Kopyası ferözmen12.3.qxp

128
Ferhan Özmen
Perkütan transluminal koroner anjiyoplasti
TGKD Cilt 12, Sayı 3
Ağustos 2008:128-141
PERKÜTAN TRANSLUMİNAL KORONER ANJİYOPLASTİ.
DÜNYADA VE TÜRKİYE'DE İLKLER
Prof.Dr. Ferhan Özmen
Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi, Kardiyoloji Anabilim Dalı, Ankara
İlk koroner anjiyografi, 1959 yılında, M.Sones
tarafından yapılmıştır. Bu, modern kardiyolojinin,
intravasküler tekniklerin ve girişimsel kardiyolojinin gelişmesine, ışık tutmuştur. İlk perkütan
transluminal koroner anjiyoplasti, 16 Eylül 1977
de, Zürihte, Andreas Gruentzig, tarafından uygulanmıştır. Koroner anjiyoplasti, bugünkü durumuna ulaşıncaya kadar anjiyoplasti işlemlerinin her
aşamasında, değişik gelişmeler göstermiştir.
1950-1970 yılları arasında, image intensifierdaki hızlı iyileşmeler ile, floroskopik görüntü
kalitesindeki belirgin düzelmeler de koroner angioplastinin gelişmesinde önemli rol oynamıştır.
Balon ve kılavuz tel teknolojilerindeki önemli
ilerlemeler, kompleks lezyonlara ve çok-damara
anjiyoplastinin başlamasında ise, önemli rol
oynamıştır.
Balon anjiyoplastide, restenoz oranı, yüksek
bulunmuş ve çözümüne yönelik çalışmaların sonucunda, yeni teknikler geliştirilmiştir. Ancak, direk-
GİRİŞ
Girişimsel Kardiyolojinin gelişmesinde ilk adım,
Wilhelm Konrad Roentgen, 1895 yılında, x-ray ışınlarını keşfetmesi ve eşinin kol radyografisini çekmesi
ile başlamıştır. Bu keşfi ile. W.K. Roentgen, 1901 de,
Nobel Ödülü almıştır.
1929 yılında Werner Forssmann 65 cm lik bir
kateter ile ön kol veninden girerek, x-ray altında, kendi
kalbini floroskopik görüntüsünü elde etmiştir1.
1929 da Santos ve arkadaşları, lumber aortaya
kontrast madde injekte ederek aortayı, x-ray altında
görüntüledi. Böylece diagnostik radyolojinin ilk adımlarını attı2.
1941 de Cournand ve arkadaşları ile Richards ve
arkadaşları tanı amaçlı ilk kardiyak kateter uygulamasını gerçekleştirdi3,4.
Yazışma Adresi: Prof.Dr. Ferhan ÖZMEN
Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Kardiyoloji
Anabilim Dalı, ANKARA
Tel: 0312 305 17 80
Fax: 0312 310 28 93
e-mail:[email protected]
Geliş Tarihi:10.06.2008
Kabul Tarihi:15.07.2008
siyonel aterektomi ve rotasyonel aterektomi ve
laser aterektomi gibi yeni teknikler, restenoz
yönünden istenilen sonucu vermemiştir.
Yeni tekniklerden sadece intrakoroner stent
uygulamaları gelecek vaad etmiş ve koroner arter
hastalarının bypass ameliyatı ihtiyacını azaltmıştır.
Restenoz sıklığı, balon anjiyoplasti ve diğer yeni
tekniklere oranla daha düşüktür. Ancak, stent
implantasyonundan sonra restenoz oranının istenilen düzeye indirilememesi nedeni ile, ilaç kaplı
stentler denenemiş ve nisbeten olumlu sonuç
(çıplak stentler için restenoz sıklığı %20, ilaç salan
stentlerde %5-10) elde edilmiştir. İlaç kaplı
stentlerde, ilk çalışılan ilaç, sirolimus olmuştur.
Anahtar Kelimeler: Koroner anjiyografi,
Koroner anjiyoplasti, Yeni teknikler, Stent, Restenoz
(Türk Girişimsel Kard. Der. 2008;12:128-141)
Yıllar sonra Sones, 1959 da, kendi koroner damarlarını göstererek, ilk koroner anjiyografiyi yaptı. Bu
olay, modern vasküler tekniklerinin gelişmesine ve girişimsel kardiyolojinin doğmasına neden olmuştur5,6.
İnsanda, ilk perkütan transluminal koroner anjiyoplasti, 16 Eylül 1977 de Zürihte, Andreas Gruentzig,
tarafından uygulanmıştır7.
1960-1970 arasında genel vasküler sistemle ilgili,
1970-1980 arasında girişimsel işlemlerde önemli
gelişmeler olmuştur. Tüm bu gelişmelerle, koroner
anjiyoplasti 1985 de, 100.000 leri aşarken, bugün yıllık
milyonları aşan bir düzeye ulaşmıştır.
Koroner anjiyoplasti, bugünkü duruma ulaşıncaya
kadar değişik aşamalardan geçmiştir.
Sağ ve Sol Kalp Kateterizasyonu: 1938 de, Robb ve
Steinberg kalp ve santral dolaşım sistemini göstermiş
ve aortaya kontrast madde injekte edilerek x-ray altında görüntülemiştir8.
Bir yıl sonra, 1939 da Castellanos ve Pereiras
brakial arter yoluyla, retrograd olarak, kontrast madde
kullanılarak aortagram tekniğini tarif etti9.
1940 yılı başlarında, Cournand ve Richards sağ
kalp fizyolojisine ait çalışmaları yayınlandı10. 1956 da
TGKD Cilt 12, Sayı 3
Ağustos 2008:128-141
Ferhan Özmen
Perkütan transluminal koroner anjiyoplasti
Tablo 1: Türkiye invaziv kardiyolojide ilkler. Sağ kalp kateterizasyonu
İSTANBUL Ü. TIP FAKÜLTESİ
ANKARA Ü. TIP FAKÜLTESİ
1954
1955
HACATTEPE Ü. TIP FAKÜLTESİ
SİYAMİ ERSAK K.D.C.MERKEZİ
EGE Ü. TIP FAKÜLTESİ
1959
1963
1964
Prof.Dr.CELAL ERTUĞ(*)
Prof.Dr.SABAHAT KAYMAKÇALAN - Prof.Dr.MUZAFFER
ERMAN - Prof.Dr. TURHAN AKYOL
Prof.Dr.TAHSİN TUNCALI
Dr.ÜMİT AKER
Prof.Dr.İSTEMİ NALBANGİL- Prof.Dr. AHMET BİRAND
(*) Göğüs Hastalıkları Uzmanı
Tablo 2: Türkiye invaziv kardiyolojide ilkler. Sol kalp kateterizasyonu
ANKARA Ü TIP FAKÜLTESİ
SİYAMİ ERSAK K.D.C.MERKEZİ
HACETTEPE Ü. TIP FAKÜLTESİ
1962
1963
1966
Forssmann, Cournand ve Richards Nobel Ödülü
aldı11.
1950 yılı sonunda, Charles Dotter, kalp kateterizasyonu klinik uygulamaya soktu12.
1950 de Zimmerman ve Lason, ilk sol-sağ kalp
kateterizasyonunu uyguladı13,14.
Türkiye'de ise sağ kalp kateterizasyonunu ilk kez
1954 yılında, Prof.Dr. Celal Ertuğ tarafından
yapılmıştır (Tablo 1).
Türkiye'de ise sol kalp kateterizasyonunu ise, ilk
kez 1962 yılında, Prof.Dr. Turhan Akyol tarafından
yapılmıştır (Tablo 2).
Koroner Anjiyografi: Mason Jones, 1958 yılında,
Cleveland Clinic'te aortaya kontrast madde injekte
etmiş ve koroner yatağı x-ray altında görüntülemiştir.
Yine 1958 de, kazaen koroner arter içine, kontrast
madde injekte etti ve koroner arterleri görüntülemiştir.
1959 da Mason Sones selektif koroner anjiyografiyi uygulamıştır5. Bu girişim, açık kalp cerrahisinin ve daha sonrada koroner anjiyoplastinin
gelişmesinde kilometre taşıdır.
1962 de Ricketts ve Abrams ile 1967 de Judkins
ucuna şekil verilmiş kateterleri kullanarak, perkütan
yaklaşımla selektif koroner anjiyografiyi modifiye
etti15,16.
Koroner anjiyografide giriş yeri teknikleri:
1-Sones Yöntemi: Brakial arter yolu ile retrograd
olarak koroner anjiyografi, ilk kez 1959 da Mason
Sones tarafından gerçekleştirilmiştir.
Türkiye'de Koroner anjiyografi (Sones Tekniği
kullanılarak) ilk kez, Prof.Dr. Mehmet Özdemir
tarafından yapılmıştır (Tablo 3).
2-Seldinger Yöntemi: Kasıktan femoral arter yolu
ile girilerek uygulanan bu yöntem, 1953 yılında Sven
Seldinger tarafından geliştirilmiştir17.
Kasıktan giriş için1962 de Rickett S. Abrams ve
1967 de Judkins ucuna şekil verilmiş kateterleri kul-
Prof.Dr.TURHAN AKYOL
Dr.ÜMİT AKER
Prof.Dr.ŞEVKET UĞURLU
lanarak perkütan yaklaşımla selektif koroner anjiyografiyi modifiye etti15,16.
Seldinger Yöntemi ile perkütan selektif koroner
anjiyografi, ilk kez, 1967 yılında, MP Judkins tarafından uygulanmıştır. Türkiye'de Seldinger tekniği ile
koroner anjiyografi ilk kez, 1975 de, Prof.Dr. Oral
PEKTAŞ tarafından yapılmıştır.
Bugün tüm dünyada en yaygın kullanılan yöntem
Seldinger yöntemidir.
3-Trans-radiyal arter yöntemi: 1948 de Radner,
radial arter yolu ve retrograde torasik aortografi
yaptı18.
Campeau ve arkadaşları. 1989 da transradiyal
yaklaşımla ilk koroner anjiyograrfiyi rapor etti19.
Kiemeneij ve ark. transradiyal yaklaşımla ilk
koroner anjiyoplasti ve koroner stenti uygulamaya
koydu20.
Ülkemizde, transradial yaklaşımla koroner anjiyografi ilk kez Nisan 2005 te Prof.Dr. Ferhan Özmen
tarafından uygulamıştır (Tablo 3). Türkiyedeki hastanelerde ilk koroner anjiyografiyi uygulayanlar
Tablo 4 de görülmektedir.
Koroner Anjiyoplasti: Geç 1950 ile 1970 ortaları
arasındaki periodda, image intensifierdaki hızlı
iyileşmeler ile floroskopik görüntü kalitesinde önemli
ölçüde düzelmiştir. Angioplasti için bu gelişme
önemli idi. İlk transluminal angioplastiyi periferik
arterlerde Charles Dotter yapmıştır. Charles Dotter,
1964 tıkalı iliyak arterleri kateter ile dilate etti. İliyak
arterin daralmış kısmından guide wire'i geçirdikten
sonra, ucu incelenen radyoopak, dilatasyon kateteri
ile damar lümenini genişletti. Hastanın gangrene gitmekte olan bacağının 8 ay sonra iyileştiği gözlendi21.
İlk transluminal angioplasti serisini Dotter ve Judkins
1964 de yayınlamıştır.
Coaxial double kateter kullandı. Bacak arterlerinin kısa oklüzyonunu mekanik olarak dilate etmek
129
130
Ferhan Özmen
Perkütan transluminal koroner anjiyoplasti
TGKD Cilt 12, Sayı 3
Ağustos 2008:128-141
Tablo 3: Türkiye invaziv kardiyolojide ilkler. Koroner anjiyografi
HASTANE
T.YÜKSEK İHTİSAS HASTANESİ
EGE Ü. TIP FAK.
HACETTEPE Ü. TIP FAK.
İSTANBUL Ü. TIP FAK.
ANKARA Ü. TIP FAK.
İSTANBUL Ü. CERRAHPAŞA TIP FAK.
GÜLHANE ASKERİ TIP FAK. VE AKADEMİSİ
PROF DR SİYAMİ ERSEK G.K.D.CER. MER.
ATATÜRK Ü. TIP FAK.
KOŞUYOLU KALP H. ARAŞ. MER.
İNTANBUL Ü. KARDİYOLOJİ ENS.
GAZİ Ü. TIP FAK.
AKDENİZ Ü. TIP FAK.
DİCLE Ü. TIP FAK.
ÇUKUROVA Ü. TIP FAK.
SELÇUK Ü. TIP FAK.
ON DOKUZ MAYIS Ü. TIP FAK.
DOKUZ EYLÜL Ü. TIP FAK.
ERCİYES Ü. TIP FAK.
OSMANGAZİ Ü. TIP FAK.
MERSİN Ü. TIP FAK.
DOKUZ EYLÜL Ü. TIP FAK.
FIRAT Ü. TIP FAK.
KARADENİZ TEKNİK Ü. TIP FAK.
TRAKYA Ü. TIP FAK.
İZMİR ATATÜRK HASTANESİ
MARMARA Ü. TIP FAK.
SÜLEYMAN DEMİREL Ü. TIP FAK.
VAN YÜKSEK İHTİSAS HAS.
KOCAELİ Ü. TIP FAK.
DÜZCE TIP FAK.
CUMHURİYET Ü. TIP FAK.
CELAL BAYAR Ü. TIP FAK.
ADNAN MENDERES Ü. TIP FAK.
İNÖNÜ Ü. TIP FAK.
PAMUKKALE Ü. TIP FAK.
İZZET BAYSAL Ü. TIP FAK.
YÜZÜNCÜ YIL Ü. TIP FAK.
KOCATEPE Ü. TIP FAK.
SÜTÇÜ İMAM Ü. TIP FAK.
TARİH
UYGULAYAN
1969
1974
1970
1974
TURHAN AKYOL
MEHMET ÖZDEMİR
GÜVEN ÇAĞATAY
ŞEVKET UĞURLU
1974
T.KURAL- J.JORDAN
1977
1979
1983
1985
1987
1988
1990
1996
1989
1991
1991
1991
1993
1994
ORAL PEKTAŞ
ÜMİT AKER
NECİP ALP
MEHMET ÖZDEMİR
BERNHARD MEİER
H. ve Ö.DÖRTLEMEZ
NECMİ DEĞER
NİZAMETTİN TOPRAK
MUSTAFA DEMİRTAŞ
HASAN GÖK
OLCAY SAĞKAN
S.GÜNERİ-Y.SEYİTHANOĞLU
ALİ ERGİN
1991
1993
1994
1995
1997
1997
1999
1999
2000
2001
2001
2002
Y.SEYİTHANOĞLU- S.GÜNERİ
N.ASLAN C.LÜLECİ
ÖZHAN GÖLDELİ
G.ÖZBAY-S.ÜNAL
MURAT YEŞİL
OĞUZ CAYMAZ
OKTAY ERGENE
FİKRET TURAN
S.PEHLİVANOĞLU-E.URAL
CİHANGİR UYAN
SÜLEYMAN ASLAN
TALAT TAVLI
1998
2002
2003
2003
2004
2006
F.KOŞAR-R.ÖZDEMİR-C.TUNCER
ENDER SEMİZ
CİHANGİR UYAN
NİYAZİ GÜLER
DAYİMİ KAYA
CEMAL TUNCER
için, dış çapı her biri 8F (2.6 mm) ve 12 F(3.6 mm)
anjiyoplasti kateterleri kullanılmıştır. Daha sonra,
koroner arterlerdeki darlıkları dilate etmek üzere bir
seri çalışma yapılmıştır. Abele, Bentoff ve Myler 1970
de prototip koroner arter dilatatör kateter geliştirdi.
1974 de Gruentzig ve Hopff periferik arterlerde
(renal, iliofemoral, popliteal) kullanılmak üzere yeni
balon dilatasyon kateterleri geliştirmiştir27. Periferik
damarlar, ilio-femoral, popliteal arterlere, uygun
balon idi. 1979 da ilk 50 vakalık bir seri sundular28.
Gruentzig bu balonlar ile indikasyonları koroner ve
renal arterlere kadar geliştirdi.
1976 da Gruentzig köpeklerde ve insanlarda
kadavrada periferal balon kateter çalışmaları
TGKD Cilt 12, Sayı 3
Ağustos 2008:128-141
Ferhan Özmen
Perkütan transluminal koroner anjiyoplasti
131
Tablo 4: Türkiye invaziv kardiyolojide ilkler. Giriş yeri teknikleri
BRAKİAL ARTER
(SONES TEKNİĞİ)
FEMORAL ARTER
(SELDİNGER TEKNİĞİ)
RADİAL ARTER
1972
Prof.Dr. Mehmet ÖZDEMİR
1975
Nisan 2005
Prof.Dr. Oral PEKTAŞ
Prof.Dr. Ferhan ÖZMEN
Tablo 5: Türkiye invaziv kardiyolojide ilkler. Koroner anjiyoplasti ve yeni teknikler
TEKNİKLER
TARİH
UYGULAYAN
HASTANE
PTCA
1983
1983
Haziran 1986
Prof.Dr. Oral PEKTAŞ
Doç.Dr. Yalçın SÖZÜTEK
Prof.Dr. Ferhan ÖZMEN
(GATA)
(TYİH)
(Hacettepe Ü.T.F.)
DCA
Mart 1991
Prof.Dr. Mustafa AKIN
(Ege Ü.T.F.)
ROTABLATOR
Haziran 1991
TEC
STENT
Prof.Dr. Derviş ORAL
Prof.Dr. Mehmet MERİÇ
(Ankara Ü.T.F.)
(İstanbul Ü.T.F.)
Kasım 1991
Doç.Dr. Tuğrul OKAY
(Koşuyolu Hast.)
Nisan 1995
Prof.Dr. Ferhan ÖZMEN
(Hacettepe Ü.T.F.)
CUTTING BALON
LASER
Mayıs 1990
Haziran 1997
Doç.Dr. Şule KORKMAZ (Argon)
Prof.Dr. Servet ÖZTÜRK (Eximer)
(TYİH)
(Kardiyoloji Enst)
Prof.Dr. Ferhan ÖZMEN
(Hacettepe Ü.T.F.)
ACOLYSIS
Mayıs 1998
BRAKİTERAPİ
Haziran 1999
yaptı22-25. 1976 da Andreas Gruentzig in minyatorize
balon kateteri ile (önce kapak modellerinde ve daha
sonra insan kadavrasında) ilk kez koroner damarların
transluminal dilatasyonu mümkün oldu.
Gruentzig plak kompresyonunun anjiyoplastinin
temel mekanizması olduğuna inanmış ve stenotik
plağı kırmak için 6-16 atmosfer basınçta ile stenotik
bölgenin dilate olabileceği balon şişirilmesi geciktiğini
söylemiştir.
Aynı yıl bu uygulamadan önce (Mayıs 1977 de)
Gruentzig, Myler, Hanna ve Turina ve San Francisco'da insanda ilk kez intraoperatif koroner anjiyoplastiyi yaptı29. Bu girişimi, elektif multi-damar bypass cerrahisi sırasında, ameliyathanede yaptılar. Safen ven
bypass grefti konulmadan önce arteriyotomi yerinden
kısa balon kateter kullanarak işlemi gerçekleştirdiler.
Bu uygulamada amaç, ateresklerotik plağı dilate
edilip edilmediğine ve distal emboli oluşup oluşmayacağını anlamak idi. Sonuçta aterosklerotik palak
Prof.Dr. Oktay SANCAKTAR
(Akdeniz Ü.T.F.)
dilate oldu ve perifere debris atılması saptanmadı.
Bu çalışmaların ışığında, 16 Eylül 1977 de Zürihte, Andreas Gruentzig, insanda, ilk perkütan transluminal koroner anjiyoplasti, yeni minyatarize bir
balon kateter kullanarak, yapmıştır7.
Mart 1978 de Myler, Gruentzig ve Stertzer ABD
de perkütan koroner anjiyoplasti yaptı30.
Gruentzig 1978 Zurihte ilk canlı uygulamalı kursunu düzenledi ve ilk jenerasyon balon kateterler
kullanıldı. Bundan kısa bir süre sonra, Frankfurt’ta,
Gruentzig, Kaltanbach ve Kober ile birlikte bir diğer
başarılı koroner anjiyoplastiyi yaptı36. Ocak 1978 de
küçük bir grup halinde, PTKA yı tartıştılar.
Türkiyede ilk koroner anjiyoplasti 1983 yılında
Prof.Dr. Oral Pektaş, Doç.Dr. Yalçın Sözütek ve 1986
da Prof.Dr. Ferhan Özmen uygulamışlardır (Tablo 5).
Türkiyede hastanelerde ilk koroner anjiyoplastiyi
uygulayanlar Tablo 6 da görülmektedir.
Başlangıçta kısa, konsantrik tek damarda yer-
132
Ferhan Özmen
Perkütan transluminal koroner anjiyoplasti
TGKD Cilt 12, Sayı 3
Ağustos 2008:128-141
Tablo 6: Türkiye invaziv kardiyolojide ilkler koroner balon anjiyoplasti
HASTANE
GÜLHANE ASKERİ TIP FAK. VE AKADEMİSİ
T.YÜKSEK İHTİSAS HASTANESİ
HACETTEPE Ü. TIP FAK
EGE Ü. TIP FAK.
İNTANBUL Ü. KARDİYOLOJİ ENS.
ANKARA Ü. TIP FAK.
PROF DR SİYAMİ ERSEK G.K.D.CER. MER.
İSTANBUL Ü. TIP FAK.
ATATÜRK Ü. TIP FAK.
KOŞUYOLU KALP H. ARAŞ. MER.
İSTANBUL Ü. CERRAHPAŞA T. FAK.
ÇUKUROVA Ü. TIP FAK.
GAZİ Ü. TIP FAK.
DOKUZ EYLÜL Ü. TIP FAK.
AKDENİZ Ü. TIP FAK.
DOKUZ EYLÜL Ü. TIP FAK.
ON DOKUZ MAYIS Ü. TIP FAK.
IRAT Ü. TIP FAK.
ERCİYES Ü. TIP FAK.
SELÇUK Ü. TIP FAK.
KARADENİZ TEKNİK Ü. TIP FAK.
KARADENİZ TEKNİK Ü. TIP FAK.
OSMANGAZİ Ü. TIP FAK.
DİCLE Ü. TIP FAK.
MARMARA Ü. TIP FAK.
İZMAR ATATÜRK HASTANESİ
İNÖNÜ Ü. TIP FAK.
TRAKYA Ü. TIP FAK.
SÜLEYMAN DEMİREL Ü. TIP FAK.
VAN YÜKSEK İHTİSAS HAS.
ADNAN MENDERES Ü. TIP FAK.
MERSİN Ü. TIP FAK.
DÜZCE TIP FAK.
CUMHURİYET Ü. TIP FAK.
KOCAELİ Ü. TIP FAK.
CELAL BAYAR Ü. TIP FAK.
PAMUKKALE Ü. TIP FAK.
YÜZÜNCÜ YIL Ü. TIP FAK.
İZZET BAYSAL Ü. TIP FAK.
KOCATEPE Ü. TIP FAK.
SÜTÇÜ İMAM Ü. TIP FAK.
TARİH
1983
1983
Haziran 1986
1987
1987
1987
1987
1988
1988
1988
1989
1990
1991
1991
1991
1992
1993
1993
1993
1994
1994
1994
1996
1997
1997
1998
1999
1999
1999
2000
2000
2001
2001
2001
2002
2002
2003
2003
2004
2006
leşik koroner lezyonlarına koroner anjyoplasti uygulanırken, 1980 yılından itibaren, multi-damar
hastalığına da koroner anjyoplasti başlamıştır31.
Kronik total oklüzyonda ve AMI de acil anjiyoplasti klinikte indikasyon alanı bulmaya
başlamıştır.
Kompleks lezyonlar ve çok damar hastalığında
UYGULAYAN
ORAL PEKTAŞ
YALÇIN SÖZÜTEK
FERHAN ÖZMEN
C.TÜRKOĞLU
M.ÖZTÜRK-B. MEİER
DERVİŞ ORAL
A.CANER-S.ÜNAL
N. ALP-H.ŞENOCAK
YALÇIN SÖZÜTEK
D.UÇAK-V.A.VURAL-Z.ÖNGEN
MUSTAFA DEMİRTAŞ
H. ve Ö.DÖRTLEMEZ
S.GÜNERİ VE YILDIRIM
NECMİ DEĞER
Y.SEYİTHANOĞLU-S.GÜNERİ
OSMAN YEŞİLDAĞ
N.ASLAN-C.LÜLECİ
ALİ ERGİN
H.GÖK-T.OKAY
KAAN KULAN
KAAN KULAN
NİZAMETTİN TOPRAK
OĞUZ CAYMAZ
MURAT YEŞİL
F.KOŞAR-R.ÖZDEMİR-C.TUNCER
V. AYTEKİN-A. ALTUN
Ü. AKER-O. ERGENE
FİKRET TURAN
TARKAN TEKTEN
GÖKHAN CİN
CİHANGİR UYAN
EMRULLAH BAŞER
S. PEHLİVANOĞLU-E.URAL
TALAT TAVLI
ENDER SEMİZ
NİYAZİ GÜLER
CİHANGİR UYAN
MEHMET MELEK
CEMAL TUNCER
koroner anjiyoplasti kılavuz kateter. Kılavuz tel
ve balon kateter teknolojisinde teknolojisinde
iyileşmelere ihtiyaç duymuştur.
1984 yılında Gruentzig seçilmiş vakalarda angioplasti sonuçlarının KABG sonuçlarına parelel
olduğunu yayınlamıştır34. Revaskülarizasyon adayları
arasında %15-20 lik bir paya sahip olduğunu ifade
TGKD Cilt 12, Sayı 3
Ağustos 2008:128-141
Ferhan Özmen
Perkütan transluminal koroner anjiyoplasti
133
Tablo 7: Perkütan periferik arter girişimsel tedavisi
SUBKLAVİAN ARTER ANJİYOPLASTİ
AORT KOARKTASYONUNDA
BALON ANJİYOPLASTİ
RENAL ARTER ANJİYOPLASTİ
KAROTİD ARTER ANJİYOPLASTİ
Nisan 1987
Mayıs 1987
Prof.Dr. Ferhan ÖZMEN
Prof.Dr. Ferhan ÖZMEN
Şubat 1996
Prof.Dr. Mehmet MERİÇ
Prof.Dr. Ali ERGİN
etmiştir35.
1985, PTKA hafif semptomatik hastalarda ilaç
tedavisine alternatif hale gelmiştir. İlaca refrakter
hastalarda KABG cerrahisine alternatif olduğu
söylenmeye başlanmıştır35,36.
Multi-damar hastalığında bypass cerrahisi ile
mukayese eden çok merkezli çalışmalar hazırlıkları
1986 yılında başlamıştır. Yapılacak böyle çalışmalar
için, Gudeline’lar 1984 yayınlanmaya başlamıştır37-39.
İlk dönemlerde sağ koroner artere anjiyoplasti
uygulanırken oluşacak iletim bozukluklarına karşı,
geçici pacemaker konulmakta idi. Daha sonraki yıllarda, kılavuz kateterlerin 6-7 F’ye indirilmesi ve
kateterlerin uç kısmına açılna yan delikler sayesinde
geçici pacemaker uygulamasından vazgeçilmiştir.
Yine ilk dönemlerde koroner anjiyoplasti sırasında kalp cerrahisinin stand-by bulundurulması rutin
iken daha sonraki yıllarda vazgeçilmiştir.
KATETERLER
Kılavuz kateter 3 tabakadan oluşur. 1. Katetere
sertlik ve memory vermek amacı ile dış tabaka, poliuretan veya polietilenden yapılmıştır. Orta tabakada
destek saglamak ve torque kontrolunu saglamak
amacı ile woven örguden yapılıdır. İç tabaka ise
teflon ile kaplıdır. Pasajın kolayca akması için teflon
friksiyon koeffisienti çok duşuk oldugundan teflon ile
kaplıdır40.
Teflon kaplı kılavuz kateterlerin başlangıçta dış
çapları 8-9 F iken, daha sonra 5-6 F geliştirilmiştir.
GUIDE WIRE
Başlangıçta koroner anjiyoplasti fiks wire (balon
kateterin ucunda kısa bir wire) sistemle yapılmakta
idi.
Daha sonra, over-the-wire kateter tekniği kullanılmaya başlandı. Coaxial over-the -wire sistemin
koroner anjiyoplasti amacı ile tasarımı 1981 yılında
John B. Simpson tarafından yapıldı. Takiben 1982
de, yine Simpson balondan bağımsız hareket edebilen ucu fleksibl guide wire ile anjiyoplasti sistemini
modifiye etti41.
Bu guide wire, radyovisibl ve ucuna dışarıdan
kumanda edilebilir idi. Ucuna J şekli verilerek, saat
yönünda veya saatin aksi yönde döndürülerek, istenilen damar ve yan dala ve lezyonlara doğrudan ve
kolayca ulaşabilme mümkün hale gelmiştir. Ucunun
kolayca şekil alabilmesi ve fleksibıl olması damar
duvarı ve lezyona hasar vermesini minimalize
etmiştir. Bu nedenle, damarda perforasyon ve rüptür
söz konusu değildir. Başlangıçta kılavuz tel 0.018
inch iken daha sonraları 0.016 ve 0.014 inch kalınlığa
inmiştir.
Steerabilite: Fiks wire balon kateterler (ucunda
yumuşak kısa bir wire bulunmaktadır) yerini daha
sonra steerabıl kateterlere bırakmıştır. İlk jenerasyon
steerabıl guide wirelar görünürlük, friksiyona bağlı
kötü manevra kabiliyeti nedeni ile daha sonra teflon
kaplı yenilerine, yerini bırakmıştır.
Kumanda edilebilen over-the wire balonlar ile
lezyon proksimalinden ve distalinden basınç kaydı
mümkün olmakta idi. Trans-stenotik basınç ölçümü
ile balon şişirilip söndürülmesi sonrası sonucu etkin
bir lümen genişliğine ulaşılabildiğini belirlemek olası
idi. Daha sonraları, Monorail sisteme trans-stenotik
basınç gradiyenti ölçülememesi nedeniyle belli
düzeyde eleştiri gelmiştir. 0.018 veya 0.014 '' x 175
cm’lik guide wire'ın, balon değişikliği gerektiğinde,
buna izin vermemesi nedeni ile Kaltanbach tarafından, long wire (300 cm), exchange wire geliştirilmiştir42.
Daha sonra, 1985 de Tassilo Bonzel ilk olarak
monoroil (sliding rail) sistemini geliştirdi. 1986 da
Bonzel guide wire üzerinde sadece distal kısmını
koyan monorail anjiyoplasti sistemini yeni konseptini
uygulamaya soktu43. Böylece, balon değiştirme durumunda, long wire veya exchange wire kullanma
gereği ortadan kalmış oldu. İşelm hem çok kolaylaştı
ve hemde çabuklaşmış oldu. Bu anjiyoplastide büyük
kolaylık sağladı.
BALON
Koroner anjiyoplastide ilk device balon kateterdir.
1973 de Porstmann ucunda (caged) latex balonu
bulunan kateter tarif etmiştir44.
Dotter ve Judkins 1964 de, teflon coaxial bir
134
Ferhan Özmen
Perkütan transluminal koroner anjiyoplasti
Şekil 1: İntrakoroner trans-stenotik basınç ölçümü
kateter sistemi kulanarak alt ekstremite arterlerindeki
darlıgı perkütan teknikle dilate etmiştir21.
Periferik damarlar için, çift lumenli orijinal dilatasyon balon kateterlerini, Dotter ve Judkins modifiye
etmiştir. Ancak koroner arterler, anatomik olarak periferik damarlara oranla daha ince kalibreli ve daha
sık yan dal vermekte ve daha tortuosdur. Fizyolojik
olarak, koroner arterler kalp fonksiyonlarından direkt
olarak etkilenmektedir. Bu nedenle teknolojinin daha
hassas olması gereklidir.
1976 da Gruentzig uçta kısa bir kılavuz teli bulunan (G veya DG balon kateter, Gruentzig, Schneider
Medintag AG, Zurich) polivinyl chloriden yapılmış,
distal ucunda fiks wire'ı bulunan bir balon geliştirdi45.
Bu kısa wire arter duvarının zedelenmemesi ve
lezyondan geçişi sağlaması içindir.
Takiben Gruentzig, anjiyoplasti işleminin başarılı
olabilmesi için, double lumen non-elastik özelliklere
sahip polyvyinil materyalden yapılmış balon kateteri
minyatörize etmiştir22-25.
1976 da Gruentzig geliştirdigi minyaturize balon
kateteri ile insanda perkutan transluminal koroner
anjiyoplastinin uygulamasında, önce kopek modellerinde cerrahi olarak oluşturulan koroner arter stenozlarında ve insan kadavra kalbi ve bypass ameliyatları sırasında intraoperatif dilatasyonları ön çalışmaları yapılmıştır22-25.
1982 yılında Simpson ve arkadaşlarınca geliştirilen over-the-wire steerabıl kateter sisteminin uygulamaya başlanması ile kateter teknolojisinde önemli
ilerlemeler olmuş ve uç kısmı, doğru giderek incelen,
güçlü materyalden yapılmış yüksek inflasyon basıncı-
TGKD Cilt 12, Sayı 3
Ağustos 2008:128-141
na izin veren düşük profilli balonlar üretilmiştir41.
Coaxial balon dilatasyon kateter sistemi ile balon
gövde kalınlığı azaltılmiş, sürtünme azaltılmiş, sıkı
lezyonları geçmede kolaylık sağlanmıştır. Coaxial
balon dilatasyon kateter sistemi ile balon anjiyoplasti
işlemlerinin kolaylaşmasına ve hızlanmasına neden
olmuştur. Balon kateterlerin boyu genellikle 135 cm
dir. Dış çapı 2.3-4.5 F ve çift lümenlidir. Santral lümen
basınç ölçümü içindir. Ayrıca, selektif koroner enjeksiyon ve steerabıl guide wire'ın geçmesi içindir. İkinci
lümen, balonun şişirilip söndürülmesi görevini yapmaktadır. bu dilatasyon kateterleri ile transstenotik
gradientin ölçümü başlangıçda darlığın önemi ortaya
konulabilmekte ve anjiyoplasti sonrası gradientin
azalması veya kaybolması ile işlemin başarısı
hakkında bilgi edinilebilmekte idi (Şekil 1).
Double lumen balon kateter ile yapılan koroner
anjiyoplasti işlemi, karışık bir set-up olup, hazırlanışı
30-60 dk. gibi uzun süren işlemdir. 1984 yılında T.
Bonzel tarafından monorail sisteminin geliştirilmesi ile
koroner anjiyoplastide işlem süresi kısalmış ve vaka
sayılarında belirgin bir artış olmuştur.
Dilatasyon sisteminin hayati komponenti balon
kateterdir. Balon kateter polyvynil chloride'den veya
polyethylene veya irradiye polyolefinden imal
edilmiştir. Üzeri teflon ile kaplıdır Balonun her 2
ucunda radyoopak marker'leri vardır ve uzunluğu
başlangıçta 20-25 cm ve postinflasyon çapları 2.0-4.0
mm dir.
Polyethylene balonlar ön görülen şişirilmiş
durumdaki çaplarına ulaşırlarken, polyvynil chloride
balonlaryüksek atmosfer basncında ön görülen
basıncın % 20 daha üstünde bir çapa çıkabilirler. Bu
balon, fazla şişirildiğinde patlayan bir balondur31.
Başlangıçta 6-8 atmosfere kadar şişirilebilen balonlar
yeni jenerasyonlarında 20 atmosfere kadar patlamadan şişirilebilir hale gelmiştir.
Elastik stenozları tam olarak dilate etmek ve stent
konulan hastalarda stentin tam açılmasını sağlamak
için yüksek atmosfer basınçlarına çıkmak gerekebilir45.
Semi-compliant balonların bazı lezyonları yeterince dilate edememesi nedeni ile compliant balonlar
geliştirilmiştir. Stent kullanımının yaygınlaşması ile
birlikte iyi bir stent açılımı sağlamada bu compliant
balonlar aranır olmuştur.
1994 de balon teknolojisinde daha ileri iyileşmeler oldu. Deflated profil incelmiş (3.0 balon kateter
0.037 inch der 0.94 (yaklaşık 0.3 inch 0.76 mm)
inceltilmiştir. Böylece kompleks lezyonlar ve çokdamar anjiyoplastisinin başarı ile yapılması imkanı
doğmuştur.
TGKD Cilt 12, Sayı 3
Ağustos 2008:128-141
Şekil 2-A: Aterektomi cihazı
YENİ CİHAZLAR
Balon anjiyoplastide restenoz yüksek bulunmuş
ve çözümüne yönelik çalışmalar sonucunda yeni
cihazların geliştirilmesi kaçınılmaz olmuştur.
ATEREKTOMİ
Direksiyonel koroner aterektomi için, Simpson
koroner atherecath cıhazı geliştirilmiştir46.
Aterektomi dakikada 5000 devir ile dönerek haznesine oturan aterosklerotik plağı kesmeye yarayan
bir sistemdir (Şekil 2-A,2-B). Direksiyonel aterektomi
ve laser probe u balona göre daha geniş lümen çapına sahiptir.
İlk başarılı direksiyonel aterektomiyi, John B
Simpson California'da, 1988 yılında uygulanmıştır46.
Türkiyede ilk aterektomi cıhazını ilk kez Prof.Dr.
Mustafa AKIN uygulamıştır (Tablo 5).
ROTABLATÖR
İlk rotasyonal atherectomy cihazını D. Auth
design etti. Burr devir sayısı dakikada 180.000 dir.
Diğer yeni tekniklere oranla özellikle kalsifik plaklarda
daha başarılıdır (Şekil 3).
İlk periferik rota-ablasyon, 1988 yılında Zacca ve
arkadaşları tarafından 6 hastada femoropopliteal
arter daralmalarına uygulandı47.
İnsanda ilk perkütan koroner rota-ablasyon ise,
yine 1988 yılında, Fourrier ve arkadaşları tarafından
yapıldı48.
Türkiyede ilk rotasyonel aterektomi cihazını ilk
kez Prof.Dr. Derviş ORAL tarafından uygulamıştır
(Tablo 5).
Rotasyonel burr aterektomide de restenoz oranı
Ferhan Özmen
Perkütan transluminal koroner anjiyoplasti
135
Şekil 2-B: Aterektomi sırasında elde edilen spesmenler
balon anjiyoplastiye oranla yüksek bulunmuştur.
Ayrıca, yüksek oranda distal emboliye neden olmakta ve miyokard perfüzyonunun bozulmasına yol
açmaktadır. Bu nedenle bu gun kullanımı son derecede sınırlıdır.
Transluminal ekstraksiyon aterektomi (TEC):
Transluminal ekstraksiyon aterektomi ilk kez , 1989
yılıunda, Stack tarafından yapılmıştır49 (Şekil 3).
Türkiyede ilk Transluminal ekstraksiyon aterektomi cihazını ilk kez
Prof.Dr. Mehmet MERİÇ
tarafından uygulamıştır (Tablo 5).
LAZER
ABD de Laser, başlangıçta tıkalı damarları
açmak için kullanıldı.
Laser anjiyoplasti ilk çalışmaları Grudfest WS ve
Litvack F tarafından 1983 yılında pulsed ultravislet
ışığı kullanılarak Cedar Sinai Hastanesi Kardiyoloji
laboratuarında başladı (Şekil 4).
Excimer Laser kullanılarak yine aynı kişilerce
1986 yılında tebliğ edildi50. Excimer laser esasen
aterom plağını buharlaştırarak etkisini gösterir51.
Türkiyede ilklazer uygulaması 1997 Prof.Dr.
Servet Öztürk tarafından gerçekleştirilmiştir (Tablo
5).
1989-1993 yılları arasında excimer laser çok
revaşta idi.
Bu gun için direksiyonel aterektomi ve rotasyonel
aterektomi ve laser atrektomi restenoz yönünden
istenilen sonucu vermemiştir. Restenoz oranı hem
daha yüksektir ve hemdeklinikte kullanım alanı daha
sınırlıdır.
136
Ferhan Özmen
Perkütan transluminal koroner anjiyoplasti
TGKD Cilt 12, Sayı 3
Ağustos 2008:128-141
Şekil 3: Rotablator ve TEC cihazı
Şekil 4: İntrakoroner multifiber kateter
Acolysis (Ultrasonik ablasyon):
Periferik arterlerde, deneysel ve klinik çalışmalar
trombüsten zengin lezyonlarda terapotik ultrasound
ideal tedavidir52.
Düşük enerjili ve yüksek frekanslı ultrasound tanı
amaçlı kullanılırken yüksek enerjili (20-40 kHz) Düşük
frekanslı ultrasound tedavi amaçlı kullanılmaktedır.
Trombüs ve plak minimal elastik desteğe sahiptir ve
ultrasonik ablasyona duyarlıdır. Arter duvarı kollagen
ve elastiden zengindir. Fibrotik plakların kalsifik plaklara temel etki sahibidir (Şekil 5).
Acolysis ilk kez Rosenchein tarafından 1991yılında uygulanmıştır53.
Türkiyede ilk kez 1998 yılında Prof.Dr. Ferhan
Özmen tarafından uygulanmıştır (Tablo 5).
lenmeye ve daha az diseksiyona izin verir. Cutting
Balon sonrası balon ile dilatasyonla daha geniş bir
damar lumeni elde edilebilmektedir55.
CUTTING BALON
Cutting balon yontemi ilk kez Barath tarafından
1991yılında uygulanmıştır54.
Türkiyede ilk kez Prof.Dr. Ferhan ÖZMEN tarafından uygulanmıştır (Tablo 5).
Yeni cihazlardan Cutting balon 3 veya 4 longitudual aterotom ihtiva eder 0,25 mm yükseklikte ve
0,08 mm derinlikte olup balon şişirildiğinde katlanmış
halde duran bıçaklar dik konuma geçerek
aterosklerotik plağı keser ve yarık oluşturur. Balon bu
yarıkları artırarak geniş bir lümen elde edilmesini
sağlar bazı lezyonlarda stentin damar duvarına daha
iyi gömülmesine izin vermek sureti ile damar
lumeninde maksimum dilatasyona izin verir (Şekil 6).
Bu yontem, arter duvarında balon dilatasyonu
sırasında koroner anjiyoplastiye oranla daha az zede-
STENT
İntrakoroner stent balon anjiyoplastinin Akut
okluzyon ve Restenoz oranının yüksekliği gibi 2 temel
kısıtlığı sonucu geliştirildi. Stent 19. yüzyıl İngiliz diş
hekimi olan Charles Stent adı ile anılmaktadır.
1969 da Dotter, ilk kez arteriyel endoprotezleri
non-surgical tasarladı ve sundu56.
Periferik self-expandable ve balon expandable
stentler 1980 yılında geliştirildi.
1980 sonlarında koroner arterler için kullanılmak
üzere modifiye edildi. 1986 yılında, Jacques Puel ve
Ulrich Sigwart "wall" stent, ilk olarak insanda intrakoroner kullandı57. Türkiyede ilk stent uygulaması 1991
yılında Doç.Dr. Tuğrul Okay tarafından yapılmıştır.
Sigward ve arkadaşları 59 insan koroner arterlerinde, stent (wallstent) implantasyonu bildirmiştir.
1985 de Palmaz balona monte edilmiş stenti
köpek periferik damarlarına yerleştirdi.
Köpek koronerlerinde başarılı balon expandable
stent Schatz bildirdi58.
1988 de Richard Schatz ilk Palmaz-Schatz stentleri intrakoroner kullanımında antiplatelet tedavinin
koroner trombozu önleyebileceğini iddia etmesine
rağmen subakut oklüzyon sıklığının yüksek olması
intrakoroner stent uygulamalarının duraksamasında
neden oldu59.
Bundan sonra FDA de Faz-1 çalışmaları başladı.
1991 de Goy ve ark60 ve Surreys ve ark61 yüksek
TGKD Cilt 12, Sayı 3
Ağustos 2008:128-141
Şekil 5: Laser probu
oranlı stent trombozu yayınladı. Buchwald ve ark62
bir diğer stent sonuçlarını yayınladı.
1993 de FDA akut ve hayatı tehdit eden koroner
tıkanmalarında kullanılmak üzere Gianturca Roubin
stentlerine onay vardı.
1992 yılında İlk FDA onayı, balon sonrası ani
olarak tıkanan koroner damara tedavi amacı ile verilmiştir. Diseksiyonda yararlıdır ve damar recoilini
önler.
1994 yılında Antonio Colombo stent trombozunun önlenebilmesi için stent açılmasının optimizasyonunun gerekliliğini ve yüksek basınç uygulamasına
dikkat çekti ve stent kullanımının da yeni bir çığır
açıldı63.
Koroner stent, koroner arter hastalarının bypass
ameliyatı ihtiyacını azaltmıştır. Restenoz sıklığı balon
anjiyoplasti ve diğer yeni tekniklere oranla daha
düşüktür. Çıplak stentler için restenoz sıklığı %20 ilaç
salan stentlerde %5-10 dur.
Stent ile ilk 1-3 haftada subakut stent trombozu
yüksek bildirildi. Bu dönemde MI ve ölüm oranı da
yüksekti. Gerekçe olarak, stentin metal yükünün
trombozu artırdığı öne sürüldü. Agresif antikoagulan
tedavi sorunu çözmedi. 1992 de, IVUS kılavuzluğunda yapılan girişimlerde stentin iyi açılmadığı gözlendi
ve protokol değiştirilerek, balonun yüksek atmosfer
değiştirilmesinin (ort. 16 atm.) subakut tromboz ve
restenozu azaltacağı düşünüldü ve öne sürüldü64.
Subakut stent trombozu agresiv (aspirin, heparin
ve couamadin ile) antikoagulan tedaviye rağmen
major komplikasyon olmaya devam etmiştir65.
1993 de Morice ve ark. (Fransa) yeni bir
Ferhan Özmen
Perkütan transluminal koroner anjiyoplasti
137
Şekil 6: Cutting balon. Balon sönük iken kesici bıçak balon
içinde gömülü halde
antikoagulan tedavi protokolu (Ticlopidin+aspirin ile)
başlatmıştır66.
Stent implantasyonundan sonra restenoz
oranının istenilen duzeye indirilememesi nedeni ile
İlaç kaplı stentler denenemiş ve olumlu sonuş elde
edilmiştir. İlaç kaplı stentlerde ilk çalışılan ilaç siralimus olmuştur.
İlk insan implantasyonu, sonuçlarını (30 vakalık),
sirolimus salan stentlerle, 2001 de Sausa ve ark.
rapor etmiştir67.
AKUT MİYOKARD İNFARKTÜSÜ
Akut miyokard infarktüsünde ilk direkt koroner
anjiyoplastiyi Geoffrey O. Hartzler tarafından 1982 de
yapıldı68.
Akut miyokard infarktüsünde ilk direkt koroner
anjiyoplasti Turkiyede ilk kez Prof.Dr Ferhan ÖZMEN
tarafından uygulanmıştır (Tablo 7).
AMI de Trombolisis: Trombolitik tedavide ilk teşebbüs 1948 yılında, Tillett ve Shery tarafından, fibrinöz
plevral effüzyonun eritilmesine yöneliktir. İlk kez Chazov ve ark. 1976 da başarılı trombolizisi rapor etti69.
1978 de Rentrop ve ark intrakoroner streptokinaz
uygulamasını rapor etti70. 1981 ve 1983 de Schroder
ve ark. AMI de (ıv) streptokinase ile erken ve kısa
dönem tromboliz sonuçlarını rapor etti71,72.
1982 de AMI de litik tedavi adjunct olarak PTKA
ya kullanıldı.
Türkiyede Akut miyokard infarktüsünde streptokinaz ile fibrinolizisi ilk kez Prof.Dr. Oral PEKTAŞ
tarafından uygulanmıştır (Tablo 7).
KILAVUZ
Girişimsel işlemler ile ugraşan kardiyologlar için
ilk kılavuz 1982 de hazırlanmış ve 1994 yılında
yayınlanmıştır. 1985 de güncellenmiştir73,74.
Ülkemizde ilk kılavuz 1988 de Ferhan Özmen ve
138
Ferhan Özmen
Perkütan transluminal koroner anjiyoplasti
Derviş Oral, Yalçın Sözütek tarafından hazırlanmıştır.
ANGIOSEAL
FDA 1995 de kullanımına izin verdi. Sanborn ve
arkadaşları femoral arter kompresyon zamanını
önemli ölçüde azalttığını gösterdi75.
Ülkemizde ilk kez Prof.Dr. Ferhan ÖZMEN
tarafından 1995 yılında kullanılmıştır.
KAYNAKLAR
1. Forssmann W. Die sondierung des rechten
Herzens. Klin. Wochenschr.1929;8:2085.
2. Des Santos R, Lamas AC, Perieria-Coldes J.
Arteriografia da aorta e dose vasos abdominals.
Med. Contemp 1929 p.47.
3. Cournand AF, Ranges HS: Catheterization of the
right auricle in man. Proc Soc Exp Biol Med.
1941;46:462.
4. Richards DW. Cardiac output in the catheterization tecnique in various clinical conditions. Fed
Proc 1945;4:215.
5. Sones FM, Jr. Shirey EK, Proudfit WL, Westcoot
RN: Cine coronary arteriography. Circulation
1959;20:773.
6. Sones FM, Jr. Shirey EK: Cine coronary arteriog
raphy. Mod Consepts Cardiovasc Dis 1962;
1962;31:735.
7. Gruentzig AR. Translumination dilatation coronary artery stenosis Lancet 1978;1:263.
8. Robb RG, Steinberg I. A practical method of visiualization of chambers of the heart, pulmonary
circulation and the great blood vessels in man. J.
Clin Invest.1938;17:507.
9. Castellanos A,Pereiras R. Counter -current aor
tography Rev.Cubana Cardial 1939:2:187.
10. Cournand AF, Ranges HS: Catheterization of the
right auricle in man. Proc Soc Exp Biol Med.
1941;46:462.
11. Cournand AF. Nobel Lecture. December 11.
1956. in Nobel Lectures. Physiology and Medicine 1942-1962. Amsterdam - London-New York
Elsevire.1964;529.
12. Dotter CT and Steinberg I. Advances in cine
angiography. Med Clin North Am 1950:May 74556.
13. Zimmerman HA, Scot RW, Becker ND. Cathete-
TGKD Cilt 12, Sayı 3
Ağustos 2008:128-141
rization of the left side of the heart in man. Circulation 1950;1:357.
14. Lason LR, Bouchard A. El cateterismo intracardio
catheterization de las cavidades izquierdas en el
hombre. Registro simultaneo de presiony electrocardiograma intracavetarios. Arch Inst Cardiol
Mex 1950;21:271.
15. Rickets JH, Abrams HL: Percutaneous selective
coronary cine arteriography. JAMA 1 9 6 2 ; 1 8 1 :
620.
16. Judkins MP: Selective coronary arteriography: a
percutaneous transfemoral tecnique. Radiology
1967;89:815.
17. Seldinger SI. Catheter replacement of the needle
in percutaneous coronary angiography. Acta
Radiol (Diagn) 1953;39:368-76.
18. Radner S. Thorocal aorto-graphy by catheterization from the radial artery. Acta Radial
(Diagn)1948;29:178-180.
19. Campeau L. Percutaneous radial artery
approach for coronary angiography. Cathet. Car
diovac. Diagn 1989;16:3-7.
20. Kiemeneij JF, Laarman GJ. The radial artery:a
safe entry site for coronary stenting. Circulation.
1993;88:I-587.
21. Dotter CT and Judkins MP. Transluminal treatment of atherosclerotic obstruction: Description
of a new technique and preliminary report of its
application. Circulation 1964;30:654.
22. Gruentzig A: Perkutane dilatation von koronar
stenosen: Beschreibung eines neuen katheter
systems. Klin Wochenschr 1976;54:543.
23. Gruentzig A, Schneider HJ:Die perkutane dilatation chronischer koronarstenosen-Experiment
und Morphologic. Schweiz Med Wochenschr
1977;107:1588.
24. Gruentzig A, Riedhammer HH, Turina M:
Eineneue Methode zur perkutanen. Verh Dtsch
Ges Kreislaufforsch 1976;42:282.
25. Gruentzig AR, Turina MI, Schneider JA: Experimental percutaneous dilatation of coronary artery
stenosis. Circulation 1976;54:81.
26. Gruentzig AR, Hopff H: Percutane rekanalisation
chroniseher arterieller verschlusse mit einem
neuen dilatations katheter Dtsh Med Wochenschr
1974;99:2502.
TGKD Cilt 12, Sayı 3
Ağustos 2008:128-141
27. Gruentzig AR, Senning A, Seigenthaier WE:
Nonoperative dilatation of coronary artery stenosis. Percutaneous transluminal coronary angioplasty. N Engl J Med 1979;301:61.
28. Gruentzig A. Die perkutane rekanalisation
chromscher arterieller verschlüsse (Dotherprinzig) mit einem venen doppellumigen dilatationskatheter. Fortschr roentgenstr 1976;124:8086.
29. Gruentzig AR, Myler RK, Hanna EH, Turina MI:
Coronary transluminal angioplasty, abstracted.
Circulation 1977;84:55-56.
30. Myler RK, Gruentzig AR, Stertzer SH. Technique
and clinical indications for percutaneous transluminal coronary angiography in Mason DT, Collins
JJ eds. Miyocardial revascularization. Medikal
and surgical advances in coronary disease. New
York. Yorke, 1981;431-444.
31. Block PC. Percutaneous transluminal coronary
angioplasty. AJR 1980;135:955-59.
32. Mullin SM, Passamani ER, Mock MB: Historical
background of the national heart lung and blood
ınstitute registry for percutaneous transluminal
coronary angioplasty. Am J Cardiol 1984;53:3C6C.
33. Levy RI, Mock MB, Willman VL, Passamani ER,
Frommer PL. Percutaneous transluminal coronary angioplasty a status report. N. Engl J Med
1981;305:399-400.
34. Gruentzig AR. Percutaneous transluminal coronary angioplasty: six years experience. Am Heart
J 1984;107:818-19.
35. Proceedings of the national heart lung and blood
ınstitute workshop on the outcome of percutaneous transluminal coronary angioplasty. Am J
Cardiol 1984;53:1C-145C.
36. Willman VL. Percutaneous transluminal coronary
angioplasty a 1985 perspective. Circulation
1985;71:189-92.
37. Mock MB, Reeder GS, Schaff HV, Holmes DR Jr,
Vlietstra RE, Smith HC, Gersh BJ. Percutaneous
transluminal coronary angioplasty versus coronary artery bypass. Isn't it time for a randomized
trial? N Engl J Med 1985;312:916-19.
38. Fisher LD, Holmes DR Jr, Mock MB, Pettinger M,
Vlitestra RE, Smith HC, Ryan tj, Judkins mp, Gos
selin AJ, Faxon DP. Desing of comparative clinical studies of percutaneous transluminal coronary angioplasty using estimates from the coro-
Ferhan Özmen
Perkütan transluminal koroner anjiyoplasti
39.
40.
41.
42.
43.
44.
45.
46.
47.
48.
49.
139
nary artery Surgery Study. Am J. Cardiol
1984;53:138C-145C.
Reeder GS. Socioeconomic aspects. In: PTCA.
Percutaneous transluminal coronary angioplasty,
edited by Vlietstra RE, Holmes Dr Jr F.A. Davis
Company, Philadelphia 1987, pp.215-221.
Saurabh K, Chokshi, Meyers S, Abimansour P.
PTCA. Ten years experience. Progr Cardiovasc
Dis 1987;30:147-210.
Simpson J.B, Baim DS, Robert EW, Harrison DC.
A new catheter system for coronary angioplasty
Am. J. Cardiol 1982;49:1216-22.
Kaltanbach M. Neue technik zur steverbeven ballon dilatation ven Kronzgefö Breneugungen 2.
Kardiol 1984;73:669-73.
Bonzel T, Wollschöger H, Just H. Ein neues
katheter system zur mechanischer dilatation von
koronar-stenosen mit austauschboren intrakoroneren kathetern, höherem kontrast mittelf unol
verbeserter stener barkoit (A new catheter system for coronary angioplasty (PTCA) with
excleon… intracoronary catheters, higli flow of
contrast agent, and improved steerability) Biomed Tech. 1986;31:195-200.
Porstmann W: Ein neuer Korsett-Ballonkatheter
zur transluminalen Rekanalisation nanch Dotter
unter besonderer Berucksichtigung von Obliterationen an den Beckenarterien. Radiol Diagn
1973;14:239.
Oakley GDG. Coronary angioplasty what can we
resonably expect? Br Heart J. 1986;55:221-22.
Simpson J.B., Selman MR, Robertson GC. Cipriano PR, Hayden WG, Johnson DE, Fogarty TJ.
Transluminal atherectomy for occlusive peripheral vascular disease. Am. J. Cardial 1988;61:
96G-101F.
Zacca NM, Raizner AE, Noon GP et al. Shortterm follow up of patients treated with a recently
developed rotational atherectomy device and
vivo assesment of the particles generated (abstr)
J. Am Coll Cardiol 1988;11:109.
Fourrier JL, Auth DC, Lablanche JM, et al.
Human percutaneous coronary rotational
atherectomy: preliminary results (abstr) Circulation 1988 (Suppl II) II-82.
Stack RS, Quicgly PJ, Sketch MH. Treatment of
coronary artery disease with the transluminal
extraction endarterectomy catheter: Initial results
of a multicenter study (abstr) Circulation 1989;80
140
Ferhan Özmen
Perkütan transluminal koroner anjiyoplasti
(Suppl II)II-852.
50. Gruenfest WS, Litvack F, Doyle L, Hickey A,
Goldenberg T, Fishbein M, Zaudenslager J,
Pacala T, Corday E. Comparison of in vitro and in
vivo thermal effects of argon and excimer lasers
for laser angioplasty. Circulation 1986;74 (SupplII) II-2004.
51. Fishbern M, McDermid IS, Rider DM, Pacala TJ.
Laser ablation of lumman athereosclerotic plaque
without adjacent tissue injury. J. Am. Coll. Cardiol 1985;5:929-33.
52. Rosenchein U, Bernstein J, Di Segini E, Kaplanski E, Bernheim J, Rozenszajn LA. Experimental
ultrasonic angioplasty:disruption of atherosclerotic plaquen and thrombi in vitro and arteriel
recanalization in vivo. J. Am. Coll. Cardiol
1990;15:711-17.
53. Rosenchein U, Rosenszajn LA, Krausi L, Marboe
CC, Watkins JF, Rose EA, Cannon JP, Weinstein
JS. Ultrasonic angioplasty in totally occluded
peripheral arteries: initial clinical histologic and
angiographic results. Circulation 1991;83:197686.
54. Barath P, Fishbein MC, Vari S, Forrester JS. Cut
ting balloon A novel approach to percutaneous
angioplasty. Am J. Cardiol 1991;68:1249-52.
55. Unterberg C, Buchwald AB, Barath P et al. Cutting balloon coronary angioplasty -initial clinical
experience Clin Cardiol 1993;16:660-64.
56. Dotter CT. Transluminally-placed coil spring end
arteriel tube grafts loung-term ptency in comine
papliteal artery invest Radiol 1969;4:329-32.
57. Sigwart U, Grbic M, Essinger A, Kappenberger L.
First follow-up on the intraluminally implanted
coronary endoprosthesis (abstract) J. Am Coll
Cardiol 1987;9:106A.
58. Schatz RA, Palmaz JC, Tio FO, Garcia F, Reuter
SR. Balloon expandable intracoronary stents. In
the adult dogs. Circulation 1987;76:450-57.
59. Palmaz-Schatz. Coronary stenting: Predictors of
subacute thrombosis and restenosis in a single
centre series. Seventh Comlex Coronary Angioplasty Course 1996;22-24 May;285-97.
60. Goy JJ, Sigward U, Vogf P et al. Long-term follow-up of the first 56 patients treated with intracoronary self-expanding stents (the Lausanne
experience) Am J. Cardiol 1991;67:569-72.
61. Surreys PW, Stracuss BH, Beatt KJ et al. Angiographic follow-up after placement of a self
expanding coronary artery stent N. Engl J. Med
TGKD Cilt 12, Sayı 3
Ağustos 2008:128-141
1991;324:13-17.
62. Bushwald A, Unterberg C, Weiner G et al. Initial
results with the wictor stent a new balloon
expandable coronary stent. Clin Cardiol
1991;14:374-79.
63. Colombo A, Hall P, Nakaumra S, Almagor Y,
Maiella L, Martini G, Goglione A, Goldberg SL,
Tobis JM. Intracoronary stenting without anticoagulation accomplished with intracoronary ultrasound guidance. Circulation 1995;91:168895.
64. Schoming A, Neumann F, Kastrati A et al. Intracoronary stenting without anti-coagulation
accomplish with intravascular ultrasound guidance. Circulation 1995;91:1676-88.
65. Palmaz-Schatz. Coronary stenting: Predictors of
subacute thrombosis and restenosis in a single
centre series. Seventh comlex coronary angioplasty course 1996;22-24 May;285-97.
66. Morice MC. Advences in poststenting medication
protocol. J Invest Cardiol 1995;7:32A.
67. Sausa JE, Costa MA, Abizaid AC et al. Lack of
neointimal proliferation after implantation of siralimus coated stent in luman coronary arteries. A
quantitative coronary angiography and three
dimensional intravascular ultrasound study. Circulation 2001;103:192-95.
68. Hartzler GO, Rutherford BD, MeConahay DR et
al. Percutaneous transluminal coronary angioplasty with an without thrombolytic therapy for
treat ment of acute myocardial infarction. Am
Heart J. 1983;106:965-73.
69. Chazov EL, Mateva LS, Mazaev AV et al. Intracoronary administration of fibrinolysis in acute
myocardial infarction. Ter. Arkh 1976;48:8.
70. Rentrop KP, De Vivie ER, Karsek KR et al. Acute
coronary occlusion with impending infarction as
an angiographic complication relieved by a
guide-wire recanalization. Clin-Cardiol 1978:
1:101.
71. Schroder R, Biamino G, Leitver ER. Intrevenous
short-term thrombolysis in acute myocardial
infarction. Circulation 1981;649 Suppl 4):10.
72. Schroder R, Biamino G, Leitner ER et al. Intra
venous short-term infinsion of streptokinase in
acute
myocardial
infarction.
Circulation
1983;67:536.
73. Detre KM, Myler RK, Kelsey SF et al. Baseline
characteristics of patients in NHLBI PTCA Re-
TGKD Cilt 12, Sayı 3
Ağustos 2008:128-141
gistry Am J. Cardiol 1984;52:7C-11C.
74. Stertzer SH. Transluminal coronary angioplasty
1981. Investigative technique or established procedure. Arch Intern Med 1982;142:679-80.
75. Sanborn TA, Gibbs HH, Brinker JA, Konopf WD,
Ferhan Özmen
Perkütan transluminal koroner anjiyoplasti
141
Kosinski EJ, Roubin GS. A multicenter randomized trial comparing a percutaneous collagen
hemostasis device with conventional manuel
compression after diagnostic angiography and
angioplasty J. Am Coll Cardiol 1993;22:1273-79.