEALTHNUTRITIONANDPOPULATION/Resources/28
1627-1095698140167/Shahriari-QualitativeStudy-whole.pdf, Erişim Tarihi: 20.10.2013.
Belli P.C. (2004) “The Impact Of Resource Allocation And Purchasing Reforms On Equity”,
Hnp
Discussion
Paper,
http://siteresources.worldbank.org/HEALTHNUTRITIONANDPOPULATION/Resources/28
1627-1095698140167/Chap7BelliFinal.pdf Erişim Tarihi:20.08.2013
Berger M.C. Messer J. (2002) “Public Financing Of Health Expenditures, Insurance, and
Health Outcomes” Applied Economics, 34 (17), 2105-2113.
Berkowitz E.N. (2006) Essentials Of Health Care Marketing, Jones And Bartlett Publishers,
Second Edition, U.S.A.
Bjertnaes O.A. Sjetne I.S. Iversen H.H. (2012) “Overall Patient Satisfaction With Hospitals:
Effects Of Patient-Reported Experiences And Fulfilment Of Expectations”, BMJ
Quality&Safety, 21(1), 39-46.
Bloom G. Standing H. Lloyd R. (2008) Markets, Information Asymmetry and Health Care:
Towards New Social Contracts”, Social Science&Medicine, 66(10), 2076-2087.
Carrasquillo O. Carrasquillo A.I. Shea S. (2000) Health Insurance Coverage Of Immigrants
Living In The United States: Differences By Citizenship Status And Country Of Origin,
American Journal Of Public Health, 90(6), 917-923.
Carrin G. Waelkens M.P. Criel B. (2005) “Community-Based Health Insurance In
Developing Countries: A Study Of Its Contribution To The Performance Of Health Financing
Systems” Tropical Medicine&International Health, 10(8), 799-811.
Chaudhuri A. Roy, K.‘Changes In Out-Of-Pocket Payments For Healthcare In Vietnam and
Its Impact On Equity In Payments, 1992-2002’, 2008, Health Policy, 88 (1), 38-48.
Chawla M, Berman P, Kawiorska D. (1998) Financing Health Services In Poland: New
Evidence On Private Expenditures, Health Economics, 7(4):337–46.
227
Cherecheş R.M. Ungureanu M.I. Sandu P. Rus I.A. (2013) “Defining Informal Payments In
Healthcare: A Systematic Review”, Health Policy, 110(2-3), 105-114.
Culyer A.J. Wagstaff A. (1993) “Equity And Equality In Health And Health Care”, Journal of
Health Economics, 12(4), 431-457.
Dixon A. (2002) “Are Medical Savings Accounts A Viable Option For Funding Health Care”,
Croatian Medical Journal, 43(4): 408-416.
Doorslaer E.V. O’Donnell O. Rannan-Elıya R.P. Somanathan A. Adhikari S.R. Garge C.C.
Harbianto D. Alejandro N. H. Huqh M.N. Ibragimova S. Karanj A. Leek T. Leungl G.M.
Lum J.R. Ngn C.W. Panded B. Racelisg R. Taoo S. Tinl K. Tısayatıcomp K. Trisnantorof K.
Vasavidp C. Zhao Y. (2007) “Catastrophic Payments For Health Care In Asia”, Health
Economics, 16(11), 1159-1184.
Dosi G. Fagiolo G. Napoletano M. Roventini A. (2013) “Income Distribution, Credit and
Fiscal Policies In An Agent-Based Keynesian Model”, Journal of Economic Dynamics and
Control, 37(8), 1598-1625.
Ensor T. Savelyeva L. (1998) "Informal Payments for Health Care In The Former Soviet
Union: Some Evidence From Kazakstan", Health Policy and Planning, 13(1), 41-49.
Ensor T. Witter S. (2001) “Health Economics In Low Income Countries: Adapting To The
Reality Of The Unofficial Economy” Health Policy, 57(1), 1-13.
Falkingham J. Akkazieva B. Baschieri A. (2010) "Trends In Out Of Pocket Payments For
Health Care In Krygyzstan, 2001-2007", Health Policy and Planning, 25(5), 427-436.
Feldsteh Paul J. 1993. Health Care Economics, 4th Ed.,Albany, Ny Delmar Publishers.
Gaal P. Belli P.C. Mckee M. Szocska M. (2006) “Informal Payments For Healthcare:
Definitions, Distinctions and Dilemmas”, Journal of Health Politics, Policy And Law, 31(2),
251-293.
228
Getzen T.E. (2000) “Healthcare Is An Individual Necessity And A National Luxury:
Applying Multilevel Decision Models To The Analysis Of Health Care Expenditures”,
Journal Of Health Economics, 19, 259-270.
Gottret P. Schieber G (2006) Health Financing Revisited A Practitioners Guide, The World
Bank,
Washington
D.C.
http:/
/web.worldbank.org/
TOPICS/EXTHEALTHNUTRITIONANDPOPULATION/EXTHSD
22335 643~
WBSITE/EXTERNAL/
/0 ,, content MDK:
menu PK :376811 ~pagePK :148956~piPK: 216618~theSitePK: 376793 ~
isCURL:Y,00.html Erişim Tarihi: 05.06.2013.
Habibov N. (2009) "Determinants Of Out-Of-Pocket Expenditures On Prescribed Medications
In Tajikistan", Journal Of Health Organization and Management, 23(2), 170-182.
Hill C.J. Garner S.J. (1991) “Factors Influencing Physician Choice”, Hospital Health Services
Administration, 36(4), 491-503.
Hwang W. Weller W. Ireys H. Anderson G. (2001) “Out-Of-Pocket Medical Spending For
Care Of Chronic Conditions", Health Affairs, 20(6), 267-278.
Inozu B. Chauncey D. Kamataris V. Mount C. (2012) Performance Improvement For
Healthcare, McGrawhill, U.S.A.
Kao A.C. Green D.C. Zaslavsky A.M. Koplan J.P. Cleary P.D. (1998) “The Relationship
Between Method of Physician Payment and Patient Trust”, JAMA, 280, 1708-1714.
Kotler P. Clarke R.N. (1986) Marketing For Health Care Organizations, Prentice Hall College
Div.
Krutilova V. Yaya S. (2012) "Unexpected Impact Of Changes In Out-Of-Pocket Payments
For Health Care On Czech Household Budgets", Health Policy, 107 (2-3), 276-288.
Langa K.M. Fendrick A.M. Chernew M.E. Kabeto M.U. Paisley K.L. Hayman J.A. (2004)
"Out Of Pocket Health Care Expenditures Among Older Americans With Cancer", Value In
Health, 7(2), 186-194.
229
Lewis M. (2000) "Who Is Paying For Health Care In Eastern Europe And Central Asia?"
World Bank http: //
lnweb90.worldbank.org/eca/eca.nsf/Attachments /Who +is+Paying
+for+Health +Care+ in +Europe+and+Central +Asia/$Fil /Who+Is+Paying+text.pdf Erişim
Tarihi:15.10.2013.
Lewis M. (2010) "Who Is Paying For Health Care In Eastern Europe And Central Asia?"
World Bank, http:// lnweb90.worldbank.org /eca/eca.nsf/Attachments / Who+is+Paying+
for+Health+Care+in+Europe +and+Central+Asia/$File/Who+Is+Paying+text.pdf.
Liu T. Sun M. (2012) “Informal Payments In Developing Countries’ Public Health Sectors”,
Pacific Economic Review, 17(4), 514-524.
Liu Y. Çelik Y. Şahin B. (2003) “Türkiye’de Sağlık Ve İlaç Harcamaları ve İlaç Geri Ödeme
Politikası”, SUVAK (Sağlıkta Umut Vakfı) Yayını.
Lu C. Chin B. Li G. Murray C.J.L. (2009) "Limitations Of Methods For Measuring Out-OfPocket And Catastrophic Private Health Expenditure", Bulletin of World Health Organization,
87, 238-244.
Meijer C. O’Donnell O. Koopmanschap M. Doorslaer E. (2013) “Health Expenditure Growth:
Looking Beyond The Average Through Decomposition Of The Full Distribution ”, Journal Of
Health Economics, 32(1), 88-105.
Minh H.V. Phuong N.T.K. Saksena P. James C.D. Xu K. (2012) “Financial Burden of
Household Out Of Pocket Health Expenditure In Viet Nam: Findings From The National
Living Standart Survey 2002-2010”, Social Science&Medicine, Nov(96), 258-263.
Moissialos E. Dixon A. Figueras J. Kutzin J. (Eds.) Normand C., Busse R. (2002) “Social
Health Insurance Financing”, P.59, Funding Options For Europe, European Obsevatory On
Health Care Systems Series.
Mokhtari M. Ashtari M. (2012) "Reducing Informal Payments In The Health Care System:
Evidence From A Large Patient Satifaction Survey", Journal Of Asian Economics, 23 (2),
189-200.
230
Monahan A. (2012) “Fairness Versus Welfare In Health Insurance Content Regulation”,
University Of Illinois Law Review, 2012; Minnesota Legal Studies Research Paper No. 1202.
Musgrove P. Zeramdini R. Carrin G. (2002) “Basic Patterns In National Health Expenditure”,
Bulletin Of World Health Organization, 80(2), 134-142.
Naga R.H.A. Lamiraud K. (2008) “Catastrophic Health Expenditure And Household WellBeing”, The Toyota Centre Suntory And Toyota International Centresfore Conomics And
Related Disciplines London School Of Economics Houghton Street London Wc2a 2a.
OECD and WHO (2003) DAC Guidelines and Reference Series – Poverty and Health,
http://whqlibdoc.who.int/publications/2003/9241562366.pdf. Erişim Tarihi:17.11.2013.
OECD (2009) "Health At A Glance 2009 OECD Indicators", http://books. google.com.tr /
books?id=588klrgBgVIC&pg=PA146&lpg=PA146&dq=oecd+countries+out+of+pocket+exp
enditure&source=bl&ots=NYDfpA5ikm&sig=ipAuv2rThACCYCYV4YlQSvzWQsk&hl=tr
&sa=X&ei=pkWvUtrnEYmbtQam1YDgAg&ved=0CGwQ6AEwCA#v=onepage&q=oecd%2
0countries%20out%20of%20pocket%20expenditure&f=false Erişim Tarihi: 11.10.2013
OECD Health Data 2013 http://stats.oecd.org/Index.aspx?DataSetCode=SHA Erişim Tarihi
03.11.2013.
Okumura Y. Ito H. (2013) "Out Of Pocket Expenditure Burdens In Patients With
Cardiovascular Conditions And Psychological Distress: A Notionwide Cross-Sectional
Study", General Hospital Psychiatry, 35 (3), 233-238.
Özgen H. (2007) "Sağlık Hizmetleri Finansmanında Cepten Harcama: Nedir? Neden
Önemlidir?", Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 10(2), 201-228.
Özgen H. Tatar M. (2008) “Sağlık Hizmetleri Finansmanında İnformal Ödemeler”, Hacettepe
Sağlık İdaresi Dergisi, 11(1), 103-132.
Özgen, H., Şahin, B., Belli, P., Tatar, M., Berman, P. (2010) “Predictors of Informal Health
231
Pal R. (2013) "Out-Of-Pocket Health Expenditure: Impact On The Comsumption Of Indıan
Households", Oxford Development Studies, 41(2), 258-279.
Payments: The Example from Turkey”, Journal of Medical Systems, 34(3): 387-396.
Plümper T. Neumayer E. (2012) “Health Spending Out Of Pocket Contributions and
Mortality Rates”, Public Administration, 91(2), 403-418.
Rubin R. M. Kenneth K.. (1993) "Out-Of-Pocket Health Expenditure Differentials Between
Elderly And Non-Elderly Households", The Gerontologist, 33(5):595-602.
Sağlık Uygulama Tebliği (SUT) www.sgk.gov.tr Erişim Tarihi :12.11.2013 Değişiklik Tebliği
İşlenmiş Güncel 2013 SUT.
Savedoff W. (2004) “Tax-Based Financing For Health Systems: Options And Experiences”,
World Health Organization, Http://Apps.Who.İnt/İris/Bitstream/ 10665/ 69022/ 1/Eıp_Fer_
Dp_04.4.Pdf, Erişim Tarihi:10.06.2013.
Sekhri N. Savedoff W. (2005) “Private Health Insurance: Implıcations For Developing
Countries, Bulletin of World Health Organization, 83(2), 127-134.
Shen Y.C. McFeeters J. (2006) “Out-Of-Pocket Healthspendingbetweenlow- Andhigher
Income Populations: Who Is At Risk Of Having High Expenses And High Burdens?” Medical
Care, 44(3), 200-209.
T.C.
Sağlık
Bakanlığı
Sağlık
İstatistikleri
Yıllığı
2011.
http://sbu.saglik.gov.tr/Ekutuphane/kitaplar/siy_2011.pdf Erişim Tarihi: 05.11.2013.
T.C. Sağlık Bakanlığı Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2012. http://saglik.gov.tr/TR/dosya/187578/h/istaturk2012.pdf Erişim Tarihi: 05.11.2013.
T.C. Sosyal Güvenlik Kurumu www.sgk.gov.tr , Yayın No:79, 2012 Erişim Tarihi:
09.11.2013.
232
Tatar M. (2011) "Sağlık Hizmetlerinin Finansman Modelleri: Sosyal Sağlık Sigortasının
Türkiye’de Gelişimi", Sosyal Güvenlik Dergisi, 1(1), 103-133.
Tatar M. Özgen H. Şahin B. Belli P. Berman P. (2007) “Informal Payments In The Health
Sector: A Case Study From Turkey”, Health Affairs, 26(4), 1029-1039.
Thom D. Kravitz R. Bell R. Krupat E. Azari R. (2002) “Patient Trust In The Physician:
Relationship To Patient Requests”, Family Pactice, 19(5), 476-483.
Thuan N.T.B. Lofgren C. Chuc N.T.K. Janlert U. Lindholm L. (2006) “Household Out-OfPocket Payments For İllness: Evidence From Vietnam”, BMC Public Health, 15(6), 283.
TUİK
(2009)
Hanehalkı
Bütçe
Harcaması
Tüketim
http://www.tuik.gov.tr/Kitap.do?metod=KitapDetay&KT_ID=7&KITAP_ID=33,
Harcamaları
Erişim
Tarihi 06.11.2013.
TÜİK
(2012)
İstatistiklerle
Türkiye
http:
//www.tuik.gov.tr
/Kitap.do?metod=
KitapDetay&KT_ ID= 0&KITAP_ ID=5 Erişim Tarihi:02.10.2013.
TÜİK, Sağlık Harcama İstatistikleri 2012 http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1084
Erişim Tarihi 07.11.2013.
Türkiye Sigortalar Birliği, http://www,tsb,org,tr/resmi-istatistikler,aspx?pageID=909 Erişim
Tarihi:12.11.2013.
Uğurluoğlu E., Özgen H. (2008) “Sağlık Hizmetleri Finansmanı ve Hakkaniyet”, Hacettepe
Sağlık İdaresi Dergisi, 11(2), 133-159.
Wagstaff A. (1992) “Equity In The Finance Of Health Care: Some International
Comparisons”, Journal of Health Economics, 11(4), 361-387.
WHO (2001) Mental Health: New Understanding: New Hope, http:/ /www.who.int/whr
/2001/en / whr01_ en.pdf Erişim Tarihi: 17.10.2013.
233
WHO (2003) "The World Health Report", http://www.who.int/whr/2003/en/whr03_en.pdf,
Erişim Tarihi:05.10.2013.
WHO (2004) "The World Health Report 2004 Changing History", http: // www.who.int
/whr/2004/en/report04_en.pdf, erişim Tarihi:18.07.2013.
WHO (2005) "Sustainable Health Financing, Universal Coverage and Social Health
Insurance. 115th World Health Assembly Resolution Eb115.R13, Geneva,
http:
//apps.who.int/iris/bitstream/10665/20383/1/WHA58_33-en.pdf Erişim Tarihi:14.10.2013.
WHO (2012) Global Health Observatory Data Repository http: //apps.who.int /gho/data /
node.main.484?lang=en Erişim Tarihi: 01.11.2013
Wirtz V. (2012) "Heteregenous Effects of Health Insurance On Out of Pocket Payments
Expenditures on Medicines in Mexico", Value In Health 15, 593-603.
World Bank (2004). "The Millenium Development Goals For Health: Rising To The
Challenges". World Bank:Washington, DC, http://www.scielosp.org/scielo.php?pid=S004296862005001100022&script=sci_arttext, Erişim Tarihi:06.10.2013.
World Bank http://data.worldbank.org/indicator/SP.DYN.IMRT.IN,Erişim Tarihi 30.11.2013.
World Health Organization (WHO) (2012) “Who Global Health Expenditure Atlas”
Http://Www.Who.İnt/Nha/Atlas.Pdf, Erişim Tarihi:25.10.2013.
Wyszewianski L. (1986) “Families With Catastrophic Health Care Expenditures”, Health
Services Research, 21(5), 617-634.
Xu K. (2005) “Distribution Of Health Payments And Catastrophic Expenditures”, World
Health Organization (WHO), Discussion Paper, Number 2, World Health Organization,
Genewa.
Xu K. Evans D. B. Kawabata K. Zeramdini R. Klavus J. Murray C.J.L. (2003) “Household
Catastrophic Health Expenditure: A Multicountry Analysis”, The Lancet, 362(9378), 111117.
234
Yardım M.S. Çilingiroğlu N. Yardım N. (2010) "Catastrophic Health Expenditure and
Impoverishment In Turkey", Health Policy, 94(1), 26-33.
Yardım M.S. Çilingiroğlu N. Yardım N. (2013) “Financial Protection In Health In Turkey:
The Effects Of The Health Transformation Programme”, Health Policy and Planning, 29(2),
177-192.
235
EKLER
Ek1: Anket
Ek 2: Görüşmeci El Kitabı
Ek 3. Anket Yazılım Programı Kullanım Kılavuzu
Ek 4. SPSS Nihai Veri Tabanı
Ek 5. Mobil Anket Uygulaması Yazılım Programı
Ek 6. Telefon görüşmeleri kayıt CD’leri
236

TÜRKİYE`DE HANEHALKLARI TARAFINDAN CEPTEN YAPILAN

Transkript

Benzer belgeler

docİstanbul - Alisa Lebow

PDF İndir

indir - astrofizik - Anadolu Üniversitesi

Çiçek Düzenleme

KOÇ ÜNİVERSİTESİ`NDEN ÜÇ YENİ KİTAP

kısaca anadolu grubu

Okul Gazetesi