pdf versiyonu

Transkript

pdf versiyonu

Çevrim İçi Bilim Haberciliği Kursu - Ders 2
Çevrim İçi Bilim Haberciliği Kursu
WFSJ ve SciDev.Net tarafından oluşturulmuştur.
Ders 2
Bilim hikâyeleri bulmak ve değerlendirmek
(Julie Clayton)
1
Dünya Bilim Muhabirleri Federasyonu (WFSJ) tarafından, Bilim ve Gelişim Ağı (Science and
Development Network SciDev.Net) ile yakın işbirliği içinde geliştirilen dünyanın ilk çevrim içi bilim
haberciliği kursuna hoşgeldiniz.
2.1 Giriş........................................................................................................................................................ 3
2.2 İyi kaynaklar nelerdir?....................................................................................................................... 4
2.3 Günlük hayattan fikirler.................................................................................................................... 5
2.4 Bir krizi avantaja dönüştürmek.......................................................................................................6
2.5 Bilimin sınırlarında haber yapmak..................................................................................................7
2.6 E-posta duyurularına üye olmak.................................................................................................... 8
2.7 Bir bilim insanıyla tanışın.................................................................................................................. 9
2.8 Ama röportaj yapacak bir bilim insanını nasıl bulabilirsiniz?................................................ 10
2.9 Bilimsel bilgileri araştırmak için interneti kullanmak.................................................................11
2.10Bir konferansı izlemek......................................................................................................................12
2.11 Etik ikilemler.......................................................................................................................................15
2.12Yayınlardan hikâyeler.......................................................................................................................16
2.13Kaynağınızın kalitesini değerlendirmek - “Kötü bilim?”..........................................................18
2.14Gözden geçirme sorusu (1)............................................................................................................ 23
2.15Gözden geçirme sorusu (2)...........................................................................................................24
2.16Gözden geçirme sorusu (3)........................................................................................................... 25
2.17Gözden geçirme sorusu (4)...........................................................................................................26
2.18Ödev (1).............................................................................................................................................. 28
2.19Ödev (2).............................................................................................................................................29
2.20Ödev (3).............................................................................................................................................30
Bu projeye fon sağlayan kurumlar:
International Development Research Centre (Kanada) [ http://www.idrc.ca/ ]
Department of International Development (İngiltere) [ http://www.dfid.gov.uk/ ]
Swedish International Development Agency (İsveç) [ http://www.sida.se/ ]
2
2.1 Giriş
Bir bilim muhabiri olarak, iki seçenekle karşı karşıyasınız: Haberin size gelmesini beklemek ya da çıkıp
haber bulmak.
Mesela basın bültenlerinden size haber gelmesini beklerseniz, elinizde içindekiler arasından bir seçim
yapabileceğiniz bir liste olabilir; ama bu durumda bilim medyasının geri kalanının da elinde aynı haberin
olma olasılığı yüksektir.
Kendi haberinizi bulmak daha fazla çalışma gerektirir, ama bu daha sıradışı, eşi olmayan ve başka
kimsenin elinde olmayan bir haber bulmak anlamına geliyorsa, en sonunda çok daha tatmin edici
olabilir. Özellikle gelişmekte olan ülkelerde çalışan muhabirler için, bölgelerinde ne tür araştırmalar
yapıldığını öğrenmenin tek yolu bu olabilir.
Aynı zamanda, eğer belli bir haber kuruluşu için ilk defa çalışıyorsanız, hiç kimsede olmayan bir haber
götürmek çok iyi olur. Bunun çok büyük bir atlatma haber olması gerekmez, küçük ama sağlam bir
haber başlangıç için yeterlidir.
Bu çevrim içi ders, bilim haberi bulma ve bunların kaynaklarını değerlendirme becerilerini geliştirmek
isteyen, özellikle gelişmekte olan ülkelerdeki muhabirler için hazırlanmıştır.
Bu dersin sonunda, internet kaynakları da dahil olmak üzere, geniş bir haber kaynağı yelpazesine
aşina olacak ve bir haberin önemini, bir iddianın geçerliliğini ve bir bilim insanının inanılırlığını
değerlendirmekte kullanılan ana kriterleri gözden geçirmiş olacaksınız.
3
2.2 İyi kaynaklar nelerdir?
Bilim haberleri ile ilgili fikirler pek çok farklı kaynaktan gelebilir; bir muhabirin bu kaynakları ne kadar
derinlemesine kullanabildiği, internet erişimi de dahil olmak üzere mevcut kaynaklara bağlıdır.
Birincil kaynaklar, size ilk ağızdan doğrudan parçası oldukları bir şeyi anlatan insanlardır. Örneğin işi
yapan araştırmacı, klinik bir deneye katılan bir hasta. Bu kişiler olan biteni kendi açılarından anlatır.
İkincil kaynaklar birincil kaynaklardan bundan bir adım daha uzaktır. Bunlar, muhabir ile birincil kaynak
arasındaki elektronik medya ve diğer medyadır. Bir muhabirin tekelinde değillerdir.
Bilim haberleri için olası kaynaklar
Birincil kaynaklar:
• Bilim insanı olmayanlar: Politikacılar, komşular, diğer muhabirler vs.
• Bilim insanlarıyla ve diğer bilimsel uzmanlarla bire bir yapılan görüşmeler
• Basın toplantıları
İkincil kaynaklar:
• Diğer medya
• Basın bültenleri
• Elektronik bültenler
• Tartışma forumları
• Bilimsel organizasyonların ve şirketlerin web siteleri
• Yayınlar (örneğin, birinci elden araştırma tezleri)
Bir muhabir, peşinde olduğu habere bağlı olarak, belli kaynaklara ulaşmak diğer kaynaklara ulaşmaktan
daha önemli olabilir.
4
2.3 Günlük hayattan fikirler
Bilim muhabirleri, iyi bir başlangıç noktası olarak, günlük hayatta karşılarına çıkan fikirlerin değerini
gözardı etmemelidir. Bu fikirler arkadaşlardan, aileden, komşulardan, çarşı pazarda çalışan insanlardan
ve diğer muhabirlerden çıkabilir.
Çocuklarda beslenme gibi günlük bir konudan konuşurken, hazır bebek mamalarına karşı anne sütünün
besin değeri ve güvenilirliği gibi bir konunun veya çocuklara şeker, hidrojene yağlar, tatlandırıcılar ve
diğer katkı maddeleri içeren besinler verilmesi gibi bir konunun araştırılmasına zemin hazırlayabilir.
Soruların insanların günlük meselelerinden kaynaklandığı durumlarda, muhabir bilimi okuyucularının
veya dinleyicilerinin hayatlarıyla nasıl ilişkilendireceğini zaten bilecektir.
5
2.4 Bir krizi avantaja dönüştürmek
Başka bir medyadaki yeni haberler, sizi kendi haber kuruluşunuz için devam haberleri yazmaya teşvik
edebilir.
Örneğin Wanzala Justus insan atıklarından kurtulma problemine yeni bir çözüm öneren şu haberi
[ http://www.islamonline.net/servlet/Satellite?c=ArticleC&cid=1157962459731&pagename=ZoneEnglish-Health&Science%2FHSELayout ] Kenya Yayın Ortaklığı’nda çalışan bir meslektaşının
bio-tuvaletlerle ilgili televizyon haberinin devamı olarak yazdı.
Politika muhabirlerinin veya sosyal ilişkiler muhabirlerinin ele aldığı bir krizin veya anlaşmazlığın
bilimsel yönü de olabilir. Bilim haberciliği, medyanın ele aldığı konulara önemli bir yeni boyut getirebilir.
Nadia El-Awady’nin yazdığı SciDev.Net’in web sitesindeki inceleme yazısı bunun iyi bir örneğidir.
Yazının konusu, iki ülke arasındaki büyük politik ayrılığa rağmen İsrail ve Filistin’deki bilim insanlarının
beklenmedik işbirliğidir.
[ http://www.scidev.net/en/features/israelipalestinian-research-walking-on-eggshells.html ]
6
2.5 Bilimin sınırlarında haber yapmak
Bilim ile toplumun diğer kültürel ve toplumsal yönlerinin kesiştiği bölge, hikâye fikirleri bulmak için
verimli bir alandır. Muhabirler, bilimsel araştırmanın derinden bağlı olunan inançlar ve görüşlerle ilgili
tartışmaya getirebileceği yeni bakış açılarını ele alabilir.
Örneğin konu, aşağıdaki hikâyede olduğu gibi, bilimsel tıbba karşı geleneksel tıp olabilir. Burada,
dini belgelerde bahsi geçen bitkisel bir ilacın HIV’nin tedavisi için kullanılabileceği iddiası yer alıyor.
Yazar Tamer El-Maghraby diğer bilim insanlarına bu iddiayla ilgili yorumlarını sorarak bir denge
yaratmaya özen göstermiş. Ayrıca örneklemin küçük olmasının yanı sıra, hakemli bir bilimsel dergide
yayımlanmadığı için geçerliliği olmadığını belirterek çalışmanın sınırlılığını tanımlamış.
[ http://www.islamonline.net/servlet/Satellite?c=ArticleC&cid=1164545906466&pagename=ZoneEnglish-Health&Science%2FHSELayout ]
Başka bir örnekte, Wanzala Justus HIV’den dolayı Kenya’da geleneksel ilaçlara olan ilginin yeniden
canlanmasını ele alıyor ve bilimsel kanıt standartlarına göre bu ilaçların geçerliliğini inceliyor. Hikâyenin
fikri, Nairobi’de yapılan Uluslararası Sağlık ve Bitkisel İlaçlar Kongresi’ndeki bir seminerde bitkisel tıp
uygulamaları yapan bir kişinin verdiği konferanstan sonra çıkmış.
[ http://www.islamonline.net/servlet/Satellite?c=ArticleC&cid=1157365890516&pagename=ZoneEnglish-Health&Science%2FHSELayout ]
Din ile bilim de sınır oluşturan diğer bir ilginç konudur. Bilim muhabirleri, örneğin duanın iyileştirici
gücü olup olmadığı veya dini inançların biyolojik bir dayanağı olup olmadığı gibi tartışmalara yeni bir
boyut getirebilir.
7
2.6 E-posta duyurularına üye olmak
İyi bir internet erişimi olan pek çok bilim muhabiri yeni gelişmelerden hızlı bir şekilde haberdar olmak
ve basın açıklamalarına ulaşmak için düzenli e-posta duyurularını kullanır. Hangi duyuru servislerine üye
olacağınıza karar vermek kişisel strateji meselesidir. En çok kullanılanlara bakmak yararlı olabilir, ama
daha az bilinen kaynaklara da bakmaya değer.
Ancak, sadece e-posta duyurularıyla gelen haberlere bağımlı olmamak en iyisidir, çünkü bunlar size özel
değildir ve diğer medya kuruluşlarında da haber olarak çıkacaklardır.
Haberlere özgün bir hava kazandırmak için, yerel bir bakış açısı geliştirmeye çalışın. Örneğin,
yurtdışında yapılan bir keşifle ilgili görüşlerini almak için yerel uzmanlara danışabilirsiniz.
Genellikle e-posta uyarısıyla gelen bir bilgiyi diğer güncel haberlerle birleştirmek de yararlıdır. Eğer yeni
bir jeotermal tesis yapımıyla ilgili bir e-posta uyarısı varsa, başka kaynaklardan jeotermal enerjiyle ilgili
daha fazla bilgi toplamaya çalışın.
Gelecekteki tarihlere dikkat edin. Eğer bir ay sonra yapılacak bir basın toplantısıyla veya sonuçları bir
yıl sonra belirginleşecek bir çalışmayla ilgili bir duyuru görürseniz, o tarihe yönelik olarak çalışmaya
başlayın. Hazır olmak için, araştırmanızda kullanabileceğiniz ek materyaller toplayın. Editörler, bir konu
gündeme geldiğinde araştırmasını çoktan yapmış muhabirlere bayılır.
8
2.7 Bir bilim insanıyla tanışın
Muhabirlerin çok nüfuzlu ve ünlü insanlarla bile doğrudan konuşabilmek gibi büyük bir avantajları
vardır. Diğer meslek sahipleri her zaman bu ayrıcalığa sahip değildir; bu nedenle muhabirlerin bu erişim
olanağını en iyi şekilde kullanmaları gerekir. Bir muhabirin, hatta bir bilim muhabirinin bile günde en az 3
yeni insanla tanışması iyi olur.
Bilim insanlarını herkese açık toplantılarda, örneğin basın toplantılarında dinlemek yerine onlarla şahsen
tanışmanın en önemli faydası, özel görüşmelerin halkla ilişkiler perdesinin ardında aslında neler olup
bittiğini ortaya çıkarma ihtimali olmasıdır. Bir bilim insanıyla nerede tanışırsanız tanışın -konferansta,
laboratuvarda, çalışmasını yürüttüğü sahada veya herhangi bir başka ortamda- basınla konuşma
insiyatifi kendilerinde olabilir. Bütün röportajlarda olduğu gibi, söyledikleri bazı şeylerin kayıt dışı
kalması gerektiğini belirtebilirler. Eğer ellerinde çalışmalarıyla ilgili henüz açıklanmaya hazır olmayan ön
sonuçlar varsa, daha sonraki bir tarihte daha fazla detay açıklama sözü verebilirler.
Bu tür hassasiyetlere saygı duyan bir bilim muhabiri, bilim insanlarıyla güvene dayalı bir ilişki kurabilir,
onlarla ilişkisini sürdürebilir ve bilim insanı medyada yer almak istediği zaman konuyu tekrar ele
alabilir. Bilim insanlarıyla iyi ilişkiler kurmak ve bunu korumak, çok değerli bir yatırımdır.
9
2.8 Ama röportaj yapacak bir bilim insanını
nereden bulabilirsiniz?
Gelişen ülkelerdeki muhabirler, bölgelerinde ne tür araştırmalar yapıldığı konusunda pek bilgiye sahip
olmabilir, çünkü bu bölgelerdeki araştırmacıların genellikle araştırmalarını duyuracak kaynakları yoktur.
Bazılarına da araştırmalarını yerel yayınlar yerine yabancı yayınlar yoluyla açıklamalarını zorunlu kılan
yabancı kurumlarla bağları engel olabilir.
Ama biraz fazladan çabayla, bir muhabir bölgesinde kimlerin araştırma yaptığını öğrenebilir.
Bunun çeşitli yollaır vardır. Tıp fakültelerini, hastaneleri ve araştırma enstitülerini ziyaret edin.
Konferansları ve seminerleri duyuran poster ve afişlere dikkat edin. Bu afişlerdeki bilgileri not edin
ve organizatörleri arayın, genellikle muhabirlerin de katılacak olması onları sevindirir. Bu yolla, haberi
vereceğiniz zaman acilen arayıp yorum yapmasını isteyebileceğiniz yeni bağlantılarınız olur.
Bir röportaj için randevunuz olduğunda, aynı kurum veya departmandaki diğer kişilerin neyle
uğraştıklarını da öğrenmeye çalışın. İnsanlar genellikle size üstünde yeni çalışmaya başladıkları
projelerden bahsedecektir; bu kişilerin isimlerini yazın ve bir yıl sonra onlarla temasa geçin.
Alternatif olarak, fon sağlayan ajanslara, bakanlıklara, uluslararası araştırma organizasyonlarına
danışabilir ve internet üzerinden iletişimin kolay olduğu konferans programlarına bakabilirsiniz.
10
2.9 Bilimsel bilgileri araştırmak için interneti kullanmak
İnternetin diğer bilgi kaynaklarına göre avantajı hızı, düzenli olarak güncellenen bilgi kaynakları bulma
potansiyeli ve çok büyük miktada bilginin el altında olmasıdır.
Eğer daha derinlere inerek örneğin tıp alanında çalışan bir bilim insanının çalışmasıyla ilgili daha fazla
bilgi bulmak isterseniz, interneti kullanarak çevrim içi literatür veri tabanlarında, örneğin Amerikan
Ulusal Tıp Kütüphanesi tarafından hazırlanan PubMed’de araştırma yapabilirsiniz.
[ http://www.ncbi.nlm.nih.gov/entrez/query.fcgi?DB=pubmed ]
Ayrıca hem çeşitli bilim insanlarının araştırma bulgularına bağlantı sağlayan hem de bilim insanlarının
iletişim bilgileri, kısa biyografileri ve uzmanlık alanları gibi bilgiler sağlayan Google Scholar arama
motorunu da kullanabilirsiniz.
Science and Development Network’ün web sitesinde, bilim haberlerine ve ücretsiz görsel malzemelere
bağlantılar bulabilirsiniz.
SciDev.Net bilim iletişimi bağlantıları
[ http://www.scidev.net/en/science-communication/links/ ]
SciDev.Net bilim haberleri bağlantıları
[ http://www.scidev.net/en/news/ ]
SciDev.Net ücretsiz görsel malzeme kaynağı bağlantıları
[ http://www.scidev.net/en/content/image-link-archive ]
Ancak, internetin zayıf noktaları olduğunu da unutmamalısınız:
•
İnternette bulunan bilgilerin doğru olup olmadığına karar vermek her zaman kolay olmayabilir;
olguları birden fazla kaynaktan kontrol etmek önemlidir.
•
Özellikle gelişmekte olan ülkelerde, bütün bilim insanlarının ve enstitülerin kendilerini ve
çalışmalarını internet aracılığıyla tanıtacak kaynakları yoktur; yani internette, diyelim ki Nijerya’daki
bilim insanlarıyla ilgili bilgi bulamamanız, onların ilginç çalışmalar yapmadığı anlamına gelmez.
•
İnternetin sadece bir araç olduğunu unutmayın ve internete tamamen güvenmeyin. Muhabirler
genellikle ofis dışına çıkıp da üniversiteler ve araştırma merkezlerindeki insanlarla tanışmak gibi
yerel olarak daha etkin olabilecek diğer yöntemleri kullanmayı bırakıyor.
İnternet erişiminin olmadığı gelişmekte olan ülkelerdeki muhabirlerin, çözüm üretmek için neler
yaptığını görmek için Patrick Luganda’nın kişisel ifadesine bakın (bölüm 2.22).
11
2.10 Bir konferansı izlemek
Bilimsel konferanslar çok sayıda bilim insanıyla tanışmak ve etkin bir şekilde fikir bulmak için çok verimli
yerlerdir.
Konferanslar, bilimi haber sayfalarına taşımak için harika bir bahanedir. Önemli bilimsel toplantılardır,
çünkü yılda bir veya iki kere toplanan, belli bir alanda tanınmış pek çok uzmanı bir araya getirirler. Bu
uzmanlar yeni fikirler, bulgular ve sonuçlar sunar, bunlar üzerinde tartışır ve bazen de toplum üzerinde
etki yaratabilecek yeni önerilerde bulunurlar. Bunu açık bir şekilde medyanın ilgisini çekmek niyetiyle
yapabilirler.
Ama eğer hazırlıklı değilseniz ve insanlarla doğrudan konuşmaya cesaretiniz yoksa, muhabir sıfatıyla bir
konferansa katılmak oldukça stresli ve heves kırıcı olabilir.
Bir konferansa katılmadan önce biraz çalışma yapmak iyi olur. Konferans konusuyla ilgili biraz bilgi
edinerek ve okuyarak, hangi bilim insanlarının sunduğunu şeylerin yeni olduğunu daha iyi anlayabilir ve
yapacağınız röportajlarda daha donanımlı olursunuz.
Eğer uzmanların sunumları yine de anlaşılması zor gelirse, cesaretiniz kırılmasın. Sunum kafanızda
sorular doğmasına neden olduğu sürece, sorun yok demektir. Sunumu takip eden tartışmaları daima
dikkatli bir şekilde dinleyin. Böylece, röportaj sırasında sunumun ötesinde bazı sorular sorabilirsiniz.
Daima işe yarayan bir soru şudur: “Bu konferans beraberinde hangi önemli trendi getirdi?”
Yararlı başka bir soru: “Sizce başka kimlerle konuşmalıyım?”
Röportaj sırasında sorabileceğiniz yararlı sorularla ilgili öneriler için “Ders 3: Röportaj” bölümüne
bakın.
Konferanslar muhabirlerin bir bilim insanının bilim topluluğu içindeki statüsüyle ilgili fikir sahibi
olmalarını da sağlar. Eğer bir bilim insanı bir sempozyuma başkanlık ediyorsa veya resmi bir sunum
yapmak için davet edilmişse, bu kendi alanındaki diğer bilim insanları tarafından saygı gördüğü
anlamına gelebilir.
12
2.10 Bir konferansı izlemek (devamı)
Sadece bilim insanlarının sunumları hakkında haber yapmak yerine, o kişilerle sohbet edebilirseniz
beklenmedik kazançlar elde edebilirsiniz: Henüz Duyurusu yapılmamış bir hikâye veya ilişki kurulması
gereken kişiler, ziyaret edilmesi gereken yerler hakkında öneriler gibi. Muhabirler, bilimsel bir
konferansı hemen haber yapmaktansa, çeşitli fikirler depolayıp daha sonra telefon konuşmaları veya
e-postalar aracılığıyla aynı konuyu tekrar ele alabilirler.
ÖRNEK:
Su kirliliği konusunda, ödül kazanmış şu hikâye
[ http://www.islamonline.net/English/Science/2004/05/article09.shtml ] ancak yazar Nadia El-Awady
iki yıllık, adım adım gelişen bir araştırma süreci sonrasında doğru bakış açısını yakalayınca tamamlandı.
Konuyla ilk teması, Dünya Su Forum’una katılan sivil toplum örgütlerinin ve hükümetlerin temsilcileriyle
yaptığı konuşmalar yoluyla oldu. Bunu takip eden konuşmalar ve katıldığı seminerler yoluyla da, uygun
bir hikâyenin temelini oluşturabileceğini düşündüğü bir projeden haberdar oldu. Ama ancak bir saha
çalışmasına katıldıktan ve bilim insanlarıyla yakın ilişki kurduktan sonra diğer muhabirlerin erişemediği
bilgilere erişti; haberinin temelini de bu oluşturdu.
Muhabirler, konferansta veya konferanstan sonra bağımsız yorum yapmaya istekli uzmanlar bulmak
için de konferanslardan yararlanabilir. Elbette, bilim insanlarıyla konferansta sunduklarından başka
konularda da röportaj yapılabilir. Belli bir konunun kendi uzmanlık alanlarına girmediğini söylerlerse,
daha sonra konunun uzmanlarına yerinde sorular sorabilmek için, sadece kabaca bir fikre sahip olmak
istediğinizi söyleyin.
Şunu hatırlamanızda da fayda var: Eğer bir bilim insanı halka açık bir ortamda konuşma yapıyorsa,
söyledikleri de artık halka açık demektir ve muhabirlerin bunlardan haber yapma hakkı vardır.
Gelişmekte olan ülkelerde yaşayan muhabirlerin kendi şehirlerinde yapılmayan uluslararası
konferanslara gitmek için parası olmayabilir. Ama bu, muhabirleri konferanstan kaynaklanan bir konuda
haber yazmaktan alıkoymamalıdır.
Eğer bir konferansa katılamıyorsanız, konferans konuları ve konuşmacılarla ilgili detayları internette
bulabilirsiniz. Eğer organizatörler konuşmacılara ulaşmanıza yardımcı olursa, onlarla konferanstan
önce veya konferans sırasında telefonda veya e-posta aracılığıyla röportaj yapabilirsiniz.
13
2.10 Bir konferansı izlemek (devamı)
Konferans programları bilim muhabirlerine çoğunlukla hangi konuşmacılarla ilişkiye geçmelerinin işe
yarayacağını anlayamayacaklarını düşündürecek kadar göz korkutucu ve teknik görünür. Bu durumda,
konferansın web sitesinde e-posta adreslerini ve diğer iletişim bilgilerini bulabileceğiniz konferans
organizatörleriyle bağlantı kurmaya çalışın ve gazetecilere hangi sunumları haber yapmalarını tavsiye
ettiklerini sorun.
Ayrıca, eğer konferans geniş katılımlı ve iyi finanse edilmiş bir konferanssa, haber değeri olan sunumları
seçmiş, basın bültenleri hazırlamış ve basın toplantılarını programlamış bir hakla ilişkiler ekibi de
olacaktır. Halkla ilişkiler ekibi sizi adres listesine dahil edebilir veya basın açıklamalarını size kişisel olarak
temin edebilirler.
Bazı bilim muhabirleri, konferansları sadece konferansın halkla ilişkiler ekibinin önceden seçtiği
haberlere göre izler. Seçilmiş bu hikâyeler mükemmel ve önemli gelişmeleri ele alıyor olabilir. Ama
şunu unutmayın: Konferansta basın odasının dışında, başka yerlerde de iyi hikâyeler olabilir ve bunlar
tamamıyla size özel olabilir!
14
2.11 Etik İkilemler
Gelişmekte olan ülkelerdeki haber muhabirleri çoğunlukla eğer bir sponsorları varsa konferansları
izleyebilirler. Sponsorlar daha sonra konferansın lehinde yazmaları için baskı yaparsa, muhabirler için
etik bir ikilem doğar. Aynı şey, şirketlerin muhabirlerin seyahat masraflarını karşıladığı ve katılım ücreti
verdiği, bunun karşılığında da yapılacak haberin kendi lehlerinde olmasını talep edebileceği basın
toplantıları için de geçerlidir.
Muhabirlerin editöryel bağımsızlıklarını koruması ve eleştirel değerlendirmelerini belirtmemeleri için
teklif edilebilecek rüşvetlerden etkilenmemeleri şarttır. Eğer bu, o sponsorun ileride desteğini çekeceği
anlamına geliyorsa, özellikle de kendi yayın kuruluşlarından iyi ücret almayan muhabirler zor bir kararla
karşı karşıyadır. Ama “gerçeğin arayıcısı” olarak edindikleri mesleki ünü korumaları için, bağımsız
olmaları şarttır..
Elbette bu etik sorunları çözmek her zaman kolay değildir ve ülkeye, kültüre ve haber kuruluşuna bağlı
olarak, belli sorunlar farklı şekillerde çözülür.
Genel olarak, şeffaflık çok iyi bir kuraldır. Eğer seyahat masraflarınızı karşılayan bir kişi varsa, bunu
editörünüzle ve mümkünse okuyucunuzla paylaşmalısınız. Örneğin, makalenin altına, küçük bir kutu
içinde “Bu haberin hazırlanması için yapılan gezi ... tarafından finanse edilmiştir.” yazabilirsiniz. Etik
problemleri ve yaşanan deneyimleri meslektaşlarla tartışmak gelecekte sizin için yararlı olur.
15
2.12 Yayınlardan hikâyeler
Muhabirler, bir bilim dergisinde yayımlanmış veya yayımlanmak üzere olan, yeni bir konuyla
karşılaşabilir. Bir basın açıklaması yoluyla, gazete içeriklerini tarama sonucunda ya da doğrudan
çalışmayı yapmış bilim insanları aracılığıyla bilimsel raporun kendisine erişmiş olabilirler. Bir muhabirin
karşılaşabileceği başka bir literatür de, çoğunlukla basılmış olan bilimsel bulgulara daha geniş bir
perspektiften bakan tanıtım yazılarıdır.
Unutmamak gerekir ki, bilimsel makaleler bilim okurlarına yönelik olsa da, içlerinden yararlı hikâye
fikirleri de çıkabilir. Ama muhabirler genellikle kendilerini inanılmayacak kadar çok sayıda teknik terimle
ve jargonla boğuşurken bulur. Bu nedenle, bilimsel bir çalışmadaki en yararlı bilgileri bulabilmek için
nereye bakmanız gerektiğini bilmeniz önemlidir.
ÖRNEK 1:
Örneğin California’daki bilim insanlarının elde ettiği, pirinç hasadının azalmasına büyük olasılıkla
Hindistan üzerinde oluşan kahverengi kirlilik bulutlarının pirinç bitkilerinin ihtiyaç duyduğu parlak güneş
ışığını engellemesinin yol açtığına dair yeni bulguyu ele alalım. Bu bulgular, ABD’de yayımlanan ve
abonelik gerektirmeyen, herkesin erişimine açık “Ulusal Bilimlar Akademisi Tebliğler Kitabı”nda (PNAS)
yer aldı. Orijinal çalışmayı görmek için aşağıdaki bağlantıya tıklayın:
[ http://www.pnas.org/cgi/content/full/103/52/19668 ]
Çalışmanın başlığı “Entegre model, atmosferik kahverengi bulutların ve sera gazlarının Hindistan’da
pirinç hasadını azalttığını gösterdi”. Bu başlık, tıpkı çalışmanın geri kalanı gibi, pek çok muhabire çekici
gelmeyebilir. Makale bu alandaki çalışmalara aşina olan bilimsel okurlar için yazılmış olduğu için bu hiç
de şaşırtıcı değil
Başlığı “Hava kirliliğinin azaltılması Hindistan’daki pirinç hasadını arttırabilir” olan ve aynı çalışmayı
sunan bir basın açıklaması ise bilim insanlarının mesajını daha çok bir muhabirin kullanacaği terimlerle
sunuyor.
Aşağıdaki bağlantılara tıklayarak, bu konuyla ilgili haberlerden örnekler görebilirsiniz:
[ http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/6206766.stm ]
[ http://environment.newscientist.com/channel/earth/climate-change/dn10722-brown-haze-overindia-harming-rice-harvest.html ]
[ http://www.thehindubusinessline.com/2006/12/06/stories/2006120602951200.htm ]
Muhabirlerin ihtiyaç duydukları bilgiyi orijinal çalışmadan elde etmesinin en iyi yolu nedir?
Neyse ki, PNAS’taki çalışmalar, diğer uzmanlaşmış dergilerdeki çalışmalardan daha anlaşılır bir tarzda ve
disiplinlerarası, daha geniş bir okur kitlesi için yazılır.
Bu çalışma, oldukça standart kurallara göre yazılmıştır; bir muhabirin yararlı bilgileri seçip ayırmasının
en hızlı yolu, genellikle özet adı verilen ilk paragrafı ve ardından da çalışmanın sonlarında yer alan
tartışma veya sonuçlar bölümünü okumaktır.
Tahammüllü (ve elinde bir de bir ders kitabı) olan muhabirler, yöntemler ve sonuç bölümlerinde adım
adım ilerleyerek fazladan bazı detaylar da seçip ayırabilir. Bunlar, sizi bilim insanlarıyla yapacağınız
röportaja hazırlanmak ve haberinize bilgi ve rakam eklemek açısından yararlı olabilir. Ama genellikle,
bilim insanlarından kullandıkları yöntemleri ve sonuçları sözel olarak aktarmasını istemek daha iyidir,
çünkü bunun daha anlaşılır ve daha az teknik olması beklenir.
16
ÖRNEK 2:
PNAS’tan alınan diğer bir örnek de, Afrika kökenli Amerikalılar arasında görülen yüksek erken
doğum oranından kısmen sorumlu olabilecek bir genin keşfiyle ilgilidir. Bir muhabir, çok teknik
kelimelerin kullanıldığı başlığından dolayı bu haberin öneminin farkına varmayabilir. “SERPINH1 geninin
ilerleticisindeki bir fonksiyonel SNP, Afrika kökenli Amerikalılarda zarın dönem öncesi prematüre
yırtılması riskini artırmaktadır.”
[ http://www.pnas.org/cgi/content/full/103/36/13463 ]
Çalışmanın özeti de hayli teknik. Ancak, giriş kısmı yararlı arka plan bilgileri sunuyor. Fakat, bilim
insanlarının çalışmalarının olası önemiyle ilgili biraz daha iddialı oldukları asıl bölüm tartışma bölümüdür.
Bu bölümde şu ifadeyi görebilirsiniz: “ (.....)Afrika kökenli Amerikalılarda dönem öncesi erken doğum
için önemli bir risk faktörü oluşturmaktadır.” Muhabir buradan yola çıkabilir ve bir röportaj yaparak
ilerleyebilir.
Aşağıdaki bağlantılarda, bu çalışmayı takip eden basın haberlerinin örneklerini görebilirsiniz:
[ http://www.newscientist.com/article/dn9802-race-difference-in-us-miscarriage-rates-illuminated.
html]
[ http://www.foxnews.com/story/0,2933,209685,00.html?sPage=fnc.health/pregnancy ]
17
2.13 Kaynağınızın kalitesini değerlendirmek - “Kötü bilim?”
Hikâyeler bulmak habercilikte sadece ilk adımdır. Bir sonraki önemli adım, kaynağın güvenilirliğini
değerlendirmektir.
1980’lerde Alman dergisi “Stern”in yaptığı gibi, “Hitler’in günlüğü” hakkında bir özel bir haber
yayımlayıp bir hafta içinde milyonlarca tiraj yapmanın ama bir hafta sonra haberin doğru olmadığı
ortaya çıkınca da okuyucularının çoğunu ve saygınlığını kaybetmenin bir haber kuruluşuna nasıl bir
faydası olabilir?
Aynı şekilde, bilim haberciliği de “iyi bilimi” “kötü bilimden” ayırmanıza olanak sağlayacak özel
kriterlerin uygulanmasını gerektirir.
Bilimde bile, bir sahtekârla karşı karşıya olabilirsiniz!
Sorulması gereken soru şudur: Aradaki farkı nasıl anlayabilirsiniz?
Saygınlığınız bunu yapabilme becerinize bağlı olabilir, özellikle de bilim insanının çığır açıcı olduğunu
iddia ettiği bir konuda haber yapıyorsanız.
18
2.13 Kaynağınızın kalitesini değerlendirmek - “Kötü bilim?” (Devamı)
Çoğu bilim insanı dürüsttür. Ancak bazıları, belki de ellerinde iddialarını destekleyen çok ufak bir kanıt
olmasının verdiği cesaretle, iddialarını abartmaya çalışabilir. Bazıları da, yok denecek kadar az kanıtı
olan veya hiç kanıtı olmayan bir iddiayla ya da ayrıntılı şekilde yürütülmüş bir çalışmadan çok anekdot
niteliğinde gözleme dayanan bir iddiayla toplumun ilgisini çekmeye çalışabilir.
Bilim insanı olmayanlar da bir konuyu abartarak veya ellerinde o konuda bilimsel kanıt olduğu gibi sahte
iddialarda bulunarak medyayı aldatmaya çalışabilir.
ÖRNEK:
Aşağıdaki bağlantıya tıklayarak, Güney Afrika’da yakın zamanda olmuş, HIV virüsüne karşı bitkisel bir
tedavi bulunduğuna dair kanıtlanmamış iddialar içeren bir araştırma sahtekârlığı örneği görebilirsiniz
Bolognesi, N., “Bad Medicine,” Nature Medicine 12: 723-724 (2006)
[ http://www.nature.com/nm/journal/v12/n7/full/nm0706-723.html ]
19
Röportaj yaptığınız kişinin çalışmasıyla ilgili dürüst ve güvenilir beyanlarda bulunup bulunmadığını,
çalışmasının önemini abartıp abartmadığını anlamak için aşağıdaki soruları sormak yararlı olur:
1.
Bilim insanı güvenilir bir kaynak tarafından mı tavsiye edildi? Tavsiye eden kişi başka bir bilim
insanı veya bilimsel bir topluluk ya da belli bir hastalıkla ilgili bir yardım derneği olabilir.
2. Kimin için çalışıyor? (Saygın bir şirkette veya üniversitede mi?)
3. Çalışma nasıl finanse ediliyor? Yıllık raporlara, bilimsel makalelere ve web sitelerine bakarak,
çalışmanın kamu fonuyla mı, yoksa özel fonla mı yürütüldüğünü kontrol edin. Örneğin, kamu
tarafından finanse edilen bir çalışmanın protokolü, finansman açısından rekabet edebilmek için
uzmanlar tarafından dikkatlice incelenmiş olacaktır.
4. Bundan önceki yayımları neler? PubMed ve Google Scholar gibi siteler aracılığıyla o bilim
insanının yayınlarını kontrol edin. Ancak bütün bilim insanlarının bütün çalışmalarının ve diğer
mesleki bilgilerinin internette olmadığını da unutmayın. Bu, özellikle internet erişiminin kısıtlı
olduğu gelişmekte olan ülkelerdeki bilim insanları için geçerlidir. Bu bilim insanlarının araştırmaları
internette erişilebilir olmayı sağlayacak finansal kaynakları olmayan dergilerde yayımlanıyor olabilir.
5. Bu çalışmadan doğabilecek herhangi bir ürünün satışından kazanç sağlaması olası mı? Akademik
dergilerin bir çoğu, yazarların rekabete yönelik finansal çıkarları varsa bunu belirtmesini zorunlu
kılar. Çok titiz olmayan bilim insanları bunu yayınlarında açıklamayabilir. Dolayısıyla bir muhabirin
(ilgili bilim insanının tanıdıklarıyla konuşup neden belli bir iddiada bulunduğunu ve iddianın
zamanlamasının nasıl belirlendiğini sorarak) daha detaylı bir araştırma yapması gerekebilir. Örneğin,
yayının belli bir şirketin hisselerinin halka açılmasıyla aynı zamana denk gelmesi amaçlanmış olabilir
mi?
6. İddiası hakemli bir dergide yayımlanmış mı? Önce meslektaşlarının titiz değerlendirmesinden
geçmeden doğrudan medyaya sunulan bilimsel iddialara tedbirli yaklaşmak gerekir, çünkü
araştırmanın kalitesi doğrulanmamıştır.
20
Başlangıçta, bir bilim insanının saygınlığını tespit etmeye çalışırken olduğunuz yerde saydığınızı
görürseniz ve çalışmalarını değerlendirmekte, tavsiye için kiminle temasa geçeceğinizi bulmakta
zorlanırsanız endişelenmeyin. Zaman içinde, belli bir alanı ve bu alandaki araştırmacıları tanıyacaksınız
ve belli bir bilim insanının iddiasının önemini değerlendirmek, tavsiye için kimle konuşabileceğinizi ve
kime güvenebileceğinizi belirlemek daha kolay hale gelecek.
Başka bir zorluk da, kişisel olarak tanıdığınız bir bilim insanının iddiası hakkında objektif olmaya
çalışmaktır. Yargınızın etkilenmesi tehlikesi vardır ve bu durumda, o bilim insanını tanımayan bir
meslektaşınızın görüşünü almak iyi olur.
Bütün hilekârları teşhis edemeyebilirsiniz, çünkü bazıları kendilerini çok iyi gizler. Ama en azından,
çalışması haber yapmaya değmeyecek birisine şöhret kazandırmanın önüne geçebilirsiniz. Bazen, bir
araştırma sahtekârlığını açığa çıkarma fırsatınız da olabilir.
21
Eğer bir çalışmanın özensiz olduğunu düşünürseniz veya hatta araştırma sahtekârlığından
şüphelenirseniz, bu çalışmayı haber yapıp yapmamak size kalmıştır. Söz konusu olan sizin itibarınızdır,
dolayısıyla sadece bilimsel olarak sağlam (kanıta dayalı) iddiaları haber yapmak en iyisidir. Öte yandan,
bir iddianın eksiklerini haber yapmak da, kendi başına iyi bir haber konusu olabilir.
ÖRNEK:
İngiliz gazetesi The Guardian’ın “Kötü Bilim” sütununda, muhabirlerin bazı bilim insanlarının
iddialarındaki eksiklikleri açığa çıkararak nasıl iyi hikâye çıkarılabileceğini gösteren örneklere göz atın.
[ http://www.guardian.co.uk/life/badscience/ ]
Bir araştırmanın kalitesini değerlendirmek ve hatta bir araştırma sahtekârlığı ortaya çıkarmak
konusunda daha fazla ipucu için SciDev.Net’in bilim iletişimi e-rehberine göz atabilirsiniz.
[ http://www.scidev.net/en/science-communication/practical-guides/ ]
22
2.14 Gözden geçirme sorusu (1)
Farklı bilim haberleri görmek için aşağıdaki tabloda verilen bağlantılara tıklayın ve muhabirlerin
hikâyeleri bulmak için kullanmış olabilecekleri kaynak tipini belirterek tabloyu tamamlayın - birincil
kaynak mı, ikincil kaynak mı?
Haber bağlantısı
Birincil mi,
ikincil mı?
Güney Afrika, devasa bir alan kaplayacak bir teleskop dizisi için seçildi
[ http://www.scienceafrica.co.za/2006/october/ska.htm ]
Yoksullar daha basit bir tüberkloz aşısından faydalanabilir
[ http://www.mg.co.za/articlePage.aspx?articleid=287524&
area=/insight/insight africa/ ]
Aşı deneyleri Gana’nın sıtma problemini büyütüyor
[ http://voanews.com/english/2006-10-10-voa26.cfm ]
Afrika’da sıtma aşısı deneylerine başlanıyor
[ http://www.news.bbc.co.uk/1/hi/health/6047836.stm ]
Altın madenlerinde çalışan 60,000 madenci tüberkloz araştırmasına
katılacak
[ http://www.buanews.gov.za/view.php?ID=06102008151005
&coll=buanew06 ]
Yeni bulgular tsunami tehdidini daha da büyütüyor
[ http://seattlepi.nwsource.com/local/211012 tsunamiscience07.html ]
Nijeryalı bilim insanları Batı Afrika’da tsunami korkusunu yatıştırıyor
[ http://www.scidev.net/content/news/eng/nigerian-scientists-allayfears-of-west-african-tsunami.cfm ]
Çok önemli kanıt eksikliği
[ http://www.nature.com/nature/journal/v443/n7114/full/44388
8.a.html ]
Darboğazlar Etiyopya’nın sıtmaya karşı savaşını yavaşlatıyor
[ http://www.scidev.net/content/features/eng/bottlenecks-slowethiopias-fight-against-malaria.cfm ]
23
Bazı bilimsel gelişmeleri duyuran basın açıklamaları için aşağıdaki bağlantılara tıklayın:
Çalışma, kararında alkol alımının hafızayı güçlendirebileceğini öne sürüyor
[ http://www.eurekalert.org/pub releases/2006-10/osu-mdm102506.php ]
Meningokoksik menenjit için hızlı teşhis testleri
[ http://www.wfsj.org/course/en/L2/Press01.html ]
IDRC, Latin Amerika’daki ve Karayipler’deki bulaşıcı hastalıklarla ilgili yeni bir araştırma programı
duyurdu
[ http://www.wfsj.org/course/en/L2/Press03.html ]
Aşağıdaki soruları yanıtlayın:
1. Basın açıklamasını kim yapmış?
2. Halkla ilişkiler ve tanıtım grubunun gündemi nedir? (örneğin bir üniversite için mi, özel bir şirket için
mi, yoksa devlet için mi çalışıyorlar?)
3. Çalışmaları duyurulan bilim insanlarının saygınlıkları nasıl?
4. Ne tür bir iletişim bilgisi verilmişş? (Bilim insanlarınınki mi, organizasyonunki mi, yoksa halkla ilişkiler
grubununki mi?)
5. Bilim insanları, daha önce hakemli dergilerde makale yayımlamış mı?
6. Bağımsız uzmanlar tarafından alıntılar veya iletişim detayları sağlanmış mı?
24
ABD Ulusal Tıp Kütüphanesi tarafından geliştirilen PubMed’de, belli bir konudaki yayınları bulmak
için bir konu veya kişi ve/veya yer ismiyle arama yapabilirsiniz. Sonuçlar size ilgili bilim insanlarının
isimlerinin, adreslerinin ve email adreslerinin yanı sıra, başka yazarların konuyla ilgili yayınları hakkında
da bilgi sağlayacaktır.
[ http://www.ncbi.nlm.nih.gov/entrez/query.fcgi?DB=pubmed ]
SORU 3:
a) PubMed’de [ http://www.ncbi.nlm.nih.gov/entrez/query.fcgi?DB=pubmed ] iklim değişikliği ve
Afrika ve yağış miktarı ve drenaj (climate change and Africa and rainfall and drainage) kelimeleriyle
arama yapın. Karşınıza bir makale listesi çıkacak. Bunlardan biri, Güney Afrika’daki Capetown
Üniversitesi Jeoloji Bilimleri Bölümü’nde ve ayrıca Afrika Dünya Gözlemevi Ağı’nda görevli M de Wit’in
baş yazar olduğu, “Changes in surface water supply across Africa with predicted climate change”
başlıklı makale olacak.
Yazarın isminin üzerine tıklayınca, ekrana aynı yazarın diğer yayınları gelecek; ayrıca ekranın sağ
tarafına da farklı araştırma gruplarından “ilgili makaleler” (related articles) gelecek. Bu, benzer bir konu
üzerinde çalışan farklı araştırma gruplarının isimlerini bulmanın bir yoludur; eğer bu alanında yorum
yapabilecek uzmanlar arıyorsanız, size bir dizi seçenek sağlamış olacaktır.
b) Yeni ilaçların ve aşıların klinik deneyleriyle ilgili olarak uluslararası bir klinik deney veritabanına,
örneğin ABD Ulusal Sağlık Enstitüsü tarafından sağlanan veritabanına başvurun [ http://www.
clinicaltrials.gov/ ]. Ücretsiz elektronik dergi PloS Clinical Trials’daki veritabanını da kullanabilirsiniz
[ http://journals.plos.org/plosclinicaltrials/resources.php ].
25
Bazı durumlarda, özellikle de hastalıkların tedavisiyle ilgili olarak, sadece tedaviyi pazarlayan şirketin
web sitesine bakarak araştırmanın şüpheli yönleri olabileceğini gösteren bazı uyarı işaretlerini fark
edebilirsiniz.
Bölüm 2.13’de belirtilen, HIV’i tedavi ettiği iddia edilen ancak geçerliliği kanıtlanmamış bitkisel ilacı satan
firma olan Secomet’in web sitesine bakın [ http://www.secomet.com ].
Aşağıdaki tabloda gördüğünüz soruları sorun ve iki şirketin yanıtlarını karşılaştırın.
Soru
Secomet
Amgen
Şirket bir “şifa” veya hedef hastalıktan
“yenilmesini” vaat ediyor mu?
İddialar için hakemli dergilerde
yayınlanmış bilimsel kanıt var mı?
İlacı oluşturan bütün maddeler
biokimyasal terimler ve miktarlarla net
bir şekilde tanımlanmış mı?
Tedavi sadece özel olarak veya
sadece tek bir kaynaktan mı temin
edilebiliyor?
Ürün güvenlik bilgisi tamamıyla
açıklanmış mı?
Ürün kontrollü klinik deneylerle test
edilmiş mi?
Ürün, pazarlandığı ülkenin ilaç kontrol
konseyinde (eğer varsa) kayıtlı mı?
26
2.17 Gözden geçirme sorusu (4) (Devamı)
Yeni bir hastalık tedavisi gibi bir iddiayı araştırırken, aşağıdaki adımkları uygulamak isteyebilirsiniz
([ http://www.itrainonline.org/itrainonline/mmtk/hivaids.shtml ] adresinde bulunan SciDev.Net eğitim
materyallerinden uyarlanmıştır):
• Genel arama motoru, örneğin Google kullanarak üzerinde çalıştığınız iddia, bilim insanı veya şirketle
ilgili daha fazla bilgi arayın. Böylece daha önceden bu şirket ve iddialarıyla ilgili olarak yazılmış
makaleleri bulabilirsiniz. Bu yolla, şirketin kendi web sitesini, basın açıklamalarını ve şirket çalışanlarıyla
ilgili bilgileri de bulabilirsiniz. Böylece bu kişilerin yetkilerini ve sıfatlarını ve bağlantılarını kontrol
edebilirsiniz.
• Nelere bakmanız gerektiğini anlatan ipuçları için, New Mexico AIDS Info Net’teki “HIV/AIDS
sahtekârlığını nasıl anlarsınız” (“How to spot HIV/AIDS fraud”) başlıklı yazıya gidin [ http://www.
aidsinfonet.org/articles.php?articleID=206 ].
• Bazı örnekler görmek için Quackwatch’un web sitesindeki “AIDS’le ilgili şarlatanlık ve sahtekârlık”
[ http://www.quackwatch.org/01QuackeryRelatedTopics/aids.html ] bağlantsına gidin.
• İddialarla ilgili bağımsız yorum yapabilecek bağımsız uzmanlar arayın. Bölgedeki üniversiteler,
araştırma enstitüleri, finans ajansları, hastaneler, bakanlıklar ve sivil toplum örgütleri medyayla
konuşmaya istekli bilimsel uzmanlar konusunda tavsiyede bulunabilir.
• Alternatif olarak, PubMed’de yer alan benzer konudaki yayınlar aracılığıyla PubMEd’de [ http://
www.ncbi.nlm.nih.gov/entrez/query.fcgi?CMD=search&DB=PubMed ], bir klinik deney veritabanında
(örneğin HIV Önleme Deneyleri Ağı’nda - HIV Prevention Trials Network [ http://www.hptn.org ]),
HIV Aşısı Deneyleri Ağı’nda - HIV Vaccine Trials Network [ http://www.hvtn.org ] ve AIDS Info
[ http://www.aidsinfo.nih.gov ] gibi bir klinik deney veritabanında danışabileceğiniz uzmanlar
bulabilirsiniz.
• Başka bir yol da, ilgili konuyu ele alan konferansların web sitelerini ziyaret etmek ve konuyla ilgili
sempozyumlarda kimlerin konuştuğunu veya başkanlık ettiğini öğrenmek olabilir. Çalışmalarının
özetleri çevrim içi olarak temin edilebilir.
27
2.18 Ödev (1)
E-posta duyuruları almak için, aşağıdaki tabloda gösterilen kaynaklara üye olun veya bu kaynakların
çevrim içi arşivlerini inceleyin. Danışmanınızla, bu kaynakların her zaman kullandığınız kaynaklara kıyasla
okuyucularınıza ne kadar faydalı olabileceğini tartışın.
E-posta Duyuru Kaynakları
Haber Odağı
EurekAlert!
[ http://www.eurekalert.org ]
Bilim ve teknolojinin tüm alanları
Global Health Reporting
[ http://www.globalhealthreporting.org ]
Sağlık konuları, özellikle HIV,
tüberkloz ve sıtma
Science and Development Network
[ http://www.scidev.net ]
Gelişmekte olan ülkelerde sağlık ve
teknoloji
Science in Africa
[ http://www.scienceinafrica.co.za ]
Afrika bilimsel araştırmaları
ProMed-Mail
[ http://www.promedmail.org/pls/promed/
f?p=2400:1000 ]
Nature Press Release
[ http://press.nature.com/press/servlet/Content ]
Bulaşıcı hastalıklar
Bilim ve teknolojinin tüm alanları
28
2.19 Ödev (2)
İnternet aracılığıyla bölgenizdeki bilim insanlarını bulmak için, aşağıdaki basamakları uygulayın:
1. Google, Yahoo ve MSN gibi arama motorlarını kullanın. Arama terimleriniz, seçtiğiniz konu ve
bölgeye uygun olsun: örneğin sıtma araştırma merkezi ve Afrika.
2. Gelen bağlantıları tarayın ve hangi organizasyonların sizin bölgenizdeki araştırmacıların iletişim
bilgilerine sahip olduğuna bakın.
3. AMANET (the African Malaria Network Trust) adlı organizasyonu ve Afrika’daki sıtma aşılarının
klinik deneylerine hazırlık yapan sıtma araştırmacılarıyla ilgili bir veritabanı bulabilirsiniz [ http://
www.amanet-trust.org/ext/database/amanet directory.htm ]. AMANET’in Afrikadaki araştırma
ortaklarıyla ilgili daha detaylı bilgi veren araştırma dizini bağlantısına tıklayın [ http://www.amanettrust.org/ext/database/amanet directory.pdf ].
4. İnternet araştırmanızda çıkan organizasyonların, etkinliklerle ve toplantılarla ilgili bilgi verip
vermediğine bakın. Bu etkinlikler, yararlı bilgiler ve bilim hikâyeleri için fikirler içerebilir. Örneğin,
AMANET liderlik becerileriyle ilgili bir eğitime bağlantı veriyor [ http://www.amanet-trust.org/
ext/workshops/2006/management.htm ]. Bu eğitimin konusu, eğitime katılan bilim insanlarının
muhtemelen üst düzeyde başarılı araştırmacılar olacağını ve alanlarındaki gelişmelerle ilgili genel bir
fikre sahip olmak istediğinizde iletişime geçmeye değer kişiler olacağını düşündürüyor. Ayrıca bu
kişiler kişisel profillerin verildiği türden inceleme yazılarının konusu olmayı da isteyebilir.
5. Bu basamaklar, pek çok farklı konuda çalışan araştırma organizasyonlarının web siteslerne ve iletişim
bilgilerine ulaşmak için de uygulanabilir.
Önemli: Afrika’daki pek çok araştırma merkezinin henüz kendi web siteleri yok; onları ancak diğer
organizasyonlarla işbirliği yapan merkezler olarak sıralamış şekilde bulabilirsiniz. Bir çok web sitesinin
tamamen tamamen tarihi geçmiş olabileceğini de unutmayın. Ayrıca eğer bir organizasyonun sıkıcı bir
web sitesi varsa, bu araştırmalarının da sıkıcı olduğu anlamına gelmez.
29
2.20Ödev (3)
İnterneti kullanarak aşağıdaki basamakları uygulayın:
1. Belirli bir konuda yapılan bilimsel konferansların bağlantılarını bulmak için bir arama motorunu
örneğin Google’ı kullanın. Örneğin, HIV konferansı ve Afrika ya da iklim değişikliği konferansı ve
Afrika gibi arama terimleri kullanın.
2. Alternatif olarak, Conference Alerts [ http://www.conferencealerts.com ] gibi web tabanlı bir
konferans dizini veya Science and Development Network’ün etkinlik takvimini [ http://www.scidev.
net/events/ ] kullanın. Bunlar size çeşitli konferans listelerinin bağlantılarını sağlayacaktır.
3. Bu listeleri daha detaylı olarak inceleyin ve konferansların (konuşmacı listesi, konuşmacıların konuları
ve sunumlarının özetleri de dahil olmak üzere) bilimsel programlarını bulun.
Bu şekilde, okurlarınızın ilgisini çekebilecek konular ve bilim insanları bulabilirsiniz. Eğer konuyla
ilgili arka plan bilgisine sahipseniz, o alandaki önemli gelişmelerle ilgili hangi bilim insanının size bilgi
verebileceğini değerlendirebilirsiniz.
Danışmanınızla, gelecek 6 ay boyunca kişisel olarak katılarak veya uzaktan hangi konferansları ele
alabileceğiniz konusunda bir plan yapın. Birlikte ilginç konuları ve konuşmacılar seçmeye ve elde
edeceğiniz materyalleri nasıl kullanabileceğinize karar vermeye başlayabilirsiniz. Örneğin, kısa
haberler mi yoksa inceleme yazıları mı? Özel bir sayfa veya bir program mı?
30

pdf versiyonu

Transkript

Benzer belgeler

Türkiye`den Yükselen Bir Bilim Yıldızı: Prof. Dr. Işıl Barlan`ın

21.yüzyılda mikrobiyoloji

"Big Bang" (Büyük Patlama)

Slayt 1 - Bilimsel Araştırma Yöntemleri

5. Ünite Özeti Gerçekleşen Düşler

Sosyal ve İnsani Bilimler Sektörü Yönetimi (MOST) Programı

Özel Basınköy MEV Okulları Programı

Herkese Bilim Teknoloji 22 Nisan 2016

Aralık Ayı - akşemseddin ortaokulu