sgk gys hazırlık kitabı örnek sayfalar

Transkript

K
G
Ö YS
RN H
EK A
ZI
SA R
L
YF IK
AL Kİ
AR TA
BI
SG
2016
GYS
GÖREVDE YÜKSELME SINAVI
HAZIRLIK KİTABI
30 Nisan 2016
SGK Personeli Görevde
Yükselme ve Unvan Değişikliği
Yönetmeliği hükümleri uyarınca
Merkez ve Taşra Teşkilatı için
Görevde Yükselme Sınav
konularına uygun ve güncel
şekilde hazırlanmıştır.
II
SGK GÖREVDE YÜKSELME SINAVI HAZIRLIK KİTABI
SGK
SOSYAL GÜVENLİK KURUMU
GYS
K
G
Ö YS
RN H
EK A
ZI
SA R
L
YF IK
AL Kİ
AR TA
BI
GÖREVDE YÜKSELME SINAVI
HAZIRLIK KİTABI
EDİTÖR
Turgut MEŞE
YAZARLAR
Komisyon
©
SG
Bütün hakları Data Yayınlarına aittir. Yayınevinin izni olmaksızın, kitabın tümünün veya bir kısmının elektronik, mekanik ya da fotokopi yoluyla basımı, çoğaltılması ve dağıtımı yapılamaz.
ISBN No/Tarih: 978-605-9754-47-7 / 05.02.16
Sertifika No: 16199
SAYFA TASARIMI
DATA Dizgi Grafik
KAPAK TASARIMI
Data Grafik Tasarım
BASKI VE CİLT
Aydan Matbaacılık
ANKARA
Data Yayınları
İvedik Organize Sanayi Matbaacılar Sitesi
1518 Sok. Mat-Sit İş Merkezi No:2/20
Yenimahalle / ANKARA
Tel: 0 312 384 29 95 - 0 505 925 57 81
Fax: 0312 342 23 58
www.datayayinlari.com
[email protected]
III
GİRİŞ
ÖN SÖZ
K
G
Ö YS
RN H
EK A
ZI
SA R
L
YF IK
AL Kİ
AR TA
BI
SGK Personeli Görevde Yükselme ve Unvan Değişikliği Yönetmeliği hükümleri doğrultusunda şef ve memur kadroları için görevde yükselme sınavı; aktüer, avukat, grafiker, istatistikçi,
matematikçi, mühendis, programcı, sağlık teknikeri, tekniker ve teknisyen kadroları için ise unvan
değişikliği sınavı yapılacaktır.
Bu kapsamda şef ve memur kadroları için görevde yükselme sınavına kendinizi hazırlayacağınız güncel mevzuat ve akabinde kendinizi soru çözerek değerlendireceğiniz güncel sorulardan oluşan bu kitabımızı hazırlamış bulunmaktayız.Data Yayınları olarak siz değerli GYS
sınavına girecek şef ve memur adayları için elinizdeki hazırlık kitabımızın çok faydalı olacağına
inanıyoruz ve yapılacak sınavda başarılar diliyoruz.
DATA YAYINLARI
SGK Görevde Yükselme Sınavı (Şef ve Memur) Konu Başlıkları ve Soru Dağılımları
KONULAR
Soru Adedi
Şef Memur
1
T.C. Anayasası
4
6
2
Atatürk ilkeleri ve inkılâp tarihi
4
4
3
Resmi yazışma kuralları
4
4
4
Etik davranış ilkeleri
2
2
5
Türkçe dil bilgisi ve yazım kuralları
2
4
6
Halkla ilişkiler
2
2
7
Genel kültür
4
6
8
Protokol kuralları
2
-
9
3046 sayılı Kanun
2
-
10 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu
6
6
2
2
12 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu
2
-
13 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun
2
-
14 4982 sayılı Bilgi Edinme Hakkı Kanunu
11
4483 sayılı Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yarg. Hakkında Kanun
4
34
30
16 5502 sayılı Sosyal Güvenlik Kurumu Kanunu
14
20
17 4857 sayılı İş Kanunu
2
-
18 2925 sayılı Tarım İşçileri Sosyal Sigortalar Kanunu
2
-
SG
2
15 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu
19
3201 sayılı Yurt Dışında Bulunan Türk Vatandaşlarının Yurt Dışında Geçen
Sürelerinin Sosyal Güvenlikleri Bakımından Değerlendirilmesi Hak.Kanun
2
2
20
1479 sayılı Esnaf ve Sanatkarlar ve Diğer Bağımsız Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kurumu Kanunu (sadece yürürlükte olan hükümleri)
2
2
2
3
2
3
100
100
21 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu (sadece yürürlükte olan hükümleri)
22
5434 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanunu (sadece yürürlükte
olan hükümleri)
TOPLAM
IV
İÇİNDEKİLER
ÜNİTE 1
K
G
Ö YS
RN H
EK A
ZI
SA R
L
YF IK
AL Kİ
AR TA
BI
T.C. ANAYASASI ��1
GENEL ESASLAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1
TEMEL HAK VE ÖDEVLER. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1
DEVLETİN TEMEL ORGANLARI. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
YASAMA. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
YÜRÜTME . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
YARGI. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
TEST 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
TEST 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
TEST 3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
TEST 4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
TEST 5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
ÜNİTE 2
SG
ATATÜRK İLKELERİ VE İNKILÂP TARİHİ ��39
1881’den 1919’a Mustafa Kemal Mustafa Kemal’in Hayatı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39
I. Dünya Savaşı ve Sonrası. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40
Mondros Ateşkes Antlaşması (30 Ekim 1918). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42
Kuvayımilliye Hareketi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43
Cemiyetler. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
Milli Mücadele Hazırlıkları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45
Büyük Millet Meclisinin Açılması (23 Nisan 1920). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .48
Sevr Barış Antlaşması (10 Ağustos 1920). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49
Kurtuluş Savaşı’nda Cepheler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50
Türk İnkılabının Özellikleri. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56
Siyasi Alanda Yapılan İnkılaplar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56
Çok Partili Siyasi Hayata Geçiş Denemeleri. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59
Hukuk Alanında Yapılan İnkılaplar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61
Eğitim ve Kültür Alanında Yapılan İnkılaplar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63
Toplumsal Alanda Yapılan İnkılaplar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65
Sağlık Alanında Yapılan Faaliyetler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66
Ekonomik Alanda Yapılan İnkılaplar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66
ATATÜRKÇÜLÜK VE ATATÜRK İLKELERİ��67
Atatürk İlkeleri. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67
Atatürk Dönemi Dış Politika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68
TEST 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72
TEST 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76
TEST 3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80
GİRİŞ
V
ÜNİTE 3
K
G
Ö YS
RN H
EK A
ZI
SA R
L
YF IK
AL Kİ
AR TA
BI
RESMÎ YAZIŞMALARDA UYGULANACAK USUL
VE ESASLAR HAKKINDA YÖNETMELİK�� 83
TEST 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94
ÜNİTE 4
ETİK DAVRANIŞ İLKELERİ�� 99
TEST 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110
ÜNİTE 5
SG
TÜRKÇE VE DİL BİLGİSİ KURALLARI�� 113
SÖZCÜKTE ANLAM VE ANLAM BİLGİSİ��113
TEST 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120
CÜMLEDE ANLAM�� 125
TEST 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130
PARAGRAF BİLGİSİ �� 135
TEST 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142
YAZIM KURALLARI �� 148
TEST 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160
NOKTALAMA İŞARETLERİ��163
TEST 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175
ANLATIM BOZUKLUKLARI �� 179
TEST 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 189
SÖZCÜK TÜRLERİ ��192
TEST 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204
SES BİLGİSİ �� 207
TEST 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213
CÜMLE BİLGİSİ��216
TEST 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 223
SÖZCÜKTE YAPI�� 226
TEST 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 232
ÜNİTE 6
HALKLA İLİŞKİLER�� 235
TEST 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 250
ÜNİTE 7
GENEL KÜLTÜR�� 253
ULUSAL VE ULUSLARARASI GELİŞMELER. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 253
GÜNCEL GELİŞMELER . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 256
VI
K
G
Ö YS
RN H
EK A
ZI
SA R
L
YF IK
AL Kİ
AR TA
BI
ULUSLARARASI KURULUŞLAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 261
EDEBİ BİLGİLER. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266
COĞRAFİ BİLGİLER . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267
TARİHİ BİLGİLER . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 280
TEST 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 292
TEST 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 292
TEST 3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 294
TEST 4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 294
TEST 5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 296
TEST 6 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 296
TEST 7 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 298
TEST 8 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 298
ÜNİTE 8
PROTOKOL KURALLARI��301
TEST 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 313
ÜNİTE 9
3046 SAYILI BAKANLIKLARIN KURULUŞ VE GÖREV ESASLARI ... KABULÜ
HAKKINDA KANUN��317
TEST 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 326
TEST 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 330
ÜNİTE 10
657 SAYILI DEVLET MEMURLARI KANUNU�� 335
TEST 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 389
TEST 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 392
ÜNİTE 11
SG
4483 SAYILI MEMURLAR VE DİĞER KAMU GÖREVLİLERİNİN YARGILANMASI
HAKKINDA KANUN�� 395
TEST 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 399
ÜNİTE 12
5018 SAYILI KAMU MALÎ YÖNETİMİ VE KONTROL KANUNU��403
TEST 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 436
GİRİŞ
VII
ÜNİTE 13
6183 SAYILI AMME ALACAKLARININ TAHSİL USULÜ HAKKINDA KANUN ��439
TEST 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 468
K
G
Ö YS
RN H
EK A
ZI
SA R
L
YF IK
AL Kİ
AR TA
BI
ÜNİTE 14
4982 SAYILI BİLGİ EDİNME HAKKI KANUNU �� 473
TEST 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 478
ÜNİTE 15
5510 SAYILI SOSYAL SİGORTALAR VE GENEL SAĞLIK SİGORTASI KANUNU 481
TEST 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 617
TEST 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 621
TEST 3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 625
TEST 4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 629
TEST 5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 633
ÜNİTE 16
5502 SAYILI SOSYAL GÜVENLİK KURUMU KANUNU�� 637
TEST 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 665
TEST 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 669
ÜNİTE 17
3201 SAYILI YURT DIŞINDA BULUNAN TÜRK
VATANDAŞLARININ .... HAKKINDA KANUN�� 675
TEST 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 679
ÜNİTE 18
SG
1479 SAYILI ESNAF VE SANATKARLAR VE DİĞER BAĞIMSIZ
ÇALIŞANLAR SOSYAL SİGORTALAR KURUMU KANUNU��683
TEST 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 685
ÜNİTE 19
506 SAYILI SOSYAL SİGORTALAR KANUNU ��689
TEST 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 693
VIII
ÜNİTE 20
K
G
Ö YS
RN H
EK A
ZI
SA R
L
YF IK
AL Kİ
AR TA
BI
5434 SAYILI TÜRKİYE CUMHURİYETİ EMEKLİ SANDIĞI KANUNU ��701
TEST 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 719
ÜNİTE 21
4857 SAYILI İŞ KANUNU�� 723
TEST 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 755
TEST 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 760
ÜNİTE 22
SG
2925 SAYILI TARIM İŞÇİLERİ SOSYAL SİGORTALAR KANUNU�� 765
TEST 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 770
1.
ÜNİTE
K
G
Ö YS
RN H
EK A
ZI
SA R
L
YF IK
AL Kİ
AR TA
BI
T.C. ANAYASASI
10. Kanun önünde eşitlik;
1924 Anayasası TBMM tarafından, 1961 ve
1982 Anayasaları ise, Kurucu Meclis tarafından hazırlanmış ve halkoyuna sunularak kabul edilmiştir. Bugünkü anayasamız 7 Kasım
1982’de yürürlüğe girmiştir.
n Herkes kanun önünde eşittir.
n Kadınlar ve erkekler eşit haklara sahiptir.
Devlet, bu eşitliğin yaşama geçirilmesini
sağlamakla yükümlüdür. Bu maksatla alınacak tedbirler eşitlik ilkesine aykırı yorumlanamaz.
n 1982 Anayasası kazuistik bir anayasadır.
n 1982 Anayasası’nda “otorite-hürriyet” den-
gesinde “otorite” daha baskındır.
n Yaşlılar, çocuklar, özürlüler, harp ve vazife
şehitlerinin dul ve yetimleri ile malul ve gaziler için alınacak tedbirler eşitlik ilkesine
aykırı sayılmayacak.
GENEL ESASLAR
1. Devletin şekli Cumhuriyettir.
n Hiç kimseye, aile, zümre ve sınıfa imtiyaz
2. Cumhuriyetin nitelikleri; Türkiye Cumhuriyeti toplumun huzuru, milli dayanışma ve
adalet anlayışı içinde, insan haklarına saygılı Atatürk milliyetçiliğine bağlı, başlangıçta belirtilen temel ilkelere dayanan demokratik, laik ve sosyal bir devlettir.
tanınamaz.
11. A nayasa’nın bağlayıcılığı ve üstünlüğü;
n Kanunlar Anayasa’ya aykırı olamaz. Ana-
yasa hükümleri tüm kişi ve kurumları bağlayıcıdır.
3. Devletin bütünlüğü, resmi dili, bayrağı, milli
marşı ve başkenti
TEMEL HAK VE ÖDEVLER
n Türkiye devleti ülkesi ve milleti ile bölün-
mez bir bütündür.
n Hak; yaptığımız görevlere karşılık ailemiz-
den toplumumuzdan ve devletimizden beklediğimiz yararlardır.
n Dili Türkçe’dir.
n Bayrağı, şekli kanunla belirtilen beyaz ay
yıldızlı al bayraktır.
n Hürriyet; başkalarının haklarına zarar ver-
meden istediklerimizi yapmamızdır.
n Milli marşı İstiklal Marşı’dır.
n Başkenti Ankara’dır.
Temel Hak ve Hürriyetlerin Niteliği
SG
4. Anayasa’nın ilk üç maddesi değiştirilemez.
Değiştirilmesi teklif dahi edilemez.
Herkes, kişiliğine bağlı, dokunulmaz, devredilmez, vazgeçilmez temel hak ve hürriyetlere
sahiptir.
5. Devletin temel amaç ve görevleri madde
beşte belirtilmiştir.
6. Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir.
7. Yasama yetkisi
TBMM’nindir.
Türk
Milleti
Temel Hak ve Hürriyetlerin Sınırlanması
adına
8. Yürütme görevi ve yetkisi Cumhurbaşkanı
ve Bakanlar Kurulu tarafından yerine getirilir.
Olağanüstü hallerde kişilerin temel hak ve
hürriyetleri kanunla sınırlanabilir. Bu sınırlamalar, anayasanın sözüne ve ruhuna, demokratik toplum düzenine ve laik cumhuriyetin gereklerine ve ölçülülük ilkesine aykırı olamaz.
9. Yargı yetkisi Türk Milleti adına bağımsız
mahkemelerce yerine getirilir.
-1-
21
T.C. ANAYASASI
1
Asıl
Adalet Bakanlığı Müsteşarı
Kurulun tabii üyesidir.
nn Kurulun, Adalet Bakanı ile Adalet Bakanlığı
Müsteşarı dışındaki asıl üyeleri, görevlerinin devamı süresince; kanunda belirlenenler dışında başka bir görev alamaz veya kurul tarafından başka bir göreve atanamaz
ve seçilemezler.
SG
3
Yedek
Yargıtay üyeleri arasından
Yargıtay Genel Kurulunca seçilir.
2
Yedek
Danıştay üyeleri arasından
Danıştay Genel Kurulunca
seçilir.
1
Yedek
Türkiye Adalet Akademisi Genel Kurulunca kendi üyeleri
arasından seçilir.
4 Yedek
-
Nitelikleri kanunda belirtilen
Yükseköğretim kurumlarının,
hukuk, dallarında görev yapan öğretim üyeleri, üst kademe yöneticileri ile avukatlar
arasından Cumhurbaşkanınca seçilir.
Birinci sınıf olup birinci sınıfa
ayrılmayı gerektiren nitelikleri
yitirmemiş adli yargı hakim ve
savcıları arasından adli yargı
hakim savcılarınca, seçilir.
2 Yedek
3 Asıl
7 Asıl
1 Asıl
2 Asıl
3 Asıl
4 Asıl
K
G
Ö YS
RN H
EK A
ZI
SA R
L
YF IK
AL Kİ
AR TA
BI
Kurulun Başkanı Adalet Bakanıdır.
1
Asıl
HSYK Üyeleri
Birinci sınıf olup, birinci sınıfa
ayrılmayı gerektiren nitelikleri
yitirmemiş idari yargı hakim
ve savcıları arasından idari
yargı hakim ve savcılarınca,
dört yıl için seçilir.
nn Yargıtay, Danıştay ve Türkiye Adalet Aka-
demisi genel kurullarından seçilerek kurul
üyeliği için her üyenin, birinci sınıf adli ve
adli yargı hâkim ve savcıları arasından
seçilecek kurul üyeliği için her hakim ve
savcının en fazla oy alan adaylar arasından sırasıyla asıl ve yedek üye seçilir. Bu
seçimler her dönem için bir defada ve gizli
oyla yapılır.
nn Kurulun yönetimi ve temsili Kurul Başka-
nına aittir. Kurul Başkanı dairelerin çalışmalarına katılamaz. Kurul, kendi üyeleri
arasından daire başkanlarını ve daire başkanlarından birini de başkanvekili olarak
seçer. Başkan, yetkilerinden bir kısmını
başkanvekiline devredebilir.
nn Kurul, adli ve idari yargı hâkim ve savcıla-
rını mesleğe kabul etme, atama ve nakletme, geçici yetki verme, yükselme ve birinci sınıfa ayırma, kadro dağıtma, meslekte
kalmaları uygun görülmeyenler hakkında
karar verme, disiplin cezası verme, görevden uzaklaştırma görevlerini yapar. Adalet
Bakanlığının, bir mahkemenin kaldırılması
veya yargı çevresinin değiştirilmesi konusundaki tekliflerini karara bağlar; ayrıca,
Anayasa ve kanunlarla verilen diğer görevleri yerine getirir.
nn Kurulun meslekten çıkarma cezasına iliş-
kin olanlar dışındaki kararlarına karşı yargı
mercilerine başvurulamaz.
TÜRK HUKUKUNDAKİ YARGI KOLLARI
Anayasa Yargısı
Anayasa Mahkemesi, anayasa yargısının görevli tek mahkemesidir.
Uyuşmazlık Yargısı
Uyuşmazlık mahkemesi, uyuşmazlık yargısının görevli tek mahkemesidir.
İdari Yargı
Ülkemizde ilk idari yargı 1868 yılında Tazminatla birlikte Şurayı Devlet (Danıştay) ile başlamıştır. 1961 Anayasası ile Danıştay tekrar
yüksek idare mahkemesi olmuştur.
35
T.C. ANAYASASI
5.
test
T.C. ANAYASASI
(Yargı)
4.
I.
Cumhurbaşkanı
II. İktidar partisi meclis grubu
III. Muhalefet partisi meclis grubu
A) 11 asıl 4 yedek üye
Yukarıdakilerden hangisi kanunlar ve
Anayasa değişikliklerinin şekil bakımından incelenmesi için Anayasa Mahkemesine iptal davası açmaya yetkili
değildir?
B) 7 asıl 4 yedek üye
A) Yalnız II
B) Yalnız III
C) 17 asıl 4 yedek üye
C) I ve II
D) II ve III
K
G
Ö YS
RN H
EK A
ZI
SA R
L
YF IK
AL Kİ
AR TA
BI
1. 1982 Anayasası’na göre Anayasa Mahkemesinin üye sayısı aşağıdakilerden
hangisidir?
D) 17 asıl üye
5. Aşağıdakilerden hangisi Anayasa Mahkemesi tarafından yargılanmaz?
A) Milletvekili
B) Cumhurbaşkanı
2.
I.
Genelkurmay Başkanı
II. Kara, Deniz ve Hava kuvvetleri komutanları
C) Anayasa Mahkemesi Başkanı ve
üyeleri
D) Yargıtay ve Askeri Yargıtay üyeleri
III. Jandarma Genel Komutanı
Yukarıdakilerden hangileri Yüce Divanda yargılanır?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
C) Yalnız III
D) I, II ve III
6. Aşağıdakilerden hangisine ilk derece
yargı yeri olarak dava açılmaz?
A) Askeri Yüksek İdare Mahkemesi
B) İdare Mahkemesi
C) Bölge İdare Mahkemesi
SG
D) Danıştay
3. Askeri, idari ve yargı mahkemeleri arasındaki ihtilaflı durumlarda aşağıdaki
mahkemelerden hangisine başvurulur?
A) Anayasa Mahkemesi
B) Danıştay
C) Uyuşmazlık Mahkemesi
D) Sayıştay
7. Anayasa Mahkemesi aşağıdakilerden
hangisinin anayasaya uygunluğunu denetlemez?
A) Kanunlar
B) Tüzükler
C) Kanun hükmünde kararnameler
D) Meclis içtüzükleri
2. ÜNİTE
1. BÖLÜM
K
G
Ö YS
RN H
EK A
ZI
SA R
L
YF IK
AL Kİ
AR TA
BI
ATATÜRK İLKELERİ VE
İNKILÂP TARİHİ
1881’DEN 1919’A MUSTAFA
KEMAL MUSTAFA KEMAL’İN
HAYATI
Mustafa Kemal Paşa’nın Askerlik
Hayatı
Mustafa Kemal,1881’de Selanik’te doğmuştur. Babası Ali Rıza Efendi, annesi Zübeyde Hanım’dır. Baba tarafından dedesi Hafız
Ahmet Efendi 14 - 15. yy. da Anadolu’dan
Makedonya’ya yerleştirilmiş Kocacık yörüklerindendir. Anne tarafı Konya Karaman’dan
Rumeli’ye gelen Konya yörüklerindendir.
Mustafa Kemal’in doğduğu Selanik çok uluslu ve farklı dine mensup Osmanlı halkalarının yaşadığı bir şehirdir. Selanik, İstanbul ile
Avrupa’yı birbirine bağlayan bir liman şehridir.
Bu özellik Selanik şehrinin kültürel hayatına
hareketlilik kattığı gibi siyasi olarak bölgeyi zor
durumda bırakmaktadır.
Mustafa Kemal’in Okuduğu Okullar
n Mahalle Mektebi-Şemsi Efendi Okulu
n Selanik Askeri Rüştiyesi
n Manastır Askeri İdadisi
n İstanbul Harp Okulu
n İstanbul Harp Akademisi
SG
NOT
Mustafa Kemal’in Şam’da ‘Vatan ve Hürriyet
Cemiyetini kurdu (1905). İttihat ve Terakki
Cemiyetine katıldı. Meşrutiyetin ilanına karşı İstanbul’da çıkan 31 Mart Vakası’nı bastırmak için Selanik’ten hareket eden Hareket
Ordusunun içinde Kolağası rütbesi (Kurmay
Başkanı) ile yer aldı. Mustafa Kemal 31 Mart
Vakası sonrasında, ordunun siyasetten ayrılması gerektiğini düşündüğü için fikir ayrılığı yaşadığı İttihat ve Terakki Cemiyetinden
ayrıldı.
Trablusgarp Savaşı: İtalya’nın Trablusgarp’ın
ham madde (fosfat) açısından zengin kaynaklarını ele geçirmek için izlediği sömürgecilik
politikası sonucunda işgal edilen Trablusgarb’ı
savunmak amacıyla Mustafa Kemal, Enver
Paşa, Rauf Orbay gibi subaylar halkı teşkilatlandırarak İtalyanlara karşı örgütlediler.
Trablusgarb savaşı, Mustafa Kemal’in ilk savaş deneyiminde elde ettiği başarılardır. Sömürgeciliğe karşı ilk defa Derne ve Tobruk’ta
önemli başarılar elde etmiştir. Bu savaş Mustafa Kemal’in halk arasında tanınmasının başlangıcıdır.
Çanakkale Savaşı: Mustafa Kemal’in Milli Mücadele’nin liderliğine yükselmesinde
en önemli siyasi olaylardandır. Çanakkale
Boğazı’nı geçemeyen İngiliz ve Fransız ordularının başlattığı kara savaşlarını da durdurarak önemli başarılar elde etmiştir. 6-7 Ağustosta Arıburnu, 9-10 Ağustosta Anafartalar, 17
Ağustosta Kireçtepe zaferleri ile dönemin en
güçlü ordularını yenmesi, Türk Milleti tarafından tanınmasında ve Milli Mücadele’nin lideri
olarak kabul edilmesinde etkili olmuştur.
Kafkas Cephesi: 16. Kolordunun Kafkas
Cephesine gönderilmesi üzerine Mustafa Kemal Paşa da Diyarbakır’a gitti. Muş ve Bitlisi
işgal eden Ruslara karşı başarılı savaşlar yaparak Rus kuvvetlerini geri püskürttü.
Suriye Cephesi: Mustafa Kemal Paşa, İngiliz
ordusuna karşı savunma savaşları yapılması
için Yıldırım Orduları Grup Komutanı Limon
Von Sanders’i uyardı. Ancak görüşleri dikkate alınmadı. Osmanlı ordusu yenildi. Mondros
Ateşkes Antlaşması’nın imzalanmasından
sonra 31 Ekim 1918’de Yıldırım Orduları Grup
Komutanlığına getirildi.
-39 -
40
I. DÜNYA SAVAŞI VE SONRASI
I. Dünya Savaşı’nın Sebepleri
Osmanlı Devleti’nin Birinci Dünya
Savaşı’ndan Beklentileri
Balkan ve Trablusgarp Savaşları ile kaybedilen yerleri geri almak.
K
G
Ö YS
RN H
EK A
ZI
SA R
L
YF IK
AL Kİ
AR TA
BI
Genel Nedenler
NOT
nn Bloklaşma
Avrupa’daki bloklaşmada İtilaf Devletlerinin yanında yer almak istiyordu. Ancak İtilaf Devletleri Osmanlı Devleti’ni paylaşma
niyetinde oldukları için bu teklifi reddeti. Bu
durum Osmanlı Devleti’ni Almanya’ya yaklaştırdı.
nn Sömürgecilik
nn Ham madde ve Pazar arayışı
nn Silahlanma yarışı
nn Milliyetçilik akımları
Özel Nedenler
nn Almanya ve İtalya’nın siyasal birliklerini ta-
mamlaması
nn Fransa’daki Alcase - Loren kömür havzası
nn Rusya’nın Panslavizm sorunu
Osmanlı Devleti’nin Savaşa Girme
Sebepleri
nn Balkan Savaşlarında kaybettiği toprakları
geri almak
nn Sıcak denizlere ulaşma
nn Balkanlara hakim olma çabası
nn Uluslararası alanda yalnızlık politikasın-
dan kurtulmak
nn Almanların savaşı kazanacağına inanılma-
Birinci Dünya Savaşı Sırbistan’ı ziyaret eden
Avusturya –Macaristan Veliahtı Ferdinand’ın
Sırp milliyetçisi Gavrilo Princip tarafından öldürülmesi ile başlamıştır.
sı
nn İttihat ve Terakki yöneticilerinin Alman
hayranlığının olması
nn Parası peşin ödenen iki gemiye İngilizler
tarafından el konulması
SG
Savaştan
Önceki
Durum
İtilaf
Devletleri
İttifak
Devletleri
WW
Fransa
İngiltere
WW Rusya
WW
Almanya
WW
WW
Avusturya
- Macaristan
WW
WW
WW
WW
WW
Savaş
WW
BaşladıkWW
tan Sonraki
WW
Durum
WW
WW
WW
Fransa
Brezilya
İtalya
İngiltere
Rusya
Sırbistan
Yunanistan
Amerika
Japonya
Romanya
İtalya
Almanya
Avusturya
- Macaristan
WW O s m a n l ı
Devleti
WW Bul g ar istan
WW
WW
Almanya’nın Osmanlı Devleti’ni Savaşta Yanında Görmek İstemesinin
Sebepleri
nn Avrupa’daki yükünü hafifletmek,
nn Osmanlı Devleti’nin jeopolitik konumundan
yararlanmak,
nn Osmanlı halifesinin dini ve siyasi gücün-
den yararlanmak,
nn Rusya’ya ulaşılmasını engellemek,
nn Sömürgelere giden yolları kontrol altına
almaktır.
Osmanlı Devleti’nin Savaşa Girmesine
Sebep Olan Gemiler
nn Goeban (Yavuz),
nn Breslav (Midilli)
41
ATATÜRK İLKELERİ VE İNKILÂP TARİHİ
Osmanlı Devleti’nin I. Dünya Savaşı’na
Girmesi Sonucunda;
yardım göndermek için cepheyi açtılar. Ancak
18 Mart 1915’te büyük bir yenilgi aldılar.
nn Cephe sayısı artmıştır.
Kanal Cephesi: Mısır’ı İngilizlerden geri almak ve İngiltere’nin sömürgeleri ile olan bağlantısını kesmek amacıyla açılmıştır. İngilizler
savaşta başarılı oldu.
nn Savaş geniş alanlara yayılmıştır.
K
G
Ö YS
RN H
EK A
ZI
SA R
L
YF IK
AL Kİ
AR TA
BI
nn Savaşın süresi uzamıştır.
nn Almanların Avrupa’daki yükü azalmıştır.
nn Rusya yardım alamadığı için rejim değişik-
liği yaşamıştır.
Osmanlı Devleti’nin I. Dünya
Savaşı’nda Savaştığı Cepheler
Irak Cephesi: İngilizler Orta Doğu petrollerinin güvenliğini sağlamak ve Kafkaslardan
Rusya’ya yardım götürmek amacıyla bu cepheyi açtılar. İngilizler başarılı oldu.
Suriye - Filistin Cephesi: İngilizlerle savaşıldı. Arap kabileleriyle İngilizler savaşı kazandı.
NOT
Suriye - Filistin Cephesi Osmanlı Devleti’nin
Birinci Dünya Savaşı’nda savaştığı son cephedir.
Yemen - Hicaz Cephesi: Kutsal toprakları
İngilizlere karşı korumak için cephe açıldı.
Savaş sonunda İngilizler Hicaz Bölgesi’ni ele
geçirdi.
NOT
Taarruz Cepheleri
Savunma Cepheleri
Müttefiklerine yardım için savaştığı cepheler
SG
Galiçya - Romanya - Makedonya Cepheleri:
Bulgaristan ve Avusturya - Macaristan İmparatorluğuna yardım amacıyla ordu gönderildi.
Rusya’nın savaştan ayrılması ile cephe kapandı.
Kafkasya Cephesi: Rusları durdurmak, Turan İmparatorluğu kurmak için Ruslarla mücadele edildi. Sarıkamış faciası yaşandı. Brest
Litowsk Antlaşması ile cephe kapandı (3 Mart
1918).
Çanakkale Cephesi: İtilaf Devletleri, Osmanlı
Devleti’ni savaş dışında bırakmak ve Rusya’ya
Bu cephenin Osmanlılara karşı açılmış olması İslam dünyasında ümmetçilik anlayışının zayıfladığını ve milliyetçilik anlayışının önem kazandığını gösterir.
I. Dünya Savaşı’nın Sonuçları
nn Osmanlı, Avusturya - Macaristan ve Al-
manya parçalandı.
nn Polonya, Yugoslavya, Çekoslovakya, Ma-
caristan, Avusturya, Litvanya, Ukranya,
Estonya gibi yeni devletler kuruldu.
nn Rusya (Bolşevik/Sosyalist), Almanya (Na-
zizm) ve İtalya (Faşizm) Devletleri yönetim
değişiklikleri yaşadı.
nn İlk kez uçak (İtalya), ilk kez denizaltı (Al-
manya), ilk kez zehirli gaz (kimyasal), ilk
kez zırhlı araç kullanıldı.
80
3.
4. Düşman işgaline karşı Türk milletince
Kurtuluş Savaşı’nın başlatılmasında
Atatürk ilkelerinden hangisi daha etkili
olmuştur?
A) Devletçilik
B) Halkçılık
K
G
Ö YS
RN H
EK A
ZI
SA R
L
YF IK
AL Kİ
AR TA
BI
test
ATATÜRK İLKELERİ VE
İNKILAP TARİHİ
1. Atatürk “Kemal” ismini aşağıdaki okullardan hangisinde okurken almıştır?
A) Selanik Askeri Rüştiyesi
C) Milliyetçilik
D) İnkılapçılık
B) Manastır Askeri İdadisi
C) Şemsi Efendi Okulu
D) Harp Akademisi
2. Mustafa Kemal’in Şam’da görev yaparken kurduğu cemiyet aşağıdakilerden
hangisidir?
A) Genç Osmanlılar Cemiyeti
B) Vatan ve Hürriyet Cemiyeti
5. Halkçılık aşağıdaki Atatürk ilkelerinden
hangisinin doğal bir sonucudur?
A) Milliyetçilik - Laiklik
B) Cumhuriyetçilik - Milliyetçilik
C) İnkılapçılık - Laiklik
D) Devletçilik - Laiklik
C) İttihat ve Terakki Cemiyeti
SG
D) Milli Kongre Cemiyeti
3. Atatürk’ün naaşı için geçici kabir olarak
aşağıdakilerden hangisi kullanılmıştır?
6. Atatürk ilkelerinden hangisi Atatükçülüğün dinamik bir yapıya sahip olmasında daha etkili olmuştur?
A) Etnografya Müzesi
A) Laiklik
B) Dolmabahçe Sarayı
B) Cumhuriyetçilik
C) Topkapı Sarayı
C) İnkılapçılık
D) Anadolu Medeniyetler Müzesi
D) Halkçılık
3.
ÜNİTE
K
G
Ö YS
RN H
EK A
ZI
SA R
L
YF IK
AL Kİ
AR TA
BI
RESMÎ YAZIŞMALARDA UYGULANACAK USUL VE ESASLAR
HAKKINDA YÖNETMELİK
BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar
Amaç ve kapsam: –MADDE 1
(1) Bu Yönetmeliğin amacı; el yazısıyla atılan
imza ile fiziksel ortamda veya güvenli elektronik imza kullanılarak elektronik ortamda
yapılan resmî yazışmalara ilişkin kuralları belirlemek ve bilgi, belge veya doküman alışverişinin hızlı ve güvenli bir biçimde yürütülmesini
sağlamaktır.
(2) Bu Yönetmelik, bütün kamu kurum ve kuruluşlarını kapsar.
Dayanak: –MADDE 2
(1) Bu Yönetmelik, 10/10/1984 tarihli ve 3056
sayılı Başbakanlık Teşkilatı Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek
Kabulü Hakkında Kanunun 2 nci ve 33 üncü
maddeleri hükümlerine dayanılarak hazırlanmıştır.
Tanımlar: –MADDE 3
(1) Bu Yönetmeliğin uygulanmasında;
a) Aidiyet zinciri: Belgenin hazırlanmasından tasfiyesine kadar olan süreci,
SG
b) Belge: Herhangi bir bireysel işlemin, kurumsal fonksiyonun veya kurumsal işlemin
yerine getirilmesi için alınmış ya da idare tarafından hazırlanmış; içerik, ilişki ve formatı
ile ait olduğu fonksiyon veya işlem için delil
teşkil ederek aidiyet zincirini muhafaza eden,
el yazısı ya da güvenli elektronik imza ile imzalanmış ve EBYS ya da kurumsal belge kayıt
sistemleri içinde kayıt altına alınmış her türlü
kayıtlı bilgi veya dokümanı,
c) Devlet Teşkilatı Merkezi Kayıt Sistemi
(DETSİS): Başbakanlık tarafından yürütülen Elektronik Kamu Bilgi Yönetim Sistemi
(KAYSİS)’nde yer alan ve idarelerin merkez,
taşra ve yurtdışı teşkilatındaki birimlerinin
Türkiye Cumhuriyeti Devlet Teşkilatı Numarası ile tanımlandığı alt sistemi,
ç) Doküman: Kurumsal faaliyetlerin yerine
getirilmesi amacıyla idare tarafından hazırlanan ya da toplanan her türlü bilgiyi,
d) Elektronik Belge Yönetim Sistemi
(EBYS): İdarelerin faaliyetlerini yerine getirirken oluşturdukları her türlü dokümantasyonun
içerisinden idare faaliyetlerinin delili olabilecek belgelerin ayıklanarak bunların içerik, üstveri, format ve ilişkisel özelliklerini koruyan,
belgelerin ait olduğu fonksiyon veya işlem için
delil teşkil eden ve aidiyet zinciri içerisindeki
yönetimini elektronik ortamda sağlayan sistemi,
e) Elektronik imza: Başka bir elektronik veriye eklenen veya elektronik veriyle mantıksal
bağlantısı bulunan ve kimlik doğrulama amacıyla kullanılan elektronik veriyi,
f) Elektronik onay: Güvenli elektronik imza
kullanılmayan durumlarda paraf yerine geçecek kaydın elektronik ortamda alınmasını,
g) Elektronik ortam: EBYS ya da kurumsal
belge kayıt sistemleri içerisinde bilgi, belge
veya dokümanların hazırlandığı ve kayıtlı olduğu her türlü bilgi ve iletişim teknolojisi araçlarını,
ğ) Elektronik sertifika hizmet sağlayıcısı: 15/1/2004 tarihli ve 5070 sayılı Elektronik
İmza Kanununa uygun şekilde elektronik sertifika, zaman damgası ve elektronik imzalarla
ilgili hizmetleri sağlayan idareler ile gerçek
veya özel hukuk tüzel kişilerini,
-83 -
94
1.
test
RESMİ YAZIŞMALARDA UYGULANACAK USUL VE ESASLAR
HAKKİNDA YÖNETMELİK
A) Adalet Bakanlığı
K
G
Ö YS
RN H
EK A
ZI
SA R
L
YF IK
AL Kİ
AR TA
BI
1. Resmi Yazışmalarda Uygulanacak Usul
ve Esaslar Hakkında Yönetmelik hangi
kurum ve kuruluşları kapsar?
ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğe göre
e-Yazışma Teknik Rehberi hangi bakanlık tarafından yayımlanarak yürürlüğe
girer?
A) Sadece Adalet Bakanlığı Kurum ve
Kuruluşlarını
B) Sadece Milli Eğitim Bakanlığı Kurum
ve Kuruluşlarını
C) Sadece İç İşleri Bakanlığı Kurum ve
Kuruluşlarını
D) Bütün Kamu Kurum ve Kuruluşlarını
Kapsar
B) Kalkınma Bakanlığı
C) İçişleri Bakanlığı
D) Milli Eğitim Bakanlığı
biçimli belgeyi ifade eden terim aşağıdakilerden hangisidir?
A) Form
B) Format
C) Somut ortam
D) Fiziksel ortam
Devlet Teşkilatı Merkezi Kayıt Sisteminin kısa yazılışı aşağıdakilerden hangisidir?
A) DEMSİS
B) DEVSİS
C) DETSİS
D) DEMKİS
SG
başka bir elektronik veriye eklenen veya
elektronik veriyle mantıksal bağlantısı
bulunan ve kimlik doğrulama amacıyla
kullanılan elektronik veriyi ifade eden
terim aşağıdakilerden hangisidir?
A) Elektronik onay
B) Elektronik ortam
C) Elektronik imza
D) Elektronik sertifika hizmet sağlayıcısı
günlük rapor (log) nedir?
A) EBYS’de yapılan ekleme, değiştirme,
silme, arama, görüntüleme, gönderme
ve alma gibi işlemlerin hangi EBYS
elemanı üzerinde ve kimin tarafından
gerçekleştirildiği ile işlemin gerçekleştirildiği tarih ve zaman bilgisini ihtiva
eden kayıtları ifade eder.
B) Münhasıran imza sahibine bağlı olan,
sadece imza sahibinin tasarrufunda bulunan güvenli elektronik imza
oluşturma aracı ile oluşturulan, nitelikli
elektronik sertifikaya dayanarak imza
sahibinin kimliğinin ve imzalanmış
elektronik veride sonradan herhangi
bir değişiklik yapılıp yapılmadığının
tespitini sağlayan elektronik imzayı
ifade eder.
C) Elektronik imza oluşturmak üzere, imza
oluşturma verisini kullanan yazılım
veya donanım aracını ifade eder.
D) İmza sahibine ait olan, imza sahibi
tarafından elektronik imza oluşturma
amacıyla kullanılan ve bir eşi daha
olmayan şifreler, kriptografık gizli anahtarlar gibi verileri ifade eder.
4.
ÜNİTE
K
G
Ö YS
RN H
EK A
ZI
SA R
L
YF IK
AL Kİ
AR TA
BI
ETİK DAVRANIŞ İLKELERİ
Etik Kavramı
Etik Olmayan Davranış İlkeleri
Etik, kişinin davranışlarına temel olan ahlak
ilkelerinin tümüdür. Başka bir ifade ile etik,
insanlara “işlerin nasıl yapılması gerektiğini”
belirlemede yardımcı olan kılavuz (rehber)
değerler, ilkeler ve standartlardır. Etik,aynı zamanda bir süreçtir. Bu süreçte karar alırken ve
uygulamayı yaparken, belirli değerlere bağlı
kalınarak hareket edilir.
Ayrımcılık: Ayrımcılık önyargılı tutumlarla
davranmaktır.
Etiğin Amacı
Etiğin amacı, bireye toplum içerisinde diğerleriyle birlikte yaşarken iyi temellendirilmiş ahlaki kararları kendi başına verebilecek durumda
olmayı ve kendi başına var olabilmeyi öğretmektir. Dolayısıyla etik;
o Ahlaki koşulların anlamlarıyla,
o Ahlaki kararların yer aldığı koşullarla ve
o Ahlaki ilkelerin açıklanmasıyla ilgilenir.
Etiğin Görevi
SG
Etiğin görevi, hangi somut amaçların tek tek
iyi, herkes için ulaşılmaya değer amaçlar olduğunu belirlemek değil; daha çok ölçütleri
belirleyerek bu ölçütlere göre öncelikle hangi
amacın iyi bir amaç olarak kabul edilmesinin
bağlayıcı olabileceğini göstermektir.
Etik Davranış
Etik davranış, “bir kamu görevlisinin görevini
yaparken kamu yararını kendi kişisel çıkarlarının daima önünde tutması, yaptığı görevle
ilgili olarak kendisini başkalarına bağımlı kılacak (parasal ve başka çıkarsal ilişkilerle) bağlantılara girmemesidir. Kamu yönetiminde etik
davranış, toplum için “dürüst, adil, tarafsız ve
şeffaf olan ve demokratik devletin yasallığını
geliştiren ve koruyan davranışlardır.”
Kayırma: Yöneticilerin aile, akrabalık bağları gibi maddesel olmayan etkileme araçlarını
kullanarak bazı kişilere işlemlerde ayrıcalık
tanımasıdır.
Rüşvet: Yöneticilerin, para, mal, hediye gibi
birtakım maddesel çıkarlar karşılığında bunu
sağlayan kişi ya da kümelere ayrıcalıklı bir
kamu işlemi ile çıkar sağlaması rüşvet olarak
tanımlanmaktadır.
Yıldırma - Korkutma: Kabadayılık olarak tanımlanan ve kimseden korkmayan gibi görünerek çevresine meydan okuma davranışı ile
astlarını yıldırmaya çalışmak etik dışı bir davranıştır.
Sömürü (İstismar): Sömürü, insan ya da
nesnelerin adaletsiz kullanımıdır ve çıkar sağlamaya yöneliktir.
İhmal: Yöneticiler, yasalarla kendilerine verilen görevleri yerine getirmekle mükelleftir.
Bencillik: Yönetimde bencillik, yöneticinin
kimi zaman başkalarına zarar vererek onları
düşünmeden, yalnız kendi gereksinimlerini giderecek ve kendine çıkar sağlayacak biçimde
astlarını yönlendirmesidir.
İşkence (Eziyet): Bir insana maddi ya da manevi olarak yapılan aşırı eziyet anlamında ifade edilmektedir.
Yolsuzluk: Yolsuzluk terimi kamu otoritesi tarafından toplumun bazı kesimlerine sağlanan
avantajlar veya çıkarlar ile rant, rüşvet, hırsızlık vb. isimler altında ifade edilmektedir.
-99 -
110
1.
test
ETİK DAVRANIŞ
İLKELERİ
4. Etik Kurulu inceleme ve araştırmasını
etik davranış ilkelerinin ihlal edilip edilmediği çerçevesinde yürütür. Kurul yapacağı inceleme ve araştırmayı, en geç
kaç ay içinde sonuçlandırır?
B) 2
C) 3
D) 4
K
G
Ö YS
RN H
EK A
ZI
SA R
L
YF IK
AL Kİ
AR TA
BI
A) 1
1. İnsanların kurduğu bireysel ve toplumsal ilişkilerin temelini oluşturan değerleri, normları, kuralları, doğru-yanlış,
iyi kötü gibi ahlaksal açıdan araştıran
felsefe disiplinine ne denir?
A) Etik
B) Davranış
C) Norm
D) Kural
5. Kamu görevlileri aşağıdakilerden hangisi hakkında yetkili makama mal bildiriminde bulunmazlar?
2. Kamu görevlileri, kamu hizmetlerinin yerine getirilmesinde; halkın günlük yaşamını
kolaylaştırmayı, ihtiyaçlarını en etkin, hızlı
ve verimli biçimde karşılamayı, hizmet kalitesini yükseltmeyi, halkın memnuniyetini
artırmayı, hizmetten yararlananların ihtiyacına ve hizmetlerin sonucuna odaklı olmayı
hedeflerler.
A) Kendileri
B) Eşi
C) Çocukları
D) Anne ve babası
Yukarıda açıklaması verilen etik davranış ilkesi aşağıdakilerden hangisidir?
A) Görevin yerine getirilmesinde kamu
hizmeti bilinci
B) Halka hizmet bilinci
C) Hizmet standartlarına uyma
SG
D) Amaç ve misyona bağlılık
3. Kamu görevlileri, kamu hizmetlerinin
yerine getirilmesinde aşağıdakilerden
hangisini esas almazlar?
A) Sürekli gelişimi
B) İhmali
C) Katılımcılığı
D) Saydamlığı
6. Kamu Görevlileri Etik Kurulu ile ilgili
aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?
A) Kurul etik konularda yargılama yapan
bir mahkeme statüsündedir.
B) Hediye alma yasağının kapsamını
belirlemeye yetkilidir.
C) Kamuda etik kültürünü yerleştirmek
üzere çalışmalar yapar.
D) Kamu görevlilerinin uymaları gereken
etik davranış ilkelerini belirler.
5.ÜNİTE
1.BÖLÜM
K
G
Ö YS
RN H
EK A
ZI
SA R
L
YF IK
AL Kİ
AR TA
BI
SÖZCÜKTE ANLAM VE
ANLAM BİLGİSİ
Sözcüğün zihinde uyandırdığı izlenime anlam
denir. Bir anlatımda iletilmek isteneni doğru
anlayabilmek için sözcüklerin ne anlama geldiğini iyi bilmek gerekir.
Martının kanatları ıslaktı.
Kör babasına uzun yıllar baktı.
Gençler sahilde ateş yakmışlar.
SÖZCÜKTE ANLAM
Gerçek Anlam
 Temel
 Yan
Terim Anlam
Yukarıdaki cümlelerde geçen “kanat”, “kör”,
“ateş” sözcükleri tek başına taşıdıkları anlamları ile kullanılmıştır. Bu sebepten dolayı, bunlar temel anlamlı sözcüklerdir.
Mecaz Anlam
Anlam
Anlam
b. Yan Anlam
1. GERÇEK ANLAM
Sözcüğün zihnimizde uyandırdığı ilk anlam
gerçek anlamdır. Sözcüğün gerçek anlamı iki
şekilde kullanılabilir. Bunlar, temel anlam ve
yan anlamdır.
Sözcüklerin temel anlamlarıyla ilgilerini devam
ettirerek kazanmış olduğu ikincil anlamlardır.
Bir sözcüğün birden fazla yan anlamı
olabilir.
a. Temel (İlk) Anlam
Sözcüklerin aklımıza ilk gelen anlamlarıdır.
Başka bir deyişle bir sözcüğün sözlükteki ilk
anlamıdır. En eski ve yaygın anlam olarak da
bilinir.
Uzun uzun çevresindeki insanlara baktı.
Bu cümlede “bakmak” sözcüğü temel anlamda
kullanılmıştır.
Her yere baktım fakat onu bulamadım.
(Karada insanların ve hayvanların geçmesi için
açılan veya kendi kendine oluşmuş, yürümeye
uygun yer.)
Cümlesinde “bakmak” sözcüğü yan anlam değeri kazanarak “aramak” anlamında kullanılmıştır.
SG
Yolun sağ tarafında iğde ağaçları vardır.
Sıcaktan, bırakın yürümeyi, konuşacak ha-
limiz bile kalmamıştı. (Havadaki yüksek ısı.)
Çocuğun gözleri artık görmüyordu.
Cümlesindeki göz sözcüğü temel anlamda kullanılmıştır.
Bardaktaki suyu niye döktün? (Boşaltmak.)
NOT
Dolabın gözlerine tek tek baktı.
Bir sözcüğün tek başına iken taşıdığı anlam
ile cümledeki anlamı aynı ise o sözcük temel
anlamıyla kullanılmış demektir.
Cümlesindeki göz sözcüğü ise bölme bölme,
sıra sıra oluşu açısından yan anlam kazanmıştır.
-113 -
114
NOT
Mecaz Anlamlı Sözcük
oo Gerçek anlamını yitirir.
oo Başka sözcüğün yerine kullanılır.
oo Genellikle soyut anlamlıdır.
oo Özünde benzetme amacı vardır.
K
G
Ö YS
RN H
EK A
ZI
SA R
L
YF IK
AL Kİ
AR TA
BI
Bir sözcüğün temel anlamı ve yan anlamı
gerçek anlam kapsamındadır. Yan anlam
temel anlama dayalı olarak ortaya çıkar.
Yani yan anlam kazanan sözcüğün her zaman temel anlamla bağlantısı vardır. Bu
bağlantı biçim ya da görev bakımından olabilir.
Mecaz anlam sözcük, tamlama, deyim, atasözü ve argo düzeyinde olabilir.
Kurunun yanında yaş da yanar.
2. TERİM ANLAM
Bilim, sanat, spor ya da meslek dallarıyla ilgili
özel, sınırlı bir anlamı ve kullanımı olan sözcüklere terim denir. Terimler genellikle gerçek
anlamda kullanılır. Bir sözcüğün terim anlamı,
ait olduğu alanda kullanıldığı an ortaya çıkar.
Terimler kesin anlamlı sözcüklerdir. Bu sözcükler herkes için aynı anlamı ifade eder.
Terimler, ait oldukları alanda kullanılır. Her
alanın kendine özgü terimleri vardır. Edebiyat
alanında kullanılan nazım, hece, ölçü; fizik
alanında kullanılan atom, ışın, dalga vb. birer
terimdir.
Dünya, Güneş etrafında döner. (astronomi
terimi)
Bu dairenin alanını hesaplayabilir misin?
(geometri terimi)
Verilen eylemleri çatısına göre inceleyiniz.
(dil bilgisi terimi)
Radyo dalgalarını bulamıyordum. (teknik te-
Cümlesi atasözü düzeyinde mecaz anlama örnek oluşturur.
Sen kafayı mı yedin bunlar sahte!
Cümlesi argo düzeyinde mecaz anlama örnektir.
Yıllardır aynı dergide kalem oynatıyoruz.
Cümlesi deyim düzeyinde mecaz anlama örnektir.
Ateş olmayan yerden duman çıkmaz.
Cümlesi atasözü düzeyinde mecaz anlama örnektir.
Yansıma Sözcükler:
Doğada insan dışındaki herhangi bir varlığın
sesinden hareketle dilde oluşturulan sözcüklere yansıma sözcük denir. Yansıma sözcüklerin kökleri, doğada duyulan sesin kendisidir.
miyavladı
hırlama
fokurduyor
çınlama…
cızırtı
rimi)
Korner atışını İsmail kullanacaktı. (spor te-
SG
rimi)
Fizik dersinde ses dalgalarını işledik. (fizik
terimi)
3. MECAZ (DEĞİŞMECE) ANLAM
Çok anlamlı bir sözcüğün temel ve yan anlamından tamamen sıyrılarak kazandığı yeni
anlamına mecaz anlam denir.
Hiçbir sözcük cümle içinde kullanılmadan
mecaz anlam kazanamaz.
SÖZCÜKLERDE ANLAM
İLİŞKİLERİ
EŞ ANLAMLI (ANLAMDAŞ)
SÖZCÜKLER
Anlam bakımından birbirinin yerini tutan sözcüklere eş anlamlı sözcükler denir. Anlamdaşlık ilişkisi yabancı dillerden dilimize girmiş
sözcüklerle Türkçe sözcükler arasında görülür. Türkçe sözcükler arasında eş anlamlılık
değil, yakın anlamlılık söz konusudur.
115
SÖZCÜKTE ANLAM VE ANLAM BİLGİSİ
oo soru / sual oo yanıt / cevap
NOT
oo sunma / arz Sözcüklerin karşıt anlamları cümleye göre
de belirlenir.
oo görev / vazife
“ Bir hilal uğruna ya Rab, ne güneşler batı-
yor!” cümlesindeki “batmak” sözcüğünün karşıtı “doğmak” tır.
K
G
Ö YS
RN H
EK A
ZI
SA R
L
YF IK
AL Kİ
AR TA
BI
Bu özelliğin dışında, bir sözcüğün başka bir
sözcükle eş anlamlı oluşu, cümledeki anlamına bağlıdır.
“baş” sözcüğünün eş anlamlısı “kafa” sözcüğüdür. Ancak “Sende hiç kafa yokmuş.” cümlesinde geçen “kafa” sözcüğünün eş anlamlısı
“baş” sözcüğü değil, “akıl” sözcüğüdür.
Kara bir koyun, bayırdan aşağı doğru iniyor-
du. (siyahın eş anlamlısı)
“Sen doğduğunda oğlum, seksen yılının bir
yazıydı.” cümlesindeki “doğmak” sözcüğünün karşıtı ise “ölmek” tir.
Bir sözcüğün olumsuz biçimi o sözcüğün
karşıt anlamlısı değildir.
“Geldiler” sözcüğünün karşıtı “gelmediler” de-
ğil, “gittiler” sözcüğüdür.
İyi dost kara günde belli olur. (kötünün eş an-
lamlısı)
NOT
YAKIN ANLAMLI SÖZCÜKLER
Eş anlamlı sözcükler genellikle birbirlerinin
yerine kullanılabilir; fakat bazı durumlarda
anlamdaş sözcükler birbirinin yerini tutmaz.
Eş anlamlı gibi görünmesine rağmen tam olarak anlamdaş sayılmayan, birbirilerine anlam
bakımından yakın olan sözcüklerdir. Yakın
anlamlı sözcükler aynı duygu veya düşünceleri dile getirmeye yardımcı olur.
Karadır bahtım, kördür talihim.
oo Darılmak - gücenmek - kırılmak - küsmek
cümlesinde “kara” sözcüğünün yerine “siyah”
sözcüğü kullanılamaz.
oo Sevinç - coşku - mutluluk
Eş anlamlı sözcüklerin aynı cümle içinde
kullanılması anlatım bozukluğuna neden
olur.
oo Yalancılığı yüzünden ona küstüm.
Bu konuda öneri ve tekliflerinizi değerlendi-
receğim (öneri ve teklif).
oo Hile - entrika - dolap - dalavere
Bu cümlede “küsmek” sözcüğü yerine “darılmak, gücenmek” sözcükleri de kullanılabilir.
Ancak bu sözcükler “küsmek” sözcüğünü anlam bakımından tam olarak karşılamaz.
Çok sıkıldım, biraz yürümek istiyorum. (gez-
SG
KARŞIT (ZIT) ANLAMLI
SÖZCÜKLER
Anlam bakımından birbirinin karşıtı olan sözcüklere karşıt anlamlı sözcükler denir. Karşıt
anlamlı sözcükler genellikle göreceli ve soyut
sözcüklerdir.
güzel - çirkin / iyi - kötü / uzun - kısa
kolay - zor / eski - yeni / genç - yaşlı
hızlı - yavaş / mutlu - üzgün / acı - tatlı
İyi bir şiir kötü okunabilir; fakat kötü bir şiir
güzel okunamaz.
Çirkin ile bal yiyeceğime güzel ile taş taşırım.
mek sözüyle yakın anlamlı)
Verdiği akıl sayesinde bu işi başardım. (nasi-
hat sözcüğüyle yakın anlamlı)
SESTEŞ (EŞ SESLİ)
SÖZCÜKLER
Yazılış ve okunuşları aynı, anlamları birbirinden tamamen farklı olan sözcüklere sesteş
sözcükler denir. Sesteş sözcükler arasında
hiçbir anlam bağı yoktur. Bir sözcüğün yan
ve mecaz anlamı o sözcüğün gerçek sesteşi
değildir.
116
Dolmasını yapmak için kabağı iyice oymuş.
(oymak fiili)
Birkaç gündür genç yazarın bana gönderdiği
roman denemesine bakıyorum. (incelemek)
Oymuş bütün bu sözleri herkese söyleyen.
(o imiş)
Yaşlı annesine ve dört çocuğuna bakıyordu.
(geçindirmek)
El eliyle yılan tutulmaz. (yabancı - organ)
Sen bana bakma, ben bazen böyle olurum.
(aldırmamak)
K
G
Ö YS
RN H
EK A
ZI
SA R
L
YF IK
AL Kİ
AR TA
BI
Her yanım cayır cayır yanıyor. (taraf, kısım-
tutuşmak )
Zenginler arasında bu yıl kır düğünü moda
olmuş. (açık alan, yeşillik)
Bir baktım, yazdığım tüm yazılar silinmiş.
(fark etmek)
Kır saçları rüzgârda dalgalanıyordu. (beyaz)
NİCELİK VE NİTELİK BELİRTEN
SÖZCÜKLER
NOT
Bazı sözcüklerin yazımı aynı olduğu halde
birbirlerinden düzeltme işareti (^) ile ayrılır.
Bu sözcükler sesteş olarak kabul edilmez.
Adet (tane)
↔
Kar (yağış şekli) ↔
Âdet (gelenek)
Kâr (kazanç)
a) Nicelik Belirten Sözcükler:
Varlıkların sayılabilen, ölçülebilen özelliklerini
belirten sözcüklerdir.
Depremde binlerce insan evsiz kaldı.
En az on kilo daha zayıflamalısınız.
Uzun bir tahta ile çatıdaki topu aşağı indir-
dik.
En ağır çantayı ben taşıyordum.
GENEL - ÖZEL ANLAMLI SÖZCÜKLER
Bir türün tümünü anlatan sözcüklere genel,
aynı türden tek bir varlığı karşılayan sözcüklere özel anlamlı sözcükler denir.
Toplum - Aile - Birey (genelden özele)
Birey - Aile - Toplum (özelden genele)
Bitki - Çiçek - Karanfil (genelden özele)
Fil - Memeli Hayvanlar - Hayvan (özelden
genele)
Kısa bir ağaç parçası bulmamız lazım.
NOT
Sayılarla ilgili tüm sözcükler nicelik belirtir.
Ancak kimi sözcüklerde rakamsal bir ifade
bulunmasa da bunlar nicelik belirtebilir.
Sözcüklerin nicelik bildirmesi için ölçülebilir bir durumu anlatması yeterlidir. “uzun
tahta, ağır çanta” sözlerinde uzunluk ve
ağırlık dereceleri ölçülebilir olduğundan bu
sözcükler nicelik belirtirler.
SG
SÖZCÜKLERDE ANLAM
ZENGİNLİĞİ
Sözcüklerin yan anlam, mecaz anlam, terim
anlamı ve deyim anlamı kazanması onların
anlam çeşitlenmesi yoluyla geniş bir kullanım alanına kavuştuğunu gösterir. Aşağıdaki
örneklerde “bakmak” sözcüğünün farklı cümlelerde kazanmış olduğu anlamları gözden
geçirelim.
İkimiz diz dize oturmuş, gökteki yıldızlara
bakıyorduk. (izlemek)
b) Nitelik Belirten Sözcükler:
Varlıkların niteliğini (rengini, durumunu, biçimini) belirten sözcüklerdir.
Çirkin sözleriyle herkesi kırdı.
Kötü bir yolculuk geçirdik.
Sınıfın en başarılı öğrencisiydim.
223
CÜMLE BİLGİSİ
1.
Test
CÜMLE BİLGİSİ
Bu cümledeki altı çizili söz aşağıdaki
sorulardan hangisinin cevabıdır?
A) Kimi?
B) Ne kadar?
C) Ne?
D) Ne zaman?
K
G
Ö YS
RN H
EK A
ZI
SA R
L
YF IK
AL Kİ
AR TA
BI
1. Aşağıdaki cümlelerden hangisi biçimce
olumlu, anlamca olumsuzdur?
4. Buzulların erimesi küresel ısınmanın en
önemli göstergelerinden biridir.
A) Kutlamalarda ne bana ne de kardeşime
görev verildi.
B) Bu çocuk hem çok çalışkan hem de çok
terbiyeli.
C) Ya buraya gelsin ya da beni arasın.
D) Sen şunları yukarıya taşı, sen de kitaplığı düzenle.
5. Buraya gelmeden önce bir çalışma planı
hazırlamış.
Bu cümlede aşağıdaki sorulardan hangisinin cevabı vardır?
2. (I) Pilot olarak bu kentin üstünden uçarken
değişik duygular kaplar içimi. (II) Bu güzelim kentin kibrit kutusu biçimindeki bitişik
düzen evlerini görürüm. (III) Beton yığınları
içinde sıkışıp kalmış insancıkları düşünürüm hep. (IV) Kenti bu duruma düşüren nedenler üzerinde kafa yorarım bir süre.
Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin
hangisinde bir deyim, yüklem olarak
kullanılmıştır?
A) I.
B) II.
C) III.
D) IV.
A) Kime?
B) Nasıl?
C) Kiminle?
D) Ne zaman?
6. Yöre taşlarından yapılan iç duvar, hem yüzenleri hem de denizi seyredenleri sert Ege
rüzgârlarından koruyor.
Bu cümlede aşağıdaki sorulardan hangisinin cevabı vardır?
A) Ne zaman?
B) Nerede?
C) Kimi?
D) Kimle?
SG
3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “niçin?” sorusunun cevabı vardır?
A) Cep telefonlarını benzin istasyonlarında
ya da kimyasal maddelerin yakınında
kullanmak tehlikelidir.
B) Cep telefonunuzun bataryasının ömrünü kısaltacağından, telefonunuzu aşırı
sıcak ya da soğuk yerlerde bırakmayınız.
C) Araba kullanırken cep telefonunuz çaldığında arabanızı bir yere park ederek
sizi arayan kişiyle konuşmalısınız.
D) Cep telefonunuzu küçük çocukların
erişebileceği yerlerden uzak tutunuz.
7. Ali, turistlere hediyelik eşya satan bir
dükkânda akşama kadar çalışıyordu.
Bu cümlede aşağıdaki sorulardan hangisinin cevabı yoktur?
A) Ne satan?
B) Niçin çalışıyordu?
C) Kimlere satan?
D) Nerede çalışıyordu?
10.
BÖLÜM
K
G
Ö YS
RN H
EK A
ZI
SA R
L
YF IK
AL Kİ
AR TA
BI
SÖZCÜKTE YAPI
SÖZCÜKTE YAPI
A. KÖK
Bir sözcüğün, anlamlı en küçük parçasına kök
denir. Türkçe sözcüklerin, bilhassa fiillerin
kökleri genellikle tek hecelidir. Kökler yapı ve
kullanım özellikleri bakımından iki farklı türde
oluşmuştur. Bunlar ad ve eylem kökleridir.
1. Ad Kökleri:
Tabiatta gördüğümüz, tanıdığımız, varlığından
haberdar olduğumuz maddî ve manevî bütün
varlıklar birer sözcük ile adlandırılmıştır. Bir
varlığı belirten tüm sözcüklere ad, bu adların
köklerine de “ad kökü” denir. Eylem kökü dışındaki tüm sözcük kökleri (sıfat, zamir, edat,
bağlaç, yansıma, ünlem) ad kökü olarak kabul
edilir.
Ev, kitap, hayal, ağaç, iş, yağmur, ateş, in-
san, sabır, kalem, duvar, rüya, kötü, eski,
sarı, güm, pat ...
2. Eylem Kökleri:
SG
İş, oluş, kılış ya da hareket bildiren sözcüklerin
(fiillerin) ek almamış biçimine eylem kökü denir. Eylemler, kök itibariyle hareket belirten
sözlerdir. Eylem kökleri yazıda gösterilirken
kök sonuna “-mek” mastarını temsil eden
“ ─” işareti konulur.
Bak- (bakmak), sus- (susmak), tat- (tatmak),
düş- (düşmek), söyle- (söylemek), gez- (gezmek) ...
B. EK
Sözcüğün yapısına sonradan katılan, tek başına anlamı olmayan, sözcüğe eklendiğinde
ona çeşitli anlamlar ve görevler kazandıran
unsurlara “ek” denir. Eklerin başlıca özellikleri
ve görevleri şunlardır:
o Sözcüğün görevli parçacıklarıdır.
o Tek başına kullanılmaz ve bir anlam taşı-
mazlar.
o Çoğu tek hecelidir (Bazıları iki ekin birleş-
mesiyle oluşmuştur).
o Köke uyan unsurlar olduğundan, kökteki
ünlünün düzlük, yuvarlaklık, incelik ve kalınlığına göre farklı biçimlere girerler. “Etli,
tatlı, süslü, toplu” örneklerindeki “-li” eki
gibi.
o Gördükleri vazife itibariyle yapım ve çekim
eki olmak üzere iki gruba ayrılırlar.
1. Yapım Ekleri
Yapım ekleri, sözcük kök ve gövdelerine gelerek dilin anlam alanını genişleten, onu zenginleştiren, yeni sözcüklerin türetilmesine yarayan eklerdir. Türetme, dilin kanunlarına göre
gerçekleştirilir. Yapım eklerinin türetme dışında sözcüğe kattığı bazı anlam incelikleri olduğu için her ek, aynı türden bütün sözcüklere
getirilemez. Yapım eklerinin dört farklı işlevi
vardır.
a. Addan Ad Türeten Ekler
Ad görevinde kullanılan bir sözcüğe eklenerek
farklı anlamlar taşıyan yeni adları türetmeye
yarayan eklerdir.
Kalemlik, ormanlık, kıymetli, gizli, tutarsız,
kimsesiz, yolcu, sütçü, yalancı, adacık,
Türkçe, sertçe, oyuncak, yavrucak, arkadaş,
vatandaş, otçul, insancıl, sayısal, anıtsal,
kötümser, yerel, kültürel, Türkmen, kocaman, gürültü, zırıltı, güncel, kılcal
232
1.
Test
SÖZCÜKTE YAPI
A) Biraz beklerseniz ben de sizinle gelebilirim.
B) Suçunu örtbas etmeye çalıştığını bilmiyordum.
K
G
Ö YS
RN H
EK A
ZI
SA R
L
YF IK
AL Kİ
AR TA
BI
1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “-den”
ekini alan sözcük “neden” bildirmemektedir?
4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde, bileşik sözcük yoktur?
A) Tören alanında öğrenciler soğuktan
titrediler.
B) Bugünlerde herkes piyasanın durgunluğundan söz ediyor.
C) Sıkıntıdan, bir ay içinde saçları bembeyaz olmuştu.
D) Yeterli önlem alınmadığından her yıl su
basıyor buraları.
C) Bahçede birdirbir oynayan çocukları
izliyordum.
D) Meslektaşları onu sürekli kıskanıyorlardı.
5. Aşağıdaki cümlelerin hangisindeki bileşik sözcük, hem “ses düşmesi” hem de
“ses değişmesi” yoluyla oluşturulmuştur?
A) Pazartesi yeni bir işe başlıyorum.
B) Operasyonu bir üsteğmen yönetmiş.
2. Aşağıdaki cümlelerde geçen altı çizili kelimelerden hangisi, hem iyelik eki
hem de yönelme durum eki almıştır?
C) Bunları ona nasıl söyleyeceğimi bilmiyorum.
D) Babam, bize sütlaç getirmiş.
A) Eksiğiyle fazlasıyla her şeyi anlattım
size.
B) Yaşını başını almış insanların böyle
davranması yanlış.
C) Aşağı yukarı on beş günlük işimiz kaldı;
sonra rahatlayacağız.
D) Atına bindi ve hızla uzaklaştı.
6. Aşağıdaki cümlelerin hangisindeki ikileme, yapılışına göre ötekilerden ayrı bir
özellik göstermektedir?
A) Bu eciş bücüş yazıyı okuyabilene helal
olsun.
B) Abur cuburla karnını doyurma, sonra
yemek yiyemezsin.
C) Karşımda, süklüm püklüm durma öyle.
SG
3. Kimi bileşik sözcükler, ad ya da sıfat tamlamasının kalıplaşmasıyla oluşur.
Buna göre, aşağıdaki cümlelerde altı
çizilen bileşik sözcüklerden hangisi,
ötekilerden farklı bir tamlamanın
kalıplaşmasıyla oluşmuştur?
A) Gökyüzü simsiyah bulutlarla kaplı.
D) Hafta sonunda sazlı sözlü bir eğlence
düzenleyeceklermiş.
7. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “-cı
(-çı)” ekiyle türetilmiş sözcük, “seven,
yanlısı olan” anlamındadır?
B) Çevremde dolaşan sivrisineği öldürünce rahatladım.
A) Bizim sokağa bir kitapçı daha açıldı.
C) Yazın çoğumuz ayakkabı giymiyoruz.
C) Arabasını, tamirciye götürmesi gerekiyormuş.
D) Büromdaki devetabanı kuruyunca
üzülmüştüm.
B) Bu kitap, Atatürkçü gençler için yazıldı.
D) Ülkede ot yerine şarkıcı bitiyor sanki.
6.
ÜNİTE
K
G
Ö YS
RN H
EK A
ZI
SA R
L
YF IK
AL Kİ
AR TA
BI
HALKLA İLİŞKİLER
diği mesajda kullanılmıştır.
Halkla İlişkiler Kavramı
Halkla ilişkiler, kuruluşun çevre ile ilişkilerini, çevrenin kuruluşun amaçları, işlevleri ve
örgütsel davranış üzerindeki etkilerini öğrenmesiyle, kuruluşun çevresini etkilemesiyle ilgili anlayış, davranış ve yöntemleri içeren bir
kavramdır.
Bu genel tanım dışında halkla ilişkiler kavramının çeşitli tanımları bulunmaktadır. Bunlar:
o Halkla ilişkiler, örgütlerin sosyal sorumlulu-
ğu kapsamında bir yönetim fonksiyonu, iletişim süreci, kamuoyunu etkileme ve halkla
iletişim kurma etkinliğidir.
o Tanıtma görevi yapmak, kimlik yaratmak
veya örgütle kamu arasında ilişki kurmaktır.
o Halkla ilişkilerin gerçek öncüsü 1900’lü
yıllar başında gazeteci Ivy Ledbetter Lee
olmuştur.
o 1940’dan sonra ABD’den Kanada’ya geçen
halkla ilişkiler kavramı daha sonra hızla
gelişerek 1950’li yıllarda Fransa, İngiltere,
Hollanda ve diğer Avrupa ülkelerine yayılmaya başlamıştır.
o Halkla ilişkiler tarihine geçen ilk planlı et-
kinliği Edward L. Bernays yapmıştır.
o 1948 yılında İngiltere’de Halkla İlişkiler Ens-
titüsü adında bir meslek örgütü kurulmuş,
bir benzeri 1950 yılında, Batı Almanya’da
1959 yılında kurulmuştur.
o Türkiye’de
halkla ilişkiler çalışmaları ilk kez devlet kuruluşlarında kendini
göstermiştir.1920’de Anadolu Ajans kurulmuş; tanıtımı Atatürk tarafından yapılmıştır.
o Tanıma ve tanıtma etkinliğidir.
o Yönetileni
aydınlatma, yönetimin eylem
ve işlemlerini tanıtma, halkın istek ve
şikâyetlerini öğrenmedir.
o 1919’da İrade-i Milliye Gazetesi yayınlan-
o Kamu kesiminde propagandanın dışında
mış ve 1920’de Atatürk öncülüğünde Basın
Yayın ve Enformasyon Genel Müdürlüğü
kurulmuştur.
o Yönetimin eylem ve işlemlerini halka onay-
o Türkiye’de çağdaş anlamda ilk halkla iliş-
kalan tüm çevreyle etkileşimin bütünüdür.
latmak değil, halkla etkileşerek kendiliğinden onay elde etmektir.
o Örgütlerle halk arasında ilişkileri karşılıklı
SG
güvene dayalı bir biçimde geliştirmeye yönelik bir tekniktir.
kiler uygulamasını başlatan birim Devlet
Planlama Teşkilatı’dır.
o Türkiye’nin modern halkla ilişkiler kavra-
o Kamuoyunu etkileme ve ondan etkilenme
sürecidir.
o Örgütü çalışanlarına, müşterilerine ve bağ-
lantılı olduğu kişilere sevdirme sanatıdır.
Halkla İlişkiler Kavramının
Dünya’da ve Türkiye’deki Gelişimi
o Halkla ilişkiler uygulamasının ana vatanı
Amerika Birleşik Devletleri’dir. Halkla ilişkiler deyimi ilk kez ABD Başkanı Thomas
Jefferson’ın 1807 yılında Kongreye gönder-
-235 -
mıyla tanışması İkinci Dünya Savaşı’ndan
sonra gerçekleşmiştir. ABD ile yakınlaşmamız sonucunda ilk defa kamu kurumlarında
halkla ilişkilerle görevli bölümler oluşturulmuştur. Bunlar, basın bürosu, basın müşavirliği, tanıtma şubesi, enformasyon şubesi
gibi farklı adlarla anılmıştır.
7.
ÜNİTE
K
G
Ö YS
RN H
EK A
ZI
SA R
L
YF IK
AL Kİ
AR TA
BI
GENEL KÜLTÜR
ULUSAL GELİŞMELER
o Türkiye’de en fazla milletvekili seçilen kişi
o Türkiye’de ilk kez basketbol 1904 yılında
İsmet İnönü’dür. (14 kez)
İstanbul’da Robert Koleji öğrencileri tarafından oynandı.
o Türkiye’nin en yüksek minaresi Kayseri’de
o Türkiye’de ilk fuar 1927 yılında İzmir Dokuz
o En işlek kara sınırımız, Yunanistan sınırıdır.
Eylül Panayırı adıyla açılmıştır.
inşa edilmiştir.
o Konya Türkiye’nin en uzun kara yolu ağına
sahiptir.
o Avrupa kupalarında ilk kez final oynayan ve
şampiyon olan takım Galatasaray’dır.
o Türk milli takımı 2002 Dünya Kupası’nda
üçüncü olmuştur.
o Türkiye’nin en eski sosyal kurumlarından
biri Kızılay’dır.
o Türkiye’de
ilk konservatuvar İstanbul’da
Darülbedayi adıyla kuruldu. (1913)
o Türkiye’nin ilk metrosu İstanbul’da, 1874 yı-
lında kurulmuştur.
o Türkiye’de ilk devalüasyonu 7 Eylül 1946
yılında yaşanmıştır.
o Türkiye’de ilk otomobil yapımı 1959 yılın-
da gerçekleşti ve Anadol markasıyla 1966
yılında satılıp kullanılmaya başlandı. Bun-
o Türkiye’de
ilk nükleer santral Mersin
(Akkuyu)’de ikinci nükleer santral Sinop
(Gerze)’ta kurulacaktır.
dan önce ise “Devrim” adlı bir otomobil,
Eskişehir’de üretildi ancak denendikten
sonra seri üretiminden vazgeçildi.
o Antalya’da bulunan dünyanın ilk demokra-
tik meclis binası kabul edilen Patara Antik
Kenti TBMM tarafından restore edilmiştir.
o Türkiye’de ilk olimpiyat madalyası 1936’da
yapılan Berlin Olimpiyat Oyunları’nda Yaşar Erkan ve Ahmet Kireççi tarafından güreş alanında kazanılmıştır.
o Türkiye’de ilk radyo yayını 1927’de Ankara
ve İstanbul’da kurulan küçük çaplı iki vericiyle gerçekleştirildi.
o 1914’te Fuat Uzkınay’ın Yeşil Köy’de çektiği
o Türkiye’de ilk nüfus cüzdanı 1863-64’te ya-
pılan sayımdan sonra verildi.
o Türkiye’de ilk çamaşır makinesi 1960 yılın-
da üretildi.
o Türkiye’de ilk buzdolabı 1960’ta Arçelik ta-
rafından üretilmiştir.
o Türkiye’de kredi kartı kullanımına Aralık
1991’de başlandı.
o Türkiye’deki ilk web sitesi Orta Doğu Teknik
o Türkiye’de ilk demir yolu 1856 tarihinde bir
Üniversitesi tarafından 1992 yılında oluştu-
SG
“Ayastefanos’taki Rus Abidesi’nin Yıkılışı”
belgeseli ilk Türk filmi ve belgeselidir.
İngiliz şirketine verilen imtiyazla, İzmir –
Aydın arasında inşa edilmiştir.
o Yargıtay’ın geçmişi 1868’de kurulan Os-
rulmuştur.
o İlk Türk demiri, 10 Eylül 1939’da Kardemir
Karabük Demir Çelik İşletmesi tarafından
manlı kurumu Divanı Ahkamı Adliye’ye kadar uzanır.
o İlk Türk hava şehidi Fethi Bey’dir.
üretildi.
o Dünya’da bilinen ilk kilise Hatay’daki Senpi-
yer Kilisesi’dir.
o İlk Türk uçağı Mavi Işık’tır. (1979)
o Türkiye’ye ait en büyük ada Gökçeada’dır.
-253 -
266
Şangay İşbirliği Örgütü’ne Üye Ülkeler
Çin, Kazakistan, Kırgızistan, Rusya, Tacikistan, Özbekistan
anlamda ilk Türk ansiklopedisi
(Kamü’l Ulûm ve’l Maaris) Ali Suavi tarafından çıkarılmıştır.
oo Türk edebiyatında ilk hamseyi Çağatay şai-
ri Ali Şir Nevaî yazmıştır. (Beş mesneviden
oluşan eserlere hamse denir.)
K
G
Ö YS
RN H
EK A
ZI
SA R
L
YF IK
AL Kİ
AR TA
BI
Türk Dilini Konuşan Ülkeler Zirvesi’ne
Üye Ülkeler
oo Batılı
Azerbaycan,Türkmenistan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Türkiye
EDEBİ BİLGİLER
oo İlk Türkçe gazete Sultan Mahmut’un girişi-
miyle 1831 yılında Takvim-i Vekayi adıyla
yayımlanmıştır.
oo Bir Türk tarafından yayımlanan ilk özel ga-
zete Tercüman-ı Ahval’dir.
oo Dünyadaki ilk çocuk dergisi 1751 yılında,
John Newbery tarafından çıkarılmıştır.
oo Dünyada ilk gazete örneklerine Mısır’da
rastlanmıştır.
oo Dünyadaki ilk roman 1007 yılında Japon
meclis üyesi bir bayan tarafından yazılmıştır. Romanın adı Genji’nin Hikayesi’dir.
oo Dünya’da folklor sözcüğünü kullanan ilk kişi
William Thoms’tur (1846)
oo İlk günlük gazete Ceride-i Havadis’tir.
oo İlk resimli Türk dergi Mirat’tır.
oo İlk mizah dergisi Diyojen’dir.
oo Divan
edebiyatının
Dehhani’dir.
ilk
şairi
Hoca
oo Türkçede ilk sözlük ve dilbilgisi kitabı Diva-
nü Lûgat’it Türk’tür.
oo İlk Türkçe metinler Orhun Abideleri’dir.
oo Türkiye’de folklor terimini 1913’te Rıza Tev-
oo Türkiye’de ilk komedi yazarı “Şair Evlenme-
oo Türkçe yazılmış ilk ansiklopedi Şemseddin
oo İlk Türk İslam şairi Yusuf Has Hacip’tir.
fik, Peyan adlı gazetede kullanmıştır.
Sami’nin yazdığı Kamus-ü Alem’dir.
oo Noktalama işaretlerini kullanan ilk kişi Bi-
zanslı Aristophanes’tir.
oo Yazıya geçirilen ilk masallar Billur Köşk
Masalları’dır.
oo Dünyanın bilinen en uzun destanı Kırgızla-
rın Manas Destanı’dır.
oo Dünyada deneme türünün en önemli ismi
Montaigne’dir.
oo İlk modern roman Cervantes’in Don Ki-
şot’udur.
SG
oo Osmanlı Devleti içinde divanı olan tek ka-
dın şair II. Mahmut’un kızı Adile Sultan’dır.
oo İlk
Türk
Efendi’dir.
gazetecilerinden
biri
Agâh
oo İlk tasavvuf şairi Ahmet Yesevi’dir.
oo Tragedyanın ilk büyük ustası Aiskhylos’tur.
oo Yurt
dışında çıkan ilk Türk gazetesi
Muhbir’dir. Bu gazete Ali Suavi tarafından
çıkarılmıştır.
si” adlı eseriyle Şinasi’dir.
oo Türk edebiyatında yazılmış ilk mesnevi Yu-
suf Has Hacip’in yazdığı Kutadgu Bilig’dir.
oo Namık Kemal’e ait Cezmi adlı roman Türki-
ye’deki ilk tarihi romandır.
oo Türk edebiyatında matbaada basılan ilk
kitap Vankulu Mehmet Efendi’nin Vankulu
Lügatı’dır.
oo İlk şiir çevirisi Tercüme-i Menzume’dir.
oo İlk makale Tercüman-ı Ahval
Mukaddimesi’dir.
oo İlk yerli tiyatro eseri Şinasi’nin Şair
Evlenmesi’dir.
oo İlk fıkra yazarı Ahmet Rasim’dir.
oo İlk seyahatname Ahmet Fakih’in Kitab-ı
Evsaf-ı Mesâcidi-ş Şerife adlı eseridir.
oo Batı tekniğine uygun ilk roman Halit Ziya
Uşaklıgil’in Aşk-ı Memnu adlı eseridir.
oo İlk çeviri roman Yusuf Kamil Paşa’nın Te-
lemak adlı eseridir. Yusuf Kamil Paşa bu
eseri Fenelon’dan çevirmiştir.
oo İlk köy romanı Nabizade Nazım’ın Karabi-
267
GENEL KÜLTÜR
COĞRAFİ BİLGİLER
oo İlk psikolojik roman Mehmet Rauf’un yazdı-
ğı Eylül adlı eseridir.
oo Coğrafya
sözcüğünü ilk kullanan ve
Dünya’nın çevre uzunluğunu ölçen ilk kişi
Eratosthenes’tir.
oo İlk realist roman Recaizade Mahmut
Ekrem’in Araba Sevdası adlı eseridir.
oo İlk yerli roman, Şemsettin Sami’nin yazdığı
Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat adlı eseridir.
oo Heredotos coğrafyanın kurucusu kabul edi-
K
G
Ö YS
RN H
EK A
ZI
SA R
L
YF IK
AL Kİ
AR TA
BI
lir, çünkü tarihi olayları, coğrafya bilgisini
dikkate alarak sunan ilk kişidir.
oo İlk antoloji, Ziya Paşa’nın Harabat’ıdır.
oo İlk edebi roman, Namık Kemal’in yazdığı
İntibah adlı eseridir.
oo Mackinder coğrafya bölümünün kurucusu-
oo İlk bibliyografya Katip Çelebi’nin Keşfü’z
Zünun adlı eseridir.
Mehmet Emin Yurdakul’dur.
eseri Namık Kemal’in yazdığı Vatan Yahut
Silistre’dir.
oo Şarkı nazım şeklinin en önemli ismi
oo İlk tarih ve coğrafya ansiklopedisi Şemset-
tin Sami’nin yazdığı Kamus’ul Alam’dır.
oo Türk edebiyatında aruz vezniyle yazılan ilk
eser Kutadgu Bilig’dir.
oo İlk kadın romancı Fatma Aliye Hanım’dır.
Şinasi’dir.
ilk
Batlamyus’tur.
oo Coğrafya profesörü olan kişi Carl Ritter’dir.
oo En büyük gezegen Jüpiter’dir.
oo En küçük gezegen Merkür’dür. Ayrıca Mer-
Nedim’dir.
kullanan
ran ilk kişi Bernhardus Varenius’tur.
oo Enlem ve boylam sistemini kuran ilk kişi
oo Türk edebiyatında sahnelenen ilk tiyatro
sözcüğünü
dur.
oo Fiziki ve beşeri coğrafyayı birbirinden ayı-
oo Şiirde ilk defa Türk kelimesini kullanan şair
oo Edebiyat
oo Fiziki coğrafyanın kurucusu Humboldt’tur.
kişi
oo İlk çocuk yayını Eftal ve Mümeyyiz’dir.
oo İlk edebiyat dergisi Hazine-i Evrak’tır.
oo İlk yerli çizgi roman Köroğlu’dur.
oo İlk Türk sosyolog Ziya Gökalp’tir.
kür Güneş’e en yakın gezegendir.
oo Güneş’e en uzak gezegen Neptun’dur.
oo Venüs Dünya’ya en yakın gezegendir.
oo Venüs saat yönünde dönen tek gezegendir.
oo Su ve oksijenin olduğu tespit edilen geze-
gen Mars’tır.
oo Dünya’nın ikizi olarak bilinen gezegen,
Venüs’tür.
oo Uydusu olmayan gezegenler Merkür ve
Venüs’tür.
oo Güneş çevresinde en hızlı dönen gezegen
Merkür’dür.
oo Türkiye’deki ilk Müslüman kadın tiyatrocu
oo Güneş çevresinde en yavaş dönen geze-
oo Türk edebiyatında deneme türünde öne çı-
oo Ekseni çevresinde en hızlı dönen gezegen
SG
Afife Jale’dir.
kan en önemli isim Nurullah Ataç’tır.
oo İlk edebi topluluk Servetifünun’dur.
oo Nobel’e aday gösterilen ilk Türk yazar Ya-
şar Kemal’dir.
oo 2006’da Türkiye’nin ilk Nobel Edebiyat
Ödülü’nü, alan yazar Orhan Pamuk’tur.
oo 2009’da basılan ‘Aşk’ adlı romanı ile Türk
edebiyat tarihinin en kısa sürede, en çok
satan romanın yazarı Elif Şafak’tır.
gen Plüton’dur.
Plüton’dur.
oo Ekseni çevresinde en yavaş dönen geze-
gen Venüs’tür.
oo Dünya üzerindeki en büyük paralel dairesi
Ekvator’dur.
oo Haritanın işaretlerine lejand denir.
oo Coğrafyanın en önemli prensibi dağılış
prensibidir.
oo Dünya’ya en yakın gök cismi Ay’dır.
278
oo Türkiye’de devletin turizmi desteklemesinin
oo Deniz yolu kaza riski en az olan ulaşım yo-
oo Yükseltiye bağlı olarak bir tarım ürünü
oo Seracılık tarımı için; kışların ılık geçmesi,
temel amacı dış ticaret açığını kapatmaktır.
Türkiye’nin doğusunda daha geç olgunlaşır.
güneşli gün sayısının fazla olması gerekir.
oo Ege Bölgesi; zeytin, üzüm, haşhaş, tütün
ve incir üretiminde birinci sıradadır.
K
G
Ö YS
RN H
EK A
ZI
SA R
L
YF IK
AL Kİ
AR TA
BI
oo Türkiye’de elektrik santrallerinde uranyum
ludur.
(nükleer) enerji kaynağı olarak kullanılmaz.
oo İzmit, İskenderun, İzmir ve Gemlik körfez-
lerinde sanayinin yoğun olması nedeniyle
kirlilik fazladır.
oo Kırıkkale’de silah fabrikası ve petrol rafine-
risi vardır.
oo Türkiye’de şekerpancarı üretiminin yapıl-
dığı yerlerde besi ve ahır hayvancılığı gelişmiştir. Türkiye’de şekerpancarı özellikle
İç Batı Anadolu ve İç Anadolu Bölgesi’nde
yoğunlaşmıştır.
oo Dış hatlardan gelen turist sayısının en fazla
olduğu hava limanlarımız İstanbul ve Antalya hava limanlarıdır.
oo Tahıl üretimi en fazla olan bölge İç Anado-
lu, turizm gelirleri en fazla olan bölge ise
Marmara Bölgesi’dir.
oo Kurulduğu yer seçilirken hammaddeye ya-
kın olma faktörü dikkate alınan Türkiye’deki
tek rafineri Batman Rafinerisi’dır.
oo Demir yolu ağının gelişmesi aşağıda veri-
oo Mısır Türkiye’nin tüm kıyı kesimlerinde ye-
tiştirilir.
oo Doğu Karadeniz ve Hakkâri Bölümü’nün
dağlık olmasından dolayı tarımda makine
kullanımı yaygın değildir.
oo GAP ile birlikte mercimek ve arpanın ekim
alanı Güney Doğu Anadolu’da daralmıştır.
oo Monokültür bitkileri; çay (Rize), fındık (Or-
du-Giresun), ayçiçeği (Ergene), zeytin (Edremit-Ayvalık)
oo Doğal ekim alanı geniş olan tarım ürünleri;
şekerpancarı, buğday, elma, mısır, arpa,
haşhaş, üzüm, ayçiçeği, patates, soğan,
tütün.
oo Konserve, konfeksiyon, dokuma ve ilaç en-
düstrisi hayvansal hammaddeden yararlanır.
oo Nem isteyen ürünler; çay, fındık, mısır, pi-
rinç.
oo Zeytinyağı, salça, fındık işleme ve çay işle-
oo Sigara sanayisi; Samsun, Tokat, Bitlis, Ma-
muz, çay, turunçgil, zeytin, pamuk, antepfıstığı, incir, keten.
SG
lenler üzerinde etkilidir; Kara yoluna göre
daha uzak taşıma sağlar. Kara yolunda
seyreden araç sayısının azalmasını sağlar.
Ulaşım-ticaret ve turizmin gelişmesine etki
eder. Ulaşımın daha güvenli yapılmasını
sağlar. Bağlantısı olan limanlarda deniz taşımacılığının önemi artar. Ulaşım maliyetinin düşmesini sağlar.
nisa, İzmir, Adana ve Malatya’da gelişmiştir.
oo Yenilenemeyen enerji kaynakları; taş kö-
mürü, linyit, petrol, doğalgaz ve nükleer
enerjidir.
me tesisi hammaddeye yakın kurulmalıdır.
oo Gemlik, Bursa ve İstanbul ipekli dokumacı-
lığın geliştiği başlıca yerlerdir.
oo Kâğıt sanayisi; Çaycuma, İzmit, Aksu, Da-
laman ve Taşucu’nda gelişmiştir.
oo Doğal ekim alanı dar olan tarım ürünleri;
oo Devlet kontrolünde olan ürünler; haşhaş,
keten, kenevir, tütün, pirinç.
oo Ege Bölgesi’nin rüzgâr enerjisi üretmeye
oo Türkiye’de en gelişmiş ulaşım yolu kara
elverişli olmasında rüzgâr hızının şiddeti,
yer şekillerinin uzanış doğrultusu ve yıl içerisinde rüzgârın esme sıklığı etkilidir.
oo Hava yolu ulaşımı Türkiye’de en fazla tu-
oo Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde küçükbaş
yolu ulaşımıdır.
rizm sektöründe kullanılır.
hayvancılığın yaygın olmasında yeryüzü
şekillerinin düz ve sade olması, iklimin karasal olması etkilidir.
280
oo Doğu
Karadeniz Bölümü’nde büyükbaş
hayvancılığın yaygın olmasının sebebi elverişli dağ çayırlarının bulunmasıdır.
Anadolu’nun kuzey kesimlerinde
akarsuların seviyelerinin en düşük olduğu
dönem kış ortalarına rastlar. Bunun nedeni
yağış biçimidir.
oo Yarımburgaz Mağarası Türkiye’de bilinen
en eski yerleşim yeridir.
oo Coğrafi keşiflerle ilgili ilk girişimler Porte-
kizlilere aittir.
oo Dünyanın çevresini ilk kez dolaşan kişi
K
G
Ö YS
RN H
EK A
ZI
SA R
L
YF IK
AL Kİ
AR TA
BI
oo Doğu
oo İlk şehir devletleri Tunç Çağı’nda kurulmuştur.
oo Antalya Bölümü, endüstriyel gelişim bakı-
mından Adana Bölümü’nden daha geridedir. Bu durumun nedeni yerşekilleri ve özel
konumdur.
oo Türkiye’de maden yatakları ve çeşitleri
Macellan’dır.
oo Matbaa-i Âmire ilk resmi devlet basımevi-
dir. 1864 yılında kurulmuştur.
oo Bilinen en eski tekerlek Sümerler tarafın-
dan yapılıp kullanılmıştır.
bakımından en zengin bölüm Yukarı Fırat
Bölümü’dür.
oo Savaş arabalarını ilk olarak Hititler kullan-
oo Türkiye’nin en doğusu ile en batısı arasın-
oo Matematik bilimi ilk kez Mısır’da gelişmeye
da yerel saat farkının en fazla olduğu bölge
Karadeniz Bölgesi’dir.
TARİHİ BİLGİLER
oo İlk tarih kitabı Thukydıdes tarafından yazıl-
mıştır.
oo Takvimi ilk kullanan Mısırlılardır.
oo Yazıyı ilk kullanan Sümerlilerdir.
oo Abaküsü ilk kullanan Babillilerdir.
oo Parayı ilk kullanan Lidyalılardır.
oo Barutu ilk kullanan Çinlilerdir.
oo Pusulayı ilk kullanan Çinlilerdir.
oo Alfabe Fenikeliler tarafından bulunmuştur.
oo Üzerine yazı yazmak amacıyla parşömen
ilk kez Bergama Krallığı tarafından bulunmuştur.
oo Mezopotamya’daki ilk şehir yerleşmeleri
SG
Sümerler tarafından kurulmuştur.
oo İlk düzenli ordu sistemini meydana getiren-
ler Akadlardır.
oo Anadolu’daki ilk yazılı kaynaklar Asur tüc-
carlarının bıraktığı Kültepe’deki tabletlerdir.
oo Çinliler mürekkep, kağıt ve matbaayı kulla-
narak dünyada birçok gelişmeye öncülük
etmiştir.
oo Türk adından ilk olarak Çin yıllıklarında
bahsedilmiştir.
oo İlk köy yerleşmeleri Yeni Taş Çağı’nda ku-
rulmuştur.
mıştır.
başlamıştır.
oo Tarihte bilinen ilk antlaşma Hititler ile Mısır-
lılar arasında yapılan Kadeş Antlaşması’dır.
oo Sümerler yazıyı kullanarak tarih çağlarını
başlatmışlardır.
oo Dünyanın ilk yazılı kanunu Sümer Lagaş
Kralı Urukagina tarafından yapılmıştır.
oo Borç senetlerini ilk defa Sümerler kullan-
mıştır.
oo Asurlar Ninova’da tarihte bilinen ilk kütüp-
haneyi kurmuşlardır.
oo Kubbe ve kemer tekniği ilk olarak Sümerler
tarafından Ziggurat adı verilen tapınaklarda kullanılmıştır.
oo Ayasofya Kilisesi Justinianus tarafından
532 yılında Antemius ve İzodar’a yaptırılmıştır.
oo İlk posta ve istihbarat örgütü İran’da kurul-
muştur.
oo İyonlar tarihte bilinen ilk deniz kolonilerini
kurmuşlardır.
oo Çatalhöyük, insanlık tarihinin ilk şehir yer-
leşmesi olarak kabul edilir.
oo Hikayeci tarih yazıcılığının ilk örneğini He-
redot, öğretici tarih yazıcılığının ilk örneğini
ise Tukididos vermiştir.
oo Bedir Savaşı Hz. Muhammed’in ilk savaşı-
dır.
298
4.
test
I.
4. Ege Bölgesi’nde aşağıdaki sanayi tesislerinden hangisinde, yakın çevrede
çıkartılan hammadde kullanılmamaktadır?
A) Tekstil Sanayi
B) Termik Santral
Tarım
K
G
Ö YS
RN H
EK A
ZI
SA R
L
YF IK
AL Kİ
AR TA
BI
1.
GENEL KÜLTÜR
(Coğrafya)
II. Endüstri
C) Şeker Fabrikası
III. Hayvancılık
D) Petrol Rafinerisi
IV. Maden ve enerji üretimi
Doğu Anadolu Bölgesi’nin ekonomisinde yukarıdakilerden hangisinin payı
daha azdır?
A) I ve II
B) II ve IV
C) I ve IV
D) III ve IV
2. Doğu Anadolu Bölgesinde;
– Akarsu enerji potansiyelinin fazla olmasında
– Tarım ürünlerinin geç olgunlaşmasında
5.
I.
Bakı
II. Yükselti
III. Enlem
IV. Bitki Örtüsü
Yukarıdakilerden hangileri Güneydoğu
Anadolu Bölgesi’nin, Doğu Anadolu’dan
daha sıcak olmasına neden olan unsurlardandır?
A) I ve II
B) I ve III
C) II ve III
D) II ve IV
– Karın uzun süre yerde kalmasında
aşağıdakilerden hangisinin etkisinden
söz edilebilir?
A) Yer şekillerinin engebeliliği
B) Bitki örtüsü
6. Marmara Bölgesi’nin üretimde birinci
sırada olduğu ürünler hangi seçenekte
bir arada verilmiştir?
C) Matematiksel konumu
A) Buğday – Ayçiçeği – Şeftali
D) Yükseltinin fazlalığı
B) Zeytin – Turunçgil – Susam
C) Pirinç – Ayçiçeği – Şeftali
SG
3. Ülkemizde kıyı kesiminde, dağların denize
bakan yamaçlarında sık ve gür bitki örtüsü
görülür. Kıyının hemen gerisindeki dağ yamaçlarında geniş yapraklı ormanlara daha
sonra iğne yapraklı ormanlara, daha da
yükseklerde de alpin çayırlara rastlanır.
Dağ yamaçlarında bu şekilde bitki örtüsü sıralamasına sahip olan bölüm aşağıdaki seçeneklerden hangisidir?
D) Şeftali – Sebze – Üzüm
7. Türkiye 1941 yılında yapılan I. Türk Coğrafya Kongresi’nde 7 coğrafi bölge 21 bölüme
ayrılmıştır.
Aşağıda verilen bölge-bölüm eşleştirmelerinden hangisi yanlıştır?
A) Ergene
A) Yukarı Kızılırmak Bölümü – İç Anadolu
B) Doğu Karadeniz
B) İç Batı Anadolu Bölümü – İç Anadolu
C) Güney Marmara
C) Yukarı Fırat Bölümü – Doğu Anadolu
D) Ege
D) Ergene Bölümü – Marmara
8.
ÜNİTE
K
G
Ö YS
RN H
EK A
ZI
SA R
L
YF IK
AL Kİ
AR TA
BI
PROTOKOL KURALLARI
BAYRAK PROTOKOLÜ
PROTOKOLDE TEMEL
ÖGELER
1. ORGANİZASYON (DÜZEN):
o Türk Bayrağı 10 Kasım günü TBMM hariç
yarıya çekilir.
Protokolde en önemli öge, törenlerin ve törensel etkinliklerin, resmi davet ve ziyafetlerin organizasyonu, yani düzenidir.
o Yas alameti olmak üzere yarıya çekilece-
ği diğer haller ve zamanlar Başbakanlıkça
ilan edilir.
Yasaklar
o Türk Bayrağı, yırtık, sökük, yamalı,
o Delik, kirli, soluk, buruşuk veya layık oldu-
ğu manevi değeri zedeleyecek herhangi bir
şekilde kullanılamaz.
o Resmi yemin törenleri dışında her ne mak-
satla olursa olsun masalara, kürsülere örtü
olarak serilemez. Oturulan ve ayakla basılan yerlere konulamaz. Bu yerlere ve benzeri eşyaya bayrağın şekli yapılamaz, elbise ve üniforma şeklinde giyilemez.
o Hiçbir siyasi parti, teşekkül, dernek vakıf
ve tüzükte belirlenecek kamu kurum ve kuruluşları dışında kalan kurum ve kuruluşun
amblem, flama ve benzerlerinin ön ve arka
yüzünde esas veya fon teşkil edecek şekilde kullanılamaz.
SG
o Türk Bayrağına sözle, yazı ve hareketle
veya herhangi bir şekilde hakaret edilemez,
saygısızlıkta bulunulamaz.
o Bayrak yırtılamaz, yakılamaz, yere atıla-
maz, gerekli özen gösterilmeden kullanılamaz.
o Bayrak töreninde konuşmalar İstiklal Marşı
söylenmeden önce bitirilir.
o Bayrak konuşmacının sağ arka tarafında
bulunur.
o Makamlarda masanın arakasında sağ ta-
rafta bulunur.
2. KILIK/KIYAFETLER:
Protokolde; erkeklerde sivil olarak frak, jaketatay ve smokin ya da koyu renk takım elbise;
bayanlarda tayyör(gece davetinde tuvalet)resmi kıyafetlerdir.
3. DAVRANIŞLAR:
Protokol, saygı ve nezaket kuralları olarak kamusal davranış bilgisidir. Bu yüzden, kamusla
yaşamda davranışlar yöntem ve biçim yönünden çok önemlidir
4. KONUŞMALAR:
Kamusal yaşamda bütün yöneticiler temsil ve
protokol gereği toplantı ve törenlerde daima
kurumları adına konuşurlar. Resmi konuşmalar, protokol konuşmasıdır. Bu yüzden, her
yönetici protokol kurallarına uygun olarak konuşmayı bilmeli; konuşma bilgi ve becerisini
geliştirmelidir.
5. MEKAN, EŞYA VE MALZEMELER:
Protokol kurallarının uyguladığı mekanlar; makam odaları, toplantı ve brifing odaları, tören
alanları ve salonları ile resmi davet ve ziyafetlerin verildiği salonlardır. Bu mekanlar, protokol kurallarının tam olarak uygulandığı resmi
yerlerdir. Bu nedenle, söz konusu mekanlarda
-301 -
314
SELAMLAMA
o Yönetim ve çalışma yaşamında ast üst’e,
kıdemsiz kıdemliye selam verir.
o Üst bakmadan selam verilmez.
1.
test
PROTOKOL
KURALLARI
1. Protokol kuralları gereği 10 Kasımda
Türk bayrağının yarıya çekilmeyeceği
yer neresidir?
K
G
Ö YS
RN H
EK A
ZI
SA R
L
YF IK
AL Kİ
AR TA
BI
o Hanım bakmazsa erkek selam vermemeli
o Eş düzeyde olanlarda önce selam vermek
nezakettir.
o Selam verirken hafif baş hareketiyle birlik-
te, yerine göre günaydın, hoş geldiniz, saygılar, iyi akşamlar vb. sözler söylenir.
o Devlet ve hükümet adamları ile üst yöneti-
ciler, hanımlar ve topluluk daima “saygılar”
sözcüğü ile selamlanırlar. (Saygılar Sayın
Valim, Saygılar Hanımefendi, Hepinizi Saygıyla Selamlıyorum)
TANITMA VE TANIŞTIRMA
o Ast üst’e, kıdemsiz kıdemliye, yeni gelen
mevcut olanlara tanıştırılır.
o Hanımlar, ancak yöneticilere, yaşlılara, bi-
lim ve din adamlarına tanıştırılırlar.
o Tanıştırmada unvan, rütbe, akademik un-
van vb. ifadeler kullanılır.
HEDİYE:
A) Anıtkabir
B) TBMM
C) Başbakanlık
D) Dışişleri Bakanlığı
2. Protokol kuralları gereği kamusal ve
sosyal yaşamda bir insanın konuşması o insanın hangi özelliğinin bilinmesi
için bizlere bilgi verir niteliktedir?
A) İmaj
B) Bilgi
C) Nezaket
D) Görgü
o Hediye sunulan kişinin statüsüne, niteliği-
ne, yakınlık ve ilişki düzeyine uygun olmalıdır.
o Zarif bir ambalajda fiyat etiketi çıkarılarak
sunulmalıdır.
o Hediye bizzat sunulmalıdır.
o Kullanılmış ya da başkasından alınmış ol-
SG
mamalıdır.
ÇİÇEK SUNMA VE KABUL ETME:
3. 10 Kasım haricinde Türk bayrağının yas
alameti olarak yarıya çekilmesi kim tarafından duyurulur?
A) TBMM
B) Başbakanlık
C) İçişleri Bakanlığı
D) Dışişleri bBakanlığı
Üç ayrı formda düzenlenir. Buket, Çelenk, Sepet
o Buket elden verilir diğerleri gönderilir.
o Çelenk anıtlara ve cenazeye, sepet nişan,
düğün, sanatsal etkilik, açılış törenleri, buket sevgiliye, eşe, anneye, hastaya, yemek
daveti veren ev sahibesine, garda veya havaalanında karşılanan ve uğurlanan kişiye
gönderilir.
o Teşekkür asla unutulmamalıdır.
4. Protokol kuralları gereği kamusal ve
sosyal yaşamda bir insanın kıyafetleri o
insanın hangi özelliğinin bilinmesi için
bizlere bilgi verir niteliktedir?
A) İmaj
B) Bilgi
C) Nezaket
D) Görgü
9.
ÜNİTE
K
G
Ö YS
RN H
EK A
ZI
SA R
L
YF IK
AL Kİ
AR TA
BI
3046 SAYILI BAKANLIKLARIN KURULUŞ VE GÖREV ESASLARI ... KABULÜ
HAKKINDA KANUN
BİRİNCİ KISIM
Amaç, Kapsam
c) Aynı ve benzer hizmet veya görevlerin tek
bir bakanlık tarafından veya sorumluluğunda
yürütülmesi, atıl kapasite ve kaynak ısrafının
önlenmesi esastır.
Amaç: –Madde 1
Bu Kanunun amacı, kamu hizmetlerinin düzenli, süratli, etkili, verimli ve ekonomik bir
şekilde yürütülebilmesi için bakanlıkların kurulmasına, teşkilat, görev ve yetkilerine ilişkin
esas ve usulleri düzenlemektir.
Kapsam: –Madde 2
Bu Kanun, Milli Savunma Bakanlığı hariç diğer bakanlıkların merkez, taşra, yurt dışı teşkilatları ile bağlı ve ilgili kuruluşlarını kapsar.
İKİNCİ KISIM
Teşkilat Yapısı, Kuruluş, Esas
ve Usuller, Görevler
BİRİNCİ BÖLÜM
Teşkilat Yapısı
Bakanlıkların kurulması: –Madde 3
SG
Bakanlıkların kurulması, kaldırılması, mevcut
bakanlıkların bölünmesi veya birleştirilmesi,
bakanlıkların görevleri, yetkileri ve teşkilatı bu
Kanun esaslarına göre düzenlenir.
Bu düzenlemede uyulması zorunlu esaslar
şunlardır:
a) İdare, kuruluş ve görevleriyle bir bütündür.
Teşkilatlanmada görev ve yetkilerin tespitinde
bu bütünlük bozulamaz.
b) Bakanlıkların kuruluş ve teşkilatlanmalarında etkili bir idare, iş bölümü, kontrol ve koordinasyonun sağlanması esastır.
Başbakan Yardımcıları –Madde 4
(Değişik : 3/6/2011 – KHK-643/1 md.)
Başbakana yardım etmek ve Bakanlar Kurulunda eşgüdüm sağlamak üzere Hükümetin
oluşumu ve genel siyasetinin yürütülmesinin
gerektirdiği sayıda bakan, Başbakan Yardımcısı olarak görevlendirilebilir. Ayrıca Başbakana yardım etmek ve Başbakan tarafından
verilecek görevleri yerine getirmek, Bakanlar
Kurulunda koordinasyonu sağlamak, özel
önem ve öncelik taşıyan konularda tecrübe
ve bilgilerinden istifade edilmek amacıyla
Başbakanın teklifi ve Cumhurbaşkanının onayı ile, Başbakan Yardımcısı unvanıyla görev
yapmak ve sayısı beşi geçmemek üzere bakan görevlendirilebilir. Başbakan Yardımcısı
unvanıyla görev yapmak üzere görevlendirilen bakanların danışma ve büro hizmetlerini
yürütecek personele ait kadrolar Başbakanlık
kadro cetvelinde gösterilir.
Bakanlıkların temel kuruluşları:
–Madde 5
Bakanlıklar, merkez teşkilatı ile ihtiyaca göre
kurulan taşra ve yurt dışı teşkilatından ve bağlı ve ilgili kuruluşlardan meydana gelir.
Bakanlık merkez teşkilatı: –Madde 6
Bakanlık merkez teşkilatı, bakanlığın sorumlu
olduğu hizmetlerin yürütülmesi, bu hizmetlerle ilgili amaç ve politika tayini, planlama, kaynakları düzenleme ve sağlama, koordinasyon,
gözetim ve takip, idareyi geliştirme ve denetim gibi görevleri yerine getirmek üzere aşa-
-317 -
326
1.
test
BAKANLIKLARIN KURULUŞ VE GÖREV
ESASLARI HAKKINDA 174 SAYILI KHK
... KURULUŞ VE GÖREV ESASLARI
...KABULÜ HAKKINDA KANUN
A) Merkez teşkilatı
B) Taşra teşkilatı
K
G
Ö YS
RN H
EK A
ZI
SA R
L
YF IK
AL Kİ
AR TA
BI
1. 3046 Sayılı Bakanlıkların Kuruluş ve
Görev Esasları Hakkındaki Kanuna
göre aşağıdakilerden hangisi bu kanunun amaçlarından değildir?
göre aşağıdakilerden hangisi bakanlıkların temel kuruluşlarından değildir?
A) Kamu hizmetlerinin düzenli bir şekilde
yürütülebilmesi
B) Kamu hizmetlerinin süratli bir şekilde
yürütülebilmesi
C) Kamu hizmetlerinin, etkili bir şekilde
yürütülebilmesi
D) Kamu hizmetlerinin politik yarar sağlayıcı bir şekilde yürütülebilmesi
C) Yurt dışı teşkilatı
D) Anadolu Teşkilatı
Görev Esasları Hakkındaki Kanun hangi bakanlık hariç diğer bakanlıkların
merkez, taşra, yurt dışı teşkilatları ile
bağlı ve ilgili kuruluşlarını kapsar?
A) Milli Savunma Bakanlığı
B) İçişleri Bakanlığı
C) Maliye Bakanlığı
D) Dışişleri Bakanlığı
SG
2. Bakanlıkların kurulması, kaldırılması,
mevcut bakanlıkların bölünmesi veya
birleştirilmesi, bakanlıkların görevleri, yetkileri ve teşkilatı 3046 Sayılı Bakanlıkların Kuruluş ve Görev Esasları
Hakkındaki Kanuna esaslarına göre
düzenlenir. Aşağıdakilerden hangisi bu
düzenlemede uyulması zorunlu esaslardan değildir?
A) İdare, kuruluş ve görevleriyle parça
parçadır.
B) Teşkilatlanmada görev ve yetkilerin
tespitinde bu bütünlük bozulamaz
C) Bakanlıkların kuruluş ve teşkilatlanmalarında etkili bir idare, iş bölümü,
kontrol ve koordinasyonun sağlanması
esastır.
D) Aynı ve benzer hizmet veya görevlerin
tek bir bakanlık tarafından veya sorumluluğunda yürütülmesi esastır
göre Bakanlıkların yürütmekten sorumlu oldukları hizmet ve görevlerden bağlı
kuruluş kurulmasını gerektirmeyenler,
bakanlığın merkez teşkilatı bünyesinde
kurulan hangi birimlerce yerine getirilir?
A) Anahizmet birimleri,
B) Merkez Birimleri
C) Danışma ve denetim birimleri,
D) Yardımcı birimler
göre aşağıdakilerden hangisi Bakanlık
merkez teşkilatında ihtiyaca göre kurulan yardımcı birimlerden değildir?
A) Personel Genel Müdürlüğü veya Dairesi Başkanlığı
B) Eğitim Dairesi Başkanlığı
C) Teftiş Kurulu Başkanlığı
D) İdari ve Mali İşler Dairesi Başkanlığı
10.
ÜNİTE
K
G
Ö YS
RN H
EK A
ZI
SA R
L
YF IK
AL Kİ
AR TA
BI
657 SAYILI DEVLET
MEMURLARI KANUNU
Amaç: –Madde 2
KISIM - I
Genel Hükümler
Bu Kanun, Devlet memurlarının hizmet şart
larını, niteliklerini, atanma ve yetiştirilmelerini,
ilerleme ve yükselmelerini, ödev, hak, yüküm
ve sorumluluklarını, aylıklarını ve ödeneklerini
ve diğer özlük işlerini düzenler.
BÖLÜM: 1
Kapsam, Amaç, Temel İlkeler, İstihdam
Şekilleri
Kapsam: –Madde 1
Bu Kanun, Genel ve Katma Bütçeli Kurumlar,
İl Özel İdareleri, Belediyeler, İl Özel İdareleri
ve Belediyelerin kurdukları birlikler ile bunlara
bağlı döner sermayeli kuruluşlarda, kanunlar
la kurulan fonlarda, kefalet sandıklarında veya
Beden Terbiyesi Bölge Müdürlüklerinde çalı
şan memurlar hakkında uygulanır.
Sözleşmeli ve geçici personel hakkında bu
Kanunda belirtilen özel hükümler uygulanır.
SG
Anayasa Mahkemesi üye ve yedek üyeleri ile
raportörleri; hakimlik ve savcılık mesleklerin
de veya bu mesleklerden sayılan görevler
de bulunanlar, Danıştay ve Sayıştay meslek
mansupları ve Sayıştay savcı ve yardımcıları,
Üniversitelerin, İktisadi ve Ticari İlimler Aka
demilerinin, Devlet Mühendislik ve Mimarlık
Akademilerinin, Devlet Güzel Sanatlar Akade
milerinin, Türkiye ve Orta Doğu Amme İda
resi Enstitüsünün öğretim üye ve yardımcıları,
Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası üyeleri,
Genelkurmay Mehtaran Bölüğü Sanatkarları,
Devlet Tiyatrosu ile Devlet Opera va Balesi ve
Belediye Opera ve tiyatroları ile şehir ve bele
diye konservatuvar ve orkestralarının sanatkar
memurları, uzman memurları, uygulatıcı uz
man memurları ve stajyerleri; SporToto Teş
kilatında çalışan personel; subay, astsubay,
uzman jandarma, uzman erbaş ve sözleşmeli
erbaş ve erler ile Emniyet Teşkilatı mensupları
özel kanunları hükümlerine tabidir.
Bu Kanunda öngörülen yönetmelikler Bakan
lar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulur.
Temel ilkeler: –Madde 3
Bu kanunun temel ilkeleri şunlardır:
Sınıflandırma:
A) Devlet kamu hizmetleri görevlerini ve bu
görevlerde çalışan Devlet memurlarını görev
lerin gerektirdiği niteliklere ve mesleklere göre
sınıflara ayırmaktır.
Kariyer:
B) Devlet memurlarına, yaptıkları hizmetler
için lüzumlu bilgilere ve yetişme şartlarına uy
gun şekilde, sınıfları içinde en yüksek derece
lere kadar ilerleme imkanını sağlamaktır.
Liyakat:
C) Devlet kamu hizmetleri görevlerine girmeyi,
sınıflar içinde ilerleme ve yükselmeyi, görevin
sona erdirilmesini liyakat sistemine dayandır
mak ve bu sistemin eşit imkanlarla uygulan
masında Devlet memurlarını güvenliğe sahip
kılmaktır.
İstihdam şekilleri: –Madde 4
Kamu hizmetleri; memurlar, sözleşmeli perso
nel, geçici personel ve işçiler eliyle gördürülür.
A) Memur:
Mevcut kuruluş biçimine bakılmaksızın, Dev
let ve diğer kamu tüzel kişiliklerince genel
-335 -
392
2.
test
657 SAYILI DEVLET
MEMURLARI KANUNU
A) Emniyet Teşkilatının kadroları
B) Milli Güvenliğe ilişkin kadrolar
K
G
Ö YS
RN H
EK A
ZI
SA R
L
YF IK
AL Kİ
AR TA
BI
1. 657 sayılı Devlet Memurları Kanununa
göre devlet memurlarının kamu hizmetleri ile ilgili gizli bilgileri görevlerinden
ayrılmış bile olsalar kimin yazılı izni olmadıkça açıklamaları yasaktır?
göre hangi kadrolar kendi dairesince
hazırlanır ve özel kanununda yazılı şekle uygun olarak onanır?
A) Yetkili Bakanın
B) Kurum Amirinin
C) Emniyet Teşkilatının
D) Cumhuriyet Saccısının
göre kadrosuz memur çalıştırılamaz
Hükmü bulunmaktadır. Bu hükme göre
kadrolar genel kadro kanununda gösterilmektedir. Aşağıdaki şıklardan hangisinde belirtilen hükme uyulmaz?
A) Genel ve Katma Bütçeli kuruluşlarla
bunlara bağlı döner sermayeli kuruluş
lar
B) Milli Güvenliğe ilişkin kadrolardan gizli
kalması gerekenler hakkında
C) Jandarmanın kadroları
D) MİT teşkilatının kadroları
göre devlet memurları için tesis edilen
kaç tane sınıf vardır?
A) 9
B) 10
C) 11
D) 12
göre özel kanunlarına göre avukatlık
ruhsatına sahip, baroya kayıtlı ve kurumlarını yargı mercilerinde temsil yetkisini haiz olan memurlar hangi sınıfın
üyeleridir?
A) Genel İdare Hizmetleri Sınıfı
B) Avukatlık Hizmetleri Sınıfı
C) Yardımcı Hizmetler Sınıfı
D) Hakimlik Hizmetleri Sınıfı
C) Kanunlarla kurulan fonlar
SG
D) Kefalet sandıkları
göre il özel idareleri ve belediyeler ile
bunların kurdukları birliklerin kadroları
yetkili organlarınca hazırlanarak Kimin
onayı ile tamamlanır?
A) İçişleri Bakanlığının
B) Başbakanlığın
C) TBMM Genel Kurulunun
D) Valiliklerin
göre sınıfların öğrenim durumlarına
göre giriş ve yükselebilecek derece ve
kademeleri bakımından liseyi bitirenler
göreve kaçıncı derece ve kademeden
başlarlar ve yükselebilecekleri en son
derece hangisidir?
A) 13 Derece 3. Kademeden başlarlar 5
Dereceye kader yükselebilirler
B) 13 Derece 3. Kademeden başlarlar 4
C) 13 Derece 3. Kademeden başlarlar 3
D) 13 Derece 3. Kademeden başlarlar 2
11.
ÜNİTE
K
G
Ö YS
RN H
EK A
ZI
SA R
L
YF IK
AL Kİ
AR TA
BI
4483 SAYILI MEMURLAR VE DİĞER
KAMU GÖREVLİLERİNİN YARGILANMASI HAKKINDA KANUN
Amaç: –Madde 1
Bu Kanunun amacı, memurlar ve diğer kamu
görevlilerinin görevleri sebebiyle işledikleri
suçlardan dolayı yargılanabilmeleri için izin
vermeye yetkili mercileri belirtmek ve izlenecek usulü düzenlemektir.
Kapsam: –Madde 2
Bu Kanun, Devletin ve diğer kamu tüzel kişilerinin genel idare esaslarına göre yürüttükleri
kamu hizmetlerinin gerektirdiği asli ve sürekli
görevleri ifa eden memurlar ve diğer kamu görevlilerinin görevleri sebebiyle işledikleri suçlar hakkında uygulanır.
Görevleri ve sıfatları sebebiyle özel soruşturma ve kovuşturma usullerine tabi olanlara
ilişkin kanun hükümleri ile suçun niteliği yönünden kanunlarda gösterilen soruşturma ve
kovuşturma usullerine ilişkin hükümler saklıdır.
Ağır cezayı gerektiren suçüstü hali genel hükümlere tabidir.
Disiplin hükümleri saklıdır.
SG
765 sayılı Türk Ceza Kanununun 243 ve 245
inci maddeleri ile 1412 sayılı Ceza Muhakemeleri Usulü Kanununun 154 üncü maddesinin dördüncü fıkrası kapsamında açılacak
soruşturma ve kovuşturmalarda bu Kanun hükümleri uygulanmaz.
İzin vermeye yetkili merciler: –Madde 3
Soruşturma izni yetkisi
a) İlçede görevli memurlar ve diğer kamu görevlileri hakkında kaymakam,
b) İlde ve merkez ilçede görevli memurlar ve
diğer kamu görevlileri hakkında vali,
c) Bölge düzeyinde teşkilatlanan kurum ve
kuruluşlarda görev yapan memurlar ve diğer kamu görevlileri hakkında görev yaptıkları ilin valisi,
d) Başbakanlık ve bakanlıkların merkez ve
bağlı veya ilgili kuruluşlarında görev yapan
diğer memur ve kamu görevlileri hakkında
o kuruluşun en üst idari amiri,
e) Bakanlar Kurulu kararı ile veya Başbakanlık ve bakanlıklar ile bağlı kuruluşların merkez teşkilâtında görevli olup, ortak kararla
atanan memurlar ve diğer kamu görevlileri
hakkında ilgili bakan veya Başbakan,
f) Türkiye Büyük Millet Meclisinde görevli memurlar ve diğer kamu görevlileri hakkında
Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Sekreteri, Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel
Sekreteri ve yardımcıları hakkında Türkiye
Büyük Millet Meclisi Başkanı,
g) Cumhurbaşkanlığında görevli memurlar ve
diğer kamu görevlileri hakkında Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreteri, Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreteri hakkında Cumhurbaşkanı,
h) Büyükşehir belediye başkanları, il ve ilçe
belediye başkanları; büyükşehir, il ve ilçe
belediye meclisi üyeleri ile il genel meclisi
üyeleri hakkında İçişleri Bakanı,
i) İlçelerdeki belde belediye başkanları ve
belde belediye meclisi üyeleri hakkında
kaymakam, merkez ilçelerdeki belde belediye başkanları ve belde belediye meclisi
üyeleri hakkında bulundukları ilin valisi,
j) Köy ve mahalle muhtarları ile bu Kanun
kapsamına giren diğer memurlar ve kamu
görevlileri hakkında ilçelerde kaymakam,
merkez ilçede vali,
-395 -
12.
ÜNİTE
K
G
Ö YS
RN H
EK A
ZI
SA R
L
YF IK
AL Kİ
AR TA
BI
5018 SAYILI KAMU MALÎ
YÖNETİMİ VE KONTROL
KANUNU
lirlenmiş olan, merkezî yönetim kapsamındaki
kamu idareleri, sosyal güvenlik kurumları ve
mahallî idareleri,
BİRİNCİ KISIM
Genel Hükümler
BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç, Kapsam ve Tanımlar
b) Merkezî yönetim kapsamındaki kamu
idareleri: Bu Kanuna ekli (I), (II) ve (III) sayılı
cetvellerde yer alan kamu idarelerini,
Amaç: –Madde 1
Bu Kanunun amacı, kalkınma planları ve programlarda yer alan politika ve hedefler doğrultusunda kamu kaynaklarının etkili, ekonomik
ve verimli bir şekilde elde edilmesi ve kullanılmasını, hesap verebilirliği ve malî saydamlığı
sağlamak üzere, kamu malî yönetiminin yapısını ve işleyişini, kamu bütçelerinin hazırlanmasını, uygulanmasını, tüm malî işlemlerin
muhasebeleştirilmesini, raporlanmasını ve
malî kontrolü düzenlemektir.
Kapsam: –Madde 2
Bu Kanun, merkezi yönetim kapsamındaki
kamu idareleri, sosyal güvenlik kurumları ve
mahallî idarelerden oluşan genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin malî yönetim ve
kontrolünü kapsar.
SG
Avrupa Birliği fonları ile yurt içi ve yurt dışından kamu idarelerine sağlanan kaynakların
kullanımı ve kontrolü de uluslararası anlaşmaların hükümleri saklı kalmak kaydıyla, bu Kanun hükümlerine tâbidir.
Düzenleyici ve denetleyici kurumlar, bu Kanunun sadece 3, 7, 8, 12, 15, 17, 18, 19, 25, 42,
43, 44, 47, 48, 49, 50, 51, 52, 53, 54, 68 ve 76
78 ncı maddelerine tâbidir.(1)
Tanımlar: –Madde 3
Münhasıran bu Kanunun uygulanmasında;
a) Genel yönetim kapsamındaki kamu idareleri: Uluslararası sınıflandırmalara göre be-
c) Düzenleyici ve denetleyici kurumlar: Bu
Kanuna ekli (III) sayılı cetvelde yer alan kurumları,
d) Sosyal güvenlik kurumları: Bu Kanuna
ekli (IV) sayılı cetvelde yer alan kamu kurumlarını,
e) Mahallî idare: Yetkileri belirli bir coğrafi
alan ve hizmetlerle sınırlı olarak kamusal faaliyet gösteren belediye, il özel idaresi ile bunlara bağlı veya bunların kurdukları veya üye
oldukları birlik ve idareleri,
f) Bütçe: Belirli bir dönemdeki gelir ve gider
tahminleri ile bunların uygulanmasına ilişkin
hususları gösteren ve usulüne uygun olarak
yürürlüğe konulan belgeyi,
g) Kamu kaynakları: Borçlanma suretiyle
elde edilen imkânlar dahil kamuya ait gelirler, taşınır ve taşınmazlar, hesaplarda bulunan
para, alacak ve haklar ile her türlü değerleri,
h) Kamu gideri: Kanunlarına dayanılarak
yaptırılan iş, alınan mal ve hizmet bedelleri,
sosyal güvenlik katkı payları, iç ve dış borç
faizleri, borçlanma genel giderleri, borçlanma
araçlarının iskontolu satışından doğan farklar,
ekonomik, malî ve sosyal transferler, verilen
bağış ve yardımlar ile diğer giderleri,
i) Kamu geliri: Kanunlarına dayanılarak toplanan vergi, resim, harç, fon kesintisi, pay
veya benzeri gelirler, faiz, zam ve ceza gelirleri, taşınır ve taşınmazlardan elde edilen her
türlü gelirler ile hizmet karşılığı elde edilen
-403 -
436
1.
test
5018 SAYILI KAMU
MALÎ YÖNETİMİ VE
KONTROL KANUNU
K
G
Ö YS
RN H
EK A
ZI
SA R
L
YF IK
AL Kİ
AR TA
BI
1. 5018 Sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununa göre yetkileri belirli bir
coğrafi alan ve hizmetlerle sınırlı olarak
kamusal faaliyet gösteren belediye, il
özel idaresi ile bunlara bağlı veya bunların kurdukları veya üye oldukları birlik
ve idarelere ne denir?
5. 5018 Sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununa göre kamu kaynaklarının
belirlenmiş amaçlar doğrultusunda,
ilgili mevzuatla belirlenen kurallara
uygun, etkili, ekonomik ve verimli bir
şekilde kullanılmasını sağlamak için
oluşturulan kontrol sistemi ile kurumsal yapı, yöntem ve süreçleri ne ile ifade
edilir?
A) Mahallî idare
A) Malî kontrol
B) Kamu malî yönetimi
C) Stratejik plan
D) Stratejik yöntem
B) Bölgesel İdare
C) Yöresel İdare
D) Yönetimsel İdare
2. 5018 Sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununa göre Türkiye Büyük Millet
Meclisi bu kanuna ekli kaç numaralı cetvelde yer alır?
A) 1
B) 2
C) 3
D) 4
6. 5018 Sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununa göre malî saydamlığın
sağlanması için gerekli düzenlemelerin
yapılması ve önlemlerin alınmasından
kamu idareleri sorumludur. Kamu idarelerinin bu saydamlığı sağlayıp sağlayamadığını kim izler?
A) TBMM
3. 5018 Sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununa göre belirli bir dönemdeki
gelir ve gider tahminleri ile bunların uygulanmasına ilişkin hususları gösteren
ve usulüne uygun olarak yürürlüğe konulan belgeyi ifade eden kavram aşağıdakilerden hangisidir?
B) Bakanlar Kurulu
D) Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası
A) Kamu kaynakları
SG
B) Bütçe
C) Kamu gideri
D) Kamu geliri
4. 5018 Sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununa göre Malî yıl ne zaman başar ne zaman biter?
A) 1 Ocakta Başlar 31 Aralıkta Biter
B) 1 Martta Başlar 28 Şubatta Biter
C) 1 Nisanda Başlar 30 Martta Biter
D) 1 Temmuzda Başlar 30 Haziranda Biter
7. 5018 Sayılı Kamu Mali Yönetimi ve
Kontrol Kanununa göre stratejik plan
hazırlamakla yükümlü olacak kamu
idarelerinin ve stratejik planlama sürecine ilişkin takvimin tespitine, stratejik
planların kalkınma planı ve programlarla ilişkilendirilmesine yönelik usul ve
esasların belirlenmesine kim yetkilidir?
A) Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı
B) Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası
D) Bakanlar Kurulu
13.
ÜNİTE
K
G
Ö YS
RN H
EK A
ZI
SA R
L
YF IK
AL Kİ
AR TA
BI
6183 SAYILI AMME ALACAKLARININ TAHSİL USULÜ HAKKINDA KANUN
BİRİNCİ KISIM
Genel Esaslar
Alacaklı amme idaresi terimi: Devleti, vilayet hususi idarelerini ve belediyeleri,
BİRİNCİ BÖLÜM
Kanunun şümulü, terimler, vazifeliler ve
salahiyetliler
Kanunun şümulü: –Madde 1
Devlete, vilayet hususi idarelerine ve belediyelere ait vergi, resim, harç, ceza tahkik ve takiplerine ait muhakeme masrafı, vergi cezası,
para cezası gibi asli, gecikme zammı, faiz gibi
fer’i amme alacakları ve aynı idarelerin akitten, haksız fiil ve haksız iktisaptan doğanlar
dışında kalan ve amme hizmetleri tatbikatından mütevellit olan diğer alacakları ile; bunların takip masrafları hakkında bu kanun hükümleri tatbik olunur.
Türk Ceza Kanununun para cezalarının tahsil
şekli ve hapse tahvili hakkındaki hükümleri
mahfuzdur.
Tahsili, Tahsili Emval Kanununa atfedilen alacaklar: –Madde 2
SG
Muhtelif kanunlarda Tahsili Emval Kanununa
göre tahsil edileceği bildirilen her çeşit alacaklar hakkında da bu kanun hükümleri tatbik
olunur.
Kanundaki terimler: –Madde 3
Bu kanundaki amme alacağı terimi: 1 inci
ve 2 nci maddeler şümulüne giren alacakları,
Amme borçlusu veya borçlu terimi: Amme
alacağını ödemek mecburiyetinde olan hakiki
ve hükmi şahısları ve bunların kanuni temsilci
veya mirasçılarını ve vergi mükelleflerini, vergi
sorumlusunu, kefili ve yabancı şahıs ve kurumlar temsilcilerini,
Tahsil dairesi terimi: Alacaklı amme idaresinin bu kanunu tatbik etmekle vazifeli dairesini,
servisini, memur veya memurlarını,
Yalnızca mal olarak geçen terim: Menkul,
gayrimenkul “gemiler dahil” mallarla, her çeşit
hak ve alacakları,
Para cezaları terimi: Adli ve idari para cezalarını,
(Ek: 4/6/2008-5766/1 md.) Tahsil edilemeyen
amme alacağı terimi:
Amme borçlusunun bu Kanun hükümlerine
göre yapılan mal varlığı araştırması sonucunda haczi kabil herhangi bir mal varlığının
bulunmaması, haczedilen mal varlığının satılarak paraya çevrilmesine rağmen satış bedelinin amme alacağını karşılamaması gibi nedenlerle tahsil edilemeyen amme alacaklarını,
(Ek: 4/6/2008-5766/1 md.) Tahsil edilemeyeceği anlaşılan amme alacağı terimi:
Amme borçlusunun haczedilen mal varlığına
bu Kanun hükümlerine göre biçilen değerlerin
amme alacağını karşılayamayacağının veya
hakkında iflas kararı verilen amme borçlusundan aranılan amme alacağının iflas masasından tahsil edilemeyeceğinin anlaşılması
gibi nedenlerle tahsil dairelerince yürütülen
takip muamelelerinin herhangi bir aşamasında amme borçlusundan tahsil edilemeyeceği
ortaya çıkan amme alacaklarını,
Takibat giderleri terimi:Cebri icradan mütevellit muameleler sırasında yapılan zor kullanma, ilan, haciz, nakil ve muhafaza giderleri
gibi her türlü giderleri, ifade eder.
-439 -
14.
ÜNİTE
K
G
Ö YS
RN H
EK A
ZI
SA R
L
YF IK
AL Kİ
AR TA
BI
4982 SAYILI BİLGİ EDİNME
HAKKI KANUNU
broşür, etüt, mektup, program, talimat, kroki, plân, film, fotoğraf, teyp ve video kaseti,
harita, elektronik ortamda kaydedilen her
türlü bilgi, haber ve veri taşıyıcılarını,
BİRİNCİ BÖLÜM:
Amaç: –Madde 1
Bu Kanunun amacı; demokratik ve şeffaf yönetimin gereği olan eşitlik, tarafsızlık ve açıklık ilkelerine uygun olarak kişilerin bilgi edinme
hakkını kullanmalarına ilişkin esas ve usulleri
düzenlemektir.
Kapsam: –Madde 2
Bu Kanun; kamu kurum ve kuruluşları ile
kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının faaliyetlerinde uygulanır.
e) Bilgi veya belgeye erişim: İstenen bilgi
veya belgenin niteliğine göre, kurum ve
kuruluşlarca, başvuru sahibine söz konusu
bilgi veya belgenin bir kopyasının verilmesini, kopya verilmesinin mümkün olmadığı
hâllerde, başvuru sahibinin bilgi veya belgenin aslını inceleyerek not almasına veya
içeriğini görmesine veya işitmesine izin verilmesini,
f) Kurul: Bilgi Edinme Değerlendirme Kurulunu, ifade eder.
1.11.1984 tarihli ve 3071 sayılı Dilekçe Hakkının Kullanılmasına Dair Kanun hükümleri saklıdır.
(Ek fıkra: 12/7/2013-6495/33 md.; İptal fıkra: Anayasa Mahkemesi’nin 4/12/2014 tarihli ve E.:2013/114, K.:2014/184 sayılı Kararıile.)
BuKanundageçen;
SG
a) Kurum ve kuruluş: Bu Kanunun 2 nci
maddesinde geçen ve kapsama dahil olan
bilgi edinme başvurusu yapılacak bütün
makam ve mercileri,
b)Başvuru sahibi: Bu Kanun kapsamında
bilgi edinme hakkını kullanarak kurum ve
kuruluşlara başvuran gerçek ve tüzel kişileri,
c) Bilgi: Kurum ve kuruluşların sahip oldukları kayıtlarda yer alan bu Kanun kapsamındaki her türlü veriyi,
d)Belge: Kurum ve kuruluşların sahip oldukları bu Kanun kapsamındaki yazılı, basılı
veya çoğaltılmış dosya, evrak, kitap, dergi,
İKİNCİ BÖLÜM:
Bilgi Edinme Hakkı ve Bilgi Verme Yükümlülüğü
Bilgi edinme hakkı: –Madde 4
Herkes bilgi edinme hakkına sahiptir.
Türkiye’de ikamet eden yabancılar ile
Türkiye’de faaliyette bulunan yabancı tüzel
kişiler, isteyecekleri bilgi kendileriyle veya faaliyet alanlarıyla ilgili olmak kaydıyla ve karşılıklılık ilkesi çerçevesinde, bu Kanun hükümlerinden yararlanırlar.
Türkiye’nin taraf olduğu uluslararası sözleşmelerden doğan hak ve yükümlülükleri saklıdır.
Bilgi verme yükümlülüğü: –Madde 5
Kurum ve kuruluşlar, bu Kanunda yer alan istisnalar dışındaki her türlü bilgi veya belgeyi
başvuranların yararlanmasına sunmak ve bilgi
edinme başvurularını etkin, süratli ve doğru
sonuçlandırmak üzere, gerekli idarî ve teknik
tedbirleri almakla yükümlüdürler.
-473 -
478
1.
test
4982 Sayılı Bilgi Edinme
Hakkı Kanunu
A) Herkes bilgi edinme hakkına sahiptir.
B) Mahkumlar
C) Muvazzaf Askerler
K
G
Ö YS
RN H
EK A
ZI
SA R
L
YF IK
AL Kİ
AR TA
BI
1. Aşağıda verilen şıklardan hangisinde
4982sayılıbilgiedinmekanunununuygulandığıyerlertamolarakverilmiştir?
4. 4982SayılıBilgiEdinmeKanununagöre
Türkvatandaşıoluptabukanundanyararlanamayacakolanlarkimlerdir?
D) Türkiye’de ikamet eden yabancılar
A) Sadece kamu kurum ve kuruluşlarında
uygulanır
B) Sadece kamu kurumu niteliğindeki
meslek kuruluşlarında
C) Sadece kamu kurum ve kuruluşları
ile kamu kurumu niteliğindeki meslek
kuruluşlarında
D) Sadece kamu kurumu niteliğinde olmayan meslek kuruluşlarında
aşağıdakilerden hangisi bu kanundan
yararlanamaz?
A) Turistler
B) Türkiye’de ikamet eden yabancılar
2. 4982 Sayılı Bilgi Edinme Kanununa
göre belgeye erişim konusunda aşağıdakilerdenhangisiyanlıştır?
C) Esnaflar
D) Memurlar
A) İstenen bilgi veya belgenin niteliğine
göre, kurum ve kuruluşlarca, başvuru
sahibine söz konusu bilgi veya belgenin bir kopyasının verilmesi gerekir.
B) Kopya verilmesinin mümkün olmadığı
hâllerde, başvuru sahibinin bilgi veya
belgenin aslını inceleyerek not almasına izin verilir.
C) Kopya verilmesinin mümkün olmadığı
hâllerde evrakın aslıda verilebilir.
SG
D) Kopya verilmesinin mümkün olmadığı
hâllerde belgenin içeriği gösterilebilir,
ses kaydı ise dinletilebilir.
3. 4982 Sayılı Bilgi Edinme Kanununa
göreTürkiye’deikametedenyabancılar
ileTürkiye’defaaliyettebulunanyabancıtüzelkişilerhangiilkedoğrultusunda
bukanundanfaydalanırlar?
A) Açıklık
B) Güvenirlik
C) Karşılıklılık
D) İnsan Hakları İlkesi
aşağıdakişıklardanhangisiyanlıştır?
A) Bilgi edinme başvurusu dilekçe, elektronik ortam ve diğer iletişim araçlarıyla
yapılabilir.
B) Kurum ve kuruluşlarca yayımlanmış
veya yayın, broşür, ilân ve benzeri
yollarla kamuya açıklanmış bilgi veya
belgeler, bilgi edinme başvurularına
konu olabilir.
C) Kurum ve kuruluşlar, ayrı veya özel
bir çalışma, araştırma, inceleme ya da
analiz neticesinde oluşturulabilecek türden bir bilgi veya belge için yapılacak
başvurulara olumsuz cevap verebilirler.
D) İstenen bilgi veya belge, başvurulan
kurum ve kuruluştan başka bir yerde
bulunuyorsa başvuru dilekçesi bu
kurum ve kuruluşa gönderilir ve durum
ilgiliye yazılı olarak bildirilir.
15.
ÜNİTE
K
G
Ö YS
RN H
EK A
ZI
SA R
L
YF IK
AL Kİ
AR TA
BI
5510 SAYILI SOSYAL
SİGORTALAR VE GENEL SAĞLIK
SİGORTASI KANUNU
BİRİNCİ KISIM
6) Sigortalı: Kısa ve/veya uzun vadeli sigorta
kolları bakımından adına prim ödenmesi gereken veya kendi adına prim ödemesi gereken
kişiyi,
Amaç : –Madde 1
Bu Kanunun amacı, sosyal sigortalar ile genel
sağlık sigortası bakımından kişileri güvence
altına almak; bu sigortalardan yararlanacak
kişileri ve sağlanacak hakları, bu haklardan
yararlanma şartları ile finansman ve karşılanma yöntemlerini belirlemek; sosyal sigortaların ve genel sağlık sigortasının işleyişi ile ilgili
usûl ve esasları düzenlemektir.
Kapsam : –Madde 2
Bu Kanun; sosyal sigortalar ile genel sağlık
sigortasından yararlanacak kişileri, işverenleri, sağlık hizmeti sunucularını, bu Kanunun
uygulanması bakımından gerçek kişiler ile her
türlü kamu ve özel hukuk tüzel kişilerini ve tüzel kişiliği olmayan diğer kurum ve kuruluşları
kapsar.
Bu Kanunun uygulanmasında;
1) Bakanlık: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığını,
SG
2) Kurum: Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığını,
3) Sosyal sigortalar: Kısa ve uzun vadeli sigorta kollarını,
4) Kısa vadeli sigorta kolları: İş kazası ve
meslek hastalığı, hastalık ve analık sigortası
kollarını,
5) Uzun vadeli sigorta kolları: Malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortası kollarını,
7) (Değişik: 17/4/2008-5754/1 md.) Hak sahibi: Sigortalının veya sürekli iş göremezlik geliri ile malûllük, vazife malûllüğü veya yaşlılık
aylığı almakta olanların ölümü halinde, gelir
veya aylık bağlanmasına veya toptan ödeme
yapılmasına hak kazanan eş, çocuk, ana ve
babasını,
8) Genel sağlık sigortası: Kişilerin öncelikle sağlıklarının korunmasını, sağlık riskleri ile
karşılaşmaları halinde ise oluşan harcamaların finansmanını sağlayan sigortayı,
9) Genel sağlık sigortalısı: Bu Kanunun 60
ıncı maddesinde sayılan kişileri,
10) (Değişik: 17/4/2008-5754/1 md.) Bakmakla yükümlü olduğu kişi: 5 inci maddenin
birinci fıkrasının (b) bendi ile 60 ıncı maddenin birinci fıkrasının (c) bendinin (1), (2) ve (7)
numaralı alt bentleri ile yedinci ve sekizinci
fıkralarının dışında kalan genel sağlık sigortalısının, sigortalı sayılmayan veya isteğe bağlı
sigortalı olmayan, kendi sigortalılığı nedeniyle
gelir veya aylık bağlanmamış olan;
a) Eşini,
b) 18 yaşını, lise ve dengi öğrenim veya
5/6/1986 tarihli ve 3308 sayılı Meslekî Eğitim
Kanununda belirtilen aday çıraklık ve çıraklık
eğitimi ile işletmelerde meslekî eğitim görmesi halinde 20 yaşını, yüksek öğrenim görmesi halinde 25 yaşını doldurmamış ve evli olmayan çocukları ile yaşına bakılmaksızın bu
Kanuna göre malûl olduğu tespit edilen evli
olmayan çocuklarını,
-481 -
482
c) Geçiminin genel sağlık sigortalısı tarafından sağlandığı Kurumca belirlenen kriterlere
göre tespit edilen ana ve babasını,
lah yoluyla yahut doğrudan doğruya tabiattan
istifade etmek suretiyle bitki, orman, hayvan
ve su ürünleri elde edilmesini ve/veya bu
ürünlerin yetiştiricileri tarafından; muhafazasını, taşınmasını veya pazarlanmasını,
20) (Değişik; 17/4/2008-5754/1 md.) Kurum
Sağlık Kurulu: Kurumca yetkilendirilen sağlık
hizmeti sunucularının sağlık kurullarınca düzenlenecek raporlardaki teşhis ve bu teşhise
dayanak teşkil eden belgeleri incelemek suretiyle, çalışma gücü kaybı ve meslekte kazanma gücü kaybı oranlarını, erken yaşlanma
halini, vazifelerini yapamayacak şekilde meslekte kazanma gücü kaybını ve malûllük derecelerini belirlemeye yetkili hekimlerden ve/
veya diş hekimlerinden oluşan kurulları,
K
G
Ö YS
RN H
EK A
ZI
SA R
L
YF IK
AL Kİ
AR TA
BI
11) Hizmet akdi: 22/4/1926 tarihli ve 818
sayılı Borçlar Kanununda tanımlanan hizmet
akdini ve iş mevzuatında tanımlanan iş sözleşmesini veya hizmet akdini,
12) Ücret: 4 üncü maddenin birinci fıkrasının
(a) ve (c) bendi kapsamında sigortalı sayılanlara saatlik, günlük, haftalık, aylık veya yıllık
olarak para ile ödenen ve süreklilik niteliği taşıyan brüt tutarı,
13) Asgarî ücret: 22/5/2003 tarihli ve 4857
sayılı İş Kanunu gereğince 16 yaşından büyük
işçiler için belirlenen bir aylık brüt ücreti,
14) (Değişik; 17/4/2008-5754/1 md.) Ay:
Ücretleri; her ayın 15’inde ödenen 4 üncü
maddenin birinci fıkrasının (a) ve (c) bentleri
kapsamındaki sigortalılar için, ayın 15’inden
ertesi ayın 15’ine kadar geçen, diğer sigortalılar için ise ayın 1’i ilâ sonu arasında geçen ve
otuz gün olarak değerlendirilen süreyi,
15) (Değişik; 17/4/2008-5754/1 md.) Yıl: Ücretleri; her ayın 15’inde ödenen 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) ve (c) bentleri kapsamındaki sigortalılar için, 15 Ocak tarihinden
ertesi yılın 15 Ocak tarihine kadar geçen,
diğer sigortalılar için ise 1 Ocak ilâ 31 Aralık
tarihleri arasında geçen ve 360 gün olarak değerlendirilen süreyi,
SG
16) Gelir: İş kazası veya meslek hastalığı halinde sigortalıya veya sigortalının ölümü halinde hak sahiplerine, yapılan sürekli ödemeyi,
17) (Değişik; 17/4/2008-5754/1 md.) Aylık:
Malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları ile vazife
malûllüğü halinde yapılan sürekli ödemeyi,
18) Ödeme dönemi: Bu Kanuna göre bağlanan gelir ve aylıkların, ödeme tarihinden takip
eden ödeme tarihine kadar geçen süreyi,
19) Tarımsal faaliyet: Kendi mülkünde, ortaklık veya kiralamak suretiyle başkalarının
mülkünde veya kamuya mahsus mahallerde;
ekim, dikim, bakım, üretme, yetiştirme ve ıs-
21) (Değişik; 17/4/2008-5754/1 md.) Kamu
idareleri: 10/12/2003 tarihli ve 5018 sayılı
Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanununun 3
üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde belirtilen kamu idareleri ve kamu iktisadi
teşebbüsleri ile bunların bağlı idare, ortaklık,
müessese ve işletmeleri ve yukarıda belirtilenlerin ödenmiş sermayesinin % 50’sinden
fazlasına sahip oldukları ortaklık ve işletmelerden Türk Ticaret Kanununa tabi olmayanlarla özel kanunlarına göre personel çalıştıran
diğer kamu kurumlarını,
22) Sağlık hizmeti: Genel sağlık sigortalısı
ve bakmakla yükümlü olduğu kişilere 63 üncü
madde gereği finansmanı sağlanacak tıbbî
ürün ve hizmetleri,
23) Kişiye yönelik koruyucu sağlık hizmeti:
Kişilerin hastalıktan korunması veya sağlıklı olma halinin sürdürülmesi amacıyla, kişiye
yönelik olarak finansmanı sağlanacak sağlık
hizmetlerini,
24) Aile hekimi: Sağlık Bakanlığı tarafından
aile hekimi olarak yetkilendirilen ve Kurum ile
sözleşme yapmış hekimleri,
25) Sağlık hizmeti sunucusu: Sağlık hizmetini sunan ve/veya üreten; gerçek kişiler ile
kamu ve özel hukuk tüzel kişilerini ve bunların
tüzel kişiliği olmayan şubelerini,
508
Kapsamdaki
İşler/İşyerleri
Kapsamdaki Sigortalılar
Eklenecek
Gün Sayısı
1) Kurşun üretilen galenit, serüzit, anglezit gibi cevherlerin
çıkarılmasına ilişkin maden ocağı işlerinde çalışanlar.
60
K
G
Ö YS
RN H
EK A
ZI
SA R
L
YF IK
AL Kİ
AR TA
BI
2) Kurşunlu madenlerden yahut içinde kurşun bulunan kül,
maden köpüğü, kurşun fırın kurumu, üstübeç artığı ve benzeri maddelerden kurşun üretimi için yapılan izabe işlerinde
çalışanlar.
1) Kurşun ve
arsenik işleri
3) Antimuan, kalay, bronz ve benzeri maddelerle yapılan kurşun alaşımı işlerinde çalışanlar.
4) Kurşun izabe fırınlarının teksif odalarında biriken kuru tozları kaldırma işlerinde çalışanlar.
90
1) Cam yapımında kullanılan ilkel maddeleri toz haline getirme, eleme, karıştırma ve kurutma işlerinde (bu işleri yapmak
üzere tam kapalı odalar içinde otomatik makineli tesisat veya
çalışma ortamındaki tozları sağlık için tehlike oluşturmayacak
düzeye indiren havalandırma tesisatı bulunmadığı takdirde)
çalışanlar.
2) Eritme işlerinde (otomatik besleme fırınlarıyla çalışılmadığı
takdirde) çalışanlar.
3) Ateşçilik işlerinde çalışanlar.
2) Cam fabrika
ve atölyeleri
4) Üfleme işlerinde (tamamen otomatik makinelerle yapılmadığı takdirde) çalışanlar.
60
5) Basınçla yapılan cam işlerinde (cam tazyiki işleri) çalışanlar.
6) Ayna camı sanatında potalı cam dökümü işlerinde (potalar
kalıp masasına mekanik araçlarla taşınmadığı takdirde) çalışanlar.
7) Camı fırın başından alma işlerinde çalışanlar.
SG
8) Yayma fırınlarında düzeltme işlerinde çalışanlar.
3) Cıva üretimi
işleri sanayii
9) Traş işlerinde çalışanlar.
10) Asitle hak ve cilâlama işlerinde çalışanlar.
1) Cıva izabe fırınlarında görülen işlerde çalışanlar.
2) Elementer cıva bulunan ocaklarda görülen işlerde çalışanlar.
90
509
5510 SAYILI SOSYAL SİGORTALAR VE GENEL SAĞLIK SİGORTASI KANUNU
Kapsamdaki
İşler/İşyerleri
Kapsamdaki Sigortalılar
Eklenecek
Gün Sayısı
1) İlkel maddeleri kırma, ufalama, ezme, eleme ve karıştırma
işlerinde çalışanlar.
2) Otomatik fırınlarda pişirme işlerinde çalışanlar.
60
K
G
Ö YS
RN H
EK A
ZI
SA R
L
YF IK
AL Kİ
AR TA
BI
4) Çimento
fabrikaları
3) Klinkeri öğütme, eleme, torba ve fıçılara koyma işlerinde
(otomatik olarak tozun etrafa yayılmasını önleyici bir düzenleme yapılmadığı takdirde) çalışanlar.
1) Ateşçilik, ocak temizliği, jeneratör, doldurma, boşaltma ve
temizleme işlerinde çalışanlar.
2) Kimyasal arıtma işlerinde çalışanlar.
5) Kok fabrikalarıyla termik
santraller
3) Gazın geçtiği cihaz ve boruların onarılması ve temizlenmesi işlerinde çalışanlar.
4) Kok fabrikalarında kömür ve ocak işlerinde çalışanlar.
60
5) Elektrik enerji üretim santrallerinin kazan dairesindeki
ateşçilik, kül ve kömürlerin taşınması işlerinde çalışanlar.
6) Termik santrallerle her çeşit buhar kazanlarının kazan
dairesindeki ateşçilik, kül ve kömürlerin taşınması işlerinde
çalışanlar.
1) Alüminyum oksit üretimi işlerinde çalışanlar.
6) Alüminyum
fabrikaları
2) Alüminyum bronzu hazırlama işlerinde çalışanlar.
60
3) Alüminyum madeni üretimi işlerinde çalışanlar.
1) Demir izabe fabrikalarında cevherin demire çevrilmesi işleriyle boru fabrikalarının fırın ve döküm dairelerinde yapılan
işlerinde çalışanlar.
SG
2) Çelikhanelerin çelik yapılan fırınlarıyla bunların teferruat
ve eklentilerinden olan ikinci derecedeki fırınlarda ve konvertörlerde yapılan işlerinde çalışanlar.
7) Demir ve çelik fabrikaları
3) Sıvı haldeki demir ve çeliğin tesisat ve teçhizatla veya mekanik olarak taşınmasına ilişkin işlerde çalışanlar.
4) Sıcak veya sıvı haldeki cürufun taşınması ve işlenmesi işlerinde çalışanlar.
5) Haddehanelerde (soğuk demirle çalışılan haddehaneler
hariç), fırınlarda, hadde serilerinde, haddehaneyi kızgın veya
sıvı çelik yahut demirle besleyen tesisat ve araçlarla görülen
işlerle kızgın halde olan yarı mamul parçaların kesilmesi ve
hazırlanması işlerinde çalışanlar.
90
5510 SAYILI SOSYAL SİGORTALAR VE GENEL SAĞLIK SİGORTASI KANUNU
5.
3. 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel
Sağlık Sigortası Kanununa göre aşağıdaki ifadelerden hangisi doğru değildir?
A) Güncelleme katsayısı: Her yılın Aralık
ayına göre Türkiye İstatistik Kurumu
tarafından açıklanan en son temel yıllı
tüketici fiyatları genel indeksindeki
değişim oranının % 100’ü ile sabit fiyatlarla gayri safi yurtiçi hasıla gelişme
hızının % 30’unun toplamına (1) tam
sayısının ilâve edilmesi sonucunda
bulunan değeri
K
G
Ö YS
RN H
EK A
ZI
SA R
L
YF IK
AL Kİ
AR TA
BI
test
5510 Sayılı Sosyal
Sigortalar ve Genel
Sağlık Sigortası Kanunu
633
Sağlık Sigortası Kanununa göre sigortalının bakmakla yükümlü olduğu çocuğu lise ve dengi öğrenim veya Meslekî
Eğitim Kanununda belirtilen aday çıraklık ve çıraklık eğitimi ile işletmelerde
meslekî eğitim görmesi halinde anne ya
da babasının bu hakkından faydalanması için kaç yaşını doldurmamış olması
gerekir?
A) 18 Yaşını
B) 19 Yaşını
C) 20 Yaşını
SG
D) 25 Yaşını
Sağlık Sigortası Kanununa göre sağlık
hizmetini sunan ve/veya üreten; gerçek
kişiler ile kamu ve özel hukuk tüzel kişilerini ve bunların tüzel kişiliği olmayan
şubelerini ifade den terim aşağıdakilerden hangisidir?
A) Sağlık hizmeti yetkilisi
B) Sağlık hizmeti sunucusu
C) Sağlık hizmeti sorumlusu
D) Sağlık hizmeti göevlisi
B) Kişiye yönelik koruyucu sağlık hizmeti:
Kişilerin hastalıktan korunması veya
sağlıklı olma halinin sürdürülmesi amacıyla, kişiye yönelik olarak finansmanı
sağlanacak sağlık hizmetlerini
C) Sağlık hekimi: Sağlık Bakanlığı tarafından aile hekimi olarak yetkilendirilen ve
Kurum ile sözleşme yapmış hekimleri
D) Uluslararası sosyal güvenlik sözleşmeleri: Ülkemizin taraf olduğu sosyal
güvenlik sözleşmelerin
Sağlık Sigortası Kanununa göre İşveren, örneği Sosyal Güvenlik Kurumu
Başkanlığınca hazırlanacak işyeri bildirgesini en geç hangi tarihte, Sosyal
Güvenlik Kurumu Başkanlığına vermekle yükümlüdür?
A) En geç sigortalı çalıştırmaya başladığı
tarihte
B) En geç sigortalı çalıştırmaya başladığı
tarihten on beş gün sonra
C) En geç sigortalı çalıştırmaya başladığı
tarihte otuz gün sonra
D) En geç sigortalı çalıştırmaya başladığı
tarihte kırk beş gün sonra
16.
ÜNİTE
K
G
Ö YS
RN H
EK A
ZI
SA R
L
YF IK
AL Kİ
AR TA
BI
5502 SAYILI SOSYAL GÜVENLİK KURUMU KANUNU
nel Sağlık Sigortası Genel Müdürü ve Hizmet
Sunumu Genel Müdürünü,
BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç, Tanımlar, Kuruluş ve Görevler
ifade eder.
Amaç ve kuruluş: –Madde 1
Bu Kanunun amacı, Sosyal Güvenlik Kurumunun kuruluş, teşkilât, görev ve yetkilerine ilişkin usûl ve esasları düzenlemektir.
Bu Kanun ile Kuruma görev ve yetki veren diğer kanunların hükümlerini uygulamak üzere;
kamu tüzel kişiliğini haiz, idarî ve malî açıdan
özerk, bu Kanunda hüküm bulunmayan durumlarda özel hukuk hükümlerine tâbi Sosyal
Güvenlik Kurumu kurulmuştur. Kurum, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının ilgili kuruluşudur. Kurumun merkezi Ankara’dadır.
Kurum, Sayıştay’ın denetimine tâbidir.
Tanımlar (1) (2): –Madde 2
Bu Kanunda geçen;
a) Bakanlık: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığını,
b) Bakan: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanını,
c) Kurum: Sosyal Güvenlik Kurumunu,
SG
ç) Genel Kurul: Sosyal Güvenlik Kurumu Genel Kurulunu,
d) Yönetim Kurulu: Sosyal Güvenlik Kurumu
Yönetim Kurulunu,
e) Başkanlık: Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığını,
f) Başkan: Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanını,
Kurumun amacı ve görevleri: –Madde 3
Kurumun temel amacı; sosyal sigortacılık ilkelerine dayalı, etkin, adil, kolay erişilebilir, aktüeryal ve malî açıdan sürdürülebilir, çağdaş
standartlarda sosyal güvenlik sistemini yürütmektir.
Kurumun görevleri şunlardır:
a) Ulusal kalkınma strateji ve politikaları ile
yıllık uygulama programlarını dikkate alarak
sosyal güvenlik politikalarını uygulamak, bu
politikaların geliştirilmesine yönelik çalışmalar
yapmak.
b) Hizmet sunduğu gerçek ve tüzel kişileri hak
ve yükümlülükleri konusunda bilgilendirmek,
haklarının kullanılmasını ve yükümlülüklerinin
yerine getirilmesini kolaylaştırmak.
c) Sosyal güvenliğe ilişkin konularda; uluslararası gelişmeleri izlemek, Avrupa Birliği ve
uluslararası kuruluşlar ile işbirliği yapmak,
yabancı ülkelerle yapılacak sosyal güvenlik sözleşmelerine ilişkin gerekli çalışmaları
yürütmek, usûlüne göre yürürlüğe konulmuş
uluslararası antlaşmaları uygulamak.
ç) Sosyal güvenlik alanında, eğitim, araştırma
ve danışmanlık faaliyetleri yapmak ve yaptırmak, kamu idareleri arasında koordinasyon ve
işbirliğini sağlamak.
d) Bu Kanun ve diğer kanunlar ile Kuruma verilen görevleri yapmak.
g) Genel müdürler: Emeklilik Hizmetleri Genel
Müdürü, Sigorta Primleri Genel Müdürü, Ge-
-637 -
669
5502 SAYILI SOSYAL GÜVENLİK KURUMU KANUNU
2.
test
5502 SAYILI SOSYAL
GÜVENLİK KURUMU
KANUNU
K
G
Ö YS
RN H
EK A
ZI
SA R
L
YF IK
AL Kİ
AR TA
BI
1. 5502 Sayılı Sosyal Güvenlik Kurumu
Kanununa göre Başkanlık merkez teşkilatında genel müdür yardımcısı, daire başkanı veya taşra teşkilatında il
müdürü kadrolarında toplam en az kaç
yıl görev yapmış olanlar, atama tarihi
itibarıyla fiilen bu kadrolardan birinde
bulunmak şartıyla Sosyal Güvenlik Uzmanı kadrosuna atanabilir?
Kanununa göre Finansman hedefleri,
her yıl en geç hangi ayda bir sonraki yıl
uygulanmak üzere Yönetim Kurulunun
önerisi üzerine Bakanın başkanlığında,
Maliye Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, Devlet Planlama Teşkilatı ve Hazine müsteşarları ile Başkanın katılımıyla oluşan
Komisyon tarafından belirlenir?
A) EYLÜL
B) EKİM
C) KASIM
D) ARALIK
A) 1
B) 2
C) 3
D) 4
SG
Kanununa göre Sosyal Güvenlik Denetmen Yardımcılarının mesleğe alınmaları, yetiştirilmeleri, yarışma ve yeterlik sınavlarının şekil ve uygulama esasları ile
Sosyal Güvenlik Denetmenleri ve Sosyal Güvenlik Denetmen Yardımcılarının
görev, yetki ve sorumlulukları ile çalışma usul ve esasları ne ile düzenlenir?
Kanununa göre Başkan, belirlenen hedeflerin gerçekleşmesine yönelik alınan ve plânlanan tedbirleri, elde edilen
sonuçları ve diğer kamu idarelerinden
yapılan önerileri ve sonuçlarını içeren
bir raporu kaç aylık dönemler halinde
Bakanlar Kuruluna, Türkiye Büyük Millet Meclisi Sağlık, Aile, Çalışma ve Sosyal İşler Komisyonuna ve Plan ve Bütçe Komisyonuna sözlü ve yazılı olarak
sunar?
A) Kanun
A) İki aylık dönemler halinde
B) Kanun Hükmünde Kararname
B) Üç aylık dönemler halinde
C) Yönetmelik
C) Beş aylık dönemler halinde
D) Genelge
D) Altı aylık dönemler halinde
21.
ÜNİTE
K
G
Ö YS
RN H
EK A
ZI
SA R
L
YF IK
AL Kİ
AR TA
BI
4857 SAYILI İŞ KANUNU
lere işveren vekili denir. İşveren vekilinin bu
sıfatla işçilere karşı işlem ve yükümlülüklerinden doğrudan işveren sorumludur.
BİRİNCİ BÖLÜM
Genel Hükümler
Amaç ve kapsam: –Madde 1
Bu Kanunun amacı işverenler ile bir iş sözleşmesine dayanarak çalıştırılan işçilerin çalışma
şartları ve çalışma ortamına ilişkin hak ve sorumluluklarını düzenlemektir.
Bu Kanun, 4 üncü Maddedeki istisnalar dışında kalan bütün işyerlerine, bu işyerlerinin
işverenleri ile işveren vekillerine ve işçilerine
faaliyet konularına bakılmaksızın uygulanır.
İşyerleri, işverenler, işveren vekilleri ve işçiler,
3 üncü maddedeki bildirim gününe bakılmaksızın bu Kanun hükümleri ile bağlı olurlar.
Bir iş sözleşmesine dayanarak çalışan gerçek
kişiye işçi, işçi çalıştıran gerçek veya tüzel
kişiye yahut tüzel kişiliği olmayan kurum ve
kuruluşlara işveren, işçi ile işveren arasında
kurulan ilişkiye iş ilişkisi denir. İşveren tarafından mal veya hizmet üretmek amacıyla maddî
olan ve olmayan unsurlar ile işçinin birlikte örgütlendiği birime işyeri denir.
SG
İşverenin işyerinde ürettiği mal veya hizmet ile
nitelik yönünden bağlılığı bulunan ve aynı yönetim altında örgütlenen yerler (işyerine bağlı
yerler) ile dinlenme, çocuk emzirme, yemek,
uyku, yıkanma, muayene ve bakım, beden ve
meslekî eğitim ve avlu gibi diğer eklentiler ve
araçlar da işyerinden sayılır.
İşyeri, işyerine bağlı yerler, eklentiler ve araçlar ile oluşturulan iş organizasyonu kapsamında bir bütündür.
İşveren adına hareket eden ve işin, işyerinin
ve işletmenin yönetiminde görev alan kimse-
Bu Kanunda işveren için öngörülen her çeşit
sorumluluk ve zorunluluklar işveren vekilleri
hakkında da uygulanır. İşveren vekilliği sıfatı,
işçilere tanınan hak ve yükümlülükleri ortadan
kaldırmaz.
Bir işverenden, işyerinde yürüttüğü mal veya
hizmet üretimine ilişkin yardımcı işlerinde
veya asıl işin bir bölümünde işletmenin ve
işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık
gerektiren işlerde iş alan ve bu iş için görevlendirdiği işçilerini sadece bu işyerinde aldığı
işte çalıştıran diğer işveren ile iş aldığı işveren arasında kurulan ilişkiye asıl işveren-alt
işveren ilişkisi denir. Bu ilişkide asıl işveren,
alt işverenin işçilerine karşı o işyeri ile ilgili
olarak bu Kanundan, iş sözleşmesinden veya
alt işverenin taraf olduğu toplu iş sözleşmesinden doğan yükümlülüklerinden alt işveren ile
birlikte sorumludur.
Asıl işverenin işçilerinin alt işveren tarafından
işe alınarak çalıştırılmaya devam ettirilmesi
suretiyle hakları kısıtlanamaz veya daha önce
o işyerinde çalıştırılan kimse ile alt işveren ilişkisi kurulamaz. Aksi halde ve genel olarak asıl
işveren alt işveren ilişkisinin muvazaalı işleme
dayandığı kabul edilerek alt işverenin işçileri
başlangıçtan itibaren asıl işverenin işçisi sayılarak işlem görürler. İşletmenin ve işin gereği
ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren
işler dışında asıl iş bölünerek alt işverenlere
verilemez.
(Ek fıkra: 1/7/2006-5538/18 md.) Kanuna
veya kanunun verdiği yetkiye dayanılarak kurulan kamu kurum ve kuruluşları ile bunların
doğrudan veya dolaylı olarak sermayesinin en
az yüzde ellisine sahip oldukları ortaklıklarda,
4734 sayılı Kamu İhale Kanunu veya diğer
-723 -
760
2.
4857 SAYILI İŞ KANUNU
3. 4857 Sayılı İş Kanununa göre İşveren
adına hareket eden ve işin, işyerinin
ve işletmenin yönetiminde görev alan
kimselere işveren vekili denir. İşveren
vekilinin bu sıfatla işçilere karşı işlem
ve yükümlülüklerinden doğrudan kim
sorumludur?
K
G
Ö YS
RN H
EK A
ZI
SA R
L
YF IK
AL Kİ
AR TA
BI
test
1. 4857 Sayılı İş Kanununa göre bir iş sözleşmesine dayanarak çalışan gerçek
kişiyi ifade eden tanım aşağıdakilerden
hangisidir?
A) İşçi
B) İşveren
A) İşveren
B) Bakan
C) Mahalli Mülki Amir
D) Sendika Temsilcisi
C) Memur
D) Geçici Personel
4. 4857 Sayılı İş Kanunu kaçtan az işçi
çalıştırılan tarım ve orman işlerinin yapıldığı işyerlerinde veya işletmelerinde
uygulanmaz?
A) 50 dahil 50 den az işyerlerinde veya
işletmelerinde
B) 40 dahil 40 den az işyerlerinde veya
işletmelerinde
C) 30 dahil 30 den az işyerlerinde veya
işletmelerinde
D) 20 dahil 20 den az işyerlerinde veya
işletmelerinde
SG
2. 4857 Sayılı İş Kanununa göre iş alan alt
işveren kendi işyerinin tescili için asıl
işverenden aldığı yazılı alt işverenlik
sözleşmesi ve gerekli belgelerle birlikte, ilgili fıkra hükmüne göre bildirim
yapmakla yükümlüdür. Bölge müdürlüğünce tescili yapılan bu işyerine ait belgeler gerektiğinde iş müfettişlerince incelenir. İnceleme sonucunda muvazaalı
işlemin tespiti halinde, bu tespite ilişkin
gerekçeli müfettiş raporu işverenlere
tebliğ edilir. Bu rapora karşı tebliğ tarihinden itibaren otuz iş günü içinde işverenlerce yetkili iş mahkemesine itiraz
edilebilir. İtiraz üzerine görülecek olan
dava basit yargılama usulüne göre kaç
ay içinde sonuçlandırılır?
5. 4857 Sayılı İş Kanununa göre geçici iş
ilişkisi kaç ayı geçmemek üzere yazılı
olarak yapılır?
A) 2
A) 3
B) 3
B) 6
C) 4
C) 9
D) 5
D) 12
770
1.
2925 SAYILI TARIM İŞÇİLERİ
SOSYAL SİGORTALAR KANUNU
3. 2925 Sayılı Tarım İşçileri Sosyal Sigortalar Kanununa göre iş kazası en geç
kazadan sonraki kaç gün içinde işverene veya Kuruma bildirilir?
A) Bir
B) İki
K
G
Ö YS
RN H
EK A
ZI
SA R
L
YF IK
AL Kİ
AR TA
BI
test
1. 2925 Sayılı Tarım İşçileri Sosyal Sigortalar Kanununa göre sigortalı olanlardan sosyal güvenlik kuruluşlarına tabi
olarak çalışmaya başlayanların sigortalılıkları ne zaman sona erer?
C) Üç
D) Dört
A) Sosyal güvenlik kuruluşlarına tabi olarak çalışmaya başlamaları nedeniyle
prim veya kesenek kesilmeye başladığı tarihten itibaren
B) Sosyal güvenlik kuruluşlarına tabi olarak çalışmaya başlamaları nedeniyle
prim veya kesenek kesilmeye başladığı tarihten bir ay sonra
C) Sosyal güvenlik kuruluşlarına tabi olarak çalışmaya başlamaları nedeniyle
D) Sosyal güvenlik kuruluşlarına tabi olarak çalışmaya başlamaları nedeniyle
SG
2. 2925 Sayılı Tarım İşçileri Sosyal Sigortalar Kanununa göre aşağıdakilerden
hangisi iş kazaları ile meslek hastalıkları halinde sağlanan yardımlardan değildir?
A) Cenaze masrafı karşılığı verilmesi
B) Sigortalının ölümünde hak sahiplerine
gelir bağlanması
C) Yurtdışı pasaport ve vize uygulamalarından muaf tutulması
D) Sürekli iş göremezlik hallerinde gelir
verilmesi
4. 2925 Sayılı Tarım İşçileri Sosyal Sigortalar Kanununa göre yaşlılık aylığından
yararlanabilmek için en az kaç gün prim
ödemiş olması şarttır?
A) 3000
B) 3600
C) 3800
D) 4200
5. 2925 Sayılı Tarım İşçileri Sosyal Sigortalar Kanununa sigortalı olanlardan
göre primlerini gecikme cezası ve gecikme zammı ile birlikte ait olduğu yılı
takip eden yılın Şubat ayı sonuna kadar
ödemeyenlerin o yılın hangi gününden
itibaren sigortalılıkları sona erer?
A) 1 Ocak
B) 1 Şubat
C) 1 Mart
D) 1 Nisan

sgk gys hazırlık kitabı örnek sayfalar

Transkript

Benzer belgeler

Playtime B Vocabulary Turkish

T.C. İÇİŞLERİ BAKANLIĞI Mahalli İdareler Genel Müdürlüğü Sayı

Playtime A Vocabulary Turkish

- 1 - T.C. ADALET BAKANLIĞI EĞİTİM DAİRESİ BAŞKANLIĞI

GM INSERT 24_02-2015.indd