1 Nw`mw Dwrsi R^stwm Ibrahimbwyov Al[aqboy, ar\q, otuz be] ya]lar

1 Nw`mw Dwrsi R^stwm Ibrahimbwyov Al[aqboy, ar\q, otuz be] ya]lar

Nw`mw Dwrsi
R^stwm Ibrahimbwyov
Al[aqboy, ar\q, otuz be] ya]lar\nda, qarag^l dwrisindwn yaxal\ql\ dwri g=dwkcw geymi]
]alvar\n\n balaqlar\ xrom uzunbo`azlar\na sal\nm\] bir ki]i Bak\ ibtidai mwktwblwrindwn
birinin hwywtini ke[di, qar alt\ndan qaralan parta qala`\n\ =t^b, ^[mwrtwbwli mwktwb
binas\n\n qap\s\na aparan pillwkwnlw qalxd\.
Vestib^ldw oturmu] xadimw qad\n onu g=r^b yerindwn qalxmaq istwdi, amma ki]i
qap\dan girmwk fikrini dwyi]di, iki cwrgwylw mwktwbi whatwyw alm\] kollu`a at\ld\ vw ayaq
dwymwmi] qar\n ^st^ylw mwktwbw d=vrwlwmw getdi. Qar\ qap\n\ azca aralay\b, ki]ini
twwcc^bl^ bax\]larla izlwdi… Ki]i kollardan ]alvar\na, uzunbo`azlar\na swpilwn qara fikir
vermwdwn yeyin add\mlarla gedirdi. Arabir dayan\b mwktwbin pwncwrwlwrindwn birinw
boyland\. Boyu [atmad\`\ndan bwzwn yerindwn atlan\b pwrvazdan yap\]\r vw qollar\yla
pwncwrwyw twrwf dart\n\rd\…
Siniflwrin birindw - ^[^nc^ ya d=rd^nc^ sinifdi – cavan m^wllimw xo]una gwldi, inaml\,
q\rp\lmaz g=zlwrini ta yorulanadwk ona zillwdi, nw m^wllimwnin kar\xmas\, nw ]agirdlwrin
g^l^]^ ona twsir elwmwdi.
Yerw at\landan sonra g=rd^ ki, xadimw qar\ tindwn onu izlwyir. G^l^mswdi, ]alvar\n\n
qar\n\ [\rpd\ vw mwktwbin wtraf\na d=vrw vurmaqda davam elwdi. Qar\ onu sezdiklwrini
anlay\b daha gizlwnmwdi, tindwn [\xd\ vw barma`\yla onu hwdwlwdi.
Zwng [al\nan, kimi mwktwbin qap\lar\ taybatay a[\ld\ vw balacalar hay-k^ylw hwywtw
cumdular. A` qar fonunda hwywt onlar\n qayna]an, qara fiqurlar\ ilw doldu. Bir ne[w
saniyw bundan wvvwl sakit, twrk olunmu] kimi g=r^nwn hwywt indi [ox h^ceyrwli
orqanizmi xat\rlad\rd\ vw bu h^ceyrwnin hwr biri ixtiyar\nda olan be] dwqiqwni nw
elwywcwyini dwqiq bilirdi.
Belw bir m^qayisw g=dwkcwli ki]inin a`l\na gwlw bilmwzdi – o, orqanizmin h^ceyrwlwrdwn
ibarwt oldu`unu bilmirdi. {iynini mwktwb binas\n\n tininw s=kwyib durmu]du, bu yerdw
da] hasar binaya lap yax\n idi vw binan\n o twrwfindwki hwywtw dar bir ke[id wmwlw
gwtirirdi. Hwywtdw qa[\]an mwktwblilwr onu maraqland\rm\rd\, o, mwktwbin qap\s\ndan
[\xmaqda olan u]aqlara baxmaqda davam edirdi. Mwhz hwmin u]aqlar\n aras\nda
istwdiyini – swylw geyinmi], dol`un, d^ymwlwrinin ham\s\ ba`l\ eynwkli birinci sinif
]agirdini g=rd^ vw onu haylad\.
1
Birici sinif ]agirdi ki]ini g=r^b sevindi, qap\dan birlikdw [\xd\`\ iki dostunu qoyub, ki]iyw
twrwf add\mlad\.
Ki]i o`lan\n y\r`alana-y\r`alana ona twrwf necw gwlmwyinw q\m\]a-q\m\]a bax\rd\.
—Nwdi, qa[a bilmirswn yoxsa? - o`lan yax\nla]anda soru]du. – O qwdwr yedirdiblwr ki,
=z^n^ g^clw [wkirswn.
Ki]i o`lan\ diqqwtlw nwzwrdwn ke[irdi.
—Professora ox]ay\rsan, - handan-hana dedi vw mwlum deyildi, o`lan\ mwzwmmwt edir, ya
onun g=rkwmindwn raz\d\. – Eynwyi hwywtdw dw [\xarm\rsan?
—Olmaz, o`lan izah elwdi. G=zlwrim onda pis g=rwr.
—Bir dwqiqwliyw [\xart eynwyini.
O`lan eynwyini [\xartd\. Ki]i bir necw add\m kwnara [wkildi.
—Ne[w barmaqd\? – o, iki barma`\n\ g=stwrwrwk soru]du.
—Iki.
—Bws indi?
—&[.
—G=rmwn yax]\d\! – ki]i raz\ halda dedi. – Nahaq eynwklw g=zlwrini korlay\rlar.
—Yax\n\ pis g=r^rwm, - o`lan dedi.
—Yax\n\n eybi yoxdu, twki uza`\ yax]\ g=rwswn, - Ki]i onu sakitlw]diridi. – Hw, mwndwn nw
dan\]\rlar? S=y^rlwr?
—Yox.
—S=y^rlwr, - ki]i inaml\ swslw dedi. – bws o nw deyir? Necw [a`\r\rsan onu?
—H^seyn day\.
—O nw deyir?
—Deyir ki, dwrslwrimw fikir verim.
—D^z deyir, - ki]i raz\la]ma`a mwcbur oldu, - dwrslwrw ciddi baxmaq laz\md\.
O yenw nwsw wlavw elwmwk istwyirdi, amma susdu, [^nki dwrsw [a`\ran zwng [al\nd\.
Hwywtdwki vurnuxma qwfil ba]land\`\ kimi qwfil dw qurtard\.
—Indi hans\ dwrsdi? – ki]i soru]du.
—Nw`mw dwrsi.
Ki]i =zlwrini mwktwb qap\s\ndan eyni vaxtda i[wri d^rt^]d^rmwyw [al\]an balacalara =twri
nwzwr sald\.
—Gwl arxamca, - o, eynwkli o`lana dedi vw mwktwbin arxas\ndak\ hwywtw twrwf add\mlad\.
—Zwng oldu, - o`lan burnunun alt\nda qwtiyywtsiz halda dedi, amma itawtlw ki]inin
arxas\nca getdi.
Onlar bina ilw hasar\n aras\ndak\ dar ke[idlw ke[ib, tikilmwkdw olan idman meydan[as\na
[\xd\lar.
—Otur, - ki]i meydan[an\n kwnar\nda iki qalaq t=k^lm^] kubik da]lar\ g=stwrdi. O`lan
da]lar\n ^st^n^ =rtm^] qara ]^bhwylw baxd\.
—Nwdi? – ki]i soru]du.
—Qara oturmaq olmaz – o`lan izah elwdi.
2
—Qorxursan yan\n donar? – ki]i istehzayla dedi. – Otur.
O`lan vilvet ]alvar\na baxd\, amma he[ nw demwdi vw oturdu.
—Whswn, - ki]i dedi. Wsl ki]i he[ nwdwn qorxmamal\d\.
Ki]i hasara yax\nla]d\, k^[wyw boyland\ vw o`lan\n yan\na qay\d\b oturdu.
O`lan g=dwk[wli ki]iyw vwcdlw, amma az ehtiyatkarl\qla bax\rd\ - a`\ll\ ya]l\ adam
g=zlwnilmwdwn hwr bir oyun [\xara bilwn dostuna belw bax\r.
—K=ynwyin [\x\b, - o`lan dedi. O, ki]inin g=dwkcwsinin alt\ndan [\xm\] zolaql\
k=ynwyinin wtwyini g=stwrdi.
—Bilirwm, - ki]i dedi. – Swni axtaranda [\x\b, - o, k=ynwyini ]alvar\na sald\.
Ba]lar\ s=hbwtw qar\]d\`\ndan arxadan yax\nla]an xadimw qar\n\ sezmwdilwr.
—Hw, wlimw ke[diz! – qar\ ki]inin qolundan yap\]\b, qalibanw twrzdw dedi. – U]aqla
neylirswn burda?
Ki]i qolunu azad elwmwk istwdi, amma qar\ bwrk-bwrk yap\]m\]d\.
—Gedwk direktorun yan\na, - qar\ qwtiyywtlw dedi. – {oxdand\ izlwyirdim swni.
—Hara istwyirswn gedwk, - ki]i qolunu bir dw dartd\.
Qar\ az qala y\x\lacaqd\, amma ki]inin wtwyini buraxmad\.
Niyw dwrsdw deyilswn? – qar\ o`landan soru]du.
—Bu mwnim atamd\, - o`lan dedi. – Burax\n onu.
Qar\ twwcc^blwndi vw ki]i nwhaywt, g=dwkcwsinin wtwyini qar\n\n wlindwn dart\b [\xara bildi.
—Qar\, swnin ax\r\n pis olacaq, - o qa]qabaqla dedi. – swnin kimilwrini bwlwkdwcw bo`maq
laz\md\ ki, adamlara rahat ya]amaqda mane olmas\nlar.
—Swni bo`maq laz\md\, - qar\ cavab qaytard\, amma g=dwkcwli ki]iyw ba] qo]ma`\n yersiz
oldu`unu anlay\b, bir ne[w add\m kwnara [wkildi.
—Get, get, - ki]i qar\ya dedi. – Get zwngini d\nq\ldat. Bu mwnim o`lumdu, bizim
i]lwrimizw ba]\n\ soxma.
Qar\ mwslwhwtw qulaq as\b getdi.
Bu hadiswdwn o`lan\n g=zlwri ya]ard\.
—Fikir vermw, - atas\ onu sakitlw]dirdi, - hwyatda belw ]eylwr tez-tez olur. Bax g=r swnw nw
gwtirmi]wm, - qwfil yad\na d^]d^ vw wlini qoltu`una apar\b, t^klwri swliqwylw daranm\]
balaca bir bolonka [\xartd\. – Al, oynat. O`lan iti g=r^b sevindi.
—Istwyirswn, verim swnw? – ata soru]du. – Bo] vaxt\nda oynayarsan onunla.
—Anam icazw vermwz, - o`lan iti tumarlaya-tumarlaya dedi.
—Icazw verwr.
—It d=]wmwni bulayar ax\.
—Eybi yox, twmizlwywrswn.
—Bws mwktwbw gedwndw necw?
—Buraxarsan hwywtw.
O`lan inams\zl\qla atas\na baxd\, amma bir s=z demwdi. Ona ayd\n oldu ki, atas\n\n
mwi]wt mwswlwlwrindwn qwti ba]\ [\xm\r, amma onunla m^bahisw elwmwk istwmirdi.
3
—Balaca itlwri xo]lam\ram, - o`lunun itlw necw oynad\`\na baxan ata dedi. – Fwrsiz
heyvand\! Ke]ik [wkwmmir, ova getmwk m^mk^n deyil onunla.
—Hwywtw u]aq xorunun bo`uq swsi yay\ld\ - nw`mw dwrsi ba]lanm\]d\.
—M^wllimw danlayacaq mwni, - o`lan dedi.
—Eybi yox, - atas\ onu sakitlw]dirdi., - Bir dwfw olar. Deywrswn ki, atam gwlmi]di.
Onlar bir m^ddwt dinmwdilwr.
—Swni incidib elwmirlwr ki? – atas\ soru]du.
—Yox, - o`lan onu inand\r\d\.
—Sava]a girmw, - atas\ ciddi twrzdw dedi, - amma swnin ^st^nw cumsalar, o saat vur.
Anlad\n?
O`lan ba]\yla twsdiqlwdi.
—Birinci vuranda hesab elw ki, i]in yar\s\ hwll olunub, - atas\ izah elwdi, - adamlar\n [oxu
zwrbw alan kimi a`\llar\ ba]lar\na gwlir. Amma eynwyini [\xartma`\ unutma. Sava]anda
eynwyi hwmi]w [\xartmaq laz\md\. Ba]a d^]w bilmirwm, niyw g=zlwrin belw zwifdi? – Ata
twwss^flw wllwrini yellwdi. – Bizim nwsildw eynwk taxan olmay\b. Baban\n swkswn be] ya]\
var, hwlw dw ova gedir.
—Nigar nwnw eynwk tax\r, - o`lan dedi.
—Hw, ana tarwfdwn [oxlar\ eynwk tax\r, - ata raz\la]d\. - &]^m^rswn ki?
—Yox.
—Ki]i yenw yerindwn qalxd\, hasara yax\nla]d\ vw k^[wyw boyland\. Mwhwllwnin ax\r\nda
boru y^klwnmi] QAZ-51 dayanm\]d\, ^zbw^z swkidw pirojnasatan ye]iyini arxas\nca
dart\rd\: a` xwlwtinin qar\n twrwfindw iri ya` lwkwsi dw vard\.
—Ey, - ki]i onu haylad\.
—Nwdi? – sat\c\ soru]du.
—Pirojna var\nd\?
—Var.
—On dwnw gwtir bura.
Ki]i pirojna al\b, o`lan\n yan\na qay\td\.
—Iti yedirt, - o dedi vw pirojna b^kd^y^ qwzeti qar\n ^st^nw qoydu. - +z^n dw ye, birini g=t^r^b di]lwdi.
—Anamsa deyir ki, dala]maq olmaz, - o`lan pirojna yeyw-yeyw dedi.
—Anan qad\nd\. Qad\nlar\n belw ]eylwrdwn ba]\ [\xm\r. Bws, nwdi o, H^seyn day\ nw
deyir?
—Deyir ki, dwrslwrimw fikir verim.
—D^z deyir, - ata bir dw raz\la]d\.
—Indi ]whwrdw qrip epidemiyas\d\, - o`larn uzada-uzada dedi.
—Xwstwliklwrdwn dan\]ma`\ niyw belw xo]lay\rsan ey?! – ata twwcc^blwndi. – Nwyinw
laz\md\ ]whwrdw epidemiya olma`\? Swn ya]da olanda q\]da ayaqyal\n gwzirdim, qrip nwdi,
bilmirdim. M^haribw idi. M^haribwnin nw oldu`unu bilirswnmi?
—Bilirwm.
4
—M^haribw ba]lananda elw swn ya]da idim. Baban\ cwbhwyw apard\lar. Biz qald\q –
nwnwnlw swkkiz u]aq. Qarn\m\z\ doyurmaq[^n day nwlwr elwmirdik. Bazarda qwzet sat\r,
k=rp^dw k=m^r y^klwyir, “Paraper”dw karusel hwrlwyir, n=vbw sat\rd\q - gecwlwr ma`aza
qaba`\nda n=vbw tutur swhwrlwr kimwsw pulla n=vbwmizi sat\rd\q. Hw… [ox ]eylw mw]`ul
olurduq. O`urluqdan ba]qa, - ata qwfil o`luna ciddi bir nwzwr sal\b wlavw elwdi. – Bu yolla
he[ vaxt pul qazanmam\]\q. Hwmi]w o`urlu`un wleyhinw olmu]am, =mr^m boyu he[ nw
o`urlamam\]am. Atam, baban cwbhwyw gedwndw dedi “Wgwr bilswm ki, u]aqlar\m pis yola
d^]^blwr, evw qay\tmayaca`am. Hac\balan\n u]aqlar\ o`ru ola bilmwzlwr.” Hwtta nwnwn
acl\qdan k=pwndw belw - acl\qdan adamlar toxluqdan k=pwn kimi k=p^rlwr – nw mwn, nw
dw swnin wmilwrin o`urluq elwmirdik. Bunu ham\ bilirdi. Bir dwfw belw hadisw oldu: kimsw
qon]umuz Ramizin ma]\n\na girmi]di, o onda y^k ma]\n\nda i]lwyirdi, “barda[ok”da nw
vard\ ham\s\n\ o`urlam\]d\lar. Bilirswn “barda[ok” nwdi?
O`lan bunun nw oldu`unu bilmirdi.
—Balaca bir ye]ikdi, - ata izah elwdi, ora yol vwrwqwlwrini, c^rbwc^r alwtlwr qoyurlar.
O`lan yol vwrwqwsinin nw oldu`unu soru]du. Atas\ izah elwdi:
—Hw, Ramizin “barda[ok”unda nw vard\ o`urlad\rlar. Ramiz belw ]eylwrw d=zwn adam
deyil, adam\ he[ nwyin ^st^ndw o d^nyal\q elwrdi (sonra yaz\q =z^ cwbhwdw hwlak oldu).
Ki]i ma]\n\ evinin yan\nda qoyub gedir [=rwk yemwyw, =z^nk^lwrdwn kimsw ma]\ndan
o`urluq edir. Hw evdwn [\x\b deyir “Ma]\na kim minmi]di?” ham\ susur. Tindw bir
iyirmiywdwk adam dayanm\]d\ vw ham\ da dilini sanki udmu]du. Bir dw soru]ur: Kim
ma]\na minim]di. Hirsindwn q\pq\rm\z\ olmu]du. Mwn o vaxt swn boyda idim,
d=zwmmwdim, boynuma ald\m. “Mwn minmi]dim”, - deyirwm, “Hw, swn minmiswn, gwl
bura”. Gwldim. “Uzan yerw”, - deyir. Uzand\m. Ke[di rulun arxas\na, qaz\ basd\, d^z
^st^mw gwlirdi. Bir wliylw ma]\n\ s^r^r, o biri wliylw qap\n\ a[m\]d\ ki, mwnw qwdwr ne[w
metr qald\`\n\ g=rs^n. Mwnsw uzanm\]d\m. Hara qa[acaqsan? Onsuz da qovub tutacaq.
Uzanm\]am, o isw deyir: “Yax]\s\ budu de ki, “barda[oka” kim girib, yoxsa swni bas\b
wzwcwm”. Bilmirwm, - deyirwm, - hardan bilim? Ma]\na mwn minmi]dim, amma kim
o`urlay\b, bilmirwm”. “Bilmirswn, onda it kimi gwbwrwcwkswn”, - yenw ^st^mw s^r^r. Yax]\
ki, anas\n\ imkan tap\b [a`\ra bildilwr. Wgwr anas\ qa[\b gwlmwswydi, mwni basacaqd\. Bircw
anas\n\n s=z^nw qulaq as\rd\. Anas\ balaca, ar\q, amma [evik qad\n idi. Bwzwn olurdu ki,
i[ib ma]\n\n yay\n\ wlinw al\rd\ vw qaba`\na ke[wni vururdu. Yax]\ ki, adamlar aradan [\xa
bilirdilwr, yoxsa yerlwrindwcw canlar\n\ alard\. He[ kim onun qar]\s\n\ ala bilmirdi. Bircw
anas\ndan ba]qa. O saat dal\nca bir adam g=ndwrirdilwr, gwlib qula`\ndan yap\]\b aparard\
evw. Anas\n\ [ox sevirdi. Ba]qa c^r ola da bilmwz. Anan\ hwmi]w sevmwk laz\md\, anadan
yax\n adama kim var? D^zm^ deyirwm? – O`lan ba]\n\n hwrwkwti ilw cavab verdi. – Whswn
– atas\ onu twriflwdi vw hekaywtinw davam elwdi. – Hw, anas\ sa` olsun, qan\m\n aras\na
girdi. Ramizin ma]\n\ndan kimin o`urluq elwdiyini deyw bilmwzdim ax\.
—Bilirdin kim idi o?
—Wlwttw bilirdim. Ham\ bilirdi. Ki]i istehzayla g^l^mswdi, susdu vw bolonkan\n a`z\na
pirojna soxma`a [al\]d\.
5
—Bir bu itw bax a! – o, twwcc^blw dedi. Wtli pirojnan\ yemwk istwmir. Wgwr pirojna
yemirsw, inda onun sahiblari nw yeyir?! Swn niyw yemirswn?
—Yeyirwm, - o`lan dedi. O do`rudan da bir ne[w pirojna yemi]di. I]tah\ yax]\ idi, atas\yla
pirojna yemwk xo]una gwlmi]di.
—Gwrwk bir dwfw swni evw aparam. Bizimlw qalarsan. Qoy nwnwnlw baban sevinsinlwr.
U]aql\qda oynad\`\m yerlwri, k^[wmizi, hwywtimizi swnw g=stwrwrwm, oralarda indi dw
u]aq- mu]aq qayna]\r, oynayarsan onlarla.
—Anam icazw verwr?
—Icazw verwr. Burda pis nw var ki? Mwnimlw qalmq istwyirswnmi?
—Hw, istwyirwm. – o`lan mehribanl\qla atasna baxdi, sonra bax\]lar\n\ [a]q\nl\qla
mwktwbin pwncwrwlwrindw gwzdirdi u]aq xorunun swsi daha gwlmirdi. Bu vaxt zwng [al\nd\.
Bu, nw`mw dwrsinin qurtard\`\n\ bildirirdi.
—Ax\r\nc\ dwrsd\? – atas\ bir m^ddwt susandan sonra soru]du:
—Hw, - o`lan twwss^flw dedi.
—Portfelin han\?
—Sinifdw qal\b.
—Di get g=t^r…
Onlar dinmwz-s=ylwmwz durdular, dar ke[idlw hwywtin o biri twrwfinw ke[dilwr. Mwktwbin
qap\s\ndan yenw u]aqlar ax\]\b [\xd\lar, amma ham\s\n\n wlindw indi portfel vard\. Ki]i
o`lan\ d^ms^klwdi, o`lan ba]\n\ [iyinlwrinw q\s\b at\la-at\la mwktwblilwrin aras\ndan
sivi]wrwk portfelinin dal\nca qa[d\. Qap\ya [atanda d=nd^. Atas\ wlindw bolonka hwywtin
ortas\nda dayanm\]d\. O`lan qap\dan girdi.
Bir dwqiqw ke[mwmi]di ki, wlindw portfel dwhlizlw geri qa[\rd\. Amma atas\n\ bayaqk\
yerindw g=rmwdi. Mwktwbin hwywtinin darvazas\nda anas\n\ g=rd^, atal\`\ hwmi]wki kimi
onunla yana]\ idi…
G=dwkcwli ki]i dw onlar\ g=rm^]d^ (o gizlwnmirdi, amma mwktwbin tinindw elw
dayanm\]d\ ki, g=zw dwymirdi) o`lan\n anas\n\n wynindw qara xwz palto vard\. Boyca
h^nd^r olan atal\`\n\n g=z^ eynwkli idi, ba]\na ]laypa qoymu]du…
Onlar wtraflar\na boylanan o`lan\ hwywtdwn [\xarandan sonra ki]i gizlwndiyi yeri twrk etdi
vw bo]alm\] hwywtin ortas\na add\mlad\. Qaba`\nca bolonka qa[\rd\.
Az ke[mwmi] mwktwbin darvazas\ndan [\xd\ vw mwhwllwnin o ba]\nda qoydu`u ma]\n\na
yax\nla]d\. Ma]\n\n arxas\ a[\q idi vw ordan =z a`\rl\qlar\ndan wyilmi] alt\d^ymwli qazma
borular\ sallanm\]d\.
G=dwkcwli ki]i ma]\n\n qap\s\n\ a[d\, xal[a swrilmi] oturaca`a qalxd\ vw m^hwrriki i]w
salmazdan wvvwl bolonkan\ kabinwdw yatm\] kepkal\ b\`l\ o`lan\n dizinin ^st^nw qoydu.
—S=hbwt edirdik.
—Hw, necwdi o`lun?
—Yax]\d\.
6
—Iti niyw g=t^rmwdi?
—Neyniyir ey iti?
—Bws indi biz iti hara aparaq?
—Hardan g=t^rm^swn, ora da qaytar, - g=dwkcwli ki]i m^hwrriki i]w sald\, ma]\n yava]ca
yerindwn twrpwndi vw borular\ yellwdw-yellwdw mwktwbin b=yr^ndwn =t^b ke[di…
_______
Mwtni y\`d\: Nwrgiz Abadi
Redaktw etdi vw veb ^[^n haz\rlad\: Aynurw H^seynvoa
AZERI.orga qoyuldu: Iyun 2003
7