Karaca Mağarası`nın (Gümüşhane) Alternatif Turizm Kapsamında

MAKÜ FEBED
ISSN Online: 1309-2243
http://febed.mehmetakif.edu.tr
Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi 3 (1): 37-44 (2012)
Araştırma Makalesi / Research Paper
Karaca Mağarası’nın (Gümüşhane) Alternatif Turizm Kapsamında
Değerlendirilmesi
Nurhan Koçan
Ege Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Peyzaj Mimarlığı Bölümü, Bornova, İzmir
Geliş Tarihi (Received): 16.01.2012, Kabul Tarihi (Accepted): 15.05.2012
Yazışmalardan Sorumlu Yazar (Corresponding author): [email protected] (N. Koçan)
0 232 311 10 10-2616
0 232 388 18 64
ÖZET
Jeolojik yapısı ve özel oluşumları ile önem taşıyan Karaca Mağarası Gümüşhane İli’nde bulunmaktadır. Birbiriyle
bağlantılı ve paralel uzanışlı giriş ile beş salondan meydana gelen mağarada sarkıt, dikit, sütun ve traverten gibi
karstik şekiller ile sığ göller çekici turizm ögeleri olarak yer almaktadır. Ayrıca mağaranın bulunduğu konum ile yakın
çevresinin doğal ve kültürel kaynak değerleri birçok alternatif turizm aktivitesine olanak sağlamaktadır. Turizm
açısından önemli bir potansiyel olan Karaca Mağarası bölgenin tanıtımı ve sürdürülebilir kalkınmasında bir araç
olabilecektir. Çalışmada Karaca Mağarası’nın yakın çevresinde yer alan turizm kaynakları ile birlikte değerlendirilerek
turizm güzergahı içinde yer alması ve alanın bütüncül planlanmasının gerekliliği sonucuna varılmış ve öneriler
sunulmuştur.
Anahtar Kelimeler: Alternatif turizm, Mağara turizmi, Sürdürülebilir kalkınma, Gümüşhane Karaca mağarası
Evaluation of Karaca Cave (Gumushane, Turkey) Under the Alternative Tourism
ABSTRACT
With the geological structure and formation of special importance Karaca Cave is the province of Gumushane.
Connected to each other and parallel elongation with the introduction and five halls in the cave stalactites,
stalagmites, columns and travertine with shapes, such as shallow lakes, karst is located in attractive tourist elements.
In addition, the location of the cave with natural and cultural resource values in its vicinity provide various alternatives
to tourism activity. Tourism is an important potential in Karaca Cave terms of presentation and sustainable
development of the region could be a tool. In this study Karaca cave of the immediate vicinity tourism resources in the
evaluated together with the tourist route and it is within the area agreed that the necessity of holistic planning and
recommendations are presented.
Key Words: Alternative tourism, Cave tourism, Sustainable development, Gumushane Karaca cave
1. GİRİŞ
jeolojik, arkeolojik, tarihsel ve kültürel yapılarıyla öneme
sahip olan alanlar küresel ölçekte doğal mirası
oluşturmaktadır.
Yerkürenin yüzyıllardır biçimlenen yüzey şekli, coğrafik
farklılıklar ile birlikte farklı atmosferik şartlar, birbirinden
farklı zenginlikte ve çeşitlilikte sayısız doğal kaynak
değerlerini yaratmıştır (Demirel, 2005). Benzersiz
Yüzey ve yeraltı karstlaşmasıyla oluşan şekillerin
oluşturduğu topografyalar turizm bakımından çeşitlilik
37
N. Koçan MAKÜ FEBED 3(1): 37-44 (2012)
sunarlar. Karstik şekiller kompleksinin en önemli
temsilcisi olan mağaralar içinde binlerce yılda oluşan
değişik formlara sahip pek çok karstik birikim
barındırırlar. Karbondioksitli yeraltı sularının kireçtaşını
çözerek yerin derinliklerinde meydana getirdiği
boşluklar, speleolojik bilgiler vermesi yanında jeolojik,
jeomorfolojik, klimatik, arkeolojik özellikler ve gelişimleri
konusunda da ipuçları vermektedirler. Ayrıca topografik
bakımdan
mağaraların
bulunduğu
seviyelerin
karşılaştırılmasıyla
taban
seviyesi
değişimleri
belirlenebilmekte, aşınım yüzeyleri ile ilgili bilgi
alınabilmektedir (Nazik, 1989).
Doğal ve kültürel çevre üzerine zarar veren turizm
anlayışı giderek çeşitlenmeye başlayarak çevreye karşı
duyarlı ve bilinçli turizm aktivitelerine dönüşmektedir. Bu
bağlamda Gümüşhane ve çevresi birçok özgün doğal,
tarihi ve kültürel özellikleri ile alternatif turizm hareketleri
için yüksek potansiyel içermektedir. Bu doğal kaynak
değerlerinin en önemlilerinden birisi olan Karaca
Mağarasının yakın çevresindeki diğer alternatif turizm
potansiyeli ile birlikte değerlendirilerek yöre halkına
ekonomik bir gelir getirmesinin sağlanması bölgenin
sürdürülebilir
kalkınması
açısından
da
önem
taşımaktadır. Kısıtlı tarım ve hayvancılık faaliyetleriyle
geçimini sağlayan yöre insanı bu sayede yeni iş
olanaklarına kavuşacaktır.
Mağaralar doğal mirasları bünyesinde barındıran,
oluşumları çok uzun zaman süreçlerine dayanan, tahrip
edildiklerinde ya da yok edildiklerinde geri dönüşü
mümkün olmayan, yerkürenin yaşam sürecinin herhangi
bir döneminde meydana gelmiş benzersiz doğal anıt
niteliğindeki alanları oluşturmaktadırlar (Yeşil ve ark.,
2008).
Doğal ve kültürel mirasların gelecek nesillere aktarılması
için koruma kullanım dengesinin sağlanması zorunludur.
Gelecek kuşakların doğal ve kültürel mirasları görerek
tanıması bu değerlerin onlara ulaşması ile mümkün
olabilmektedir. Bu doğrultuda kaynakların korunup
doğru kullanımının sağlanması ile varlıklarını sürdürmek
gerekli olmaktadır.
Mağaralar insanlara doğal barınaklık yapmış ilk
mekanlardır. Bunun yanında mağaraların içerisindeki
farklı oluşumlar ve doğal güzellikler insanlarda keşif ve
görme merakını geliştirmiş mağaralar her dönem turizm
ve doğa araştırmalarına konu olmuştur. Mağaraların
görsel, sportif, sağlık ve kültürel kaynak değerleri
turizme potansiyel oluşturmaktadır. Bu değerlerin
başında mağara içi oluşumlar ve onların doğal
çekicikleri, Prehistorik yerleşme mekanı olmaları, dinsel
önemleri ve speleoterapiye izin veren mikroklimatik
özellikler göstermeleri gelmektedir. Bununla birlikte
mağaraların sığınak, depo gibi farklı amaçlar için de
kullanıldıkları bilinmektedir (Nazik ve Güldalı, 1985).
2. MATERYAL ve YÖNTEM
Çalışmanın ana materyalini Gümüşhane İli’nde yer alan
Karaca Mağarası ve yakın çevresi oluşturmaktadır. Alan
jeolojik yapısı ve jeomorfolojik ögeleri ile ilginç özellikler
taşımakta yakın çevrede bulunan doğal ve kültürel
kaynak değerleri turizm için potansiyel oluşturmaktadır.
Çalışmada konu ile ilgili yerli ve yabancı kaynaklar
yardımcı materyal olarak kullanılmıştır. Alana ilişkin
topografya ve jeoloji bilgileri için önceden yapılmış alan
çalışma raporlarından yararlanılmıştır. Karaca Mağarası
ile yakın çevresinin turizm potansiyeli bu kapsamda
değerlendirilmiştir. Alan farklı zamanlarda yapılan arazi
çalışmalarıyla analiz edilmiş fotograflar çekilmiştir.
Karaca Mağarası’nda turizme yönelik işletmeleri
bulunan kişilerle ve alana gelen ziyaretçilerle birebir
yüzyüze görüşmeler yapılmış kişilerin konu ile ilgili fikir
ve önerileri hakkında bilgi alınmıştır.
Mağaraların doğa turizmi açısından en önemli özelliği,
mağara ortamında damlama, akma, buharlaşma, durgun
su ortamı gibi çökelme mekanizmaları nedeni ile oluşan
speleotem (mağara oluşumu) adı verilen şekillerin biçim,
renk, yoğunluk ve boyutları açısından sunduğu
görselliktir (Doğaner, 2001). Mağaraların yıl boyu aynı
ortalama sıcaklık (17-24°C) ve nemde (%40-80)
kalması, belirgin bir hava akımının olmaması, mağara
içerisinde bir mikroklima alanı oluşmasına neden
olmakta bu durum sağlık turizmi açısından mağara
tedavisi (speleoterapi) olarak değer taşımaktadır.
Mağara canlıları da turistik olarak çekim oluşturmaktadır
(Yeşil ve ark., 2008).
3. BULGULAR
3.1 Araştırma Alanı ve Yakın Çevresinin DoğalKültürel Kaynak Değerleri
Gümüşhane Doğu Karadeniz Bölgesi’nde 38°45'-40°12'
doğu boylamları ile 39°45'-40°50' kuzey enlemleri
arasında yer almaktadır. Kent eski adı “İpek Yolu” olan
Erzurum-Trabzon karayolu üzerinde kurulmuş, kentin
içinden geçen Harşit Çayı ve paralelinde uzanan yol
boyunca gelişmiştir. Kent Trabzon’a 119 km, Erzurum’a
208 km uzaklıktadır. Zigana ve Kop Geçitleri bu
karayolunun önemli geçitleridir. İlin doğu ve güneydoğu
kısmında Bayburt, batısında Giresun, kuzeyinde
Trabzon ve Rize ve güneyinde ise Erzincan İlleri yer
almaktadır. Gümüşhane doğusunda Vavuk Dağları,
kuzeyinde Zigana Dağları, batısında Gavur Dağları,
güneyinde ise Çimen Dağları ile çevrilidir. Merkez İlçe
denizden 1153 m yüksekliktedir (Şekil 1,2) (Gümüşhane
Valiliği, 1997).
Mağaralar turizm kapsamında değerlendirildiğinde
sürdürülebilirlik ilkeleri çerçevesinde planlanması
zorunlu olan alanlardır. Sürdürülebilir turizm; gelecek
için perspektifleri geliştirerek ve koruyarak, turistlerin ve
yerel halkın güncel ihtiyaçlarını yerine getiren, yaşayan
canlı sistemlerin, biyolojik çeşitliliğin, temel ekolojik
süreçlerin ve kültürel bütünlüğün göz önüne alındığı
estetik, sosyal ve ekonomik ihtiyaçlarla birlikte tüm
kaynakların yönetimini bütünleştiren turizm yaklaşımıdır.
Doğal
kaynaklar
korunamadığı,
sürdürülebilirliği
sağlanamadığı sürece turizmin de bir anlamı
kalmayacaktır (Kuntay, 2004).
38
N. Koçan MAKÜ FEBED 3(1): 37-44 (2012)
Şekil 1. Gümüşhane’nin Türkiye ve bölge içerisindeki konumu (Gümüşhane Valiliği, 1997)
Şekil 2. Karaca Mağarası’nın konumu ve Gümüşhane’den bir görünüm (Gümüşhane Valiliği, 1997)
dschrochensis, Quercus hart-wassiana, Quercus
pontica (Meşe), Picea orientalis (Ladin), Pinus sylvestris
(Sarıçam), Populus tremula (Titrek kavak), Prunus
laurocerasus (Karayemiş), Rhododendron ponticum,
Rhododendron flevum (Orman gülü), Rosa canina
(Kuşburnu), Rubus sp. (Böğürtlen), Salix alba (Aksöğüt),
Tamarix sp. (Ilgın), Taxus baccata (Taxus), Thuja
orientalis (Mazı), Tilia tomentosa, Tilia dosyphilla
(Ihlamur), Ulmus glabra (Karaağaç), Vaccinum
arctostaphylos ve Vaccinum myrtilus (Çalı çiçeği) türleri
bulunur (Güçlü, 1990).
Gümüşhane dağlık bir arazide kuruludur. İl topraklarının
%60’ını dağlar, %30’unu platolar, %10’unu ovalar
oluşturur. Kelkit Irmağı ve Harşit Çayı önemli iki
akarsuyudur (Gümüşhane Valiliği, 1997). İlin en yüksek
noktası 3.331 m ile Abdal Musa Tepesidir. Dağlar
arasında Kadırga, Erikbeli, Kazıkbeli, Yücebelen,
Çıkrıkdüzü gibi yaylaları ünlüdür (Gümüşhane Valiliği,
2004).
Gümüşhane ve çevresi iklim özellikleri bakımından
Doğu Anadolu ile Karadeniz Bölgesi arasında geçiş
iklimi göstermektedir. Kuzeyde Kalkanlı Dağları nemli
Karadeniz İklimi’nin, güneydoğudaki Kop Dağı ise
karasal Doğu Anadolu İklimi’nin kente ulaşmasına
olanak vermez. İklim, kışın soğuk, karlı, baharda bol
yağışlı, soğuk, yazın ise kuraktır. Yıllık ortalama sıcaklık
9.6Cº, yağış miktarı 434.7 mm ve ortalama rüzgar hızı
9.9 (m/sec) dir. Yıllık hakim rüzgar batı yönünden
esmektedir (Gümüşhane Valiliği, 2004).
Gümüşhane İli’nde toplam 172.442 ha orman alanı
mevcuttur. İl alanının % 28.8'i ormanlık olup, bunun %
9.7'si verimli orman niteliğindedir. Gümüşhane'de koru
ormanlarının çoğunu Sarı Çam koru ormanları
oluşturmakla beraber Göknar ve Ladin koru ormanları,
Sarıçam-Göknar, Sarıçam-Göknar-Ladin karışık koru
ormanları oluşturur. Gümüşhane orman örtüsü
bakımından zenginliği ve arazi yapısı nedeniyle yaban
hayatının korunması ve gelişmesine yardımcı olmaktadır
(Gümüşhane Valiliği, 2004).
Gümüşhane Doğu Anadolu ile Karadeniz İklimi arasında
geçiş iklimine sahiptir. Karadeniz’in yağışlı iklimi
görülürken bir taraftan da kışları soğuk, yazları kurak
iklim görülmektedir. İklimin etkisiyle Gümüşhane’de
farklı
bitki toplulukları
gelişmiştir.
Gümüşhane
güneyindeki dağlık alanlarda derin vadi ve dik yamaçlar
arasında Abies nordmanniana (Göknar),
Acer
trautvetteri, Acer cappadocium (Akça ağaç), Alnus
barbata (Kızılağaç), Carpinus betulus (Gürgen),
Castanea sativa (Kestane), Coryllus avellana (Yabani
fındık), Crataegus monogyna (Alıç), Fagus orientalis
(Kayın), Fraxinus oxcycarpa (Dışbudak), Juglans regia
(Adiceviz), Juniperus sabina (Bodur ardıç), Quercus
MÖ. 3000 yılına kadar uzanan Gümüşhane İli’nin
tarihinde Prohitit, Hitit, İran, Roma, Makedonya, Roma,
Bizans, Emevi, Abbasi, Bizans, Selçuklular, İlhanlılar,
Trabzon Rum
İmparatorluğu, Akkoyunlular
ve
Osmanlılar sırası ile hüküm sürmüşlerdir. 1058 yılında
Türklerin eline geçen Gümüşhane 1461’de Fatih Sultan
Mehmet
tarafından
Osmanlı
İmparatorluğu’na
bağlanmıştır. 1534’te Kanuni Sultan Süleyman’ın
işlemeye uygun gümüş cevherleri olduğunu fark
etmesiyle kent önemli bir konuma sahip olmuş o
39
N. Koçan MAKÜ FEBED 3(1): 37-44 (2012)
sergilemektedirler. Artabel Gölleri Tabiat Parkı,
Örümcek Ormanı Tabiat Koruma Alanı, Sadak (Satala)
Köyü Kalıntıları Sadak Köyü, Tomara Şelalesi, Santa
Harabeleri, tabiat anıtları ve anıt ağaçlar turizm için
çekim oluşturmaktadır.
dönemde Osmanlı hazinesinin 1/6’sı Gümüşhane’den
sağlanmıştır (Gümüşhane Valiliği, 1997).
Gümüşhane İli genelinde topografyanın dağlık olması,
olumsuz iklim koşulları, ulaşım güçlüğü ve çevre
arazilerin verimsizliği sebebiyle iktisadi gelişme
sağlanamamıştır. Tarım arazilerinin az olması, kent
içinde sanayi ve ticari yatırımlarının olmaması kent
halkını göçe zorlamaktadır. Gümüşhane aktif ve pasif
rekreasyon etkinlikleri için oldukça geniş olanaklara
sahiptir. Turizm bu kent için kurtarıcı olabilecek bir
güçtür.
Yöre mimarisinin etken olduğu Gümüşhane’de sivil
mimarinin en güzel örnekleri bulunmaktadır. Büyük
bahçeler içerisinde dik çatılı, beyaz badanalı, cumbalı
evler kentin görünümüne hakim olmaktadırlar. Sit alanı
olarak ilan edilen Eski Gümüşhane kendine özgü
mimarisi ile önemli çekim merkezi durumundadır.
Gümüşhane’de Canca, Kov, Akçakale, Kador Kaleleri
önemli yapılardır (Gümüşhane Valiliği, 1997).
Gümüşhane’nin Karadeniz’e paralel sıradağların
arasında kurulmuş olması, kentin çok özel bir konumda
bulunmasına neden olmuştur. Bu konum kente iklim,
bitki örtüsü gibi doğal özelliklerde ve sosyo-kültürel
yapıda etki yapmıştır. Gümüşhane bölgenin en eski
maden ocaklarına sahip olmasıyla ve Trabzon limanına
ulaşan “İpek Yolu” üzerinde bulunmasıyla her dönemde
önemli bir şehir olmuştur (Gümüşhane Valiliği, 1997).
1927 ilk nüfus sayımında Gümüşhane il merkezi nüfusu
2549’dur. 2010 yılı verilerine göre merkez nüfusu 40.316
olmak üzere toplam 129.618 nüfusa sahiptir. İstihdam
olanaklarının yetersizliğine bağlı olarak nüfusun göç
etmesi önemli
sorunların başında gelmektedir
(Gümüşhane Valiliği, 2011).
3.2 Karaca Mağarasının Özellikleri ve Turizm
Potansiyeli
Topografik yapısı nedeniyle Gümüşhane yüksek bir
yayla-dağ turizmi potansiyeline sahiptir. İl genelinde 283
yayla vardır. Zigana ve Erikbeli yaylaları turizm merkezi
ilan edilmiştir. Yaylalar doğal ve kültürel özellikleri, çeşitli
spor ve rekreasyon faaliyetlerine olanak vermeleriyle
önemli potansiyel oluşturmaktadırlar. Kadırga, Doyduk,
Yağmurdere
yaylalarında
şenlik
ve
festivaller
yapılmaktadır. Gümüşhane en önemli etkinliklerinden
birisi de Gümüşhane Kuşburnu Pestil Kültür ve Turizm
Şenliği’dir (Gümüşhane Valiliği, 2004).
Karaca Mağarası (40º32’39’’ K, 39º24’10’’ D)
Gümüşhane’nin 17 km kuzeybatısında Torul İlçesi’ne
bağlı Cebeli Köyü’nün Karaca Mahallesi yakınlarındaki
Kırantaş mevkiinde denizden 1550 m yüksekte yer
almaktadır.
Mağaraya
Gümüşhane-Trabzon
karayolunun 12. kilometresinden kuzeye, Korum Deresi
vadisine ayrılan 4 kilometrelik yolu takiben ulaşılır. Ana
tur güzergahı çift şerit ve asfaltlanmış bir yoldur (Uzun,
1991) (Şekil 3).
Gümüşhane’de çok sayıda buzul gölü vardır. Kışın
buzullarla kaplı olan göller, yazın doğal bir güzellik
Şekil 3. Karaca Mağarası’nın ulaşımı
Karaca Mağarası bugünkü duruma gelene kadar iki
farklı aşama geçirmiştir. Bunlardan ilki bölgede taban
seviyesinin mağara hizasında olduğu döneme rastlar.
Birinci dönemde yüzeyden sızan sular, çürümüş bitki
artıkları arasından ve topraktan geçerken CO2'le
zenginleşerek yer altı suyuna katılmış ve bu su taban
seviyesi hizasında yer altındaki güzergahı boyunca
ilerlerken zeminde çözülmelere (subrasian) sebep olmuş
böylece mağaranın esas şekli ortaya çıkmıştır. İkinci
aşamada bölgedeki taban seviyesinin alçalmasına bağlı
olarak mağara havalandırma zonunda (vados zon)
kalmıştır. Bu dönemde mağaranın büyümesi sona
ermiş, buna karşılık damlataşı oluşumu hızlanmıştır
(Uzun, 1990).
Karaca Mağarası damlataşı oluşumları bakımından
zengin olup damlataş havuzlarının derinliği 1 metreyi
bulmaktadır. Mağara içerisinde rastlanan başlıca
damlataşı şekilleri; sarkıtlar, dikitler, sütunlar, bayrak
şekilleri, org desenli duvarlar, inciler, traverten havuzları
ve çeşitli renklerde traverten basamaklarıdır (Uzun,
1990) (Şekil 4).
Karaca Mağarası vadoz zonda bulunan kuru bir
mağaradır. Mağara çevresi andezitlerle çevrili, bol
40
N. Koçan MAKÜ FEBED 3(1): 37-44 (2012)
çatlaklı üst kretase masif kalkerli içerisinde gelişmiştir.
Karaca Mağarası jura alt kretase yaşlı kireçtaşlarında
yatay
yönde
gelişme
göstermiştir
(Uzun,
1990).
Şekil 4. Karaca Mağarası içinden görünüm
Karaca Mağarası’nın toplam alanı 1890 m2, uzun ekseni
100 m, kısa ekseni 60 m ve en derin noktası girişten 15.5 m. derinliktedir. Karaca Mağarası elipse benzeyen
tek giriş ve birbirine bağlı beş salondan meydana
gelmiştir. Salonlar arasındaki duvarlar damlataş
sütunlarından oluşmaktadır. Karaca Mağarası giriş
(121m2 alan, 58 m çevre), I. oda (364 m2 alan, 95 m
çevre), II. oda (467 m2 alan, 105 m çevre), III. oda (200
m2 alan, 60 m çevre), IV. oda (281 m2 alan, 77 m çevre),
V. oda (373 m2 alan, 95 m çevre) olmak üzere toplam
2370 m çevresi olan geometrik özelliklere sahiptir (Şekil
5) (Bekaroğlu, 2006).
Şekil 5. Karaca Mağarası iç planı (Bekaroğlu, 2006).
Mağara tabanında klastik mağara sedimentlerinin
olduğu giriş kısmı 25 m boyunca eğimli bir şekilde
uzanır. En derin kısmı girişe göre -4.5 m. olan I. oda,
giriş bölümüyle birlikte mağaranın en kuru kısmını
meydana getirir ve perde seklindeki damlataş sütunuyla
II. odadan ayrılır. Mağaranın geometrik merkezi olan II.
odanın (ana oda) en derin yeri -11 metredir ve bu
noktadan uzaklaştıkça eğim artar. III. oda yine perde
şeklindeki damlataş sütunuyla II. odadan ayrılır ve en
çukur bölgesinde yer alan göle doğru oldukça fazla bir
eğim vardır. IV. oda yaklaşık 5 metrelik bir diklikle II.
odadan ayrılır. Burası mağaranın en nemli ve en serin
yeridir. IV. odayı uzunlamasına kateden sütunlar
mağarayı kendi içerisinde iki kısma ayırır. III., IV. ve V.
odaya dağılma merkezi durumunda olan II. odadan baca
şeklinde bir diklikle V. odaya geçilir. Burası mağaranın
en geniş kısmıdır (Bekaroğlu, 2006).
Mağaranın baca şeklinde olan ve zaman zaman
kapanan girişi turizme açma çalışmaları sırasında
genişletilmiş ve yatay doğrultuda kolaylıkla girilebilecek
bir boyuta getirilmiştir. Mağara girişinde bulunan demir
kapı hava sirkülasyonuna olanak vermeyecek yapıdadır.
Mağaranın açık olduğu turizm sezonunda (Nisan-Kasım)
çalışma saatleri içerisinde (9:00-19:00) ziyaret sıklığına
bağlı olarak açık olmakta bunun dışındaki zamanda
kapalı olarak tutulmaktadır. Bu sistem mağaranın
mikroklimatik özelliklerinin korunmasına yardımcı
olmaktadır (Şekil 6).
41
N. Koçan MAKÜ FEBED 3(1): 37-44 (2012)
Şekil 6. Karaca Mağarası girişi
Mağara havası yazın dışarıya göre daha serin, kışın
dışarıya göre daha sıcaktır. Mağara içerisinde hava
akımı bulunmamaktadır. Bu sebeple mağara içerisine
doğru ilerledikçe havadaki nem miktarı artmaktadır
(Uzun, 1990). Yağışlı dönemlerde mağaranın tavan ve
duvarlarından sızan sular mağarayı nemlendirirerek
damlataş birikimlerinin büyümesini ve canlı kalması
sağlarlar. Ayrıca mağara tabanının en derin kısımlarında
derinliği yer yer 1 metreyi geçen gölcükler oluştururlar
(Nazik,
1989).
Mağara
içerisindeki
damlataş
havuzlarının alanı 113,6 m2 olup mağara toplam
alanının yaklaşık %6’sını oluşturmaktadır (Bekaroğlu,
2006).
Şekil 7. Alandaki turistik tesisler
Şekil 8. Karaca Mağarası çevresindeki manzara seyir terasları
Karaca
Mağarası’nın
çevresi
görsel
manzara
bakımından olağanüstü bir potansiyele sahiptir.
Manzaraya hakim noktada seyir terasları düzenlenmiştir.
Mağara çevresinde ziyaretçilere yönelik restoran, kır
kahvesi, yeme-içme mekanları, dinlenme alanları ve
hediyelik eşya birimleri hazırlanmıştır. Pestil, köme,
pekmez, kuşburnu, elma gibi yöresel ürünlerin satışının
bulunması turistik çekicilik ve hediye pazarını
oluşturmaktadır. Mağara ve çevresinin peyzaj
düzenlemeleri yapılmış, alanda yürüyüş yolları
uygulanmıştır (Şekil 7-11).
Şekil 9. Alandaki yollar ve geleneksel Yörük çadırı
Şekil 10. Alandaki yeme-içme birimlerinden kafeterya ve restoranlar
Karaca Mağarası 1996 yılında turizme açılmıştır ve İl
Kültür ve Turizm Müdürlüğü tarafından işletilmektedir.
Karaca Mağarası’nı 2010 yılında 38.143 turist ziyaret
etmiştir (Gümüşhane Valiliği, 2011). Ziyaretçilerin
çoğunluğunu günübirlikçiler oluşturmaktadır. Karaca
Mağarası Gümüşhane’nin kalkınması için harekete
42
N. Koçan MAKÜ FEBED 3(1): 37-44 (2012)
geçirilebilecek ekonomik kaynakların en önemlilerinden
birisidir.
Şekil 11. Alandaki hediyelik eşya birimleri
4. SONUÇ ve ÖNERİLER
rekreasyon ve dinlenme tesislerinin yapılması şüphesiz
turizm çekiciliğini olumlu yönde etkileyecektir.
Doğal ve kültürel kaynak değerleriyle Gümüşhane’de
yaz ve kış turizmini geliştirme olanakları mevcuttur.
Gümüşhane İli tanıtım, altyapı ve konaklama
yetersizlikleri nedeniyle turizm potansiyelini yeterince
kullanamamaktadır. Gümüşhane tarım, hayvancılık,
sanayi gibi iş kollarının yapılabilmesi için gerekli
istihdama sahip değildir. İlde istihdam oluşturabilecek en
önemli potansiyel ekonomik kaynak turizmdir.
Gümüşhane ve Karaca Mağarası’ndaki turistik ziyaretler
günübirlik turlar şeklinde yapılmaktadır. Alanda ve
kentte konaklama amaçlı farklı olanaklar yetersizdir.
Gümüşhane’de turizm işletme belgeli tek otel (65 yatak
kapasiteli) bulunmaktadır. Bu amaçla konaklama ve
eğlence olanakları artırılmalıdır. Sivil mimarinin güzel
örneklerini taşıyan tarihi Gümüşhane evleri restore
edilerek otel, motel, restoran, müze gibi sosyo-kültürel
mekanlara dönüştürülmelidir. Böylece kente gelen
turistin daha fazla kalması, farklı tur güzergahlarını
değerlendirip kente ekonomik katkı
bırakması
sağlanabilir.
Gümüşhane’de
kültür
turizmine
hizmet
veren
yerleşimlerin başında Süleymaniye Yerleşimi (Eski
Gümüşhane), Santa Yerleşimi, Krom Şehri Yerleşimi ve
Satala (Sadak) Yerleşimi gelmektedir. Bu potansiyelin
tanıtımının yapılabilmesi için “Medeniyetler Yolu
Gümüşhane” projesi hazırlanmış proje uygulamasına
başlanmıştır. “Tarihi İpek Yolunun” bölgeden geçmesi,
ayrıca tarihin akışını değiştiren “On Binlerin Göçü“
hareketinin en önemli geçiş güzergahı üzerinde olması
nedeniyle Gümüşhane birçok önemli olaya ev sahipliği
yapmış farklı kültürlerin bir araya gelmesine araç
olmuştur (Gümüşhane Valiliği, 2011).
Kent merkezinde, kamusal dış mekanlarda, açık yeşil
alanlarda
peyzaj
düzenlemeleri
yapılmalıdır.
Meyveciliğin,
bahçe ürünlerinin ve
geleneksel
yiyeceklerin tanıtıldığı mekanlar oluşturulmalıdır. Ayrıca
geleneksel el sanatları kurslarla desteklenmeli ve satışı
için olanaklar sağlanmalıdır.
5. KAYNAKLAR
Karaca Mağarası Gümüşhane’de turizmi yönlendiren en
önemli alternatif kaynağı oluşturmaktadır. Sağlık turizmi
açısından son derece önemli olan Karaca Mağarası
doğal turistik kaynakların en önemlilerindendir.
Mağaranın konumu ve yakın çevresindeki farklı turizm
olanakları
bakımından kentin gelişimine
fırsat
sunmaktadır.
Bekaroğlu,
C.E.
(2006).
Karaca
Mağarası’nın
Mikroklimatolojisi, Ankara Üniversitesi Sosyal
Bilimler Enstitüsü, Ankara (Yayınlanmamış
yüksek lisans tezi).
Demirel, Ö. (2005). Doğa Koruma ve Milli Parklar.
Karadeniz Teknik Üniversitesi, Orman Fakültesi
Genel Yayın No: 219, Trabzon.
Doğaner, S. (2001). Türkiye Turizm Coğrafyası. Çantay
Kitabevi, 228 sayfa, Ankara.
Güçlü, K. (1990). Gümüşhane İli’nin Rekreasyon
Potansiyeli.
Geçmişte
ve
Günümüzde
Gümüşhane
Sempozyumu,
Sy:
35-45,
Gümüşhane.
Gümüşhane Valiliği. (1997). Sayılarla Gümüşhane.
Yayın No: 2, 486 sayfa, İstanbul.
Gümüşhane Valiliği. (2004). Gümüşhane İli 2004 Yılı
Çevre Durum Raporu. Gümüşhane Çevre ve
Orman Müdürlüğü Yayınları No: 2, Gümüşhane.
Gümüşhane Valiliği. (2011). Turizm, Karaca Mağarası,
http://www.gumushane.gov.tr
Kuntay, O. (2004). Sürdürülebilir Turizm Planlaması. Alp
Yayınevi, 217 sayfa, Ankara.
Karaca Mağarası yüksek bir sahada yer almaktadır. Bu
nedenle buraya sunulacak her türlü alt yapı ve yatırım
hizmetinin maliyeti yüksek olacaktır. Ancak başta ulaşım
olmak üzere buraya yapılacak yatırımlar çevre köy ve
yaylaları da kapsadığı için hem yöre halkı hem de
mağara turizmi bakımından yarar sağlayacaktır. Turizm
getirileri göz önüne alındığında bu tür giderlerden
kaçınılmamalıdır.
Karaca Mağarası ve Gümüşhane’nin sahip olduğu diğer
turizm potansiyellerinin tanıtımlarının yapılması ve çok
daha fazla insana duyurulması açısından şehirlerarası
yollarda görünümü bozmayacak şekilde tanıtım,
bilgilendirme ve yön levhaları konulmalıdır. Yakın
çevredeki turizm bölgelerinde çevre düzenlemesi,
43
N. Koçan MAKÜ FEBED 3(1): 37-44 (2012)
Nazik, L., & Güldalı, N. (1985). İncesu Mağaralar
Sistemi
(Taşkale/Karaman);
Jeomorfolojik
Evrimi ve Ekonomik Olanakları. Jeomorfoloji
Dergisi, 13, 47-52.
Nazik, L. (1989). Mağara Morfolojisinin Belirlediği
Jeolojik-Jeomorfolojik ve Ekolojik Özellikler.
Jeomorfoloji Dergisi, 17, 53-62.
Uzun, A. (1990). Karaca Mağarası (Torul-Gümüşhane).
Geçmişte
ve
Günümüzde
Gümüşhane
Sempozyumu, Sy: 267-285, Gümüşhane.
Uzun, A. (1991). Karaca Mağarası (Torul-Gümüşhane).
Coğrafya Araştırmaları, 3, 15-24.
Yeşil, P., Yeşil, M., & Yılmaz, H. (2008). Jeolojik Miras
Alanlarının Alternatif Turizm Kapsamında
Değerlendirilmesi: Ballıca Mağarası Örneği.
Atatürk Üniversitesi, Ziraat Fak. Dergisi, 39 (2),
241-248.
44